Załącznik nr 1 do Uchwały
Plan Odnowy Miejscowości Chynowie na lata 2011 2018
GMINA GNIEWINO
Gniewino 2011
PLAN ODNOWY MIEJSCOWOŚCI CHYNOWIE NA LATA 2011 2018 Strona 1 z 35 SPIS TREŚCI WSTĘP ...... 3 1. CHARAKTERYSTYKA MIEJSCOWOŚCI, W KTÓREJ BĘDZIE
REALIZOWANA OPERACJA...... 4 1.1 CECHY POŁOśENIA WSI CHYNOWIE ...... 4 1.2 UśYTKOWANIE GRUNTÓW ...... 5 1.3 ZARYS HISTORII ROZWOJU CHYNOWIOA I OKOLIC ...... 5 1.4. KOMPOZYCYJNE WALORY ZESPOŁÓW ZABUDOWY ...... 7
2. INWENTARYZACJA ZASOBÓW MIEJSCOWOŚCI CHYNOWIE...... 9 2.1. ŚRODOWISKO FIZYCZNOGEOGRAFICZNE BADANEGO OBSZARU ...... 9 2.1.1. Rzeźba powierzchni ...... 9 2.1.2. Klimat ...... 11 2.1.3. Wody powierzchniowe ...... 12 2.1.4. Gleby ...... 13 2.1.5. Szata roślinna ...... 13
2.2. KRAJOBRAZ KULTUROWY ...... 14 2.2.1. Obiekty i zespoły znaczące dla dziedzictwa kulturowego gminy ...... 14 2.2.2. Obiekty i stanowiska archeologiczne ...... 17 2.2.3. Obiekty i strefy ochrony archeologicznej ...... 17
2.3. ŚRODOWISKO SPOŁECZNE I GOSPODARKA ...... 19 2.3.1. Charakterystyka demograficzna ...... 19 2.3.2. Analiza gospodarcza ...... 22
2.4. DROGI I SYSTEM TRANSPORTU ...... 22
2.5. KULTURA I REKREACJA ...... 23
3. ANALIZA MOCNYCH I SŁABYCH STRON MIEJSCOWOŚCI CHYNOWIE
...... 24 4. OPIS PLANOWANYCH DZIAŁAŃ...... 26 5. OPIS i CHARAKTERYSTYKA OBSZARÓW O SZCZEGÓLNYM ZNACZENIU DLA ZASPOKOJENIA POTRZEB MIESZKAŃCÓW, SPRZYJAJĄCYCH NAWIĄZYWANIU KONTAKTÓW SPOŁECZNYCH, ZE WZGLĘDU NA ICH POŁOśENIE ORAZ CECHY FUNKCJONALNO PRZESTRZENNE……………32
PLAN ODNOWY MIEJSCOWOŚCI CHYNOWIE NA LATA 2011 2018 Strona 2 z 35
WSTĘP
Rozwój i odnowa obszarów wiejskich to jedno z kluczowych wyzwań, jakie stoją przed Polską w okresie integracji z Unią Europejską. Zasadniczym jej celem jest wzmocnienie działań słuŜących zmniejszaniu istniejących dysproporcji i róŜnic w poziomie rozwoju obszarów wiejskich w stosunku do terenów miejskich. Plan Odnowy Miejscowości jest jednym z najwaŜniejszych elementów odnowy wsi, jej rozwoju oraz poprawy warunków pracy i Ŝycia mieszkańców. Sporządzenie i uchwalenie takiego dokumentu stanowi niezbędny warunek przy aplikowaniu o środki finansowe w ramach „Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich 2007 2013” działanie „Odnowa i rozwój wsi”, jak równieŜ stanowić będzie wytyczne dla władz Gminy Gniewino przy opracowaniu kierunków rozwoju miejscowości Chynowie. Celem działania „Odnowa i rozwój wsi” jest poprawa jakości Ŝycia na obszarach wiejskich poprzez zaspokojenie potrzeb społecznych i kulturalnych mieszkańców wsi oraz promowanie obszarów wiejskich. Działanie umoŜliwi rozwój toŜsamości społeczności wiejskiej, zachowanie dziedzictwa kulturowego i specyfiki obszarów wiejskich oraz wpłynie na wzrost ich atrakcyjności turystycznej i inwestycyjnej. Plan odnowy to przedstawiona w formie dokumentu koncepcja działań do długotrwałego i zrównowaŜonego rozwoju miejscowości Chynowie do roku 2018. Zawiera charakterystykę miejscowości Chynowie, inwentaryzację zasobów słuŜącą ujęciu stanu rzeczywistego, analizę SWOT, planowane kierunki rozwoju oraz szacunkowy koszt przedsięwzięcia i harmonogram działań. Obszarem realizacji Planu Odnowy Miejscowości Chynowie jest obszar tej miejscowości oraz jej przysiółki. Dokument ten powstał w procesie konsultacji społeczności Chynowia.
PLAN ODNOWY MIEJSCOWOŚCI CHYNOWIE NA LATA 2011 2018 Strona 3 z 35 1. CHARAKTERYSTYKA MIEJSCOWOŚCI, W KTÓREJ BĘDZIE REALIZOWANA OPERACJA
1.1 CECHY POŁOśENIA WSI CHYNOWIE
Miejscowość Chynowie administracyjnie połoŜona jest w południowej części gminy Gniewino (powiat wejherowski, województwo pomorskie), w bliskim sąsiedztwie kompleksu „Lasów Lęborskich” (Ryc. 1.).
Ryc. 1. PołoŜenie miejscowości Chynowie w gminie Gniewino
źródło: opracowanie własne
Cecha połoŜenia Chynowia jest jego peryferyjność – znaczna odległość ok. 13 km od miejscowości gminnej Gniewina, 23 km od ośrodka powiatowego – Wejherowa, do centrum Gdyni jest 45 km, zaś do Gdańska, miasta wojewódzkiego, jest ok. 70 km. Miejscowość omijają międzygminne, regionalne trasy komunikacyjne.
PLAN ODNOWY MIEJSCOWOŚCI CHYNOWIE NA LATA 2011 2018 Strona 4 z 35 1.2 UśYTKOWANIE GRUNTÓW
Chynowie zajmuje powierzchnie ponad 1235 ha, co stanowi 7,07% powierzchni całej gminy. Największy obszar w obrębie geodezyjnym Chynowie stanowią gruntu orne, łąki oraz pastwiska ponad 55% (tabl.1.). Nie jest to jednak tak wielki odsetek jak w innych miejscowościach typowo rolniczych. Świadczy o tym, iŜ rolnictwo jest waŜnym źródłem utrzymania dla mieszkańców, jednak nie najwaŜniejszym. DuŜy odsetek powierzchni zajmują lasy oraz tereny zakrzewione ponad 38%. WiąŜe to się z bezpośrednim sąsiedztwem kompleksu „Lasów Lęborskich”. Pozostałe grunty stanowią niewielki odsetek.
