NIEUWSBRIEF 17, juni 2013 eigen polder mogen inrichten. Net als in het boek richten we ons op verleden, Van de voorzitter heden en toekomst. De bedoeling is dat het lespakket nog dit Na het grote succes van het boekproject jaar verschijnt. Het pakket zal bestaan van de HVPA is het bestuur niet op zijn uit een handleiding met achtergrond- lauweren gaan rusten. Inmiddels heeft informatie over de geschiedenis van het de vereniging al weer twee drukbezochte gebied voor de leerkracht, een dvd met lezingenavonden achter de rug, over de illustratiemateriaal, in elke wijk een Immanuelkerk in en over wandelroute en werkbladen voor de de bodem in de Alexanderpolder, en is leerlingen. Het pakket bestaat uit drie ze druk bezig met de voorbereidingen lessen. Daarnaast ontvangt elke leerling voor de activiteiten na de zomer, waar- een leuke ansichtkaart en poster. onder onze inmiddels traditionele fiets- Uiteraard betrekken we scholen en tocht, dit jaar op zaterdag 14 september. docenten uit het basisonderwijs bij dit Er is al een mooie en verrassende route project. Mocht u als docent mee willen uitgezet. denken met dit voor de deelgemeente Belangrijker wellicht nog is het feit dat en het basisonderwijs de vereniging een lespakket voor alle binnen de deelgemeente unieke project, basisscholen in de Prins Alexanderpolder dan kan dat natuurlijk, graag zelfs! aan het maken is. De deelgemeente Neemt u dan vooral contact op met de Prins Alexander ondersteunt dit initiatief HVPA. van harte. Is het boek ‘De Prins Alexan- In de tussentijd wens ik u een zeer derpolder en . Van veenmoe- plezierige zomervakantie! ras tot polderstad’ bedoeld voor een volwassen publiek, met dit nieuwe Onno de Wit educatieve project hoopt de HVPA de leerlingen van de groepen 7 en 8 van het HVPA agenda 2013 basisonderwijs te bereiken. Er zijn 26 basisscholen in de deelgemeente en het zaterdag 14 september - fietstocht gaat om ongeveer 1.800 leerlingen. Met De HVPA organiseert op 14 september het lespakket wil de HVPA jonge bewo- 2013 In het kader van de Open ners van dit deel van Rotterdam bewust Monumentendag Rotterdam een maken van de geschiedenis van het fietstocht van drie uur voor leden en gebied, en laten zien hoe het landschap belangstellenden. zich in de loop van de eeuwen heeft De tocht voert langs diverse objecten die veranderd en vernieuwd. In alle wijken kenmerkend zijn voor het verleden en zijn, zoals bekend, nog elementen terug het heden van de Prins Alexander- te vinden van de geschiedenis, zodat de polder, en die passen in het jaarthema leerlingen met eigen ogen kunnen zien van de Open Monumentedag Rotterdam dat dit gebied een verleden heeft. Daar- ‘Macht en Pracht’. Wij zullen ook een door wordt de Alexanderpolder hopelijk bezoekje brengen aan het gebied dat herkend als een vanuit historisch per- behoort bij deelgemeente - spectief betekenisvol landschap, dat het en wij eindigen in Oud-Verlaat, verdient om te worden ontdekt en nu behorende bij de gemeente Zuidplas. besproken. Het lespakket sluit aan op We vertrekken per fiets om 13.00 uur een aantal kerndoelen uit het leergebied vanaf het Prins Alexanderplein aan de ‘Oriëntatie op jezelf en de wereld.’ Daar zijde van het NS- en metrostation hoort dan ook bij dat de leerlingen leren Alexander. wat een polder is, het belang van water Opgave: [email protected] of tel. en waterveiligheid, en dat ze ook hun 06 - 10 86 97 09

