Programma Oost

2017-2019 2 Voorwoord 5 Inhoud 1 De kwaliteiten van het gebied 7 2 De thema’s voor het Programma Oost 9

2.1 Focus in Programma Rotterdam Oost 9

2.2 Veiligheid 9 2.2.1 Algemeen 9 2.2.2 Vermindering woonoverlast 10 2.2.3 Aanpak jeugdoverlast en -criminaliteit 10 2.2.4 Woning- en auto-inbraken 11

2.3 Schoon 11

2.4 Heel 11

2.5 Economisch 13 2.5.1 Alexanderknoop 13 2.5.2 Winkelcentra 13

2.6 Ouderen 13 2.6.1 Woningaanpassingen 14 2.6.2 Toegankelijke buitenruimte 14 2.6.3 Ruimten ontwikkelen voor het ontmoeten en 14 treffen van voorzieningen 2.6.4 Zorgen voor ontschotting budgetten en 14 versterking servicevoorzieningen voor ouderen en hulpbehoevenden 2.6.5 Zorgen voor goede informatievoorziening en 14 inzet van huismeesters in woongebouwen

2.7 Sociale problematiek 14 2.7.1 Vroegsignalering multiproblematiek 14 2.7.2 Taalvaardigheid 15 2.7.3 Instabiele thuissituaties 15

2.8 Kansrijke wijken 15

3 Financiële paragraaf 17

Colofon

Uitgave: gemeente Rotterdam Datum: september 2016 Tekst en vormgeving: gemeente Rotterdam Foto’s: gemeente Rotterdam, Jan van der Ploeg

3 4 Prins Alexander is een belangrijk en groot gebied in Rotterdam, waar het goed wonen, werken en leven is. Met veel groen, water en ruimte een heerlijke plek om op te groeien en oud te worden. In de Rotterdamse monitor komt Voorwoord het gebied in het algemeen positief uit de metingen. Dat Prins Alexander ook kwetsbaar kan zijn, blijkt vooralsnog niet zo nadrukkelijk uit dit profiel. Maar bewoners en ondernemers merken dat het gebied langzaam aan het afglijden is. De openbare ruimte kan een opknapbeurt gebruiken, verzakkingen in de straten moeten worden aangepakt en het verbeteren van de veiligheid moet extra aandacht krijgen. Tegelijkertijd geldt ook dat in Prins Alexander kansen liggen en initiatieven worden genomen door ondernemers en bewoners. Deze initiatieven faciliteren we dan ook vanuit de gemeente. Juist nu in Prins Alexander grote investeringen gedaan gaan worden door derden, zoals in het OV-knooppunt, sluiten wij aan door bijvoorbeeld de verbindende buitenruimte aan te pakken. Als we nu ingrijpen, kunnen we het tij keren. Om daadwerkelijk een verandering teweeg te kunnen brengen, is een goed beeld van de problematiek nodig en een gerichte aanpak op lange termijn, inclusief inzicht in de benodigde extra middelen. Dit sluit aan bij het Coalitieakkoord 2014 – 2018 Volle kracht vooruit waarin het college een impuls voor de leefbaarheid en veiligheid in de wijken, met name in Oost, heeft opgenomen. Daarbij sluiten we aan op bestaande stedelijke programma’s zoals Stok achter de deur en Langer Thuis. Daarom ligt hier voor u het programma Oost waarin dit duidelijk wordt.

Joost Eerdmans Wethouder Veiligheid, Handhaving en Buitenruimte

5 6 In dit hoofdstuk maakt u kort kennis met het gebied Prins Alexander. Voor meer details van dit gebied verwijzen Hoofdstuk 1 wij u naar het gebiedsplan Prins Alexander 2014 -2018 “Kwaliteit is kwetsbaar”.

Prins Alexander is een dynamisch gebied met zeven woonwijken: , /’s Gravenland, De kwaliteiten , , , en . Een gebied waar ruim 94.000 mensen met plezier wonen, waar 2.800 bedrijven en 750 winkels zijn gevestigd en waar 30.000 mensen werken. Prins Alexander van Prins is een stad op zich; vergelijkbaar met een middelgrote stad als of Deventer.

Het gebied is uniek binnen Rotterdam: moderne Alexander ééngezinswoningen en appartementen in een aantrekkelijke groene woonomgeving. Het is goed beheerd, met voldoende voorzieningen in een veilige en kindvriendelijke omgeving en met ruime recreatieve en sportieve mogelijkheden zowel in het gebied als in de omgeving. Prins Alexander is aantrekkelijk voor gezinnen en midden- en hogere inkomens, 56% van de huishoudens behoort tot deze categorieën, en biedt sociale en economische stijgers uit andere delen van Rotterdam en daarbuiten de mogelijkheid een stap te maken op de woonladder.

Prins Alexander is aantrekkelijk voor bedrijven, in het bijzonder voor zakelijke dienstverlening, detailhandel, bouwnijverheid, gezondheids- en welzijnszorg en onderwijs. Van de 2.800 bedrijven zijn 1.400 zzp’ers (zelfstandigen zonder personeel). De bedrijven zijn gevestigd in het centrum van Prins Alexander (de Alexanderknoop) en op de bedrijfsterreinen in de wijken. Zzp’ers werken veelal vanuit huis. In het centrum van het gebied ligt het tweede winkelgebied van Rotterdam. Het Alexandrium is een zeer succesvol winkelgebied in termen van bezoekersaantallen, omzetcijfers en aantrekkingskracht. Dit centrum is goed bereikbaar met auto, fiets, trein, metro en bus.

7 8 2.1 Focus in Programma Oost Hoofdstuk 2 Prins Alexander kan alleen aantrekkelijk blijven als woningen en woonomgeving kwalitatief goed worden beheerd, de wijkvoorzieningen en de winkelcentra op orde blijven, de wijken veilig zijn en als veilig worden De thema’s ervaren. Om de economie van het gebied op peil te houden en te versterken is het verder ontwikkelen van de Alexanderknoop van groot belang. In het algemeen scoort het gebied Prins Alexander goed, Echter, wanneer we voor het inzoomen vallen twee dingen op: 1) patronen van graduele achteruitgang in het gebied; 2) grote verschillen in specifieke problemen tussen de Programma wijken zelf. Dit hoofdstuk beschrijft per thema maatregelen die wij met het Programma Oost willen uitvoeren. Onze keuzes zijn gebaseerd op informatie uit het gebied en de monitor. Oost Gesprekken met individuele bewoners en wijkteams, participatie-avonden, input van de gebiedscommissie waren onderdeel van de voorbereiding. De thema’s zijn veiligheid, de beleving en technische kwaliteit van de buitenruimte (schoon en heel), ouderen, economie en kansrijke wijken. Wij vragen aandacht voor een gerichte aanpak in de wijken en buurten. Soms is nader onderzoek nodig. Met dit programma vragen wij aandacht en middelen voor deze gerichte aanpak om te voorkomen dat het gebied straks wel in het rood staan op de monitor. Het beschreven maatregelenpakket is samengevat in een overzicht met activiteiten (in hoofdstuk 3).

