NR 6 353 ROK 2012 CENA 5 ZŁ

Pomorze pełne energii

Partnerzy Wydania: Dla jedynych, wyjątkowych i niepowtarzalnych Orzeł Pomorski po raz dziewiąty!

uż wkrótce – 7 grudnia tego – także tych ekstremalnych, wy- roku o godz. 18 w dworze jątkowo trudnych – nie rozkładają Jartusa – dowiemy się, kto bezradnie rąk, nie mówią, że to już otrzyma zaszczytny tytuł orła koniec, tylko z wielką determina- pomorskiego. właśnie w tym cją szukają wyjścia z tzw. sytuacji kształcenia menedżerów prof. dniu rozstrzygnie się dziewiąta bez wyjścia. typują osoby, które wojciech rybowski, pomorskie- edycja plebiscytu orzeł pomorski w każdej chwili swojego życia go centrum hurtowego rënk organizowanego przez „maga- zawodowego, społecznego oraz Stanisław gierszewski, a także: zyn pomorski”. patronami tego osobistego udowadniają, że takie kanclerz loży bcc maciej do- przedsięwzięcia są: mieczysław wartości jak uczciwość, pracowi- brzyniecki, aktor mirosław baka, Strug – marszałek województwa tość, zapobiegliwość, wrażliwość pianista waldemar malicki, ze- pomorskiego, oraz ryszard Sta- na los innych, sprawiedliwość czy spół kombii, kierowca rajdowy churski – wojewoda pomorski. dobroć są dla nich priorytetem. krzysztof groblewski, gimna- idea plebiscytu od początku ist- czytelnicy wskazują fi rmy i pre- styk leszek blanik oraz fi rmy: nienia jest ta sama. czytelnicy zesów, którzy odnoszą sukcesy, international paper S.a., lonza „magazynu pomorskiego”, głosu- dbając o swoich pracowników nata, gdański klub biznesu, jąc na orłów pomorskich, wska- i najbliższe otoczenie. dla któ- gdański związek pracodawców, zują na ludzi wyjątkowych pod rych słowa moralność i etyka to gino rossi S.a. każdym względem i fi rmy – ich nie puste frazesy. rozstrzygnięcie plebiscytu na- zdaniem – najlepsze z najlepszych. co roku dotychczasowi laureaci stąpi w dworze artusa 8 grud- głosują na tych, którzy w ich oce- wybierają spośród siebie laure- nia 2012 roku, gdzie laureaci nie wyróżniają się w sposób szcze- ata laureatów, a redakcja „ma- otrzymają z rąk organizatorów gólny. to znaczy: typują tych, któ- gazynu pomorskiego” przyznaje i patronów statuetki wykonane rzy w każdych okolicznościach honorowego orła pomorskiego. przez znaną rzeźbiarkę katarzy- w minionym roku orłami pomor- nę konieczną. skimi 2011 zostali: Saur neptun wybór i ostateczna decyzja, kto gdańsk S.a. (laureat laureatów), zostanie orłem pomorskim, na- Stowarzyszenie czerwonej róży leżeć będzie do państwa, do na- (honorowy orzeł pomorski), al- szych czytelników. zachęcamy mar sp. z o.o., dct gdańsk S.a., do głosowania na swoich liderów, grupa ergo hestia, hydromega na osoby i fi rmy, których uważa- sp. z o.o., jantar sp. z o.o., teresa cie państwo za godnych tytułu kamińska – prezes pSSe sp. z o.o., orła pomorskiego. sportowiec adam korol, prfpk sp. z o.o., wojciech Szczurek – prezydent gdyni, zespół leszcze. przypomnijmy, że wśród dotych- czasowych laureatów byli m.in.: prezydent rp, laureat pokojowej Głosować można, nagrody nobla lech wałęsa, b. metropolita gdański abp. tadeusz wysyłając SMS-y pod numer gocłowski, ks. jerzy kownacki, 721 652 562 eurodeputowany janusz lewan- lub e-maile pod adres: dowski, prezydenci: gdańska pa- weł adamowicz i Sopotu jacek [email protected] karnowski, były wojewoda po- morski jan ryszard kurylczyk, profesorowie janusz rachoń i jacek jassem, prezesi zarzą- dów: grupy lotoS S.a. paweł Waldemar Malicki laureat orła Pomorskiego olechnowicz, gdańskiej fundacji

2 Magazyn PoMorski W numerze Magazyn Pomorski nr 6 (353) Październik 2012 r.

Nasze rozmowy

Strach ma wielkie oczy 4 rozmowa z Mieczysławem Strukiem, Kierunek – biomasa marszałkiem województwa pomorskiego 31 Gniewino, czyli... gmina pełna energii Inwestujemy w rozwój naszego kraju 32 8 rozmowa z Szymonem Dobrzyńskim, dyrektorem Departamentu Wiatr od morza Marketingu i Komunikacji PGNiG SA. 34 EFNI po raz drugi Staramy się nie prowokować zarzutów 38 12 rozmowa z Andrzejem Tersą, prezesem zarządu ENERGA Hydro sp. z o.o. Gmina Pruszcz Gdański przyjazna 42 środowisku. To nie puste słowa Myślimy perspektywicznie 16 rozmowa z Hanną Dzikowską, dyrektorem Regionalnej Dyrekcji Ochrony Kosakowo ma 40 lat Środowiska w Gdańsku 44 Inwestycja schowana pod ziemią, Świadomość i ... finanse 46 czyli Gniewińskie Przedsiębiorstwo 20 rozmowa z Pawłem Adamowiczem, prezydentem Gdańska Komunalne Najlepsze topole rosną w Kwidzynie W poszukiwaniu pieniądza 24 rozmowa z Markiem Krzykowskim, prezesem zarządu International Paper 46 – Kwidzyn sp. z o.o. Siła tradycji i energia młodości, czyli 56 osiemdziesięciolecie Stowarzyszenia Z Kanady na Pomorze Elektryków Polskich na Wybrzeżu 28 rozmowa z Tomaszem Gryżewskim, dyrektorem ds. Korporacyjnych Talisman Energy Polska Pomorski Regionalny Fundusz Poręczeń 58 Kredytowych laureatem nagrody Mieszkańcy są wyczuleni Banku Gospodarstwa Krajowego 36 rozmowa z Elżbietą Rogalą-Kończak, burmistrz Rumi Jubileusz PRFPK Skąd na to wszystko znaleźć pieniądze? 60 40 rozmowa z Mirosławą Lehman, burmistrz Kartuz 62 Kupieckie pożegnanie lata w Sopocie My się łupków nie boimy Sięgając po możliwości 48 rozmowa z Henrykiem Doeringiem, wójtem gminy Krokowa 64 Zrównoważone projektowanie Jest coraz piękniej 65 50 rozmowa z Błażejem Kąkol, wójtem gminy Trąbki Wielkie 66 Pomorski biznes Na dobrej drodze Możdżer gra dla Norrisa 40 rozmowa z Wiktorem Tyburskim, starostą lęborskim 68 EDF Aktualności 70 Seal po raz pierwszy w Polsce Orzeł Pomorski po raz dziewiąty 72 2 Monster trucki Port w Gdyni ma 90 lat 74 19 Kubańskie rytmy Dodatkowe powierzchnie na piąte 74 23 urodziny DCT

Wydawnictwo Prasowe „Edytor” sp. z o.o. Prezes: Grażyna Anna Wiatr 81-596 Gdynia, ul. P. Gojawiczyńskiej 3/C/6 Redaktor naczelna: Renata Mroczkowska-Jankowska tel. /fax 58 629-19-95 Zespół redakcyjny: Aleksandra Jankowska, Jarosław Woliński, Barbara Miruszewska, Mirosław Begger e-mail: [email protected] Dział foto: AJF Media, Maciej Kosycarz KFP, Mieczysław Majewski, Sławomir Panek, Radosław Michalak, Wikipedia www.magazynpomorski.eu Korekta: Anna Kwiatek Skład: Iwo Mokwa Zdjęcie na okładce: Wojciech Stróżyk / KFP - farma wiatrowa w Łebcu Strach ma wielkie oczy

Na pytania dotyczące rozwoju energetyki konwencjonalnej i niekonwecjonalnej na Pomorzu Mieczysław Struk, marszałek województwa pomorskiego, odpowiada Renacie Mroczkowskiej-Jankowskiej