Tabl. 1 Zestawienie powierzchni gruntów miejscowości Chynowie. Rodzaj uŜytku Powierzchnia Struktura uŜytkowania (ha) gruntów (%) Grunty orne 443.0780 35,86 Łąki, pastwiska 245.4051 19,86 Lasy i grunty zakrzewione 472.7355 38,26 NieuŜytki 13.0936 1,06 Drogi 25.0707 2,03 Tereny zabudowy 13.8844 1,12 mieszkaniowej Tereny zabudowy 1.5743 0,13 przemysłowej Tereny zabudowy innej 0.4006 0,03 Rowy i wody płynące 20.3173 1,64 Tereny róŜne 0.0486 0,01 Powierzchnia całkowita 1235.6081 100 źródło: opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Gminy Gniewino za rok 2010
1.3 ZARYS HISTORII ROZWOJU CHYNOWIA I OKOLIC
Pierwsza wzmianka o miejscowości pochodzi z 1383 r., w 1402 wieś Kynow liczyła 7 zagród i była obowiązana do świadczeń na rzecz Zakonu KrzyŜackiego. W 1523 r. w spisie powinności wojennych miejscowego rycerstwa obok 16 innych
PLAN ODNOWY MIEJSCOWOŚCI CHYNOWIE NA LATA 2011 2018 Strona 5 z 35 nazwisk (m.in. Wejher, Pirch, Jackowski) wystąpiło nazwisko Chynowskich. Nazwisko to po raz pierwszy na widowni dziejowej występuje w 1490 r. jako ród osiadły w Chynowie Lęborskim. W tym czasie właścicielami Chynowia byli M. Chork i Grella. W latach 1523 – 1621 Chynowie było głównym majątkiem duŜego kompleksu ziemskiego, do którego naleŜały takŜe: Tadzino, Jencewo, Dąbrówka i Mierzynko. W 1567 r. do majątków tych dołączono Poczernino koło Pucka. W 1590 r. właścicielem Chynowia był Johan Chinow – były dostojnik biskupstwa kamieńskiego. Pod koniec XVI w. szlachcic, dziedzic Chynowia – Gregor odsprzedał majątek szlachcicowi Domerkofowi. W latach 1591 1621 w skład tego kompleksu ziemskiego wchodziło równieŜ Salino (w 1658 r. Salino juŜ nie naleŜało do Chynowskich). Na przełomie XVII i XVIII w. Chynowscy z nieznanych powodów opuścili swoje majątki, a Chynowie na okres prawie wieku przeszło w ręce Przebendowskich herbu Kurza bardzo starego rodu wywodzącego się z Turcji, spokrewnionego z Wejherami, Jankowskimi, Flemingami, Radziwiłłami i Potockimi. Chynowie nie było ich siedzibą rodową, jedynie dobrami Anny Konstancji Przebendowskiej. W 1736 r. majątek Chynow odkupił od rodziny Przebendowskich major Ernst von Prebendow. Około roku 1764 Chynowie przechodzi w posiadanie rodziny Rexinów wywodzącej się z Rzechucina koło Słupska. Wg zapisu statystycznego z 1784 r. córki polskiego podpułkownika Karola Ludwika v. Rexin: Zofia Ludwika, Franciszka Albertina i Augusta Nikoleine były właścicielkami dóbr chynowskich. Jeszcze w 1804 r. siostry Albertina i Konstancja były właścicielkami majątków Chynowie i Młoty (Hammer). Według opisu z 1784 r. Chynowie, posiadało zakład wydobywczy, jeden majątek, 3 duŜe i 1 małe gospodarstwo, 8 robotników, kowala, karczmę, szkołę, las dębowy, sosnowy i bukowy, 23 dymy; prowadziło hodowlę ryb, posiadało 3 stawy i jezioro Salino. Poprzez wykonanie drogi bitej, załoŜenie sklepu i spółdzielni podniósł się poziom Ŝycia ludności i wzrastała jej ilość. 6 maja 1904 r. właścicielem Chynowia stał się Emil Bloch, śyd z pochodzenia. Emil Bloch miał dwóch synów. Drugi z synów, Gerard, po śmierci ojca w 1935 r. (który wraz z synem pochowany jest w parku w pobliŜu pałacu) objął cały majątek. W tym czasie w majątku prowadzono hodowlę 120 130 szt. bydła, 200 jałówek, 300 macior i 100 owiec. Prace polowe wykonywano za pomocą 40 koni. Oprócz nich w majątku było 8 koni wyjazdowych. G. Bloch zatrudniał całe rodziny. KaŜda
PLAN ODNOWY MIEJSCOWOŚCI CHYNOWIE NA LATA 2011 2018 Strona 6 z 35 otrzymywała 40 arów ziemi uprawnej, wolno jej było hodować świnie, drób, 2 krowy i jałówkę, które moŜna było bezpłatnie wypasać w rowach i na niewykorzystywanych rolniczo łęgach. KaŜda rodzina otrzymywała wystarczającą ilość paszy. G. Bloch oŜenił się z Niemką, w latach 1939 45 nadal zarządzał majątkiem, ale pod kontrolą niemieckiego komisarza. Po roku 1945 był zatrudniony w Kostkowie w charakterze urzędnika. W 1957 r. opuścił Polskę i zamieszkał w RFN. Po 1945 r. majątek Chynowie wszedł w skład Państwowego Funduszu Ziemi, a w 1948 r. utworzono tam Państwowe Gospodarstwo Rolne. 1 VII 1962 r. dołączono doń Słuszewo. Od 1 VII 1971 PGR Chynowie weszło w skład Wejherowskiego Przedsiębiorstwa Gospodarki Rolnej i pozostał w nim aŜ do jego likwidacji (Dąbrowski i in., 2002).
1.4. KOMPOZYCYJNE WALORY ZESPOŁÓW ZABUDOWY
Krajobraz gminy postrzegany jest nie tylko przez cechy wynikające z ukształtowania i funkcjonowania środowiska przyrodniczego, ale takŜe przez elementy antropogeniczne – powstałe w wyniku działalności człowieka w tym środowisku. Charakterystyczne jest, Ŝe cechy antropogeniczne nie dotyczą wyłącznie zabudowań, ale takŜe sposobu kształtowania zieleni i krajobrazu na obszarach zabudowanych.
Osiedla ludzkie kształtowały się przez wieki i wykształciły szereg tradycyjnych cech specyficznych dla danego regionu. Promowanie istoty krajobrazu regionalnego i rodzimych wzorców za pomocą zestawienia form budownictwa miejscowego, powinno pomóc w odnalezieniu właściwego sposobu kształtowania przestrzeni architektonicznej i krajobrazowej regionu. Współczesne budownictwo, tak jak w przeszłości, nie powinno kłócić się z otoczeniem, krajobrazem. Tradycje budownictwa regionalnego, rozpoznane i określone dziedzictwo, powinno zostać przekazane w formie dostosowanej do potrzeb określonych przez teraźniejszość.
Ramy przestrzenne dla rozwoju kultury ludowej gminy Gniewino stworzyła średniowieczna organizacja gospodarki wiejskiej. W rezultacie kolonizacji na prawie niemieckim nadano wsiom zorganizowany układ osadniczy. Wsie w ówczesnych
PLAN ODNOWY MIEJSCOWOŚCI CHYNOWIE NA LATA 2011 2018 Strona 7 z 35 dobrach rycerskich i kościelnych charakteryzowały się w miarę regularną zabudową, podporządkowaną hierarchii społecznej. Największa zagroda i dział ziemi przypadały sołtysowi; on i chłopi pełnorolni – gburzy, o jednakowych nadziałach ziemi, osadzani byli w centrum wsi. Zagrodnicy i chałupnicy – nie posiadający nic poza zagrodą, której część zajmowały budynki a resztę ogród warzywny, lub tylko chałupa – osadzani byli na obrzeŜu zabudowy wsi. W tym czasie moŜna wyróŜnić dwa charakterystyczne typy kompozycji zespołów zabudowy: wieś owalnicowa i wieś ulicowa. Ten stary układ osadniczy naruszyła dopiero masowa organizacja folwarków w XV – XVIII w., zarówno w dobrach prywatnych, jak i kościelnych. Folwarki zakładano we wsiach juŜ istniejących oraz na gruntach nowo pozyskanych pod uprawę. Towarzyszące im zagrody czeladzi i robotników rolnych, lokowane poza zagrodą folwarczną, po parcelacji folwarków otrzymywały nadziały ziemi i stawały się pełnorolnymi gospodarstwami. Był to zaczątek późniejszych wsi. Po raz drugi struktura zabudowy wsi zmieniła się na skutek przeprowadzonego w latach 1821 48 uwłaszczenia chłopów. Wraz z przekazywaniem chłopom ziemi na własność następowała separacja gospodarstw związana ze zmianą systemu uprawy roli – zarzucaniem tzw. trójpolówki. W wyniku przeprowadzanych reform zamiast dotychczasowych licznych działek ziemi, porozrzucanych na całym obszarze naleŜących do wsi pól uprawnych, chłop otrzymywał zwarte gospodarstwo rolne. Od tego czasu, coraz liczniejsze stają się przysiółki zwane wybudowaniami lub pustkami oraz wsie o układzie rzędowym. Na przestrzeni wieków w wyniku przybywania do miejscowości nowych mieszkańców i lokalizacji kolejnych zagród i budynków, pierwotne załoŜenia ruralistyczne wsi rozwijały się i ulegały zmianom. Dziś w wielu miejscowościach historyczne, regionalne układy rozplanowania moŜna rozpoznać na fragmentach współcześnie istniejących wsi. Wyznaczenie tych części współczesnych układów, na których zachowały się historyczne zasady rozplanowania istotne jest dla właściwego, zgodnego z lokalną tradycją sposobu kształtowania wiejskich jednostek osadniczych.
Chynowie zbudowane było kiedyś na planie wsi folwarcznej, którą cechowało: związek przestrzenny pomiędzy dworem pałacem, parkiem a budynkami gospodarczymi i budynkami mieszkalnymi pracowników folwarku, układ dróg,
PLAN ODNOWY MIEJSCOWOŚCI CHYNOWIE NA LATA 2011 2018 Strona 8 z 35 układ folwarcznych działek siedliskowych, zieleń parkowa i elementy wnętrza krajobrazowego (stawy, aleje), zieleń graniczna i wewnątrzsiedliskowa działek folwarcznych. Szczególnie wskazane jest zachowanie charakteru zabudowy zespołu mieszkalnego pracowników folwarku oraz związków przestrzennych pomiędzy dworem/pałacem, parkiem, budynkami gospodarczymi i pracowników folwarku. Podobnie jak układy wsi, formy zabudowy wiejskiej na obszarze gminy Gniewno posiadają cechy charakterystyczne zarówno w skali regionu jak i poszczególnych miejscowości. O wartości tych budynków świadczy nie tylko stan ich zachowania, ale takŜe sprawdzone, właściwe proporcje samych budynków, a takŜe materiały, z których je wykonano (Dąbrowski i in., 2002).
