Rotterdamse Samenwerking Aanmelden | Afmelden in de Afvalwaterketen

2019

2018

2017

Rosa Strategie, lange termijn visie

2050

Structuur benutten 2016 2015 Stromen scheiden Kringloop sluiten

Participatie & maatschappij

Rotterdamse WaterBlog 7 juli 2050

Speciale editie | Circulaire Afvalwaterketen afgerond | Terugblik 2015 - 2050 2015 Lancering strategie LTV 2015 - Hoe het begon Rotterdam sluit (afval)waterkringloop Na het ondertekenen van een samenwer- Robuust systeem Stromen: Het afvoeren van (afval)waterstromen is gericht op leef-omgeving en hergebruik. De visie op de fosfaat, syngaat medicijnen kingsakkoord in 2012, zijn de Rotterdamse Schoon water blijft schoon en draagt zichtbaar bij aan een aantrekkelijke stad. water De Rotterdamse afval- voedsel toiletpapier ketenpartners aan de slag met het uitvoe- waterketen zorgt voor afvalwaterketen hemel- warmte decentraal ringsprogramma RoSA. In de voorbereiding een gezonde, leefbare Kringlopen: Inzamelen van afvalwater is gericht op het terugwinnen van schone waterstro- water hebben de partners een langetermijnvisie men, energie en grondstoffen op passend schaalniveau. en aantrekkelijke stad. leefomgeving stad/woning industrie/bedrijven in 2050 kort glas- tuinbouw water stoffen opgesteld en onderzoek gedaan naar opti- warmte

water energie malisatiekansen. samengevat: Structuren: Bestaande structuren worden, zo mogelijk, meervoudig benut en ingezet voor an- fosfaat, energie water fosfaat, cellulose, dere functies als dat aan de orde is. water syngas, etc. centrale afvalwaterzuivering

2016 Zomerhofkwartier haalt massaal Rotterdamse zuiveringen winnen 100% tegels uit de tuin fosfaat terug AGF, granen... Gestimuleerd door het succesvolle ac- 2017 Zee tieprogramma “Tegel eruit, groen erin” Fosfaatmijnen Kunstmeest- Planten Vlees Mens en plas Poep Waterzuivering besloten de bewoners van het Zomer- fabrieken (vee) hofkwartier om massaal de tegels uit hun tuinen te halen. Het regenwater kan nu langzaam de grond in zakken in plaats van dat het in de riolering verdwijnt. De vergroening van de wijk krijgt verder Rotterdamse afvalwaterzuiveringen zijn al enige tijd bezig om fosfaat terug te winnen uit het afvalwater. Door verbeterde technologieën vorm door de grootschalige aanleg van zijn ze nu in staat om al het fosfaat uit het afvalwater terug te winnen. Fosfaat is een essentiële grondstof voor onder meer de voeding van geveltuinen, regenwatertuinen en groene gewassen. Het geproduceerde fosfaat uit de zuiveringen is van dusdanige kwaliteit dat het zonder verdere bewerking in de kassen van het daken. Westland gebruikt kan worden. 2018 Rotterdams Medisch Centrum Woningen Heijplaat krijgen krijgt een Pharmafilter een “Smart-Pot” 2018 Een groot aantal nieuwbouwwoningen op de Heijplaat in Rotterdam krijgen een zoge- Met het toepassen van dit revolutionair zuiveringsconceptwordt het afvalwater van het zie- naamde “Smart-Pot”. Deze intelligente wc-potten kunnen het gebruikte douchewater kenhuis ontdaan van o.a. medicijnen en neemt de afvalstroom af. Door alle afvalstromen te gebruiken als spoelwater. bundelen, ontstaat er voor de ziekenhuizen een aanmerkelijk simpelere bedrijfsvoering. Het In Nederland wordt daar normaal gesproken drinkwater voor gebruikt. Daarnaast resultaat voor de omgeving: schoonwater om in te spelen en te zwemmen! worden de bruine en gele “stromen” gescheiden afgevoerd. 2020 Masterplan ROSA gepresenteerd Hoge ambities voor een klimaat- en energieneutraal Rotterdam 2021 Er stroomt weer water door Waterakkoord Woningbouwcorperaties de Coolsingel over hergebruik hemelwater Dankzij de aanleg van waterpasserende bestrating 2022 kan het regenwater ter plaatse van de Coolsin- Na een aantal succesvolle pilots, in onder andereHeijplaat en het Zomerhofkwartier, hebben de Rotter- gel voortaan in de bodem doordringen, in plaats damse woningcorporaties de handen ineen geslagen om op grote schaal het afvalwater binnen hun wo- van dat het door de riolering wordt afgevoerd. Zo ningvoorraad te gaan hergebruiken. Lokale zuivering en eenvoudige aanpassingen aan het leidingenstelsel raakt het rioleringssysteem bij hevige buien niet maken hergebruik van afvalwater voor toiletspoeling, (vaat)wasmachines en sproeiwater mogelijk. overbelast en dit voorkomt wateroverlast…. Rotterdam sluit (afval)waterkringloop 2023 RWZI hoek van Holland voorziet Westland van schoon zoet water

fosfaat, syngaat 2024 Tweede generatie regenradar Rotterdamse gemalen volledig op Euromast medicijnen energieneutraal De regenradar op het gebouw Delftse Poort heeft een geavanceerd broertje gekregen op een spectaculaire plek: bovenop de Euromast. Met behulp van Alle energie die nodig is voor het transport en verwer- deze nieuwe regenradar kan Rotterdam nog beter in kaart brengen waar king van afvalwater wordt voortaan volledig op duur- neerslag is gevallen en zelfs gedetailleerd voorspellen waar dat zal gebeu- water zame wijze geproduceerd door de gemalen en afval- ren. Met behulp van die informatie is de stad beter in staat om al het water voedsel waterzuivering zelf. De gemalen worden voorzien van tijdig te verwerken en kunnen op de juiste plekken slimme maatregelen ter 2025 zonnepanelen en de afvalzuiveringen zijn voorzien van toiletpapier bestrijding van wateroverlast worden getroffen. De regenradar 2.0 is tot een windturbine. stand gekomen in nauwe samenwerking met Parijs, waar een identieke in- stallatie op de Eiffeltoren is geplaatst.

warmte 2027 decentraal Nieuwe Kuip volledig waterneutraal hemelwater Rotterdam heeft schoonste Door koude anammox 2028 zwemwater van Nederland Dokhaven in 2027 Samen hebben de waterschappen en de gemeente Rotterdam tal van maatregelen energieneutraal getroffen die de waterkwaliteit drastisch De afvalwaterzuivering Dokhaven maakt nu gebruik van het hebben verbeterd. Rotterdammers kunnen revolutionaire koude anammox-proces en is daardoor volledig zwemmen in het schoonste zwemwater van energieneutraal... Nederland! glastuinbouw leefomgeving stad/woning industrie/bedrijven

verwarmde weg

warmtewisselaar

stoffen 2015 water 2029 Geen ijzel meer op Rotterdamse wegen rioolbuis warmte

riothermie een succes warmtepomp

energie 2030 Rotterdam stopt bodemdaling Nauwelijks meer regenwater water water door water vast te houden fosfaat, energie Grote delen van Rotterdam hebben een slappe bodem, met als gevolg dat deze steeds lager komt te liggen in het riool fosfaat, cellulose, syngas, etc. 2032 en vaak moet worden opgehoogd. Door water vast te houden in de bovengrond, kan bodemdaling worden Afkoppelen van het rioolstelsel staat in een nieuw perspectief. De tegengegaan. Tegelijkertijd creëren we op deze manier meer ruimte voor waterberging. Het regenwater ver- afgelopen jaren zijn verschillende wijken in de regio voorzien van water dwijnt niet meer in het riool, maar infiltreert ter plaatse in de bovengrond. Om dit te bevorderen zijn op veel regenwaterstelsels, waterpasserende verhardingen en groenblauwe plaatsen speciale voorzieningen in de vorm van infiltratiekratten of wadi’s aangelegd. Om te voorkomen dat netwerken. Dit zijn de belangrijke bouwstenen in de watersensitieve er door de wateropslag juist grondwateroverlast ontstaat, ligt er drainage. stad. 2033 Rotterdam stopt zoutwatertong door Zoetwaterfabriek centrale afvalwaterzuivering 2035 Rotterdam heeft nu 1 miljoen vierkante AWZI’s in Rotterdam produceren meter aan groen/blauwe daken 6000 ton recyclebaar plastic Het oppervlak aan groene en blauwe daken heeft de magische grens van 1 mil- joen vierkante meter bereikt. Sinds 2010 groeit het aantal groene daken in Rotter- Het recyclebare plastic, ook wel bioplastic genoemd, wordt direct door de markt 2036 dam gestaag. Er komt per jaar ongeveer 40.000 vierkante meter aan groen dak bij. afgenomen. De vraag naar het product stijgt, zo stelt de een woordvoerder van Groene daken zijn goed voor het klimaat, ze houden regenwater vast, zorgen voor de afvalwaterzuivering. Het traditionele plastic heeft afgedaan. Zeker nu bioplas- verkoeling in de stad en zuiveren de lucht. Blauwe daken (een waterberging op het tics kwalitatief goed zijn en op een duurzame manier gemaakt kunnen worden. dak) zijn de laatste jaren ook populair. Het water wordt gebruikt voor toiletspoe- Niemand wil meer de plastic soep in de oceanen, zoals we die 10 jaar geleden ling en sproeiwater. nog hadden. 2038 Postbedrijf iPak gebruikt Grootste Bio-Syngasfabriek voormalige riolering als transportmiddel van Europa op 2e Maasvlakte De vraag naar syngas neemt wereldwijd toe. Reden voor chemieconcern Duboza om Het innovatieve postbedrijf iPak gaat de rioleringsbuizen in Prins-Alexander 2039 een grote duurzame fabriek te vestigen op de Tweede Maasvlakte. De fabriek wordt gebruiken om pakketjes te bezorgen. De oude rioolbuizen zijn al jaren niet gevoed door de lokale afvalwaterzuivering waar het Bio-Syngas uit het afvalwater meer in gebruik, omdat het afvalwater lokaal gezuiverd wordt. Door de nieuwe wordt gewonnen. In de fabriek wordt het syngas gebruikt voor de productie van water- vacuümtechniek is het mogelijk geworden om op een hele snelle en goedkope stof en ethanol. manier de pakketjes te transporteren tussen de iPak-stations. 2045 Massale productie van proces- en drinkwater uit afvalwater 2050 Rotterdam schaft rioolheffing af

©2015-2050 Deze publicatie is fictief. Teksten en beelden representeren niet noodzakelijkerwijs het beleid van de genoemde partijen Gemaakt door: Elijan Bes, Jason Zondag, Michel Bunt, Thuy Do, Patricia Duguet, Jaap de Ron

blogRionedDEF.indd 1 30-7-2015 15:21:53

2014 De tijdlijn laat de voortgang en resultaten zien van de Samenwerking in de

2013 Rotterdamse Afvalwaterketen (RoSA).

Klik op een jaartal en op de bollen voor meer informatie.

2012 Bekijk voor het beste beeld op volledig scherm.

Wil je meer weten? Stuur dan een e-mail naar het programmateam: [email protected]

2011

2010 Rotterdamse Samenwerking Aanmelden | Afmelden in de Afvalwaterketen

2019

2018

2017

Rosa Strategie, lange termijn visie

2050

Structuur benutten 2016 2015 Stromen scheiden Kringloop sluiten

Participatie & maatschappij

Rotterdamse WaterBlog 7 juli 2050

Speciale editie | Circulaire Afvalwaterketen afgerond | Terugblik 2015 - 2050 2015 Lancering strategie LTV 2015 - Hoe het begon Rotterdam sluit (afval)waterkringloop Na het ondertekenen van een samenwer- Robuust systeem Stromen: Het afvoeren van (afval)waterstromen is gericht op leef-omgeving en hergebruik. De visie op de fosfaat, syngaat medicijnen kingsakkoord in 2012, zijn de Rotterdamse Schoon water blijft schoon en draagt zichtbaar bij aan een aantrekkelijke stad. water De Rotterdamse afval- voedsel toiletpapier ketenpartners aan de slag met het uitvoe- waterketen zorgt voor afvalwaterketen hemel- warmte decentraal ringsprogramma RoSA. In de voorbereiding een gezonde, leefbare Kringlopen: Inzamelen van afvalwater is gericht op het terugwinnen van schone waterstro- water hebben de partners een langetermijnvisie men, energie en grondstoffen op passend schaalniveau. en aantrekkelijke stad. leefomgeving stad/woning industrie/bedrijven in 2050 kort glas- tuinbouw water stoffen opgesteld en onderzoek gedaan naar opti- warmte

water energie malisatiekansen. samengevat: Structuren: Bestaande structuren worden, zo mogelijk, meervoudig benut en ingezet voor an- fosfaat, energie water fosfaat, cellulose, dere functies als dat aan de orde is. water syngas, etc. centrale afvalwaterzuivering

2016 Zomerhofkwartier haalt massaal Rotterdamse zuiveringen winnen 100% tegels uit de tuin fosfaat terug AGF, granen... Gestimuleerd door het succesvolle ac- 2017 Zee tieprogramma “Tegel eruit, groen erin” Fosfaatmijnen Kunstmeest- Planten Vlees Mens en plas Poep Waterzuivering besloten de bewoners van het Zomer- fabrieken (vee) hofkwartier om massaal de tegels uit hun tuinen te halen. Het regenwater kan nu langzaam de grond in zakken in plaats van dat het in de riolering verdwijnt. De vergroening van de wijk krijgt verder Rotterdamse afvalwaterzuiveringen zijn al enige tijd bezig om fosfaat terug te winnen uit het afvalwater. Door verbeterde technologieën vorm door de grootschalige aanleg van zijn ze nu in staat om al het fosfaat uit het afvalwater terug te winnen. Fosfaat is een essentiële grondstof voor onder meer de voeding van geveltuinen, regenwatertuinen en groene gewassen. Het geproduceerde fosfaat uit de zuiveringen is van dusdanige kwaliteit dat het zonder verdere bewerking in de kassen van het daken. Westland gebruikt kan worden. 2018 Rotterdams Medisch Centrum Woningen Heijplaat krijgen krijgt een Pharmafilter een “Smart-Pot” 2018 Een groot aantal nieuwbouwwoningen op de Heijplaat in Rotterdam krijgen een zoge- Met het toepassen van dit revolutionair zuiveringsconceptwordt het afvalwater van het zie- naamde “Smart-Pot”. Deze intelligente wc-potten kunnen het gebruikte douchewater kenhuis ontdaan van o.a. medicijnen en neemt de afvalstroom af. Door alle afvalstromen te gebruiken als spoelwater. bundelen, ontstaat er voor de ziekenhuizen een aanmerkelijk simpelere bedrijfsvoering. Het In Nederland wordt daar normaal gesproken drinkwater voor gebruikt. Daarnaast resultaat voor de omgeving: schoonwater om in te spelen en te zwemmen! worden de bruine en gele “stromen” gescheiden afgevoerd. 2020 Masterplan ROSA gepresenteerd Hoge ambities voor een klimaat- en energieneutraal Rotterdam 2021 Er stroomt weer water door Waterakkoord Woningbouwcorperaties de Coolsingel over hergebruik hemelwater Dankzij de aanleg van waterpasserende bestrating 2022 kan het regenwater ter plaatse van de Coolsin- Na een aantal succesvolle pilots, in onder andereHeijplaat en het Zomerhofkwartier, hebben de Rotter- gel voortaan in de bodem doordringen, in plaats damse woningcorporaties de handen ineen geslagen om op grote schaal het afvalwater binnen hun wo- van dat het door de riolering wordt afgevoerd. Zo ningvoorraad te gaan hergebruiken. Lokale zuivering en eenvoudige aanpassingen aan het leidingenstelsel raakt het rioleringssysteem bij hevige buien niet maken hergebruik van afvalwater voor toiletspoeling, (vaat)wasmachines en sproeiwater mogelijk. overbelast en dit voorkomt wateroverlast…. Rotterdam sluit (afval)waterkringloop 2023 RWZI hoek van Holland voorziet Westland van schoon zoet water

fosfaat, syngaat 2024 Tweede generatie regenradar Rotterdamse gemalen volledig op Euromast medicijnen energieneutraal De regenradar op het gebouw Delftse Poort heeft een geavanceerd broertje gekregen op een spectaculaire plek: bovenop de Euromast. Met behulp van Alle energie die nodig is voor het transport en verwer- deze nieuwe regenradar kan Rotterdam nog beter in kaart brengen waar king van afvalwater wordt voortaan volledig op duur- neerslag is gevallen en zelfs gedetailleerd voorspellen waar dat zal gebeu- water zame wijze geproduceerd door de gemalen en afval- ren. Met behulp van die informatie is de stad beter in staat om al het water voedsel waterzuivering zelf. De gemalen worden voorzien van tijdig te verwerken en kunnen op de juiste plekken slimme maatregelen ter 2025 zonnepanelen en de afvalzuiveringen zijn voorzien van toiletpapier bestrijding van wateroverlast worden getroffen. De regenradar 2.0 is tot een windturbine. stand gekomen in nauwe samenwerking met Parijs, waar een identieke in- stallatie op de Eiffeltoren is geplaatst.

warmte 2027 decentraal Nieuwe Kuip volledig waterneutraal hemelwater Rotterdam heeft schoonste Door koude anammox 2028 zwemwater van Nederland Dokhaven in 2027 Samen hebben de waterschappen en de gemeente Rotterdam tal van maatregelen energieneutraal getroffen die de waterkwaliteit drastisch De afvalwaterzuivering Dokhaven maakt nu gebruik van het hebben verbeterd. Rotterdammers kunnen revolutionaire koude anammox-proces en is daardoor volledig zwemmen in het schoonste zwemwater van energieneutraal... Nederland! glastuinbouw leefomgeving stad/woning industrie/bedrijven

verwarmde weg

warmtewisselaar

stoffen 2015 water 2029 Geen ijzel meer op Rotterdamse wegen rioolbuis warmte

riothermie een succes warmtepomp

energie 2030 Rotterdam stopt bodemdaling Nauwelijks meer regenwater water water door water vast te houden fosfaat, energie Grote delen van Rotterdam hebben een slappe bodem, met als gevolg dat deze steeds lager komt te liggen in het riool fosfaat, cellulose, syngas, etc. 2032 en vaak moet worden opgehoogd. Door water vast te houden in de bovengrond, kan bodemdaling worden Afkoppelen van het rioolstelsel staat in een nieuw perspectief. De tegengegaan. Tegelijkertijd creëren we op deze manier meer ruimte voor waterberging. Het regenwater ver- afgelopen jaren zijn verschillende wijken in de regio voorzien van water dwijnt niet meer in het riool, maar infiltreert ter plaatse in de bovengrond. Om dit te bevorderen zijn op veel regenwaterstelsels, waterpasserende verhardingen en groenblauwe plaatsen speciale voorzieningen in de vorm van infiltratiekratten of wadi’s aangelegd. Om te voorkomen dat netwerken. Dit zijn de belangrijke bouwstenen in de watersensitieve er door de wateropslag juist grondwateroverlast ontstaat, ligt er drainage. stad. 2033 Rotterdam stopt zoutwatertong door Zoetwaterfabriek centrale afvalwaterzuivering 2035 Rotterdam heeft nu 1 miljoen vierkante AWZI’s in Rotterdam produceren meter aan groen/blauwe daken 6000 ton recyclebaar plastic Het oppervlak aan groene en blauwe daken heeft de magische grens van 1 mil- joen vierkante meter bereikt. Sinds 2010 groeit het aantal groene daken in Rotter- Het recyclebare plastic, ook wel bioplastic genoemd, wordt direct door de markt 2036 dam gestaag. Er komt per jaar ongeveer 40.000 vierkante meter aan groen dak bij. afgenomen. De vraag naar het product stijgt, zo stelt de een woordvoerder van Groene daken zijn goed voor het klimaat, ze houden regenwater vast, zorgen voor de afvalwaterzuivering. Het traditionele plastic heeft afgedaan. Zeker nu bioplas- verkoeling in de stad en zuiveren de lucht. Blauwe daken (een waterberging op het tics kwalitatief goed zijn en op een duurzame manier gemaakt kunnen worden. dak) zijn de laatste jaren ook populair. Het water wordt gebruikt voor toiletspoe- Niemand wil meer de plastic soep in de oceanen, zoals we die 10 jaar geleden ling en sproeiwater. nog hadden. 2038 Postbedrijf iPak gebruikt Grootste Bio-Syngasfabriek voormalige riolering als transportmiddel van Europa op 2e Maasvlakte De vraag naar syngas neemt wereldwijd toe. Reden voor chemieconcern Duboza om Het innovatieve postbedrijf iPak gaat de rioleringsbuizen in Prins-Alexander 2039 een grote duurzame fabriek te vestigen op de Tweede Maasvlakte. De fabriek wordt gebruiken om pakketjes te bezorgen. De oude rioolbuizen zijn al jaren niet gevoed door de lokale afvalwaterzuivering waar het Bio-Syngas uit het afvalwater meer in gebruik, omdat het afvalwater lokaal gezuiverd wordt. Door de nieuwe wordt gewonnen. In de fabriek wordt het syngas gebruikt voor de productie van water- vacuümtechniek is het mogelijk geworden om op een hele snelle en goedkope stof en ethanol. manier de pakketjes te transporteren tussen de iPak-stations. 2045 Massale productie van proces- en drinkwater uit afvalwater 2050 Rotterdam schaft rioolheffing af

©2015-2050 Deze publicatie is fictief. Teksten en beelden representeren niet noodzakelijkerwijs het beleid van de genoemde partijen Gemaakt door: Elijan Bes, Jason Zondag, Michel Bunt, Thuy Do, Patricia Duguet, Jaap de Ron

blogRionedDEF.indd 1 30-7-2015 15:21:53

2014 2010 Bestuurlijk initiatief intensivering samenwerking in

2013 de afvalwaterketen

Bestuurders van gemeente Rotterdam en Rotterdamse waterschappen besluiten in 2010 intensiever samen te werken. 2012

2011

2010 Rotterdamse Samenwerking Aanmelden | Afmelden in de Afvalwaterketen

2019

2018

2017

Rosa Strategie, lange termijn visie

2050

Structuur benutten 2016 2015 Stromen scheiden Kringloop sluiten

Participatie & maatschappij

Rotterdamse WaterBlog 7 juli 2050

Speciale editie | Circulaire Afvalwaterketen afgerond | Terugblik 2015 - 2050 2015 Lancering strategie LTV 2015 - Hoe het begon Rotterdam sluit (afval)waterkringloop Na het ondertekenen van een samenwer- Robuust systeem Stromen: Het afvoeren van (afval)waterstromen is gericht op leef-omgeving en hergebruik. De visie op de fosfaat, syngaat medicijnen kingsakkoord in 2012, zijn de Rotterdamse Schoon water blijft schoon en draagt zichtbaar bij aan een aantrekkelijke stad. water De Rotterdamse afval- voedsel toiletpapier ketenpartners aan de slag met het uitvoe- waterketen zorgt voor afvalwaterketen hemel- warmte decentraal ringsprogramma RoSA. In de voorbereiding een gezonde, leefbare Kringlopen: Inzamelen van afvalwater is gericht op het terugwinnen van schone waterstro- water hebben de partners een langetermijnvisie men, energie en grondstoffen op passend schaalniveau. en aantrekkelijke stad. leefomgeving stad/woning industrie/bedrijven in 2050 kort glas- tuinbouw water stoffen opgesteld en onderzoek gedaan naar opti- warmte

water energie malisatiekansen. samengevat: Structuren: Bestaande structuren worden, zo mogelijk, meervoudig benut en ingezet voor an- fosfaat, energie water fosfaat, cellulose, dere functies als dat aan de orde is. water syngas, etc. centrale afvalwaterzuivering

2016 Zomerhofkwartier haalt massaal Rotterdamse zuiveringen winnen 100% tegels uit de tuin fosfaat terug AGF, granen... Gestimuleerd door het succesvolle ac- 2017 Zee tieprogramma “Tegel eruit, groen erin” Fosfaatmijnen Kunstmeest- Planten Vlees Mens en plas Poep Waterzuivering besloten de bewoners van het Zomer- fabrieken (vee) hofkwartier om massaal de tegels uit hun tuinen te halen. Het regenwater kan nu langzaam de grond in zakken in plaats van dat het in de riolering verdwijnt. De vergroening van de wijk krijgt verder Rotterdamse afvalwaterzuiveringen zijn al enige tijd bezig om fosfaat terug te winnen uit het afvalwater. Door verbeterde technologieën vorm door de grootschalige aanleg van zijn ze nu in staat om al het fosfaat uit het afvalwater terug te winnen. Fosfaat is een essentiële grondstof voor onder meer de voeding van geveltuinen, regenwatertuinen en groene gewassen. Het geproduceerde fosfaat uit de zuiveringen is van dusdanige kwaliteit dat het zonder verdere bewerking in de kassen van het daken. Westland gebruikt kan worden. 2018 Rotterdams Medisch Centrum Woningen Heijplaat krijgen krijgt een Pharmafilter een “Smart-Pot” 2018 Een groot aantal nieuwbouwwoningen op de Heijplaat in Rotterdam krijgen een zoge- Met het toepassen van dit revolutionair zuiveringsconceptwordt het afvalwater van het zie- naamde “Smart-Pot”. Deze intelligente wc-potten kunnen het gebruikte douchewater kenhuis ontdaan van o.a. medicijnen en neemt de afvalstroom af. Door alle afvalstromen te gebruiken als spoelwater. bundelen, ontstaat er voor de ziekenhuizen een aanmerkelijk simpelere bedrijfsvoering. Het In Nederland wordt daar normaal gesproken drinkwater voor gebruikt. Daarnaast resultaat voor de omgeving: schoonwater om in te spelen en te zwemmen! worden de bruine en gele “stromen” gescheiden afgevoerd. 2020 Masterplan ROSA gepresenteerd Hoge ambities voor een klimaat- en energieneutraal Rotterdam 2021 Er stroomt weer water door Waterakkoord Woningbouwcorperaties de Coolsingel over hergebruik hemelwater Dankzij de aanleg van waterpasserende bestrating 2022 kan het regenwater ter plaatse van de Coolsin- Na een aantal succesvolle pilots, in onder andereHeijplaat en het Zomerhofkwartier, hebben de Rotter- gel voortaan in de bodem doordringen, in plaats damse woningcorporaties de handen ineen geslagen om op grote schaal het afvalwater binnen hun wo- van dat het door de riolering wordt afgevoerd. Zo ningvoorraad te gaan hergebruiken. Lokale zuivering en eenvoudige aanpassingen aan het leidingenstelsel raakt het rioleringssysteem bij hevige buien niet maken hergebruik van afvalwater voor toiletspoeling, (vaat)wasmachines en sproeiwater mogelijk. overbelast en dit voorkomt wateroverlast…. Rotterdam sluit (afval)waterkringloop 2023 RWZI hoek van Holland voorziet Westland van schoon zoet water

fosfaat, syngaat 2024 Tweede generatie regenradar Rotterdamse gemalen volledig op Euromast medicijnen energieneutraal De regenradar op het gebouw Delftse Poort heeft een geavanceerd broertje gekregen op een spectaculaire plek: bovenop de Euromast. Met behulp van Alle energie die nodig is voor het transport en verwer- deze nieuwe regenradar kan Rotterdam nog beter in kaart brengen waar king van afvalwater wordt voortaan volledig op duur- neerslag is gevallen en zelfs gedetailleerd voorspellen waar dat zal gebeu- water zame wijze geproduceerd door de gemalen en afval- ren. Met behulp van die informatie is de stad beter in staat om al het water voedsel waterzuivering zelf. De gemalen worden voorzien van tijdig te verwerken en kunnen op de juiste plekken slimme maatregelen ter 2025 zonnepanelen en de afvalzuiveringen zijn voorzien van toiletpapier bestrijding van wateroverlast worden getroffen. De regenradar 2.0 is tot een windturbine. stand gekomen in nauwe samenwerking met Parijs, waar een identieke in- stallatie op de Eiffeltoren is geplaatst.

warmte 2027 decentraal Nieuwe Kuip volledig waterneutraal hemelwater Rotterdam heeft schoonste Door koude anammox 2028 zwemwater van Nederland Dokhaven in 2027 Samen hebben de waterschappen en de gemeente Rotterdam tal van maatregelen energieneutraal getroffen die de waterkwaliteit drastisch De afvalwaterzuivering Dokhaven maakt nu gebruik van het hebben verbeterd. Rotterdammers kunnen revolutionaire koude anammox-proces en is daardoor volledig zwemmen in het schoonste zwemwater van energieneutraal... Nederland! glastuinbouw leefomgeving stad/woning industrie/bedrijven

verwarmde weg

warmtewisselaar

stoffen 2015 water 2029 Geen ijzel meer op Rotterdamse wegen rioolbuis warmte

riothermie een succes warmtepomp

energie 2030 Rotterdam stopt bodemdaling Nauwelijks meer regenwater water water door water vast te houden fosfaat, energie Grote delen van Rotterdam hebben een slappe bodem, met als gevolg dat deze steeds lager komt te liggen in het riool fosfaat, cellulose, syngas, etc. 2032 en vaak moet worden opgehoogd. Door water vast te houden in de bovengrond, kan bodemdaling worden Afkoppelen van het rioolstelsel staat in een nieuw perspectief. De tegengegaan. Tegelijkertijd creëren we op deze manier meer ruimte voor waterberging. Het regenwater ver- afgelopen jaren zijn verschillende wijken in de regio voorzien van water dwijnt niet meer in het riool, maar infiltreert ter plaatse in de bovengrond. Om dit te bevorderen zijn op veel regenwaterstelsels, waterpasserende verhardingen en groenblauwe plaatsen speciale voorzieningen in de vorm van infiltratiekratten of wadi’s aangelegd. Om te voorkomen dat netwerken. Dit zijn de belangrijke bouwstenen in de watersensitieve er door de wateropslag juist grondwateroverlast ontstaat, ligt er drainage. stad. 2033 Rotterdam stopt zoutwatertong door Zoetwaterfabriek centrale afvalwaterzuivering 2035 Rotterdam heeft nu 1 miljoen vierkante AWZI’s in Rotterdam produceren meter aan groen/blauwe daken 6000 ton recyclebaar plastic Het oppervlak aan groene en blauwe daken heeft de magische grens van 1 mil- joen vierkante meter bereikt. Sinds 2010 groeit het aantal groene daken in Rotter- Het recyclebare plastic, ook wel bioplastic genoemd, wordt direct door de markt 2036 dam gestaag. Er komt per jaar ongeveer 40.000 vierkante meter aan groen dak bij. afgenomen. De vraag naar het product stijgt, zo stelt de een woordvoerder van Groene daken zijn goed voor het klimaat, ze houden regenwater vast, zorgen voor de afvalwaterzuivering. Het traditionele plastic heeft afgedaan. Zeker nu bioplas- verkoeling in de stad en zuiveren de lucht. Blauwe daken (een waterberging op het tics kwalitatief goed zijn en op een duurzame manier gemaakt kunnen worden. dak) zijn de laatste jaren ook populair. Het water wordt gebruikt voor toiletspoe- Niemand wil meer de plastic soep in de oceanen, zoals we die 10 jaar geleden ling en sproeiwater. nog hadden. 2038 Postbedrijf iPak gebruikt Grootste Bio-Syngasfabriek voormalige riolering als transportmiddel van Europa op 2e Maasvlakte De vraag naar syngas neemt wereldwijd toe. Reden voor chemieconcern Duboza om Het innovatieve postbedrijf iPak gaat de rioleringsbuizen in Prins-Alexander 2039 een grote duurzame fabriek te vestigen op de Tweede Maasvlakte. De fabriek wordt gebruiken om pakketjes te bezorgen. De oude rioolbuizen zijn al jaren niet gevoed door de lokale afvalwaterzuivering waar het Bio-Syngas uit het afvalwater meer in gebruik, omdat het afvalwater lokaal gezuiverd wordt. Door de nieuwe wordt gewonnen. In de fabriek wordt het syngas gebruikt voor de productie van water- vacuümtechniek is het mogelijk geworden om op een hele snelle en goedkope stof en ethanol. manier de pakketjes te transporteren tussen de iPak-stations. 2045 Massale productie van proces- en drinkwater uit afvalwater 2050 Rotterdam schaft rioolheffing af

©2015-2050 Deze publicatie is fictief. Teksten en beelden representeren niet noodzakelijkerwijs het beleid van de genoemde partijen Gemaakt door: Elijan Bes, Jason Zondag, Michel Bunt, Thuy Do, Patricia Duguet, Jaap de Ron

blogRionedDEF.indd 1 30-7-2015 15:21:53

2014 2012 Doelmatigheidsonderzoek DHV

2013 De noodzaak voor bezuinigen in tijden van economisch zwaar weer en het landelijke Bestuursakkoord Water (2011) verhogen de urgentie van een verdere en intensievere samenwerking tussen de vier Rotterdamse ketenpartners. In het Bestuursakkoord Water zijn afspraken gemaakt over het vergroten van de doelmatigheid en een kostenbesparing in de 2012 afvalwaterketen; het gaat hier om de beperking van de kostenstijging. Een aanzienlijk deel van deze besparingen kunnen en moeten wij bereiken door samenwerking. In 2012 hebben de partners met Ingenieurs- en adviesbureau DHV het doelmatigheidsonderzoek afvalwaterketen Rotterdam uitgevoerd, die de input heeft geleverd voor de samenwerkingsovereenkomst.