Nie chcę, żeby sektorów energetycznych z za- nie rozstrzygnie, w jakim kie- ? zabrzmiało to zbyt chowaniem wymagań środowi- runku pójdzie rozwój systemów katastroficznie, ale czy skowych oraz uwzględnieniem elektroenerge tycznych w kraju może tak się zdarzyć, że inwestycji w rozwój źródeł od- czy w unii europejskiej. należy w Pomorskiem pewnego nawialnych. jego bezspornym jedynie podkreślić punkt widze- zimowego dnia zabraknie atutem jest fakt, że wskazuje nia naszego województwa: dla światła w domach, na przedsiębiorstwom energetycz- nas najważniejszym zadaniem ulicach czy szpitalach, nym oraz potencjalnym inwe- jest dążenie do zapewnienia bez- na kuchenkach storom główne kierunki rozwoju pieczeństwa energetycznego na gazowych czy płytach poszczególnych sektorów energe- pomorzu oraz poprawa efektyw- elektrycznych nie będzie tyki widziane z uwzględnieniem ności energetycznej. można ugotować obiadu, rozwoju naszego województwa Komisja Europejska a kaloryfery będą zimne jako całości. życie zapewne ? wymaga, aby kraje Unii jak lód? zweryfi kuje niektóre założenia Europejskiej zaoszczędziły byłaby to katastrofa, ale do tego programu, ale już dzisiaj wiemy, 20 proc. energii do nie dojdzie. oczywiście, każde że prace zmierzające do budowy 2020 roku. Czy jest plan, urządzenie może się zepsuć, tak- elektrowni węglowej na południu jak to zrobić, i czy Pana że urządzenia służące do pro- naszego województwa są mocno zdaniem to się uda na dukcji i przesyłu energii elek- zaawansowane, a jedna z bar- naszym terenie? trycznej, ciepła czy gazu. trzeba dzo prawdopodobnych lokalizacji tutaj jestem optymistą. przed jednak pamiętać, że energetyka elektrowni jądrowej znajduje się chwilą rozmawialiśmy o pro- jest sektorem strategicznym dla na północy. oczywiście równole- gramie rozwoju elektroenerge- sprawnej działalności państwa, gle bardzo dynamicznie rozwijają tyki, a trzeba wiedzieć, że do- a zapewnienie bezpieczeństwa się odnawialne źródła energii, kument ten jest uzupełnieniem energetycznego – jednym z naj- w szczególności parki wiatrowe. „regionalnej Strategii energe- ważniejszych celów tak rządo- Ze zaktualizowanej tyki z uwzględnieniem źródeł wych, jak i samorządowych. dla- ? niedawno Strategii odnawialnych w województwie tego nie sądzę, żeby taka wizja Rozwoju Województwa pomorskim na lata 2007–2025”. się spełniła. Pomorskiego do oba te dokumenty uwzględniają Panie Marszałku, roku 2020 wynika, podstawowe priorytety rozwoju ? w 2010 roku Zarząd że jednym z filarów energetycznego województwa. Województwa tegoż rozwoju będzie obok zapewnienia bezpieczeń- Pomorskiego energetyka. Dlaczego stwa energetycznego i zrów- przyjął dokument właśnie energetyka noważonego rozwoju poszcze- „Program rozwoju i czy to znaczy, że gólnych sektorów energetyki, elektroenergetyki kiedyś – powiedzmy za kładzie się w nich nacisk na po- z uwzględnieniem 20 lat – dojdzie do tzw. prawę efektywności energetycz- źródeł odnawialnych samowystarczalności nej, zaczynając od producentów w województwie energetycznej? energii, poprzez efektywność pomorskim do roku jeżeli chcemy, żeby nasz region przesyłu i dystrybucji, kończąc na 2025”, w którym był konkurencyjny na tle innych, jej odbiorcach. kluczowa w tym przewiduje się możliwość musimy zadbać o jego zrówno- zakresie jest ustawa o efektyw- powstania zarówno ważony rozwój gospodarczy, ności energetycznej z 15 kwiet- elektrowni węglowej, a energetykę traktować jako nia 2011 roku, która określa cel jak i jądrowej na koło zamachowe tego rozwoju w zakresie oszczędności ener- terenie województwa i źródło nowych miejsc pracy. co gii z uwzględnieniem wiodącej pomorskiego. Czy te do samowystarczalności ener- roli sektora publicznego, tworzy założenia (plany) będą getycznej pomorskiego, trzeba mechanizmy wspierające oraz realizowane, czy to są przyznać, że problem jest bar- system monitorowania i gro- tylko pobożne życzenia? dzo złożony. pytanie należałoby madzenia niezbędnych danych, dokument ten określa opty- skierować także do specjalistów co przyczyni się do zwiększe- malne dla gospodarki naszego oraz rządów wszystkich krajów nia racjonalności wykorzysta- województwa kierunki rozwoju unijnych. Samorząd wojewódzki nia energii.

4 Magazyn PoMorski Unijny pakiet energetyczno- Biorąc pod uwagę uwarunko- Podkreślam raz jeszcze, że naj- ? klimatyczny – mimo że wania techniczno-ekonomiczne ważniejszym zadaniem – zarów- jednym z głównych jego związane z wychwytywaniem no obecnie, jak i w przyszłości założeń jest odejście od i magazynowaniem dwutlenku – jest osiągnięcie bezpieczeństwa wysokoemisyjnego węgla węgla zawartego w spalinach energetycznego. W sektorze elek- na rzecz odnawialnych emitowanych przez węglowy troenergetycznym bardzo ważne źródeł energii oraz przemysł energetyczny, trudno jest zapewnienie kilku rodzajów oszczędności energii, się nie zgodzić ze stanowiskiem źródeł energii i modernizacja czyli ochrona środowiska Janusza Steinhoffa. Jeżeli zatem sieci oraz systemów elektroener- naturalnego – budzi dążenie do ograniczania emisji getycznych przesyłowych i dys- ogromne kontrowersje. gazów cieplarnianych będzie trybucyjnych, w tym również Na przykład Janusz utrzymywane, nie dość że bę- uwzględnienie technologii Smart Steinhoff, były wicepremier dziemy musieli ponieść dodat- Grid. Oczywiście, wprowadzenie i minister gospodarki, kowe koszty na rozwój i budowę nowych technologii w energety- a obecnie przewodniczący odpowiednich technologii CCS, ce, czyli budowa nowoczesnych Rady Krajowej Izby to ich wdrożenie zdecydowanie obiektów, na przykład elektrowni Gospodarczej, twierdzi, obniży efektywność produkcji jądrowej, ale także węglowej lub że jedynym efektem energii elektrycznej, generując gazowej, jest silnym impulsem pakietu klimatyczno- kolejne koszty, które wszyscy do rozwoju gospodarki, sprzy- energetycznego będzie będziemy musieli ponieść. Wra- ja rozwojowi zaawansowanych utrata konkurencyjności cając do Pani pytania: reprezento- technologii, a także rozbudowuje znaczącej części wałbym interesy społeczeństwa sektory usługowe. Bardzo waż- europejskiej gospodarki, i próbował dążyć do złagodzenia ny jest również rozwój badań w tym szczególnie polskiej, wymagań dla Polski związanych naukowych oraz podniesienie biorąc pod uwagę udział z emisją gazów cieplarnianych poziomu technicznego przedsię- paliw stałych w naszej ze względu na specyfikę produk- biorstw kooperujących z branżą energetyce. Gdyby na cji energii elektrycznej w na- energetyczną, również w sferze przełomie listopada szym kraju. wydobycia gazu z łupków. i grudnia na konferencji Przyszłość należy do Przemysł energetyczny – klimatycznej w Doha ? energetyki odnawialnej ? zarówno oparty na źródłach zasiadł Pan wśród osób, czy konwencjonalnej? energii konwencjonalnej, które będą decydowały, Może węgiel zostanie jak i niekonwencjonalnej czy Protokół z Kioto będzie wyparty przez gaz – wymaga ogromnego kontynuowany, to jak by z łupków, a może przez zaplecza: od fachowców Pan głosował? paliwo jądrowe? po sprzęt.