2. INWENTARYZACJA ZASOBÓW MIEJSCOWOŚCI CHYNOWIE
2.1. ŚRODOWISKO FIZYCZNOGEOGRAFICZNE BADANEGO OBSZARU
2.1.1. Rzeźba powierzchni Analizowany obszar połoŜony jest w obrębie PobrzeŜa Kaszubskiego będącego częścią PobrzeŜy Południowobałtyckich. PobrzeŜe Kaszubskie leŜy zasadniczo na przedłuŜeniu PobrzeŜa Słowińskiego, jest jednak od niego wyraźnie oddzielone południkowym odcinkiem pradoliny dolnej Łeby, która zresztą całym równoleŜnikowym biegiem odcina tę jednostkę od Pojezierza Kaszubskiego. Na terenie gminy występują znaczne róŜnice poziomów dochodzące nawet do 120 m. W granicach gminy Gniewino występują fragmenty lub prawie w całości następujące mikroregiony (Augustowski,1965): • Równina Błot Przymorskich, • Pradolina Redy – Łeby, • Rynna Jeziora śarnowieckiego, • Rynna Słuszewska, • Dolina Bychowskiej Strugi,
PLAN ODNOWY MIEJSCOWOŚCI CHYNOWIE NA LATA 2011 2018 Strona 9 z 35 • Kępa Lęborska, a w niej: Kępa Gniewinowska, Kępa Osiecka, Kępa Salińska (Ryc. 2.). Miejscowość Chynowie leŜy na obszarze Kępy Salińskiej, w bezpośrednim sąsiedztwie wzniesienia czołowo morenowego i Pradoliny Redy Łeby. Dzięki czemu oferuje ciekawe panoramy i widoki, szczególnie na ciekawe ukształtowanie terenu pradoliny.
PLAN ODNOWY MIEJSCOWOŚCI CHYNOWIE NA LATA 2011 2018 Strona 10 z 35
Ryc. 2. Formy ukształtowania powierzchni w obrębie analizowanej miejscowości oraz terenów przyległych źródło: opracowanie własne na podstawie Galon, 1972, s.119
2.1.2. Klimat Podobnie jak w całej Polsce, tak i w otoczeniu gminy Gniewino występuje klimat umiarkowany – przejściowy między morskim a lądowym. Stan pogody jest zaleŜny przede wszystkim od mas powietrza, napływających z róŜnych kierunków. Podczas nasuwania się ich znad Atlantyku z rejonu Islandii, latem następuje znaczne zachmurzenie, ochłodzenie i wzrost wilgotności, natomiast zimą – odwilŜ i częste mgły. Są to typowe cechy klimatu morskiego. Napływ powietrza znad wschodniej Europy powoduje z kolei pogodę suchą, zimę mroźną, natomiast latem – gorącą, a więc charakterystyczną dla klimatu lądowego. Udział mas powietrza zwrotnikowego bądź arktycznego jest zdecydowanie mniejszy.
Bezpośrednie połoŜenie regionu nad Bałtykiem sprawia, Ŝe klimat rozpatrywanego obszaru jest znacznie bardziej oceaniczny niŜ w głębi Polski. Lata są chłodniejsze, a zimy cieplejsze, mniejsze są, zatem amplitudy temperatur powietrza. Wyraźny wpływ na klimat wywiera duŜe zróŜnicowanie wysokości. Wraz z jej wzrostem obniŜa się wysokość temperatury, a zwiększa suma opadów atmosferycznych. Bardzo istotnym elementem klimatu, typowym dla wybrzeŜa są wiatry. Wieją one tu w ciągu całego roku, z róŜnym nasileniem – z mniejszą
PLAN ODNOWY MIEJSCOWOŚCI CHYNOWIE NA LATA 2011 2018 Strona 11 z 35 prędkością latem, z większą jesienią i zimą. Dni bezwietrznych jest niewiele (Mordawski, 1994). Silne zróŜnicowanie cech morfologicznych i fizycznych rejonu Jeziora śarnowieckiego wpływa w znacznym stopniu na zróŜnicowanie cech fizycznych atmosfery w jego rejonie, zwłaszcza w jego dolinnej, przyziemnej części. Średnia roczna suma opadów wynosi 714,9 mm. Pokrywa śnieŜna pojawia się od listopada do kwietnia. Największe zachmurzenie występuje od czerwca do sierpnia. Średnia roczna wilgotność powietrza wynosi 82% (Świtajski, 2003).
2.1.3. Wody powierzchniowe Charakter obiegu wody na terenie gminy Gniewino jest typowy dla przymorskich obszarów młodoglacjalnych. Układ współczesnej sieci hydrograficznej uwarunkowany jest ukształtowaniem terenu i jego morfogenezą. Obszar gminy Gniewino połoŜony jest w obrębie zlewni bezpośredniej Morza Bałtyckiego, w dorzeczu zlewni rzeki Piaśnicy. Zachodnia część gminy odwadniana jest przez Bychowską Strugę i jej dopływ Salinkę. Wschodnia część gminy połoŜona jest w zlewni bezpośredniej Jeziora śarnowieckiego odwadnianej przez przepływającą przez nią Piaśnicę. Środkowa i południowa część gminy połoŜona jest w obrębie zlewni rzeki Redy. W granicach gminy Gniewino szczególnym elementem hydrograficznym są jeziora. Poza jednym duŜym akwenem Jeziorem śarnowieckim, znajdującym się w północno – wschodniej części gminy, brak jest tam duŜych jezior. Wymienić jednak naleŜy takŜe ciąg jezior połoŜonych w rynnach subglacjalnych: Jezioro Choczewskie (w gminie Choczewo), Jezioro Salino, Czarne (południowo – zachodnia część gminy). Zupełnie inną genezę posiada jezioro Dąbrze, które zalicza się do jezior wytopiskowych. W obrębie kęp wysoczyznowych występuje niewielka liczba drobnych powierzchniowych jezior, tzw. "oczek" będących na róŜnym etapie zlodowacenia. Pomimo małych rozmiarów i głębokości pełnią one istotną funkcję retencyjną. Największe rzeki w granicach gminy charakteryzuje się następującymi parametrami: 0 Piaśnica – długość górnego biegu wynosi 16,7 km, średni spadek 3,3 /00, w 0 dnie rynny subglacjalnej 1,3 /00 ;
PLAN ODNOWY MIEJSCOWOŚCI CHYNOWIE NA LATA 2011 2018 Strona 12 z 35 0 Bychowska Struga – długość 20,1 km, średni spadek 2,2 /00 .
2.1.4. Gleby Gleby gmin Gniewino są bardzo zróŜnicowane i naleŜą do grup dobrych i bardzo dobrych oraz gleb średnich oraz słabych i bardzo słabych. Ich występowanie charakteryzuje się duŜą zmiennością przestrzenną, związaną z ukształtowaniem i genezą terenu. Ocena rolniczej przydatności gleb w gminie Gniewino wypada bardzo dobrze. Ponad 40% wszystkich gleb ocenionych zostało jako gleby drugiego i trzeciego kompleksu rolniczej przydatności gleb.
W obrębie geodezyjnym Chynowie występują gleby bielicowe i pseudobielicowe, brunatne wyługowane i kwaśne oraz gliny.
2.1.5. Szata roślinna W gminie Gniewino najcenniejsze zbiorowiska zachowały się w obrębie terenów nieprzydatnych lub trudno dostępnych dla upraw (pagóry czołowo morenowe, zbocza dolin rzecznych i rynien polodowcowych, izolowane zagłębienia i rozległe tereny podmokłe). Szczególną cechą w strukturze i funkcjonowaniu środowiska przyrodniczego gminy są liczne, drobne zbiorowiska związane z terenami o płytkim poziomie wód gruntowych (torfowiska, szuwary itp.). Antropogenicznym elementem struktury biotycznej gminy Gniewino są liczne, w granicach opracowania, zespoły i załoŜenia parkowe oraz cenne drzewostany cmentarne. W ich obrębie występują okazy drzew, które swoimi parametrami upowaŜniły do uznania ich za pomniki przyrody. ZałoŜenia parkowe składają się z gatunków rodzimych, jak i egzotycznych, które znalazły korzystne warunki siedliskowe dla rozwoju. Szata roślinna w północnej części gminy Gniewino, na wysoczyźnie morenowej, gdzie pierwotnie były właśnie lasy bukowe i mieszane, na płaskich lub falistych powierzchniach, została przekształcona w pola uprawne. Lasy ocalały jedynie na ostrzej zarysowanych wzniesieniach czołowo morenowych w okolicach Chynowia, na stromych zboczach pradolin i dolin. Taka sytuacja występuje na Kępie Salińskiej, znajdującej się w południowo – zachodniej części gminy Gniewino. Teren ten w większości pokrywają lasy wchodzące w skład kompleksu ,,Lasów Lęborskich”.
PLAN ODNOWY MIEJSCOWOŚCI CHYNOWIE NA LATA 2011 2018 Strona 13 z 35 Pradolina Redy – Łeby znajdująca się w południowej części gminy wypełniona jest rozległymi torfowiskami. Na zmienionych przez człowieka torfowiskach wysokich spotyka się takie rośliny, jak: wrzos, brusznica, porosty. Torfowiska moŜna równieŜ odnaleźć we wschodniej części badanego obszaru, w rejonie jezior: Salino, Czarne, Dąbrze oraz Doliny Bychowskiej Strugi (Augustowski, 1977). Gmina Gniewino charakteryzują się wyjątkowymi walorami przyrodniczymi, czego wyrazem są znajdujące się na jej obszarze liczne formy ochrony przyrody: • rezerwat przyrody Długosz Królewski w Łęczynie; • Choczewsko Saliński Obszar Chronionego Krajobrazu; • Obszar Chronionego Krajobrazu Pradoliny Redy – Łeby; • pomniki przyrody – głazy i drzewa; • liczne obszary i obiekty kwalifikujące się do objęcia ochroną przyrody (Program ochrony środowiska dla gminy Gniewino na lata 2004 2011, 2004). RównieŜ w bezpośrednim sąsiedztwie gminy znajdują się liczne obszary objęte ochroną: • rezerwaty przyrody („Piaśnickie Łąki", „Białogóra”, „Woskownica Bielawskich Błot", „Moroszka Bielawskich Błot", „Zielone", „Babnica", „Widowo", „Źródliska Czarnej Wody", „Bielawa", „Długosz Królewski w Wierzchucinie"; • Nadmorski Park Krajobrazowy; • Nadmorski Obszar Chronionego Krajobrazu; • Obszar Chronionego Krajobrazu Puszczy DarŜlubskiej; • UŜytki ekologiczne (Świtajski, 2003 ).