Wij stellen een pakket van maatregelen voor die wij in samenwerking met de partners in de wijken, corporaties, RET, NS, winkeliersverenigingen et cetera, verder uitwerken en uitvoeren. In de volgende paragrafen zijn de thema’s en maatregelen beschreven. Tot slot zijn de kosten in de tijd zichtbaar gemaakt. Daar waar nadere uitwerking nodig is, maken wij procesafspraken.

2.2 Veiligheid

2.2.1 Algemeen

Begin oktober 2015 zijn in opdracht van de Directie Veiligheid gesprekken gevoerd met bewoners in het kader van onderzoek naar veiligheidsbeleving. Hieruit blijkt dat in diverse delen van de wijken de veiligheid en het veiligheidsgevoel in het geding zijn. Het gaat daarbij om uiteenlopende items als woonoverlast, jeugdoverlast en –criminaliteit (druggerelateerd), woning- en auto-inbraken. Gemiddeld scoort Prins Alexander op de veiligheidsindex in het Wijkprofiel een aantal goede gemiddelden, maar tegelijkertijd zien we, als we nader inzoomen op het gebied, enkele kwetsbare buurten. Uit de veiligheidsanalyse zijn met name de wijken Zevenkamp, Oosterflank en Ommoord naar voren gekomen en specifiek ook het strand van Nesselande bij

9 zomerse temperaturen. Er is een stijging te zien van het in Oosterflank ligt boven het Rotterdams gemiddelde. We aantal meldingen bij het Veiligheidsloket: in 2015 waren zien een stijgende lijn in het aantal meldingen. er 124 meldingen en in de eerste helft van 2016 al 79. Wij stellen daarom voor om een GebiedsInterventieTeam Het aantal misdrijven in Oosterflank is per 1000 inwoners (GIT) woonoverlast in te stellen. Dit team is nodig om de (9,5) hoger dan het Rotterdams gemiddelde (7,5). Ook klachten te kunnen afhandelen. het aantal geweldsincidenten nam hier toe met meer dan In Prins Alexander leeft het gevoel dat melden niet helpt: een verdubbeling (van 0,4 naar 1,0 per 1000 inwoners). “er wordt toch niets mee gedaan”. Dit is onder meer In Prins Alexander is een toename van meldingen over verwoord tijdens de Wij-gesprekken, waarbij 50 tot 70% verwarde personen, die al dan niet begeleid of zelfstandig van de aanwezige bewoners aangeeft dat melden niet wonen. Wij stellen een acupunctuuraanpak voor om de helpt. De, in relatie tot de omvang, geringe capaciteit op maatregelen gericht uit te voeren in specifieke buurten woonoverlast is hier mede debet aan. Er is meer inzet en straten. Een veiligheidsregisseur stuurt de uitvoering nodig op de informatieverstrekking over het doen van aan. Naast het aanjagen van de uitvoering zorgt hij voor meldingen en het verbeteren van de samenwerking met de afstemming met alle betrokken partijen en brengt hij de partners. veiligheidsissues in specifieke delen van de wijken in kaart. De concentratie van woonoverlast is weergegeven in Dit maakt een integrale aanpak van de veiligheidsbeleving bijlage 1. In het verlengde van de uitbreiding van de mogelijk met een chirurgische precisie. Dit is in lijn met capaciteit op woonoverlast is een portiekaanpak nodig de nieuwe kijk op veiligheidsaanpak uit het onderzoek voor een aantal straten in Zevenkamp en Oosterflank. dat naar aanleiding van de motie “Rotterdam net zo veilig Een aanpak vergelijkbaar met het project Tussendijken, subjectief als objectief” is uitgevoerd. De optelsom van de waarbij ook vanuit welzijn (het wijkteam) wordt aangesloten individuele veiligheidsissues in de wijken verantwoorden (schuldhulpverlening en tegenprestatie). een dergelijke integrale aanpak. In de noordelijke wijken in Prins Alexander is behoefte aan 2.2.3 Aanpak jeugdoverlast en-criminaliteit een mobiel veiligheidspunt. De ontwikkeling hiervan stelt de gemeente samen met de samenwerkingspartners in In Prins Alexander zijn op dit moment twee problematische staat vanuit één loket te werken op de juiste plaatsen en de jeugdgroepen geprioriteerd. Vooral de “harde kern”- juiste momenten. leden uit deze jeugdgroepen plegen regelmatig criminele In de bijlagen zijn kaarten opgenomen voor de delicten en veroorzaken overlast. De aanzuigende werking verschillende onderwerpen in Prins Alexander. die uitgaat van deze jongeren maakt dat het nodig is om ook stevig in te zetten op het voorkomen van nieuw 2.2.2 Vermindering woonoverlast aanwas. Een overzichtskaart geeft aan waar hardnekkige jeugdoverlast en –criminaliteit zich concentreert (bijlage 2). De toename van woonoverlast in Prins Alexander Op deze plekken zijn maatregelen nodig, met name rond vraagt om een grotere capaciteit voor de aanpak van het Ambachtsplein en rond het strand Nesselande. dit probleem. De huidige inzet richt zich voornamelijk op zware dossiers. Er is meer capaciteit nodig om de De problematiek in en rond het Ambachtsplein in woonoverlastklachten effectief te behandelen. Zevenkamp is veelzijdig. Naast de sleetsheid van het Er is sprake van een verdubbeling van het aantal cases ten plein en de woonomgeving rond het winkelcentrum speelt opzichte van 2014. Dit aantal is vergelijkbaar met cijfers jeugdoverlast al jaren een rol. Dit heeft tot verschillende uit 2014 in , IJsselmonde en Feijenoord. Het incidenten geleid. Het winkelcentrum gecombineerd aantal meldingen met betrekking tot burengerucht/conflict met het metrostation is een zeer kwetsbare plek. De wijk Zevenkamp is geprioriteerd als jeugdhotspot vanuit het programma “Stok achter de deur”. In deze wijk is sprake van een stijging van het aantal gemelde incidenten jeugdoverlast bij politie, het aantal jeugdige verdachten en het aantal delicten gepleegd door jeugdigen. Dit terwijl de cijfers op jeugdhotspots in Rotterdam gemiddeld een daling laten zien. Een structurele aanpak is nodig in samenwerking met politie, ondernemers en bewoners. Er wordt gebruik gemaakt van groepsaanpak, en de eigenaar van het winkelcentrum en de winkeliers dragen bij aan de verbetering van de uitstraling van het winkelcentrum. Het winkelcentrum werkt aan een nieuw KVO (Keurmerk Veilig Ondernemen). Ook de gemeente zet in op het verbeteren van de uitstraling van het plein. Er is extra inzet nodig om nieuwe aanwas van jongeren met een semicriminele carrière te voorkomen (de nieuwe aanwas wordt momenteel door de professionals al waargenomen). Hierdoor wordt voorkomen dat een nieuwe generatie ook in de groepsaanpak terecht komt. Bij de jongere kinderen wordt vergaand pestgedrag op straat waargenomen. Voor beide leeftijdsgroepen zijn gerichte maatregelen nodig