1 In memoriam Cor van der Waal Bij de afscheidsplechtigheid op 3 juni (1936 – 2013) vertelde de dominee op bijzondere wijze over Cor’s leven en haalde daarbij zijn Ons bereikte het droevige bericht dat op filosofische karakter aan. Zo hebben wij 28 mei 2013, zes dagen voor zijn 77e hem ook wel leren kennen, maar tevens verjaardag, oud HVPA-bestuurslid Cor als een man met een duidelijke mening van der Waal is overleden. Hoewel wij waar hij niet snel van afweek en iemand wisten dat hij al geruime tijd ziek was die graag de discussie aanging. Een man kwam het bericht van zijn overlijden toch ook die enthousiasme uitstraalde voor nog onverwacht. ‘zijn’ Rotterdam in het algemeen en ‘zijn’ Cor was bestuurslid van het eerste uur, Prins Alexanderpolder in het bijzonder. bij de oprichting van de HVPA in 2007 Hij en Riet waren dan ook een van de meldde hij zich direct aan voor een eerste bewoners die zich in Het Lage bestuursfunctie. Ook na het aantreden Land vestigden. Cor fotografeerde graag van het huidige bestuur in 2008 bleef en op de Flickr-site van de HVPA staan Cor nog ruim een jaar aan. zo’n honderd foto’s die hij in 2008 maak- te van de bebouwing aan de Ringvaart- Zonder dat we het beseften blijkt dat weg. Cor’s leven als een rode draad door het mijne liep. We woonden beiden op de Een bijzonder mens is heengegaan, wij Oudedijk in Kralingen, zijn broer Flip was denken met warme gevoelens aan hem op de lagere school zes jaar mijn klas- terug. genoot, een klas waarvan ook Cor’s vrouw Riet deel uitmaakte. In één van Namens het bestuur van de HVPA, mijn vervolgopleidingen was Cor van Wim Heistek 1956 tot 1958 een studiegenoot. Na zijn huwelijk met Riet bewoonden ze een etage naast het huis van mijn ouders, Lezing over de bodemhistorie van de terwijl wij ook zakelijk contact hadden polder Prins Alexander als er vanuit zijn bedrijf goederen Op 18 juni hield drs. Anton Roeloffzen, diepgevroren moesten worden bewaard. senior beleidsmedewerker bodem bij de Op een reünie van onze lagere school- DCMR Milieudienst Rijnmond, op uitno- klas kwam ik na 56 jaar Riet weer tegen diging van de HVPA in de Open Hof en bij een etentje erna vertelde ik haar een boeiende lezing over de over mijn belangstelling voor de bodem van de polder prins Alexander. geschiedenis van de Prins Alexander- Ooit was de plek, waar nu de Alexander- polder. Niet veel later belde HVPA- polder ligt, onderdeel van een groot bestuurslid Cor mij op en nodigde mij uit onbegaanbaar veenmoeras, waar nauwe- voor een informatieve bijeenkomst. lijks mensen kwamen. En nu behoort het Vanaf dat moment maakten wij beiden tot de dichtst bevolkte gebieden van deel uit van het bestuur. Nederland. Anton Roeloffzen vertelde het verhaal van de bodemhistorie van ons woonge- bied vanaf de post-Romeinse tijd tot nu. Met talrijke voorbeelden maakte hij inzichtelijk dat de huidige bodem niet alleen bestaat uit veen, maar dat er ook op sommige plekken klei in de grond zit en dat ingrijpen van de mens voor bodemverandering heeft gezorgd. Bouwen in een veengebied vraagt natuurlijk om creatieve oplossingen, omdat anders de stad langzaam wegzinkt in de slappe bodem.

2 Vijfennegentig jaar scoutinggroep van Vierssen Trip, Piet Lambert, afkom- De Kralingsche Troep stig uit gegoede Kralingsche families Van verkennersgroep voor Kralingsche (kinderen van artsen, advocaten, een jongens tot gemengde scouting-groep in rechter, commissaris van politie, ban- Rotterdam-Oost kiers en een familielid van de laatste Kralingse burgemeester). Peter Pieterse

Op 23 april 2013 bestond scoutinggroep De Kralingsche Troep groep X vijfen- negentig jaar. De groep vierde dit jubileum met een feestweekend van 19 t/m 21 april. Het hoogtepunt was de reünie van oud-leden zaterdagmiddag 20 april op het terrein van de vereniging aan de Jacques Dutilhweg 841 in Rotter- dam-. De Kralingsche Troep is de oudste scou- tinggroep aan de oostkant van Rotter- dam op de grens van de deelgemeenten Kralingen en Prins Alexander. De groep kent een lange geschiedenis waarvan gelukkig veel bewaard is geble- ven. Hieronder een klein stukje uit de beginjaren van de groep.