2011

2010 Rotterdamse Samenwerking Aanmelden | Afmelden in de Afvalwaterketen

2019

2018

2017

Rosa Strategie, lange termijn visie

2050

Structuur benutten 2016 2015 Stromen scheiden Kringloop sluiten

Participatie & maatschappij

Rotterdamse WaterBlog 7 juli 2050

Speciale editie | Circulaire Afvalwaterketen afgerond | Terugblik 2015 - 2050 2015 Lancering strategie LTV 2015 - Hoe het begon Rotterdam sluit (afval)waterkringloop Na het ondertekenen van een samenwer- Robuust systeem Stromen: Het afvoeren van (afval)waterstromen is gericht op leef-omgeving en hergebruik. De visie op de fosfaat, syngaat medicijnen kingsakkoord in 2012, zijn de Rotterdamse Schoon water blijft schoon en draagt zichtbaar bij aan een aantrekkelijke stad. water De Rotterdamse afval- voedsel toiletpapier ketenpartners aan de slag met het uitvoe- waterketen zorgt voor afvalwaterketen hemel- warmte decentraal ringsprogramma RoSA. In de voorbereiding een gezonde, leefbare Kringlopen: Inzamelen van afvalwater is gericht op het terugwinnen van schone waterstro- water hebben de partners een langetermijnvisie men, energie en grondstoffen op passend schaalniveau. en aantrekkelijke stad. leefomgeving stad/woning industrie/bedrijven in 2050 kort glas- tuinbouw water stoffen opgesteld en onderzoek gedaan naar opti- warmte

water energie malisatiekansen. samengevat: Structuren: Bestaande structuren worden, zo mogelijk, meervoudig benut en ingezet voor an- fosfaat, energie water fosfaat, cellulose, dere functies als dat aan de orde is. water syngas, etc. centrale afvalwaterzuivering

2016 Zomerhofkwartier haalt massaal Rotterdamse zuiveringen winnen 100% tegels uit de tuin fosfaat terug AGF, granen... Gestimuleerd door het succesvolle ac- 2017 Zee tieprogramma “Tegel eruit, groen erin” Fosfaatmijnen Kunstmeest- Planten Vlees Mens en plas Poep Waterzuivering besloten de bewoners van het Zomer- fabrieken (vee) hofkwartier om massaal de tegels uit hun tuinen te halen. Het regenwater kan nu langzaam de grond in zakken in plaats van dat het in de riolering verdwijnt. De vergroening van de wijk krijgt verder Rotterdamse afvalwaterzuiveringen zijn al enige tijd bezig om fosfaat terug te winnen uit het afvalwater. Door verbeterde technologieën vorm door de grootschalige aanleg van zijn ze nu in staat om al het fosfaat uit het afvalwater terug te winnen. Fosfaat is een essentiële grondstof voor onder meer de voeding van geveltuinen, regenwatertuinen en groene gewassen. Het geproduceerde fosfaat uit de zuiveringen is van dusdanige kwaliteit dat het zonder verdere bewerking in de kassen van het daken. Westland gebruikt kan worden. 2018 Rotterdams Medisch Centrum Woningen Heijplaat krijgen krijgt een Pharmafilter een “Smart-Pot” 2018 Een groot aantal nieuwbouwwoningen op de Heijplaat in Rotterdam krijgen een zoge- Met het toepassen van dit revolutionair zuiveringsconceptwordt het afvalwater van het zie- naamde “Smart-Pot”. Deze intelligente wc-potten kunnen het gebruikte douchewater kenhuis ontdaan van o.a. medicijnen en neemt de afvalstroom af. Door alle afvalstromen te gebruiken als spoelwater. bundelen, ontstaat er voor de ziekenhuizen een aanmerkelijk simpelere bedrijfsvoering. Het In Nederland wordt daar normaal gesproken drinkwater voor gebruikt. Daarnaast resultaat voor de omgeving: schoonwater om in te spelen en te zwemmen! worden de bruine en gele “stromen” gescheiden afgevoerd. 2020 Masterplan ROSA gepresenteerd Hoge ambities voor een klimaat- en energieneutraal Rotterdam 2021 Er stroomt weer water door Waterakkoord Woningbouwcorperaties de Coolsingel over hergebruik hemelwater Dankzij de aanleg van waterpasserende bestrating 2022 kan het regenwater ter plaatse van de Coolsin- Na een aantal succesvolle pilots, in onder andereHeijplaat en het Zomerhofkwartier, hebben de Rotter- gel voortaan in de bodem doordringen, in plaats damse woningcorporaties de handen ineen geslagen om op grote schaal het afvalwater binnen hun wo- van dat het door de riolering wordt afgevoerd. Zo ningvoorraad te gaan hergebruiken. Lokale zuivering en eenvoudige aanpassingen aan het leidingenstelsel raakt het rioleringssysteem bij hevige buien niet maken hergebruik van afvalwater voor toiletspoeling, (vaat)wasmachines en sproeiwater mogelijk. overbelast en dit voorkomt wateroverlast…. Rotterdam sluit (afval)waterkringloop 2023 RWZI hoek van Holland voorziet Westland van schoon zoet water

fosfaat, syngaat 2024 Tweede generatie regenradar Rotterdamse gemalen volledig op Euromast medicijnen energieneutraal De regenradar op het gebouw Delftse Poort heeft een geavanceerd broertje gekregen op een spectaculaire plek: bovenop de Euromast. Met behulp van Alle energie die nodig is voor het transport en verwer- deze nieuwe regenradar kan Rotterdam nog beter in kaart brengen waar king van afvalwater wordt voortaan volledig op duur- neerslag is gevallen en zelfs gedetailleerd voorspellen waar dat zal gebeu- water zame wijze geproduceerd door de gemalen en afval- ren. Met behulp van die informatie is de stad beter in staat om al het water voedsel waterzuivering zelf. De gemalen worden voorzien van tijdig te verwerken en kunnen op de juiste plekken slimme maatregelen ter 2025 zonnepanelen en de afvalzuiveringen zijn voorzien van toiletpapier bestrijding van wateroverlast worden getroffen. De regenradar 2.0 is tot een windturbine. stand gekomen in nauwe samenwerking met Parijs, waar een identieke in- stallatie op de Eiffeltoren is geplaatst.

warmte 2027 decentraal Nieuwe Kuip volledig waterneutraal hemelwater Rotterdam heeft schoonste Door koude anammox 2028 zwemwater van Nederland Dokhaven in 2027 Samen hebben de waterschappen en de gemeente Rotterdam tal van maatregelen energieneutraal getroffen die de waterkwaliteit drastisch De afvalwaterzuivering Dokhaven maakt nu gebruik van het hebben verbeterd. Rotterdammers kunnen revolutionaire koude anammox-proces en is daardoor volledig zwemmen in het schoonste zwemwater van energieneutraal... Nederland! glastuinbouw leefomgeving stad/woning industrie/bedrijven

verwarmde weg

warmtewisselaar

stoffen 2015 water 2029 Geen ijzel meer op Rotterdamse wegen rioolbuis warmte

riothermie een succes warmtepomp

energie 2030 Rotterdam stopt bodemdaling Nauwelijks meer regenwater water water door water vast te houden fosfaat, energie Grote delen van Rotterdam hebben een slappe bodem, met als gevolg dat deze steeds lager komt te liggen in het riool fosfaat, cellulose, syngas, etc. 2032 en vaak moet worden opgehoogd. Door water vast te houden in de bovengrond, kan bodemdaling worden Afkoppelen van het rioolstelsel staat in een nieuw perspectief. De tegengegaan. Tegelijkertijd creëren we op deze manier meer ruimte voor waterberging. Het regenwater ver- afgelopen jaren zijn verschillende wijken in de regio voorzien van water dwijnt niet meer in het riool, maar infiltreert ter plaatse in de bovengrond. Om dit te bevorderen zijn op veel regenwaterstelsels, waterpasserende verhardingen en groenblauwe plaatsen speciale voorzieningen in de vorm van infiltratiekratten of wadi’s aangelegd. Om te voorkomen dat netwerken. Dit zijn de belangrijke bouwstenen in de watersensitieve er door de wateropslag juist grondwateroverlast ontstaat, ligt er drainage. stad. 2033 Rotterdam stopt zoutwatertong door Zoetwaterfabriek centrale afvalwaterzuivering 2035 Rotterdam heeft nu 1 miljoen vierkante AWZI’s in Rotterdam produceren meter aan groen/blauwe daken 6000 ton recyclebaar plastic Het oppervlak aan groene en blauwe daken heeft de magische grens van 1 mil- joen vierkante meter bereikt. Sinds 2010 groeit het aantal groene daken in Rotter- Het recyclebare plastic, ook wel bioplastic genoemd, wordt direct door de markt 2036 dam gestaag. Er komt per jaar ongeveer 40.000 vierkante meter aan groen dak bij. afgenomen. De vraag naar het product stijgt, zo stelt de een woordvoerder van Groene daken zijn goed voor het klimaat, ze houden regenwater vast, zorgen voor de afvalwaterzuivering. Het traditionele plastic heeft afgedaan. Zeker nu bioplas- verkoeling in de stad en zuiveren de lucht. Blauwe daken (een waterberging op het tics kwalitatief goed zijn en op een duurzame manier gemaakt kunnen worden. dak) zijn de laatste jaren ook populair. Het water wordt gebruikt voor toiletspoe- Niemand wil meer de plastic soep in de oceanen, zoals we die 10 jaar geleden ling en sproeiwater. nog hadden. 2038 Postbedrijf iPak gebruikt Grootste Bio-Syngasfabriek voormalige riolering als transportmiddel van Europa op 2e Maasvlakte De vraag naar syngas neemt wereldwijd toe. Reden voor chemieconcern Duboza om Het innovatieve postbedrijf iPak gaat de rioleringsbuizen in Prins-Alexander 2039 een grote duurzame fabriek te vestigen op de Tweede Maasvlakte. De fabriek wordt gebruiken om pakketjes te bezorgen. De oude rioolbuizen zijn al jaren niet gevoed door de lokale afvalwaterzuivering waar het Bio-Syngas uit het afvalwater meer in gebruik, omdat het afvalwater lokaal gezuiverd wordt. Door de nieuwe wordt gewonnen. In de fabriek wordt het syngas gebruikt voor de productie van water- vacuümtechniek is het mogelijk geworden om op een hele snelle en goedkope stof en ethanol. manier de pakketjes te transporteren tussen de iPak-stations. 2045 Massale productie van proces- en drinkwater uit afvalwater 2050 Rotterdam schaft rioolheffing af

©2015-2050 Deze publicatie is fictief. Teksten en beelden representeren niet noodzakelijkerwijs het beleid van de genoemde partijen Gemaakt door: Elijan Bes, Jason Zondag, Michel Bunt, Thuy Do, Patricia Duguet, Jaap de Ron

blogRionedDEF.indd 1 30-7-2015 15:21:53

2014 Juni 2013 Bestuurlijke Samenwerkingsovereenkomst

2013 In 2013 ondertekenden wethouder van Huffelen, hoogheemraden van Zoelen en ter Woorst en heemraad van Hulst de bestuurlijke samenwerkingsovereenkomst. De ambities van de samenwerking zijn:

2012 1. Kostenbesparing: het vergroten van de doelmatigheid van de afvalwaterketen en daarmee het beperken van de kostenstijging 2. Duurzaamheid: het vergroten van de toekomstbestendigheid en het verminderen van de kwetsbaarheid van het afvalwatersysteem 3. Kwaliteitsverbetering: het verbeteren van de dienstverlening en het milieu

2011 Door nog intensiever samen te werken, sneller te innoveren en te leren van anderen gaan we geld besparen en de dienstverlening verder optimaliseren. Met een soepele samenwerking kunnen we een voorbeeld zijn voor andere Nederlandse regio’s.

Klik hier voor de bestuurlijke overeenkomst. 2010

Strategie afvalwaterketen RoSA Hoe realiseren we de ambities van de langetermijnvisie

Rotterdamse Samenwerking Aanmelden | Afmelden in de Afvalwaterketen

2019

2018

2017

Rosa Strategie, lange termijn visie

2050

Structuur benutten 2016 2015 Stromen scheiden Kringloop sluiten

Participatie & maatschappij

Rotterdamse WaterBlog 7 juli 2050

Speciale editie | Circulaire Afvalwaterketen afgerond | Terugblik 2015 - 2050 2015 Lancering strategie LTV 2015 - Hoe het begon Rotterdam sluit (afval)waterkringloop Na het ondertekenen van een samenwer- Robuust systeem Stromen: Het afvoeren van (afval)waterstromen is gericht op leef-omgeving en hergebruik. De visie op de fosfaat, syngaat medicijnen kingsakkoord in 2012, zijn de Rotterdamse Schoon water blijft schoon en draagt zichtbaar bij aan een aantrekkelijke stad. water De Rotterdamse afval- voedsel toiletpapier ketenpartners aan de slag met het uitvoe- waterketen zorgt voor afvalwaterketen hemel- warmte decentraal ringsprogramma RoSA. In de voorbereiding een gezonde, leefbare Kringlopen: Inzamelen van afvalwater is gericht op het terugwinnen van schone waterstro- water hebben de partners een langetermijnvisie men, energie en grondstoffen op passend schaalniveau. en aantrekkelijke stad. leefomgeving stad/woning industrie/bedrijven in 2050 kort glas- tuinbouw water stoffen opgesteld en onderzoek gedaan naar opti- warmte

water energie malisatiekansen. samengevat: Structuren: Bestaande structuren worden, zo mogelijk, meervoudig benut en ingezet voor an- fosfaat, energie water fosfaat, cellulose, dere functies als dat aan de orde is. water syngas, etc. centrale afvalwaterzuivering

2016 Zomerhofkwartier haalt massaal Rotterdamse zuiveringen winnen 100% tegels uit de tuin fosfaat terug AGF, granen... Gestimuleerd door het succesvolle ac- 2017 Zee tieprogramma “Tegel eruit, groen erin” Fosfaatmijnen Kunstmeest- Planten Vlees Mens en plas Poep Waterzuivering besloten de bewoners van het Zomer- fabrieken (vee) hofkwartier om massaal de tegels uit hun tuinen te halen. Het regenwater kan nu langzaam de grond in zakken in plaats van dat het in de riolering verdwijnt. De vergroening van de wijk krijgt verder Rotterdamse afvalwaterzuiveringen zijn al enige tijd bezig om fosfaat terug te winnen uit het afvalwater. Door verbeterde technologieën vorm door de grootschalige aanleg van zijn ze nu in staat om al het fosfaat uit het afvalwater terug te winnen. Fosfaat is een essentiële grondstof voor onder meer de voeding van geveltuinen, regenwatertuinen en groene gewassen. Het geproduceerde fosfaat uit de zuiveringen is van dusdanige kwaliteit dat het zonder verdere bewerking in de kassen van het daken. Westland gebruikt kan worden. 2018 Rotterdams Medisch Centrum Woningen Heijplaat krijgen krijgt een Pharmafilter een “Smart-Pot” 2018 Een groot aantal nieuwbouwwoningen op de Heijplaat in Rotterdam krijgen een zoge- Met het toepassen van dit revolutionair zuiveringsconceptwordt het afvalwater van het zie- naamde “Smart-Pot”. Deze intelligente wc-potten kunnen het gebruikte douchewater kenhuis ontdaan van o.a. medicijnen en neemt de afvalstroom af. Door alle afvalstromen te gebruiken als spoelwater. bundelen, ontstaat er voor de ziekenhuizen een aanmerkelijk simpelere bedrijfsvoering. Het In Nederland wordt daar normaal gesproken drinkwater voor gebruikt. Daarnaast resultaat voor de omgeving: schoonwater om in te spelen en te zwemmen! worden de bruine en gele “stromen” gescheiden afgevoerd. 2020 Masterplan ROSA gepresenteerd Hoge ambities voor een klimaat- en energieneutraal Rotterdam 2021 Er stroomt weer water door Waterakkoord Woningbouwcorperaties de Coolsingel over hergebruik hemelwater Dankzij de aanleg van waterpasserende bestrating 2022 kan het regenwater ter plaatse van de Coolsin- Na een aantal succesvolle pilots, in onder andereHeijplaat en het Zomerhofkwartier, hebben de Rotter- gel voortaan in de bodem doordringen, in plaats damse woningcorporaties de handen ineen geslagen om op grote schaal het afvalwater binnen hun wo- van dat het door de riolering wordt afgevoerd. Zo ningvoorraad te gaan hergebruiken. Lokale zuivering en eenvoudige aanpassingen aan het leidingenstelsel raakt het rioleringssysteem bij hevige buien niet maken hergebruik van afvalwater voor toiletspoeling, (vaat)wasmachines en sproeiwater mogelijk. overbelast en dit voorkomt wateroverlast…. Rotterdam sluit (afval)waterkringloop 2023 RWZI hoek van Holland voorziet Westland van schoon zoet water

fosfaat, syngaat 2024 Tweede generatie regenradar Rotterdamse gemalen volledig op Euromast medicijnen energieneutraal De regenradar op het gebouw Delftse Poort heeft een geavanceerd broertje gekregen op een spectaculaire plek: bovenop de Euromast. Met behulp van Alle energie die nodig is voor het transport en verwer- deze nieuwe regenradar kan Rotterdam nog beter in kaart brengen waar king van afvalwater wordt voortaan volledig op duur- neerslag is gevallen en zelfs gedetailleerd voorspellen waar dat zal gebeu- water zame wijze geproduceerd door de gemalen en afval- ren. Met behulp van die informatie is de stad beter in staat om al het water voedsel waterzuivering zelf. De gemalen worden voorzien van tijdig te verwerken en kunnen op de juiste plekken slimme maatregelen ter 2025 zonnepanelen en de afvalzuiveringen zijn voorzien van toiletpapier bestrijding van wateroverlast worden getroffen. De regenradar 2.0 is tot een windturbine. stand gekomen in nauwe samenwerking met Parijs, waar een identieke in- stallatie op de Eiffeltoren is geplaatst.

warmte 2027 decentraal Nieuwe Kuip volledig waterneutraal hemelwater Rotterdam heeft schoonste Door koude anammox 2028 zwemwater van Nederland Dokhaven in 2027 Samen hebben de waterschappen en de gemeente Rotterdam tal van maatregelen energieneutraal getroffen die de waterkwaliteit drastisch De afvalwaterzuivering Dokhaven maakt nu gebruik van het hebben verbeterd. Rotterdammers kunnen revolutionaire koude anammox-proces en is daardoor volledig zwemmen in het schoonste zwemwater van energieneutraal... Nederland! glastuinbouw leefomgeving stad/woning industrie/bedrijven

verwarmde weg

warmtewisselaar

stoffen 2015 water 2029 Geen ijzel meer op Rotterdamse wegen rioolbuis warmte

riothermie een succes warmtepomp

energie 2030 Rotterdam stopt bodemdaling Nauwelijks meer regenwater water water door water vast te houden fosfaat, energie Grote delen van Rotterdam hebben een slappe bodem, met als gevolg dat deze steeds lager komt te liggen in het riool fosfaat, cellulose, syngas, etc. 2032 en vaak moet worden opgehoogd. Door water vast te houden in de bovengrond, kan bodemdaling worden Afkoppelen van het rioolstelsel staat in een nieuw perspectief. De tegengegaan. Tegelijkertijd creëren we op deze manier meer ruimte voor waterberging. Het regenwater ver- afgelopen jaren zijn verschillende wijken in de regio voorzien van water dwijnt niet meer in het riool, maar infiltreert ter plaatse in de bovengrond. Om dit te bevorderen zijn op veel regenwaterstelsels, waterpasserende verhardingen en groenblauwe plaatsen speciale voorzieningen in de vorm van infiltratiekratten of wadi’s aangelegd. Om te voorkomen dat netwerken. Dit zijn de belangrijke bouwstenen in de watersensitieve er door de wateropslag juist grondwateroverlast ontstaat, ligt er drainage. stad. 2033 Rotterdam stopt zoutwatertong door Zoetwaterfabriek centrale afvalwaterzuivering 2035 Rotterdam heeft nu 1 miljoen vierkante AWZI’s in Rotterdam produceren meter aan groen/blauwe daken 6000 ton recyclebaar plastic Het oppervlak aan groene en blauwe daken heeft de magische grens van 1 mil- joen vierkante meter bereikt. Sinds 2010 groeit het aantal groene daken in Rotter- Het recyclebare plastic, ook wel bioplastic genoemd, wordt direct door de markt 2036 dam gestaag. Er komt per jaar ongeveer 40.000 vierkante meter aan groen dak bij. afgenomen. De vraag naar het product stijgt, zo stelt de een woordvoerder van Groene daken zijn goed voor het klimaat, ze houden regenwater vast, zorgen voor de afvalwaterzuivering. Het traditionele plastic heeft afgedaan. Zeker nu bioplas- verkoeling in de stad en zuiveren de lucht. Blauwe daken (een waterberging op het tics kwalitatief goed zijn en op een duurzame manier gemaakt kunnen worden. dak) zijn de laatste jaren ook populair. Het water wordt gebruikt voor toiletspoe- Niemand wil meer de plastic soep in de oceanen, zoals we die 10 jaar geleden ling en sproeiwater. nog hadden. 2038 Postbedrijf iPak gebruikt Grootste Bio-Syngasfabriek voormalige riolering als transportmiddel van Europa op 2e Maasvlakte De vraag naar syngas neemt wereldwijd toe. Reden voor chemieconcern Duboza om Het innovatieve postbedrijf iPak gaat de rioleringsbuizen in Prins-Alexander 2039 een grote duurzame fabriek te vestigen op de Tweede Maasvlakte. De fabriek wordt gebruiken om pakketjes te bezorgen. De oude rioolbuizen zijn al jaren niet gevoed door de lokale afvalwaterzuivering waar het Bio-Syngas uit het afvalwater meer in gebruik, omdat het afvalwater lokaal gezuiverd wordt. Door de nieuwe wordt gewonnen. In de fabriek wordt het syngas gebruikt voor de productie van water- vacuümtechniek is het mogelijk geworden om op een hele snelle en goedkope stof en ethanol. manier de pakketjes te transporteren tussen de iPak-stations. 2045 Massale productie van proces- en drinkwater uit afvalwater 2050 Rotterdam schaft rioolheffing af

©2015-2050 Deze publicatie is fictief. Teksten en beelden representeren niet noodzakelijkerwijs het beleid van de genoemde partijen Gemaakt door: Elijan Bes, Jason Zondag, Michel Bunt, Thuy Do, Patricia Duguet, Jaap de Ron

blogRionedDEF.indd 1 30-7-2015 15:21:53

2014 Projectgroep: Lange Termijn Visie 2013-2015 Auteurs: Huub Glas, Jaap de Ron, Thuy Do, e.a. Eindproducten Programma RoSA eerste fase Datum: Eindrapport mei 2016 2013 In de periode 2013-2015 hebben projectgroepen gewerkt aan de benoemde projecten in de samenwerkingsovereenkomst.

Strategische projecten 2012 • Lange Termijn Visie Klik hier • Innovatie Agenda

Tactische projecten

2011 • Verkenning zuiveringskringen

Operationele projecten

• Gezamenlijk beheer gemalen 2010 • Gezamenlijke storingsdienst • Gezamenlijke sturing gemalen Rotterdamse Samenwerking Aanmelden | Afmelden in de Afvalwaterketen

2019

2018

2017

Rosa Strategie, lange termijn visie

2050

Structuur benutten 2016 2015 Stromen scheiden Kringloop sluiten

Participatie & maatschappij

Rotterdamse WaterBlog 7 juli 2050

Speciale editie | Circulaire Afvalwaterketen afgerond | Terugblik 2015 - 2050 2015 Lancering strategie LTV 2015 - Hoe het begon Rotterdam sluit (afval)waterkringloop Na het ondertekenen van een samenwer- Robuust systeem Stromen: Het afvoeren van (afval)waterstromen is gericht op leef-omgeving en hergebruik. De visie op de fosfaat, syngaat medicijnen kingsakkoord in 2012, zijn de Rotterdamse Schoon water blijft schoon en draagt zichtbaar bij aan een aantrekkelijke stad. water De Rotterdamse afval- voedsel toiletpapier ketenpartners aan de slag met het uitvoe- waterketen zorgt voor afvalwaterketen hemel- warmte decentraal ringsprogramma RoSA. In de voorbereiding een gezonde, leefbare Kringlopen: Inzamelen van afvalwater is gericht op het terugwinnen van schone waterstro- water hebben de partners een langetermijnvisie men, energie en grondstoffen op passend schaalniveau. en aantrekkelijke stad. leefomgeving stad/woning industrie/bedrijven in 2050 kort glas- tuinbouw water stoffen opgesteld en onderzoek gedaan naar opti- warmte

water energie malisatiekansen. samengevat: Structuren: Bestaande structuren worden, zo mogelijk, meervoudig benut en ingezet voor an- fosfaat, energie water fosfaat, cellulose, dere functies als dat aan de orde is. water syngas, etc. centrale afvalwaterzuivering

2016 Zomerhofkwartier haalt massaal Rotterdamse zuiveringen winnen 100% tegels uit de tuin fosfaat terug AGF, granen... Gestimuleerd door het succesvolle ac- 2017 Zee tieprogramma “Tegel eruit, groen erin” Fosfaatmijnen Kunstmeest- Planten Vlees Mens en plas Poep Waterzuivering besloten de bewoners van het Zomer- fabrieken (vee) hofkwartier om massaal de tegels uit hun tuinen te halen. Het regenwater kan nu langzaam de grond in zakken in plaats van dat het in de riolering verdwijnt. De vergroening van de wijk krijgt verder Rotterdamse afvalwaterzuiveringen zijn al enige tijd bezig om fosfaat terug te winnen uit het afvalwater. Door verbeterde technologieën vorm door de grootschalige aanleg van zijn ze nu in staat om al het fosfaat uit het afvalwater terug te winnen. Fosfaat is een essentiële grondstof voor onder meer de voeding van geveltuinen, regenwatertuinen en groene gewassen. Het geproduceerde fosfaat uit de zuiveringen is van dusdanige kwaliteit dat het zonder verdere bewerking in de kassen van het daken. Westland gebruikt kan worden. 2018 Rotterdams Medisch Centrum Woningen Heijplaat krijgen krijgt een Pharmafilter een “Smart-Pot” 2018 Een groot aantal nieuwbouwwoningen op de Heijplaat in Rotterdam krijgen een zoge- Met het toepassen van dit revolutionair zuiveringsconceptwordt het afvalwater van het zie- naamde “Smart-Pot”. Deze intelligente wc-potten kunnen het gebruikte douchewater kenhuis ontdaan van o.a. medicijnen en neemt de afvalstroom af. Door alle afvalstromen te gebruiken als spoelwater. bundelen, ontstaat er voor de ziekenhuizen een aanmerkelijk simpelere bedrijfsvoering. Het In Nederland wordt daar normaal gesproken drinkwater voor gebruikt. Daarnaast resultaat voor de omgeving: schoonwater om in te spelen en te zwemmen! worden de bruine en gele “stromen” gescheiden afgevoerd. 2020 Masterplan ROSA gepresenteerd Hoge ambities voor een klimaat- en energieneutraal Rotterdam 2021 Er stroomt weer water door Waterakkoord Woningbouwcorperaties de Coolsingel over hergebruik hemelwater Dankzij de aanleg van waterpasserende bestrating 2022 kan het regenwater ter plaatse van de Coolsin- Na een aantal succesvolle pilots, in onder andereHeijplaat en het Zomerhofkwartier, hebben de Rotter- gel voortaan in de bodem doordringen, in plaats damse woningcorporaties de handen ineen geslagen om op grote schaal het afvalwater binnen hun wo- van dat het door de riolering wordt afgevoerd. Zo ningvoorraad te gaan hergebruiken. Lokale zuivering en eenvoudige aanpassingen aan het leidingenstelsel raakt het rioleringssysteem bij hevige buien niet maken hergebruik van afvalwater voor toiletspoeling, (vaat)wasmachines en sproeiwater mogelijk. overbelast en dit voorkomt wateroverlast…. Rotterdam sluit (afval)waterkringloop 2023 RWZI hoek van Holland voorziet Westland van schoon zoet water

fosfaat, syngaat 2024 Tweede generatie regenradar Rotterdamse gemalen volledig op Euromast medicijnen energieneutraal De regenradar op het gebouw Delftse Poort heeft een geavanceerd broertje gekregen op een spectaculaire plek: bovenop de Euromast. Met behulp van Alle energie die nodig is voor het transport en verwer- deze nieuwe regenradar kan Rotterdam nog beter in kaart brengen waar king van afvalwater wordt voortaan volledig op duur- neerslag is gevallen en zelfs gedetailleerd voorspellen waar dat zal gebeu- water zame wijze geproduceerd door de gemalen en afval- ren. Met behulp van die informatie is de stad beter in staat om al het water voedsel waterzuivering zelf. De gemalen worden voorzien van tijdig te verwerken en kunnen op de juiste plekken slimme maatregelen ter 2025 zonnepanelen en de afvalzuiveringen zijn voorzien van toiletpapier bestrijding van wateroverlast worden getroffen. De regenradar 2.0 is tot een windturbine. stand gekomen in nauwe samenwerking met Parijs, waar een identieke in- stallatie op de Eiffeltoren is geplaatst.

warmte 2027 decentraal Nieuwe Kuip volledig waterneutraal hemelwater Rotterdam heeft schoonste Door koude anammox 2028 zwemwater van Nederland Dokhaven in 2027 Samen hebben de waterschappen en de gemeente Rotterdam tal van maatregelen energieneutraal getroffen die de waterkwaliteit drastisch De afvalwaterzuivering Dokhaven maakt nu gebruik van het hebben verbeterd. Rotterdammers kunnen revolutionaire koude anammox-proces en is daardoor volledig zwemmen in het schoonste zwemwater van energieneutraal... Nederland! glastuinbouw leefomgeving stad/woning industrie/bedrijven

verwarmde weg

warmtewisselaar

stoffen 2015 water 2029 Geen ijzel meer op Rotterdamse wegen rioolbuis warmte

riothermie een succes warmtepomp

energie 2030 Rotterdam stopt bodemdaling Nauwelijks meer regenwater water water door water vast te houden fosfaat, energie Grote delen van Rotterdam hebben een slappe bodem, met als gevolg dat deze steeds lager komt te liggen in het riool fosfaat, cellulose, syngas, etc. 2032 en vaak moet worden opgehoogd. Door water vast te houden in de bovengrond, kan bodemdaling worden Afkoppelen van het rioolstelsel staat in een nieuw perspectief. De tegengegaan. Tegelijkertijd creëren we op deze manier meer ruimte voor waterberging. Het regenwater ver- afgelopen jaren zijn verschillende wijken in de regio voorzien van water dwijnt niet meer in het riool, maar infiltreert ter plaatse in de bovengrond. Om dit te bevorderen zijn op veel regenwaterstelsels, waterpasserende verhardingen en groenblauwe plaatsen speciale voorzieningen in de vorm van infiltratiekratten of wadi’s aangelegd. Om te voorkomen dat netwerken. Dit zijn de belangrijke bouwstenen in de watersensitieve er door de wateropslag juist grondwateroverlast ontstaat, ligt er drainage. stad. 2033 Rotterdam stopt zoutwatertong door Zoetwaterfabriek centrale afvalwaterzuivering 2035 Rotterdam heeft nu 1 miljoen vierkante AWZI’s in Rotterdam produceren meter aan groen/blauwe daken 6000 ton recyclebaar plastic Het oppervlak aan groene en blauwe daken heeft de magische grens van 1 mil- joen vierkante meter bereikt. Sinds 2010 groeit het aantal groene daken in Rotter- Het recyclebare plastic, ook wel bioplastic genoemd, wordt direct door de markt 2036 dam gestaag. Er komt per jaar ongeveer 40.000 vierkante meter aan groen dak bij. afgenomen. De vraag naar het product stijgt, zo stelt de een woordvoerder van Groene daken zijn goed voor het klimaat, ze houden regenwater vast, zorgen voor de afvalwaterzuivering. Het traditionele plastic heeft afgedaan. Zeker nu bioplas- verkoeling in de stad en zuiveren de lucht. Blauwe daken (een waterberging op het tics kwalitatief goed zijn en op een duurzame manier gemaakt kunnen worden. dak) zijn de laatste jaren ook populair. Het water wordt gebruikt voor toiletspoe- Niemand wil meer de plastic soep in de oceanen, zoals we die 10 jaar geleden ling en sproeiwater. nog hadden. 2038 Postbedrijf iPak gebruikt Grootste Bio-Syngasfabriek voormalige riolering als transportmiddel van Europa op 2e Maasvlakte De vraag naar syngas neemt wereldwijd toe. Reden voor chemieconcern Duboza om Het innovatieve postbedrijf iPak gaat de rioleringsbuizen in Prins-Alexander 2039 een grote duurzame fabriek te vestigen op de Tweede Maasvlakte. De fabriek wordt gebruiken om pakketjes te bezorgen. De oude rioolbuizen zijn al jaren niet gevoed door de lokale afvalwaterzuivering waar het Bio-Syngas uit het afvalwater meer in gebruik, omdat het afvalwater lokaal gezuiverd wordt. Door de nieuwe wordt gewonnen. In de fabriek wordt het syngas gebruikt voor de productie van water- vacuümtechniek is het mogelijk geworden om op een hele snelle en goedkope stof en ethanol. manier de pakketjes te transporteren tussen de iPak-stations. 2045 Massale productie van proces- en drinkwater uit afvalwater 2050 Rotterdam schaft rioolheffing af

©2015-2050 Deze publicatie is fictief. Teksten en beelden representeren niet noodzakelijkerwijs het beleid van de genoemde partijen Gemaakt door: Elijan Bes, Jason Zondag, Michel Bunt, Thuy Do, Patricia Duguet, Jaap de Ron

blogRionedDEF.indd 1 30-7-2015 15:21:53

2014 Juni 2014 Lange termijn visie Pitch

2013 Tijdens de Internationale Architectuur Biënnale in 2014 gaf Jaap de Ron een presentatie over de lange termijn visie van de Rotterdamse afvalwaterketen. In de presentatie liet Jaap de Ron namens RoSA zien dat het tijd is om afvalwater niet meer te zien als afval, maar als een bron van energie en andere grondstoffen. 2012 Bekijk de pitch hier

2011

2010 Rotterdamse Samenwerking Aanmelden | Afmelden in de Afvalwaterketen

2019

2018

2017

Rosa Strategie, lange termijn visie

2050

Structuur benutten 2016 2015 Stromen scheiden Kringloop sluiten

Participatie & maatschappij

Rotterdamse WaterBlog 7 juli 2050

Speciale editie | Circulaire Afvalwaterketen afgerond | Terugblik 2015 - 2050 2015 Lancering strategie LTV 2015 - Hoe het begon Rotterdam sluit (afval)waterkringloop Na het ondertekenen van een samenwer- Robuust systeem Stromen: Het afvoeren van (afval)waterstromen is gericht op leef-omgeving en hergebruik. De visie op de fosfaat, syngaat medicijnen kingsakkoord in 2012, zijn de Rotterdamse Schoon water blijft schoon en draagt zichtbaar bij aan een aantrekkelijke stad. water De Rotterdamse afval- voedsel toiletpapier ketenpartners aan de slag met het uitvoe- waterketen zorgt voor afvalwaterketen hemel- warmte decentraal ringsprogramma RoSA. In de voorbereiding een gezonde, leefbare Kringlopen: Inzamelen van afvalwater is gericht op het terugwinnen van schone waterstro- water hebben de partners een langetermijnvisie men, energie en grondstoffen op passend schaalniveau. en aantrekkelijke stad. leefomgeving stad/woning industrie/bedrijven in 2050 kort glas- tuinbouw water stoffen opgesteld en onderzoek gedaan naar opti- warmte

water energie malisatiekansen. samengevat: Structuren: Bestaande structuren worden, zo mogelijk, meervoudig benut en ingezet voor an- fosfaat, energie water fosfaat, cellulose, dere functies als dat aan de orde is. water syngas, etc. centrale afvalwaterzuivering

2016 Zomerhofkwartier haalt massaal Rotterdamse zuiveringen winnen 100% tegels uit de tuin fosfaat terug AGF, granen... Gestimuleerd door het succesvolle ac- 2017 Zee tieprogramma “Tegel eruit, groen erin” Fosfaatmijnen Kunstmeest- Planten Vlees Mens en plas Poep Waterzuivering besloten de bewoners van het Zomer- fabrieken (vee) hofkwartier om massaal de tegels uit hun tuinen te halen. Het regenwater kan nu langzaam de grond in zakken in plaats van dat het in de riolering verdwijnt. De vergroening van de wijk krijgt verder Rotterdamse afvalwaterzuiveringen zijn al enige tijd bezig om fosfaat terug te winnen uit het afvalwater. Door verbeterde technologieën vorm door de grootschalige aanleg van zijn ze nu in staat om al het fosfaat uit het afvalwater terug te winnen. Fosfaat is een essentiële grondstof voor onder meer de voeding van geveltuinen, regenwatertuinen en groene gewassen. Het geproduceerde fosfaat uit de zuiveringen is van dusdanige kwaliteit dat het zonder verdere bewerking in de kassen van het daken. Westland gebruikt kan worden. 2018 Rotterdams Medisch Centrum Woningen Heijplaat krijgen krijgt een Pharmafilter een “Smart-Pot” 2018 Een groot aantal nieuwbouwwoningen op de Heijplaat in Rotterdam krijgen een zoge- Met het toepassen van dit revolutionair zuiveringsconceptwordt het afvalwater van het zie- naamde “Smart-Pot”. Deze intelligente wc-potten kunnen het gebruikte douchewater kenhuis ontdaan van o.a. medicijnen en neemt de afvalstroom af. Door alle afvalstromen te gebruiken als spoelwater. bundelen, ontstaat er voor de ziekenhuizen een aanmerkelijk simpelere bedrijfsvoering. Het In Nederland wordt daar normaal gesproken drinkwater voor gebruikt. Daarnaast resultaat voor de omgeving: schoonwater om in te spelen en te zwemmen! worden de bruine en gele “stromen” gescheiden afgevoerd. 2020 Masterplan ROSA gepresenteerd Hoge ambities voor een klimaat- en energieneutraal Rotterdam 2021 Er stroomt weer water door Waterakkoord Woningbouwcorperaties de Coolsingel over hergebruik hemelwater Dankzij de aanleg van waterpasserende bestrating 2022 kan het regenwater ter plaatse van de Coolsin- Na een aantal succesvolle pilots, in onder andereHeijplaat en het Zomerhofkwartier, hebben de Rotter- gel voortaan in de bodem doordringen, in plaats damse woningcorporaties de handen ineen geslagen om op grote schaal het afvalwater binnen hun wo- van dat het door de riolering wordt afgevoerd. Zo ningvoorraad te gaan hergebruiken. Lokale zuivering en eenvoudige aanpassingen aan het leidingenstelsel raakt het rioleringssysteem bij hevige buien niet maken hergebruik van afvalwater voor toiletspoeling, (vaat)wasmachines en sproeiwater mogelijk. overbelast en dit voorkomt wateroverlast…. Rotterdam sluit (afval)waterkringloop 2023 RWZI hoek van Holland voorziet Westland van schoon zoet water

fosfaat, syngaat 2024 Tweede generatie regenradar Rotterdamse gemalen volledig op Euromast medicijnen energieneutraal De regenradar op het gebouw Delftse Poort heeft een geavanceerd broertje gekregen op een spectaculaire plek: bovenop de Euromast. Met behulp van Alle energie die nodig is voor het transport en verwer- deze nieuwe regenradar kan Rotterdam nog beter in kaart brengen waar king van afvalwater wordt voortaan volledig op duur- neerslag is gevallen en zelfs gedetailleerd voorspellen waar dat zal gebeu- water zame wijze geproduceerd door de gemalen en afval- ren. Met behulp van die informatie is de stad beter in staat om al het water voedsel waterzuivering zelf. De gemalen worden voorzien van tijdig te verwerken en kunnen op de juiste plekken slimme maatregelen ter 2025 zonnepanelen en de afvalzuiveringen zijn voorzien van toiletpapier bestrijding van wateroverlast worden getroffen. De regenradar 2.0 is tot een windturbine. stand gekomen in nauwe samenwerking met Parijs, waar een identieke in- stallatie op de Eiffeltoren is geplaatst.