10 (inzet ambulant jongerenwerk, gericht programma voor woninginbraken worden de wijken Oosterflank, Ommoord pestgedrag). en Zevenkamp in het programma Focusgebieden De huidige groep probleemgevende jongeren is deels opgenomen. Tevens komen er investerings- en van het winkelcentrum verdwenen en verschoven stimuleringsmaatregelen voor inbraakpreventie en naar de nabij gelegen Rozentuin. De problematiek is verlichting in brandgangen. daarmee niet opgelost maar verschoven. Voor de buurt Naast woninginbraken scoren de wijken Prinsenland, in en rond Winkelcentrum Zevenkamp vinden wij een Oosterflank, Het Lage Land en Ommoord hoog op auto- beheerplan noodzakelijk; voornamelijk in het voorjaar en inbraken. In Ommoord en Prinsenland zijn dat zo’n 100 tot de zomermaanden. Naast de huidige inzet komt er een 150 auto-inbraken per jaar per wijk. Voor het tegengaan gerichte aanpak op jongeren, waarbij verder ingezoomd van auto-inbraken zal hier een quick-scan worden wordt op individuen uit de Groepsaanpak en verhoging uitgevoerd op parkeerplaatsen, waarbij wordt gekeken van het toezicht in en rond het winkelcentrum door middel naar mogelijke maatregelen als het verbeteren van van inzet extra jeugdhandhavers. Daarnaast is er aandacht zichtlijnen en aanbrengen van extra verlichting. In bijlage voor verbetering van de buitenruimte en uitstraling van 3 en 4 zijn overzichten opgenomen van de gebieden waar het gebied rondom Winkelcentrum Zevenkamp. Dit de inbraken zich met name manifesteren. in samenwerking met bewoners, ondernemers en de eigenaar van het winkelcentrum. 2.3 Schoon Met de maatregelen die zijn opgenomen in het programma ‘Stok achter de deur 2015-2018’ beschikken we over Delen van de wijken geven een zeer negatief een groot palet aan maatregelen voor de aanpak van belevingsbeeld op het thema schoon. Naast de jeugdoverlast en jeugdcriminaliteit. Zo is vanuit deze verzakkingen en een sleets uiterlijk spelen zwerfvuil, aanpak in en Bospolder-Tussendijken een onkruid en graffiti een hierin een rol (in bijlage 1 zijn de kernteam jeugdoverlast ingesteld. In deze gebieden is wijken aangeduid waar de schouwcijfers op zwerfvuil en tijdelijk extra focus aangebracht op de integrale aanpak onkruid beneden de stedelijke norm liggen). Dit heeft en dieperliggende oorzaken van jeugdoverlast. In Prins direct effect op de veiligheidsbeleving in de wijken. In Alexander zullen we de lessen uit beide kernteams waar wijken als Zevenkamp en Oosterflank en rond winkelcentra mogelijk toepassen en inzetten op een integrale aanpak blijven zwerfvuil, onkruid en rommel bij containers een van jeugdoverlast (zowel preventief als repressief) met hardnekkig probleem, ondanks de aandacht die het hierbij specifiek aandacht voor Zevenkamp. Dit doen krijgt (met scores van 25% respectievelijk 37%, scoren we door in te zetten op nauwere samenwerking en extra deze wijken in negatieve zin ver boven het Rotterdams toezicht en handhaving in het gebied. Ook gaan we gemiddelde). Ook wijken als Prinsenland en Het Lage samen met scholen en partners in de wijk inzetten op Land scoren slechter dan de Rotterdamse norm. Er komt vroegsignalering om nieuwe aanwas van overlastgevende extra inzet op specifieke delen in de wijken voor het & criminele jongeren te voorkomen. schoonhouden van zwerfvuil, onkruid en graffiti. Sleetse elektriciteitshuisjes geven een treurig beeld. Verschillende Het strand van Nesselande is een succesvolle parkeerplaatsen in Prins Alexander (nabij de Blijde recreatiegelegenheid voor Rotterdam. Steeds meer Wei, Vlambloem, Zuidlaardermeer en Leninggradweg) inwoners ontdekken dit strand dat goed bereikbaar is. Het worden als onveilig ervaren. Op deze parkeerplaatsen brengt daardoor ook problemen met zich mee voor het vindt vandalisme plaats (graffiti), wordt geslapen strand en de directe omgeving (Badplaats Nesselande; (veelal vrachtwagenchauffeurs) en worden fecaliën winkelcentrum en boulevard). Afgelopen jaar hebben zich aangetroffen. Handhaven alleen is niet afdoende. Op hier in de zomerperiode ernstige problemen met jongeren deze parkeerplaatsen moeten aanvullende maatregelen rond het strand en in het winkelcentrum voorgedaan. Dit als verlichting en camera’s worden gerealiseerd. Hier zijn was ingrijpend voor de strandgasten en de winkeliers en extra middelen voor nodig. bewoners van de boulevard. Er ligt een beheerplan voor Gerichte aanpak van deze plekken is nodig door extra de zomermaanden voor de Badplaats Nesselande alsook inzet van Snel Schoonteams voor verwijderen van zwerfvuil een warmweerprotocol. Beide worden momenteel herzien en onkruid alsook een extra graffititeam om graffiti te op basis van de ervaring van afgelopen jaren. De inzet van verwijderen. We sluiten hierbij aan bij de pilot aanpak gemeente, politie, strandwacht e.a. dienen geborgd en graffiti. In Prins Alexander is een pilot uitgevoerd voor het versterkt te worden. Gebleken is dat een aanvullende inzet beschilderen van elektriciteitshuisjes. Financiering hiervan van particuliere bewaking gedurende de zomermaanden gebeurt vooralsnog met stedelijke middelen. (bij warm weer) effectief is voor de beheersing van de veiligheid rond de boulevard en het winkelcentrum. 2.4 Heel 2.2.4 Woning- en auto-inbraken De fysieke staat in Prins Alexander is nijpend te noemen. Met betrekking tot woninginbraken scoren de wijken De technische kwaliteit is beneden de Rotterdamse Zevenkamp, Oosterflank en Ommoord opeenvolgende norm. Het huidige budget ontoereikend is om de basis jaren hoog: circa 140 inbraken per jaar per wijk. In op orde te houden. Het op peil houden van de openbare Ommoord is er een stijging van 98 (2014) naar 139 ruimte vraagt om forse (extra) investeringen. Het uitblijven (2015). Voor het tegengaan en verminderen van de hiervan bedreigt de kwaliteit. Het gebied dreigt letterlijk