Magazyn Pomorski 5 Czy w naszym regionie Pan nawet w Stanach czy farmy wiatrowej – powstają nowe ośrodki Zjednoczonych, by na albo o wydobywaniu naukowe, wdrożeniowe, własne oczy przekonać łupków, od razu podnosi firmy wytwarzające się, jak Amerykanie, wielkie larum? Takie innowacyjne produkty którzy mają już zachowanie wynika i proponujące 40 tys. odwiertów z troski o środowisko, rozwiązania na skalę (przypomnijmy: z niewiedzy, strachu globalną? w Polsce jest ich 22, przed nieznanym? A może jesteśmy na początku drogi, ale a w Pomorskiem 3) radzą chodzi o to, że lokalne bacznie obserwujemy rozwój sobie z łupkami. Jakie społeczności, na których fi rm związanych z energetyką. są Pana refleksje po terenach prowadzone zapraszając inwestorów, musimy powrocie? są próbne odwierty gazu zapewnić im przede wszystkim będzie trudno uniezależnić się z łupków, budowane stabilne zasilanie energetyczne. od rosyjskiego gazu, lecz są są fermy wiatrowe czy już teraz mamy dobre zaplecze duże szanse na to, by to uza- elektrownie, mają za w postaci stoczni i portów. wi- leżnienie zmniejszyć. miałem mało namacalnych dząc nasz potencjał, jedna z bel- okazję być w różnych miejscach korzyści z tych gijskich fi rm zdecydowała się Stanów zjednoczonych, gdzie są inwestycji? na inwestycje w gdańskim porcie, stosowane bardzo różne prak- to jest bardzo złożony problem. a Stocznia gdańsk rozpoczęła tyki w wydobyciu gazu z łup- mieszkańcy myślą o swoim produkcję stalowych elementów ków. obserwowaliśmy dobre zdrowiu, środowisku, lecz na do wież wiatrowych. liczymy rozwiązania, regulowane sil- pewno chcą także wynieść ja- na to, że także Słupska Specjal- nym prawem stanowym, tak kieś korzyści z istnienia insta- na Strefa ekonomiczna będzie jak w teksasie, ale widzieli- lacji w ich otoczeniu. faktem przyciągała fi rmy z tej branży. śmy również te złe – w naszym jest, że informacji związanych czekamy na szybkie przyjęcie i mieszkańców mniemaniu – z gazem z łupków jest wciąż planów zagospodarowania dla na przykład w pensylwanii, na zbyt mało. mam nadzieję, że obszarów morskich, bo będzie szczęście tylko incydentalne. po działania podejmowane przez to ważny sygnał do rozwoju tej wizycie nabrałem dystansu urząd marszałkowski woje- dużych farm wiatrowych na do spraw związanych z bada- wództwa pomorskiego zmie- morzu. urząd marszałkowski niem polskich złóż, który na nią ten stan rzeczy. istotnym województwa pomorskiego jest pewno się przyda, bo jesteśmy czynnikiem jest brak wiedzy członkiem współzałożycielem w przededniu formułowania no- o charakterystyce energetycznej bałtyckiego klastra ekoenerge- wych uregulowań dotyczących regionu. wielu osobom wydaje tycznego, grupującego jednostki wydobycia gazu łupkowego. się, że problemy uda się szybko naukowo-badawcze, samorządo- chciałbym, żeby nasze przepisy rozwiązać dzięki odnawialnym we i przemysłowe województw zagwarantowały właśnie te do- źródłom energii, które stosunko- pomorskiego i warmińsko-ma- bre praktyki, ale jesteśmy w tej wo szybciej zyskują akceptację zurskiego. działania klastra ukie- materii w dużej mierze zdani na społeczną niż źródła konwen- runkowane są na aktywne wspie- propozycje parlamentarzystów cjonalne. niestety, same oze ranie regionalnych projektów i rządu. nie będą lekiem na całe zło. na- wdrażających odnawialne źródła Spotkałam się z opiniami, sza gospodarka wciąż opiera energii oraz projekty innowa- ? że dla bezpieczeństwa się na węglu, region importuje cyjne i proekologiczne. ponadto, energetycznego bardziej aż 70 proc. energii z zewnątrz, od ponad 1,5 roku na pomorzu potrzebujemy gęstej sieci a produkuje zaledwie 30 proc. działa, powołana m.in. z mojej przesyłowej aniżeli dużej zanim ekonomicznie będziemy inicjatywy, pomorska platforma liczby nowych źródeł w stanie oprzeć się na źródłach technologiczna energetyki. jej produkcji energii. ekologicznych, potrzebujemy zadaniem jest kreowanie w na- lepsze rozeznanie w tej materii paliwa na okres transformacji. szym regionie nowych źródeł mają eksperci z sektora elek- proces ten potrwa wiele lat, waż- aktywności gospodarczej, w tym troenergetycznego. na pewno ne jest więc stosowanie czystych również rozwiązań z zakresu od- potrzebny jest właściwie skonfi - i wydajnych technologii oraz ich nawialnych źródeł energii oraz gurowany i nowoczesny system usprawnianie i inwestycje w in- nowoczesnych technologii Smart sieci elektroenergetycznych, ale frastrukturę, aby płynnie dojść citi i Smart region. by pracował optymalnie, musi do etapu, w którym będziemy Od dwóch lat Polska, być zasilany przez odpowiednią gotowi na stosowanie najczyst- ? także Pomorze, żyje liczbę źródeł. szych źródeł. obecnie stoimy gazem łupkowym. Panie Marszałku, czy przed dużym wyzwaniem: z jed- Są ogromne nadzieje ? tylko Polacy to taka nej strony wzrasta zapotrze- na uniezależnienie się specyficzna nacja, która bowanie na energię, z drugiej od horrendalnie drogiego gdy słyszy o budowie strony zasilanie oparte jest na gazu z Gazpromu. elektrowni – czy to starych technologiach. jaki wy- Wiosną tego roku był jądrowej, czy wodnej, bór w tej sytuacji jest najlepszy?

6 Magazyn PoMorski potrzebne są trudne rozmowy trzeba po prostu mówić praw- Co kryje się za tą nazwą i debaty nie tylko na szczeblu dę. nawet jeżeli wszystkich nie i jakie są szanse, że politycznym i eksperckim, lecz przekonamy, to rzetelne infor- takie sieci będą chlebem także dialog ze społecznościami macje i otwartość na argumenty powszednim? lokalnymi. niedawno sejmik wo- są fundamentem porozumienia. mówiąc najkrócej, Smart grid jewództwa przyjął nową strate- musimy zrozumieć, że pewne to połączenie systemów teleko- gię rozwoju regionu, a do końca inwestycje mogą być uciążliwe, munikacyjnego i elektroenerge- 2013 roku powstaną programy ale stanowią część ceny, jaką tycznego w jeden organizm ar- operacyjne, które będą ją wdra- płacimy za rozwój cywilizacyjny chitektury systemowej. pozwoli żać. ze swojej strony staram się i społeczny. to najpierw zoptymalizować za- rozwijać dialog społeczny. z ini- Z pewnością rządzanie istniejącymi środkami cjatywy wojewody pomorskiego ? największe emocje trwałymi, a następnie zwiększyć i mojej w 2011 roku powstało budzą plany budowy ich funkcjonalność i aplikacyj- forum dialogu „energia i Sa- elektrowni jądrowej. ność. wszystko po to, aby system morządność”, sprawnie działa Mieszkańcy Choczewa, był w stanie zaspokoić potrzeby pomorska platforma technolo- Żarnowca i Gąsek, konsumenta. niestety, na realne giczna energetyki, w zeszłym trzech potencjalnych wdrożenie systemów Smart grid roku powołałem pełnomocni- lokalizacji elektrowni, będziemy jeszcze musieli pocze- ka ds. gazu łupkowego, wraz w lipcu tego roku kać. obecnie nie jest to możliwe z ośmioma marszałkami podpi- zawiązali porozumienie nawet w bogatych krajach ue, sałem list intencyjny dotyczący „Pomorze bez atomu”, ponieważ aktualne rozwiązania współpracy międzyregionalnej którego celem jest i możliwości techniczne nie po- w dziedzinie poszukiwań gazu powstrzymanie zwalają na skalę przemysłową z łupków, organizuję wiele spo- rządowego programu budować systemów opartych tkań i konferencji, które mają jądrowego. Czy Polakom na inteligentnych sieciach oraz na celu znalezienie najlepszych uda się uciec przed tzw. wirtualnych elektrowniach rozwiązań związanych ze śro- perspektywą realizacji – płynnie zmieniających moc dowiskiem, bezpieczeństwem, takiej inwestycji? elektryczną i zasięg działania technologią i dialogiem. proszę zauważyć, że w gminie w realnym czasie na określonym Myślę, że mało kto na gniewino uformował się komitet obszarze. w polsce takie rozwią- ? Pomorzu wie, iż na poparcia dla budowy elektrowni zania mogłyby być realizowane terenie województwa jądrowej, który powołali sami prawdopodobnie za ok. 15–20 lat. pomorskiego Polskie mieszkańcy – radni, przedsię- Zaczęłam od nieco Górnictwo Naftowe biorcy, reprezentanci dużych ? katastroficznego i Gazownictwo S.A. inwestorów. komitet wystąpił obrazka, więc na koniec wydobywa ropę naftową do gminy krokowa, obejmującej rozmowy chciałabym i gaz ziemny już od... lokalizację żarnowiec, z propozy- zapytać optymistycznie: 40 lat. Do tej pory cją zwiększenia zasięgu i nadania kiedy obudzimy się firma posiadająca 8 mu charakteru międzygminnego. w ekoenergetycznym odwiertów na naszym to oczywiste, że w takich przy- domu zasilanym OZE terenie wydobyła łącznie padkach społeczeństwo może i nie będzie nam straszna 43,8 tys. ton ropy oraz być podzielone, ale każdy ma wizja rachunków za 35,6 mln m3 gazu. Mało prawo do własnego zdania. trze- zużycie energii? tego: prace wydobywcze ba jednak pamiętać, że samorząd Stale zwiększający się udział odbywają się m.in. regionalny nie jest rzecznikiem energii odnawialnej oraz ko- w tak ukochanych przez biznesu energetycznego. naszym nieczność odtwarzania i rozwo- turystów Dębkach. Czy to celem jest bezpieczeństwo ener- ju infrastruktury energetycznej ma znaczyć, że strach ma getyczne pomorza oraz polski, będą powodować dalszy wzrost wielkie oczy? rozwój lokalny i regionalny cen energii. taka sytuacja będzie w istocie, w tym pytaniu zawarta w zgodzie z ochroną zasobów na nas, jako konsumentach, wy- jest odpowiedź. mamy jednak naturalnych i kulturowych. chce- muszać oszczędność. pomijam zdiagnozowaną przyczynę ta- my uczestniczyć w procesach oczywiście instrumenty zachę- kiego stanu rzeczy. dziś niemal decyzyjnych, chcemy sami wie- cające do oszczędzania energii każda budowa – czy to elektrow- dzieć i informować o wszystkim stosowane przez unię europej- ni, czy fabryki, czy drogi – budzi mieszkańców. niestety, trzeba ską. może się okazać, że wizja emocje. Sprzeciwy wywołują nie również ponieść pewne koszty powszechności domów ekolo- tylko poszukiwania gazu czy bu- związane z naszymi codziennymi gicznych nie jest już tak odległa dowa elektrowni jądrowej. pro- potrzebami energetycznymi. dla- jak jeszcze kilka lat temu. testy dotyczą także biogazowni tego potrzebny jest kompromis. czy turbin wiatrowych. często Coraz częściej mówi ich powodem jest brak wiedzy, ? się o inteligentnych a ja jestem głęboko przekona- sieciach energetycznych ny, że przy takich inwestycjach ISE (ang. Smart Grid).