2.2. KRAJOBRAZ KULTUROWY
2.2.1. Obiekty i zespoły znaczące dla dziedzictwa kulturowego gminy Mimo wielu poszukiwań nie udało się odnaleźć Ŝadnych przekazów historycznych i ikonograficznych dotyczących pałacu w Chynowiu. Jedynym więc źródłem informacji zostały same po nim pozostałości jego architektura, konstrukcja i materiały budowlane, które w konfrontacji z przekazami dotyczącymi miejscowości Chynowie i jej właścicieli pozwalają na wyciągnięcie przypuszczeń i wniosków.
PLAN ODNOWY MIEJSCOWOŚCI CHYNOWIE NA LATA 2011 2018 Strona 14 z 35 ZałoŜenie pałacowo parkowe skupione jest wokół pałacu dominującego nad całością zarówno usytuowaniem jak i kubaturą. Zespół składa się z kilku części skomponowanych w oparciu o odmienne zasady:
część rezydencjonalna – budynek wraz z otaczającym go od wschodu parkiem; część gospodarcza – załoŜona wokół dziedzińca gospodarczego, od strony zachodniej; zespół obiektów gospodarczych na pn.wsch. – brak regularnej kompozycji, obiekty umieszczone swobodnie po obu stronach wewnętrznej drogi wśród zieleni; zabudowa mieszkalna czworaków, skupiona wokół załoŜenia pałacowego – dwie grupy złoŜone z 2 lub 3 obiektów przeznaczonych dla pracowników folwarku, usytuowane na północ od majątku po obu stronach drogi; współczesna część gospodarcza, od zachodu między dawnym dziedzińcem a drogą wiejską. Zabudowa aktualnie istniejącego pałacu składa się z 2 części: skrzydła północnego wzniesionego w 1922 r. przez ówczesnego właściciela Chynowia Emila Blocha. Budowała je firma budowlana z Lęborka. W rzucie skrzydło to składa się z holu wysokości 2 kondygnacji wyłoŜonego boazerią, z kominkiem i witraŜem, pokoju z kominkiem, pokoju z sufitem ze stiukami, pokoju z sufitem malowanym, duŜej sali i kilku mniejszych pomieszczeń. skrzydła południowego z dachem mansardowym i dwoma ryzalitami. Fundamenty tego skrzydła wykonano z cegły o wymiarach 29,5x14x7,5 cm na zaprawie wapiennej. Na podstawie porównań z innymi obiektami o znanym czasie powstawania, naleŜy datować czas powstania tych fundamentów na I poł. XVI w., czyli okres panowania Jagiellonów i późnogotycki, kiedy Chynowie pozostawało we władaniu Chynowskich. Z faktu, Ŝe w czasach kiedy budowano z cegły gotyckiej nie stosowano dachów mansardowych na budynkach, wynika Ŝe pałac musiał przejść gruntowną przebudowę. W ścianach parteru znaleziono cegłę o wymiarach 26,5x12,5x7 wykonaną ręcznie, którą moŜna datować na 2 poł. XVIII w., kiedy majątek Chynowie przeszedł we władanie rodu Rexinów. Michał Ernest v. Rexin w 1749 r. z dóbr Wódka Gniewino utworzył majorat. Zapewne równieŜ wyremontował pałac. Z duŜym prawdopodobieństwem moŜna przypuszczać, Ŝe na ten okres datuje się powstanie
PLAN ODNOWY MIEJSCOWOŚCI CHYNOWIE NA LATA 2011 2018 Strona 15 z 35 dzisiejszego skrzydła południowego. W 1922 r. Emil Bloch wznosząc skrzydło północne, które zapewne wchłonęło ryzalit północny, przeprowadził gruntowny remont całego pałacu. Świadczy o tym drewniana konstrukcja dachu, jednakowa nad całym pałacem, która zachowała się w bardzo dobrym stanie oraz przemurowania nad oknami piwnic wykonane z takiej samej cegły (25x12x6,5) jak skrzydło północne. O zakresie wykonywanych w tym czasie prac moŜna wnioskować po kamieniu w murach fundamentowych, które w starej części są kształtu nieregularnego, natomiast w nowej kamień ma kształt regularnych prostopadłościanów. Na początku lat 1980. przełoŜono dachówkę na całym dachu. Układ wnętrz jest nieznacznie zmieniony. Zmiany te wynikały z adaptacji pałacu do aktualnych potrzeb. Pałac ma 12.000 m 3 kubatury, składa się z 42 pokoi i za wyjątkiem poszycia dachu zachował się w bardzo dobrym stanie technicznym. Zasadnicze, reprezentacyjne wyjście z pałacu jest zorientowane w kierunku wschodnim na przyległy park wielkości ok. 4 ha o charakterze krajobrazowym. ZałoŜenie parkowe pochodzi z ok. 1920 r. i składa się z dwóch części: 1. tarasu górnego – na wschód od pałacu, skomponowanego na osi wyŜszej części pałacu • salonu ogrodowego z basenem i aleją zakończoną altaną ze starych lip i zlokalizowanego na jego osi tarasu; • symetrycznie posadzonych wokół tarasu drzew, głównie świerków; • salonu ogrodowego obsadzonego wysokim (2m.) Ŝywopłotem grabowym, na południe od którego znajdował się ogród krajobrazowy; 2. tarasu dolnego na północy, uformowanego wzdłuŜ strumienia. Na południe od załoŜenia rozciąga się obszerny ogród leśny (koniec XIX w.). Posiada on cechy parku krajobrazowego naturalistycznego takie jak: bogata rzeźba terenu, naturalne zadrzewienie leśne, sieć strumieni i łąka. Szkielet kompozycji stanowi strumień. Park z dwoma stawami, potokami, jarami; z róŜnicą wzniesień ok. 30 m, starodrzewem, jest z pewnością jednym z bardziej uroczych, romantycznych zakątków Ziemi Lęborskiej, a ukształtowanie terenu parku jest prawie niespotykane
PLAN ODNOWY MIEJSCOWOŚCI CHYNOWIE NA LATA 2011 2018 Strona 16 z 35 na Ziemi Gdańskiej. Park jest zaniedbany, wiele starych drzew wycięto, a styl parku jest zamazany i nieczytelny. Od strony północnej do parku przylegają dwie oranŜerie, których okazałe, murowane i rzadko spotykane na Ziemi Gdańskiej wejścia zachowały się w dobrym stanie. Po stronie północno wschodniej parku, w niewielkim oddaleniu połoŜone były gumna. Zachowały się trzy obiekty. Jedna stodoła drewniana, jedna murowana z kamienia i cegły; jedną stodołę przerobiono na owczarnię. Po stronie północno zachodniej od pałacu, w odległości ok. 70 m połoŜona jest gorzelnia z płatkarnią. Obiekt ten został wzniesiony na początku XX w.; w ostatnich latach został mocno przebudowany, a stare maszyny parowe wymieniono na współczesne. Po stronie zachodniej pałacu, w odległości ok. 100 m połoŜony jest obiekt, który dawniej był stajnią, paszarnią i oborą. Aktualnie w całości adaptowany na oborę. Obiekt ten wzniesiono w latach 1920.; wykonano go z cegły czerwonej o wymiarach 25x12x6,5. Po 1950 r. w obiekcie wymieniono dach, zmieniając konstrukcję dwuspadową na dach płaski, przez co budynek stracił pierwotny charakter. Po stronie południowej pałacu w latach 1920. wzniesiono z białej cegły o wymiarach 25x12x6,5 kuźnię, której wnętrze jest całkowicie przebudowane.
2.2.2. Obiekty i stanowiska archeologiczne Łącznie na terenie wsi stwierdzono 8 miejsc, na których występowały zabytki archeologiczne. W 1926 roku odnotowano w literaturze odkrycie grodziska z okresu wczesnego średniowiecza na terenie wsi. Miało się ono znajdować w pobliŜu zabudowań majątku. Pozostałe stanowiska archeologiczne to cmentarzyska grobów skrzynkowych datowane na wczesną epokę Ŝelaza. Zwraca uwagę bogate wyposaŜenie grobów w popielnice, wyroby z brązu i paciorki szklane i bursztynowe.
2.2.3. Obiekty i strefy ochrony archeologicznej Przedmiotem ochrony archeologicznej są stanowiska i obiekty archeologiczne: • wpisane do rejestru zabytków województwa pomorskiego, • strefy ochrony archeologicznej (konserwatorskiej) ustanowione na obszarach na których znajdują się stanowiska archeologiczne. Obiekty archeologiczne objęte ochroną to: • stanowiska o ustalonej lokalizacji,
PLAN ODNOWY MIEJSCOWOŚCI CHYNOWIE NA LATA 2011 2018 Strona 17 z 35 • stanowiska o duŜych walorach poznawczych dla regionu i gminy, • potwierdzone wartości zabytkowe stanowisk poprzez badania terenowe. W tabl. 2. przedstawiono wykaz nieruchomości wpisanych do ewidencji zabytków Wojewódzkiego Oddziału SłuŜby Ochrony Zabytków w Gdańsku znajdujących się w miejscowości Chynowie.