11 Het ophogen van wijken gebeurt veelal tegelijkertijd met het vernieuwen van de riolering. In sommige wijken is de technische kwaliteit van de buitenruimte echter dusdanig beneden het gewenste niveau dat hier niet gewacht kan worden op het vernieuwen van de riolering; de verzakkin- gen zijn te groot.

Prins Alexander kent een aantal oudere wijken (jaren 60, 70, 80) waar de ruimtelijke inrichting niet meer van deze tijd is. Teveel ruimte voor rijdend verkeer, zeer veel grijs en en figuurlijk weg te zakken, waardoor de aantrekkelijkheid stenige oppervlaktes, weinig groen en te weinig parkeer- van het woongebied terugloopt. Als gevolg hiervan plaatsen. Vaak zijn bij de bouw van de wijk snelgroeiende ontstaan allerlei problemen: grote hoogteverschillen bij de bomen geplaatst op ongunstige plaatsen (dicht bij wonin- bebouwing, niet bruikbare parkeerplaatsen door te grote gen of in parkeervakken). Indien in een dergelijke wijk een bomen en een kapot wegdek, water op straat en in de integrale technische verbeterslag wordt voorbereid, is het kruipruimten. zinvol om ook de functionele verbeteringen meteen mee te Naast de kapotte en verzakte buitenruimte zijn in nemen zodat deze wijken de komende jaren geen verde- verschillende buurten functionele ingrepen nodig om re investeringen meer zullen vragen. Naast de noodzaak de wijken leefbaar te houden. Dit zijn ingrepen in het van aanpassingen (optimaliseren parkeerruimte, groen- wegprofiel, aantallen parkeerplaatsen en ruimte voor groen structuur aanpassen, aanpassen verouderd en scheef- en spelen. De verzakkingen hebben ook tot gevolg dat gezakt straatmeubilair) kan een dergelijke wijk meteen in grote delen van beschoeiingen en duikers verzakt zijn en Rotterdamse Stijl worden uitgevoerd en de hoeveelheid niet meer functioneren. verharding worden geoptimaliseerd (ivm duurzame inrich- Het ophogen van Prins Alexander vraagt enorme lange ting openbare ruimte en waterafvoer). termijn investeringen; niet alleen voor grijs en groen maar Als er maatregelen worden getroffen, worden deze uit ook de waterhuishouding (waterafvoer). bestaande budgetten bekostigd wat uitstel van andere projecten vraagt, daardoor is het voor wat betreft de tech- De stedelijke CROW norm ligt op 85% voldoende of nische kwaliteit van de buitenruimte “dweilen met de kraan matig en 15% slecht. In Prins Alexander ligt de score open” geworden. voor voldoende en matig samen op 81,8%. De score voor wegen in Prins Alexander ligt 3,2 % onder de norm. In het gebiedsplan is de aanpak van de sleetsheid van Door de grootte van het gebied gaat dit om een enorm Oosterflank en Zevenkamp als prioriteit opgenomen. Naast areaal: 114.647 m2. Op veel plekken moeten rondom het deze bloemkoolwijken vragen Ommoord en Het Lage Land slecht scorende gedeelte hele straatlengtes en/of stoepen ook de nodige aandacht, ook in verband met het grote aangepakt worden om dit goed op te lossen. Daardoor aantal ouderen die in deze wijken wonen. is de werkelijk aan te pakken oppervlakte groter dan het Voor dit programma is geïnventariseerd welke investerin- aangegeven areaal (circa 230.000 m2). gen op korte en middellange termijn nodig zijn. Bij het areaal dat kwalitatief een voldoende krijgt is voor In Ommoord is aanpak van de buitenruimte bij de hoog- 30% toch al sprake van veel oneffenheden. Deze zullen bouw noodzakelijk (Elliotplaats, Cordell Hullplaats, Robert als eerste afzakken naar matig en onvoldoende. Dit is Kochplaats, Hammarskjöldplaats en Stresemannplaats). onderhoud voor de nabije toekomst. En ook hier geldt dat het aan te pakken areaal groter is (minimaal 2.000.000 In enkele wijken in Prins Alexander wordt nu integraal m2). Indien ook dit op het juiste niveau gebracht moet opgehoogd tegelijk met het vernieuwen van de riolering. worden betekent dit dat er de komende decennia voor Daarmee wordt werk met werk gemaakt en worden ver- tientallen miljoenen geïnvesteerd moet worden in de zakkingen in deze wijken aangepakt. Het gaat hier om de wegen. Het cluster Stadsbeheer brengt dit nader in kaart. Grassenbuurt, Architectenbuurt, Oosterflank-Noordoost en de Rivierenbuurt. Er is echter geen geld om ook de In onderstaand overzicht zijn de scores van de wijken (functionele) inrichting van het gebied aan te passen. Dit opgenomen en is in rood aangegeven in welke wijken het betekent dat deze wijken niet toekomstbestendig zijn en percentage(slechte staat) groter is dan 15% (in bijlage 1 de functionele problematiek niet wordt opgelost. Om extra zijn deze wijken gearceerd weergegeven). toekomstige kosten te besparen is het zeer wenselijk om tegelijkertijd ook functionele wijzigingen door te voeren. Wijk Score slecht 2015 Hiervoor zijn extra middelen nodig. Nesselande 4% Door derden wordt de langverwachte renovatie van de Zevenkamp 28% sterflats (Prinsenland) aangepakt, alsook stadsverwar- Ommoord 26% ming aangelegd. Ook de buitenruime rond de sterflats Oosterflank 17% moet aangepakt worden. In deze flats komen ook sociale Lage Land 19% problemen voor. Het opheffen van de sleetsheid in dit Prinsenland 8% gebied draagt bij aan de leefbaarheid rond deze flats. Nu ‘s-Graveland 8% is het moment om de buitenruimte aan te pakken, integraal Kralingseveer 24% met de activiteiten van anderen. Hiervoor is vooralsnog onvoldoende budget.