Magazyn PoMorski 7 Inwestujemy w rozwój naszego kraju

Rozmowa z Szymonem Dobrzyńskim, dyrektorem Departamentu Marketingu i Komunikacji PGNiG S.A.

Panie Dyrektorze, gdy arbitrażowy w Sztokholmie ma inicjatyw społecznych, także ? słyszymy nazwę PGNiG, rozstrzygnąć spór z gazpromem działanie naszej fundacji kor- to pierwsze skojarzenie, o cenę gazu dla polski, która poracyjnej im. ignacego łuka- które mamy, wiąże naszym zdaniem powinna się siewicza oraz przede wszyst- się z monopolistą obniżyć. czekamy teraz na de- kim dialog i transparentność dyktującym coraz wyższe cyzję, mamy nadzieję, że będzie prowadzonych działań, dbanie ceny gazu. dla nas korzystna. dużą nadzieją o środowisko naturalne, co szcze- wiem, że jest taka opinia. na rozwój naszej fi rmy, ale także gólnie istotne dla tej branży. dla- w pgnig jestem od 4 miesięcy, szansą dla zwiększenia konku- tego właśnie możemy cieszyć wcześniej pracowałem w wielu rencyjności kraju, także poprzez się zaufaniem i wsparciem na- korporacjach, także międzynaro- obniżenie cen, jest gaz łupkowy. szych interesariuszy. dowych. przychodząc do pgnig, Stale szukamy dostępnych złóż Panie Dyrektorze, nie miałem aż tak skrajnego gazu i ropy ze źródeł konwencjo- ? wróćmy w takim razie do spojrzenia, wręcz przeciwnie, nalnych, nasz ostatni sukces to gazu z łupków. Czy my moim zdaniem to jedna z pereł odkrycie złoża gazu konwencjo- naprawdę potrzebujemy polskiej gospodarki. oczywiście nalnego w wielkopolsce. tego gazu? fi rma wymaga zmian, zmian, Zanim przejdziemy do oczywiście, że tak! zacznijmy które się dzieją, ale przy tej skali ? gazu łupkowego, wróćmy od liczb. roczne zapotrzebo- działalności wymagają czasu. ze jeszcze do samego wanie na gaz w polsce wynosi swojej perspektywy widzę kilka PGNiG: co leży u podstaw 14,5 mld m3. jeżeli weźmiemy obszarów, które defi nitywnie działań firmy dziś pod uwagę ostatnie informacje musimy dostosować do zmian i w przyszłości? dotyczące naszych złóż gazu w otoczeniu zewnętrznym, aby pgnig jest fi rmą, która się zmie- z łupków opublikowane przez być gotowym do skutecznej wal- nia, podejmuje nowe wyzwania, państwowy instytut geologiczny ki o klienta. to przede wszyst- tak by z powodzeniem funkcjo- (pig) w marcu 2012 roku, które kim obszar sprzedaży i skutecz- nować w stale zmieniającej się według najbardziej ostrożnych nej akwizycji na uwolnionym rzeczywistości. Swoją przeszłość szacunków mieszczą się w prze- rynku, dostosowanie systemu budujemy na kilkudziesięciolet- dziale od 346 do 768 mld m3, obsługi klientów do ich dzisiej- nim doświadczeniu w pracach przy obecnym rocznym wykorzy- szych przyzwyczajeń, które mają poszukiwawczych i wydobyw- staniu gazu ziemnego w polsce w związku z rozwojem tego ob- czych oraz regule zrównoważo- zaspokoi to nasze potrzeby przez szaru w innych branżach, gdzie nego rozwoju; tak też formułuje prawie 65 lat. większość spraw załatwia się to misja spółki: „działając w in- podkreślam, że to jeden z niższych bez wychodzenia z domu, szyty teresie naszych akcjonariuszy, szacunków, choć warto zaznaczyć, na miarę i elastyczny portfel klientów i pracowników, chcemy że obecnie jeszcze poszukujemy produktów dostosowanych do być wiarygodnym i przejrzystym gazu z łupków, a nie wydobywa- potrzeb i oczekiwań klientów, partnerem, realizującym rozwój my go. o gazie z łupków należy wreszcie silną markę, którą i wzrost wartości fi rmy w zgo- również myśleć w kontekście będziemy mogli wszystkie te dzie z zasadami zrównoważo- bezpieczeństwa energetycznego. elementy fi rmować. oczywiście nego rozwoju”. musimy dywersyfi kować źródła obecnie dużym ograniczeniem Co oznacza energii, coraz ważniejszą rolę jest cena. jako fi rma dostar- ? zrównoważony rozwój? w miksie energetycznym będzie czamy polskiemu przemysłowi my rozumiemy to pojęcie w bar- odgrywał gaz jako surowiec m.in. i odbiorcom indywidualnym gaz dzo prosty sposób. rozwijamy się dla elektrociepłowni tradycyj- w możliwie najniższych cenach. z korzyścią dla siebie i naszego nie wykorzystujących dotychczas musimy jednak pamiętać, że otoczenia. w praktyce oznacza przede wszystkim węgiel. Sza- większość tego surowca impor- to, że wszędzie tam, gdzie dzia- cunki pig oznaczają, że poten- tujemy. Staramy się walczyć łamy, staramy się być odpowie- cjalnych zasobów gazu z łupków o jak najniższe ceny. przypo- dzialnym członkiem lokalnych jest nawet 5,5 raza więcej od udo- mnę, że na wniosek pgnig społeczności. oznacza to nie kumentowanych do tej pory za- międzynarodowy trybunał tylko wspieranie różnorodnych sobów ze złóż konwencjonalnych.