Tabl. 2. Wykaz nieruchomości wpisanych do ewidencji zabytków Wojewódzkiego Oddziału SłuŜby Ochrony Zabytków w Gdańsku. Ogrodzenie z bramami z Chynowie zespołu pałacowo – Murowane ogrodzenie z 1 ćwiartki XX w. parkowego OranŜeria w zespole Murowany budynek oranŜerii z 1 ćwiartki XX w. Chynowie pałacowo parkowym Murowano kamienny budynek owczarni z 4 ćwiartki Owczarnia Chynowie XIX w. PołoŜony obok domu nr 10.
Chynowie Owczarnia Drewniany budynek owczarni z ok. 1935 r.
Chynowie Obora Murowany budynek obory z 4 ćwiartki XIX w. Murowano drewniany budynek stodoły z 4 ćwiartki Stodoła Chynowie XIX w. Murowany budynek domu mieszkalnego – dawny Dom mieszkalny urząd celny – z lat 30 tych XX w. Chynowie 1 Szachulcowo–drewniany budynek gospodarczy z lat Budynek gospodarczy 30 tych XX w. Murowano gliniany budynek domu mieszkalnego – Chynowie 5 Dom mieszkalny dawny czworak – z 4 ćwiartki XIX w.
Chynowie 6 Dom mieszkalny Murowany dom mieszkalny z ok. 1925 r. Chynowie 10 Dom mieszkalny Murowany dom mieszkalny z ok. 1920 r. Murowany dom mieszkalny – dawny czworak – z 4 Chynowie 12 Dom mieszkalny ćwiartki XIX w. Murowany dom mieszkalny – dawny czworak – z 4 Chynowie 15 Dom mieszkalny ćwiartki XIX w. Murowany dom mieszkalny – dawny czworak – z 4 Chynowie 17 Dom mieszkalny ćwiartki XIX w. Murowany dom mieszkalny – dawny czworak – z 4 Chynowie 19 Dom mieszkalny ćwiartki XIX w. Murowano gliniany dom mieszkalny z 4 ćwiartki XIX Chynowie 20 Dom mieszkalny w. Murowano gliniany dom mieszkalny z 4 ćwiartki XIX Chynowie 22 Dom mieszkalny w. Dom mieszkalny Murowany dom mieszkalny z 1 ćwiartki XX w. Chynowie 27 Murowano drewniany budynek gospodarczy z 1 Budynek gospodarczy ćwiartki XX w. Murowano drewniany dom mieszkalny – połoŜony Chynowie Dom mieszkalny pomiędzy nr 18 a 20, od 1984 r. sala katechetyczna, zbudowany ok. 1935 r. Murowany budynek domu mieszkalnego – dawna Chynowie Dom mieszkalny szkoła nr 30 – z lat 30 tych XX w.
PLAN ODNOWY MIEJSCOWOŚCI CHYNOWIE NA LATA 2011 2018 Strona 18 z 35 (pochyłym drukiem zaznaczono obiekty nieistniejące, zrujnowane lub przebudowane, które utraciły walory kulturowe) źródło: opracowanie własne na podstawie Dąbrowski i in., 2002
2.3. ŚRODOWISKO SPOŁECZNE I GOSPODARKA
2.3.1. Charakterystyka demograficzna Mieszkańcy gminy są nie tylko podmiotem działań samorządów, nakierowanych na zaspokajanie ich potrzeb, ale takŜe tworzą najwaŜniejszy potencjał rozwojowy oraz, wraz z upodmiotowieniem społecznym, decydują o kierunkach rozwoju lokalnego. Struktura demograficzna i społeczna mieszkańców warunkuje w znacznej mierze dalszy rozwój regionu, stanowi przy tym podstawę podejmowanych działalności społecznych i gospodarczych (Dąbrowski i in., 2002). Gniewino jest gminą wiejską, której część, zwłaszcza południowa, posiada jednakŜe wiele cech obszarów zurbanizowanych przestrzennie, ekonomicznie i społecznie, podobnie jak i wieś gminna Gniewino. W miejscowości Chynowie zameldowanych na stałe było 491 osób (stan na 31.12.2010 r.), co stanowi 7% mieszkańców Gminy Gniewino. Wskaźnik feminizacji, czyli liczba kobiet na 100 męŜczyzn, oddaje w pośredni sposób funkcjonalny charakter poszczególnych gmin. 91 kobiety na 100 męŜczyzn w gminie Gniewino jest typowy dla obszarów o dominacji sektorów produkcyjnych, w tym rolnictwa i przemysłu. W samym Chynowiu sytuacja jest podobna, męŜczyzn jest 266, natomiast kobiet 225, czyli na 100 męŜczyzn przypada 85 kobiet. Wskaźnik feminizacji jest jeszcze niŜszy niŜ dla terenu całej gminy. MoŜe to świadczyć bardzo waŜniej roli sektora produkcyjnego w lokalnej gospodarce tej miejscowości. W tabl. 3. przestawiono zmiany liczby ludności w miejscowości Chynowie oraz Gminie Gniewino ogółem w latach 2000 2010 oraz ich dynamikę. Tabl.3. Liczba ludności w miejscowości Chynowie oraz gminy Gniewino ogółem w latach 2000 2010
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 Dynamika* Lata demograficzna Gmina 6611 6638 6680 6724 6757 6809 6865 6875 6931 7011 7013 106 Gniewino ogółem Chynowie 511 510 514 502 495 490 488 489 497 503 491 96 % ogółu 7,72 7,68 7,69 7,46 7,32 7,19 7,10 7,11 7,17 7,17 7,00 mieszkańców gminy Gniewino
PLAN ODNOWY MIEJSCOWOŚCI CHYNOWIE NA LATA 2011 2018 Strona 19 z 35 * dynamikę zmian demograficznych na terenie gminy Gniewino obliczono dla lat 2000 2010, przyjmując rok 2000 jako 100 źródło: opracowanie własne na podstawie danych Urz ędu Gminy Gniewino
W badanym okresie 11 lat ludność gminy Gniewino wzrosła średnio o 6%, zaś w analizowanej miejscowości Chynowie zmalała o 4%. Odsetka liczby mieszkańców Chynowia w stosunku do liczby mieszkańców gminy wykazuje tendencje spadkową. Oba te fakty mogą świadczyć o niewielkiej atrakcyjności pod względem mieszkaniowym badanej miejscowości. Na ruch naturalny ludności składają się urodzenia, zgony, małŜeństwa oraz najbardziej sumaryczny wskaźnik przyrostu naturalnego, będący róŜnicą między urodzeniami a zgonami. To właśnie przyrost naturalny, poza migracjami, decyduje o przemianach liczby ludności gminy. Szczegółowe dane dotyczące przyrostu naturalnego na omawianym obszarze przedstawia Ryc.3.
źródło: opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Gminy Gniewino
Wskaźnik przyrostu naturalnego w badanym okresie nie wykazuje jednoznacznego trendu. W latach 2006, 2008 2009 w Chynowiu przekraczał średnią dla Gminy, natomiast w pozostałych latach był niŜszy. Obserwując powyŜsze dane moŜna przypuszczać, iŜ w najbliŜszych latach odsetek liczby ludności w Chynowiu
PLAN ODNOWY MIEJSCOWOŚCI CHYNOWIE NA LATA 2011 2018 Strona 20 z 35 będzie wynosił około 7% w stosunku do liczby ludności gminy Gniewino z niewielką tendencją spadkową.
WaŜnym dla rozwoju regionów procesem są migracje. Wskaźnik salda migracji oddaje realną atrakcyjność obszaru pod względem osadniczym i określa róŜnicę między przyjazdami a wyjazdami na pobyt stały z danego terenu. Saldo migracji stanowi rzeczywistą weryfikację walorów i barier osadniczych występujących w gminie, a takŜe konkurencyjności sąsiednich obszarów. Niewielkie dodatnie saldo migracji w latach 2006, 2009 oraz ujemne w latach 2007, 2008, 2010 w gminie Gniewino oddają relatywnie niewielką wciąŜ atrakcyjność osadniczą tych terenów.
Tabl. 4. Saldo migracji w miejscowości Chynowie oraz gminie Gniewino ogółem w latach 2006 2010
2006 2007 2008 2009 2010 Lata Gmina Gniewino 15 42 12 23 35 ogółem Chynowie 5 0 2 1 12 źródło: opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Gminy Gniewino Jak widać w tabl. 4. saldo migracji w badanej miejscowości Chynowie na przestrzeni badanych lat wykazuje tendencję odpływu mieszkańców z Chynowia. MoŜe to świadczy to o tym, iŜ analizowany obszar jest w porównaniu do reszty gminy jeszcze mnie atrakcyjnym miejscem do osiedlania się. W tabl.5. przedstawiono udział procentowy poszczególnych grup wiekowych w analizowanym obszarze. Miejscowości Chynowie, prezentuje się nieco inaczej niŜ obszar całej gminy.
Tabl. 5. Udział procentowy poszczególnych grup wiekowych w Gminie Gniewino i miejscowości Chynowie, stan na 31.12.2010 r.