12 2.5 Economisch opgepakt (veiligheid, kwaliteit bebouwing, schoon en heel, activiteiten ondernemers et cetera). 2.5.1 Alexanderknoop Naast het borgen van de veiligheid tijdens de zomermaan- De Alexanderknoop vormt met haar kantoren, winkelcentra den is het fietsparkeren nabij het winkelcentrum en op de Alexandrium I, II en III, onderwijsinstellingen en aanslui- boulevard in Nesselande een probleem. De fietsen van tingen met het openbaar vervoer het centrumgebied van strandbezoekers staan verspreid over de gehele boulevard Prins Alexander. De Alexanderknoop heeft een belangrijke en hinderen de doorgang voor nooddiensten en geven economische functie voor Prins Alexander, voor Rotterdam overlast in het gebruik van de openbare ruimte. Hier wordt en de regio. op gehandhaafd, maar er moeten bij het winkelcentrum ook extra fietsvoorzieningen worden aangebracht om deze Het station Alexander wordt grondig verbouwd, zowel het problematiek beheersbaar te houden. NS-gedeelte als het metrostation. In de directe omge- ving van het station wordt het Alexandrium verbouwd. Plintbebouwing en een bioscoop aan de zijde van het Prins 2.6 Ouderen Alexanderplein staan daarbij in de planning. Daarnaast zal ook aan de andere zijde (nabij het Poolsterplein) het In Prins Alexander wonen veel ouderen, voornamelijk Alexandrium worden verbouwd en uitgebreid. Aan de in Ommoord en Het Lage Land. Het aantal 65-plussers noord- en oostzijde van het station zijn investeerders bezig neemt toe. Ook het aantal 80-plussers, die meer zorgbe- met de herontwikkeling van de bestaande kantoren waar- hoevend zijn, neemt toe. In het gebied wonen in totaal onder de vestiging van het hoofdkantoor van de Nationale 19.112 mensen van 65 jaar en ouder. Dit is 20% van de be- Politie. volking (Rotterdam: 15,1%). Hiervan zijn 6.000 bewoners 80+. Omdat er in Prins Alexander ook veel mensen in de Deze grootschalige, door derden geïnitieerde ontwikkelin- leeftijdsgroepen 50 – 65 jaar wonen, blijft het aantal oude- gen betekenen een enorme economische impuls voor dit ren de komende jaren toenemen: in 2030 zijn zo’n 23.000 gebied en de stad. De gemeente kan met de aanpak van bewoners van Prins Alexander 65 jaar of ouder (24% van de buitenruimte in dit gebied deze ontwikkelingen onder- de bevolking). Hiervan zijn zo’n 7.000 bewoners 80+. steunen en verdere economische ontwikkeling versterken. Naast het station ligt het busstation dat vraagt om een Ouderen wonen langer thuis en zijn meer dan vroeger herinrichting. Bovendien is er een oplossing nodig voor aangewezen op woningaanpassingen en zorgarrange- de onvoldoende capaciteit van de huidige fietsenstalling. menten aan huis. De woningen moeten geschikt zijn, de Naast het investeren in de buitenruimte is het nodig dat er woonomgeving en de voorzieningen moeten op orde zijn. voldoende ambtelijke capaciteit is om als gemeente deze De zelfredzaamheid van ouderen is in belangrijke mate af- ontwikkelingen te begeleiden en te faciliteren. hankelijk van de voorzieningen in de directe omgeving. In de rapportage “Langer thuis in Prins Alexander” (van het 2.5.2 Winkelcentra samenwerkingsverband Buurtgericht Samenwerken Prins Alexander) worden de kansen en bedreigingen geschetst. In Prins Alexander zijn er naast het Alexandrium verschil- Ook wordt daar de zorg uitgesproken over het mogelijk lende wijkwinkelcentra: verdwijnen van de Romeynshof als wijkcentrum. Voor de - Binnenhof Romeynshof loopt een marktverkenning om de exploitatie - Hesseplaats en het beheer buiten de gemeente te plaatsen. Indien - Winkelcentrum Zevenkamp dit niet lukt, zou dit sluiting van de Romeynshof kunnen - Winkelcentrum Het Lage Land betekenen. De ligging en de multifunctionele (toekomstige) - Clustering winkels/dienstverlening Jacob van mogelijkheden, maken dat dit gebouw naar de toekomst Campenplein toe een belangrijke rol kan vervullen, bijvoorbeeld als - Nesselande Huis(kamer) van de wijk. Daarbij wordt recht gedaan aan - Mia van IJperenplein de wijkactiviteiten die nu al plaatsvinden in de Romeynshof als functie van ontmoetingsplaats. Er lopen KVO’s (KVO= Keurmerk Veilig Ondernemen) voor de veiligheid in de winkelcentra. Hierbij worden de In het programma Oost hebben we focus aangebracht in ondernemers ondersteund vanuit de gemeente. Ook zijn er de uitwerking van het beleid naar maatregelen om oude- gerichte maatregelen per winkelcentrum. Deze zijn veelal ren of hulpbehoevenden langer zelfstandig thuis te laten gericht op de inrichting van de buitenruimte en op de wonen: primaire veiligheid. Deze maatregelen zijn dan ook bij de 1. woningaanpassingen; thema’s Veiligheid, Schoon en Heel opgenomen. 2. toegankelijke buitenruimte; Er is geen centrale aanpak winkelcentra in Prins Alexander. 3. ruimten ontwikkelen voor het ontmoeten en treffen van De winkelcentra komen aan bod bij specifieke program- voorzieningen; ma’s. Naast de gemeentelijke inspanningen zijn ook de 4. zorgen voor ontschotting van budgetten en zorgdragen inspanningen van de ondernemers en de vastgoedeigena- voor eenduidige vindplaatsen van aanbod (in de zorg); ren van belang om de centra levend te houden. Hiervoor versterking servicevoorzieningen van ouderen; moet een integrale aanpak komen waarbij alle actoren zijn 5. zorgen voor goede informatievoorziening en inzet van aangesloten en waarin de verschillende thema’s worden huismeesters in woongebouwen.

