(Islam Tarihi) Anabilim Dali
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
TÜRKİYE CUMHURİYETİ ANKARA ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ İSLAM TARİHİ VE SANATLARI (İSLAM TARİHİ) ANABİLİM DALI OSMANLI DÖNEMİ ÜSKÜP VAKIFLARI Doktora Tezi Hasan TELLİ Ankara-2018 I TÜRKİYE CUMHURİYETİ ANKARA ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ İSLAM TARİHİ VE SANATLARI (İSLAM TARİHİ) ANABİLİM DALI OSMANLI DÖNEMİ ÜSKÜP VAKIFLARI Doktora Tezi Hasan TELLİ Tez Danışmanı Doç. Dr. Halide ASLAN Ankara-2018 II III TEŞEKKÜR Rahman ve Rahim olan Allah‟ın adıyla. Bütün hamdler, Ģükürler ve övgüler alemlerin Rabbi olan Allah‟a olsun. Sonsuz güç, kudret ve ilim sahibi Allah‟ın ilmi sayısınca en güzel salat, selam ve ihtiramlar ümmeti olmakla Ģeref bulduğum peygamberlerin sonucusu Hazreti Muhammed Mustafa‟ya, cümle enbiyaya, ashabına, etbaına ve sevdiği kullarının üzerine olsun. “Osmanlı Dönemi Üsküp Vakıfları” konulu doktora tezimin hazırlanmasında çok önemli katkıları olan danıĢman hocalarım Prof. Dr. Nesimi YAZICI ve Doç. Dr. Halide ASLAN hocalarıma, bilgilerinden ve rehberliklerinden istifade ettiğim Prof. Dr. Mehmet ÖZDEMĠR, Prof. Dr. Abdulkadir DÜNDAR, Prof. Dr. Recai DOĞAN, Prof. Dr. Mustafa TURAN, Doç. Dr. Yasin YILMAZ, merhum Prof. Dr. Ġbrahim SARIÇAM, Prof. Dr. Ġrfan AYCAN, Prof. Dr. Seyfettin ERġAHĠN, Prof. Dr. Nahide BOZKURT, Prof. Dr. Eyüp BAġ, Prof. Dr. Hasan KURT, Prof. Dr. Mehmet DALKILIÇ ve Dr. Öğretim Üyesi Ġbrahim ĠMAMOĞLU hocalarıma, araĢtırmada bizlere destek ve yardımcı olan Diyanet ĠĢleri BaĢkanlığı‟na, Vakıflar Genel Müdürlüğü ArĢivi, Osmanlı Devlet ArĢivi, Topkapı Sarayı Müzesi ArĢivi ve Makedonya Devlet ArĢivi ve kütüphanesindeki yetkili ve görevli dostlara, beni yetiĢtirip okutan babam Abdulgani TELLĠ ve annem Hayrülberiye TELLĠ‟ye, araĢtırmamın tüm süresi boyunca bana desteğini esirgemeyen eĢim Fatma Zehra TELLĠ, çocuklarım Huzeyfe TELLĠ ve Gülnihal TELLĠ‟ye, tüm aileme, kayıtlarda yardımcı olan Fethullah ÖNCÜ‟ye ve bizim üzerimizde hakkı olan herkese çok teĢekkür ederim. BaĢta Üsküp olmak üzere Osmanlı coğrafyasında ve yeryüzünde vakıf kuran ve vakıf hizmetleri sunan tüm hayır sahiplerini rahmet, minnet ve Ģükranla anıyorum. IV İÇİNDEKİLER KISALTMALAR .............................................................................................................. IX GĠRĠġ .................................................................................................................................. 1 1. VAKIFLAR HAKKINDA GENEL BĠLGĠLER ............................................................. 4 2. ÜSKÜP HAKKINDA GENEL BĠLGĠLER .................................................................. 13 BĠRĠNCĠ BÖLÜM ............................................................................................................ 26 ÜSKÜP’TE PADİŞAHLAR, PAŞALAR VE BEYLER TARAFINDAN KURULAN VAKIFLAR ............... 26 1.1. Sultan II. Murad Vakfı ................................................................................................... 26 1.2. Fatih Sultan Mehmed Vakfı .......................................................................................... 35 1.3. Gazi İsa Bey Vakfı .......................................................................................................... 36 1.4. Gazi İshak Bey Vakfı ...................................................................................................... 66 1.5. Gazi Mustafa Paşa Vakfı ............................................................................................... 85 1.6. Gazi Yahya Paşa Vakfı ................................................................................................... 97 1.7. Hüseyin Bey b. Süleyman Vakfı .................................................................................. 113 1.8. Hüseyin Şah Vakfı ....................................................................................................... 114 1.9. İbrahim Bey b. Ali Bey Vakfı ....................................................................................... 117 1.10. Kaçanikli Mehmed Paşa Vakfı ................................................................................... 118 1.11. Karlılı Mehmed Paşa Vakfı ........................................................................................ 129 1.12. Kebîr Mehmed Çelebi b. İsa Bey Vakfı ..................................................................... 133 1.13. Koca Davud Paşa Vakfı ............................................................................................. 141 1.14.Mehmed Faik Paşa Vakfı ........................................................................................... 145 1.15. Murat Paşa Camii (İbni Şahin Camii, Zeynel Bey Camii) Vakfı .................................. 148 1.16. Paşa Yiğit Bey Vakfı ................................................................................................... 