1917-1918 Het begin De Kralingsche Troep is in feite voort- gekomen uit Troep III, een in die dagen nogal avontuurlijk en moeilijk te leiden Staf van Troep III, januari 1916. Links stel jongens. Pieter Jan Winkler Prins patrouilleleider M. Voogd, liggend (sinds 1915 vaandrig bij Troep III) beviel vaandrig P.J. Winkler Prins en in het de sfeer van de derde groep niet langer. midden Hopman Druif. Hij trok zich in maart 1917 terug om een nieuwe groep te vormen. In hun clubhuis Beverhol tegenover de Winkler Prins was op dat moment stu- kaneelmolen De Ster aan de Korte Kade dent aan de Technische Hoge School en (thans Plaszoom) in Kralingen vonden een van de drie zonen van een bekend deze jongens Pieter Jan Winkler Prins Kralings medicus (dokter V. Winkler bereid hun Hopman te worden. Hiermee Prins, lid van het bestuur van de Rotter- werd de basis gelegd voor de huidige damsche Padvinderij en woonachtig aan Scoutinggroep De Kralingsche Troep, de Annastraat 2 te Kralingen). Pieter Jan Groep X. was kleinzoon van Anthony Winkler Na enige maanden met elkaar opge- Prins, predikant te Tjalleberd en Veen- trokken te hebben besloot de groep rond dam en samensteller van de Winkler Pieter Jan Winkler Prins om zich op 17 Prins encyclopedie. januari 1918 aan te sluiten bij de toen- Vier padvinders uit die branieachtige en malige Rotterdamse Padvinderij. Deze ongedisciplineerde Troep III volgden hun eerste Hopman van De Kralingsche leider: Henk Volkers, Nico van der Vel- Troep (groep X) liet de Troep op 23 april den, Wim Goudzwaard en Eddie . 1918 officieel inschrijven bij het Andere avontuurlijke Kralingse jon-gens Nationale Hoofdkwartier van de die onmiddellijk toetraden waren: Hans Nederlandse Padvinders Vereniging in Coert, Aad Heynsius, Jan Hoffmann van Den Haag. De Troep droeg op dat Hove, Rob Hoogewerff, Ben Kesting, Lou moment een vaal blauw met groen Lamaison van den Berg, Ab van geblokte das. Renterghem, Dickie Rotscheid, John Soer, Hein van Suylekom WJzn., Hector

3 In de zomer van 1918 gaan de verken- havenarbeiders. Deze lieden spraken, na ners van de Kralingsche Troep voor het aandringen van burgemeester A.R. eerst op zomerkamp naar Klarenbeek Zimmerman zelf, ook met de burge- onder Voorst. Op onderstaande foto meester. Dit leverde enige verwarring staan de leden van het eerste uur, met op; veel mensen vonden het vreemd dat geheel links Hopman Winkler Prins. de burgemeester de kant van de revolu- tie koos. Veel werkgevers meenden ook dat een revolutie onontkoombaar was en dat daarom maar de Rotterdamse sociaal-democraten de macht moesten pakken, in plaats van de Amsterdamse communisten. Een groepje Rotterdamse socialisten onder leiding van Arie de Zeeuw was van mening dat de revolutie zo snel mogelijk moest beginnen. Men zou met een groepje naar het stadhuis gaan en hun eisen voorleggen aan de burgemeester. Wanneer deze zou weigeren, zou men November 1918: Van Roode week dreigen met ingrijpen van de politie, die naar Oranje das zou geheel op de hand van de socialisten Op 31 augustus 1918 werd voor het zijn. Ook zou de anarchie, die mogelijk oude Stadhuis aan de Botersloot een zou ontstaan, de schuld zijn van de defilé gehouden (31 augustus was burgemeester. immers de verjaardag van de toenmalige Troelstra vertrok op 10 november naar Koningin Wilhelmina). De jongens van de Rotterdam voor een spoedvergadering Kralingsche Troep werden aangewezen van de SDAP en de Nederlands Verbond om een vaandelwacht te vormen. Zij van Vakverenigingen (NVV), die tot kregen speciaal voor deze gelegenheid maandagmorgen 11 november voort- tijdelijk een oranje das. duurde. Hier wilde hij de revolutie ver- In de weken van 11-23 november 1918 kondigen, maar de NVV bleek gematig- kwam ook Rotterdam in de ban van de der plannen te hebben. Zij kwamen met Europese revolutionaire ontwikkelingen. de zogenaamde ‘novembereisen’. Deze Even sloeg het revolutionaire elan toe in hielden het volgende in: onmiddellijke Nederland. Op 5 november sprak demobilisatie; onmiddellijke invoering socialistenleider P.J. Troelstra aldus: van het algemeen vrouwenkiesrecht; “Vergeet niet, wanneer het eenmaal afschaffing van de Eerste Kamer; zover is, dat gij u niet meer staande socialisatie van alle bedrijven die daar- kunt houden, dan zullen er andere voor in aanmerking kwamen; snelle en krachten komen, die uw plaats innemen. afdoende voorziening in de woning- Dan is de tijd van het burgerlijk nood; invoering van staatspensionering regeeringsstelsel voorbij, dan zal de op 60-jarige leeftijd; onverwijlde invoe- arbeidersklasse, de nieuw opgekomen ring van de wettelijke 8-urendag; volle- macht, u verzoeken van die plaats te dige werklozenzorg. gaan. (...) Uw vrienden zijn wij niet, wij Op 12 november 1918 kondigde Troel- zijn uw tegenstanders, wij zijn als gij wilt stra de Nederlandse revolutie aan. uw meest verbitterde vijanden.” Tijdens een toespraak in Rotterdam De woorden van Troelstra hadden echter sprak hij de volgende woorden: “Grijpt geen groot effect tot 9 november, toen de macht, die u in de schoot geworpen het bericht kwam dat de Duitse Keizer wordt en doet wat gij moet en kunt Wilhelm II was afgetreden. De SDAP doen... Wij maken een revolutie omdat reageerde hier niet direct op. Zij meende het kan en moet.” dat zij met het manifest voldoende had Vanaf 12 november kwam echter ook de gedaan en wilde wachten tot het ‘contrarevolutie’ op gang. Betrouwbare congres. De werkgevers in Rotterdam troepen werden naar de grote steden gingen echter wel praten met de leiding gestuurd, en de Bijzonder Vrijwillige van de arbeidersverenigingen van de Landstorm werd opgeroepen ter verster-