warmte 2027 decentraal Nieuwe Kuip volledig waterneutraal hemelwater Rotterdam heeft schoonste Door koude anammox 2028 zwemwater van Nederland Dokhaven in 2027 Samen hebben de waterschappen en de gemeente Rotterdam tal van maatregelen energieneutraal getroffen die de waterkwaliteit drastisch De afvalwaterzuivering Dokhaven maakt nu gebruik van het hebben verbeterd. Rotterdammers kunnen revolutionaire koude anammox-proces en is daardoor volledig zwemmen in het schoonste zwemwater van energieneutraal... Nederland! glastuinbouw leefomgeving stad/woning industrie/bedrijven

verwarmde weg

warmtewisselaar

stoffen 2015 water 2029 Geen ijzel meer op Rotterdamse wegen rioolbuis warmte

riothermie een succes warmtepomp

energie 2030 Rotterdam stopt bodemdaling Nauwelijks meer regenwater water water door water vast te houden fosfaat, energie Grote delen van Rotterdam hebben een slappe bodem, met als gevolg dat deze steeds lager komt te liggen in het riool fosfaat, cellulose, syngas, etc. 2032 en vaak moet worden opgehoogd. Door water vast te houden in de bovengrond, kan bodemdaling worden Afkoppelen van het rioolstelsel staat in een nieuw perspectief. De tegengegaan. Tegelijkertijd creëren we op deze manier meer ruimte voor waterberging. Het regenwater ver- afgelopen jaren zijn verschillende wijken in de regio voorzien van water dwijnt niet meer in het riool, maar infiltreert ter plaatse in de bovengrond. Om dit te bevorderen zijn op veel regenwaterstelsels, waterpasserende verhardingen en groenblauwe plaatsen speciale voorzieningen in de vorm van infiltratiekratten of wadi’s aangelegd. Om te voorkomen dat netwerken. Dit zijn de belangrijke bouwstenen in de watersensitieve er door de wateropslag juist grondwateroverlast ontstaat, ligt er drainage. stad. 2033 Rotterdam stopt zoutwatertong door Zoetwaterfabriek centrale afvalwaterzuivering 2035 Rotterdam heeft nu 1 miljoen vierkante AWZI’s in Rotterdam produceren meter aan groen/blauwe daken 6000 ton recyclebaar plastic Het oppervlak aan groene en blauwe daken heeft de magische grens van 1 mil- joen vierkante meter bereikt. Sinds 2010 groeit het aantal groene daken in Rotter- Het recyclebare plastic, ook wel bioplastic genoemd, wordt direct door de markt 2036 dam gestaag. Er komt per jaar ongeveer 40.000 vierkante meter aan groen dak bij. afgenomen. De vraag naar het product stijgt, zo stelt de een woordvoerder van Groene daken zijn goed voor het klimaat, ze houden regenwater vast, zorgen voor de afvalwaterzuivering. Het traditionele plastic heeft afgedaan. Zeker nu bioplas- verkoeling in de stad en zuiveren de lucht. Blauwe daken (een waterberging op het tics kwalitatief goed zijn en op een duurzame manier gemaakt kunnen worden. dak) zijn de laatste jaren ook populair. Het water wordt gebruikt voor toiletspoe- Niemand wil meer de plastic soep in de oceanen, zoals we die 10 jaar geleden ling en sproeiwater. nog hadden. 2038 Postbedrijf iPak gebruikt Grootste Bio-Syngasfabriek voormalige riolering als transportmiddel van Europa op 2e Maasvlakte De vraag naar syngas neemt wereldwijd toe. Reden voor chemieconcern Duboza om Het innovatieve postbedrijf iPak gaat de rioleringsbuizen in Prins-Alexander 2039 een grote duurzame fabriek te vestigen op de Tweede Maasvlakte. De fabriek wordt gebruiken om pakketjes te bezorgen. De oude rioolbuizen zijn al jaren niet gevoed door de lokale afvalwaterzuivering waar het Bio-Syngas uit het afvalwater meer in gebruik, omdat het afvalwater lokaal gezuiverd wordt. Door de nieuwe wordt gewonnen. In de fabriek wordt het syngas gebruikt voor de productie van water- vacuümtechniek is het mogelijk geworden om op een hele snelle en goedkope stof en ethanol. manier de pakketjes te transporteren tussen de iPak-stations. 2045 Massale productie van proces- en drinkwater uit afvalwater 2050 Rotterdam schaft rioolheffing af

©2015-2050 Deze publicatie is fictief. Teksten en beelden representeren niet noodzakelijkerwijs het beleid van de genoemde partijen Gemaakt door: Elijan Bes, Jason Zondag, Michel Bunt, Thuy Do, Patricia Duguet, Jaap de Ron

blogRionedDEF.indd 1 30-7-2015 15:21:53

2014 2014 Capelle aan den IJssel

2013 In 2014 sluit Capelle aan den IJssel zich aan bij de Rotterdamse Samenwerking in de Afvalwaterketen. Dit is een logische stap voor Capelle aan den IJssel, daar er wezenlijke raakvlakken tussen de Rotterdamse en Capelse afvalwaterketen zijn.

2012

2011

2010 Rotterdamse Samenwerking Aanmelden | Afmelden in de Afvalwaterketen

2019

Rotterdam sluit (afval)waterkringloop

fosfaat, syngaat

2018 medicijnen water voedsel toiletpapier

warmte decentraal hemelwater 2017

glastuinbouw leefomgeving stad/woning industrie/bedrijven

Rosa Strategie, lange termijn visie stoffen water 2050 warmte

Structuur benutten 2016 2015 Stromen scheiden Kringloop sluiten

Participatie & maatschappij

Rotterdamse WaterBlog 7 juli 2050

Speciale editie | Circulaire Afvalwaterketen afgerond | Terugblik 2015 - 2050 2015 Lancering strategie LTV 2015 - Hoe het begon energie Rotterdam sluit (afval)waterkringloop Na het ondertekenen van een samenwer- Robuust systeem Stromen: Het afvoeren van (afval)waterstromen is gericht op leef-omgeving en hergebruik. De visie op de fosfaat, syngaat medicijnen kingsakkoord in 2012, zijn de Rotterdamse Schoon water blijft schoon en draagt zichtbaar bij aan een aantrekkelijke stad. water De Rotterdamse afval- voedsel toiletpapier ketenpartners aan de slag met het uitvoe- waterketen zorgt voor afvalwaterketen hemel- warmte decentraal ringsprogramma RoSA. In de voorbereiding een gezonde, leefbare Kringlopen: Inzamelen van afvalwater is gericht op het terugwinnen van schone waterstro- water hebben de partners een langetermijnvisie men, energie en grondstoffen op passend schaalniveau. en aantrekkelijke stad. leefomgeving stad/woning industrie/bedrijven in 2050 kort glas- tuinbouw water stoffen opgesteld en onderzoek gedaan naar opti- warmte

water energie malisatiekansen. samengevat: Structuren: Bestaande structuren worden, zo mogelijk, meervoudig benut en ingezet voor an- fosfaat, energie water fosfaat, cellulose, dere functies als dat aan de orde is. water syngas, etc. centrale afvalwaterzuivering

2016 Zomerhofkwartier haalt massaal Rotterdamse zuiveringen winnen 100% tegels uit de tuin fosfaat terug AGF, granen... Gestimuleerd door het succesvolle ac- 2017 Zee tieprogramma “Tegel eruit, groen erin” Fosfaatmijnen Kunstmeest- Planten Vlees Mens en plas Poep Waterzuivering besloten de bewoners van het Zomer- fabrieken (vee) hofkwartier om massaal de tegels uit hun tuinen te halen. Het regenwater kan nu water langzaam de grond in zakken in plaats van dat het in de riolering verdwijnt. De vergroening van de wijk krijgt verder Rotterdamse afvalwaterzuiveringen zijn al enige tijd bezig om fosfaat terug te winnen uit het afvalwater. Door verbeterde technologieën vorm door de grootschalige aanleg van zijn ze nu in staat om al het fosfaat uit het afvalwater terug te winnen. Fosfaat is een essentiële grondstof voor onder meer de voeding van geveltuinen, regenwatertuinen en groene gewassen. Het geproduceerde fosfaat uit de zuiveringen is van dusdanige kwaliteit dat het zonder verdere bewerking in de kassen van het daken. Westland gebruikt kan worden. water 2018 Rotterdams Medisch Centrum Woningen Heijplaat krijgen krijgt een Pharmafilter een “Smart-Pot” 2018 Een groot aantal nieuwbouwwoningen op de Heijplaat in Rotterdam krijgen een zoge- Met het toepassen van dit revolutionair zuiveringsconceptwordt het afvalwater van het zie- naamde “Smart-Pot”. Deze intelligente wc-potten kunnen het gebruikte douchewater kenhuis ontdaan van o.a. medicijnen en neemt de afvalstroom af. Door alle afvalstromen te gebruiken als spoelwater. bundelen, ontstaat er voor de ziekenhuizen een aanmerkelijk simpelere bedrijfsvoering. Het In Nederland wordt daar normaal gesproken drinkwater voor gebruikt. Daarnaast resultaat voor de omgeving: schoonwater om in te spelen en te zwemmen! worden de bruine en gele “stromen” gescheiden afgevoerd. fosfaat, energie 2020 Masterplan ROSA gepresenteerd fosfaat, cellulose, syngas, etc. Hoge ambities voor een klimaat- en energieneutraal Rotterdam 2021 Er stroomt weer water door Waterakkoord Woningbouwcorperaties de Coolsingel over hergebruik hemelwater Dankzij de aanleg van waterpasserende bestrating 2022 kan het regenwater ter plaatse van de Coolsin- Na een aantal succesvolle pilots, in onder andereHeijplaat en het Zomerhofkwartier, hebben de Rotter- gel voortaan in de bodem doordringen, in plaats damse woningcorporaties de handen ineen geslagen om op grote schaal het afvalwater binnen hun wo- van dat het door de riolering wordt afgevoerd. Zo ningvoorraad te gaan hergebruiken. Lokale zuivering en eenvoudige aanpassingen aan het leidingenstelsel raakt het rioleringssysteem bij hevige buien niet maken hergebruik van afvalwater voor toiletspoeling, (vaat)wasmachines en sproeiwater mogelijk. overbelast en dit voorkomt wateroverlast…. water Rotterdam sluit (afval)waterkringloop 2023 RWZI hoek van Holland voorziet Westland van schoon zoet water

fosfaat, syngaat 2024 Tweede generatie regenradar Rotterdamse gemalen volledig op Euromast medicijnen energieneutraal De regenradar op het gebouw Delftse Poort heeft een geavanceerd broertje gekregen op een spectaculaire plek: bovenop de Euromast. Met behulp van Alle energie die nodig is voor het transport en verwer- deze nieuwe regenradar kan Rotterdam nog beter in kaart brengen waar king van afvalwater wordt voortaan volledig op duur- neerslag is gevallen en zelfs gedetailleerd voorspellen waar dat zal gebeu- water zame wijze geproduceerd door de gemalen en afval- ren. Met behulp van die informatie is de stad beter in staat om al het water voedsel waterzuivering zelf. De gemalen worden voorzien van tijdig te verwerken en kunnen op de juiste plekken slimme maatregelen ter 2025 zonnepanelen en de afvalzuiveringen zijn voorzien van toiletpapier bestrijding van wateroverlast worden getroffen. De regenradar 2.0 is tot een windturbine. stand gekomen in nauwe samenwerking met Parijs, waar een identieke in- stallatie op de Eiffeltoren is geplaatst.

warmte 2027 decentraal Nieuwe Kuip volledig waterneutraal hemelwater Rotterdam heeft schoonste Door koude anammox 2028 zwemwater van Nederland Dokhaven in 2027 Samen hebben de waterschappen en de gemeente Rotterdam tal van maatregelen energieneutraal getroffen die de waterkwaliteit drastisch De afvalwaterzuivering Dokhaven maakt nu gebruik van het hebben verbeterd. Rotterdammers kunnen revolutionaire koude anammox-proces en is daardoor volledig zwemmen in het schoonste zwemwater van energieneutraal... Nederland! glastuinbouw leefomgeving stad/woning industrie/bedrijven

verwarmde weg

warmtewisselaar

stoffen 2015 water 2029 Geen ijzel meer op Rotterdamse wegen rioolbuis warmte

riothermie een succes warmtepomp

energie 2030 Rotterdam stopt bodemdaling Nauwelijks meer regenwater water water door water vast te houden fosfaat, energie Grote delen van Rotterdam hebben een slappe bodem, met als gevolg dat deze steeds lager komt te liggen in het riool fosfaat, cellulose, syngas, etc. 2032 en vaak moet worden opgehoogd. Door water vast te houden in de bovengrond, kan bodemdaling worden Afkoppelen van het rioolstelsel staat in een nieuw perspectief. De tegengegaan. Tegelijkertijd creëren we op deze manier meer ruimte voor waterberging. Het regenwater ver- afgelopen jaren zijn verschillende wijken in de regio voorzien van water dwijnt niet meer in het riool, maar infiltreert ter plaatse in de bovengrond. Om dit te bevorderen zijn op veel regenwaterstelsels, waterpasserende verhardingen en groenblauwe plaatsen speciale voorzieningen in de vorm van infiltratiekratten of wadi’s aangelegd. Om te voorkomen dat netwerken. Dit zijn de belangrijke bouwstenen in de watersensitieve er door de wateropslag juist grondwateroverlast ontstaat, ligt er drainage. stad. 2033 Rotterdam stopt zoutwatertong door Zoetwaterfabriek centrale afvalwaterzuivering centrale afvalwaterzuivering 2035 Rotterdam heeft nu 1 miljoen vierkante AWZI’s in Rotterdam produceren meter aan groen/blauwe daken 6000 ton recyclebaar plastic Het oppervlak aan groene en blauwe daken heeft de magische grens van 1 mil- joen vierkante meter bereikt. Sinds 2010 groeit het aantal groene daken in Rotter- Het recyclebare plastic, ook wel bioplastic genoemd, wordt direct door de markt 2036 dam gestaag. Er komt per jaar ongeveer 40.000 vierkante meter aan groen dak bij. afgenomen. De vraag naar het product stijgt, zo stelt de een woordvoerder van Groene daken zijn goed voor het klimaat, ze houden regenwater vast, zorgen voor de afvalwaterzuivering. Het traditionele plastic heeft afgedaan. Zeker nu bioplas- verkoeling in de stad en zuiveren de lucht. Blauwe daken (een waterberging op het tics kwalitatief goed zijn en op een duurzame manier gemaakt kunnen worden. dak) zijn de laatste jaren ook populair. Het water wordt gebruikt voor toiletspoe- Niemand wil meer de plastic soep in de oceanen, zoals we die 10 jaar geleden ling en sproeiwater. nog hadden. 2038 Postbedrijf iPak gebruikt Grootste Bio-Syngasfabriek voormalige riolering als transportmiddel van Europa op 2e Maasvlakte De vraag naar syngas neemt wereldwijd toe. Reden voor chemieconcern Duboza om Het innovatieve postbedrijf iPak gaat de rioleringsbuizen in Prins-Alexander 2039 een grote duurzame fabriek te vestigen op de Tweede Maasvlakte. De fabriek wordt gebruiken om pakketjes te bezorgen. De oude rioolbuizen zijn al jaren niet gevoed door de lokale afvalwaterzuivering waar het Bio-Syngas uit het afvalwater meer in gebruik, omdat het afvalwater lokaal gezuiverd wordt. Door de nieuwe wordt gewonnen. In de fabriek wordt het syngas gebruikt voor de productie van water- vacuümtechniek is het mogelijk geworden om op een hele snelle en goedkope stof en ethanol. manier de pakketjes te transporteren tussen de iPak-stations. 2045 Massale productie van proces- en drinkwater uit afvalwater 2050 Rotterdam schaft rioolheffing af

©2015-2050 Deze publicatie is fictief. Teksten en beelden representeren niet noodzakelijkerwijs het beleid van de genoemde partijen Gemaakt door: Elijan Bes, Jason Zondag, Michel Bunt, Thuy Do, Patricia Duguet, Jaap de Ron

blogRionedDEF.indd 1 30-7-2015 15:21:53

2014 Februari 2015 Langetermijnvisie geformuleerd

2013 De ketenpartners hebben hun ambities verwoord in een langetermijnvisie op de Rotterdamse afvalwaterketen. De visie is het richtpunt voor alle betrokken partijen: professionals, inwoners, bestuurders en ketenpartners die mogelijkheden zien voor samenwerking. De visie legt een toekomstbeeld vast van de Rotterdamse afvalwaterketen met 2050 als richtpunt. 2012 De LTV zet in op een verandering naar een gesloten afvalwaterketen in 2050. Dit wil zeggen meer aandacht voor het sluiten van kringlopen en voor het terugwinnen van energie en grondstoffen uit afvalwater. Maar de basis is en blijft het bestaande robuuste Rotterdamse watersysteem, zoals dat in de afgelopen decennia is opgebouwd, bestaande uit sloten en singels, riolering en afvalwaterzuivering. 2011 Klik hier voor de lange termijn visie.

2010 Rotterdamse Samenwerking Aanmelden | Afmelden in de Afvalwaterketen

De voortgang in beeld 2019 Bestuurlijke overeenkomst

Ambities geven richting aan onze inspanningen, maar uiteindelijk tellen de voor de Samenwerking concrete resultaten. Een werkgroep monitoring volgt de voortgang van de projecten en realisatie van de hoofddoelstelling en ambities van RoSA, maar kijkt De algemene doelstelling voor optimalisatie van de ook naar de effecten van maatregelen. Daarvoor is een instrument ontwikkeld afvalwaterketen is in de overeenkomst vertaald in om in beeld te brengen in hoeverre de gestelde doelen behaald worden. drie ambities. Kort samengevat: Een kwartaalrapportage geeft een overzichtelijk beeld van2018 de voortgang en resultaten van de samenwerking. 1.1 Kostenbesparing: meer doelmatigheid en beperken van de kostenstijging Communicatie 2.2 Duurzaamheid: vergroten van Met de samenwerking in RoSA is de communicatie tussen ketenpartners verder toekomstbestendigheid en verminderen van verbeterd. Dat is niet het enige, ook communicatie met andere betrokkenen en kwetsbaarheid; geïnteresseerden heeft de aandacht. In de komende periode zal extra ingezet 3.3 Kwaliteitsverbetering: verbeteren van worden op communicatie en participatie met burgers en2017 bedrijven. Ervaringen dienstverlening en het milieu en bevindingen worden verwoord in kwartaalrapportages, maar ook via intranet en internet gedeeld. In brede bijeenkomsten moeten de levendige discussie voort blijven bestaan en de gewenste spin-off opleveren op weg naar de keten De ambities van de toekomst. Kostenbesparing Rosa Strategie, lange termijn visie De extra kostenbesparing die we2050 met samenwerken

willen realiseren is eenmalige voorStructuur benutten 2020 ten 2016 2015 Stromen scheiden Kringloop sluiten minste € 4 miljoen, daarna eenParticipatie structurele & maatschappij

Rotterdamse WaterBlog 7 juli 2050

Speciale editie | Circulaire Afvalwaterketen afgerond | Terugblik 2015 - 2050 2015 Lancering strategie LTV 2015 - Hoe het begon Rotterdam sluit (afval)waterkringloop jaarlijkse kostenbesparing van ten minste € 1,3 Na het ondertekenen van een samenwer- Robuust systeem Stromen: Het afvoeren van (afval)waterstromen is gericht op leef-omgeving en hergebruik. De visie op de fosfaat, syngaat medicijnen kingsakkoord in 2012, zijn de Rotterdamse Schoon water blijft schoon en draagt zichtbaar bij aan een aantrekkelijke stad. water De Rotterdamse afval- voedsel toiletpapier ketenpartners aan de slag met het uitvoe- waterketen zorgt voor afvalwaterketen hemel- warmte decentraal ringsprogramma RoSA. In de voorbereiding een gezonde, leefbare Kringlopen: Inzamelen van afvalwater is gericht op het terugwinnen van schone waterstro- water hebben de partners een langetermijnvisie men, energie en grondstoffen op passend schaalniveau. en aantrekkelijke stad. leefomgeving stad/woning industrie/bedrijven in 2050 kort glas- tuinbouw water stoffen opgesteld en onderzoek gedaan naar opti- warmte

water energie malisatiekansen. samengevat: Structuren: Bestaande structuren worden, zo mogelijk, meervoudig benut en ingezet voor an- fosfaat, energie water fosfaat, cellulose, dere functies als dat aan de orde is. water syngas, etc. centrale afvalwaterzuivering

2016 Zomerhofkwartier haalt massaal Rotterdamse zuiveringen winnen 100% tegels uit de tuin fosfaat terug AGF, granen... Gestimuleerd door het succesvolle ac- 2017 Zee tieprogramma “Tegel eruit, groen erin” Fosfaatmijnen Kunstmeest- Planten Vlees Mens en plas Poep Waterzuivering besloten de bewoners van het Zomer- fabrieken (vee) hofkwartier om massaal de tegels uit hun tuinen te halen. Het regenwater kan nu langzaam de grond in zakken in plaats van dat het in de riolering verdwijnt. De miljoen. Opgeteld met de besparingen in de eigen vergroening van de wijk krijgt verder Rotterdamse afvalwaterzuiveringen zijn al enige tijd bezig om fosfaat terug te winnen uit het afvalwater. Door verbeterde technologieën vorm door de grootschalige aanleg van zijn ze nu in staat om al het fosfaat uit het afvalwater terug te winnen. Fosfaat is een essentiële grondstof voor onder meer de voeding van geveltuinen, regenwatertuinen en groene gewassen. Het geproduceerde fosfaat uit de zuiveringen is van dusdanige kwaliteit dat het zonder verdere bewerking in de kassen van het daken. Westland gebruikt kan worden. 2018 Rotterdams Medisch Centrum Woningen Heijplaat krijgen krijgt een Pharmafilter een “Smart-Pot” 2018 Een groot aantal nieuwbouwwoningen op de Heijplaat in Rotterdam krijgen een zoge- Met het toepassen van dit revolutionair zuiveringsconceptwordt het afvalwater van het zie- naamde “Smart-Pot”. Deze intelligente wc-potten kunnen het gebruikte douchewater kenhuis ontdaan van o.a. medicijnen en neemt de afvalstroom af. Door alle afvalstromen te gebruiken als spoelwater. bundelen, ontstaat er voor de ziekenhuizen een aanmerkelijk simpelere bedrijfsvoering. Het In Nederland wordt daar normaal gesproken drinkwater voor gebruikt. Daarnaast resultaat voor de omgeving: schoonwater om in te spelen en te zwemmen! worden de bruine en gele “stromen” gescheiden afgevoerd. organisaties, moet dit vanaf 2020 een jaarlijkse 2020 Masterplan ROSA gepresenteerd Hoge ambities voor een klimaat- en energieneutraal Rotterdam 2021 Er stroomt weer water door Waterakkoord Woningbouwcorperaties Voorbeelden: de Coolsingel over hergebruik hemelwater Dankzij de aanleg van waterpasserende bestrating 2022 kan het regenwater ter plaatse van de Coolsin- Na een aantal succesvolle pilots, in onder andereHeijplaat en het Zomerhofkwartier, hebben de Rotter- gel voortaan in de bodem doordringen, in plaats damse woningcorporaties de handen ineen geslagen om op grote schaal het afvalwater binnen hun wo- van dat het door de riolering wordt afgevoerd. Zo ningvoorraad te gaan hergebruiken. Lokale zuivering en eenvoudige aanpassingen aan het leidingenstelsel raakt het rioleringssysteem bij hevige buien niet maken hergebruik van afvalwater voor toiletspoeling, (vaat)wasmachines en sproeiwater mogelijk. overbelast en dit voorkomt wateroverlast…. besparing opleveren van ca. 13%. Rotterdam sluit (afval)waterkringloop 2023 RWZI hoek van Holland voorziet Westland van schoon zoet water

fosfaat, syngaat 2024 Tweede generatie regenradar Rotterdamse gemalen volledig op Euromast medicijnen energieneutraal De regenradar op het gebouw Delftse Poort heeft een geavanceerd broertje gekregen op een spectaculaire plek: bovenop de Euromast. Met behulp van Alle energie die nodig is voor het transport en verwer- deze nieuwe regenradar kan Rotterdam nog beter in kaart brengen waar king van afvalwater wordt voortaan volledig op duur- neerslag is gevallen en zelfs gedetailleerd voorspellen waar dat zal gebeu- water zame wijze geproduceerd door de gemalen en afval- ren. Met behulp van die informatie is de stad beter in staat om al het water voedsel waterzuivering zelf. De gemalen worden voorzien van tijdig te verwerken en kunnen op de juiste plekken slimme maatregelen ter 2025 zonnepanelen en de afvalzuiveringen zijn voorzien van toiletpapier bestrijding van wateroverlast worden getroffen. De regenradar 2.0 is tot een windturbine. stand gekomen in nauwe samenwerking met Parijs, waar een identieke in- stallatie op de Eiffeltoren is geplaatst.

warmte 2027 decentraal Nieuwe Kuip volledig waterneutraal hemelwater Rotterdam heeft schoonste Door koude anammox 2028 zwemwater van Nederland Dokhaven in 2027 Samen hebben de waterschappen en de gemeente Rotterdam tal van maatregelen energieneutraal getroffen die de waterkwaliteit drastisch De afvalwaterzuivering Dokhaven maakt nu gebruik van het hebben verbeterd. Rotterdammers kunnen revolutionaire koude anammox-proces en is daardoor volledig zwemmen in het schoonste zwemwater van energieneutraal... Nederland! glastuinbouw leefomgeving stad/woning industrie/bedrijven

verwarmde weg

warmtewisselaar

stoffen 2015 water 2029 Geen ijzel meer op Rotterdamse wegen rioolbuis

warmte Duurzaamheid

riothermie een succes warmtepomp

energie 2030 Rotterdam stopt bodemdaling Nauwelijks meer regenwater water water door water vast te houden fosfaat, energie Grote delen van Rotterdam hebben een slappe bodem, met als gevolg dat deze steeds lager komt te liggen in het riool Waterplein Benthemplein 2032 en vaak moet worden opgehoogd. Door water vast te houden in de bovengrond, kan bodemdaling worden Afkoppelen van het rioolstelsel staat in een nieuw perspectief. De fosfaat, cellulose, syngas, etc. tegengegaan. Tegelijkertijd creëren we op deze manier meer ruimte voor waterberging. Het regenwater ver- afgelopen jaren zijn verschillende wijken in de regio voorzien van water dwijnt niet meer in het riool, maar infiltreert ter plaatse in de bovengrond. Om dit te bevorderen zijn op veel regenwaterstelsels, waterpasserende verhardingen en groenblauwe plaatsen speciale voorzieningen in de vorm van infiltratiekratten of wadi’s aangelegd. Om te voorkomen dat netwerken. Dit zijn de belangrijke bouwstenen in de watersensitieve er door de wateropslag juist grondwateroverlast ontstaat, ligt er drainage. stad. 2033 Rotterdam stopt zoutwatertong door Zoetwaterfabriek De Rotterdamse afvalwaterketen is een robuust centrale afvalwaterzuivering 2035 Rotterdam heeft nu 1 miljoen vierkante AWZI’s in Rotterdam produceren meter aan groen/blauwe daken 6000 ton recyclebaar plastic Het oppervlak aan groene en blauwe daken heeft de magische grens van 1 mil- Het klimaat verandert waardoor het vaker heftiger joen vierkante meter bereikt. Sinds 2010 groeit het aantal groene daken in Rotter- Het recyclebare plastic, ook wel bioplastic genoemd, wordt direct door de markt 2036 dam gestaag. Er komt per jaar ongeveer 40.000 vierkante meter aan groen dak bij. afgenomen. De vraag naar het product stijgt, zo stelt de een woordvoerder van Groene daken zijn goed voor het klimaat, ze houden regenwater vast, zorgen voor de afvalwaterzuivering. Het traditionele plastic heeft afgedaan. Zeker nu bioplas- verkoeling in de stad en zuiveren de lucht. Blauwe daken (een waterberging op het tics kwalitatief goed zijn en op een duurzame manier gemaakt kunnen worden. dak) zijn de laatste jaren ook populair. Het water wordt gebruikt voor toiletspoe- Niemand wil meer de plastic soep in de oceanen, zoals we die 10 jaar geleden ling en sproeiwater. nog hadden. 2038 Postbedrijf iPak gebruikt Grootste Bio-Syngasfabriek voormalige riolering als transportmiddel van Europa op 2e Maasvlakte De vraag naar syngas neemt wereldwijd toe. Reden voor chemieconcern Duboza om 2039 Het innovatieve postbedrijf iPak gaat de rioleringsbuizen in Prins-Alexander systeem met voldoende capaciteit. De technische een grote duurzame fabriek te vestigen op de Tweede Maasvlakte. De fabriek wordt gebruiken om pakketjes te bezorgen. De oude rioolbuizen zijn al jaren niet gevoed door de lokale afvalwaterzuivering waar het Bio-Syngas uit het afvalwater meer in gebruik, omdat het afvalwater lokaal gezuiverd wordt. Door de nieuwe wordt gewonnen. In de fabriek wordt het syngas gebruikt voor de productie van water- vacuümtechniek is het mogelijk geworden om op een hele snelle en goedkope stof en ethanol. gaat regenen. Ook Rotterdam Noord heeft veel manier de pakketjes te transporteren tussen de iPak-stations. 2045 Massale productie van proces- en drinkwater uit afvalwater 2050 Rotterdam schaft rioolheffing af

©2015-2050 Deze publicatie is fictief. Teksten en beelden representeren niet noodzakelijkerwijs het beleid van de genoemde partijen verharde grond (zoals bebouwing en wegen) en Gemaakt door: Elijan Bes, Jason Zondag, Michel Bunt, Thuy Do, Patricia Duguet, Jaap de Ron en economische levensduur zijn lang en de nauwelijks open water waardoor het regenwater betrouwbaarheid is hoog. Toch blijven innovaties moeilijk weg kan. Om wateroverlast te voorkomen blogRionedDEF.indd 1 30-7-2015 15:21:53 en investeringen nodig voor een gezonde is het waterplein-Benthemplein ontwikkeld. Als het leefomgeving en duurzame toekomst. Daarom hard regent wordt een deel van het plein een tijdelijke 2014 zetten we in op een circulaire afvalwaterketen. We opslagplaats voor regenwater. De innovatie zit in de respecteren het bestaande robuuste systeem en Op weg naar de dubbelfunctie van het plein: als het droog weer is kunnen bouwen daarop verder om energie en grondstoffen Februari 2015 mensen er verblijven, als het hard regent wordt een gedeelte tijdelijk uit de waterketen te benutten. gebruikt voor regenwateropvang uit de omgeving. Het Benthemplein afvalwaterketen is een wereldprimeur. Nog nooit is er in een verstedelijkt gebied een Kwaliteitsverbetering RoSA Brochure ‘Op weg naar de afvalwaterketen grootschalig waterplein gerealiseerd. De ketenpartners blijven zoeken naar 2013 mogelijkheden om de overlast zoveel mogelijk te vanvan de toekomst. de toekomst voorkomen. Rotterdam is een stad waar je prettig kunt wonen, werken en recreëren. Zaken die Renovatie hoofdrioolgemaal Capelle-West mogelijk gemaakt worden door goed beheer, betere De gemeente Capelle zal in 2015 het hoofdrioolgemaal van sturing van afvalwaterstromen en een gezamenlijke Klik hier om de brochure te bekijken de wijk Capelle-West renoveren. Dit gemaal verpompt het afvalwater vanuit calamiteitenprocedure. de wijk Capelle-West naar Rotterdam. Om geen onnodige of overbodige investeringen te doen is het goed om inzicht te hebben in de toekomstige 2012 De waterketen, een zaak van ons allemaal ontwikkelingen. Samen met Rotterdam wordt onderzocht in hoeverre het Gemeenten en waterschappen hebben een primaire huidige persleidingen tracé in de toekomst het gewenste tracé is en blijft. Bij aanpassing van dit tracé kan tijdens de renovatie van het gemaal de verantwoordelijkheid in de keten, maar maken ook installatie hier meteen op worden aangepast. duidelijk wat de verantwoordelijkheden zijn van andere organisatie, bedrijven en burgers. Sommige zaken kan een overheid oplossen, andere niet. Netwerkpartners, maar ook burgers en bedrijven Vervangen duiker Koninginnelaan2011 zullen we uitnodigen om te participeren in het adaptatieproces van de afvalwaterketen. Een manier Rozenburg van werken die past in een participatiemaatschappij. Ter hoogte van de tennisvereniging is de bestaande duiker, een waterverbinding in de Koninginnelaan, vervangen door een groter exemplaar en is tegelijkertijd de riolering vervangen. Door deze grotere duiker kan regenwater beter afvloeien 2010 en wordt wateroverlast bij hevige neerslag tegengegaan. Ook verbetert hiermee de kwaliteit van Rotterdamse Samenwerking sloten en singels in Rozenburg. Door werk met werk te Meer info maken wordt zo aanzienlijk in de kosten bespaard. Kijk voor meer informatie over de Rotterdamse in de Afvalwaterketen Samenwerking in de Afvalwaterketen op www.rotterdam.nl/waterloket. Rotterdamse Samenwerking Aanmelden | Afmelden in de Afvalwaterketen