8 Magazyn PoMorski mamy więc jako kraj ogromną staramy się wydobyć. Surowiec po A woda, którą szansę na wykorzystanie tego prostu wyciekałby, przesiąkając do ? wykorzystujecie? Ile surowca w dużo większym niż gleby. w odwiercie pionowym nie jej trzeba i co się z nią dotychczas zakresie. ma żadnych szczelin. dopiero od- dzieje po wykonaniu To pewnie wszystko wierty poziome są wiercone w skale szczelinowania? ? prawda, ale co łupkowej, tam tworzymy szczeliny pobór wody jest ściśle regulowany, z zagrożeniami dla i tam dopiero, jak już wspomniałem, do zabiegu szczelinowania woda środowiska? Czy warto kilka kilometrów pod powierzchnią może być pobierana wyłącznie wydobywać gaz z łupków ziemi, płyn szczelinujący dostaje się zgodnie z otrzymanym pozwo- kosztem gleb i wody? do skał łupkowych. płyn przenika leniem wodno-prawnym. opłatę mówi się, że szczelinowanie jedynie na odległość do ok. 150 m z tytułu korzystania ze środowiska hydrauliczne jest szkodliwe dla od odwiertu pionowego. 40 proc. (pobór wód) ustala się według obo- środowiska. zagrożenia dla śro- tego płynu zresztą odzyskujemy, wiązujących stawek za 1 m 3, do jed- dowiska są wyjątkowo niewielkie ponieważ jest on wypychany przez nego zabiegu szczelinowania zuży- i mniejsze niż w przypadku in- gaz lub ropę. Stąd zresztą wzięły wa się 15–20 tys. m3 wody, z tego nych źródeł energii. w przypad- się mity o brunatnej wodzie, pełnej jednak ok. 40–60 proc. wody wraca ku gazu z łupków płyn szczelinu- ropy, który wypływa z odwier- na powierzchnię. jący dostaje się tylko w szczeliny tu po szczelinowaniu. twardych i nieprzepuszczalnych w rzeczywistości skał łupkowych. dzieje się to były to resztki od 2,5 do 3,5 km pod ziemią, płynu szczeli- a najgłębsze warstwy wodono- nującego wy- śne znajdują się do 200 m pod pychanego ziemią. to jednak nie wszystko. przez wę- płyn szczelinujący zawiera od glowodory, 4 do 6 substancji chemicznych, na które które obecne są w ogólnie do- czekamy. stępnych produktach, takich mówię to, jak produkty spożywcze czy też biorąc pod środki higieny, przy czym u nas uwagę za- występuje często w mniejszym łożenie, że stężeniu. środki te stanowią je- wszystkie dynie 0,5 proc. składu tej cieczy, działania bo 95 proc. to woda, a pozostałe realizowane 4,5 proc. to piasek ceramiczny, są zgodnie tzw. proppant. lista wszystkich ze sztuką substancji chemicznych, które i najlepszy- mogą wchodzić w skład płynu mi wzorcami, szczelinującego, jest jawna i do- a jako fi rma tylko stępna – można zweryfi kować takie akceptujemy. informacje, które podaję. Ale przecież płyn ? szczelinujący musi przejść przez te warstwy wodonośne i dotrzeć przez te 2, 3 km do twardej skały łupkowej. Więc jakieś skażenie jednak jest. nie jestem ekspertem, ale przez te kilka miesięcy zgłębiłem na- turę rzeczy maksymalnie, do- kładnie czytając wszystko, co dostępne na ten temat, i roz- mawiając z ludźmi, którzy są odpowiedzialni za te procesy i mają kilkudziesięcioletnie doświadczenie w poszukiwa- niach. otwór, w który wtła- czamy płyn szczelinujący, jest cementowany. gdyby otwór był nieszczelny, to traciliby- śmy cały gaz lub ropę, które Odzyskany płyn jest magazyno- zredukujecie pozostałe wiertnię usuwa się, teren nato- wany w odizolowanym, szczelnym zagrożenia dla miast się rekultywuje. Jeżeli ktoś zbiorniku i może być wykorzystany środowiska? nie wierzy, warto spojrzeć na te- ponownie do zabiegu szczelinowa- Natężenie dźwięku jest bardzo ren, który zostawiło po wierce- nia lub też, po podczyszczeniu, już krótkotrwałe i trudno tu mówić niu PGNiG w Zwoli koło Puław. w postaci ścieku, jako zagospo- o zagrożeniu dla środowiska. Zgodnie z wolą właściciela rośnie darowany lub utylizowany odpad Wiertnie stawiane są w dużej tam teraz seradela i nie ma śladu przechowywany w specjalnie do odległości od zabudowań. Do- po wierceniach. Jest tylko zalany tego przeznaczonym miejscu, np. datkowo, jeżeli zachodzi taka cementem otwór i mała rura z ta- w oczyszczalni ścieków. Czy to potrzeba, teren wokół wiertni bliczką wystająca z ziemi. Takich jest duże zużycie? Nie. Trzeba to jest ekranowany. Przestrzegamy miejsc, pozostałości po kilkudzie- widzieć w szerszym kontekście. ściśle norm w zakresie hałasu, sięciu latach prac poszukiwaw- Po pierwsze, dotychczas w Polsce które dopuszczają 55 dB w dzień czych, jest w Polsce kilka tysięcy przeprowadzono zaledwie pojedyn- i 45 dB w porze nocnej przy po- i są praktycznie niezauważalne. cze zabiegi szczelinowania hydrau- miarze w odległości 150 m od Tak jest w przypadku, kiedy pra- licznego. Niemniej jednak, gdyby źródła hałasu. Dla porównania: ce poszukiwawcze zakończą się zgodnie z liczbą udzielonych już hałas ruchu ulicznego wywołuje niepowodzeniem. Byłem ostatnio koncesji, w ciągu najbliższych 3 ok. 86 dB, dzwoniący telefon kilkakrotnie w Lubocinie, gdzie do 5 lat było ich w sumie około to ok. 60 dB, a bijący dzwon to trwają prace poszukiwawcze. 200, co wiązałoby się z wykorzy- ok. 89 dB. W środku pola, do którego trud- staniem około 4 mln m3, czyli ok. Odnosząc się do problemu zatru- no dojechać, znajduje się plac, na 1 mln m3 na rok, to jest to jedynie cia powietrza, trzeba pamiętać, że którym jest trochę sprzętu, kilka- ok. 1,3 proc. ilości wody wyko- to właśnie gaz jest najczystszym naście kontenerów, obok zbiornik rzystywanej przez inny przemysł ekologicznie źródłem energii z wodą, z ziemi wystaje zawór na w Polsce i zaledwie ok. 0,06 proc. spośród wszystkich paliw ko- wysokość 1 m. To odwiert. Wokół łącznego wykorzystania wód palnych. Emisja CO2 przy spa- cisza, pole i las, najbliższe i je- podziemnych w Polsce. To dane laniu gazu konwencjonalnego dyne widoczne zabudowanie jest oficjalnie prezentowane przez Pań- tak samo, jak i niekonwencjonal- w odległości około 1 km. Byłem stwowy Instytut Geologiczny1. nego, jest do 30 proc. mniejsza mile zaskoczony. Nie takie było Dla porównania: w powiecie niż w przypadku ropy i 60 proc. moje wyobrażenie, gdy słyszałem gdańskim średnie roczne zuży- mniejsza niż w przypadku węgla. o wpływie prac na krajobraz. Peł- cie wody wynosi 3 173 123 m3. Jak widać, ekologia też przema- na symbioza... A co z innymi wia za gazem z łupków. Jeżeli natomiast dojdzie do ? zagrożeniami? Wiercenie Nie do końca! Sama eksploatacji gazu, wtedy pozo- powoduje zwiększone ? kopalnia powoduje stanie kopalnia, która jednak natężenie dźwięku, dewastację terenu niewiele ma wspólnego z tra- eksploatacja gazu i krajobrazu. dycyjnym wyobrażeniem ko- powoduje zatrucie To kolejny mit. Czy stojąca przez palni węgla kamiennego. Nie powietrze – jak 3–4 miesiące wiertnia może ma hałd, szybów – to niewielki trwale zmienić krajobraz, nie teren, działalność ta nie gene- 1 Źródło: Małgorzata Woźnicka, Państwowy Instytut Geologiczny – Konferencja „Polska na mówiąc o jego dewastacji? Tyle ruje hałasu, nie wyróżnia się ni- gazie łupkowym”, Warszawa 23 marca 2012 bowiem trwają wiercenia, a później czym szczególnym w otoczeniu.