Wiek Wiek Wiek przedprodukcyjny produkcyjny poprodukcyjny Gmina Gniewino 27 64 9 Chynowie 23 65 12 źródło: opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Gminy Gniewino - wiek przedprodukcyjny – męŜczyźni i kobiety w wieku 0 17 lat - wiek produkcyjny – męŜczyźni w wieku 18 64 lata, kobiety w wieku 18 59 lat - wiek poprodukcyjny – męŜczyźni w wieku 65 lat i więcej oraz kobiety w wieku 60 lat i więcej
PLAN ODNOWY MIEJSCOWOŚCI CHYNOWIE NA LATA 2011 2018 Strona 21 z 35 W porównaniu do obszaru całej Gminy w Chynowiu jest mniej osób w wieku przedprodukcyjnym i więcej w wieku produkcyjnym poprodukcyjnym. Jest to negatywne zjawisko, świadczące o tym iŜ populacja mieszkańców Chynowia starzeje się w odniesieniu do całej gminy Gniewino.
2.3.2. Analiza gospodarcza
Miejscowość Chynowie w duŜym stopniu pełni funkcję mieszkaniową. Natomiast głównym ośrodkiem gospodarczo społecznym i administracyjnym gminy Gniewino jest wieś Gniewino.
Na terenie miejscowości Chynowie tylko kilka osób prowadzi działalność gospodarczą (dwa sklepy spoŜywczo przemysłowe, usługi ogólnobudowlane, usługi leśne, stadnina koni – usługi agroturystyczne, ośrodek nauczania języka angielskiego). Znaczna część mieszkańców pracuje poza granicami tej miejscowości. Głównie na terenie Gminy Gniewino, w mieście Wejherowo i Trójmieście.
Bezrobocie w analizowany obszarze w ostatnim czasie wzrasta. W Gminie Gniewino na koniec roku 2010 było 351 bezrobotnych, co daje stopę bezrobocia w granicach 10%.
2.4. DROGI I SYSTEM TRANSPORTU
System dróg publicznych w gminie Gniewino tworzą drogi kategorii powiatowej oraz gminnej. Przez obszar gminy nie przebiegają Ŝadne ponadregionalne trasy komunikacyjne drogowe ani kolejowe. Główne drogi w gminie posiadają nawierzchnię utwardzoną, a ich stan techniczny jest dobry. Wadą tych dróg jest jednak to, iŜ są zbyt wąskie (moŜliwość kolizji podczas wyprzedzania a nawet mijania), brak zorganizowanych poboczy, parkingów, brak ścieŜek rowerowych, punktów widokowych – to wszystko wpływa na brak zainteresowania ze strony turystów. Transport zbiorowy odbywa się poprzez połączenia PKS oraz linie prywatną NORD POL, a takŜe w czasie roku szkolnego autobusami Gniewińskiego Przedsiębiorstwa Komunalnego (połączenia wewnątrz gminy). Mimo działania na terenie gminy trzech przewoźników podróŜni często natrafiają na utrudnienia w
PLAN ODNOWY MIEJSCOWOŚCI CHYNOWIE NA LATA 2011 2018 Strona 22 z 35 związku z mała ilością połączeń do danych miejscowości. Problemem jest równieŜ długi czas dojazdu do poszczególnych miejscowości oraz konieczność przesiadek. Minimalny czas dojazdu do Gdyni, czy Lęborka środkami komunikacji masowej przekracza godzinę i wymaga przemieszczenia się do Wejherowa autobusem, a następnie liniami SKM (około godz. pod warunkiem, iŜ nie będzie trzeba czekać na pociąg). Dowóz dzieci do szkół odbywa się szkolnymi gimbusami. Z terenu całej Gminy dowoŜone są dzieci do szkoły w Gniewinie oraz w Kostkowie. NajdłuŜszy czas dojazdu do szkół to około 20 30 min.
2.5. KULTURA I REKREACJA
Imprezy sportowe to rozrywka, w której aktywnie uczestniczą dzieci jak i dorośli. Na terenie gminy Gniewino odbywają się zawody w róŜnych konkurencjach pomiędzy sołeckimi druŜynami, zawody straŜackie i inne imprezy znaczące równieŜ w regionie. Czas wolny dzieci spędzać mogą w świetlicach wiejskich. Świetlice takie znajdują się w Bychowie, Perlinie, Mierzynku, Chynowie oraz Wiejski Dom Kultury w Kostkowie. Głównymi ośrodkami rozpowszechniania kultury są szkoły w Gniewinie i Kostkowie. Przy szkołach znajdują się dwie biblioteki umoŜliwiające korzystanie z lektur zarówno dzieciom jak i dorosłym. W ramach zajęć pozaszkolnych organizowane są kółka zainteresowań. Szczególnie waŜne ze względu na osiągnięcia dzieci są zajęcia teatralne i sportowe. Do celów sportowych wykorzystywane są szkolne hale sportowe, hala widowiskowo sportowa w Gniewinie, pływalnia, bowling, pole do mini golfa, stadion w Gniewinie oraz Orlik w Kostkowie i Rybnie. W większych miejscowościach w gminie znajdują się zorganizowane boiska sportowe (Chynowie, Lisewo, Nadole, Perlino, Mierzyno). W miejscowości Chynowie istnieje boisko sportowe (niestety w niezbyt dobrym stanie technicznym), ale brak urządzonych terenów sportowo rekreacyjnych, brak zaplecza socjalno sanitarnego dla terenów sportowych (np. brak szatni).
PLAN ODNOWY MIEJSCOWOŚCI CHYNOWIE NA LATA 2011 2018 Strona 23 z 35 PowaŜnym problemem dla miejscowości Chynowia jest brak miejsca, gdzie lokalna społeczność licząca prawie 500 osób mogłaby się spotykać. Jest to niekorzystne nie tylko dla dzieci i młodzieŜy, która po zajęciach lekcyjnych nie ma Ŝadnej alternatywy na wspólne spotkania poza wymagającymi remontu boiskiem i świetlicą lub ławką na przystanku, ale takŜe dla dorosłych mieszkańców miejscowości, którzy nie maja gdzie organizować zebrań sołeckich, imprez okolicznościowych.
3. ANALIZA MOCNYCH I SŁABYCH STRON MIEJSCOWOŚCI CHYNOWIE
Podstawą sformułowania Planu Odnowy Miejscowości Chynowie jest analiza wyników SWOT, a następnie jej synteza, której późniejsze wykorzystanie powinno przebiegać zgodnie z następującymi załoŜeniami: a) wzmocnienie istniejących juŜ silnych stron oraz skuteczne wykorzystanie szans, b) likwidacja słabych stron i eliminacja zagroŜeń, c) wykorzystanie słabych stron tak, aby uczynić z nich atuty.
Tabl. 6. Analiza SWOT miejscowości Chynowie.
MOCNE STRONY SŁABE STRONY Obiekty historyczne istotne dla lokalnego Niski poziom wykształcenia dziedzictwa kulturowego DuŜy potencjał dla rozwoju funkcji Znikoma aktywność gospodarcza mieszkaniowej mieszkańców Ładne tereny pod budownictwo Brak terenów inwestycyjnych jednorodzinne Usytuowanie w bliskości lasu (cisza, spokój, Mało skuteczna promocja walorów grzybobranie, zbiór runa leśnego) mieszkaniowych Chynowia dla ściągnięcia potencjalnych mieszkańców z zewnątrz, wynikająca z ograniczonych moŜliwości finansowych Atrakcyjne ukształtowanie terenu Złe warunki komunikacyjne utrudniające połączenie z całym trójmiastem Obiekty i obszary objęte formami ochrony Brak miejsca do spotkań (istnieje świetlica przyrody wymagająca remontu)
PLAN ODNOWY MIEJSCOWOŚCI CHYNOWIE NA LATA 2011 2018 Strona 24 z 35 Brak placu zabaw – miejsca rekreacji dla najmłodszych Brak miejsca do aktywnego rozwoju młodego człowieka Brak moŜliwości rozwoju talentu u dzieci Brak taniego dostępu do internetu Upadające, zaniedbane rolnictwo Niewystarczająca ilość chodników i dróg dobrej jakości Słabo rozwinięta baza sportowo rekreacyjna Brak bazy noclegowej, brak usług gastronomicznych Niewykorzystanie obiektów historycznych źródło: opracowanie własne
Tabl. 7. Podsumowanie określające szanse i zagroŜenia miejscowości.