2019

2018

2017

Rosa Strategie, lange termijn visie

2050

Structuur benutten 2016 2015 Stromen scheiden Kringloop sluiten

Participatie & maatschappij

Rotterdamse WaterBlog 7 juli 2050

Speciale editie | Circulaire Afvalwaterketen afgerond | Terugblik 2015 - 2050 2015 Lancering strategie LTV 2015 - Hoe het begon Rotterdam sluit (afval)waterkringloop Na het ondertekenen van een samenwer- Robuust systeem Stromen: Het afvoeren van (afval)waterstromen is gericht op leef-omgeving en hergebruik. De visie op de fosfaat, syngaat medicijnen kingsakkoord in 2012, zijn de Rotterdamse Schoon water blijft schoon en draagt zichtbaar bij aan een aantrekkelijke stad. water De Rotterdamse afval- voedsel toiletpapier ketenpartners aan de slag met het uitvoe- waterketen zorgt voor afvalwaterketen hemel- warmte decentraal ringsprogramma RoSA. In de voorbereiding een gezonde, leefbare Kringlopen: Inzamelen van afvalwater is gericht op het terugwinnen van schone waterstro- water hebben de partners een langetermijnvisie men, energie en grondstoffen op passend schaalniveau. en aantrekkelijke stad. leefomgeving stad/woning industrie/bedrijven in 2050 kort glas- tuinbouw water stoffen opgesteld en onderzoek gedaan naar opti- warmte

water energie malisatiekansen. samengevat: Structuren: Bestaande structuren worden, zo mogelijk, meervoudig benut en ingezet voor an- fosfaat, energie water fosfaat, cellulose, dere functies als dat aan de orde is. water syngas, etc. centrale afvalwaterzuivering

2016 Zomerhofkwartier haalt massaal Rotterdamse zuiveringen winnen 100% tegels uit de tuin fosfaat terug AGF, granen... Gestimuleerd door het succesvolle ac- 2017 Zee tieprogramma “Tegel eruit, groen erin” Fosfaatmijnen Kunstmeest- Planten Vlees Mens en plas Poep Waterzuivering besloten de bewoners van het Zomer- fabrieken (vee) hofkwartier om massaal de tegels uit hun tuinen te halen. Het regenwater kan nu langzaam de grond in zakken in plaats van dat het in de riolering verdwijnt. De vergroening van de wijk krijgt verder Rotterdamse afvalwaterzuiveringen zijn al enige tijd bezig om fosfaat terug te winnen uit het afvalwater. Door verbeterde technologieën vorm door de grootschalige aanleg van zijn ze nu in staat om al het fosfaat uit het afvalwater terug te winnen. Fosfaat is een essentiële grondstof voor onder meer de voeding van geveltuinen, regenwatertuinen en groene gewassen. Het geproduceerde fosfaat uit de zuiveringen is van dusdanige kwaliteit dat het zonder verdere bewerking in de kassen van het daken. Westland gebruikt kan worden. 2018 Rotterdams Medisch Centrum Woningen Heijplaat krijgen krijgt een Pharmafilter een “Smart-Pot” 2018 Een groot aantal nieuwbouwwoningen op de Heijplaat in Rotterdam krijgen een zoge- Met het toepassen van dit revolutionair zuiveringsconceptwordt het afvalwater van het zie- naamde “Smart-Pot”. Deze intelligente wc-potten kunnen het gebruikte douchewater kenhuis ontdaan van o.a. medicijnen en neemt de afvalstroom af. Door alle afvalstromen te gebruiken als spoelwater. bundelen, ontstaat er voor de ziekenhuizen een aanmerkelijk simpelere bedrijfsvoering. Het In Nederland wordt daar normaal gesproken drinkwater voor gebruikt. Daarnaast resultaat voor de omgeving: schoonwater om in te spelen en te zwemmen! worden de bruine en gele “stromen” gescheiden afgevoerd. 2020 Masterplan ROSA gepresenteerd Hoge ambities voor een klimaat- en energieneutraal Rotterdam 2021 Er stroomt weer water door Waterakkoord Woningbouwcorperaties de Coolsingel over hergebruik hemelwater Dankzij de aanleg van waterpasserende bestrating 2022 kan het regenwater ter plaatse van de Coolsin- Na een aantal succesvolle pilots, in onder andereHeijplaat en het Zomerhofkwartier, hebben de Rotter- gel voortaan in de bodem doordringen, in plaats damse woningcorporaties de handen ineen geslagen om op grote schaal het afvalwater binnen hun wo- van dat het door de riolering wordt afgevoerd. Zo ningvoorraad te gaan hergebruiken. Lokale zuivering en eenvoudige aanpassingen aan het leidingenstelsel raakt het rioleringssysteem bij hevige buien niet maken hergebruik van afvalwater voor toiletspoeling, (vaat)wasmachines en sproeiwater mogelijk. overbelast en dit voorkomt wateroverlast…. Rotterdam sluit (afval)waterkringloop 2023 RWZI hoek van Holland voorziet Westland van schoon zoet water

fosfaat, syngaat 2024 Tweede generatie regenradar Rotterdamse gemalen volledig op Euromast medicijnen energieneutraal De regenradar op het gebouw Delftse Poort heeft een geavanceerd broertje gekregen op een spectaculaire plek: bovenop de Euromast. Met behulp van Alle energie die nodig is voor het transport en verwer- deze nieuwe regenradar kan Rotterdam nog beter in kaart brengen waar king van afvalwater wordt voortaan volledig op duur- neerslag is gevallen en zelfs gedetailleerd voorspellen waar dat zal gebeu- water zame wijze geproduceerd door de gemalen en afval- ren. Met behulp van die informatie is de stad beter in staat om al het water voedsel waterzuivering zelf. De gemalen worden voorzien van tijdig te verwerken en kunnen op de juiste plekken slimme maatregelen ter 2025 zonnepanelen en de afvalzuiveringen zijn voorzien van toiletpapier bestrijding van wateroverlast worden getroffen. De regenradar 2.0 is tot een windturbine. stand gekomen in nauwe samenwerking met Parijs, waar een identieke in- stallatie op de Eiffeltoren is geplaatst.

warmte 2027 decentraal Nieuwe Kuip volledig waterneutraal hemelwater Rotterdam heeft schoonste Door koude anammox 2028 zwemwater van Nederland Dokhaven in 2027 Samen hebben de waterschappen en de gemeente Rotterdam tal van maatregelen energieneutraal getroffen die de waterkwaliteit drastisch De afvalwaterzuivering Dokhaven maakt nu gebruik van het hebben verbeterd. Rotterdammers kunnen revolutionaire koude anammox-proces en is daardoor volledig zwemmen in het schoonste zwemwater van energieneutraal... Nederland! glastuinbouw leefomgeving stad/woning industrie/bedrijven

verwarmde weg

warmtewisselaar

stoffen 2015 water 2029 Geen ijzel meer op Rotterdamse wegen rioolbuis warmte

riothermie een succes warmtepomp

energie 2030 Rotterdam stopt bodemdaling Nauwelijks meer regenwater water water door water vast te houden fosfaat, energie Grote delen van Rotterdam hebben een slappe bodem, met als gevolg dat deze steeds lager komt te liggen in het riool fosfaat, cellulose, syngas, etc. 2032 en vaak moet worden opgehoogd. Door water vast te houden in de bovengrond, kan bodemdaling worden Afkoppelen van het rioolstelsel staat in een nieuw perspectief. De tegengegaan. Tegelijkertijd creëren we op deze manier meer ruimte voor waterberging. Het regenwater ver- afgelopen jaren zijn verschillende wijken in de regio voorzien van water dwijnt niet meer in het riool, maar infiltreert ter plaatse in de bovengrond. Om dit te bevorderen zijn op veel regenwaterstelsels, waterpasserende verhardingen en groenblauwe plaatsen speciale voorzieningen in de vorm van infiltratiekratten of wadi’s aangelegd. Om te voorkomen dat netwerken. Dit zijn de belangrijke bouwstenen in de watersensitieve er door de wateropslag juist grondwateroverlast ontstaat, ligt er drainage. stad. 2033 Rotterdam stopt zoutwatertong door Zoetwaterfabriek centrale afvalwaterzuivering 2035 Rotterdam heeft nu 1 miljoen vierkante AWZI’s in Rotterdam produceren meter aan groen/blauwe daken 6000 ton recyclebaar plastic Het oppervlak aan groene en blauwe daken heeft de magische grens van 1 mil- joen vierkante meter bereikt. Sinds 2010 groeit het aantal groene daken in Rotter- Het recyclebare plastic, ook wel bioplastic genoemd, wordt direct door de markt 2036 dam gestaag. Er komt per jaar ongeveer 40.000 vierkante meter aan groen dak bij. afgenomen. De vraag naar het product stijgt, zo stelt de een woordvoerder van Groene daken zijn goed voor het klimaat, ze houden regenwater vast, zorgen voor de afvalwaterzuivering. Het traditionele plastic heeft afgedaan. Zeker nu bioplas- verkoeling in de stad en zuiveren de lucht. Blauwe daken (een waterberging op het tics kwalitatief goed zijn en op een duurzame manier gemaakt kunnen worden. dak) zijn de laatste jaren ook populair. Het water wordt gebruikt voor toiletspoe- Niemand wil meer de plastic soep in de oceanen, zoals we die 10 jaar geleden ling en sproeiwater. nog hadden. 2038 Postbedrijf iPak gebruikt Grootste Bio-Syngasfabriek voormalige riolering als transportmiddel van Europa op 2e Maasvlakte De vraag naar syngas neemt wereldwijd toe. Reden voor chemieconcern Duboza om Het innovatieve postbedrijf iPak gaat de rioleringsbuizen in Prins-Alexander 2039 een grote duurzame fabriek te vestigen op de Tweede Maasvlakte. De fabriek wordt gebruiken om pakketjes te bezorgen. De oude rioolbuizen zijn al jaren niet gevoed door de lokale afvalwaterzuivering waar het Bio-Syngas uit het afvalwater meer in gebruik, omdat het afvalwater lokaal gezuiverd wordt. Door de nieuwe wordt gewonnen. In de fabriek wordt het syngas gebruikt voor de productie van water- vacuümtechniek is het mogelijk geworden om op een hele snelle en goedkope stof en ethanol. manier de pakketjes te transporteren tussen de iPak-stations. 2045 Massale productie van proces- en drinkwater uit afvalwater 2050 Rotterdam schaft rioolheffing af

©2015-2050 Deze publicatie is fictief. Teksten en beelden representeren niet noodzakelijkerwijs het beleid van de genoemde partijen Gemaakt door: Elijan Bes, Jason Zondag, Michel Bunt, Thuy Do, Patricia Duguet, Jaap de Ron

blogRionedDEF.indd 1 30-7-2015 15:21:53

2014 2015 Water Sensitive Rotterdam

2013 Water Sensitive Rotterdam is te zien als een beweging die in 2015 op gang is gebracht om te vergroenen met en voor de Rotterdammer en slim om te gaan met water. Water Sensitive Rotterdam verwezenlijkt doelen van zowel de Rotterdamse Klimaat Adaptatie Strategie en het Waterplan Rotterdam. 2012

2011

2010 Rotterdamse Samenwerking Aanmelden | Afmelden in de Afvalwaterketen

2019

2018 Rotterdamse WaterBlog 7 juli 2050

Speciale editie | Circulaire Afvalwaterketen afgerond | Terugblik 2015 - 2050 2015 Lancering strategie LTV 2015 - Hoe het begon

Rotterdam sluit (afval)waterkringloop Na het ondertekenen van een samenwer- Stromen: Het afvoeren van (afval)waterstromen is gericht op leef-omgeving en hergebruik. 2017 De visie op de Robuust systeem fosfaat, syngaat medicijnen kingsakkoord in 2012, zijn de Rotterdamse Schoon water blijft schoon en draagt zichtbaar bij aan een aantrekkelijke stad. water De Rotterdamse afval- voedsel toiletpapier ketenpartners aan de slag met het uitvoe- afvalwaterketen waterketen zorgt voor hemel- warmte decentraal ringsprogramma RoSA. In de voorbereiding een gezonde, leefbare Kringlopen: Inzamelen van afvalwater is gericht op het terugwinnen van schone waterstro- water hebben de partners een langetermijnvisie men, energie en grondstoffen op passend schaalniveau. in 2050 kort industrie/bedrijven en aantrekkelijke stad. glas- leefomgeving stad/woning tuinbouw water stoffen opgesteld en onderzoek gedaan naar opti- warmte

water energie samengevat: fosfaat, malisatiekansen. Structuren: Bestaande structuren worden, zo mogelijk, meervoudig benut en ingezet voor an- energie water fosfaat, cellulose, dere functies als dat aan de orde is. water syngas, etc. centrale afvalwaterzuivering

Rosa Strategie, lange termijn visie 2016 Zomerhofkwartier haalt massaal Rotterdamse zuiveringen winnen 100% 2050 tegels uit de tuin AGF, granen... Structuur benutten fosfaat terug

2016 Stromen scheiden 2015 2017 Gestimuleerd door het succesvolle ac- Kringloop sluiten Zee tieprogramma “Tegel eruit, groen erin” Fosfaatmijnen Kunstmeest- Planten Vlees Mens en plas Poep Waterzuivering Participatie & maatschappij besloten de bewoners van het Zomer- fabrieken (vee)

Rotterdamse WaterBlog 7 juli 2050 hofkwartier om massaal de tegels uit hun Speciale editie | Circulaire Afvalwaterketen afgerond | Terugblik 2015 - 2050 tuinen te halen. Het regenwater kan nu 2015 Lancering strategie LTV 2015 - Hoe het begon Rotterdam sluit (afval)waterkringloop Na het ondertekenen van een samenwer- Robuust systeem Stromen: Het afvoeren van (afval)waterstromen is gericht op leef-omgeving en hergebruik. De visie op de fosfaat, syngaat medicijnen kingsakkoord in 2012, zijn de Rotterdamse Schoon water blijft schoon en draagt zichtbaar bij aan een aantrekkelijke stad. water De Rotterdamse afval- voedsel toiletpapier ketenpartners aan de slag met het uitvoe- waterketen zorgt voor afvalwaterketen hemel- warmte decentraal ringsprogramma RoSA. In de voorbereiding een gezonde, leefbare Kringlopen: Inzamelen van afvalwater is gericht op het terugwinnen van schone waterstro- water hebben de partners een langetermijnvisie men, energie en grondstoffen op passend schaalniveau. en aantrekkelijke stad. leefomgeving stad/woning industrie/bedrijven in 2050 kort glas- tuinbouw water stoffen opgesteld en onderzoek gedaan naar opti- warmte

water energie malisatiekansen. samengevat: Structuren: Bestaande structuren worden, zo mogelijk, meervoudig benut en ingezet voor an- fosfaat, energie water fosfaat, cellulose, water langzaam de grond in zakken in plaats dere functies als dat aan de orde is. syngas, etc. centrale afvalwaterzuivering

2016 Zomerhofkwartier haalt massaal Rotterdamse zuiveringen winnen 100% tegels uit de tuin fosfaat terug AGF, granen... van dat het in de riolering verdwijnt. De Gestimuleerd door het succesvolle ac- 2017 Zee tieprogramma “Tegel eruit, groen erin” Fosfaatmijnen Kunstmeest- Planten Vlees Mens en plas Poep Waterzuivering besloten de bewoners van het Zomer- fabrieken (vee) hofkwartier om massaal de tegels uit hun tuinen te halen. Het regenwater kan nu langzaam de grond in zakken in plaats van dat het in de riolering verdwijnt. De vergroening van de wijk krijgt verder Rotterdamse afvalwaterzuiveringen zijn al enige tijd bezig om fosfaat terug te winnen uit het afvalwater. Door verbeterde technologieën vorm door de grootschalige aanleg van zijn ze nu in staat om al het fosfaat uit het afvalwater terug te winnen. Fosfaat is een essentiële grondstof voor onder meer de voeding van vergroening van de wijk krijgt verder geveltuinen, regenwatertuinen en groene gewassen. Het geproduceerde fosfaat uit de zuiveringen is van dusdanige kwaliteit dat het zonder verdere bewerking in de kassen van het daken. Westland gebruikt kan worden. Rotterdamse afvalwaterzuiveringen zijn al enige tijd bezig om fosfaat terug te winnen uit het afvalwater. Door verbeterde technologieën 2018 Rotterdams Medisch Centrum Woningen Heijplaat krijgen krijgt een Pharmafilter een “Smart-Pot” vorm door de grootschalige aanleg van 2018 Een groot aantal nieuwbouwwoningen op de Heijplaat in Rotterdam krijgen een zoge- Met het toepassen van dit revolutionair zuiveringsconceptwordt het afvalwater van het zie- naamde “Smart-Pot”. Deze intelligente wc-potten kunnen het gebruikte douchewater kenhuis ontdaan van o.a. medicijnen en neemt de afvalstroom af. Door alle afvalstromen te gebruiken als spoelwater. zijn ze nu in staat om al het fosfaat uit het afvalwater terug te winnen. Fosfaat is een essentiële grondstof voor onder meer de voeding van bundelen, ontstaat er voor de ziekenhuizen een aanmerkelijk simpelere bedrijfsvoering. Het In Nederland wordt daar normaal gesproken drinkwater voor gebruikt. Daarnaast resultaat voor de omgeving: schoonwater om in te spelen en te zwemmen! worden de bruine en gele “stromen” gescheiden afgevoerd. geveltuinen, regenwatertuinen en groene 2020 Masterplan ROSA gepresenteerd gewassen. Het geproduceerde fosfaat uit de zuiveringen is van dusdanige kwaliteit dat het zonder verdere bewerking in de kassen van het Hoge ambities voor een klimaat- en energieneutraal Rotterdam daken. 2021 Er stroomt weer water door Waterakkoord Woningbouwcorperaties Westland gebruikt kan worden. de Coolsingel over hergebruik hemelwater Dankzij de aanleg van waterpasserende bestrating 2022 kan het regenwater ter plaatse van de Coolsin- Na een aantal succesvolle pilots, in onder andereHeijplaat en het Zomerhofkwartier, hebben de Rotter- gel voortaan in de bodem doordringen, in plaats damse woningcorporaties de handen ineen geslagen om op grote schaal het afvalwater binnen hun wo- van dat het door de riolering wordt afgevoerd. Zo ningvoorraad te gaan hergebruiken. Lokale zuivering en eenvoudige aanpassingen aan het leidingenstelsel raakt het rioleringssysteem bij hevige buien niet maken hergebruik van afvalwater voor toiletspoeling, (vaat)wasmachines en sproeiwater mogelijk. overbelast en dit voorkomt wateroverlast…. Rotterdam sluit (afval)waterkringloop 2023 RWZI hoek van Holland voorziet Westland van schoon zoet water

fosfaat, syngaat 2024 Tweede generatie regenradar Rotterdamse gemalen volledig op Euromast medicijnen energieneutraal De regenradar op het gebouw Delftse Poort heeft een geavanceerd broertje gekregen op een spectaculaire plek: bovenop de Euromast. Met behulp van Alle energie die nodig is voor het transport en verwer- deze nieuwe regenradar kan Rotterdam nog beter in kaart brengen waar king van afvalwater wordt voortaan volledig op duur- neerslag is gevallen en zelfs gedetailleerd voorspellen waar dat zal gebeu- water zame wijze geproduceerd door de gemalen en afval- ren. Met behulp van die informatie is de stad beter in staat om al het water voedsel waterzuivering zelf. De gemalen worden voorzien van tijdig te verwerken en kunnen op de juiste plekken slimme maatregelen ter 2025 zonnepanelen en de afvalzuiveringen zijn voorzien van toiletpapier bestrijding van wateroverlast worden getroffen. De regenradar 2.0 is tot een windturbine. stand gekomen in nauwe samenwerking met Parijs, waar een identieke in- stallatie op de Eiffeltoren is geplaatst.

warmte 2027 decentraal Nieuwe Kuip volledig waterneutraal hemelwater Rotterdam heeft schoonste Door koude anammox 2028 zwemwater van Nederland Dokhaven in 2027 Samen hebben de waterschappen en de gemeente Rotterdam tal van maatregelen energieneutraal getroffen die de waterkwaliteit drastisch De afvalwaterzuivering Dokhaven maakt nu gebruik van het Rotterdams Medisch Centrum hebben verbeterd. Rotterdammers kunnen revolutionaire koude anammox-proces en is daardoor volledig zwemmen in het schoonste zwemwater van energieneutraal... 2018 Woningen Heijplaat krijgen Nederland! glastuinbouw leefomgeving stad/woning industrie/bedrijven

verwarmde weg

warmtewisselaar

stoffen 2015 water 2029 Geen ijzel meer op Rotterdamse wegen rioolbuis warmte

riothermie een succes warmtepomp

energie 2030 Rotterdam stopt bodemdaling Nauwelijks meer regenwater water water door water vast te houden fosfaat, energie Grote delen van Rotterdam hebben een slappe bodem, met als gevolg dat deze steeds lager komt te liggen in het riool fosfaat, cellulose, syngas, etc. 2032 en vaak moet worden opgehoogd. Door water vast te houden in de bovengrond, kan bodemdaling worden Afkoppelen van het rioolstelsel staat in een nieuw perspectief. De tegengegaan. Tegelijkertijd creëren we op deze manier meer ruimte voor waterberging. Het regenwater ver- afgelopen jaren zijn verschillende wijken in de regio voorzien van water dwijnt niet meer in het riool, maar infiltreert ter plaatse in de bovengrond. Om dit te bevorderen zijn op veel regenwaterstelsels, waterpasserende verhardingen en groenblauwe plaatsen speciale voorzieningen in de vorm van infiltratiekratten of wadi’s aangelegd. Om te voorkomen dat netwerken. Dit zijn de belangrijke bouwstenen in de watersensitieve er door de wateropslag juist grondwateroverlast ontstaat, ligt er drainage. stad. 2033 Rotterdam stopt zoutwatertong door Zoetwaterfabriek centrale afvalwaterzuivering krijgt een Pharmafilter een “Smart-Pot” 2035 Rotterdam heeft nu 1 miljoen vierkante AWZI’s in Rotterdam produceren meter aan groen/blauwe daken 6000 ton recyclebaar plastic Het oppervlak aan groene en blauwe daken heeft de magische grens van 1 mil- joen vierkante meter bereikt. Sinds 2010 groeit het aantal groene daken in Rotter- Het recyclebare plastic, ook wel bioplastic genoemd, wordt direct door de markt 2036 dam gestaag. Er komt per jaar ongeveer 40.000 vierkante meter aan groen dak bij. afgenomen. De vraag naar het product stijgt, zo stelt de een woordvoerder van Groene daken zijn goed voor het klimaat, ze houden regenwater vast, zorgen voor de afvalwaterzuivering. Het traditionele plastic heeft afgedaan. Zeker nu bioplas- verkoeling in de stad en zuiveren de lucht. Blauwe daken (een waterberging op het tics kwalitatief goed zijn en op een duurzame manier gemaakt kunnen worden. dak) zijn de laatste jaren ook populair. Het water wordt gebruikt voor toiletspoe- Niemand wil meer de plastic soep in de oceanen, zoals we die 10 jaar geleden nog hadden. Een groot aantal nieuwbouwwoningen op de Heijplaat in Rotterdam krijgen een zoge- ling en sproeiwater. 2018 2038 Postbedrijf iPak gebruikt Grootste Bio-Syngasfabriek Met het toepassen van dit revolutionair zuiveringsconceptwordt het afvalwater van het zie- voormalige riolering als transportmiddel van Europa op 2e Maasvlakte De vraag naar syngas neemt wereldwijd toe. Reden voor chemieconcern Duboza om naamde “Smart-Pot”. Deze intelligente wc-potten kunnen het gebruikte douchewater Het innovatieve postbedrijf iPak gaat de rioleringsbuizen in Prins-Alexander 2039 een grote duurzame fabriek te vestigen op de Tweede Maasvlakte. De fabriek wordt gebruiken om pakketjes te bezorgen. De oude rioolbuizen zijn al jaren niet gevoed door de lokale afvalwaterzuivering waar het Bio-Syngas uit het afvalwater meer in gebruik, omdat het afvalwater lokaal gezuiverd wordt. Door de nieuwe wordt gewonnen. In de fabriek wordt het syngas gebruikt voor de productie van water- vacuümtechniek is het mogelijk geworden om op een hele snelle en goedkope stof en ethanol. kenhuis ontdaan van o.a. medicijnen en neemt de afvalstroom af. Door alle afvalstromen te manier de pakketjes te transporteren tussen de iPak-stations. gebruiken als spoelwater. 2045 Massale productie van proces- en drinkwater uit afvalwater bundelen, ontstaat er voor de ziekenhuizen een aanmerkelijk simpelere bedrijfsvoering. Het 2050 Rotterdam schaft rioolheffing af In Nederland wordt daar normaal gesproken drinkwater voor gebruikt. Daarnaast ©2015-2050 Deze publicatie is fictief. Teksten en beelden representeren niet noodzakelijkerwijs het beleid van de genoemde partijen Gemaakt door: Elijan Bes, Jason Zondag, Michel Bunt, Thuy Do, Patricia Duguet, Jaap de Ron resultaat voor de omgeving: schoonwater om in te spelen en te zwemmen! worden de bruine en gele “stromen” gescheiden afgevoerd.

blogRionedDEF.indd 1 30-7-2015 15:21:53 2020 2014 Masterplan ROSA gepresenteerd SeptemberHoge ambities 2015 voor een klimaat- en energieneutraal Rotterdam 2021 Er stroomt weer water door Waterakkoord Woningbouwcorperaties Winnaarde Coolsingel RIONED prijsvraagover hergebruik hemelwater Dankzij de aanleg van waterpasserende bestrating 2022 kan het regenwater ter plaatse van de Coolsin- Na een aantal succesvolle pilots, in onder andereHeijplaat en het Zomerhofkwartier, hebben de Rotter- gel voortaan in de bodem doordringen, in plaats damse woningcorporaties de handen ineen geslagen om op grote schaal het afvalwater binnen hun wo- van dat het door de riolering wordt afgevoerd. Zo ningvoorraad te gaan hergebruiken. Lokale zuivering en eenvoudige aanpassingen aan het leidingenstelsel 2013 raakt het rioleringssysteem bij hevige buien niet maken hergebruik van afvalwater voor toiletspoeling, (vaat)wasmachines en sproeiwater mogelijk. “Waaroverbelast gaat en dit voorkomt wateroverlast…. de riolering naar toe?” 2023 RWZI hoek van Holland voorziet Westland van schoon zoet water De Rotterdamse Waterblog is vorig jaar gemaakt als inzending voor de RIONED prijsvraag “Waar 2024 Tweede generatie regenradar Rotterdamse gemalen volledig gaat de riolering naar toe?” en heeft de 1e prijs gewonnen. De Rotterdamse waterblog schetst op Euromast energieneutraal De regenradar op het gebouw Delftse Poort heeft een geavanceerd broertje een toekomstbeeld.gekregen op een spectaculaire En plek: maakt bovenop de Euromast. in Met éénbehulp van oogopslag duidelijk welke stappen er tot 2050 zijn genomen 2012 Alle energie die nodig is voor het transport en verwer- deze nieuwe regenradar kan Rotterdam nog beter in kaart brengen waar king van afvalwater wordt voortaan volledig op duur- neerslag is gevallen en zelfs gedetailleerd voorspellen waar dat zal gebeu- zame wijze geproduceerd door de gemalen en afval- om de gestelderen. Met behulp toekomst van die informatie is de stad visie beter in staat opom al het dewater Rotterdamse afvalwaterketen te behalen. De Rotterdamse waterzuivering zelf. De gemalen worden voorzien van tijdig te verwerken en kunnen op de juiste plekken slimme maatregelen ter 2025 zonnepanelen en de afvalzuiveringen zijn voorzien van bestrijding van wateroverlast worden getroffen. De regenradar 2.0 is tot een windturbine. Waterblog bestaatstand gekomen in nauwe uit samenwerking fictieve met Parijs, waar eenvoorbeelden. identieke in- Momenteel wordt onderzocht of de weergegeven stallatie op de Eiffeltoren is geplaatst. voorbeelden haalbaar zijn. 2027 Klik hier omNieuwe de volledige banner Kuip te bekijken. volledig waterneutraal 2011 Rotterdam heeft schoonste Door koude anammox 2028 zwemwater van Nederland Dokhaven in 2027 Samen hebben de waterschappen en de gemeente Rotterdam tal van maatregelen energieneutraal getroffen die de waterkwaliteit drastisch De afvalwaterzuivering Dokhaven maakt nu gebruik van het hebben verbeterd. Rotterdammers kunnen revolutionaire koude anammox-proces en is daardoor volledig zwemmen in het schoonste zwemwater van energieneutraal... Nederland!

verwarmde weg 2010 2029 Geen ijzel meer op Rotterdamse wegen warmtewisselaar rioolbuis

riothermie een succes warmtepomp 2030 Rotterdam stopt bodemdaling Nauwelijks meer regenwater door water vast te houden Grote delen van Rotterdam hebben een slappe bodem, met als gevolg dat deze steeds lager komt te liggen in het riool 2032 en vaak moet worden opgehoogd. Door water vast te houden in de bovengrond, kan bodemdaling worden Afkoppelen van het rioolstelsel staat in een nieuw perspectief. De tegengegaan. Tegelijkertijd creëren we op deze manier meer ruimte voor waterberging. Het regenwater ver- afgelopen jaren zijn verschillende wijken in de regio voorzien van dwijnt niet meer in het riool, maar infiltreert ter plaatse in de bovengrond. Om dit te bevorderen zijn op veel regenwaterstelsels, waterpasserende verhardingen en groenblauwe plaatsen speciale voorzieningen in de vorm van infiltratiekratten of wadi’s aangelegd. Om te voorkomen dat netwerken. Dit zijn de belangrijke bouwstenen in de watersensitieve er door de wateropslag juist grondwateroverlast ontstaat, ligt er drainage. stad. 2033 Rotterdam stopt zoutwatertong door Zoetwaterfabriek 2035 Rotterdam heeft nu 1 miljoen vierkante AWZI’s in Rotterdam produceren meter aan groen/blauwe daken 6000 ton recyclebaar plastic Het oppervlak aan groene en blauwe daken heeft de magische grens van 1 mil- joen vierkante meter bereikt. Sinds 2010 groeit het aantal groene daken in Rotter- Het recyclebare plastic, ook wel bioplastic genoemd, wordt direct door de markt 2036 dam gestaag. Er komt per jaar ongeveer 40.000 vierkante meter aan groen dak bij. afgenomen. De vraag naar het product stijgt, zo stelt de een woordvoerder van Groene daken zijn goed voor het klimaat, ze houden regenwater vast, zorgen voor de afvalwaterzuivering. Het traditionele plastic heeft afgedaan. Zeker nu bioplas- verkoeling in de stad en zuiveren de lucht. Blauwe daken (een waterberging op het tics kwalitatief goed zijn en op een duurzame manier gemaakt kunnen worden. dak) zijn de laatste jaren ook populair. Het water wordt gebruikt voor toiletspoe- Niemand wil meer de plastic soep in de oceanen, zoals we die 10 jaar geleden ling en sproeiwater. nog hadden. 2038 Postbedrijf iPak gebruikt Grootste Bio-Syngasfabriek voormalige riolering als transportmiddel van Europa op 2e Maasvlakte De vraag naar syngas neemt wereldwijd toe. Reden voor chemieconcern Duboza om Het innovatieve postbedrijf iPak gaat de rioleringsbuizen in Prins-Alexander 2039 een grote duurzame fabriek te vestigen op de Tweede Maasvlakte. De fabriek wordt gebruiken om pakketjes te bezorgen. De oude rioolbuizen zijn al jaren niet gevoed door de lokale afvalwaterzuivering waar het Bio-Syngas uit het afvalwater meer in gebruik, omdat het afvalwater lokaal gezuiverd wordt. Door de nieuwe wordt gewonnen. In de fabriek wordt het syngas gebruikt voor de productie van water- vacuümtechniek is het mogelijk geworden om op een hele snelle en goedkope stof en ethanol. manier de pakketjes te transporteren tussen de iPak-stations. 2045 Massale productie van proces- en drinkwater uit afvalwater 2050 Rotterdam schaft rioolheffing af

©2015-2050 Deze publicatie is fictief. Teksten en beelden representeren niet noodzakelijkerwijs het beleid van de genoemde partijen Gemaakt door: Elijan Bes, Jason Zondag, Michel Bunt, Thuy Do, Patricia Duguet, Jaap de Ron

blogRionedDEF.indd 1 30-7-2015 15:21:53 Rotterdamse Samenwerking Aanmelden | Afmelden in de Afvalwaterketen

2019

2018

2017

Rosa Strategie, lange termijn visie

2050

Structuur benutten 2016 2015 Stromen scheiden Kringloop sluiten

Participatie & maatschappij

Rotterdamse WaterBlog 7 juli 2050

Speciale editie | Circulaire Afvalwaterketen afgerond | Terugblik 2015 - 2050 2015 Lancering strategie LTV 2015 - Hoe het begon Rotterdam sluit (afval)waterkringloop Na het ondertekenen van een samenwer- Robuust systeem Stromen: Het afvoeren van (afval)waterstromen is gericht op leef-omgeving en hergebruik. De visie op de fosfaat, syngaat medicijnen kingsakkoord in 2012, zijn de Rotterdamse Schoon water blijft schoon en draagt zichtbaar bij aan een aantrekkelijke stad. water De Rotterdamse afval- voedsel toiletpapier ketenpartners aan de slag met het uitvoe- waterketen zorgt voor afvalwaterketen hemel- warmte decentraal ringsprogramma RoSA. In de voorbereiding een gezonde, leefbare Kringlopen: Inzamelen van afvalwater is gericht op het terugwinnen van schone waterstro- water hebben de partners een langetermijnvisie men, energie en grondstoffen op passend schaalniveau. en aantrekkelijke stad. leefomgeving stad/woning industrie/bedrijven in 2050 kort glas- tuinbouw water stoffen opgesteld en onderzoek gedaan naar opti- warmte

water energie malisatiekansen. samengevat: Structuren: Bestaande structuren worden, zo mogelijk, meervoudig benut en ingezet voor an- fosfaat, energie water fosfaat, cellulose, dere functies als dat aan de orde is. water syngas, etc. centrale afvalwaterzuivering