10 Magazyn Pomorski Odwiert gazu łupkowego w Lubyczy Królewskiej na Lubelszczyźnie.

Warto tu przypomnieć, że jedna Jak widać, każdy z mieszkańców ma moż- z kopalni PGNiG już od kilku- ? funkcjonowanie kopalni liwość bezpośredniego kontak- dziesięciu lat działa na terenie gazu nie ma praktycznie tu i rozmowy z pracownikami województwa pomorskiego, w tu- wpływu na otoczenie. PGNiG. PGNiG zorganizowa- rystycznej miejscowości Dębki, Wyprzedzając kolejne pytania, ło też serię warsztatów dla w gminie Krokowa, właściwie warto nawiązać do stosunków mediów i samorządów w wo- bezpośrednio przy pięknej plaży. z właścicielami terenu. Inwe- jewództwie pomorskim oraz „Kopalnia” w Dębkach to kilka rur, storzy muszą działać w porozu- dla mediów w województwie które wychodzą z ziemi i są takim mieniu z właścicielami działek, warmińsko-mazurskim. Mamy samym elementem krajobrazu jak na których mają być prowadzone bardzo dobre doświadczenia mała stacja benzynowa. Może nie prace poszukiwawcze. Na etapie z tych spotkań. Prowadzimy też pięknym, ale prawie niewidocz- poszukiwań potrzebny teren jest szeroką zakrojoną współpracę nym, nieuciążliwym i nie mają- dzierżawiony na określony czas. z mediami, zarówno ogólno- cym nic wspólnego z tradycyjnym Znaczy to, że przedsiębiorca musi polskimi, jak i lokalnymi. Od skojarzeniem ze słowem kopalnia. zawrzeć z właścicielem stosowne jakiegoś czasu regularnie po- porozumienie, rzecz jasna wła- wstają artykuły i audycje, które ściciel może, w pełni swobodnie, mają informować i edukować decydować o tym, czy swój teren o wszystkim, co z gazem z łup- udostępnić, czy też nie. Jeżeli ków związane. Mamy świado- właściciel nie wyraża zgody, in- mość, że w naszym społeczeń- westor musi wybrać inne miejsca stwie brakuje rzetelnej wiedzy do poszukiwań. Nasza praktyka na ten temat. Często natomiast pokazuje, że przy zachowaniu spotykamy się z mitami, które dobrej woli zawsze znajdzie się umiejętnie rozpowszechniane rozwiązanie satysfakcjonujące mogą straszyć i zniechęcać. To obie strony. szczególnie ważne, jeśli chodzi To, co Pan mówi, o społeczności lokalne, na te- ? jest przekonywające renie których firmy poszukują i ciekawe, ale dlaczego gazu z łupków. Widzimy po- PGNiG i pozostali trzebę szerokiej, transparent- inwestorzy nie przekazują nej komunikacji i planujemy takiej wiedzy ludziom, dalsze działania edukacyjne, którzy zamieszkują które będziemy realizować na koncesjonowane tereny? wielu poziomach. Prowadzimy regularnie dyżury w gminach, w których działamy,

Magazyn Pomorski 11 Spotykamy się z zazdrością, że pracujemy w takich pięknych okolicach, romantycznych warunkach, i z zawiścią, że zarabiamy dużo pieniędzy. To żartobliwie. Mówiąc serio, to warunki owszem są wyjątkowe, dla tych, którzy takie lubią oczywiście, a praca jest ciężka i odpowiedzialna. Staramy się nie prowokować zarzutów

Andrzej Tersa, prezes zarządu ENERGA Hydro Sp. z o.o. odpowiada na pytania Renaty Mroczkowskiej-Jankowskiej

Od 1 lutego tego roku ? mamy w Pomorskiem nowe przedsiębiorstwo – ENERGA Hydro sp. z o.o. przynależące do grupy kapitałowej ENERGA S.A. Jest to obecnie największa w kraju spółka eksploatująca 47 elektrowni wodnych, w tym 2 duże – Włocławek i Żydowo. Jaki cel przyświecał tej konsolidacji? celem łączenia aktywów z jednej dziedziny działalności w gru- pach kapitałowych, w tym łą- czenia spółek i przedsiębiorstw, jest zwykle chęć wykorzystania efektów synergii w wielu dzia- łaniach, co ma służyć podnosze- niu efektywności działalności. tak też było w przypadku gru- py energa. Czy może Pan ? scharakteryzować podstawową działalność spółki? niewykluczone, choć z energii dochodzą szczegóły konstruk- w kilku słowach: wytwarzamy niesionej przepływem wody cyjne zależne od typu elektrow- energię elektryczną w instala- ludzkość korzysta od tysiącleci. ni i turbiny. cjach (elektrowniach wodnych) w przeszłości nam nieodległej Jakie działania podejmuje wykorzystujących hydroenergię, idei hydroelektrowni najbliższe ? spółka na rzecz ochrony będących źródłami energii od- były wszelkie siłownie wodne: środowiska? nawialnej. świadczymy również młyny, kuźnie, garbarnie, tarta- Spółka prowadzi eksploata- usługi regulacyjne dla krajowego ki i im podobne, gdzie energia cję elektrowni wodnych i bu- Systemu energetycznego poprzez wody padającej na koło wodne dowli hydroenergetycznych elektrownię szczytowo-pompo- wprawiała je w ruch, a potem z wielką dbałością i posza- wą, która choć jest elektrownią już samo się kręciło. i o tym nowaniem wymogów ochro- wodną, nie jest źródłem ener- zapewne wszyscy wiedzą. elek- ny środowiska. przejawia się gii odnawialnej. trownia wodna jest rozwinię- to przede wszystkim w uty- Myślę, że tak naprawdę ciem tej idei, z taką różnica, lizacji odpadów płynących ? mało kto wie, co to że na drugim końcu osi koła z nurtem rzek i czynnej ochro- znaczy produkować wodnego (tu: wirnika turbiny) nie wód przed przedostawa- energię elektryczną za zainstalowany jest generator niem się substancji ropopo- pomocą wody? prądu elektrycznego. do tego chodnych (olejów) do wody.

12 Magazyn PoMorski Ta czynna ochrona polega na in- stalowaniu urządzeń o jak naj- mniejszej zawartości oleju lub wręcz bezolejowych (takich jak transformatory), a także na insta- lowaniu automatycznych barier do wychwytywania oleju z wody na wypadek wycieków. Innym działaniem w tej dziedzinie jest współpraca z gospodarką rybacką poprzez współfinansowanie zarybia- nia rzek i budowę przepławek dla ryb migrujących. Zamierzamy również montować bariery odstraszające ryby przed wlotami do komór turbin.

(wychwytują rumowisko i za- na każdej zaporze umożliwiające nieczyszczenia niesione nurtem migrację ryb. Przez pierwsze lata rzek), poprawiają stosunki wodne pracy stopnia przepławka speł- w najbliższym i dalszym otocze- niała swoją funkcję. Ponieważ niu, podtrzymując poziomy wód zaniechano budowy dalszych, gruntowych, wreszcie wspoma- uwarunkowania konstrukcyjne gają żeglugę i rekreację, dając samotnie pozostawionego stopnia poprzez to możliwość tworze- Włocławek, który miał współ- nia nowych miejsc pracy. Nie pracować ze stopniem kolejnym, bez znaczenia jest też fakt, że doprowadziły do obniżenia dna tak rozwinięte oddziaływanie po stronie dolnej wody i prze- sprzyja rozwojowi fauny i flory pławka przestała funkcjonować. i tworzeniu się lokalnych środo- Szereg specjalistów spoza ENER- wisk przyrodniczych. GA Hydro, wraz z inżynierami Nie wszyscy ekolodzy spółki, pracuje nad konstrukcją ? kochają elektrownie nowej, skutecznej przepławki. wodne. Jednym Liczymy tu na dofinansowanie z powodów jest naszych działań z dostępnych stwierdzenie, że funduszy celowych. elektrownie stanowią Z jakimi innymi zaporę dla migracji ? zarzutami spotykają ryb. Mam na myśli tutaj się zarządzający w pierwszym rzędzie elektrowniami wodnymi? elektrownię Włocławek, Z zazdrością, że pracujemy Prowadzimy wreszcie działania największą w Polsce w takich pięknych okolicach, popularyzatorskie i promocyjne elektrownię wodną romantycznych warunkach, i z lub bierzemy udział w takich przepływową, która zawiścią, że zarabiamy dużo pie- działaniach organizowanych budzi wiele emocji niędzy. To żartobliwie. Mówiąc przez samorządy lokalne, placów- wśród ekologów. serio, to warunki, owszem, są ki edukacyjne i organizacje Pol- Powodem jest właśnie wyjątkowe, dla tych, którzy takie skiego Związku Wędkarskiego. fakt, że stopień wodny lubią oczywiście, a praca jest Przy elektrowniach Włocławek, a tym samym ciężka i odpowiedzialna. ? wodnych istnieją elektrownia, stanowi Zarzutów wobec nas staramy się zbiorniki retencyjne. poważną przeszkodę dla nie prowokować, pracując zgod- Jaką rolę spełniają dla migracji ryb. Czy jest nie z warunkami technicznymi, człowieka i środowiska? jakieś rozwiązanie tego środowiskowymi i postanowie- Zbiorniki retencyjne, co tłuma- problemu? niami decyzji administracyjnych. czy ich nazwa, gromadzą wodę. Tak nie było od początku. I nie Jak układa się Spełniają poprzez to różnorakie miało być. Konstrukcja elektrowni ? współpraca spółki funkcje związane z gospodaro- przewidzianych do zabudowy na z samorządami, waniem wodami: przeciwpowo- Wiśle, w ramach Kaskady Dolnej z lokalnymi dziowe, przeciwrumowiskowe Wisły, przewidywała przepławki społecznościami?