4 king van het regeringsgezag. Op woens- familie op bezoek in de stad Rotterdam. dag 13 november komt de Infanterie en De verkenners van de Kralingsche Troep een eskadron Huzaren in Rotterdam aan. moesten ter gelegenheid hiervan een Het stadhuis, het hoofdpost- telegraaf- erewacht vormen. Na afloop werd er en rijkstelefoonkantoor, de stations toestemming gevraagd aan het hoofd- Delftsche Poort (D.P.) en Beurs en ande- kwartier in Den Haag of de Kralingsche re gebouwen worden onder militaire Troep de oranje das mocht houden. Er bewaking gesteld. werd officieel toestemming gegeven door prins Hendrik, en sindsdien dragen de Op initiatief van de loco-hopman van de leden van de Kralingsche Troep geen Kralingsche Troep en voorzitter van de geblokte das maar een effen oranje das. afdeling Rotterdam van de Neder- landsche Padvinders Vereniging, mr. Groepsgebouwen: van Kortekade John Robert Goddard, werd op 14 naar Jacques Dutilhweg november 1918 een vrijwillige bur- De eerste bijeenkomsten werden gerwacht geformeerd in Rotterdam gehouden in het clubhuis tegenover de onder leiding van Majoor Van Dobben. kaneelmolen aan de Korte Kade in De burgerwacht had ten doel binnen de Kralingen. Toen het clubhuis aan de gemeente het wettig gezag te steunen Korte Kade niet meer gebruikt kon bij het bewaren van orde en rust, zij worden wegens onteigening van de stond daartoe ter beschikking van de grond in verband met de aanleg van de burgemeester. De burgerwachten deden Kralingse Hout, de molens kwamen in aanvankelijk dienst in burgerkleding en het bezit van de gemeente Rotterdam, waren kenbaar aan een armband. hebben de jongens enige tijd ‘rondge- De Kralingsche Verkenners deden dienst zworven’. Bijeenkomsten werden in het oude stadhuis aan de Kipstraat, gehouden bij de jongens thuis, in de dat gebarricadeerd was met zandzakken kelder bij de familie Lambert of op zolder en waarachter aan verschillende zijden van de familie Van Suijlekom of in een mitrailleurs stonden opgesteld; soldaten tuinhuisje van de familie Mees. patrouilleerden met de bajonet op het Dit ging zo door tot januari 1921, toen geweer voor het stadhuis. De taak van mochten zij, dankzij bemiddeling van de KT-ers bestond uit het schrijven van mr. dr. Karel Paul van der Mandele lidmaatschapskaarten voor burgerwacht- (directeur van de Rotterdamsche leden en het adresseren van enveloppen, Bankvereeniging) een nieuw gebouwde die door verkenners van groep II ter blokhut gebruiken. Deze blokhut stond plaatste werden bezorgd. op het landgoed van de familie Van Hoey Het congres van SDAP en NVV in Rotter- Smith aan de Lage Honingerdijk (het dam op 16 en 17 november leverde geen huidige Arboretum Trompenburg). oproep tot revolutie op. De SDAP wilde geen revolutie, maar slechts inwilliging van haar programma. Achteraf bleek dat de toespraak van Troelstra het hoogte- punt van de ‘revolutie’ was geweest. Op 13 november sprak Troelstra al voorzich- tig dat hij te ver was gegaan en op don- derdag 14 november krabbelde hij open- baar terug: “Het woord staatsgreep is door mij in het geheel niet gebruikt.” Op 18 november vond op het Malieveld in Den Haag een grote manifestatie plaats. Militairen koppelden de paarden van het koninklijk rijtuig af en trokken de koningin zelf voort. De Roode Week was geëindigd, een oranjefurie begon. De blokhut 5-1-1924.