2016 Zomerhofkwartier haalt massaal Rotterdamse zuiveringen winnen 100% tegels uit de tuin fosfaat terug AGF, granen... Gestimuleerd door het succesvolle ac- 2017 Zee tieprogramma “Tegel eruit, groen erin” Fosfaatmijnen Kunstmeest- Planten Vlees Mens en plas Poep Waterzuivering besloten de bewoners van het Zomer- fabrieken (vee) hofkwartier om massaal de tegels uit hun tuinen te halen. Het regenwater kan nu langzaam de grond in zakken in plaats van dat het in de riolering verdwijnt. De vergroening van de wijk krijgt verder Rotterdamse afvalwaterzuiveringen zijn al enige tijd bezig om fosfaat terug te winnen uit het afvalwater. Door verbeterde technologieën vorm door de grootschalige aanleg van zijn ze nu in staat om al het fosfaat uit het afvalwater terug te winnen. Fosfaat is een essentiële grondstof voor onder meer de voeding van geveltuinen, regenwatertuinen en groene gewassen. Het geproduceerde fosfaat uit de zuiveringen is van dusdanige kwaliteit dat het zonder verdere bewerking in de kassen van het daken. Westland gebruikt kan worden. 2018 Rotterdams Medisch Centrum Woningen Heijplaat krijgen krijgt een Pharmafilter een “Smart-Pot” 2018 Een groot aantal nieuwbouwwoningen op de Heijplaat in Rotterdam krijgen een zoge- Met het toepassen van dit revolutionair zuiveringsconceptwordt het afvalwater van het zie- naamde “Smart-Pot”. Deze intelligente wc-potten kunnen het gebruikte douchewater kenhuis ontdaan van o.a. medicijnen en neemt de afvalstroom af. Door alle afvalstromen te gebruiken als spoelwater. bundelen, ontstaat er voor de ziekenhuizen een aanmerkelijk simpelere bedrijfsvoering. Het In Nederland wordt daar normaal gesproken drinkwater voor gebruikt. Daarnaast resultaat voor de omgeving: schoonwater om in te spelen en te zwemmen! worden de bruine en gele “stromen” gescheiden afgevoerd. 2020 Masterplan ROSA gepresenteerd Hoge ambities voor een klimaat- en energieneutraal Rotterdam 2021 Er stroomt weer water door Waterakkoord Woningbouwcorperaties de Coolsingel over hergebruik hemelwater Dankzij de aanleg van waterpasserende bestrating 2022 kan het regenwater ter plaatse van de Coolsin- Na een aantal succesvolle pilots, in onder andereHeijplaat en het Zomerhofkwartier, hebben de Rotter- gel voortaan in de bodem doordringen, in plaats damse woningcorporaties de handen ineen geslagen om op grote schaal het afvalwater binnen hun wo- van dat het door de riolering wordt afgevoerd. Zo ningvoorraad te gaan hergebruiken. Lokale zuivering en eenvoudige aanpassingen aan het leidingenstelsel raakt het rioleringssysteem bij hevige buien niet maken hergebruik van afvalwater voor toiletspoeling, (vaat)wasmachines en sproeiwater mogelijk. overbelast en dit voorkomt wateroverlast…. Rotterdam sluit (afval)waterkringloop 2023 RWZI hoek van Holland voorziet Westland van schoon zoet water

fosfaat, syngaat 2024 Tweede generatie regenradar Rotterdamse gemalen volledig op Euromast medicijnen energieneutraal De regenradar op het gebouw Delftse Poort heeft een geavanceerd broertje gekregen op een spectaculaire plek: bovenop de Euromast. Met behulp van Alle energie die nodig is voor het transport en verwer- deze nieuwe regenradar kan Rotterdam nog beter in kaart brengen waar king van afvalwater wordt voortaan volledig op duur- neerslag is gevallen en zelfs gedetailleerd voorspellen waar dat zal gebeu- water zame wijze geproduceerd door de gemalen en afval- ren. Met behulp van die informatie is de stad beter in staat om al het water voedsel waterzuivering zelf. De gemalen worden voorzien van tijdig te verwerken en kunnen op de juiste plekken slimme maatregelen ter 2025 zonnepanelen en de afvalzuiveringen zijn voorzien van toiletpapier bestrijding van wateroverlast worden getroffen. De regenradar 2.0 is tot een windturbine. stand gekomen in nauwe samenwerking met Parijs, waar een identieke in- stallatie op de Eiffeltoren is geplaatst.

warmte 2027 decentraal Nieuwe Kuip volledig waterneutraal hemelwater Rotterdam heeft schoonste Door koude anammox 2028 zwemwater van Nederland Dokhaven in 2027 Samen hebben de waterschappen en de gemeente Rotterdam tal van maatregelen energieneutraal getroffen die de waterkwaliteit drastisch De afvalwaterzuivering Dokhaven maakt nu gebruik van het hebben verbeterd. Rotterdammers kunnen revolutionaire koude anammox-proces en is daardoor volledig zwemmen in het schoonste zwemwater van energieneutraal... Nederland! glastuinbouw leefomgeving stad/woning industrie/bedrijven

verwarmde weg

warmtewisselaar

stoffen 2015 water 2029 Geen ijzel meer op Rotterdamse wegen rioolbuis warmte

riothermie een succes warmtepomp

energie 2030 Rotterdam stopt bodemdaling Nauwelijks meer regenwater water water door water vast te houden fosfaat, energie Grote delen van Rotterdam hebben een slappe bodem, met als gevolg dat deze steeds lager komt te liggen in het riool fosfaat, cellulose, syngas, etc. 2032 en vaak moet worden opgehoogd. Door water vast te houden in de bovengrond, kan bodemdaling worden Afkoppelen van het rioolstelsel staat in een nieuw perspectief. De tegengegaan. Tegelijkertijd creëren we op deze manier meer ruimte voor waterberging. Het regenwater ver- afgelopen jaren zijn verschillende wijken in de regio voorzien van water dwijnt niet meer in het riool, maar infiltreert ter plaatse in de bovengrond. Om dit te bevorderen zijn op veel regenwaterstelsels, waterpasserende verhardingen en groenblauwe plaatsen speciale voorzieningen in de vorm van infiltratiekratten of wadi’s aangelegd. Om te voorkomen dat netwerken. Dit zijn de belangrijke bouwstenen in de watersensitieve er door de wateropslag juist grondwateroverlast ontstaat, ligt er drainage. stad. 2033 Rotterdam stopt zoutwatertong door Zoetwaterfabriek centrale afvalwaterzuivering 2035 Rotterdam heeft nu 1 miljoen vierkante AWZI’s in Rotterdam produceren meter aan groen/blauwe daken 6000 ton recyclebaar plastic Het oppervlak aan groene en blauwe daken heeft de magische grens van 1 mil- joen vierkante meter bereikt. Sinds 2010 groeit het aantal groene daken in Rotter- Het recyclebare plastic, ook wel bioplastic genoemd, wordt direct door de markt 2036 dam gestaag. Er komt per jaar ongeveer 40.000 vierkante meter aan groen dak bij. afgenomen. De vraag naar het product stijgt, zo stelt de een woordvoerder van Groene daken zijn goed voor het klimaat, ze houden regenwater vast, zorgen voor de afvalwaterzuivering. Het traditionele plastic heeft afgedaan. Zeker nu bioplas- verkoeling in de stad en zuiveren de lucht. Blauwe daken (een waterberging op het tics kwalitatief goed zijn en op een duurzame manier gemaakt kunnen worden. dak) zijn de laatste jaren ook populair. Het water wordt gebruikt voor toiletspoe- Niemand wil meer de plastic soep in de oceanen, zoals we die 10 jaar geleden ling en sproeiwater. nog hadden. 2038 Postbedrijf iPak gebruikt Grootste Bio-Syngasfabriek voormalige riolering als transportmiddel van Europa op 2e Maasvlakte De vraag naar syngas neemt wereldwijd toe. Reden voor chemieconcern Duboza om Het innovatieve postbedrijf iPak gaat de rioleringsbuizen in Prins-Alexander 2039 een grote duurzame fabriek te vestigen op de Tweede Maasvlakte. De fabriek wordt gebruiken om pakketjes te bezorgen. De oude rioolbuizen zijn al jaren niet gevoed door de lokale afvalwaterzuivering waar het Bio-Syngas uit het afvalwater meer in gebruik, omdat het afvalwater lokaal gezuiverd wordt. Door de nieuwe wordt gewonnen. In de fabriek wordt het syngas gebruikt voor de productie van water- vacuümtechniek is het mogelijk geworden om op een hele snelle en goedkope stof en ethanol. manier de pakketjes te transporteren tussen de iPak-stations. 2045 Massale productie van proces- en drinkwater uit afvalwater 2050 Rotterdam schaft rioolheffing af

©2015-2050 Deze publicatie is fictief. Teksten en beelden representeren niet noodzakelijkerwijs het beleid van de genoemde partijen Gemaakt door: Elijan Bes, Jason Zondag, Michel Bunt, Thuy Do, Patricia Duguet, Jaap de Ron

blogRionedDEF.indd 1 30-7-2015 15:21:53

2014 December 2015 RINEW

2013 RINEW staat voor Rotterdam Innovative Nutrients Energy and Watermanagement en is een samenwerking tussen Evides Waterbedrijf, en de ketenpartners. Elke dag verdwijnen er – via ons afvalwater – veel bruikbare stoffen zoals papiervezels, fosfaat, goud en zink het riool in. In RINEW onderzoeken we hoe we op innovatieve en duurzame wijze nutriënten, energie en water 2012 afkomstig uit afvalwater kunnen terugwinnen en hergebruiken. De combinatie van het terug- winnen van meerdere stoffen en de innovatieve zuiveringstechniek maken het project uniek. De onderzoekinstallatie staat vanaf december 2015 bij Stadsboerderij ‘Uit je Eigen Stad’.

2011

2010 Rotterdamse Samenwerking Aanmelden | Afmelden in de Afvalwaterketen

2019

2018

2017

Rosa Strategie, lange termijn visie

2050

Structuur benutten 2016 2015 Stromen scheiden Kringloop sluiten

Participatie & maatschappij

Rotterdamse WaterBlog 7 juli 2050

Speciale editie | Circulaire Afvalwaterketen afgerond | Terugblik 2015 - 2050 2015 Lancering strategie LTV 2015 - Hoe het begon Rotterdam sluit (afval)waterkringloop Na het ondertekenen van een samenwer- Robuust systeem Stromen: Het afvoeren van (afval)waterstromen is gericht op leef-omgeving en hergebruik. De visie op de fosfaat, syngaat medicijnen kingsakkoord in 2012, zijn de Rotterdamse Schoon water blijft schoon en draagt zichtbaar bij aan een aantrekkelijke stad. water De Rotterdamse afval- voedsel toiletpapier ketenpartners aan de slag met het uitvoe- waterketen zorgt voor afvalwaterketen hemel- warmte decentraal ringsprogramma RoSA. In de voorbereiding een gezonde, leefbare Kringlopen: Inzamelen van afvalwater is gericht op het terugwinnen van schone waterstro- water hebben de partners een langetermijnvisie men, energie en grondstoffen op passend schaalniveau. en aantrekkelijke stad. leefomgeving stad/woning industrie/bedrijven in 2050 kort glas- tuinbouw water stoffen opgesteld en onderzoek gedaan naar opti- warmte

water energie malisatiekansen. samengevat: Structuren: Bestaande structuren worden, zo mogelijk, meervoudig benut en ingezet voor an- fosfaat, energie water fosfaat, cellulose, dere functies als dat aan de orde is. water syngas, etc. centrale afvalwaterzuivering

2016 Zomerhofkwartier haalt massaal Rotterdamse zuiveringen winnen 100% tegels uit de tuin fosfaat terug AGF, granen... Gestimuleerd door het succesvolle ac- 2017 Zee tieprogramma “Tegel eruit, groen erin” Fosfaatmijnen Kunstmeest- Planten Vlees Mens en plas Poep Waterzuivering besloten de bewoners van het Zomer- fabrieken (vee) hofkwartier om massaal de tegels uit hun tuinen te halen. Het regenwater kan nu langzaam de grond in zakken in plaats van dat het in de riolering verdwijnt. De vergroening van de wijk krijgt verder Rotterdamse afvalwaterzuiveringen zijn al enige tijd bezig om fosfaat terug te winnen uit het afvalwater. Door verbeterde technologieën vorm door de grootschalige aanleg van zijn ze nu in staat om al het fosfaat uit het afvalwater terug te winnen. Fosfaat is een essentiële grondstof voor onder meer de voeding van geveltuinen, regenwatertuinen en groene gewassen. Het geproduceerde fosfaat uit de zuiveringen is van dusdanige kwaliteit dat het zonder verdere bewerking in de kassen van het daken. Westland gebruikt kan worden. 2018 Rotterdams Medisch Centrum Woningen Heijplaat krijgen krijgt een Pharmafilter een “Smart-Pot” 2018 Een groot aantal nieuwbouwwoningen op de Heijplaat in Rotterdam krijgen een zoge- Met het toepassen van dit revolutionair zuiveringsconceptwordt het afvalwater van het zie- naamde “Smart-Pot”. Deze intelligente wc-potten kunnen het gebruikte douchewater kenhuis ontdaan van o.a. medicijnen en neemt de afvalstroom af. Door alle afvalstromen te gebruiken als spoelwater. bundelen, ontstaat er voor de ziekenhuizen een aanmerkelijk simpelere bedrijfsvoering. Het In Nederland wordt daar normaal gesproken drinkwater voor gebruikt. Daarnaast resultaat voor de omgeving: schoonwater om in te spelen en te zwemmen! worden de bruine en gele “stromen” gescheiden afgevoerd. 2020 Masterplan ROSA gepresenteerd Hoge ambities voor een klimaat- en energieneutraal Rotterdam 2021 Er stroomt weer water door Waterakkoord Woningbouwcorperaties de Coolsingel over hergebruik hemelwater Dankzij de aanleg van waterpasserende bestrating 2022 kan het regenwater ter plaatse van de Coolsin- Na een aantal succesvolle pilots, in onder andereHeijplaat en het Zomerhofkwartier, hebben de Rotter- gel voortaan in de bodem doordringen, in plaats damse woningcorporaties de handen ineen geslagen om op grote schaal het afvalwater binnen hun wo- van dat het door de riolering wordt afgevoerd. Zo ningvoorraad te gaan hergebruiken. Lokale zuivering en eenvoudige aanpassingen aan het leidingenstelsel raakt het rioleringssysteem bij hevige buien niet maken hergebruik van afvalwater voor toiletspoeling, (vaat)wasmachines en sproeiwater mogelijk. overbelast en dit voorkomt wateroverlast…. Rotterdam sluit (afval)waterkringloop 2023 RWZI hoek van Holland voorziet Westland van schoon zoet water

fosfaat, syngaat 2024 Tweede generatie regenradar Rotterdamse gemalen volledig op Euromast medicijnen energieneutraal De regenradar op het gebouw Delftse Poort heeft een geavanceerd broertje gekregen op een spectaculaire plek: bovenop de Euromast. Met behulp van Alle energie die nodig is voor het transport en verwer- deze nieuwe regenradar kan Rotterdam nog beter in kaart brengen waar king van afvalwater wordt voortaan volledig op duur- neerslag is gevallen en zelfs gedetailleerd voorspellen waar dat zal gebeu- water zame wijze geproduceerd door de gemalen en afval- ren. Met behulp van die informatie is de stad beter in staat om al het water voedsel waterzuivering zelf. De gemalen worden voorzien van tijdig te verwerken en kunnen op de juiste plekken slimme maatregelen ter 2025 zonnepanelen en de afvalzuiveringen zijn voorzien van toiletpapier bestrijding van wateroverlast worden getroffen. De regenradar 2.0 is tot een windturbine. stand gekomen in nauwe samenwerking met Parijs, waar een identieke in- stallatie op de Eiffeltoren is geplaatst.

warmte 2027 decentraal Nieuwe Kuip volledig waterneutraal hemelwater Rotterdam heeft schoonste Door koude anammox 2028 zwemwater van Nederland Dokhaven in 2027 Samen hebben de waterschappen en de gemeente Rotterdam tal van maatregelen energieneutraal getroffen die de waterkwaliteit drastisch De afvalwaterzuivering Dokhaven maakt nu gebruik van het hebben verbeterd. Rotterdammers kunnen revolutionaire koude anammox-proces en is daardoor volledig zwemmen in het schoonste zwemwater van energieneutraal... Nederland! glastuinbouw leefomgeving stad/woning industrie/bedrijven

verwarmde weg

warmtewisselaar

stoffen 2015 water 2029 Geen ijzel meer op Rotterdamse wegen rioolbuis warmte

riothermie een succes warmtepomp

energie 2030 Rotterdam stopt bodemdaling Nauwelijks meer regenwater water water door water vast te houden fosfaat, energie Grote delen van Rotterdam hebben een slappe bodem, met als gevolg dat deze steeds lager komt te liggen in het riool fosfaat, cellulose, syngas, etc. 2032 en vaak moet worden opgehoogd. Door water vast te houden in de bovengrond, kan bodemdaling worden Afkoppelen van het rioolstelsel staat in een nieuw perspectief. De tegengegaan. Tegelijkertijd creëren we op deze manier meer ruimte voor waterberging. Het regenwater ver- afgelopen jaren zijn verschillende wijken in de regio voorzien van water dwijnt niet meer in het riool, maar infiltreert ter plaatse in de bovengrond. Om dit te bevorderen zijn op veel regenwaterstelsels, waterpasserende verhardingen en groenblauwe plaatsen speciale voorzieningen in de vorm van infiltratiekratten of wadi’s aangelegd. Om te voorkomen dat netwerken. Dit zijn de belangrijke bouwstenen in de watersensitieve er door de wateropslag juist grondwateroverlast ontstaat, ligt er drainage. stad. 2033 Rotterdam stopt zoutwatertong door Zoetwaterfabriek centrale afvalwaterzuivering 2035 Rotterdam heeft nu 1 miljoen vierkante AWZI’s in Rotterdam produceren meter aan groen/blauwe daken 6000 ton recyclebaar plastic Het oppervlak aan groene en blauwe daken heeft de magische grens van 1 mil- joen vierkante meter bereikt. Sinds 2010 groeit het aantal groene daken in Rotter- Het recyclebare plastic, ook wel bioplastic genoemd, wordt direct door de markt 2036 dam gestaag. Er komt per jaar ongeveer 40.000 vierkante meter aan groen dak bij. afgenomen. De vraag naar het product stijgt, zo stelt de een woordvoerder van Groene daken zijn goed voor het klimaat, ze houden regenwater vast, zorgen voor de afvalwaterzuivering. Het traditionele plastic heeft afgedaan. Zeker nu bioplas- verkoeling in de stad en zuiveren de lucht. Blauwe daken (een waterberging op het tics kwalitatief goed zijn en op een duurzame manier gemaakt kunnen worden. dak) zijn de laatste jaren ook populair. Het water wordt gebruikt voor toiletspoe- Niemand wil meer de plastic soep in de oceanen, zoals we die 10 jaar geleden ling en sproeiwater. nog hadden. 2038 Postbedrijf iPak gebruikt Grootste Bio-Syngasfabriek voormalige riolering als transportmiddel van Europa op 2e Maasvlakte De vraag naar syngas neemt wereldwijd toe. Reden voor chemieconcern Duboza om Het innovatieve postbedrijf iPak gaat de rioleringsbuizen in Prins-Alexander 2039 een grote duurzame fabriek te vestigen op de Tweede Maasvlakte. De fabriek wordt gebruiken om pakketjes te bezorgen. De oude rioolbuizen zijn al jaren niet gevoed door de lokale afvalwaterzuivering waar het Bio-Syngas uit het afvalwater meer in gebruik, omdat het afvalwater lokaal gezuiverd wordt. Door de nieuwe wordt gewonnen. In de fabriek wordt het syngas gebruikt voor de productie van water- vacuümtechniek is het mogelijk geworden om op een hele snelle en goedkope stof en ethanol. manier de pakketjes te transporteren tussen de iPak-stations. 2045 Massale productie van proces- en drinkwater uit afvalwater 2050 Rotterdam schaft rioolheffing af

©2015-2050 Deze publicatie is fictief. Teksten en beelden representeren niet noodzakelijkerwijs het beleid van de genoemde partijen Gemaakt door: Elijan Bes, Jason Zondag, Michel Bunt, Thuy Do, Patricia Duguet, Jaap de Ron

blogRionedDEF.indd 1 30-7-2015 15:21:53

2014 December 2015 Lancering monitoringsinstrument

2013 In december 2015 is het Rotterdamse monitoringsinstrument gelanceerd en in juni 2016 geactualiseerd tot eind 2015. De monitoringsheet geeft een duidelijk beeld van de voortgang van de doelen kosten, kwaliteit en duurzaamheid. De monitoringsheet verschijnt elk jaar en is op te vragen bij het programmateam. 2012

2011

2010 Rotterdamse Samenwerking Aanmelden | Afmelden in de Afvalwaterketen

2019

2018

2017

Rosa Strategie, lange termijn visie

2050

Structuur benutten 2016 2015 Stromen scheiden Kringloop sluiten

Participatie & maatschappij

Rotterdamse WaterBlog 7 juli 2050

Speciale editie | Circulaire Afvalwaterketen afgerond | Terugblik 2015 - 2050 2015 Lancering strategie LTV 2015 - Hoe het begon Rotterdam sluit (afval)waterkringloop Na het ondertekenen van een samenwer- Robuust systeem Stromen: Het afvoeren van (afval)waterstromen is gericht op leef-omgeving en hergebruik. De visie op de fosfaat, syngaat medicijnen kingsakkoord in 2012, zijn de Rotterdamse Schoon water blijft schoon en draagt zichtbaar bij aan een aantrekkelijke stad. water De Rotterdamse afval- voedsel toiletpapier ketenpartners aan de slag met het uitvoe- waterketen zorgt voor afvalwaterketen hemel- warmte decentraal ringsprogramma RoSA. In de voorbereiding een gezonde, leefbare Kringlopen: Inzamelen van afvalwater is gericht op het terugwinnen van schone waterstro- water hebben de partners een langetermijnvisie men, energie en grondstoffen op passend schaalniveau. en aantrekkelijke stad. leefomgeving stad/woning industrie/bedrijven in 2050 kort glas- tuinbouw water stoffen opgesteld en onderzoek gedaan naar opti- warmte

water energie malisatiekansen. samengevat: Structuren: Bestaande structuren worden, zo mogelijk, meervoudig benut en ingezet voor an- fosfaat, energie water fosfaat, cellulose, dere functies als dat aan de orde is. water syngas, etc. centrale afvalwaterzuivering

2016 Zomerhofkwartier haalt massaal Rotterdamse zuiveringen winnen 100% tegels uit de tuin fosfaat terug AGF, granen... Gestimuleerd door het succesvolle ac- 2017 Zee tieprogramma “Tegel eruit, groen erin” Fosfaatmijnen Kunstmeest- Planten Vlees Mens en plas Poep Waterzuivering besloten de bewoners van het Zomer- fabrieken (vee) hofkwartier om massaal de tegels uit hun tuinen te halen. Het regenwater kan nu langzaam de grond in zakken in plaats van dat het in de riolering verdwijnt. De vergroening van de wijk krijgt verder Rotterdamse afvalwaterzuiveringen zijn al enige tijd bezig om fosfaat terug te winnen uit het afvalwater. Door verbeterde technologieën vorm door de grootschalige aanleg van zijn ze nu in staat om al het fosfaat uit het afvalwater terug te winnen. Fosfaat is een essentiële grondstof voor onder meer de voeding van geveltuinen, regenwatertuinen en groene gewassen. Het geproduceerde fosfaat uit de zuiveringen is van dusdanige kwaliteit dat het zonder verdere bewerking in de kassen van het daken. Westland gebruikt kan worden. 2018 Rotterdams Medisch Centrum Woningen Heijplaat krijgen krijgt een Pharmafilter een “Smart-Pot” 2018 Een groot aantal nieuwbouwwoningen op de Heijplaat in Rotterdam krijgen een zoge- Met het toepassen van dit revolutionair zuiveringsconceptwordt het afvalwater van het zie- naamde “Smart-Pot”. Deze intelligente wc-potten kunnen het gebruikte douchewater kenhuis ontdaan van o.a. medicijnen en neemt de afvalstroom af. Door alle afvalstromen te gebruiken als spoelwater. bundelen, ontstaat er voor de ziekenhuizen een aanmerkelijk simpelere bedrijfsvoering. Het In Nederland wordt daar normaal gesproken drinkwater voor gebruikt. Daarnaast resultaat voor de omgeving: schoonwater om in te spelen en te zwemmen! worden de bruine en gele “stromen” gescheiden afgevoerd. 2020 Masterplan ROSA gepresenteerd Hoge ambities voor een klimaat- en energieneutraal Rotterdam 2021 Er stroomt weer water door Waterakkoord Woningbouwcorperaties de Coolsingel over hergebruik hemelwater Dankzij de aanleg van waterpasserende bestrating 2022 kan het regenwater ter plaatse van de Coolsin- Na een aantal succesvolle pilots, in onder andereHeijplaat en het Zomerhofkwartier, hebben de Rotter- gel voortaan in de bodem doordringen, in plaats damse woningcorporaties de handen ineen geslagen om op grote schaal het afvalwater binnen hun wo- van dat het door de riolering wordt afgevoerd. Zo ningvoorraad te gaan hergebruiken. Lokale zuivering en eenvoudige aanpassingen aan het leidingenstelsel raakt het rioleringssysteem bij hevige buien niet maken hergebruik van afvalwater voor toiletspoeling, (vaat)wasmachines en sproeiwater mogelijk. overbelast en dit voorkomt wateroverlast…. Rotterdam sluit (afval)waterkringloop 2023 RWZI hoek van Holland voorziet Westland van schoon zoet water

fosfaat, syngaat 2024 Tweede generatie regenradar Rotterdamse gemalen volledig op Euromast medicijnen energieneutraal De regenradar op het gebouw Delftse Poort heeft een geavanceerd broertje gekregen op een spectaculaire plek: bovenop de Euromast. Met behulp van Alle energie die nodig is voor het transport en verwer- deze nieuwe regenradar kan Rotterdam nog beter in kaart brengen waar king van afvalwater wordt voortaan volledig op duur- neerslag is gevallen en zelfs gedetailleerd voorspellen waar dat zal gebeu- water zame wijze geproduceerd door de gemalen en afval- ren. Met behulp van die informatie is de stad beter in staat om al het water voedsel waterzuivering zelf. De gemalen worden voorzien van tijdig te verwerken en kunnen op de juiste plekken slimme maatregelen ter 2025 zonnepanelen en de afvalzuiveringen zijn voorzien van toiletpapier bestrijding van wateroverlast worden getroffen. De regenradar 2.0 is tot een windturbine. stand gekomen in nauwe samenwerking met Parijs, waar een identieke in- stallatie op de Eiffeltoren is geplaatst.

warmte 2027 decentraal Nieuwe Kuip volledig waterneutraal hemelwater Rotterdam heeft schoonste Door koude anammox 2028 zwemwater van Nederland Dokhaven in 2027 Samen hebben de waterschappen en de gemeente Rotterdam tal van maatregelen energieneutraal getroffen die de waterkwaliteit drastisch De afvalwaterzuivering Dokhaven maakt nu gebruik van het hebben verbeterd. Rotterdammers kunnen revolutionaire koude anammox-proces en is daardoor volledig zwemmen in het schoonste zwemwater van energieneutraal... Nederland! glastuinbouw leefomgeving stad/woning industrie/bedrijven

verwarmde weg

warmtewisselaar

stoffen 2015 water 2029 Geen ijzel meer op Rotterdamse wegen rioolbuis warmte

riothermie een succes warmtepomp

energie 2030 Rotterdam stopt bodemdaling Nauwelijks meer regenwater water water door water vast te houden fosfaat, energie Grote delen van Rotterdam hebben een slappe bodem, met als gevolg dat deze steeds lager komt te liggen in het riool fosfaat, cellulose, syngas, etc. 2032 en vaak moet worden opgehoogd. Door water vast te houden in de bovengrond, kan bodemdaling worden Afkoppelen van het rioolstelsel staat in een nieuw perspectief. De tegengegaan. Tegelijkertijd creëren we op deze manier meer ruimte voor waterberging. Het regenwater ver- afgelopen jaren zijn verschillende wijken in de regio voorzien van water dwijnt niet meer in het riool, maar infiltreert ter plaatse in de bovengrond. Om dit te bevorderen zijn op veel regenwaterstelsels, waterpasserende verhardingen en groenblauwe plaatsen speciale voorzieningen in de vorm van infiltratiekratten of wadi’s aangelegd. Om te voorkomen dat netwerken. Dit zijn de belangrijke bouwstenen in de watersensitieve er door de wateropslag juist grondwateroverlast ontstaat, ligt er drainage. stad. 2033 Rotterdam stopt zoutwatertong door Zoetwaterfabriek centrale afvalwaterzuivering 2035 Rotterdam heeft nu 1 miljoen vierkante AWZI’s in Rotterdam produceren meter aan groen/blauwe daken 6000 ton recyclebaar plastic Het oppervlak aan groene en blauwe daken heeft de magische grens van 1 mil- joen vierkante meter bereikt. Sinds 2010 groeit het aantal groene daken in Rotter- Het recyclebare plastic, ook wel bioplastic genoemd, wordt direct door de markt 2036 dam gestaag. Er komt per jaar ongeveer 40.000 vierkante meter aan groen dak bij. afgenomen. De vraag naar het product stijgt, zo stelt de een woordvoerder van Groene daken zijn goed voor het klimaat, ze houden regenwater vast, zorgen voor de afvalwaterzuivering. Het traditionele plastic heeft afgedaan. Zeker nu bioplas- verkoeling in de stad en zuiveren de lucht. Blauwe daken (een waterberging op het tics kwalitatief goed zijn en op een duurzame manier gemaakt kunnen worden. dak) zijn de laatste jaren ook populair. Het water wordt gebruikt voor toiletspoe- Niemand wil meer de plastic soep in de oceanen, zoals we die 10 jaar geleden ling en sproeiwater. nog hadden. 2038 Postbedrijf iPak gebruikt Grootste Bio-Syngasfabriek voormalige riolering als transportmiddel van Europa op 2e Maasvlakte De vraag naar syngas neemt wereldwijd toe. Reden voor chemieconcern Duboza om Het innovatieve postbedrijf iPak gaat de rioleringsbuizen in Prins-Alexander 2039 een grote duurzame fabriek te vestigen op de Tweede Maasvlakte. De fabriek wordt gebruiken om pakketjes te bezorgen. De oude rioolbuizen zijn al jaren niet gevoed door de lokale afvalwaterzuivering waar het Bio-Syngas uit het afvalwater meer in gebruik, omdat het afvalwater lokaal gezuiverd wordt. Door de nieuwe wordt gewonnen. In de fabriek wordt het syngas gebruikt voor de productie van water- vacuümtechniek is het mogelijk geworden om op een hele snelle en goedkope stof en ethanol. manier de pakketjes te transporteren tussen de iPak-stations. 2045 Massale productie van proces- en drinkwater uit afvalwater 2050 Rotterdam schaft rioolheffing af

©2015-2050 Deze publicatie is fictief. Teksten en beelden representeren niet noodzakelijkerwijs het beleid van de genoemde partijen Gemaakt door: Elijan Bes, Jason Zondag, Michel Bunt, Thuy Do, Patricia Duguet, Jaap de Ron

blogRionedDEF.indd 1 30-7-2015 15:21:53

2014 Etappe 1 (2015-2020)

2013 De eerste etappe staat in het teken van verkenning en onderzoek. Daarbij worden zoveel mogelijke bouwstenen verzameld om de paden aan te leggen. In deze fase is vooral het verkennen van de nieuwe domeinen en onderzoeken van de dillema’s van belang. Daadwerkelijk uitvoeren van projecten en daaruit lering trekken, leren door te doen. Het resultaat van deze etappe is een 2012 masterplan, waarin de volgende etappen verder worden vorm gegeven en ingevuld, inclusief de maatschappelijke consequenties. In deze eer-ste fase speelt het benutten van de bestaande structuur een belangrijke rol. Dit doen we door met levensduurverlenging de herinvestering uit te stellen en meer in lijn te brengen voor de transitie richting de toekomst. Ook verkennen we in deze etappe de passende rol van de wateroverheden, afgestemd op de toekomstige Rotterdams stedelijk waterkringloop en de ontwikkelingen in de maatschappij. 2011

2010 Rotterdamse Samenwerking Aanmelden | Afmelden in de Afvalwaterketen

2019

2018

2017

Rosa Strategie, lange termijn visie

2050

Structuur benutten 2016 2015 Stromen scheiden Kringloop sluiten

Participatie & maatschappij

Rotterdamse WaterBlog 7 juli 2050

Speciale editie | Circulaire Afvalwaterketen afgerond | Terugblik 2015 - 2050 2015 Lancering strategie LTV 2015 - Hoe het begon Rotterdam sluit (afval)waterkringloop Na het ondertekenen van een samenwer- Robuust systeem Stromen: Het afvoeren van (afval)waterstromen is gericht op leef-omgeving en hergebruik. De visie op de fosfaat, syngaat medicijnen kingsakkoord in 2012, zijn de Rotterdamse Schoon water blijft schoon en draagt zichtbaar bij aan een aantrekkelijke stad. water De Rotterdamse afval- voedsel toiletpapier ketenpartners aan de slag met het uitvoe- waterketen zorgt voor afvalwaterketen hemel- warmte decentraal ringsprogramma RoSA. In de voorbereiding een gezonde, leefbare Kringlopen: Inzamelen van afvalwater is gericht op het terugwinnen van schone waterstro- water hebben de partners een langetermijnvisie men, energie en grondstoffen op passend schaalniveau. en aantrekkelijke stad. leefomgeving stad/woning industrie/bedrijven in 2050 kort glas- tuinbouw water stoffen opgesteld en onderzoek gedaan naar opti- warmte

water energie malisatiekansen. samengevat: Structuren: Bestaande structuren worden, zo mogelijk, meervoudig benut en ingezet voor an- fosfaat, energie water fosfaat, cellulose, dere functies als dat aan de orde is. water syngas, etc. centrale afvalwaterzuivering

2016 Zomerhofkwartier haalt massaal Rotterdamse zuiveringen winnen 100% tegels uit de tuin fosfaat terug AGF, granen... Gestimuleerd door het succesvolle ac- 2017 Zee tieprogramma “Tegel eruit, groen erin” Fosfaatmijnen Kunstmeest- Planten Vlees Mens en plas Poep Waterzuivering besloten de bewoners van het Zomer- fabrieken (vee) hofkwartier om massaal de tegels uit hun tuinen te halen. Het regenwater kan nu langzaam de grond in zakken in plaats van dat het in de riolering verdwijnt. De vergroening van de wijk krijgt verder Rotterdamse afvalwaterzuiveringen zijn al enige tijd bezig om fosfaat terug te winnen uit het afvalwater. Door verbeterde technologieën vorm door de grootschalige aanleg van zijn ze nu in staat om al het fosfaat uit het afvalwater terug te winnen. Fosfaat is een essentiële grondstof voor onder meer de voeding van geveltuinen, regenwatertuinen en groene gewassen. Het geproduceerde fosfaat uit de zuiveringen is van dusdanige kwaliteit dat het zonder verdere bewerking in de kassen van het daken. Westland gebruikt kan worden. 2018 Rotterdams Medisch Centrum Woningen Heijplaat krijgen krijgt een Pharmafilter een “Smart-Pot” 2018 Een groot aantal nieuwbouwwoningen op de Heijplaat in Rotterdam krijgen een zoge- Met het toepassen van dit revolutionair zuiveringsconceptwordt het afvalwater van het zie- naamde “Smart-Pot”. Deze intelligente wc-potten kunnen het gebruikte douchewater kenhuis ontdaan van o.a. medicijnen en neemt de afvalstroom af. Door alle afvalstromen te gebruiken als spoelwater. bundelen, ontstaat er voor de ziekenhuizen een aanmerkelijk simpelere bedrijfsvoering. Het In Nederland wordt daar normaal gesproken drinkwater voor gebruikt. Daarnaast resultaat voor de omgeving: schoonwater om in te spelen en te zwemmen! worden de bruine en gele “stromen” gescheiden afgevoerd. 2020 Masterplan ROSA gepresenteerd Hoge ambities voor een klimaat- en energieneutraal Rotterdam 2021 Er stroomt weer water door Waterakkoord Woningbouwcorperaties de Coolsingel over hergebruik hemelwater Dankzij de aanleg van waterpasserende bestrating 2022 kan het regenwater ter plaatse van de Coolsin- Na een aantal succesvolle pilots, in onder andereHeijplaat en het Zomerhofkwartier, hebben de Rotter- gel voortaan in de bodem doordringen, in plaats damse woningcorporaties de handen ineen geslagen om op grote schaal het afvalwater binnen hun wo- van dat het door de riolering wordt afgevoerd. Zo ningvoorraad te gaan hergebruiken. Lokale zuivering en eenvoudige aanpassingen aan het leidingenstelsel raakt het rioleringssysteem bij hevige buien niet maken hergebruik van afvalwater voor toiletspoeling, (vaat)wasmachines en sproeiwater mogelijk. overbelast en dit voorkomt wateroverlast…. Rotterdam sluit (afval)waterkringloop 2023 RWZI hoek van Holland voorziet Westland van schoon zoet water

fosfaat, syngaat 2024 Tweede generatie regenradar Rotterdamse gemalen volledig op Euromast medicijnen energieneutraal De regenradar op het gebouw Delftse Poort heeft een geavanceerd broertje gekregen op een spectaculaire plek: bovenop de Euromast. Met behulp van Alle energie die nodig is voor het transport en verwer- deze nieuwe regenradar kan Rotterdam nog beter in kaart brengen waar king van afvalwater wordt voortaan volledig op duur- neerslag is gevallen en zelfs gedetailleerd voorspellen waar dat zal gebeu- water zame wijze geproduceerd door de gemalen en afval- ren. Met behulp van die informatie is de stad beter in staat om al het water voedsel waterzuivering zelf. De gemalen worden voorzien van tijdig te verwerken en kunnen op de juiste plekken slimme maatregelen ter 2025 zonnepanelen en de afvalzuiveringen zijn voorzien van toiletpapier bestrijding van wateroverlast worden getroffen. De regenradar 2.0 is tot een windturbine. stand gekomen in nauwe samenwerking met Parijs, waar een identieke in- stallatie op de Eiffeltoren is geplaatst.