SZANSE ZAGROśENIA PręŜnie rozwijająca się gmina Niestabilna polityka społeczno gospodarcza państwa, pogłębiający się kryzys MoŜliwości pozyskania funduszy Utrzymywanie wysokiego poziomu strukturalnych bezrobocia w kraju Rozwój mieszkalnictwa Likwidacja istniejących zakładów pracy w gminie i okolicy Sprzyjająca polityka regionalna w tym Zmniejszenie, zniesienie zasłon socjalnych adresowana do rozwoju obszarów wiejskich ze strony rządu i władz wojewódzkich Zwiększenie dostępności do kapitałów i Nadmierny rozwój przestrzenny zespołów środ ków pomocowych, w tym pochodzących zabudowy (zbytnie uwidocznienie jej w z Unii krajobrazie – zarówno ze względu na zajmowaną powierzchnię terenu, jak i róŜnorodność – mało spójne z tradycyjnymi formami zabudowy) Wzrost świadomości i nabycie wiedzy przez Likwidacja transportu publicznego (PKS) mieszkańców gminy na temat Unii, środków pomocowych (jak je pozyskać, gdzie się udać, kogo się zapytać) Współpraca z Gminą przy realizacji strategii DuŜa część zabu dowy nie jest wystarczająco rozwojowej wyposaŜona w infrastrukturę ochrony środowiska lub nie posiada jej wcale Dobre połoŜenie geograficzne, blisko morza, ZagroŜenie poŜarami lasów blisko duŜych miast
PLAN ODNOWY MIEJSCOWOŚCI CHYNOWIE NA LATA 2011 2018 Strona 25 z 35 Rozwój rolnictwa w oparciu o pomoc Nie uzyskanie dofinansowania z UE zewnętrzną Rozwój agroturystyki (wykorzystanie walorów krajobrazowych, krajoznawczych, wiejskich) Rozwój małej i średniej przedsiębiorczości Moda na mieszkanie na wsi Współpraca z zaprzyjaźnioną gminą Krokowa Tworzenie gospodarstw agroturystycznych Nawiązanie współpracy regionalnej i zagranicznej
4. OPIS PLANOWANYCH DZIAŁAŃ
Zapisy zawarte w Planie Odnowy Miejscowości Chynowie na lata 2011 2018 spełniają warunki zgodności z zapisami zawartymi w dokumentach dotyczących rozwoju gminy tj. Strategią Rozwoju Kultury gminy Gniewino w latach 2005 2015, Strategią Rozwoju Gminy Gniewino do roku 2015.
W celu stworzenia zbioru inwestycji, działań i zadań, jakie naleŜy przeprowadzić podczas najbliŜszych siedmiu lat na terenie wsi Chynowie posłuŜono się przede wszystkim sugestiami mieszkańców oraz wynikami analizy SWOT.
Zadaniem priorytetowym, przewidzianym do realizacji w ramach Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007 2013 jest projekt pod nazwą: „Przebudowa kompleksu świetlicowo sportowo zabawowego w miejscowości Chynowie”.
Projekt ten został jednogłośnie wybrany przez zebranie wiejskie, które odbyło się 23 maja 2011 r. i jako priorytetowy został zgłoszony do realizacji.
PoniŜej w tabeli zawarto spis planowanych projektów do realizacji na lata 2011 2018
PLAN ODNOWY MIEJSCOWOŚCI CHYNOWIE NA LATA 2011 2018 Strona 26 z 35 TAB. 8 Wykaz projektów planowanych do realizacji na lata 2011 2018
SZACUNKOWA PRIORY HARMONOGRA WARTOŚĆ ZADANIA I TET LP. NAZWA ZADANIA CEL PRZEZNACZENIE I OPIS M REALIZACJI MONTAś WAśNO FINANSOWY ŚCI Poprawa Przeznaczenie: mieszkańcy Chynowia oraz mieszkańcy Gminy, 2012 2013 600 000 zł dostępności do korzystający z profesjonalnych obiektów kulturalno rozrywkowych. 350.000 zł – PROW obiektów Projekt polegać będzie na remoncie świetlicy wiejskiej, przebudowie 250.000 zł – Gmina uŜyteczności boiska sportowego (remont boiska piłkarskiego i budowa boiska do publicznej gry w siatkówkę) oraz budowie placu zabaw wraz z parkingiem. Poprzez remont świetlicy, nastąpi stworzenie odpowiednich warunków do przeprowadzania imprez kulturalnych i rozrywkowych dla
„Przebudowa mieszkańców i turystów oraz miejsca spotkań dla mieszkańców. kompleksu profesjonalnie przygotowana świetlica wiejska to miejsce waŜna dla świetlicowo wsi, szczególnie dla Chynowia, poniewaŜ w tej miejscowości nie ma 1. sportowo szkoły, biblioteki, taniego dostępu do Internetu. Miejscowości, w której 1 zabawowego w dzieci po zakończonych zajęciach w szkole są skazane na przebywanie miejscowości w domach przed telewizorami. Wielu mieszkańców tej miejscowości z Chynowie” niezbyt dobrą sytuacją finansową lub brakiem środka transportu odsuwa sprawy kultury na drugi plan.
Nowoczesne wyposaŜenie świetlicy wiejskiej i przebudowane boisko sportowe, umoŜliwiające przeprowadzanie róŜnorodnych zajęcia, moŜe oderwać młodych ludzi od telewizorów, pokazać im alternatywne sposoby na spędzanie wolnego czasu. MoŜe pozwolić na odkrywanie talentu u młodych ludzi lub teŜ rozwój juŜ odkrytych. W znacznym stopniu przyczynić się moŜe do poprawy wyników w nauce u wielu
PLAN ODNOWY MIEJSCOWOŚCI CHYNOWIE NA LATA 2011 2018 Strona 27 z 35 SZACUNKOWA PRIORY HARMONOGRA WARTOŚĆ ZADANIA I TET LP. NAZWA ZADANIA CEL PRZEZNACZENIE I OPIS M REALIZACJI MONTAś WAśNO FINANSOWY ŚCI uczniów. Nie od dziś wiadomo, Ŝe wspólna nauka, pomoc koleŜeńska daje zaskakujące efekty. Realizacja zadania uaktywni Ŝycie towarzysko kulturalne mieszkańców. Poza tym, nowo zakupione wyposaŜenie stworzy równieŜ warunki do organizacji imprez okolicznościowych na wysokim poziomie, tj. wieczorki taneczne, spotkania towarzyskie, Dzień Kobiet, Dzień Matki itd.. Będzie moŜna przeprowadzić róŜnorodne szkolenia, kursy, spotkania informacyjne. WyposaŜenie świetlicy ma przede wszystkim doprowadzić do tego, by stała się miejscem, gdzie będą schodzić się drogi nie tylko mieszkańców sołectwa, ale takŜe osób zamieszkałych w pozostałych sołectwach Gminy Gniewino.
Realizacja zadania przewiduje równieŜ wyposaŜenie placu zabaw w bezpośrednim sąsiedztwie świetlicy. Plac planuje się zagospodarowanie następującymi urządzeniami: huśtawki, bujaki, równowaŜnie, piaskownice, karuzela, spiralne zjeŜdŜalnie. Elementy te dostosowane do wieku i moŜliwości rozwojowych dziecka w naturalny sposób stwarzają dobre warunki dorosłym do sprawowania opieki nad bawiącymi się dziećmi. Konsekwencją wdroŜenia projektu będzie poprawa bezpieczeństwa dzieci podczas gier i zabaw, zaspokojenie ich potrzeb oraz poprawa stanu infrastruktury społecznej we wsi. WdroŜenie projektu wpłynie korzystnie na jakość infrastruktury, co w konsekwencji przyczyni się do rozwoju intelektualnego i fizycznego
PLAN ODNOWY MIEJSCOWOŚCI CHYNOWIE NA LATA 2011 2018 Strona 28 z 35 SZACUNKOWA PRIORY HARMONOGRA WARTOŚĆ ZADANIA I TET LP. NAZWA ZADANIA CEL PRZEZNACZENIE I OPIS M REALIZACJI MONTAś WAśNO FINANSOWY ŚCI mieszkańców. Inwestycja ta podniesie walory kulturalne i rekreacyjne miejscowości Rybno. Realizacja inwestycji pozwoli zagospodarować wolny czas dzieci i młodzieŜy szkolnej oraz dorosłych.
Realizacja priorytetowego zadania przyczyni się do osiągnięcia następujących celów:
− wzrośnie zadowolenie mieszkańców sołectwa
− zwiększy się atrakcyjność kulturalna i edukacyjna Rybna
− umoŜliwi mieszkańcom na rozwijanie swoich umiejętności, zainteresowań, pasji
Rozpocznie się proces przeciwdziałania wykluczeniu społecznemu, które stanowi według Białej Księgi dotyczącej rozwoju obszarów wiejskich, jedno z priorytetowych zagadnień wymagających natychmiastowej interwencji. 2. Budowa systemu Poprawa jakości Przeznaczenie: mieszkańcy Chynowia. 2012 2014 5.000.000 zł kanalizacji oraz Ŝycia, Wybudowana kanalizacja podłączona do oczyszczalni ścieków w 3.750.000 zł modernizacja zwiększenie Gniewinie znacznie wpłynie na podniesienie atrakcyjności Chynowia. Fundusz Spójności 2 wodociągów atrakcyjności Inwestycja zwiększy atrakcyjność turystyczną a takŜe inwestycyjną i 1.250.000 zł turystycznej i znacznie wpłynie na ochronę środowiska. Gmina inwestycyjnej
PLAN ODNOWY MIEJSCOWOŚCI CHYNOWIE NA LATA 2011 2018 Strona 29 z 35 SZACUNKOWA PRIORY HARMONOGRA WARTOŚĆ ZADANIA I TET LP. NAZWA ZADANIA CEL PRZEZNACZENIE I OPIS M REALIZACJI MONTAś WAśNO FINANSOWY ŚCI 3. Budowa chodników Poprawa stanu Przeznaczenie dla mieszkańców Chynowia, turystów i osób 2014 700.000 zł wewnątrz bezpieczeństwa przyjezdnych. 525.000 zł – UE miejscowości Ułatwienie w bezpiecznym poruszaniu się. 175.000 zł Gmina 3 Budowa chodnika wykonana będzie po wybudowaniu infrastruktury Społeczeństwo kanalizacyjnej organizacyjnie – prace społeczne 4. Modernizacja dróg Poprawa Przeznaczenie dla mieszkańców Chynowia, turystów i osób wewnętrznych dostępności do przyjezdnych. obiektów Ułatwienie w bezpiecznym poruszaniu się. 2012 – 2014 500 000,00 zł uŜyteczności W ramach inwestycji przewiduje się remont drogi prowadzącej BudŜet Gminy publicznej, kompleksu sportowo rekreacyjnego oraz do zabudowań znajdujących poprawa się na tz. „folwarku” 4 bezpieczeństwa Zwiększy się atrakcyjności miejscowości oraz bezpieczeństwa pieszych i kierowców.