Magazyn Pomorski 13 Znakomicie, na ogół. Współpraca którzy czy to z sentymentu i pasji, w procesach konwencjonalnych: jest nieustająca, a wobec tego są czy z chęci prowadzenia własne- spalania węgla czy gazu. sprawy łatwiejsze i trudniejsze. go biznesu dla zysku, omijają O małych elektrowniach Jednak zdecydowanie nasze re- te przeszkody i realizują swo- ? wodnych mówi się, lacje układają się dobrze. je zamierzenia. że należą do Co stoi na przeszkodzie Pytanie, które może najekonomiczniej ? w rozwoju elektrowni ? Pan uznać za to wykorzystywanych źródeł wodnych w Polsce, a co z cyklu naiwnych: energii odnawialnej. Czy jest stymulatorem ich czym różni się energia podziela Pan to zdanie? rozwoju? elektryczna wytwarzana Tak. Porównując stopień wyko- Przeszkodą jest brak uregulowań w elektrowniach rzystania mocy zainstalowanej prawnych ułatwiających lokali- wodnych od tej w elektrowniach wykorzystu- zowanie elektrowni na ciekach produkowanej jących różne źródłom energii wodnych i, wspomniany w innym w elektrowniach odnawialnej, elektrownie wodne miejscu, brak wiedzy na temat po- konwencjonalnych? przewodzą. Ze statystyk wynika, tencjalnych, wolnych lokalizacji na Różnica polega na ilości dwu- że nieomal przez 2/3 roku pracu- ciekach wodnych. Administrato- tlenku węgla odprowadzanego do jemy z mocą maksymalną. Wia- rzy cieków nie widzą konieczności atmosfery z procesu wytwarzania. trowe dla porównania – do 1/5. udostępniania takich informacji. W odnawialnych źródłach, jak: Również porównanie ilości ener- W kontekście przeszkód i utrud- woda, wiatr, słońce – nie mamy gii zaangażowanej w wytworzenie nień zawsze wspominać należy dwutlenku w procesie wytwarza- jednostki wytwórczej w energety- też organizacje proekologiczne. nia. Spalanie biomasy – najwięcej, ce wodnej jest najkorzystniejsze Trudności te jednak nie odstra- biogazu – mniej. To są wielkości spośród wszystkich OZE. szają potencjalnych inwestorów, nieporównywalnie niższe od tych Tam, gdzie są blaski, ? zazwyczaj są też cienie. Jakie największe bariery, przeszkody stoją na drodze rozwoju małej energetyki wodnej? Organizacje i ruchy ekologicz- ne. To pierwsza i największa przeszkoda. Druga, równie wielka, to administracja wod- na, a czasem i samorządowa: brak inwentaryzacji możliwych do zagospodarowania poten- cjalnych lokalizacji elektrowni wodnych na ciekach wodnych i przeciągające się procedu- ry, a niekiedy niekompetencja urzędników i obawy przed po- dejmowaniem decyzji. Nie wszyscy wiedzą, że ? elektrownie, którymi zarządza spółka ENERGA Hydro, można też zwiedzać... W zasadzie można wszystkie. Jednak z poznawczego i – że tak powiem: estetycznego punktu widzenia nie wszystkie są tak samo ciekawe. W kilku najcie- kawszych utrzymujemy stale ekspozycje opisujące elektrownię i hydroenergetykę, historię ener- getyki. Opracowaliśmy zasady zwiedzania, z którymi można zapoznać się na naszej stronie internetowej. Można tam również odbyć wirtualną wycieczkę po naszych elektrowniach. Czy pokusiłby się Pan ? o przedstawienie

14 Magazyn Pomorski Czytelnikom MP, jak wygląda polska energetyka wodna, jaki jest jej rozwój w porównaniu z innymi krajami europejskimi? I dobrze, i źle. Choć raczej gorzej niż lepiej. Z dostępnego nam po- tencjału hydroenergetycznego naszych rzek na rozsądnym po- ziomie efektywności wykorzystu- jemy niepełne 20 proc. Co oczy- wiście daje nam wielką przewagę np. nad Litwą, ale jednak stawia nas w ogonie Europy. Jak i jest stosunek ? lokalnych społeczności oraz samorządów do

energii wodnej? Elektrownia Prędzieszyn Zwykle przyjazny, przychylny naszym działaniom. W oparciu jak daleko sięgają możliwości specjalną rolę przy takim o budowle hydroenergetyczne zagospodarowania potencjału projekcie? rozwija się szereg inicjatyw energetycznego naszych rzek, Nie. Przy takim nie. Energetyka samorządowych, społecznych, który zresztą do największych nie wodna może pełnić swoją rolę w dziedzinie edukacji wykra- należy. W szczególności dotyczy w Krajowym Systemie Energe- czającej nieraz poza środowisko to budowli wielkich, z elektrow- tycznym samodzielnie – elektrow- i hydrologię, oraz rekreacyjnych niami wodnymi o mocach rzędu nie wodne są wysoce dyspozycyj- i sportowych. W tych działa- kilkudziesięciu megawatów (np. ne, o wysokim współczynniku niach uczestniczymy czynnie na Wiśle). Koszty budowli są tak wykorzystania mocy zainstalo- nieomal zawsze. wielkie, że tylko wspomaganie wanej. Są zatem źródłami o dużej Na ile energetyka wytwarzania energii w elek- przewidywalności produkcji. ? wodna rozwija się trowniach tych budowli może Jakie wyzwania i cele samodzielnie, a na ile jej inwestycje uczynić rentownymi. ? stawiają sobie władze wzrost jest stymulowany Przy jednoczesnym wykorzysta- spółki na najbliższe lata? przez dyrektywy unijne niu wszystkich atutów takich Rozwój mocy wytwórczych i wynikające z nich budowli – po części wymienio- przy poszanowaniu wymogów subsydia w Polsce (tak nych wcześniej. ochrony środowiska. Ponieważ jak w przypadku energii Wybiegnijmy trochę przechodzimy obecnie pewne z paneli słonecznych lub ? w przyszłość. Jeśli przekształcenia organizacyjne, energii wiatrowej)? w Polsce – może poszerzymy obszar rozwoju Energetyka wodna, jak każde nawet w pobliskim instalacji odnawialnych źródeł źródło energii odnawialnej, wy- Żarnowcu – powstanie energii nie tylko o nowe elek- maga wsparcia rozwoju. Powinna elektrownia nuklearna, trownie wodne, ale też o wiatraki z tego wsparcia korzystać na rów- to czy energetyka elektryczne, elektrownie bioga- ni z innymi źródłami tak dalece, wodna będzie pełniła zowe i solarne.