warmte 2027 decentraal Nieuwe Kuip volledig waterneutraal hemelwater Rotterdam heeft schoonste Door koude anammox 2028 zwemwater van Nederland Dokhaven in 2027 Samen hebben de waterschappen en de gemeente Rotterdam tal van maatregelen energieneutraal getroffen die de waterkwaliteit drastisch De afvalwaterzuivering Dokhaven maakt nu gebruik van het hebben verbeterd. Rotterdammers kunnen revolutionaire koude anammox-proces en is daardoor volledig zwemmen in het schoonste zwemwater van energieneutraal... Nederland! glastuinbouw leefomgeving stad/woning industrie/bedrijven

verwarmde weg

warmtewisselaar

stoffen 2015 water 2029 Geen ijzel meer op Rotterdamse wegen rioolbuis warmte

riothermie een succes warmtepomp

energie 2030 Rotterdam stopt bodemdaling Nauwelijks meer regenwater water water door water vast te houden fosfaat, energie Grote delen van Rotterdam hebben een slappe bodem, met als gevolg dat deze steeds lager komt te liggen in het riool fosfaat, cellulose, syngas, etc. 2032 en vaak moet worden opgehoogd. Door water vast te houden in de bovengrond, kan bodemdaling worden Afkoppelen van het rioolstelsel staat in een nieuw perspectief. De tegengegaan. Tegelijkertijd creëren we op deze manier meer ruimte voor waterberging. Het regenwater ver- afgelopen jaren zijn verschillende wijken in de regio voorzien van water dwijnt niet meer in het riool, maar infiltreert ter plaatse in de bovengrond. Om dit te bevorderen zijn op veel regenwaterstelsels, waterpasserende verhardingen en groenblauwe plaatsen speciale voorzieningen in de vorm van infiltratiekratten of wadi’s aangelegd. Om te voorkomen dat netwerken. Dit zijn de belangrijke bouwstenen in de watersensitieve er door de wateropslag juist grondwateroverlast ontstaat, ligt er drainage. stad. 2033 Rotterdam stopt zoutwatertong door Zoetwaterfabriek centrale afvalwaterzuivering 2035 Rotterdam heeft nu 1 miljoen vierkante AWZI’s in Rotterdam produceren meter aan groen/blauwe daken 6000 ton recyclebaar plastic Het oppervlak aan groene en blauwe daken heeft de magische grens van 1 mil- joen vierkante meter bereikt. Sinds 2010 groeit het aantal groene daken in Rotter- Het recyclebare plastic, ook wel bioplastic genoemd, wordt direct door de markt 2036 dam gestaag. Er komt per jaar ongeveer 40.000 vierkante meter aan groen dak bij. afgenomen. De vraag naar het product stijgt, zo stelt de een woordvoerder van Groene daken zijn goed voor het klimaat, ze houden regenwater vast, zorgen voor de afvalwaterzuivering. Het traditionele plastic heeft afgedaan. Zeker nu bioplas- verkoeling in de stad en zuiveren de lucht. Blauwe daken (een waterberging op het tics kwalitatief goed zijn en op een duurzame manier gemaakt kunnen worden. dak) zijn de laatste jaren ook populair. Het water wordt gebruikt voor toiletspoe- Niemand wil meer de plastic soep in de oceanen, zoals we die 10 jaar geleden ling en sproeiwater. nog hadden. 2038 Postbedrijf iPak gebruikt Grootste Bio-Syngasfabriek voormalige riolering als transportmiddel van Europa op 2e Maasvlakte De vraag naar syngas neemt wereldwijd toe. Reden voor chemieconcern Duboza om Het innovatieve postbedrijf iPak gaat de rioleringsbuizen in Prins-Alexander 2039 een grote duurzame fabriek te vestigen op de Tweede Maasvlakte. De fabriek wordt gebruiken om pakketjes te bezorgen. De oude rioolbuizen zijn al jaren niet gevoed door de lokale afvalwaterzuivering waar het Bio-Syngas uit het afvalwater meer in gebruik, omdat het afvalwater lokaal gezuiverd wordt. Door de nieuwe wordt gewonnen. In de fabriek wordt het syngas gebruikt voor de productie van water- vacuümtechniek is het mogelijk geworden om op een hele snelle en goedkope stof en ethanol. manier de pakketjes te transporteren tussen de iPak-stations. 2045 Massale productie van proces- en drinkwater uit afvalwater 2050 Rotterdam schaft rioolheffing af

©2015-2050 Deze publicatie is fictief. Teksten en beelden representeren niet noodzakelijkerwijs het beleid van de genoemde partijen Gemaakt door: Elijan Bes, Jason Zondag, Michel Bunt, Thuy Do, Patricia Duguet, Jaap de Ron

blogRionedDEF.indd 1 30-7-2015 15:21:53

2014 Januari 2016 Nieuwe planperiode GRP’s en WBP’s

2013 Zowel in de gemeente Rotterdam als in de gemeente Capelle aan den IJssel is het nieuwe Gemeentelijk RioleringsPlan vastgesteld. De plannen gelden voor de periode 2016-2020. Bij de waterschappen zijn de nieuwe Waterbeheerplannen vastgesteld met eenzelfde looptijd.

2012

Klik hier voor het GRP van Rotterdam. Klik hier voor het WBP van Hoogheemraadschap van Schieland Klik hier voor het WBP van Hoogheemraadschap van Delfland Klik hier voor het WBP van Waterschap Hollandse Delta 2011

2010 Rotterdamse Samenwerking Aanmelden | Afmelden in de Afvalwaterketen

2019

2018

2017

Rosa Strategie, lange termijn visie

2050

Structuur benutten 2016 2015 Stromen scheiden Kringloop sluiten

Participatie & maatschappij

Rotterdamse WaterBlog 7 juli 2050

Speciale editie | Circulaire Afvalwaterketen afgerond | Terugblik 2015 - 2050 2015 Lancering strategie LTV 2015 - Hoe het begon Rotterdam sluit (afval)waterkringloop Na het ondertekenen van een samenwer- Robuust systeem Stromen: Het afvoeren van (afval)waterstromen is gericht op leef-omgeving en hergebruik. De visie op de fosfaat, syngaat medicijnen kingsakkoord in 2012, zijn de Rotterdamse Schoon water blijft schoon en draagt zichtbaar bij aan een aantrekkelijke stad. water De Rotterdamse afval- voedsel toiletpapier ketenpartners aan de slag met het uitvoe- waterketen zorgt voor afvalwaterketen hemel- warmte decentraal ringsprogramma RoSA. In de voorbereiding een gezonde, leefbare Kringlopen: Inzamelen van afvalwater is gericht op het terugwinnen van schone waterstro- water hebben de partners een langetermijnvisie men, energie en grondstoffen op passend schaalniveau. en aantrekkelijke stad. leefomgeving stad/woning industrie/bedrijven in 2050 kort glas- tuinbouw water stoffen opgesteld en onderzoek gedaan naar opti- warmte

water energie malisatiekansen. samengevat: Structuren: Bestaande structuren worden, zo mogelijk, meervoudig benut en ingezet voor an- fosfaat, energie water fosfaat, cellulose, dere functies als dat aan de orde is. water syngas, etc. centrale afvalwaterzuivering

2016 Zomerhofkwartier haalt massaal Rotterdamse zuiveringen winnen 100% tegels uit de tuin fosfaat terug AGF, granen... Gestimuleerd door het succesvolle ac- 2017 Zee tieprogramma “Tegel eruit, groen erin” Fosfaatmijnen Kunstmeest- Planten Vlees Mens en plas Poep Waterzuivering besloten de bewoners van het Zomer- fabrieken (vee) hofkwartier om massaal de tegels uit hun tuinen te halen. Het regenwater kan nu langzaam de grond in zakken in plaats van dat het in de riolering verdwijnt. De vergroening van de wijk krijgt verder Rotterdamse afvalwaterzuiveringen zijn al enige tijd bezig om fosfaat terug te winnen uit het afvalwater. Door verbeterde technologieën vorm door de grootschalige aanleg van zijn ze nu in staat om al het fosfaat uit het afvalwater terug te winnen. Fosfaat is een essentiële grondstof voor onder meer de voeding van geveltuinen, regenwatertuinen en groene gewassen. Het geproduceerde fosfaat uit de zuiveringen is van dusdanige kwaliteit dat het zonder verdere bewerking in de kassen van het daken. Westland gebruikt kan worden. 2018 Rotterdams Medisch Centrum Woningen Heijplaat krijgen krijgt een Pharmafilter een “Smart-Pot” 2018 Een groot aantal nieuwbouwwoningen op de Heijplaat in Rotterdam krijgen een zoge- Met het toepassen van dit revolutionair zuiveringsconceptwordt het afvalwater van het zie- naamde “Smart-Pot”. Deze intelligente wc-potten kunnen het gebruikte douchewater kenhuis ontdaan van o.a. medicijnen en neemt de afvalstroom af. Door alle afvalstromen te gebruiken als spoelwater. bundelen, ontstaat er voor de ziekenhuizen een aanmerkelijk simpelere bedrijfsvoering. Het In Nederland wordt daar normaal gesproken drinkwater voor gebruikt. Daarnaast resultaat voor de omgeving: schoonwater om in te spelen en te zwemmen! worden de bruine en gele “stromen” gescheiden afgevoerd. 2020 Masterplan ROSA gepresenteerd Hoge ambities voor een klimaat- en energieneutraal Rotterdam 2021 Er stroomt weer water door Waterakkoord Woningbouwcorperaties de Coolsingel over hergebruik hemelwater Dankzij de aanleg van waterpasserende bestrating 2022 kan het regenwater ter plaatse van de Coolsin- Na een aantal succesvolle pilots, in onder andereHeijplaat en het Zomerhofkwartier, hebben de Rotter- gel voortaan in de bodem doordringen, in plaats damse woningcorporaties de handen ineen geslagen om op grote schaal het afvalwater binnen hun wo- van dat het door de riolering wordt afgevoerd. Zo ningvoorraad te gaan hergebruiken. Lokale zuivering en eenvoudige aanpassingen aan het leidingenstelsel raakt het rioleringssysteem bij hevige buien niet maken hergebruik van afvalwater voor toiletspoeling, (vaat)wasmachines en sproeiwater mogelijk. overbelast en dit voorkomt wateroverlast…. Rotterdam sluit (afval)waterkringloop 2023 RWZI hoek van Holland voorziet Westland van schoon zoet water

fosfaat, syngaat 2024 Tweede generatie regenradar Rotterdamse gemalen volledig op Euromast medicijnen energieneutraal De regenradar op het gebouw Delftse Poort heeft een geavanceerd broertje gekregen op een spectaculaire plek: bovenop de Euromast. Met behulp van Alle energie die nodig is voor het transport en verwer- deze nieuwe regenradar kan Rotterdam nog beter in kaart brengen waar king van afvalwater wordt voortaan volledig op duur- neerslag is gevallen en zelfs gedetailleerd voorspellen waar dat zal gebeu- water zame wijze geproduceerd door de gemalen en afval- ren. Met behulp van die informatie is de stad beter in staat om al het water voedsel waterzuivering zelf. De gemalen worden voorzien van tijdig te verwerken en kunnen op de juiste plekken slimme maatregelen ter 2025 zonnepanelen en de afvalzuiveringen zijn voorzien van toiletpapier bestrijding van wateroverlast worden getroffen. De regenradar 2.0 is tot een windturbine. stand gekomen in nauwe samenwerking met Parijs, waar een identieke in- stallatie op de Eiffeltoren is geplaatst.

warmte 2027 decentraal Nieuwe Kuip volledig waterneutraal hemelwater Rotterdam heeft schoonste Door koude anammox 2028 zwemwater van Nederland Dokhaven in 2027 Samen hebben de waterschappen en de gemeente Rotterdam tal van maatregelen energieneutraal getroffen die de waterkwaliteit drastisch De afvalwaterzuivering Dokhaven maakt nu gebruik van het hebben verbeterd. Rotterdammers kunnen revolutionaire koude anammox-proces en is daardoor volledig zwemmen in het schoonste zwemwater van energieneutraal... Nederland! glastuinbouw leefomgeving stad/woning industrie/bedrijven

verwarmde weg

warmtewisselaar

stoffen 2015 water 2029 Geen ijzel meer op Rotterdamse wegen rioolbuis warmte

riothermie een succes warmtepomp

energie 2030 Rotterdam stopt bodemdaling Nauwelijks meer regenwater water water door water vast te houden fosfaat, energie Grote delen van Rotterdam hebben een slappe bodem, met als gevolg dat deze steeds lager komt te liggen in het riool fosfaat, cellulose, syngas, etc. 2032 en vaak moet worden opgehoogd. Door water vast te houden in de bovengrond, kan bodemdaling worden Afkoppelen van het rioolstelsel staat in een nieuw perspectief. De tegengegaan. Tegelijkertijd creëren we op deze manier meer ruimte voor waterberging. Het regenwater ver- afgelopen jaren zijn verschillende wijken in de regio voorzien van water dwijnt niet meer in het riool, maar infiltreert ter plaatse in de bovengrond. Om dit te bevorderen zijn op veel regenwaterstelsels, waterpasserende verhardingen en groenblauwe plaatsen speciale voorzieningen in de vorm van infiltratiekratten of wadi’s aangelegd. Om te voorkomen dat netwerken. Dit zijn de belangrijke bouwstenen in de watersensitieve er door de wateropslag juist grondwateroverlast ontstaat, ligt er drainage. stad. 2033 Rotterdam stopt zoutwatertong door Zoetwaterfabriek centrale afvalwaterzuivering 2035 Rotterdam heeft nu 1 miljoen vierkante AWZI’s in Rotterdam produceren meter aan groen/blauwe daken 6000 ton recyclebaar plastic Het oppervlak aan groene en blauwe daken heeft de magische grens van 1 mil- joen vierkante meter bereikt. Sinds 2010 groeit het aantal groene daken in Rotter- Het recyclebare plastic, ook wel bioplastic genoemd, wordt direct door de markt 2036 dam gestaag. Er komt per jaar ongeveer 40.000 vierkante meter aan groen dak bij. afgenomen. De vraag naar het product stijgt, zo stelt de een woordvoerder van Groene daken zijn goed voor het klimaat, ze houden regenwater vast, zorgen voor de afvalwaterzuivering. Het traditionele plastic heeft afgedaan. Zeker nu bioplas- verkoeling in de stad en zuiveren de lucht. Blauwe daken (een waterberging op het tics kwalitatief goed zijn en op een duurzame manier gemaakt kunnen worden. dak) zijn de laatste jaren ook populair. Het water wordt gebruikt voor toiletspoe- Niemand wil meer de plastic soep in de oceanen, zoals we die 10 jaar geleden ling en sproeiwater. nog hadden. 2038 Postbedrijf iPak gebruikt Grootste Bio-Syngasfabriek voormalige riolering als transportmiddel van Europa op 2e Maasvlakte De vraag naar syngas neemt wereldwijd toe. Reden voor chemieconcern Duboza om Het innovatieve postbedrijf iPak gaat de rioleringsbuizen in Prins-Alexander 2039 een grote duurzame fabriek te vestigen op de Tweede Maasvlakte. De fabriek wordt gebruiken om pakketjes te bezorgen. De oude rioolbuizen zijn al jaren niet gevoed door de lokale afvalwaterzuivering waar het Bio-Syngas uit het afvalwater meer in gebruik, omdat het afvalwater lokaal gezuiverd wordt. Door de nieuwe wordt gewonnen. In de fabriek wordt het syngas gebruikt voor de productie van water- vacuümtechniek is het mogelijk geworden om op een hele snelle en goedkope stof en ethanol. manier de pakketjes te transporteren tussen de iPak-stations. 2045 Massale productie van proces- en drinkwater uit afvalwater 2050 Rotterdam schaft rioolheffing af

©2015-2050 Deze publicatie is fictief. Teksten en beelden representeren niet noodzakelijkerwijs het beleid van de genoemde partijen Gemaakt door: Elijan Bes, Jason Zondag, Michel Bunt, Thuy Do, Patricia Duguet, Jaap de Ron

blogRionedDEF.indd 1 30-7-2015 15:21:53

2014 Februari 2016 RoSA in bestuurlijk overleg Water en Klimaat

2013 Programmamanager Peer Cox heeft in het bestuurlijk overleg een terugblik en vooruitblik gegeven over het programma RoSA. Jaap de Ron van HHSK heeft de strategie gepitched en Jorg Pieneman van Rotterdam de ontwikkelingen in de Agniesebuurt en Zomerhofkwartier waar ingezet wordt op het maximaal vasthouden van hemelwater in het gebied. 2012

2011

2010 Rotterdamse Samenwerking Aanmelden | Afmelden in de Afvalwaterketen

2019

2018

2017

Rosa Strategie, lange termijn visie

2050

Structuur benutten 2016 2015 Stromen scheiden Kringloop sluiten

Participatie & maatschappij

Rotterdamse WaterBlog 7 juli 2050

Speciale editie | Circulaire Afvalwaterketen afgerond | Terugblik 2015 - 2050 2015 Lancering strategie LTV 2015 - Hoe het begon Rotterdam sluit (afval)waterkringloop Na het ondertekenen van een samenwer- Robuust systeem Stromen: Het afvoeren van (afval)waterstromen is gericht op leef-omgeving en hergebruik. De visie op de fosfaat, syngaat medicijnen kingsakkoord in 2012, zijn de Rotterdamse Schoon water blijft schoon en draagt zichtbaar bij aan een aantrekkelijke stad. water De Rotterdamse afval- voedsel toiletpapier ketenpartners aan de slag met het uitvoe- waterketen zorgt voor afvalwaterketen hemel- warmte decentraal ringsprogramma RoSA. In de voorbereiding een gezonde, leefbare Kringlopen: Inzamelen van afvalwater is gericht op het terugwinnen van schone waterstro- water hebben de partners een langetermijnvisie men, energie en grondstoffen op passend schaalniveau. en aantrekkelijke stad. leefomgeving stad/woning industrie/bedrijven in 2050 kort glas- tuinbouw water stoffen opgesteld en onderzoek gedaan naar opti- warmte

water energie malisatiekansen. samengevat: Structuren: Bestaande structuren worden, zo mogelijk, meervoudig benut en ingezet voor an- fosfaat, energie water fosfaat, cellulose, dere functies als dat aan de orde is. water syngas, etc. centrale afvalwaterzuivering

2016 Zomerhofkwartier haalt massaal Rotterdamse zuiveringen winnen 100% tegels uit de tuin fosfaat terug AGF, granen... Gestimuleerd door het succesvolle ac- 2017 Zee tieprogramma “Tegel eruit, groen erin” Fosfaatmijnen Kunstmeest- Planten Vlees Mens en plas Poep Waterzuivering besloten de bewoners van het Zomer- fabrieken (vee) hofkwartier om massaal de tegels uit hun tuinen te halen. Het regenwater kan nu langzaam de grond in zakken in plaats van dat het in de riolering verdwijnt. De vergroening van de wijk krijgt verder Rotterdamse afvalwaterzuiveringen zijn al enige tijd bezig om fosfaat terug te winnen uit het afvalwater. Door verbeterde technologieën vorm door de grootschalige aanleg van zijn ze nu in staat om al het fosfaat uit het afvalwater terug te winnen. Fosfaat is een essentiële grondstof voor onder meer de voeding van geveltuinen, regenwatertuinen en groene gewassen. Het geproduceerde fosfaat uit de zuiveringen is van dusdanige kwaliteit dat het zonder verdere bewerking in de kassen van het daken. Westland gebruikt kan worden. 2018 Rotterdams Medisch Centrum Woningen Heijplaat krijgen krijgt een Pharmafilter een “Smart-Pot” 2018 Een groot aantal nieuwbouwwoningen op de Heijplaat in Rotterdam krijgen een zoge- Met het toepassen van dit revolutionair zuiveringsconceptwordt het afvalwater van het zie- naamde “Smart-Pot”. Deze intelligente wc-potten kunnen het gebruikte douchewater kenhuis ontdaan van o.a. medicijnen en neemt de afvalstroom af. Door alle afvalstromen te gebruiken als spoelwater. bundelen, ontstaat er voor de ziekenhuizen een aanmerkelijk simpelere bedrijfsvoering. Het In Nederland wordt daar normaal gesproken drinkwater voor gebruikt. Daarnaast resultaat voor de omgeving: schoonwater om in te spelen en te zwemmen! worden de bruine en gele “stromen” gescheiden afgevoerd. 2020 Masterplan ROSA gepresenteerd Hoge ambities voor een klimaat- en energieneutraal Rotterdam 2021 Er stroomt weer water door Waterakkoord Woningbouwcorperaties de Coolsingel over hergebruik hemelwater Dankzij de aanleg van waterpasserende bestrating 2022 kan het regenwater ter plaatse van de Coolsin- Na een aantal succesvolle pilots, in onder andereHeijplaat en het Zomerhofkwartier, hebben de Rotter- gel voortaan in de bodem doordringen, in plaats damse woningcorporaties de handen ineen geslagen om op grote schaal het afvalwater binnen hun wo- van dat het door de riolering wordt afgevoerd. Zo ningvoorraad te gaan hergebruiken. Lokale zuivering en eenvoudige aanpassingen aan het leidingenstelsel raakt het rioleringssysteem bij hevige buien niet maken hergebruik van afvalwater voor toiletspoeling, (vaat)wasmachines en sproeiwater mogelijk. overbelast en dit voorkomt wateroverlast…. Rotterdam sluit (afval)waterkringloop 2023 RWZI hoek van Holland voorziet Westland van schoon zoet water

fosfaat, syngaat 2024 Tweede generatie regenradar Rotterdamse gemalen volledig op Euromast medicijnen energieneutraal De regenradar op het gebouw Delftse Poort heeft een geavanceerd broertje gekregen op een spectaculaire plek: bovenop de Euromast. Met behulp van Alle energie die nodig is voor het transport en verwer- deze nieuwe regenradar kan Rotterdam nog beter in kaart brengen waar king van afvalwater wordt voortaan volledig op duur- neerslag is gevallen en zelfs gedetailleerd voorspellen waar dat zal gebeu- water zame wijze geproduceerd door de gemalen en afval- ren. Met behulp van die informatie is de stad beter in staat om al het water voedsel waterzuivering zelf. De gemalen worden voorzien van tijdig te verwerken en kunnen op de juiste plekken slimme maatregelen ter 2025 zonnepanelen en de afvalzuiveringen zijn voorzien van toiletpapier bestrijding van wateroverlast worden getroffen. De regenradar 2.0 is tot een windturbine. stand gekomen in nauwe samenwerking met Parijs, waar een identieke in- stallatie op de Eiffeltoren is geplaatst.

warmte 2027 decentraal Nieuwe Kuip volledig waterneutraal hemelwater Rotterdam heeft schoonste Door koude anammox 2028 zwemwater van Nederland Dokhaven in 2027 Samen hebben de waterschappen en de gemeente Rotterdam tal van maatregelen energieneutraal getroffen die de waterkwaliteit drastisch De afvalwaterzuivering Dokhaven maakt nu gebruik van het hebben verbeterd. Rotterdammers kunnen revolutionaire koude anammox-proces en is daardoor volledig zwemmen in het schoonste zwemwater van energieneutraal... Nederland! glastuinbouw leefomgeving stad/woning industrie/bedrijven

verwarmde weg

warmtewisselaar

stoffen 2015 water 2029 Geen ijzel meer op Rotterdamse wegen rioolbuis warmte

riothermie een succes warmtepomp

energie 2030 Rotterdam stopt bodemdaling Nauwelijks meer regenwater water water door water vast te houden fosfaat, energie Grote delen van Rotterdam hebben een slappe bodem, met als gevolg dat deze steeds lager komt te liggen in het riool fosfaat, cellulose, syngas, etc. 2032 en vaak moet worden opgehoogd. Door water vast te houden in de bovengrond, kan bodemdaling worden Afkoppelen van het rioolstelsel staat in een nieuw perspectief. De tegengegaan. Tegelijkertijd creëren we op deze manier meer ruimte voor waterberging. Het regenwater ver- afgelopen jaren zijn verschillende wijken in de regio voorzien van water dwijnt niet meer in het riool, maar infiltreert ter plaatse in de bovengrond. Om dit te bevorderen zijn op veel regenwaterstelsels, waterpasserende verhardingen en groenblauwe plaatsen speciale voorzieningen in de vorm van infiltratiekratten of wadi’s aangelegd. Om te voorkomen dat netwerken. Dit zijn de belangrijke bouwstenen in de watersensitieve er door de wateropslag juist grondwateroverlast ontstaat, ligt er drainage. stad. 2033 Rotterdam stopt zoutwatertong door Zoetwaterfabriek centrale afvalwaterzuivering 2035 Rotterdam heeft nu 1 miljoen vierkante AWZI’s in Rotterdam produceren meter aan groen/blauwe daken 6000 ton recyclebaar plastic Het oppervlak aan groene en blauwe daken heeft de magische grens van 1 mil- joen vierkante meter bereikt. Sinds 2010 groeit het aantal groene daken in Rotter- Het recyclebare plastic, ook wel bioplastic genoemd, wordt direct door de markt 2036 dam gestaag. Er komt per jaar ongeveer 40.000 vierkante meter aan groen dak bij. afgenomen. De vraag naar het product stijgt, zo stelt de een woordvoerder van Groene daken zijn goed voor het klimaat, ze houden regenwater vast, zorgen voor de afvalwaterzuivering. Het traditionele plastic heeft afgedaan. Zeker nu bioplas- verkoeling in de stad en zuiveren de lucht. Blauwe daken (een waterberging op het tics kwalitatief goed zijn en op een duurzame manier gemaakt kunnen worden. dak) zijn de laatste jaren ook populair. Het water wordt gebruikt voor toiletspoe- Niemand wil meer de plastic soep in de oceanen, zoals we die 10 jaar geleden ling en sproeiwater. nog hadden. 2038 Postbedrijf iPak gebruikt Grootste Bio-Syngasfabriek voormalige riolering als transportmiddel van Europa op 2e Maasvlakte De vraag naar syngas neemt wereldwijd toe. Reden voor chemieconcern Duboza om Het innovatieve postbedrijf iPak gaat de rioleringsbuizen in Prins-Alexander 2039 een grote duurzame fabriek te vestigen op de Tweede Maasvlakte. De fabriek wordt gebruiken om pakketjes te bezorgen. De oude rioolbuizen zijn al jaren niet gevoed door de lokale afvalwaterzuivering waar het Bio-Syngas uit het afvalwater meer in gebruik, omdat het afvalwater lokaal gezuiverd wordt. Door de nieuwe wordt gewonnen. In de fabriek wordt het syngas gebruikt voor de productie van water- vacuümtechniek is het mogelijk geworden om op een hele snelle en goedkope stof en ethanol. manier de pakketjes te transporteren tussen de iPak-stations. 2045 Massale productie van proces- en drinkwater uit afvalwater 2050 Rotterdam schaft rioolheffing af

©2015-2050 Deze publicatie is fictief. Teksten en beelden representeren niet noodzakelijkerwijs het beleid van de genoemde partijen Gemaakt door: Elijan Bes, Jason Zondag, Michel Bunt, Thuy Do, Patricia Duguet, Jaap de Ron

blogRionedDEF.indd 1 30-7-2015 15:21:53

2014 Februari 2016 Netwerkbijeenkomst Rotterdamse Samenwerking

2013 in de Afvalwaterketen

In februari hebben de samenwerkende collega’s van de vijf organisaties elkaar ontmoet in stadsboerderij ‘ Uit je eigen stad’. Naast een toelichting door de RoSA programmamanager 2012 en de borrel was er een enthousiasmerende toelichting en rondleiding langs de decentrale zuiveringsinstallatie van RINEW door watercollega’s van Evides.

2011

2010 Rotterdamse Samenwerking Aanmelden | Afmelden in de Afvalwaterketen

2019

2018

2017

Rosa Strategie, lange termijn visie

2050

Structuur benutten 2016 2015 Stromen scheiden Kringloop sluiten

Participatie & maatschappij

Rotterdamse WaterBlog 7 juli 2050

Speciale editie | Circulaire Afvalwaterketen afgerond | Terugblik 2015 - 2050 2015 Lancering strategie LTV 2015 - Hoe het begon Rotterdam sluit (afval)waterkringloop Na het ondertekenen van een samenwer- Robuust systeem Stromen: Het afvoeren van (afval)waterstromen is gericht op leef-omgeving en hergebruik. De visie op de fosfaat, syngaat medicijnen kingsakkoord in 2012, zijn de Rotterdamse Schoon water blijft schoon en draagt zichtbaar bij aan een aantrekkelijke stad. water De Rotterdamse afval- voedsel toiletpapier ketenpartners aan de slag met het uitvoe- waterketen zorgt voor afvalwaterketen hemel- warmte decentraal ringsprogramma RoSA. In de voorbereiding een gezonde, leefbare Kringlopen: Inzamelen van afvalwater is gericht op het terugwinnen van schone waterstro- water hebben de partners een langetermijnvisie men, energie en grondstoffen op passend schaalniveau. en aantrekkelijke stad. leefomgeving stad/woning industrie/bedrijven in 2050 kort glas- tuinbouw water stoffen opgesteld en onderzoek gedaan naar opti- warmte

water energie malisatiekansen. samengevat: Structuren: Bestaande structuren worden, zo mogelijk, meervoudig benut en ingezet voor an- fosfaat, energie water fosfaat, cellulose, dere functies als dat aan de orde is. water syngas, etc. centrale afvalwaterzuivering

2016 Zomerhofkwartier haalt massaal Rotterdamse zuiveringen winnen 100% tegels uit de tuin fosfaat terug AGF, granen... Gestimuleerd door het succesvolle ac- 2017 Zee tieprogramma “Tegel eruit, groen erin” Fosfaatmijnen Kunstmeest- Planten Vlees Mens en plas Poep Waterzuivering besloten de bewoners van het Zomer- fabrieken (vee) hofkwartier om massaal de tegels uit hun tuinen te halen. Het regenwater kan nu langzaam de grond in zakken in plaats van dat het in de riolering verdwijnt. De vergroening van de wijk krijgt verder Rotterdamse afvalwaterzuiveringen zijn al enige tijd bezig om fosfaat terug te winnen uit het afvalwater. Door verbeterde technologieën vorm door de grootschalige aanleg van zijn ze nu in staat om al het fosfaat uit het afvalwater terug te winnen. Fosfaat is een essentiële grondstof voor onder meer de voeding van geveltuinen, regenwatertuinen en groene gewassen. Het geproduceerde fosfaat uit de zuiveringen is van dusdanige kwaliteit dat het zonder verdere bewerking in de kassen van het daken. Westland gebruikt kan worden. 2018 Rotterdams Medisch Centrum Woningen Heijplaat krijgen krijgt een Pharmafilter een “Smart-Pot” 2018 Een groot aantal nieuwbouwwoningen op de Heijplaat in Rotterdam krijgen een zoge- Met het toepassen van dit revolutionair zuiveringsconceptwordt het afvalwater van het zie- naamde “Smart-Pot”. Deze intelligente wc-potten kunnen het gebruikte douchewater kenhuis ontdaan van o.a. medicijnen en neemt de afvalstroom af. Door alle afvalstromen te gebruiken als spoelwater. bundelen, ontstaat er voor de ziekenhuizen een aanmerkelijk simpelere bedrijfsvoering. Het In Nederland wordt daar normaal gesproken drinkwater voor gebruikt. Daarnaast resultaat voor de omgeving: schoonwater om in te spelen en te zwemmen! worden de bruine en gele “stromen” gescheiden afgevoerd. 2020 Masterplan ROSA gepresenteerd Hoge ambities voor een klimaat- en energieneutraal Rotterdam 2021 Er stroomt weer water door Waterakkoord Woningbouwcorperaties de Coolsingel over hergebruik hemelwater Dankzij de aanleg van waterpasserende bestrating 2022 kan het regenwater ter plaatse van de Coolsin- Na een aantal succesvolle pilots, in onder andereHeijplaat en het Zomerhofkwartier, hebben de Rotter- gel voortaan in de bodem doordringen, in plaats damse woningcorporaties de handen ineen geslagen om op grote schaal het afvalwater binnen hun wo- van dat het door de riolering wordt afgevoerd. Zo ningvoorraad te gaan hergebruiken. Lokale zuivering en eenvoudige aanpassingen aan het leidingenstelsel raakt het rioleringssysteem bij hevige buien niet maken hergebruik van afvalwater voor toiletspoeling, (vaat)wasmachines en sproeiwater mogelijk. overbelast en dit voorkomt wateroverlast…. Rotterdam sluit (afval)waterkringloop 2023 RWZI hoek van Holland voorziet Westland van schoon zoet water

fosfaat, syngaat 2024 Tweede generatie regenradar Rotterdamse gemalen volledig op Euromast medicijnen energieneutraal De regenradar op het gebouw Delftse Poort heeft een geavanceerd broertje gekregen op een spectaculaire plek: bovenop de Euromast. Met behulp van Alle energie die nodig is voor het transport en verwer- deze nieuwe regenradar kan Rotterdam nog beter in kaart brengen waar king van afvalwater wordt voortaan volledig op duur- neerslag is gevallen en zelfs gedetailleerd voorspellen waar dat zal gebeu- water zame wijze geproduceerd door de gemalen en afval- ren. Met behulp van die informatie is de stad beter in staat om al het water voedsel waterzuivering zelf. De gemalen worden voorzien van tijdig te verwerken en kunnen op de juiste plekken slimme maatregelen ter 2025 zonnepanelen en de afvalzuiveringen zijn voorzien van toiletpapier bestrijding van wateroverlast worden getroffen. De regenradar 2.0 is tot een windturbine. stand gekomen in nauwe samenwerking met Parijs, waar een identieke in- stallatie op de Eiffeltoren is geplaatst.