Op 27 november 1918 was de rust De blokhut werd ook gebruikt door het hersteld en kwam de gehele koninklijke Kralingsche Volkshuis. Dit gaf enige

5 moeilijkheden zodat men in 1928 en vrijwilligers, jeugd en maatschappij, overging naar de touwfabriek aan de jeugd en leren, en jeugd en groen. Op 's-Gravenweg, waar men tot 1930 bleef. elk gebied leveren scouts hun bijdrage In 1931 hield men ‘opkomst’ in gebouw aan de maatschappij. Een belangrijk Onesimus, verderop aan de Kralingsche motto bij Scouting is dan ook ‘de wereld Plaslaan en vervolgens in een eigen een beetje beter achterlaten dan dat je groepshuis (2 juli 1932), dat echter al hem gevonden hebt’. met Pasen 1933 afbrandde. Op 29 sep- Scoutinggroep De Kralingsche Troep tember 1934 werd het tweede groeps- staat niet op zich zelf, maar is een huis geopend. Het houten groepshuis onderdeel van de wijk. Cappadocië (1) stond aan de Kralingse- weg 216 (ter hoogte van de huidige Extra informatie is te verkrijgen bij: toegang van Victoria) en zou tot 1971 [email protected] dienstdoen als clubgebouw. www.kralingschetroep.nl

Eerste baantje in de jaren vijftig

Wim Heistek

Onderstaand artikel schreef ik in februari 2013 voor de Oud-Rotterdammer. Er kwamen heel veel reacties bij me binnen, velen herkenden zich in het geschrevene en hadden dezelfde herin- neringen aan die tijd. Ik weet zeker dat ook een aantal lezers van deze nieuws- brief soortgelijke ervaringen hebben.

In 1956 behaalde ik het diploma van de middelbare school en aangezien overdag

verder studeren thuis niet aan de orde Clubhuis Cappacocië in 1934 stond aan kwam, moest er een baantje worden de Kralingseweg 216. gevonden. In die tijd geen probleem, er

was werk genoeg! Mijn eerste keus was Na tien jaar aan de Turfweg 71 verble- iets met sport of bij een krant, maar zou ven te hebben, zit de scoutinggroep dat niet lukken dan leek ook de scheep- sinds 1993 op de huidige locatie aan de vaart mij zeer interessant. Het werd het Jacques Dutilhweg 841 in de wijk laatste en de eerste sollicitatie was Prinsenland van de deelgemeente Prins meteen raak. Ik werd als jongste Alexander. bediende aangenomen bij Hudig en

Veder N.V. aan de Willemskade 23. Als ik Dit zijn drie van de verhalen uit de histo- mij goed herinner voor een salaris van rie van De Kralingsche Troep. zo’n 90 gulden per maand. Men zei mij Scoutinggroep De Kralingsche Troep dat ik op de wip zou komen te werken, hecht aan haar tradities, de hoed met de een nadenkertje, het was toch wel een vier deuken, het oude dukdalf insigne, vaste baan? Jazeker, ik kwam op de de Sint Jorisviering, maar de groep gaat afdeling West-Indië-Pacific, kortweg dus ook mee in de veranderende maat- de WIP. schappij.

Scouts zie je overal: op zaterdag in en Ouderwetse schrijfmachines om het clubhuis, maar bijvoorbeeld ook Met nog een aantal nieuwkomers moest met activiteiten in het Prinsenpark, de ik mij op 1 september melden bij de chef dodenherdenking en Koninginnedag in van de betreffende afdeling. Van zijn de wijk. welkomsttoespraak herinner ik me nog Scouting neemt een belangrijke positie zijn gevleugelde woorden: “Ik wil jullie in het dagelijks leven. Dit vertaalt zich diploma’s niet zien, je bewijst je maar in naar vier maatschappelijke peilers: jeugd