13 2.6.1 Woningaanpassingen 2.6.5 Zorgen voor goede informatievoorziening en inzet van huismeesters in woongebouwen Ten aanzien van woningaanpassingen zullen wij oude- ren stimuleren gebruik te maken van thuistechnologie. In Prins Alexander is succesvol de LeeftSamen-app In IJsselmonde is de pilot “keuzegids thuistechnologie” geïntroduceerd als een middel om de zelfredzaamheid vrijwel afgerond. Er is contact met het programma Langer en samenleven in de wijk te bevorderen. De app verbindt Thuis en de Stichting Kien (die de keuzegids ontwikkelen). vraag en aanbod van bewoners, professionals en onder- In 2017 zullen we ook in Prins Alexander een keuzegids nemers. Vanuit het programma Langer Thuis wordt de introduceren. Dat vraagt inspanning en samenwerking met doorontwikkeling van deze app verder onderzocht (voor de en van zorgpartijen in het gebied. rol van deze app in de verbetering van de informatievoor- ziening). Door het bijeenbrengen van informatie in de app Naast de thuistechnologie willen wij in Prins Alexander een kan deze naast digitale raadpleging ook gebruikt worden gerichte aanpak voor het geschikt maken van woningen om informatie op papier uit te geven. voor ouderen. Deze aanpak moet ontwikkeld worden met Voor het langer veilig zelfstandig wonen van ouderen is corporaties en de gemeente en vraagt vooralsnog ambte- het nodig dat zij in hun directe omgeving terecht kunnen lijke inzet. voor allerlei praktische zaken. De LeeftSamen-app kan deels voor een verbinding zorgen, maar niet alle ouderen 2.6.2 Toegankelijke buitenruimte zijn in staat deel te nemen aan digitale netwerken. Zij zijn aangewezen op hun directe leefomgeving en het directe Voor het langer zelfstandig blijven wonen van ouderen en contact. In het programma Oost wordt als extra maatregel hulpbehoevenden is de noodzaak om de buitenruimte het instellen van huismeesters ingevoerd. Deze huismees- aan te pakken extra urgent. Dat maakt dat de buitenruimte ters zijn herkenbaar en vertrouwd. Zij kunnen praktische om de wooncomplexen, de voorzieningencomplexen als zaken oplossen en hebben vanaf de woonlocatie ook een de routes van en naar OV-punten extra aandacht moeten signalerende functie zodat direct andere professionals krijgen op vlakheid en toegankelijkheid van de openbare ingeschakeld kunnen worden die nodig zijn. Dit bevordert ruimte. Het schouwprotocol moet hierop worden aange- tevens de veiligheid van ouderen in grootschalige woon- past en naar aanleiding daarvan moeten maatregelen gebouwen. Voor de invoering van deze maatregelen wordt worden genomen. Vanuit de gemeente wordt bij gladheid de samenwerking gezocht met corporaties en andere een strooiprotocol gehanteerd. Dit protocol vraagt om een samenwerkingspartners. aanpassing waarbij de buitenruimte rond wooncomplexen met veel ouderen, voorzieningencomplexen alsmede de routes van en naar OV vroegtijdig en frequent gestrooid 2.7 Sociale problematiek worden. Wij zullen inzichtelijk maken welke gebieden wij extra aandacht willen geven in het kader van Langer Thuis 2.7.1 Vroegsignalering multiproblematiek Wonen, de protocollen voor het schouwen en strooien aanpassen alsmede extra inzet van een onderhoudsploeg Oosterflank en een deel van Zevenkamp zijn als bloem- om meldingen over de toegankelijkheid in deze gebieden koolwijk ingericht. De aanpak van de sleetsheid van delen te verhelpen. van deze wijken is bij fysiek al vermeld. In sociaal opzicht gaat het in deze wijken vaak goed, maar in specifieke 2.6.3 Ruimten ontwikkelen voor het ontmoeten en straten en buurten is de urgentie vergelijkbaar met minder treffen van voorzieningen goed functionerende stadswijken. Het gaat om jeugd en gezinnen met multiproblematiek: sociale en gezinsproble- Door corporaties die deelnemen aan het programma matiek, werkloosheid, onvoldoende inkomen en onvol- Langer Thuis is aangegeven dat zij willen werken aan het doende (kunnen) meedoen. Ter indicatie: in Zevenkamp en verbeteren van de plinten van hun vastgoed. Hierbij wordt Oosterflank is het percentage bewoners in de schuldhulp- gedacht aan functies voor ontmoeten, specifieke voor- verlening 1,6 keer zo hoog als in Rotterdam. De kwaliteit zieningen (of wonen). Hiervoor wordt een concreet plan in deze straten en buurten is dusdanig, dat een gerichte ontwikkeld. aanpak noodzakelijk is. Wij zien twee maatregelen die noodzakelijk zijn. Enerzijds een sluitend netwerk en sluiten- 2.6.4 Zorgen voor ontschotting budgetten en ver- de werkprocessen organiseren, anderzijds de implemen- sterking servicevoorzieningen voor ouderen en hulpbe- tatie van de pilot “Vindplaats Schulden” in Prins Alexander. hoevenden Met deze pilot wordt een werkwijze geïmplementeerd voor vroegsignalering bij schulden. Geconstateerd is dat pro- In Prins Alexander is goede ervaring met de zorgwinkel fessionals elkaar nog (niet) genoeg vinden, dat problema- De Kleine Burcht. Dit voorbeeld kan in de andere gebie- tiek op individueel niveau onvoldoende in beeld is en dat den navolging vinden, in combinatie met de ontwikkeling er veel meer aanbod is dan de wijkteams aankunnen. Er van wijkbedrijven/zorgcoöperaties in de wijk. Binnen het zijn nog geen sluitende werkprocessen tussen wijkteams Programma Langer Thuis wordt met alle samenwerkings- en corporaties (wijkbeheerders, budgetconsulenten). Er partners het project opgestart om wijkbedrijven op te rich- moet een sluitend wijknetwerk en sluitende werkprocessen ten van waaruit zorg en ondersteuning kan worden gebo- komen waarvoor een projectleider zal worden aangesteld den en waardoor ontschotting van budgetten plaatsvindt. die in staat is kwetsbare individuen en huishoudens in beeld te brengen en die partijen bij elkaar brengt.