warmte 2027 decentraal Nieuwe Kuip volledig waterneutraal hemelwater Rotterdam heeft schoonste Door koude anammox 2028 zwemwater van Nederland Dokhaven in 2027 Samen hebben de waterschappen en de gemeente Rotterdam tal van maatregelen energieneutraal getroffen die de waterkwaliteit drastisch De afvalwaterzuivering Dokhaven maakt nu gebruik van het hebben verbeterd. Rotterdammers kunnen revolutionaire koude anammox-proces en is daardoor volledig zwemmen in het schoonste zwemwater van energieneutraal... Nederland! glastuinbouw leefomgeving stad/woning industrie/bedrijven

verwarmde weg

warmtewisselaar

stoffen 2015 water 2029 Geen ijzel meer op Rotterdamse wegen rioolbuis warmte

riothermie een succes warmtepomp

energie 2030 Rotterdam stopt bodemdaling Nauwelijks meer regenwater water water door water vast te houden fosfaat, energie Grote delen van Rotterdam hebben een slappe bodem, met als gevolg dat deze steeds lager komt te liggen in het riool fosfaat, cellulose, syngas, etc. 2032 en vaak moet worden opgehoogd. Door water vast te houden in de bovengrond, kan bodemdaling worden Afkoppelen van het rioolstelsel staat in een nieuw perspectief. De tegengegaan. Tegelijkertijd creëren we op deze manier meer ruimte voor waterberging. Het regenwater ver- afgelopen jaren zijn verschillende wijken in de regio voorzien van water dwijnt niet meer in het riool, maar infiltreert ter plaatse in de bovengrond. Om dit te bevorderen zijn op veel regenwaterstelsels, waterpasserende verhardingen en groenblauwe plaatsen speciale voorzieningen in de vorm van infiltratiekratten of wadi’s aangelegd. Om te voorkomen dat netwerken. Dit zijn de belangrijke bouwstenen in de watersensitieve er door de wateropslag juist grondwateroverlast ontstaat, ligt er drainage. stad. 2033 Rotterdam stopt zoutwatertong door Zoetwaterfabriek centrale afvalwaterzuivering 2035 Rotterdam heeft nu 1 miljoen vierkante AWZI’s in Rotterdam produceren meter aan groen/blauwe daken 6000 ton recyclebaar plastic Het oppervlak aan groene en blauwe daken heeft de magische grens van 1 mil- joen vierkante meter bereikt. Sinds 2010 groeit het aantal groene daken in Rotter- Het recyclebare plastic, ook wel bioplastic genoemd, wordt direct door de markt 2036 dam gestaag. Er komt per jaar ongeveer 40.000 vierkante meter aan groen dak bij. afgenomen. De vraag naar het product stijgt, zo stelt de een woordvoerder van Groene daken zijn goed voor het klimaat, ze houden regenwater vast, zorgen voor de afvalwaterzuivering. Het traditionele plastic heeft afgedaan. Zeker nu bioplas- verkoeling in de stad en zuiveren de lucht. Blauwe daken (een waterberging op het tics kwalitatief goed zijn en op een duurzame manier gemaakt kunnen worden. dak) zijn de laatste jaren ook populair. Het water wordt gebruikt voor toiletspoe- Niemand wil meer de plastic soep in de oceanen, zoals we die 10 jaar geleden ling en sproeiwater. nog hadden. 2038 Postbedrijf iPak gebruikt Grootste Bio-Syngasfabriek voormalige riolering als transportmiddel van Europa op 2e Maasvlakte De vraag naar syngas neemt wereldwijd toe. Reden voor chemieconcern Duboza om Het innovatieve postbedrijf iPak gaat de rioleringsbuizen in Prins-Alexander 2039 een grote duurzame fabriek te vestigen op de Tweede Maasvlakte. De fabriek wordt gebruiken om pakketjes te bezorgen. De oude rioolbuizen zijn al jaren niet gevoed door de lokale afvalwaterzuivering waar het Bio-Syngas uit het afvalwater meer in gebruik, omdat het afvalwater lokaal gezuiverd wordt. Door de nieuwe wordt gewonnen. In de fabriek wordt het syngas gebruikt voor de productie van water- vacuümtechniek is het mogelijk geworden om op een hele snelle en goedkope stof en ethanol. manier de pakketjes te transporteren tussen de iPak-stations. 2045 Massale productie van proces- en drinkwater uit afvalwater 2050 Rotterdam schaft rioolheffing af

©2015-2050 Deze publicatie is fictief. Teksten en beelden representeren niet noodzakelijkerwijs het beleid van de genoemde partijen Gemaakt door: Elijan Bes, Jason Zondag, Michel Bunt, Thuy Do, Patricia Duguet, Jaap de Ron

blogRionedDEF.indd 1 30-7-2015 15:21:53

2014 Maart 2016 Landelijke monitor

2013 In maart is de vragenlijst voor de landelijke monitor door de vijf ketenpartners ingevuld. De landelijke inventarisatie is gericht op uitwerken van een bouwsteen voor de rapportage “De Staat van ons Water” (voorheen Water in Beeld) die in mei door de Minister van I&M aan de Tweede Kamer is aangeboden. 2012 Zie ook www.destaatvanonswater.nl

2011

2010 Rotterdamse Samenwerking Aanmelden | Afmelden in de Afvalwaterketen

2019

2018

2017

Rosa Strategie, lange termijn visie

2050

Structuur benutten 2016 2015 Stromen scheiden Kringloop sluiten

Participatie & maatschappij

Rotterdamse WaterBlog 7 juli 2050

Speciale editie | Circulaire Afvalwaterketen afgerond | Terugblik 2015 - 2050 2015 Lancering strategie LTV 2015 - Hoe het begon Rotterdam sluit (afval)waterkringloop Na het ondertekenen van een samenwer- Robuust systeem Stromen: Het afvoeren van (afval)waterstromen is gericht op leef-omgeving en hergebruik. De visie op de fosfaat, syngaat medicijnen kingsakkoord in 2012, zijn de Rotterdamse Schoon water blijft schoon en draagt zichtbaar bij aan een aantrekkelijke stad. water De Rotterdamse afval- voedsel toiletpapier ketenpartners aan de slag met het uitvoe- waterketen zorgt voor afvalwaterketen hemel- warmte decentraal ringsprogramma RoSA. In de voorbereiding een gezonde, leefbare Kringlopen: Inzamelen van afvalwater is gericht op het terugwinnen van schone waterstro- water hebben de partners een langetermijnvisie men, energie en grondstoffen op passend schaalniveau. en aantrekkelijke stad. leefomgeving stad/woning industrie/bedrijven in 2050 kort glas- tuinbouw water stoffen opgesteld en onderzoek gedaan naar opti- warmte

water energie malisatiekansen. samengevat: Structuren: Bestaande structuren worden, zo mogelijk, meervoudig benut en ingezet voor an- fosfaat, energie water fosfaat, cellulose, dere functies als dat aan de orde is. water syngas, etc. centrale afvalwaterzuivering

2016 Zomerhofkwartier haalt massaal Rotterdamse zuiveringen winnen 100% tegels uit de tuin fosfaat terug AGF, granen... Gestimuleerd door het succesvolle ac- 2017 Zee tieprogramma “Tegel eruit, groen erin” Fosfaatmijnen Kunstmeest- Planten Vlees Mens en plas Poep Waterzuivering besloten de bewoners van het Zomer- fabrieken (vee) hofkwartier om massaal de tegels uit hun tuinen te halen. Het regenwater kan nu langzaam de grond in zakken in plaats van dat het in de riolering verdwijnt. De vergroening van de wijk krijgt verder Rotterdamse afvalwaterzuiveringen zijn al enige tijd bezig om fosfaat terug te winnen uit het afvalwater. Door verbeterde technologieën vorm door de grootschalige aanleg van zijn ze nu in staat om al het fosfaat uit het afvalwater terug te winnen. Fosfaat is een essentiële grondstof voor onder meer de voeding van geveltuinen, regenwatertuinen en groene gewassen. Het geproduceerde fosfaat uit de zuiveringen is van dusdanige kwaliteit dat het zonder verdere bewerking in de kassen van het daken. Westland gebruikt kan worden. 2018 Rotterdams Medisch Centrum Woningen Heijplaat krijgen krijgt een Pharmafilter een “Smart-Pot” 2018 Een groot aantal nieuwbouwwoningen op de Heijplaat in Rotterdam krijgen een zoge- Met het toepassen van dit revolutionair zuiveringsconceptwordt het afvalwater van het zie- naamde “Smart-Pot”. Deze intelligente wc-potten kunnen het gebruikte douchewater kenhuis ontdaan van o.a. medicijnen en neemt de afvalstroom af. Door alle afvalstromen te gebruiken als spoelwater. bundelen, ontstaat er voor de ziekenhuizen een aanmerkelijk simpelere bedrijfsvoering. Het In Nederland wordt daar normaal gesproken drinkwater voor gebruikt. Daarnaast resultaat voor de omgeving: schoonwater om in te spelen en te zwemmen! worden de bruine en gele “stromen” gescheiden afgevoerd. 2020 Masterplan ROSA gepresenteerd Hoge ambities voor een klimaat- en energieneutraal Rotterdam 2021 Er stroomt weer water door Waterakkoord Woningbouwcorperaties de Coolsingel over hergebruik hemelwater Dankzij de aanleg van waterpasserende bestrating 2022 kan het regenwater ter plaatse van de Coolsin- Na een aantal succesvolle pilots, in onder andereHeijplaat en het Zomerhofkwartier, hebben de Rotter- gel voortaan in de bodem doordringen, in plaats damse woningcorporaties de handen ineen geslagen om op grote schaal het afvalwater binnen hun wo- van dat het door de riolering wordt afgevoerd. Zo ningvoorraad te gaan hergebruiken. Lokale zuivering en eenvoudige aanpassingen aan het leidingenstelsel raakt het rioleringssysteem bij hevige buien niet maken hergebruik van afvalwater voor toiletspoeling, (vaat)wasmachines en sproeiwater mogelijk. overbelast en dit voorkomt wateroverlast…. Rotterdam sluit (afval)waterkringloop 2023 RWZI hoek van Holland voorziet Westland van schoon zoet water

fosfaat, syngaat 2024 Tweede generatie regenradar Rotterdamse gemalen volledig op Euromast medicijnen energieneutraal De regenradar op het gebouw Delftse Poort heeft een geavanceerd broertje gekregen op een spectaculaire plek: bovenop de Euromast. Met behulp van Alle energie die nodig is voor het transport en verwer- deze nieuwe regenradar kan Rotterdam nog beter in kaart brengen waar king van afvalwater wordt voortaan volledig op duur- neerslag is gevallen en zelfs gedetailleerd voorspellen waar dat zal gebeu- water zame wijze geproduceerd door de gemalen en afval- ren. Met behulp van die informatie is de stad beter in staat om al het water voedsel waterzuivering zelf. De gemalen worden voorzien van tijdig te verwerken en kunnen op de juiste plekken slimme maatregelen ter 2025 zonnepanelen en de afvalzuiveringen zijn voorzien van toiletpapier bestrijding van wateroverlast worden getroffen. De regenradar 2.0 is tot een windturbine. stand gekomen in nauwe samenwerking met Parijs, waar een identieke in- stallatie op de Eiffeltoren is geplaatst.

warmte 2027 decentraal Nieuwe Kuip volledig waterneutraal hemelwater Rotterdam heeft schoonste Door koude anammox 2028 zwemwater van Nederland Dokhaven in 2027 Samen hebben de waterschappen en de gemeente Rotterdam tal van maatregelen energieneutraal getroffen die de waterkwaliteit drastisch De afvalwaterzuivering Dokhaven maakt nu gebruik van het hebben verbeterd. Rotterdammers kunnen revolutionaire koude anammox-proces en is daardoor volledig zwemmen in het schoonste zwemwater van energieneutraal... Nederland! glastuinbouw leefomgeving stad/woning industrie/bedrijven

verwarmde weg

warmtewisselaar

stoffen 2015 water 2029 Geen ijzel meer op Rotterdamse wegen rioolbuis warmte

riothermie een succes warmtepomp

energie 2030 Rotterdam stopt bodemdaling Nauwelijks meer regenwater water water door water vast te houden fosfaat, energie Grote delen van Rotterdam hebben een slappe bodem, met als gevolg dat deze steeds lager komt te liggen in het riool fosfaat, cellulose, syngas, etc. 2032 en vaak moet worden opgehoogd. Door water vast te houden in de bovengrond, kan bodemdaling worden Afkoppelen van het rioolstelsel staat in een nieuw perspectief. De tegengegaan. Tegelijkertijd creëren we op deze manier meer ruimte voor waterberging. Het regenwater ver- afgelopen jaren zijn verschillende wijken in de regio voorzien van water dwijnt niet meer in het riool, maar infiltreert ter plaatse in de bovengrond. Om dit te bevorderen zijn op veel regenwaterstelsels, waterpasserende verhardingen en groenblauwe plaatsen speciale voorzieningen in de vorm van infiltratiekratten of wadi’s aangelegd. Om te voorkomen dat netwerken. Dit zijn de belangrijke bouwstenen in de watersensitieve er door de wateropslag juist grondwateroverlast ontstaat, ligt er drainage. stad. 2033 Rotterdam stopt zoutwatertong door Zoetwaterfabriek centrale afvalwaterzuivering 2035 Rotterdam heeft nu 1 miljoen vierkante AWZI’s in Rotterdam produceren meter aan groen/blauwe daken 6000 ton recyclebaar plastic Het oppervlak aan groene en blauwe daken heeft de magische grens van 1 mil- joen vierkante meter bereikt. Sinds 2010 groeit het aantal groene daken in Rotter- Het recyclebare plastic, ook wel bioplastic genoemd, wordt direct door de markt 2036 dam gestaag. Er komt per jaar ongeveer 40.000 vierkante meter aan groen dak bij. afgenomen. De vraag naar het product stijgt, zo stelt de een woordvoerder van Groene daken zijn goed voor het klimaat, ze houden regenwater vast, zorgen voor de afvalwaterzuivering. Het traditionele plastic heeft afgedaan. Zeker nu bioplas- verkoeling in de stad en zuiveren de lucht. Blauwe daken (een waterberging op het tics kwalitatief goed zijn en op een duurzame manier gemaakt kunnen worden. dak) zijn de laatste jaren ook populair. Het water wordt gebruikt voor toiletspoe- Niemand wil meer de plastic soep in de oceanen, zoals we die 10 jaar geleden ling en sproeiwater. nog hadden. 2038 Postbedrijf iPak gebruikt Grootste Bio-Syngasfabriek voormalige riolering als transportmiddel van Europa op 2e Maasvlakte De vraag naar syngas neemt wereldwijd toe. Reden voor chemieconcern Duboza om Het innovatieve postbedrijf iPak gaat de rioleringsbuizen in Prins-Alexander 2039 een grote duurzame fabriek te vestigen op de Tweede Maasvlakte. De fabriek wordt gebruiken om pakketjes te bezorgen. De oude rioolbuizen zijn al jaren niet gevoed door de lokale afvalwaterzuivering waar het Bio-Syngas uit het afvalwater meer in gebruik, omdat het afvalwater lokaal gezuiverd wordt. Door de nieuwe wordt gewonnen. In de fabriek wordt het syngas gebruikt voor de productie van water- vacuümtechniek is het mogelijk geworden om op een hele snelle en goedkope stof en ethanol. manier de pakketjes te transporteren tussen de iPak-stations. 2045 Massale productie van proces- en drinkwater uit afvalwater 2050 Rotterdam schaft rioolheffing af

©2015-2050 Deze publicatie is fictief. Teksten en beelden representeren niet noodzakelijkerwijs het beleid van de genoemde partijen Gemaakt door: Elijan Bes, Jason Zondag, Michel Bunt, Thuy Do, Patricia Duguet, Jaap de Ron

blogRionedDEF.indd 1 30-7-2015 15:21:53

2014 Maart 2016 Start RoSA on Tour ‘In 2016 komt RoSA naar je toe!’

2013 De komende tijd staan diverse projecten en maatregelen op stapel. Het RoSA programmateam vertelt je graag meer over alle ontwikkelingen. Ook horen zij graag of je vragen hebt over de Rotterdamse samenwerking en over welke onderwerpen je meer wilt weten. Genoeg redenen voor het programmateam om op alle locaties van de vijf ketenpartners een maandelijkse lunchlezing 2012 te organiseren.

De eerste lunchlezingen organiseerden we in februari en maart op awzi De Groote Lucht (Hoogheemraadschap van Delfland) en op het kantoor van Waterschap Hollandse Delta.

2011

2010 Rotterdamse Samenwerking Aanmelden | Afmelden in de Afvalwaterketen

2019

2018

2017

Rosa Strategie, lange termijn visie

2050

Structuur benutten 2016 2015 Stromen scheiden Kringloop sluiten

Participatie & maatschappij

Rotterdamse WaterBlog 7 juli 2050

Speciale editie | Circulaire Afvalwaterketen afgerond | Terugblik 2015 - 2050 2015 Lancering strategie LTV 2015 - Hoe het begon Rotterdam sluit (afval)waterkringloop Na het ondertekenen van een samenwer- Robuust systeem Stromen: Het afvoeren van (afval)waterstromen is gericht op leef-omgeving en hergebruik. De visie op de fosfaat, syngaat medicijnen kingsakkoord in 2012, zijn de Rotterdamse Schoon water blijft schoon en draagt zichtbaar bij aan een aantrekkelijke stad. water De Rotterdamse afval- voedsel toiletpapier ketenpartners aan de slag met het uitvoe- waterketen zorgt voor afvalwaterketen hemel- warmte decentraal ringsprogramma RoSA. In de voorbereiding een gezonde, leefbare Kringlopen: Inzamelen van afvalwater is gericht op het terugwinnen van schone waterstro- water hebben de partners een langetermijnvisie men, energie en grondstoffen op passend schaalniveau. en aantrekkelijke stad. leefomgeving stad/woning industrie/bedrijven in 2050 kort glas- tuinbouw water stoffen opgesteld en onderzoek gedaan naar opti- warmte

water energie malisatiekansen. samengevat: Structuren: Bestaande structuren worden, zo mogelijk, meervoudig benut en ingezet voor an- fosfaat, energie water fosfaat, cellulose, dere functies als dat aan de orde is. water syngas, etc. centrale afvalwaterzuivering

2016 Zomerhofkwartier haalt massaal Rotterdamse zuiveringen winnen 100% tegels uit de tuin fosfaat terug AGF, granen... Gestimuleerd door het succesvolle ac- 2017 Zee tieprogramma “Tegel eruit, groen erin” Fosfaatmijnen Kunstmeest- Planten Vlees Mens en plas Poep Waterzuivering besloten de bewoners van het Zomer- fabrieken (vee) hofkwartier om massaal de tegels uit hun tuinen te halen. Het regenwater kan nu langzaam de grond in zakken in plaats van dat het in de riolering verdwijnt. De vergroening van de wijk krijgt verder Rotterdamse afvalwaterzuiveringen zijn al enige tijd bezig om fosfaat terug te winnen uit het afvalwater. Door verbeterde technologieën vorm door de grootschalige aanleg van zijn ze nu in staat om al het fosfaat uit het afvalwater terug te winnen. Fosfaat is een essentiële grondstof voor onder meer de voeding van geveltuinen, regenwatertuinen en groene gewassen. Het geproduceerde fosfaat uit de zuiveringen is van dusdanige kwaliteit dat het zonder verdere bewerking in de kassen van het daken. Westland gebruikt kan worden. 2018 Rotterdams Medisch Centrum Woningen Heijplaat krijgen krijgt een Pharmafilter een “Smart-Pot” 2018 Een groot aantal nieuwbouwwoningen op de Heijplaat in Rotterdam krijgen een zoge- Met het toepassen van dit revolutionair zuiveringsconceptwordt het afvalwater van het zie- naamde “Smart-Pot”. Deze intelligente wc-potten kunnen het gebruikte douchewater kenhuis ontdaan van o.a. medicijnen en neemt de afvalstroom af. Door alle afvalstromen te gebruiken als spoelwater. bundelen, ontstaat er voor de ziekenhuizen een aanmerkelijk simpelere bedrijfsvoering. Het In Nederland wordt daar normaal gesproken drinkwater voor gebruikt. Daarnaast resultaat voor de omgeving: schoonwater om in te spelen en te zwemmen! worden de bruine en gele “stromen” gescheiden afgevoerd. 2020 Masterplan ROSA gepresenteerd Hoge ambities voor een klimaat- en energieneutraal Rotterdam 2021 Er stroomt weer water door Waterakkoord Woningbouwcorperaties de Coolsingel over hergebruik hemelwater Dankzij de aanleg van waterpasserende bestrating 2022 kan het regenwater ter plaatse van de Coolsin- Na een aantal succesvolle pilots, in onder andereHeijplaat en het Zomerhofkwartier, hebben de Rotter- gel voortaan in de bodem doordringen, in plaats damse woningcorporaties de handen ineen geslagen om op grote schaal het afvalwater binnen hun wo- van dat het door de riolering wordt afgevoerd. Zo ningvoorraad te gaan hergebruiken. Lokale zuivering en eenvoudige aanpassingen aan het leidingenstelsel raakt het rioleringssysteem bij hevige buien niet maken hergebruik van afvalwater voor toiletspoeling, (vaat)wasmachines en sproeiwater mogelijk. overbelast en dit voorkomt wateroverlast…. Rotterdam sluit (afval)waterkringloop 2023 RWZI hoek van Holland voorziet Westland van schoon zoet water

fosfaat, syngaat 2024 Tweede generatie regenradar Rotterdamse gemalen volledig op Euromast medicijnen energieneutraal De regenradar op het gebouw Delftse Poort heeft een geavanceerd broertje gekregen op een spectaculaire plek: bovenop de Euromast. Met behulp van Alle energie die nodig is voor het transport en verwer- deze nieuwe regenradar kan Rotterdam nog beter in kaart brengen waar king van afvalwater wordt voortaan volledig op duur- neerslag is gevallen en zelfs gedetailleerd voorspellen waar dat zal gebeu- water zame wijze geproduceerd door de gemalen en afval- ren. Met behulp van die informatie is de stad beter in staat om al het water voedsel waterzuivering zelf. De gemalen worden voorzien van tijdig te verwerken en kunnen op de juiste plekken slimme maatregelen ter 2025 zonnepanelen en de afvalzuiveringen zijn voorzien van toiletpapier bestrijding van wateroverlast worden getroffen. De regenradar 2.0 is tot een windturbine. stand gekomen in nauwe samenwerking met Parijs, waar een identieke in- stallatie op de Eiffeltoren is geplaatst.

warmte 2027 decentraal Nieuwe Kuip volledig waterneutraal hemelwater Rotterdam heeft schoonste Door koude anammox 2028 zwemwater van Nederland Dokhaven in 2027 Samen hebben de waterschappen en de gemeente Rotterdam tal van maatregelen energieneutraal getroffen die de waterkwaliteit drastisch De afvalwaterzuivering Dokhaven maakt nu gebruik van het hebben verbeterd. Rotterdammers kunnen revolutionaire koude anammox-proces en is daardoor volledig zwemmen in het schoonste zwemwater van energieneutraal... Nederland! glastuinbouw leefomgeving stad/woning industrie/bedrijven

verwarmde weg

warmtewisselaar

stoffen 2015 water 2029 Geen ijzel meer op Rotterdamse wegen rioolbuis warmte

riothermie een succes warmtepomp

energie 2030 Rotterdam stopt bodemdaling Nauwelijks meer regenwater water water door water vast te houden fosfaat, energie Grote delen van Rotterdam hebben een slappe bodem, met als gevolg dat deze steeds lager komt te liggen in het riool fosfaat, cellulose, syngas, etc. 2032 en vaak moet worden opgehoogd. Door water vast te houden in de bovengrond, kan bodemdaling worden Afkoppelen van het rioolstelsel staat in een nieuw perspectief. De tegengegaan. Tegelijkertijd creëren we op deze manier meer ruimte voor waterberging. Het regenwater ver- afgelopen jaren zijn verschillende wijken in de regio voorzien van water dwijnt niet meer in het riool, maar infiltreert ter plaatse in de bovengrond. Om dit te bevorderen zijn op veel regenwaterstelsels, waterpasserende verhardingen en groenblauwe plaatsen speciale voorzieningen in de vorm van infiltratiekratten of wadi’s aangelegd. Om te voorkomen dat netwerken. Dit zijn de belangrijke bouwstenen in de watersensitieve er door de wateropslag juist grondwateroverlast ontstaat, ligt er drainage. stad. 2033 Rotterdam stopt zoutwatertong door Zoetwaterfabriek centrale afvalwaterzuivering 2035 Rotterdam heeft nu 1 miljoen vierkante AWZI’s in Rotterdam produceren meter aan groen/blauwe daken 6000 ton recyclebaar plastic Het oppervlak aan groene en blauwe daken heeft de magische grens van 1 mil- joen vierkante meter bereikt. Sinds 2010 groeit het aantal groene daken in Rotter- Het recyclebare plastic, ook wel bioplastic genoemd, wordt direct door de markt 2036 dam gestaag. Er komt per jaar ongeveer 40.000 vierkante meter aan groen dak bij. afgenomen. De vraag naar het product stijgt, zo stelt de een woordvoerder van Groene daken zijn goed voor het klimaat, ze houden regenwater vast, zorgen voor de afvalwaterzuivering. Het traditionele plastic heeft afgedaan. Zeker nu bioplas- verkoeling in de stad en zuiveren de lucht. Blauwe daken (een waterberging op het tics kwalitatief goed zijn en op een duurzame manier gemaakt kunnen worden. dak) zijn de laatste jaren ook populair. Het water wordt gebruikt voor toiletspoe- Niemand wil meer de plastic soep in de oceanen, zoals we die 10 jaar geleden ling en sproeiwater. nog hadden. 2038 Postbedrijf iPak gebruikt Grootste Bio-Syngasfabriek voormalige riolering als transportmiddel van Europa op 2e Maasvlakte De vraag naar syngas neemt wereldwijd toe. Reden voor chemieconcern Duboza om Het innovatieve postbedrijf iPak gaat de rioleringsbuizen in Prins-Alexander 2039 een grote duurzame fabriek te vestigen op de Tweede Maasvlakte. De fabriek wordt gebruiken om pakketjes te bezorgen. De oude rioolbuizen zijn al jaren niet gevoed door de lokale afvalwaterzuivering waar het Bio-Syngas uit het afvalwater meer in gebruik, omdat het afvalwater lokaal gezuiverd wordt. Door de nieuwe wordt gewonnen. In de fabriek wordt het syngas gebruikt voor de productie van water- vacuümtechniek is het mogelijk geworden om op een hele snelle en goedkope stof en ethanol. manier de pakketjes te transporteren tussen de iPak-stations. 2045 Massale productie van proces- en drinkwater uit afvalwater 2050 Rotterdam schaft rioolheffing af

©2015-2050 Deze publicatie is fictief. Teksten en beelden representeren niet noodzakelijkerwijs het beleid van de genoemde partijen Gemaakt door: Elijan Bes, Jason Zondag, Michel Bunt, Thuy Do, Patricia Duguet, Jaap de Ron

blogRionedDEF.indd 1 30-7-2015 15:21:53

2014 Mei 2016 RoSA 2.0 en uitvoeringsagenda 2016-2020

2013 Uitvoeringsagenda RoSA 2016-2020 is een feit! In de regiegroep van 27 mei jl is akkoord gegeven op het vervolgtraject van RoSA 2.0. De handen uit de mouwen en aan de slag!

2012

2011

2010 Rotterdamse Samenwerking Aanmelden | Afmelden in de Afvalwaterketen

2019

2018

2017

Rosa Strategie, lange termijn visie

2050

Structuur benutten 2016 2015 Stromen scheiden Kringloop sluiten

Participatie & maatschappij

Rotterdamse WaterBlog 7 juli 2050

Speciale editie | Circulaire Afvalwaterketen afgerond | Terugblik 2015 - 2050 2015 Lancering strategie LTV 2015 - Hoe het begon Rotterdam sluit (afval)waterkringloop Na het ondertekenen van een samenwer- Robuust systeem Stromen: Het afvoeren van (afval)waterstromen is gericht op leef-omgeving en hergebruik. De visie op de fosfaat, syngaat medicijnen kingsakkoord in 2012, zijn de Rotterdamse Schoon water blijft schoon en draagt zichtbaar bij aan een aantrekkelijke stad. water De Rotterdamse afval- voedsel toiletpapier ketenpartners aan de slag met het uitvoe- waterketen zorgt voor afvalwaterketen hemel- warmte decentraal ringsprogramma RoSA. In de voorbereiding een gezonde, leefbare Kringlopen: Inzamelen van afvalwater is gericht op het terugwinnen van schone waterstro- water hebben de partners een langetermijnvisie men, energie en grondstoffen op passend schaalniveau. en aantrekkelijke stad. leefomgeving stad/woning industrie/bedrijven in 2050 kort glas- tuinbouw water stoffen opgesteld en onderzoek gedaan naar opti- warmte

water energie malisatiekansen. samengevat: Structuren: Bestaande structuren worden, zo mogelijk, meervoudig benut en ingezet voor an- fosfaat, energie water fosfaat, cellulose, dere functies als dat aan de orde is. water syngas, etc. centrale afvalwaterzuivering

2016 Zomerhofkwartier haalt massaal Rotterdamse zuiveringen winnen 100% tegels uit de tuin fosfaat terug AGF, granen... Gestimuleerd door het succesvolle ac- 2017 Zee tieprogramma “Tegel eruit, groen erin” Fosfaatmijnen Kunstmeest- Planten Vlees Mens en plas Poep Waterzuivering besloten de bewoners van het Zomer- fabrieken (vee) hofkwartier om massaal de tegels uit hun tuinen te halen. Het regenwater kan nu langzaam de grond in zakken in plaats van dat het in de riolering verdwijnt. De vergroening van de wijk krijgt verder Rotterdamse afvalwaterzuiveringen zijn al enige tijd bezig om fosfaat terug te winnen uit het afvalwater. Door verbeterde technologieën vorm door de grootschalige aanleg van zijn ze nu in staat om al het fosfaat uit het afvalwater terug te winnen. Fosfaat is een essentiële grondstof voor onder meer de voeding van geveltuinen, regenwatertuinen en groene gewassen. Het geproduceerde fosfaat uit de zuiveringen is van dusdanige kwaliteit dat het zonder verdere bewerking in de kassen van het daken. Westland gebruikt kan worden. 2018 Rotterdams Medisch Centrum Woningen Heijplaat krijgen krijgt een Pharmafilter een “Smart-Pot” 2018 Een groot aantal nieuwbouwwoningen op de Heijplaat in Rotterdam krijgen een zoge- Met het toepassen van dit revolutionair zuiveringsconceptwordt het afvalwater van het zie- naamde “Smart-Pot”. Deze intelligente wc-potten kunnen het gebruikte douchewater kenhuis ontdaan van o.a. medicijnen en neemt de afvalstroom af. Door alle afvalstromen te gebruiken als spoelwater. bundelen, ontstaat er voor de ziekenhuizen een aanmerkelijk simpelere bedrijfsvoering. Het In Nederland wordt daar normaal gesproken drinkwater voor gebruikt. Daarnaast resultaat voor de omgeving: schoonwater om in te spelen en te zwemmen! worden de bruine en gele “stromen” gescheiden afgevoerd. 2020 Masterplan ROSA gepresenteerd Hoge ambities voor een klimaat- en energieneutraal Rotterdam 2021 Er stroomt weer water door Waterakkoord Woningbouwcorperaties de Coolsingel over hergebruik hemelwater Dankzij de aanleg van waterpasserende bestrating 2022 kan het regenwater ter plaatse van de Coolsin- Na een aantal succesvolle pilots, in onder andereHeijplaat en het Zomerhofkwartier, hebben de Rotter- gel voortaan in de bodem doordringen, in plaats damse woningcorporaties de handen ineen geslagen om op grote schaal het afvalwater binnen hun wo- van dat het door de riolering wordt afgevoerd. Zo ningvoorraad te gaan hergebruiken. Lokale zuivering en eenvoudige aanpassingen aan het leidingenstelsel raakt het rioleringssysteem bij hevige buien niet maken hergebruik van afvalwater voor toiletspoeling, (vaat)wasmachines en sproeiwater mogelijk. overbelast en dit voorkomt wateroverlast…. Rotterdam sluit (afval)waterkringloop 2023 RWZI hoek van Holland voorziet Westland van schoon zoet water

fosfaat, syngaat 2024 Tweede generatie regenradar Rotterdamse gemalen volledig op Euromast medicijnen energieneutraal De regenradar op het gebouw Delftse Poort heeft een geavanceerd broertje gekregen op een spectaculaire plek: bovenop de Euromast. Met behulp van Alle energie die nodig is voor het transport en verwer- deze nieuwe regenradar kan Rotterdam nog beter in kaart brengen waar king van afvalwater wordt voortaan volledig op duur- neerslag is gevallen en zelfs gedetailleerd voorspellen waar dat zal gebeu- water zame wijze geproduceerd door de gemalen en afval- ren. Met behulp van die informatie is de stad beter in staat om al het water voedsel waterzuivering zelf. De gemalen worden voorzien van tijdig te verwerken en kunnen op de juiste plekken slimme maatregelen ter 2025 zonnepanelen en de afvalzuiveringen zijn voorzien van toiletpapier bestrijding van wateroverlast worden getroffen. De regenradar 2.0 is tot een windturbine. stand gekomen in nauwe samenwerking met Parijs, waar een identieke in- stallatie op de Eiffeltoren is geplaatst.

warmte 2027 decentraal Nieuwe Kuip volledig waterneutraal hemelwater Rotterdam heeft schoonste Door koude anammox 2028 zwemwater van Nederland Dokhaven in 2027 Samen hebben de waterschappen en de gemeente Rotterdam tal van maatregelen energieneutraal getroffen die de waterkwaliteit drastisch De afvalwaterzuivering Dokhaven maakt nu gebruik van het hebben verbeterd. Rotterdammers kunnen revolutionaire koude anammox-proces en is daardoor volledig zwemmen in het schoonste zwemwater van energieneutraal... Nederland! glastuinbouw leefomgeving stad/woning industrie/bedrijven

verwarmde weg

warmtewisselaar

stoffen 2015 water 2029 Geen ijzel meer op Rotterdamse wegen rioolbuis warmte

riothermie een succes warmtepomp

energie 2030 Rotterdam stopt bodemdaling Nauwelijks meer regenwater water water door water vast te houden fosfaat, energie Grote delen van Rotterdam hebben een slappe bodem, met als gevolg dat deze steeds lager komt te liggen in het riool fosfaat, cellulose, syngas, etc. 2032 en vaak moet worden opgehoogd. Door water vast te houden in de bovengrond, kan bodemdaling worden Afkoppelen van het rioolstelsel staat in een nieuw perspectief. De tegengegaan. Tegelijkertijd creëren we op deze manier meer ruimte voor waterberging. Het regenwater ver- afgelopen jaren zijn verschillende wijken in de regio voorzien van water dwijnt niet meer in het riool, maar infiltreert ter plaatse in de bovengrond. Om dit te bevorderen zijn op veel regenwaterstelsels, waterpasserende verhardingen en groenblauwe plaatsen speciale voorzieningen in de vorm van infiltratiekratten of wadi’s aangelegd. Om te voorkomen dat netwerken. Dit zijn de belangrijke bouwstenen in de watersensitieve er door de wateropslag juist grondwateroverlast ontstaat, ligt er drainage. stad. 2033 Rotterdam stopt zoutwatertong door Zoetwaterfabriek centrale afvalwaterzuivering 2035 Rotterdam heeft nu 1 miljoen vierkante AWZI’s in Rotterdam produceren meter aan groen/blauwe daken 6000 ton recyclebaar plastic Het oppervlak aan groene en blauwe daken heeft de magische grens van 1 mil- joen vierkante meter bereikt. Sinds 2010 groeit het aantal groene daken in Rotter- Het recyclebare plastic, ook wel bioplastic genoemd, wordt direct door de markt 2036 dam gestaag. Er komt per jaar ongeveer 40.000 vierkante meter aan groen dak bij. afgenomen. De vraag naar het product stijgt, zo stelt de een woordvoerder van Groene daken zijn goed voor het klimaat, ze houden regenwater vast, zorgen voor de afvalwaterzuivering. Het traditionele plastic heeft afgedaan. Zeker nu bioplas- verkoeling in de stad en zuiveren de lucht. Blauwe daken (een waterberging op het tics kwalitatief goed zijn en op een duurzame manier gemaakt kunnen worden. dak) zijn de laatste jaren ook populair. Het water wordt gebruikt voor toiletspoe- Niemand wil meer de plastic soep in de oceanen, zoals we die 10 jaar geleden ling en sproeiwater. nog hadden. 2038 Postbedrijf iPak gebruikt Grootste Bio-Syngasfabriek voormalige riolering als transportmiddel van Europa op 2e Maasvlakte De vraag naar syngas neemt wereldwijd toe. Reden voor chemieconcern Duboza om Het innovatieve postbedrijf iPak gaat de rioleringsbuizen in Prins-Alexander 2039 een grote duurzame fabriek te vestigen op de Tweede Maasvlakte. De fabriek wordt gebruiken om pakketjes te bezorgen. De oude rioolbuizen zijn al jaren niet gevoed door de lokale afvalwaterzuivering waar het Bio-Syngas uit het afvalwater meer in gebruik, omdat het afvalwater lokaal gezuiverd wordt. Door de nieuwe wordt gewonnen. In de fabriek wordt het syngas gebruikt voor de productie van water- vacuümtechniek is het mogelijk geworden om op een hele snelle en goedkope stof en ethanol. manier de pakketjes te transporteren tussen de iPak-stations. 2045 Massale productie van proces- en drinkwater uit afvalwater 2050 Rotterdam schaft rioolheffing af

©2015-2050 Deze publicatie is fictief. Teksten en beelden representeren niet noodzakelijkerwijs het beleid van de genoemde partijen Gemaakt door: Elijan Bes, Jason Zondag, Michel Bunt, Thuy Do, Patricia Duguet, Jaap de Ron

blogRionedDEF.indd 1 30-7-2015 15:21:53

2014 Juni 2016 Meetnet overstorten

2013 Riooloverstorten zijn een onderdeel van (afval)waterketen. Met de realisatie van het meetnetwerk krijgen we meer inzicht in die keten. Waar vroeger vooral de focus lag op het effect van de riolering op de waterkwaliteit is de scope nu veel breder.