6 je werk. Ik heb zelf niet veel diploma’s tweede verdieping de schepen van de en jullie zien wat ik nu ben.” Holland-Amerika Lijn zagen vertrekken. Ik begon aan de balie: inladingen maken Steeds weer een fascinerend schouw- voor de geboekte lading, documenten spel, vooral als het de door duizenden afgeven aan de kantoorlopers. Het was uitgewuifde emigrantenschepen betrof. wel even wennen na de relatief rustige Op de Expeditie zagen we niets van wat schooltijd, werken op een afdeling met er buiten gebeurde, omhoog kijkend een man (en vrouw) of veertig, gezeten zagen we soms een vleugje lucht. In de aan lange rijen bureaus, een druk hoek een optrekje van hout en glas, door telefoonverkeer, typend en dus herrie de medewerkers het aquarium genoemd makend op ouderwetse schrijfmachines, en waarin de afdelingschef zetelde. Een handmatige rekenmachines, stencilma- dreun op het raam betekende dat je je chines, feitelijk een orgie van lawaai. En direct bij hem moest melden. denk erom, overhemd met stropdas en Bijzonder waren de keren dat je zelf naar het colbert mochten alleen uit bij de haven mocht, naar de KNSM aan de extreem warm weer. Lekhaven, de Holland-Ierland Lijn aan de Een maand of wat later kwam ik, nog Korte Vaart Merwehaven en Quick steeds op de WIP, bij de groep uitgaande Dispatch ook aan de Merwehaven. Geen lading die de gehele dag telefonisch containers, alles nog conventionele contact had met klanten en de door ons lading. Een bijzondere herinnering heb ik vertegenwoordigde rederij KNSM in daar aan de, zoals hij werd genoemd, Amsterdam. Niets geen fax, computer of botenbaas. Als de tijd voor de middag- ander modern hulpmiddel. Elk te voeren laad- en losploeg erop zat, begaf hij zich interlokaal telefoongesprek moesten we naar de rand van het ruim en brulde op netjes aanvragen bij de telefoniste en zijn plat-Rotterdams: “Mannen, het is bij het bonnetje daarvan moest wel worden vijven en tijd voor de wijven.” afgetekend. Wordt er nu wel eens geklaagd over Balletje trappen lange dagen? Door de week ging ik van Hoewel ik in totaal nog geen tien jaar bij half negen tot vijf naar kantoor, dan Hudig en Veder heb gewerkt, zijn de naar huis om te eten en drie avonden herinneringen onuitwisbaar. Je was jong, per week van zeven tot tien uur naar het was je eerste baantje, alles was avondschool, de toen alom bekende nieuw, het was de tijd van de wederop- Handelsavondschool Mercurius. De bouw en er heerste een fijne collegia- andere avonden huiswerk, twee avonden liteit. In de middagpauze met de van per week trainen voor het voetbal en op huis meegenomen boterhammen een zaterdagmiddag een wedstrijd, wel na rondje lopen: één uur want tot zolang werd er ook Veerhaven, Westerkade, Calandstraat, gewerkt. Parklaan. Bijna alle scheepvaart- en expeditiekantoren waren hier gevestigd Bij vijven en tijd voor de wijven en de medewerkers van die bedrijven Na ruim twee jaar kreeg ook ik de maakten hetzelfde rondje. Soms een onvermijdelijke oproep voor de militaire balletje trappen in het park en dan dienstplicht en diende in december 1958 bezweet en wel, maar met stropdas en op te komen. Na afloop van deze colbert weer aan, terug naar kantoor. diensttijd in 1960 ging ik weer terug Over balletje trappen gesproken, in die naar Hudig en Veder N.V., uiteraard tijd was er ’s avonds een voetbalcom- gebruikmakend van de diverse moge- petitie voor bedrijven en kantoren, de lijkheden in dienst om sollicitatieverlof te STIBEKAVO. Veel bedrijven namen deel krijgen. Ik wilde iets anders en kwam op en men kwam maar wat graag voor zijn de afdeling Expeditie. Op de parterre van zaak uit. het gebouw was een grote zaal, slechts een paar ramen net onder het plafond. Nu, ruim vijftig jaar later, ontmoet ik Niet alleen was dit een groot verschil nog met regelmaat vrienden en met het veel buiten zijn in militaire bekenden die ook in de scheepvaart dienst maar ook een groot verschil met werkzaam waren en de meeste van hen het uitzicht op de WIP, waar we vanaf de veel en veel langer dan ik. Maar kort of