149 1.17. Ramiz Bey b. Hasan Bey Vakfı .................................................................................. 156 1.18. Sağir Mehmed Bey b. İsa Bey Vakfı .......................................................................... 157 1.19. Yemen Fatihi Gazi Sinan Paşa Vakfı .......................................................................... 160 1.20. Zeynelabidin Bey Vakfı ............................................................................................. 161 İKİNCİ BÖLÜM ........................................................................................................................ 168 HANIMLAR TARAFINDAN KURULAN VAKIFLAR ..................................................................... 168 2.1. Arife Hatun Binti Abdulkadir Vakfı ............................................................................. 168 2.2. Atiyye Hanım binti Arslan Bey Vakfı ........................................................................... 168 2.3. Ayşe Hanım İbneti Mehmed Efendi Vakfı................................................................... 169 2.4. Ayşe Hatun binti Sağir Mehmed Bey b. İsa Bey Vakfı ................................................ 170 2.5. Belkıs Hanım Binti Mahmud Pertev Paşa Vakfı .......................................................... 175 2.6. Beyhan Sultan Vakfı .................................................................................................... 176 V 2.7. Esma binti Mustafa Çelebi Vakfı ................................................................................. 180 2.8. Hani Hatun (Hatuncuklar Camii) Vakfı ........................................................................ 180 2.9. Hüma Şah Sultan Vakfı (Hüma Sultan, Hümâyûn Şah Sultan) .................................... 183 2.10. Fatıma Hatun Vakfı ................................................................................................... 195 2.11. Hatice Hatun binti Nuh Efendi Vakfı ......................................................................... 195 2.12. Kemya Hatun Vakfı ................................................................................................... 196 2.13. Rabia Hatun Vakfı ..................................................................................................... 196 ÜÇÜNCÜ BÖLÜM ................................................................................................................... 198 HALK TARAFINDAN KURULAN VAKIFLAR .............................................................................. 198 3.1. Abdulbaki Efendi Vakfı ............................................................................................... 198 3.2. Ahmed Ağa b. Hacı Hasan b. Abdullah Vakfı .............................................................. 202 3.3. Arap Mahmud Efendi Vakfı ........................................................................................ 204 3.4. Cafer Baba Zaviyesi Vakfı ........................................................................................... 205 3.5. Celiliye Hacı Bey Vakfı ................................................................................................ 206 3.6. Elaldı Sultan Vakfı ....................................................................................................... 206 3.7. Emir Sultan Tekkesi Vakfı ........................................................................................... 211 3.8. Goloşlu Hacı Mustafa Vakfı ........................................................................................ 212 3.9. Hacı Ali Vakfı ............................................................................................................... 213 3.10. Hacı Bekir Vakfı ......................................................................................................... 213 3.11. Hacı Hasan b. Ali Vakfı .............................................................................................. 215 3.12. Hacı Hasan Rıza b. Numan Efendi Vakfı.................................................................... 216 3.13. Hacı Hürrem Vakfı .................................................................................................... 218 3.14. Hacı Hüseyin Vakfı .................................................................................................... 219 3.15. Hacı Hüseyin Bey b. Süleyman Bey ve kardeşleri Vakfı ............................................ 220 3.16. Hacı Kasım Camii Vakfı ............................................................................................. 221 3.17. Hacı Mahmud Efendi b. Hacı Kara Mustafa Vakfı..................................................... 222 3.18. Hacı Muhyiddin Efendi b. Abdulvahhab Vakfı .......................................................... 223 3.19. Hacı Mustafa Vakfı