2012 Hoe is het rioolsysteem vervlochten met het oppervlaktewater en tot hoe ver gaat de regelmacht bij de gemalen? Dit wordt onderzocht en kansen op een betere samenwerking uitgewerkt.

2011

2010 Rotterdamse Samenwerking Aanmelden | Afmelden in de Afvalwaterketen

2019

2018

2017

Rosa Strategie, lange termijn visie

2050

Structuur benutten 2016 2015 Stromen scheiden Kringloop sluiten

Participatie & maatschappij

Rotterdamse WaterBlog 7 juli 2050

Speciale editie | Circulaire Afvalwaterketen afgerond | Terugblik 2015 - 2050 2015 Lancering strategie LTV 2015 - Hoe het begon Rotterdam sluit (afval)waterkringloop Na het ondertekenen van een samenwer- Robuust systeem Stromen: Het afvoeren van (afval)waterstromen is gericht op leef-omgeving en hergebruik. De visie op de fosfaat, syngaat medicijnen kingsakkoord in 2012, zijn de Rotterdamse Schoon water blijft schoon en draagt zichtbaar bij aan een aantrekkelijke stad. water De Rotterdamse afval- voedsel toiletpapier ketenpartners aan de slag met het uitvoe- waterketen zorgt voor afvalwaterketen hemel- warmte decentraal ringsprogramma RoSA. In de voorbereiding een gezonde, leefbare Kringlopen: Inzamelen van afvalwater is gericht op het terugwinnen van schone waterstro- water hebben de partners een langetermijnvisie men, energie en grondstoffen op passend schaalniveau. en aantrekkelijke stad. leefomgeving stad/woning industrie/bedrijven in 2050 kort glas- tuinbouw water stoffen opgesteld en onderzoek gedaan naar opti- warmte

water energie malisatiekansen. samengevat: Structuren: Bestaande structuren worden, zo mogelijk, meervoudig benut en ingezet voor an- fosfaat, energie water fosfaat, cellulose, dere functies als dat aan de orde is. water syngas, etc. centrale afvalwaterzuivering

2016 Zomerhofkwartier haalt massaal Rotterdamse zuiveringen winnen 100% tegels uit de tuin fosfaat terug AGF, granen... Gestimuleerd door het succesvolle ac- 2017 Zee tieprogramma “Tegel eruit, groen erin” Fosfaatmijnen Kunstmeest- Planten Vlees Mens en plas Poep Waterzuivering besloten de bewoners van het Zomer- fabrieken (vee) hofkwartier om massaal de tegels uit hun tuinen te halen. Het regenwater kan nu langzaam de grond in zakken in plaats van dat het in de riolering verdwijnt. De vergroening van de wijk krijgt verder Rotterdamse afvalwaterzuiveringen zijn al enige tijd bezig om fosfaat terug te winnen uit het afvalwater. Door verbeterde technologieën vorm door de grootschalige aanleg van zijn ze nu in staat om al het fosfaat uit het afvalwater terug te winnen. Fosfaat is een essentiële grondstof voor onder meer de voeding van geveltuinen, regenwatertuinen en groene gewassen. Het geproduceerde fosfaat uit de zuiveringen is van dusdanige kwaliteit dat het zonder verdere bewerking in de kassen van het daken. Westland gebruikt kan worden. 2018 Rotterdams Medisch Centrum Woningen Heijplaat krijgen krijgt een Pharmafilter een “Smart-Pot” 2018 Een groot aantal nieuwbouwwoningen op de Heijplaat in Rotterdam krijgen een zoge- Met het toepassen van dit revolutionair zuiveringsconceptwordt het afvalwater van het zie- naamde “Smart-Pot”. Deze intelligente wc-potten kunnen het gebruikte douchewater kenhuis ontdaan van o.a. medicijnen en neemt de afvalstroom af. Door alle afvalstromen te gebruiken als spoelwater. bundelen, ontstaat er voor de ziekenhuizen een aanmerkelijk simpelere bedrijfsvoering. Het In Nederland wordt daar normaal gesproken drinkwater voor gebruikt. Daarnaast resultaat voor de omgeving: schoonwater om in te spelen en te zwemmen! worden de bruine en gele “stromen” gescheiden afgevoerd. 2020 Masterplan ROSA gepresenteerd Hoge ambities voor een klimaat- en energieneutraal Rotterdam 2021 Er stroomt weer water door Waterakkoord Woningbouwcorperaties de Coolsingel over hergebruik hemelwater Dankzij de aanleg van waterpasserende bestrating 2022 kan het regenwater ter plaatse van de Coolsin- Na een aantal succesvolle pilots, in onder andereHeijplaat en het Zomerhofkwartier, hebben de Rotter- gel voortaan in de bodem doordringen, in plaats damse woningcorporaties de handen ineen geslagen om op grote schaal het afvalwater binnen hun wo- van dat het door de riolering wordt afgevoerd. Zo ningvoorraad te gaan hergebruiken. Lokale zuivering en eenvoudige aanpassingen aan het leidingenstelsel raakt het rioleringssysteem bij hevige buien niet maken hergebruik van afvalwater voor toiletspoeling, (vaat)wasmachines en sproeiwater mogelijk. overbelast en dit voorkomt wateroverlast…. Rotterdam sluit (afval)waterkringloop 2023 RWZI hoek van Holland voorziet Westland van schoon zoet water

fosfaat, syngaat 2024 Tweede generatie regenradar Rotterdamse gemalen volledig op Euromast medicijnen energieneutraal De regenradar op het gebouw Delftse Poort heeft een geavanceerd broertje gekregen op een spectaculaire plek: bovenop de Euromast. Met behulp van Alle energie die nodig is voor het transport en verwer- deze nieuwe regenradar kan Rotterdam nog beter in kaart brengen waar king van afvalwater wordt voortaan volledig op duur- neerslag is gevallen en zelfs gedetailleerd voorspellen waar dat zal gebeu- water zame wijze geproduceerd door de gemalen en afval- ren. Met behulp van die informatie is de stad beter in staat om al het water voedsel waterzuivering zelf. De gemalen worden voorzien van tijdig te verwerken en kunnen op de juiste plekken slimme maatregelen ter 2025 zonnepanelen en de afvalzuiveringen zijn voorzien van toiletpapier bestrijding van wateroverlast worden getroffen. De regenradar 2.0 is tot een windturbine. stand gekomen in nauwe samenwerking met Parijs, waar een identieke in- stallatie op de Eiffeltoren is geplaatst.

warmte 2027 decentraal Nieuwe Kuip volledig waterneutraal hemelwater Rotterdam heeft schoonste Door koude anammox 2028 zwemwater van Nederland Dokhaven in 2027 Samen hebben de waterschappen en de gemeente Rotterdam tal van maatregelen energieneutraal getroffen die de waterkwaliteit drastisch De afvalwaterzuivering Dokhaven maakt nu gebruik van het hebben verbeterd. Rotterdammers kunnen revolutionaire koude anammox-proces en is daardoor volledig zwemmen in het schoonste zwemwater van energieneutraal... Nederland! glastuinbouw leefomgeving stad/woning industrie/bedrijven

verwarmde weg

warmtewisselaar

stoffen 2015 water 2029 Geen ijzel meer op Rotterdamse wegen rioolbuis warmte

riothermie een succes warmtepomp

energie 2030 Rotterdam stopt bodemdaling Nauwelijks meer regenwater water water door water vast te houden fosfaat, energie Grote delen van Rotterdam hebben een slappe bodem, met als gevolg dat deze steeds lager komt te liggen in het riool fosfaat, cellulose, syngas, etc. 2032 en vaak moet worden opgehoogd. Door water vast te houden in de bovengrond, kan bodemdaling worden Afkoppelen van het rioolstelsel staat in een nieuw perspectief. De tegengegaan. Tegelijkertijd creëren we op deze manier meer ruimte voor waterberging. Het regenwater ver- afgelopen jaren zijn verschillende wijken in de regio voorzien van water dwijnt niet meer in het riool, maar infiltreert ter plaatse in de bovengrond. Om dit te bevorderen zijn op veel regenwaterstelsels, waterpasserende verhardingen en groenblauwe plaatsen speciale voorzieningen in de vorm van infiltratiekratten of wadi’s aangelegd. Om te voorkomen dat netwerken. Dit zijn de belangrijke bouwstenen in de watersensitieve er door de wateropslag juist grondwateroverlast ontstaat, ligt er drainage. stad. 2033 Rotterdam stopt zoutwatertong door Zoetwaterfabriek centrale afvalwaterzuivering 2035 Rotterdam heeft nu 1 miljoen vierkante AWZI’s in Rotterdam produceren meter aan groen/blauwe daken 6000 ton recyclebaar plastic Het oppervlak aan groene en blauwe daken heeft de magische grens van 1 mil- joen vierkante meter bereikt. Sinds 2010 groeit het aantal groene daken in Rotter- Het recyclebare plastic, ook wel bioplastic genoemd, wordt direct door de markt 2036 dam gestaag. Er komt per jaar ongeveer 40.000 vierkante meter aan groen dak bij. afgenomen. De vraag naar het product stijgt, zo stelt de een woordvoerder van Groene daken zijn goed voor het klimaat, ze houden regenwater vast, zorgen voor de afvalwaterzuivering. Het traditionele plastic heeft afgedaan. Zeker nu bioplas- verkoeling in de stad en zuiveren de lucht. Blauwe daken (een waterberging op het tics kwalitatief goed zijn en op een duurzame manier gemaakt kunnen worden. dak) zijn de laatste jaren ook populair. Het water wordt gebruikt voor toiletspoe- Niemand wil meer de plastic soep in de oceanen, zoals we die 10 jaar geleden ling en sproeiwater. nog hadden. 2038 Postbedrijf iPak gebruikt Grootste Bio-Syngasfabriek voormalige riolering als transportmiddel van Europa op 2e Maasvlakte De vraag naar syngas neemt wereldwijd toe. Reden voor chemieconcern Duboza om Het innovatieve postbedrijf iPak gaat de rioleringsbuizen in Prins-Alexander 2039 een grote duurzame fabriek te vestigen op de Tweede Maasvlakte. De fabriek wordt gebruiken om pakketjes te bezorgen. De oude rioolbuizen zijn al jaren niet gevoed door de lokale afvalwaterzuivering waar het Bio-Syngas uit het afvalwater meer in gebruik, omdat het afvalwater lokaal gezuiverd wordt. Door de nieuwe wordt gewonnen. In de fabriek wordt het syngas gebruikt voor de productie van water- vacuümtechniek is het mogelijk geworden om op een hele snelle en goedkope stof en ethanol. manier de pakketjes te transporteren tussen de iPak-stations. 2045 Massale productie van proces- en drinkwater uit afvalwater 2050 Rotterdam schaft rioolheffing af

©2015-2050 Deze publicatie is fictief. Teksten en beelden representeren niet noodzakelijkerwijs het beleid van de genoemde partijen Gemaakt door: Elijan Bes, Jason Zondag, Michel Bunt, Thuy Do, Patricia Duguet, Jaap de Ron

blogRionedDEF.indd 1 30-7-2015 15:21:53

2014 Juni 2016 Agniesebuurt (voorbeeldproject)

2013 HHSK en gemeente Rotterdam maken de komende jaren de Agniesebuurt klimaatbestendig door een groot deel van het regenwater onder de straten te bergen. Er komt een nieuwe rioolbuis voor enkel het afvalwater. In de straten komen klinkers die regenwater doorlaten en het zand onder de straat neemt het regenwater op. Door extra bomen en struiken te planten wordt meer regenwater 2012 opgenomen.

2011

2010 Rotterdamse Samenwerking Aanmelden | Afmelden in de Afvalwaterketen

2019 Rosa Strategie, lange termijn visie

2018 2050

2017

Structuur benutten

Rosa Strategie, lange termijn visie

2050

Structuur benutten 2016 2015 Stromen scheiden Kringloop sluiten

Participatie & maatschappij Stromen scheiden

Rotterdamse WaterBlog 7 juli 2050

Speciale editie | Circulaire Afvalwaterketen afgerond | Terugblik 2015 - 2050 2015 Lancering strategie LTV 2015 - Hoe het begon Rotterdam sluit (afval)waterkringloop Na het ondertekenen van een samenwer- Robuust systeem Stromen: Het afvoeren van (afval)waterstromen is gericht op leef-omgeving en hergebruik. De visie op de fosfaat, syngaat medicijnen kingsakkoord in 2012, zijn de Rotterdamse Schoon water blijft schoon en draagt zichtbaar bij aan een aantrekkelijke stad. water De Rotterdamse afval- voedsel toiletpapier ketenpartners aan de slag met het uitvoe- waterketen zorgt voor afvalwaterketen hemel- warmte decentraal ringsprogramma RoSA. In de voorbereiding een gezonde, leefbare Kringlopen: Inzamelen van afvalwater is gericht op het terugwinnen van schone waterstro- water hebben de partners een langetermijnvisie men, energie en grondstoffen op passend schaalniveau. en aantrekkelijke stad. leefomgeving stad/woning industrie/bedrijven in 2050 kort glas- tuinbouw water stoffen opgesteld en onderzoek gedaan naar opti- warmte

water energie malisatiekansen. samengevat: Structuren: Bestaande structuren worden, zo mogelijk, meervoudig benut en ingezet voor an- fosfaat, energie water fosfaat, cellulose, dere functies als dat aan de orde is. water syngas, etc. centrale afvalwaterzuivering

2016 Zomerhofkwartier haalt massaal Rotterdamse zuiveringen winnen 100% tegels uit de tuin fosfaat terug AGF, granen... Gestimuleerd door het succesvolle ac- 2017 Zee tieprogramma “Tegel eruit, groen erin” Fosfaatmijnen Kunstmeest- Planten Vlees Mens en plas Poep Waterzuivering besloten de bewoners van het Zomer- fabrieken (vee) hofkwartier om massaal de tegels uit hun tuinen te halen. Het regenwater kan nu langzaam de grond in zakken in plaats van dat het in de riolering verdwijnt. De vergroening van de wijk krijgt verder 2015 Rotterdamse afvalwaterzuiveringen zijn al enige tijd bezig om fosfaat terug te winnen uit het afvalwater. Door verbeterde technologieën vorm door de grootschalige aanleg van zijn ze nu in staat om al het fosfaat uit het afvalwater terug te winnen. Fosfaat is een essentiële grondstof voor onder meer de voeding van geveltuinen, regenwatertuinen en groene gewassen. Het geproduceerde fosfaat uit de zuiveringen is van dusdanige kwaliteit dat het zonder verdere bewerking in de kassen van het daken. Westland gebruikt kan worden. 2018 Rotterdams Medisch Centrum Woningen Heijplaat krijgen krijgt een Pharmafilter een “Smart-Pot” 2018 Een groot aantal nieuwbouwwoningen op de Heijplaat in Rotterdam krijgen een zoge- Met het toepassen van dit revolutionair zuiveringsconceptwordt het afvalwater van het zie- naamde “Smart-Pot”. Deze intelligente wc-potten kunnen het gebruikte douchewater kenhuis ontdaan van o.a. medicijnen en neemt de afvalstroom af. Door alle afvalstromen te gebruiken als spoelwater. bundelen, ontstaat er voor de ziekenhuizen een aanmerkelijk simpelere bedrijfsvoering. Het In Nederland wordt daar normaal gesproken drinkwater voor gebruikt. Daarnaast resultaat voor de omgeving: schoonwater om in te spelen en te zwemmen! worden de bruine en gele “stromen” gescheiden afgevoerd. Kringloop sluiten 2020 Masterplan ROSA gepresenteerd Hoge ambities voor een klimaat- en energieneutraal Rotterdam 2021 Er stroomt weer water door Waterakkoord Woningbouwcorperaties de Coolsingel over hergebruik hemelwater Dankzij de aanleg van waterpasserende bestrating 2022 kan het regenwater ter plaatse van de Coolsin- Na een aantal succesvolle pilots, in onder andereHeijplaat en het Zomerhofkwartier, hebben de Rotter- gel voortaan in de bodem doordringen, in plaats damse woningcorporaties de handen ineen geslagen om op grote schaal het afvalwater binnen hun wo- van dat het door de riolering wordt afgevoerd. Zo ningvoorraad te gaan hergebruiken. Lokale zuivering en eenvoudige aanpassingen aan het leidingenstelsel raakt het rioleringssysteem bij hevige buien niet maken hergebruik van afvalwater voor toiletspoeling, (vaat)wasmachines en sproeiwater mogelijk. overbelast en dit voorkomt wateroverlast…. Rotterdam sluit (afval)waterkringloop 2023 RWZI hoek van Holland voorziet Westland van schoon zoet water

fosfaat, syngaat 2024 Tweede generatie regenradar Rotterdamse gemalen volledig op Euromast medicijnen energieneutraal De regenradar op het gebouw Delftse Poort heeft een geavanceerd broertje gekregen op een spectaculaire plek: bovenop de Euromast. Met behulp van Alle energie die nodig is voor het transport en verwer- deze nieuwe regenradar kan Rotterdam nog beter in kaart brengen waar king van afvalwater wordt voortaan volledig op duur- neerslag is gevallen en zelfs gedetailleerd voorspellen waar dat zal gebeu- water zame wijze geproduceerd door de gemalen en afval- ren. Met behulp van die informatie is de stad beter in staat om al het water voedsel waterzuivering zelf. De gemalen worden voorzien van tijdig te verwerken en kunnen op de juiste plekken slimme maatregelen ter 2025 zonnepanelen en de afvalzuiveringen zijn voorzien van toiletpapier bestrijding van wateroverlast worden getroffen. De regenradar 2.0 is tot een windturbine. stand gekomen in nauwe samenwerking met Parijs, waar een identieke in- stallatie op de Eiffeltoren is geplaatst.

warmte 2027 decentraal Nieuwe Kuip volledig waterneutraal hemelwater Rotterdam heeft schoonste Door koude anammox 2028 zwemwater van Nederland Dokhaven in 2027 Samen hebben de waterschappen en de gemeente Rotterdam tal van maatregelen energieneutraal getroffen die de waterkwaliteit drastisch De afvalwaterzuivering Dokhaven maakt nu gebruik van het hebben verbeterd. Rotterdammers kunnen revolutionaire koude anammox-proces en is daardoor volledig zwemmen in het schoonste zwemwater van energieneutraal... Nederland! glastuinbouw leefomgeving stad/woning industrie/bedrijven

verwarmde weg

warmtewisselaar

stoffen 2015 water 2029 Geen ijzel meer op Rotterdamse wegen rioolbuis warmte

riothermie een succes warmtepomp

energie 2030 Rotterdam stopt bodemdaling Nauwelijks meer regenwater water water door water vast te houden fosfaat, energie Grote delen van Rotterdam hebben een slappe bodem, met als gevolg dat deze steeds lager komt te liggen in het riool fosfaat, cellulose, syngas, etc. 2032 en vaak moet worden opgehoogd. Door water vast te houden in de bovengrond, kan bodemdaling worden Afkoppelen van het rioolstelsel staat in een nieuw perspectief. De tegengegaan. Tegelijkertijd creëren we op deze manier meer ruimte voor waterberging. Het regenwater ver- afgelopen jaren zijn verschillende wijken in de regio voorzien van Participatie & maatschappij water dwijnt niet meer in het riool, maar infiltreert ter plaatse in de bovengrond. Om dit te bevorderen zijn op veel regenwaterstelsels, waterpasserende verhardingen en groenblauwe plaatsen speciale voorzieningen in de vorm van infiltratiekratten of wadi’s aangelegd. Om te voorkomen dat netwerken. Dit zijn de belangrijke bouwstenen in de watersensitieve er door de wateropslag juist grondwateroverlast ontstaat, ligt er drainage. stad. 2033 Rotterdam stopt zoutwatertong door Zoetwaterfabriek centrale afvalwaterzuivering 2035 Rotterdam heeft nu 1 miljoen vierkante AWZI’s in Rotterdam produceren meter aan groen/blauwe daken 6000 ton recyclebaar plastic Het oppervlak aan groene en blauwe daken heeft de magische grens van 1 mil- joen vierkante meter bereikt. Sinds 2010 groeit het aantal groene daken in Rotter- Het recyclebare plastic, ook wel bioplastic genoemd, wordt direct door de markt 2036 dam gestaag. Er komt per jaar ongeveer 40.000 vierkante meter aan groen dak bij. afgenomen. De vraag naar het product stijgt, zo stelt de een woordvoerder van Groene daken zijn goed voor het klimaat, ze houden regenwater vast, zorgen voor de afvalwaterzuivering. Het traditionele plastic heeft afgedaan. Zeker nu bioplas- verkoeling in de stad en zuiveren de lucht. Blauwe daken (een waterberging op het tics kwalitatief goed zijn en op een duurzame manier gemaakt kunnen worden. dak) zijn de laatste jaren ook populair. Het water wordt gebruikt voor toiletspoe- Niemand wil meer de plastic soep in de oceanen, zoals we die 10 jaar geleden ling en sproeiwater. nog hadden. 2038 Postbedrijf iPak gebruikt Grootste Bio-Syngasfabriek voormalige riolering als transportmiddel van Europa op 2e Maasvlakte De vraag naar syngas neemt wereldwijd toe. Reden voor chemieconcern Duboza om Het innovatieve postbedrijf iPak gaat de rioleringsbuizen in Prins-Alexander 2039 een grote duurzame fabriek te vestigen op de Tweede Maasvlakte. De fabriek wordt gebruiken om pakketjes te bezorgen. De oude rioolbuizen zijn al jaren niet gevoed door de lokale afvalwaterzuivering waar het Bio-Syngas uit het afvalwater meer in gebruik, omdat het afvalwater lokaal gezuiverd wordt. Door de nieuwe wordt gewonnen. In de fabriek wordt het syngas gebruikt voor de productie van water- vacuümtechniek is het mogelijk geworden om op een hele snelle en goedkope stof en ethanol. manier de pakketjes te transporteren tussen de iPak-stations. 2045 Massale productie van proces- en drinkwater uit afvalwater 2050 Rotterdam schaft rioolheffing af

©2015-2050 Deze publicatie is fictief. Teksten en beelden representeren niet noodzakelijkerwijs het beleid van de genoemde partijen Gemaakt door: Elijan Bes, Jason Zondag, Michel Bunt, Thuy Do, Patricia Duguet, Jaap de Ron

blogRionedDEF.indd 1 30-7-2015 15:21:53

2014 Oktober 2016 Strategie langetermijnvisie afvalwaterketen

2013 Tijdens het bestuurlijk overleg op 10 oktober is het rapport “Strategie afvalwaterketen RoSA; Hoe realiseren we de ambities van de langetermijnvisie” vastgesteld.

De wereld verandert en ontwikkelingen volgen elkaar in hoog tempo op. Klimaatverandering en 2012 schaarser wordende grondstoffen vragen voor de groeiende stedelijke metropool om actie. De Rotterdamse waterpartners gaan nu al aan de slag met het sluiten va n de kringlopen, zodat in 2050 een volledig duurzame en circulaire waterketen is gerealiseerd. In de strategie wordt de route geschetst om de geformuleerde ambitie op termijn te realiseren. De eerste etappe (2015- 2020) staat in het teken van verkenning en onderzoek.

2011

2010 Rotterdamse Samenwerking Aanmelden | Afmelden in de Afvalwaterketen

2017 December

November

Oktober

September

Augustus

Juli

Juni Januari 2017

Mei Het fundament voor de circulaire afvalwaterketen

In 2020 is het Masterplan RoSA klaar. Daarin staat welke stappen we gaan nemen om in 2050 tot April een circulaire afvalwaterketen te komen. De ingrediënten voor het Masterplan worden nu verzameld. Om kennis te verzamelen volgen we verschillende projecten. Het volgen van de projecten geeft antwoord op verschillende onderzoeksvragen: het fundament van het Masterplan. Een voorbeeld van zo’n project is de Voedseltuin Keilehaven. Maart Ook zijn we, na uitgebreide voorbereidingen en verkenningen, met collega’s aan de slag met het onderzoeken van optimalisatiekansen in de afvalwaterketen over de grenzen van elke afzonderlijke zuiveringskring. Weliswaar zijn de individuele zuiveringskringen in de Rotterdamse regio op basis Februari van bestaand beleid op orde en is er voldoende capaciteit. De studie richt zich op de hoofdstromen van het water. Zijn deze nog logisch of kan het slimmer? Hierbij zoeken we naar de verbinding tussen enerzijds het bestaande robuuste (afval)watersysteem en anderzijds de ambitie het systeem te transformeren naar een circulair systeem.

Januari Rotterdamse Samenwerking Aanmelden | Afmelden in de Afvalwaterketen

2017 December

November

Oktober

September

Augustus

Juli

Juni 20 januari 2017

Mei RINEW wint Enlightenmentz of the Year Award

De Enlightenmentz of the Year verkiezing is in het leven geroepen door uitgeverij Industrielinqs en April is bedoeld om producten en processen die de groene industriële revolutie kunnen veroorzaken, een duwtje in de rug te geven. De verkiezing kent drie categorieën: proces, project en sociaal. RINEW heeft gewonnen in de categorie project.

Maart

Februari

Januari Rotterdamse Samenwerking Aanmelden | Afmelden in de Afvalwaterketen

2017 December

November

Oktober

September

Augustus

Juli

Juni 16 februari 2017

Mei Blue City; een proeftuin waar afval niet bestaat - RoSA netwerkbijeenkomst

April Blue City is een concept dat naadloos aansluit bij het RoSA gedachtengoed voor een circulaire afvalwaterketen. Een uitstekende plek om een netwerkbijeenkomst te houden. Zo is RotterZwam gevestigd in het voormalige zwembad. Een onderneming die op koffiedik oesterzwammen kweekt Maart en verwerkt tot bijv. bitterballen. Na een bijzondere rondleiding hebben we in Blue City met elkaar gesproken over ons programma voor 2017 en geproost op een mooi komend jaar waarin bijzondere dingen staan te gebeuren.

Februari

Januari Rotterdamse Samenwerking Aanmelden | Afmelden in de Afvalwaterketen

2017 December

November

Oktober

September

Augustus

Juli

Juni Februari 2017

Mei Openen van districtverbinding Dokhaven en Kralingseveer

April Bij hevige regen, als het riool veel regenwater tegelijk moet afvoeren, kan rioolgemaal Westersingel het water uit het riool ook rechtstreeks afvoeren naar de Nieuwe Maas. Deze afvoer ging voor een gedeelte via het oorspronkelijke gemetselde gewelf. Om maximaal gebruik te maken van de Maart afvoercapaciteit is in het gewelf een nieuwe persleiding aangelegd. Tijdens deze werkzaamheden kon natuurlijk geen gebruik worden gemaakt van deze afvoer. Daardoor ontstond een groter risico op wateroverlast in het stadscentrum. Om dit risico zo klein mogelijk te houden is tijdelijk de verbinding tussen het zuiveringsdistrict Dokhaven en Kralingseveer geopend, waardoor een Februari extra afvoermogelijkheid ontstond. Door deze samenwerking op operationeel niveau zijn kostbare tijdelijke noodvoorzieningen, zoals de inzet van extra pompen, uitgespaard.

Januari Rotterdamse Samenwerking Aanmelden | Afmelden in de Afvalwaterketen

2017 December

November

Oktober

September

Augustus

Juli

Juni Augustus 2017

Mei Overstortprotocol voor Capelle

Een overstort situatie in juni 2016 leidde tot veel meldingen en de nodige acties. Vervolgens April hebben de gemeente Capelle en HHSK een protocol opgesteld. Het protocol is toegespitst op de Capelse situatie en gebaseerd op het Rotterdamse overstortprotocol. In augustus 2017 is naar aanleiding van de evaluatie het protocol bijgesteld. Het resultaat is dat inwoners sneller worden geholpen en bij de organisaties en afdelingen duidelijkheid is over wie wanneer benaderd moet Maart worden.

Februari

Januari Rotterdamse Samenwerking Aanmelden | Afmelden in de Afvalwaterketen

2017 December

November

Oktober

September

Augustus

Juli

Juni Oktober 2017

Mei Slim beheer met het overstortmonitoringssysteem

Fikse buien met in korte tijd veel regen komen steeds vaker voor. Als het rioleringssysteem het April water niet snel genoeg kwijt kan, wordt er overgestort op de singels. Een onwenselijke situatie voor door de effecten op het milieu, kwaliteit van de leefomgeving en het imago van de stad. Rotterdam maakt daarom gebruik van een overstortmonitoringssysteem. Dit maakt het mogelijk om na een overstort in samenwerking met de waterschappen snel in actie te komen. En de Maart analyse van data maakt het beheer van de stad slimmer.

De samenwerkingspartners binnen RoSA gaan steeds meer data en informatie met elkaar delen. Momenteel wordt onderzocht of de partijen vaker van elkaars meetnet gebruik kunnen maken. Dit Februari helpt met nóg beter afstemmen tussen de organisaties, geeft meer informatie voor modelkalibratie en bespaart uiteindelijk geld. Ook onderzoeken de samenwerkingspartners of in de toekomst verbreding richting de Provincie of Rijkswaterstaat mogelijk is.

Januari Rotterdamse Samenwerking Aanmelden | Afmelden in de Afvalwaterketen

2017 December

November

Oktober

September

Augustus

Juli

Juni November 2017

Mei Voortgang Regionale Studie RoSA

De bestaande afvalwaterketen en het watersysteem zijn in beeld gebracht op basis van April beschikbare gegevens. We hebben de belangrijkste kenmerken, (zoals capaciteit, levensuur van systeemonderdelen) van de gehele keten met elkaar besproken. Dit heeft veel inzicht in het functioneren van de keten opgeleverd.

Maart Ook zijn met elkaar de verwachte ontwikkelingen op het gebied van klimaat en stadsontwikkeling geïnventariseerd en in beeld gebracht. Met deze ontwikkelingen in het achterhoofd zijn twee scenario’s opgesteld: scenario ‘huidig beleid’, (minimaal scenario) en een scenario ‘ambitie langetermijnvisie 2050’ (maximaal scenario). Voor deze scenario’s zijn de effecten van de Februari ontwikkelingen bepaald op de (afval-)waterketen en de openbare ruimte. Voor het bepalen van de effecten zijn aannames gedaan en kengetallen samengesteld door een brede groep inhoudelijke adviseurs. Er is een rekenmodel gebouwd waarin op het niveau van zuiveringskringen het effect op de volumestromen (jaarhoeveelheden) snel zichtbaar gemaakt kan worden. Op dit moment werken we de effectbepaling en de effectbeschrijving uit en wordt de laatste hand gelegd aan de Januari effectbepaling en de effectbeschrijving. Daar waar het niet mogelijk is om, op dit abstractieniveau de effecten te berekenen wordt volstaan met een kwalitatieve beschrijving. De volgende fase betrekt het onderzoeken van concrete optimalisatiekansen. Rotterdamse Samenwerking Aanmelden | Afmelden in de Afvalwaterketen

2017 December

November

Oktober

September

Augustus

Juli

Juni November 2017

Mei Stresstest Rotterdam

Het Rotterdamse maaiveld, rioolstelsel en watersysteem is gemodelleerd in één gebiedsmodel in April het modelinstrumentarium 3Di. Met dit model is het mogelijk 2-dimensionaal te rekenen, ofwel er is interactie mogelijk tussen de riolering, het watersysteem en het maaiveld. Het gebiedsmodel is nog volop in ontwikkeling, evenals het instrumentarium 3Di zelf. Zo worden kwetsbare objecten en tunnelgemalen toegevoegd en vinden kwaliteitschecks plaats. Voor Lombardijen is een pilot Maart uitgevoerd om de uitkomsten van het model te verfijnen. Aan het eind van het jaar is de dit voor de hele stad gedaan. De resultaten gebruiken we om het gesprek aan te gaan met betrokkenen in de wijk. Tegelijkertijd worden toekomstige gebruikers van het gebiedsmodel bij het ingenieurs- bureau opgeleid. Uiteindelijk kan dit gebiedsmodel voor heel Rotterdam de effecten van hevige Februari neerslag inzichtelijk maken.

Januari Rotterdamse Samenwerking Aanmelden | Afmelden in de Afvalwaterketen

2017 December

November

Oktober

September

Augustus

Juli

Juni December 2017

Mei Rotterdam maakt actueel systeemoverzicht

Rotterdam werkt aan een integraal en actueel overzicht op systeemniveau, die informatie April verschaft over het beoogde en werkelijk functioneren van het systeem. Het project bevindt zich in de eerste fase: het creëren van een statisch beeld. De eerste versie (een prototype) is naar verwachting in het eerste kwartaal 2018 beschikbaar. Deze fase richt zich op het functionele ontwerp. Maart Het beoogde eindresultaat is een toepassing met een database (GIS-applicatie) die is gekoppeld aan primaire databronnen dat beschikt over verschillende presentatiemogelijkheden. Hierbij streven we naar een systeemoverzicht dat zoveel mogelijk automatisch actueel gehouden wordt. Februari

Januari Rotterdamse Samenwerking Aanmelden | Afmelden in de Afvalwaterketen

2017 December

November

Oktober

September

Augustus

Juli

Juni December 2017

Mei RINEW: grondstoffen terugwinnen uit afvalwater; onderzoek geslaagd

April Is het mogelijk om lokaal grondstoffen terug te winnen uit huishoudelijk afvalwater? Ja, deels. Dit is de afgelopen jaren onderzocht door de onderzoekers van RINEW (Rotterdam Innovative Nutrients, Energy and Watermanagement). Sommige stoffen kun je heel goed uit afvalwater halen, Maart zoals schoon gietwater en cellulose. Voor andere stoffen is het lokaal terugwinnen uit rioolwater niet efficiënt of niet mogelijk, dit geldt voor stikstof en fosfaat.

Het onderzoeksproject stopt eind dit jaar. Met de opgedane kennis en een Interreg subsidie start Februari het vervolgonderzoek NEREUS. Waarbij Nederlandse, Belgische, Franse en Engelse partners samenwerken. De RINEW-partners zijn betrokken bij dit vervolgonderzoek op de stadsboerderij. Daarnaast wordt ook vervolgonderzoek uitgevoerd bij Delft Blue Innovations op de rioolwater- zuivering in Den Hoorn.

Januari Rotterdamse Samenwerking Aanmelden | Afmelden in de Afvalwaterketen

Rotterdamse Samenwerking in de Afvalwaterketen (RoSA)

Rotterdam.nl/samenwerkinginderotterdamseafvalwaterketen

Programmateam:

– Gemeente Rotterdam (Bas de Wildt, Erik Trouwborst, Peer Cox, Mayke Kuijpers) – Gemeente Capelle aan den IJssel (Arie Markus) – Hoogheemraadschap van Schieland en de Krimpenerwaard (Jaap de Ron) – Waterschap Hollandse Delta (Mirjam Geurts - van Well) – Hoogheemraadschap van Delfland (Mathilde de Jongh)

Wil je meer weten over de Rotterdamse samenwerking in de Afvalwaterketen? Neem dan contact op met één van de programmateamleden. Of stuur een e-mail naar [email protected]