14 2.7.2 Taalvaardigheid dat zij hun heil elders in de regio zoeken! Prins Alexander kent veel vrijwilligers, een grote groep Onder meer vanuit het onderwijs in Prins Alexander krijgen ouderen en een teruggang van voorzieningen. Daarom wij signalen dat in klassen meer aandacht nodig is voor onderzoeken wij de uitbreiding van dit programma in Prins kinderen (en hun ouders) die de Nederlandse taal onvol- Alexander. doende machtig zijn. Wij zien een verband met de eerder genoemde multiproblematiek. Er moet overleg komen met Naast deelname aan het bovengenoemde programma is de scholen, ons zorgnetwerk en taalaanbieders met een specifieke aandacht nodig om (kansrijke) bewoners naar tweeledig doel: effectievere inzet van Rotterdams taal- het gebied te blijven trekken en in het gebied te houden. beleid binnen het netwerk zodat gebruik gemaakt wordt Dit kan met een goed aanbod, maar ook door stedelijk van het programma “Met taal versta je elkaar” en via de te onderzoeken hoe in samenwerking met de corporaties scholen het taalaanbod bij ouders onder de aandacht te een gericht toewijzingsbeleid kan worden gevolgd, o.a. krijgen om daarmee ook de taalvaardigheid van ouders te op leefstijl en kansrijkheid bewoners. We streven naar een vergroten. convenant dat aansluit op de Rotterdamse Woonvisie, met een nadere uitwerking van de mogelijkheden die een wij- 2.7.3 Instabiele thuissituaties ziging van de Wet bijzondere maatregelen grootstedelijke problematiek biedt. Vanuit de wijkteams is zichtbaar dat jeugdigen in de “rijkere wijken” nogal eens geconfronteerd worden met een instabiele thuissituatie. Genoemd worden vechtschei- dingen en ouders in financiële problemen. Wij zetten in op voorlichtingsbijeenkomsten over bewustwording van ef- fecten bij vechtscheidingen en maken daarbij gebruik van het programma Veilig Thuis. Daarnaast zullen wij inventa- riseren welke mogelijkheden er zijn voor verwijzing naar woonruimte voor scheidende ouders. Daarvoor starten wij een overleg met zorgaanbieders en corporaties. Voor jongeren in Nesselande die een stabiele thuissituatie ontberen, willen wij een thuisplek organiseren in Huis van de Wijk De Kristal. In de rijkere wijken zoals Nesselande en ’s Gravenland/ Prinsenland zijn veel problemen met alcohol en drugs. Dit zijn niet alleen problemen van de jeugd maar juist ook van ouders. Wij willen inzetten op voorlichting van alcohol en drugs in deze wijken middels normbijeenkomsten Alcohol en Drugs.

2.8 Kansrijke wijken

Bij het thema Kansrijke wijken gaat het om een goede wo- ningvoorraad, het toewijzingsbeleid, het samenwonen en de diversiteit van leefstijlen in Prins Alexander. De demografische ontwikkelingen in combinatie met een aantal andere factoren leiden tot druk op betaalbare woningen. Woonruimte moet geschikt zijn of geschikt gemaakt worden om langer thuis wonen mogelijk te ma- ken. Er moet ruimte worden gegeven aan gezinnen met kinderen en ruimte worden gegeven aan prioriteitsgroe- pen. Behalve over de woningmarkt op zich, gaat het om (de kunst van) het samenleven van verschillende groepen en om doelgroepgerichte voorzieningen. Hierbij willen we aansluiten op het programma “Sterke Schouders Sterke Stad”. Met dit programma wil Rotterdam kansrijke groepen steviger binden. Het gaat om studenten, young profes- sionals, gezinnen met hoogopgeleide ouders en empty nesters. Deze groepen dragen bij aan de economische en sociale groei van de stad, vanwege hun weerbaarheid, hun productiviteit, hun ondernemerschap en hun koopkracht. Daar profiteert elke Rotterdammer van. Prins Alexander is per definitie een gebied waar kansrijke groepen wonen en verbonden moeten blijven aan de stad Rotterdam. Voorkom

15 16 De knelpunten, zoals genoemd in dit programma, zijn op de volgende pagina’s vertaald naar maatregelen. Nodig Hoofdstuk 3 is een bedrag van € 10 mln. De inzet van deze incidentele middelen kan in korte tijd een forse impuls aan het gebied geven.

Voor de lange termijn, de periode na 2018, wordt samen Financiële met de gebiedscommissie een visie opgesteld. Immers, na deze korte klap in de periode 2017 – 2018, is er behoefte aan een lange termijn aanpak voor het ophogen, de water- paragraaf huishouding en de functionele veroudering. De functionele verbeteringen in de openbare ruimte lopen voor een groot deel gelijk met al geplande grootschalige onderhoudsprojecten. Dit is efficiënt en effectief. Naast een kostenbesparing heeft dit het voordeel dat de overlast voor omwonenden wordt beperkt.

17 Programma- Onderwerp/problematiek Maatregel Resultaat Bedrag onderdeel (x 1000) 2017 2018 som

Veilig Woonoverlast Instellen Verlaging aantal klachten 400 400 800 gebiedsinterventieteam woonoverlast

Centrale coördinator veiligheidspro- Aanstelling Centrale programma- Geen aanvullende blematiek Prins Alexander veiligheidsregisseur aanpak middelen nodig, wordt geprioriteerd vanuit de bestaande organisatie.

Interventiebudget Directe interventie 100 100 200 veiligheidsregisseur veiligheidsissues

Jeugdoverlast Winkelcentrum 1. Surveillance 1. Jongeren vroegtijdig 250 245 495 Zevenkamp Jeugdhandhavers in de aanspreken, corrige- 1. Jeugdhandhavers avond op en rond het ren of verbaliseren die a. Overlastgevende jeugdgroepen Ambachtsplein. zich bij overlast-locaties houden zich op diverse locaties op. ophouden. Daar waar ze verschijnen is spra- ke van geluidsoverlast, intimidatie, rommel op straat en dealen. Met de inzet van jeugdhandhavers kunnen we acuut ingrijpen op overlastloca- ties in samenwerking met politie en jongerenwerk b. Op de Rozentuin, de Rietdekkerweg, Nieuw Verlaat is veelvuldig sprake van jeugdover- last. Momenteel opereert toezicht & Handhaving in dit gebied. Zij hebben echter niet de gespreksvaardighe- den en ‘tools’ om de jongeren aan te spreken c.q. te verbaliseren.

2. Inzet ambulant jongerenwerk op 2. Uitvoeren van een 2. Jongeren worden jonge aanwas. specifieke aanpak op ervan weerhouden om Een van de redenen dat de jongeren die vatbaar aansluiting te vinden bij Ambachtspleingroep al langere tijd zijn om aansluiting te overlastgevende of crimi- bestaat is het feit is dat er steeds vinden bij leden uit de nele groepen. jonge aanwas zich bij de groep aan- groepsaanpak. sluit. Een specifieke aanpak vanuit het Ambulant jongerenwerk stelt zich ten doel te voorkomen dat jongeren tussen 12-16 jaar aanhaken bij de leden van de groepsaanpak en een overlastgevende of criminele carrière wordt voorkomen.

Inzet Jeugdoverlast op Poolsterplein Mix van maatregelen 200 200 400 en Romeynshof (geïntegreerd met gerelateerd aan lokale Ambachtsplein). situatie.