5. Estetyzacja Poprawa jakości Przeznaczenie: mieszkańcy Chynowia, turyści i osoby przyjezdne. 2011 2018 120.000 zł – Gmina miejscowości Ŝycia oraz Poprawa wyglądu wsi, estetyki budynków mieszkalnych i zagród Społeczeństwo estetyki wsi, poprzez promowanie konkursu estetyzacyjnego pn. Jak Cię widza tak organizacyjnie – Integracja Cię piszą prace społeczne 4 mieszkańców W ramach zadania planuje się poprawę estetyki miejscowości m.in. Chynowia poprzez udekorowanie słupów oświetleniowych kwiatami doniczkowych w okresie wiosenno letnio jesiennym,
PLAN ODNOWY MIEJSCOWOŚCI CHYNOWIE NA LATA 2011 2018 Strona 30 z 35 SZACUNKOWA PRIORY HARMONOGRA WARTOŚĆ ZADANIA I TET LP. NAZWA ZADANIA CEL PRZEZNACZENIE I OPIS M REALIZACJI MONTAś WAśNO FINANSOWY ŚCI zagospodarowania skarpy w centrum miejscowości. Natomiast w czasie świąteczny przyozdabianie róŜnego rodzaju lampkami. To działanie znacznie poprawi wizerunek miejscowości w oczach mieszkańców oraz osób przejezdnych. 6. Organizacja Integracja Przeznaczenie: mieszkańcy Chynowia i okolicznych miejscowości 2011 2018 50.000 zł festynów mieszkańców Poprzez organizację festynów rekreacyjno – sportowych nastąpi społeczeństwo rekreacyjno Chynowia integracja mieszkańców miejscowości Chynowia. 4 sportowych
7. Organizacja kursów Poprawa Przeznaczenie: mieszkańcy Chynowia, zwłaszcza dorośli. 2011 2018 100.000 zł – POKL edukacyjnych w dostępności do Efektem będzie: Mieszkańcy ramach działalności edukacji, podniesienie poziomu wiedzy mieszkańców, Społeczeństwo 4 świetlicy wiejskiej Integracja lepsza samoocena, organizacyjnie – mieszkańców prace społeczne Chynowia
PLAN ODNOWY MIEJSCOWOŚCI CHYNOWIE NA LATA 2011 2018 Strona 31 z 35 5. OPIS i CHARAKTERYSTYKA OBSZARÓW O SZCZEGÓLNYM ZNACZENIU DLA ZASPOKOJENIA POTRZEB MIESZKAŃCÓW, SPRZYJAJĄCYCH NAWIĄZYWANIU KONTAKTÓW SPOŁECZNYCH, ZE WZGLĘDU NA ICH POŁOśENIE ORAZ CECHY FUNKCJONALNO PRZESTRZENNE
W miejscowości Chynowie obszarem o szczególnym znaczeniu dla zaspokojenia potrzeb mieszkańców jest teren znajdujący się na działce gminnej nr 1/82. Teren ten, ze względu na układ przestrzenny wsi, pełni bardzo waŜne funkcje dla mieszkańców zarówno w obszarze kultury jak i rekreacji. Obecnie na tym terenie znajduje się świetlica wiejska, boisko trawiaste do gry w piłkę noŜną oraz miejsce na ognisko. W tym miejscu odbywają się coroczne sobótki i festyny wiejskie. Obszar ten spełnia rolę centrum kulturalno – sportowego Chynowia. Planowana inwestycja ma na celu zmianę oblicza centrum Chynowia zarówno poprzez wyremontowanie świetlicy, budowę placu zabaw, przebudowę boiska sportowego, zagospodarowanie terenu wokół kompleksu, tj. budowa miejsc parkingowych, ogrodzenie terenu. Budowa kompleksu kulturalno rekreacyjnego przyczyni się do stworzenia obszaru szczególnego dla kontaktów społecznych Chynowia i powstania nowoczesnej przestrzeni publicznej.
WDROśENIE I MONITOROWANIE PLANU WdroŜenie Planu Odnowy Miejscowości rozpocznie się poprzez wprowadzenie go w Ŝycie uchwałą Rady Gminy Gniewino. WdroŜenie Planu zaleca się Wójtowi Gminy Gniewino, Radzie Sołeckiej miejscowości Chynowie oraz Sołtysowi Sołectwa Chynowie. Monitorowanie kaŜdego przedsięwzięcia czyli dbanie o prawidłowy jego przebieg przez cały czas jego trwania polega na systematycznym zbieraniu, zestawianiu i ocenie informacji rzeczowych i finansowych. W monitorowaniu biorą udział wszystkie podmioty oraz komórki organizacyjne Urzędu Gminy Gniewino zaangaŜowane we wdraŜanie Planu Odnowy Miejscowości Chynowia. Oceną wdraŜania Planu zajmie się Rada Sołecka.
PLAN ODNOWY MIEJSCOWOŚCI CHYNOWIE NA LATA 2011 2018 Strona 32 z 35 PODSUMOWANIE Opracowany Plan Odnowy Miejscowości zakłada w przeciągu 7 najbliŜszych lat realizację kilku zadań. Istotą tych zadań jest pobudzenie aktywności środowisk lokalnych oraz stymulowanie współpracy na rzecz rozwoju i promocji wartości związanych z miejscową specyfiką społeczną i kulturową. Zakładane cele Planu przewidują wzrost znaczenia wsi jako lokalnego ośrodka rozwoju kultury, edukacji, sportu i rekreacji. Realizacja Planu Odnowy Miejscowości ma takŜe słuŜyć integracji społeczności lokalnej, większemu zaangaŜowaniu w sprawy wsi, zagospodarowaniu wolnego czasu dzieci i młodzieŜy oraz rozwojowi organizacji społecznych.
PLAN ODNOWY MIEJSCOWOŚCI CHYNOWIE NA LATA 2011 2018 Strona 33 z 35 BIBLIOGRAFIA: 1. Augustowski B., 1965. Rozwój form systemu odwodnienia późnoglacjalnego na PobrzeŜu Kaszubskim. (rozprawa habilitacyjna). WSP, Gdańsk.
2. Augustowski B., 1977. Pomorze . PWN, Warszawa.
3. Dąbrowski J., Małuj Buca J., Szafranowicz P. i inni, 2002. Studium Uwarunkowań Przestrzennego Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy Gniewino . Grupa Projektowa ZOOM s.c., Sopot.
4. Ellwart J., 2003. Powiat wejherowski . Ilustrowany przewodnik krajoznawczy. Wydawnictwo Region, Gdynia.
5. Galon R.(red.), 1972. Geomorfologia Polski . tom II, NiŜ Polski. PWN, Warszawa.
6. Materiały Urzędu Gminy w Gniewinie.
7. Mordawski J., 1994. Geografia Województwa Gdańskiego . Wydawnictwo Marek RoŜak, Gdańsk.
8. Świtajski S., 2003. Uwarunkowania i Kierunki Przyrodnicze Zagospodarowania Przestrzennego . Pracownia Ochrony Środowiska „Projekt 2000”, Sopot.
SPIS TABLIC:
Tabl. 1 Zestawienie powierzchni gruntów miejscowości Chynowie. Tabl. 2 Wykaz nieruchomości wpisanych do ewidencji zabytków Wojewódzkiego Oddziału SłuŜby Ochrony Zabytków w Gdańsku. Tabl. 3 Liczba ludności w miejscowości Chynowie oraz gminy Gniewino ogółem w latach 2000 2010 Tabl. 4 Saldo migracji w miejscowości Chynowie oraz gminie Gniewino ogółem w latach 2006 2010 Tabl. 5 Udział procentowy poszczególnych grup wiekowych w Gminie Gniewino i miejscowości Chynowie Tabl. 6 Analiza SWOT miejscowości Chynowie. Tabl. 7 Podsumowanie określające szanse i zagroŜenia miejscowości. Tabl. 8 Wykaz projektów planowanych do realizacji na lata 2011 2018
PLAN ODNOWY MIEJSCOWOŚCI CHYNOWIE NA LATA 2011 2018 Strona 34 z 35 SPIS RYCIN: Ryc. 1 PołoŜenie miejscowości Chynowie w gminie Gniewino. Ryc. 2 Formy ukształtowania powierzchni w obrębie analizowanej miejscowości oraz terenów przyległych. Ryc. 3 Wskaźnik przyrostu naturalnego na 1000 mieszkańców w miejscowości Chynowie i Gminie Gniewino ogółem w latach 2006 2010.
PLAN ODNOWY MIEJSCOWOŚCI CHYNOWIE NA LATA 2011 2018 Strona 35 z 35