7 lang, met evenveel genoegen kijken we Deze eigenschappen maken dat de boom met elkaar terug op die jaren. bij diverse bijzondere gelegenheden geplant wordt. Van der Hilst sprak de hoop uit dat in de toekomst de koning De koningslinde in de Prins zelf nog eens naar zijn boom zal komen Alexanderpolder kijken. De leerlingen van de Prins Alexanderschool kregen allemaal een Rob Hoebe ‘groen’ aandenken: een plantje om zelf op te kweken. Ze konden kiezen uit Tijdens een overleg van de werkgroep aardbeienplantjes, klavertjevier en Ommoordse Veld Open & Groen met de vergeet-mij-nietjes. De meesten kozen deelgemeente Prins Alexander, de dienst voor het gelukbrengende klavertjevier. Stadsbeheer en de kinderboerderij De Blijde Wei maakt Mary Gerritsen- Deijsselberg, lid van de werkgroep, de vergadering attent op de mogelijkheid van het planten van een koningslinde ter gelegenheid van de komende troons- wisseling. Wel zo logisch in een deel- gemeente, die is vernoemd naar prins Alexander (1851–1884), één van de drie zonen van koning Willem III en koningin Sophie van Württemberg. Hij legde op 26 oktober 1866 de eerste steen voor het (inmiddels afgebroken) stoomgemaal bij . Frans van der Hilst plant, samen met Omdat tijdens het overleg gemeentelijke schoolkinderen, de koningslinde. vertegenwoordiging aanwezig was, kon onmiddellijk het bevoegde netwerk ‘Wijze’ bomen benaderd worden. Binnen een kwartier Waar komt deze traditie om bomen te was de goedkeuring een feit en waren de planten bij bijzondere gelegenheden benodigde financiën ter beschikking vandaan? Terugdenkend aan de gesteld. Dezelfde dag werden de voor- kindertijd: bomen maken indruk. Bomen zitter van de deelgemeente Prins Ale- zo hoog en de stam zo dik, in het Park xander, Frans van der Hilst, en een bij de Euromast met niet minder dan vijf groep scholieren uit de bovenbouw van kinderen te omarmen. de basisschool Prins Alexander uitge- Deze beleving kunnen wij ook ervaren in nodigd en bereid gevonden de konings- vele attractieparken waar dikwijls een linde te planten. Dit vond plaats op object in de vorm van een oeroude boom woensdag 27 maart 2013, één week na op het terrein aanwezig is . Hoe komt de Nationale Boomfeestdag op 20 maart dat? 2013, maar nog vóór het einde van het In het verre verleden troffen de eerste plantseizoen op 1 april 2013. mensen in noordwest Europa onmetelijke wouden aan. Tot de komst van de Vereende krachten Romeinen bestonden er nauwelijks Op woensdag 27 maart, bij zonnig weer wegen . De reizigers lieten zich gidsen en een schrale noordoosten wind, verza- door de bewoners die bekend waren met melden de scholieren, de belangstel- hun deel van het woud. Dit in ruil voor lenden, de betrokkenen en Frans van der wat dan ook, of niet in het minst voor de Hilst zich bij het Ommoordse Veld aan de reisverhalen van een passant. De impo- President Wilsonweg ter hoogte van de sante bomen werden krachten toege- Brantingweg. Met vereende krachten dicht als gezondheid, wijsheid en vooral werd de linde geplant door Frans van der een lang leven. In het bijzonder jegens Hilst en de scholieren. Deze linde is een goden, machthebbers en vele anderen. cultuurvariëteit van de Hollandse linde. Door de bevolkingsgroei en het daarmee Het is een soort die meer dan duizend verbonden kappen en rooien van bossen, jaar oud en ook heel groot kan worden. met daarnaast het sterven van de oude

8 bomen, raakten de ‘wijze’ bomen in de denheid 30 april 2013 een Koningsboom vergetelheid. Pas na het ontstaan van voor onze gemeente”. het Koninkrijk der Nederlanden in 1813 Aan zowel de koningslinden aan de begon de traditie om troonswisselingen, Parklaan als in Park16Hoven hebben geboorten en huwelijken te gedenken kaarten van de kinderen gehangen met met het planten van een duurzame hun wensen voor het koningspaar boom. Willem-Alexander en Máxima. In den lande zijn vele oude en nieuwe koningslinden te bewonderen, onder andere in Den Haag. Daar heeft kroon- prins Willem-Alexander op 23 april 2013 een koningslinde geplant in het wijkpark Transvaal met de hulp van leerlingen van groep 6 van de Comeniusschool. In Amerongen, gemeente Utrechtse Heuvelrug, nabij de Andrieskerk staat de Wilhelminaboom, geplant ten tijde van de troonsaanvaarding van prinses Wilhelmina in 1898. Via internet zijn vele Wilhelmina-, Juliana- en/of Beatrix- bomen en nu ook Willem-Alexander bomen te vinden.