Jeugdoverlast strand Nesselande Inzet aanvullende Beheersing veiligheid in 150 150 300 particuliere handha- winkelcentrum, boulevard vers winkelcentrum en en strand Nesselande boulevard Nesselande in zomerperiode Handhavers op strand.

18 Programma- Onderwerp/problematiek Maatregel Resultaat Bedrag onderdeel (x 1000) 2017 2018 som

Aanpak woninginbraken Aanpak woninginbraken Vermindering aantal 150 150 300 met focus op de wijken woninginbraken. Oosterflank, Zevenkamp en Ommoord

Verbetering verlichting 30 25 55 brandgangen

Aanpak auto-inbraken Quick scan parkeer- Vermindering aantal 250 250 plaatsen t.b.v. zichtlijnen auto-inbraken en vormgeving

Aanbrengen verlichting en camera’s op de parkeerplaatsen (o.a. Blijde Wei, Vlambloem, Zuidlaardermeer en Leninggradweg)

Zichtbaarheid en vindbaarheid Inrichten mobiel veilig- Veiligheidsfunctionarissen 100 100 200 gemeente en politie verbeteren in heidspunt in omgeving zijn zichtbaar aanwezig in kwetsbare gebieden Zevenkamp/Ommoord de kwetsbare wijken

Veiligheid en multiproblematiek in Portiekaanpak stra- Veiligheid in genoemde 150 150 300 specifieke straten aanpakken ten Oosterflank en straten/buurten is verbe- Zevenkamp terd en gerichte aanpak multiproblematiek.

Veiligheid ouderen verbeteren Voorlichting geven aan Geen extra ouderen (toezegging MO: 90 uit bestaand programma)

Huismeesters in flatcomplexen Aanstellen van huis- Start met 5 huismeesters 240 240 480 Ommoord meesters in flatcom- plexen Ommoord

Schoon en Zwerfvuil en graffiti extra aanpakken Extra inzet snel schoon- In specifieke gebieden Geen extra, Heel binnen specifieke gebieden teams en graffititeam uit is de tevredenheid rond (bekostiging uit Nota aanpak Nota Rotterdam zwerfvuil en graffiti Rotterdam schone stad) schone stad. verbeterd.

Functionele verbeteringen in 1) Vergroening op spe- Met naar verhouding 1.420 4.000 5.420 inrichting functioneel verouderde cifieke grijze verharde beperkte inzet extra openbare ruimte tegelijk met groot- gebieden middelen kan behalve schalige onderhoudsprojecten uit- 2) Uitbreiding het onderhoud en de voeren zodat werk met werk gemaakt parkeerruimte rioleringswerkzaamheden kan worden: 3) Verbetering ook gelijk de functioneel Architectenbuurt verkeersveiligheid verouderde inrichting Grassenbuurt 4) Toegankelijkheid voor worden meegenomen Oosterflank Oost ouderen vergroten waardoor sleetsheid Rivierenbuurt 5) Aanpassing en wordt opgeheven als ook vervanging verouderde de specifieke Omgeving sterflats Prinsenland buitenruimtemeubilair inrichtingsproblemen 6) Toevoegen of verbe- worden opgelost. teren speelvoorzienin- gen in stenige buurten

19 Programma- Onderwerp/problematiek Maatregel Resultaat Bedrag onderdeel (x 1000) 2017 2018 som

Economie Ter ondersteuning thema Langer Verbetering routes Toegankelijke 110 110 220 Thuis aanpak buitenruimte ouderen van en naar buitenruimte voorzieningen in de wijk

Buitenruimte busstation en fietsen- Aanbrengen verbete- Tegelijkertijd met de ver- 500 500 stalling Rotterdam Alexander ringen buitenruimte bouwing van het station (veiligheid en bereik- wordt ook aansluitende baarheid station) buitenruimte van het busstation vernieuwd.

Aanpak winkelcentra Aanvalsplan integrale Gecombineerde aanpak 80 80 aanpak winkelcentra winkelcentra i.s.m. vast- goedeigenaren, winke- liers en gemeente.

Maatregelen Oplossen van hinderlijk/ fietsvoorzieningen onveilig fietsparkeren rond winkelcentra o.a. Nesselande.

Maatschappe- Vroegsignalering multiproblematiek Projectleider aanstellen Gerichte aanpak kwets- Geen extra (150 toezeg- lijke voor sluitend netwerk bare huishoudens ging MO uit bestaand ontwikkeling programma)

Implementatie pilot “Vindplaats Schulden”

Verbeteren taalvaardigheid Starten overleg scho- Betere toeleiding Geen extra (100 toezeg- len, zorgnetwerk en en bereikbaarheid ging MO uit bestaand taalaanbieders taalaanbieders. programma)

Inzet programma “Met taal versta je elkaar”.

Instabiele thuissituatie Aanpak vechtschei- Bewustwording van ef- Geen extra (50 toezeg- dingen: voorlichting fecten vechtscheidingen. ging MO uit bestaand middels programma programma) Veilig Thuis Plek voor jongeren in onstabiele thuissituaties. Thuisplek organiseren in de Kristal voor jongeren. Mogelijkheden bij woon- problematiek ouders en Overleg zorgaanbieders kinderen bij scheidingen en corporaties m.b.t. verkennen aanbieden woonruimte scheidende ouders. Bekend zijn met proble- matiek alcohol en drugs Voorlichting voor zowel jongeren als alcohol en drugs ouders. (normbijeenkomsten)

Langer Thuis programma Verschillende maat- Geen extra budget maat- regelen uit bestaand schappelijke ontwikkeling programma. Extra maat- (150 toezegging MO uit regelen voor toeganke- bestaand programma) lijke buitenruimte voor ouderen (zie onderdeel Schoon en Heel)

20 Programma- Onderwerp/problematiek Maatregel Resultaat Bedrag onderdeel (x 1000) 2017 2018 som

Kansrijke Kansrijke groepen behouden en Deelname aan program- Deelname aan bestaand wijken versterken ma Sterke Schouder, programma Sterke Stad

Gericht toewijzings- beleid in aansluiting op de woonvisie (wet bijzondere maatre- gelen grootstedelijke problematiek)

Totalen 4.130 5.870 10.000

21 22 Bijlage 1 Kaart Achterstallig onderhoud, woonoverlast en vervuiling Bijlagen Bijlage 2 Kaart Jongerenoverlast Bijlage 3 Kaart Woninginbraken

Bijlage 4 Kaart Autoinbraken

23 Bijlage 1 Kaart Achterstallig onderhoud, woonoverlast en vervuiling

24 Bijlage 2 Kaart Jongerenoverlast

25 Bijlage 3 Kaart Woninginbraken

26 Bijlage 4 Kaart Autoinbraken

27 28