De koningslinde (midden) in het Ommoordseveld.

Koninklijke bomen in Rotterdam In Rotterdam staat aan de Parklaan, aan de zijde van het Park bij de Euromast, een Wilhelminaboom die is geplant in 1898, ter ere van haar achttiende verjaardag. Aan de voet van de boom ligt een herdenkingsteen met de tekst “Wilhelmina-boom 31.8.1898 geplant door de Ned. Maatsch. voor Tuinbouw en Plant-kunde Afd. Rotterdam”. In het midden van de Parklaan staat sinds 20 maart 2013 de koningslinde met op de gedenksteen de tekst “Koningslinde Willem-Alexander 30 april Gedenkplakette bij de koningslinde in het 2013”. De boom is geplant door Saïd Ommoordseveld. Tekst:”30 april 2013. Kasmi, de portefeuillehouder buiten- Deze koningslinde is geplant ter ruimte van deelgemeente Centrum, gelegenheid van de troonwisseling. samen met de kinderen van groep 4 van Deelgemeente Prins Alexander” de basisschool Het Landje. Op 27 april werd in de wijk Park16Hoven In Rotterdam Noord (Saenredamplein) een koningslinde onthuld door Kees van staat een Oranjeboom uit 1948 der Meer, de voorzitter van deelge- (inhuldiging koningin Juliana). meente . Deze boom is op 25 De oudste boom in de regio Rotterdam maart geplant door de leerlingen van de staat in Vlaardingen, ook een linde, circa Overschiese basisscholen. Op de herin- 500 jaar oud, op Landje van Chardon. neringszuil staat de tekst “Respecteer de aarde en het leven in al zijn verschei-

9 ‘De Prins Alexanderpolder en boekhandels en bij webwinkels en kost Rotterdam. Van veenmoeras tot 19,95. polderstad’

Waterstaatsingenieur Jan Anne Beijerinck maakte in de negentiende eeuw naam met de droogmaking van de Haarlemmermeer, de Zuidplaspolder en Heeft u vragen of opmerkingen? de Prins Alexanderpolder. Hij was de Neem dan contact op met de HVPA: grootste droogmaker van Nederland. In secretariaat dit boek wordt op levendige wijze de Van der Helmstraat 448 geschiedenis van dit noordoostelijke deel 3067 HN Rotterdam van Rotterdam beschreven. Hoe het tel. 010 420 62 73 of 06 108 697 09 veenmoeras dat hier was ontstaan na de email: [email protected] laatste ijstijd werd ontgonnen en inge- polderd, en hoe het gebied vervolgens Lid worden van de HVPA? op desastreuze schaal werd afgegraven U kunt lid worden door of € 15,- of ten behoeve van de turfwinning. Hoe de € 12,- voor 65+ over te maken op plassen weer werden drooggemalen en bankrekeningnummer 140265708, t.n.v. het landbouwgebied veranderde in de Historische Vereniging Prins woonwijken, waar de beroemde steden- Alexander. bouwkundige Lotte Stam-Beese een nog steeds herkenbaar stempel op drukte, en De HVPA wordt sinds 2007 financieel waar polderpioniers hun weg moesten ondersteund door deelgemeente Prins zien te vinden. Al met al is op weinig Alexander. plaatsen de dynamiek van het Hollandse polderlandschap beter zichtbaar dan hier. Het boek kreeg goede recensies in De Ingenieur Technologietijdschrift, nummer 3 en in het juninummer van historisch magazine Meent. Levend verleden van Rotterdam. U vindt de recensies en andere artikelen over het boek op onze website, onder Nieuws. Colofon nummer 17 juni 2013

Aan deze Nieuwsbrief werkten mee: Wim Heistek Rob Hoebe Peter Pieterse Onno de Wit

Eindredactie: Willy Hilverda

Foto verantwoording: p. 2 familie Van der Waal p. 3 - 6 Archief Peter Pieterse en De Kralingsche Troep p. 8 Leendert van der Waal, Rotterdam p. 9 HVPA ‘De Prins Alexanderpolder en Rotterdam. p. 10 HVPA en WBOOKS Van veenmoeras tot polderstad’ is een uitgave van de HVPA en WBOOKS. Het boek is te koop in de Rotterdamse ISSN 2210-9293

10