Magazyn Pomorski 15 Na spotkania firm poszukujących gazu łupkowego przychodzą ludzie „oblepieni” kartkami z napisem: „Nie dla gazu łupkowego”. Trzeba myśleć perspektywicznie Rozmowa z Hanną Dzikowską, dyrektorem Regionalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska w Gdańsku

Regionalna Dyrekcja dyrektywy Siedliskowej i dyrektywy ocenowej. ? Ochrony Środowiska przez 4 lata działalności (generalna dyrekcja to instytucja nowa, ochrony środowiska utworzona została w listo- mało znana. Jaką rolę padzie 2008 roku, wcześniej ochrona środowiska pełni, w jaki sposób była w gestii wydziałów środowiska w urzędach realizuje politykę ochrony wojewódzkich) udało się dostosować polskie prawo środowiska? do prawa europejskiego, udało się również uspraw- nasz urząd podlega generalnej nić proces inwestycyjny. przedtem inwestorzy dyrekcji ochrony środowiska naruszali prawo, co powodowało sprzeciw ze strony w warszawie i odpowiada za komisji europejskiej i wszczęcie postępowania realizację polityki ochrony śro- przeciw polsce. obecnie wzrosła liczba decyzji dowiska w zakresie zarządzania środowiskowych wydanych przez regionalne zasobami przyrody (w tym ob- dyrekcje ochrony środowiska w całym kraju. szarami natura 2000) i kontroli rdoś wydaje opinie i uzgodnienia w sprawie procesu inwestycyjnego. rdoś strategicznych ocen oddziaływania na środowisko, jest młodą instytucją, wyłonioną postanowienia uzgadniające warunki realizacji z urzędów wojewódzkich w celu przedsięwzięć z koniecznością przeprowadzenia stworzenia sprawniejszego na- oceny oddziaływania na środowisko, decyzji i po- rzędzia przestrzegania przepi- stępowań administracyjnych. sów ochrony środowiska, także Na czym polega procedura wydawania tych obowiązujących w krajach ? decyzji środowiskowych? unii europejskiej. zatrudnienie nasze województwo znajduje się w czołówce regionów w rdoś wynosi 85 osób, z czego o najwyższych dochodach, wysokiej dynamice roz- 25 osób pracuje w 3 jednostkach woju i dużej skali inwestycji. prowadzimy procedury, terenowych. współpracujemy które muszą być spełnione, zanim inwestor uzyska z ministerstwem rozwoju regio- pozwolenie na budowę. uczestniczymy w procesie in- nalnego oraz służbami inwesty- westycyjnym, weryfi kujemy inwestora na wstępnym cyjnymi marszałka wojewódz- etapie i później, pod kątem oddziaływania inwestycji twa pomorskiego. powszechne na środowisko. Służy temu System ekozarządzania w praktyce gospodarczej było i audytu, który jest unijnym instrumentem dla pod- łamanie dyrektyw przez inwe- miotów, które dobrowolnie zobowiązują się do oceny storów, czego przykładem była swego wpływu na środowisko i doskonalenia swojej niedawna sprawa budowy obwod- działalności prośrodowiskowej. transparentności nicy augustowa w dolinie rzeki inwestycji służy tzw. udział społeczny, czyli możli- rospudy. rozpoczęcie inwestycji wość wypowiedzenia się w ciągu 21 dni na temat oznaczałoby złamanie dyrekty- danej inwestycji przez osoby zainteresowane. dzięki wy Siedliskowej (podstawowego temu zmniejszyły się protesty (np. przykuwanie dokumentu prawnego unijnej się łańcuchami do drzew), co stanowi dla nas duży ochrony przyrody z 1992 roku sukces. Spadła również liczba skarg wnoszonych do w sprawie ochrony siedlisk przy- naszego rządu przez komisję europejską w sprawie rodniczych oraz dzikiej fauny nieprawidłowości w inwestowaniu. i fl ory) oraz dyrektywy ptasiej RDOŚ zajmuje się również systemem (dyrektywy parlamentu euro- ? ochrony przyrody Natura 2000, który pejskiego z 2009 roku w spra- obowiązuje od momentu wejścia Polski wie ochrony dzikiego ptactwa). do Unii. od czasu wejścia do unii euro- europejska Sieć ekologiczna natura 2000 ma pejskiej polska zobowiązana jest na celu ochronę zagrożonych wyginięciem do stosowania przepisów euro- siedlisk przyrodniczych oraz gatunków roślin pejskich tj. dyrektywy ptasiej, i zwierząt i wprowadzona została w 2004 roku.

16 Magazyn PoMorski Obszar Natura 2000 to obszar specjalnej ochrony ptaków lub siedlisk przyrodniczych i gatunków. Konstruujemy plany ochrony, dokonujemy in- wentaryzacji przyrodniczej na obszarach Natura 2000, opracowujemy kierunki działań ochronnych. Sieć Natura 2000 pokrywa ogółem 19,8 proc. po- wierzchni kraju i obejmuje około 68 proc. gmin. Wśród obszarów Natura 2000 znajduje się 145 obszarów ptasich (15,9 proc. powierzchni lądowej kraju) i 825 obszarów siedliskowych (11 proc. powierzchni lądowej kraju). Każdy obszar ma charakterystyczne siedliska lub cenne gatunki roślin i zwierząt, pod kątem których prowadzo- na jest określona działalność. Na przykład dla ochrony rezerwatu przyrody Mechelińskie Łąki, obok którego zbudowano przystań rybacką i który Mała rybitwa rzeczna narażony jest na olbrzymią presję turystyczną w okresie letnim, wprowadzono środki ograni- Tucholskich i jezior kaszubskich. RDOŚ przygo- czające negatywne oddziaływanie w postaci m.in. towuje plany zadań ochronnych dla obszarów dozoru rezerwatu i umieszczania tablic informa- Natura 2000. Organizujemy spotkania dys- cyjnych. Chroni się ptaki mające lęgi na łąkach kusyjne dla osób i podmiotów prowadzących (zakaz koszenia łąk do czasu zakończenia lęgów), działalność w obrębie siedlisk przyrodniczych chroni się między innymi rośliny słonolubne i siedlisk gatunków zwierząt, dla których wy- nad Zatoką Pucką i prowadzi wiele podobnych znaczono obszary Natura 2000. Na spotkaniach działań ochronnych np. poprzez wprowadzenie zawiązuje się tzw. zespół lokalnej współpracy. wypasu bydła. W jego skład wchodzą organy administracji Jakie obszary sieci Natura 2000 samorządowej, leśnej i terenowe organy admi- ? obejmuje nasze województwo? nistracji rządowej, w tym Zarząd Melioracji Mamy 97 obszarów siedliskowych i 15 obsza- i Urządzeń Wodnych Województwa Pomor- rów ptasich. Obydwa typy obszarów często skiego, Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej, pokrywają się i występują głównie nad Wisłą właściciele i użytkownicy gruntów rolnych, i na Wybrzeżu Gdańskim oraz w rejonie Borów leśnych wód oraz właściciele nieruchomości. Protesty nie występują tam, gdzie ludność lo- kalna została wyprzedzająco poinformowana. Firma Geofizyka z Torunia rozpoczęła prace poszukiwawcze bez wcześniejszego uprzedzenia mieszkańców. Zareagowaliśmy ostro, występując o zmianę treści umów z rolnikami, na polach których były prowadzone prace. Badania geolo- giczne są niezbędne dla oceny zasobów, jakimi dysponujemy. Tereny zajmowane przez rolników muszą być udostępniane, ale na odpowiednich, równostronnych warunkach. Firmy działające w naszym regionie to liderzy na rynkach wydo- bycia gazu i dysponują wystarczającym kapitałem do tego, by zapewnić łączność z mieszkańca- mi, spotkać się z wójtem gminy i wszystkimi osobami zainteresowanymi. Zdarza się, że na takie spotkania przychodzą ludzie „oblepieni” siedlisko strzebli błotnej kartkami z napisem: „Nie dla gazu łupkowego!”. Efektem prac jest projekt planu zadań Trzeba myśleć perspektywicznie – surowce za- ochronnych dla obszaru Natura 2000. czynają być drogie, trudno dostępne, musimy Plan zadań ochronnych ustanawia RDOŚ zbadać złoża i zobaczyć, czym dysponujemy. w Gdańsku w drodze aktu prawa miejscowego, Technologie stosowane w firmach poszukujących kierując się koniecznością utrzymania i przy- gazu są sprawdzone i bezpieczne. Problemy (np. wracania do właściwego stanu siedlisk przy- dostarczenie dużej ilości wody) mogą pojawić rodniczych oraz gatunków roślin i zwierząt, się dopiero w czasie eksploatacji gazu, kiedy dla których ochrony wyznaczono obszar Natura już stwierdzi się, że mamy wystarczająco duże 2000. Aktualnie trwają prace nad przygotowa- zasoby i można wydobywać gaz w sposób eko- niem 19 planów zadań ochronnych. nomicznie uzasadniony, przy uwzględnieniu Jaka jest rola Regionalnej Dyrekcji kosztów urządzeń i technologii, kosztów wody, ? Ochrony Środowiska w zakresie oceny dzierżaw, odszkodowań itd. Najwcześniejsze prac poszukiwawczych gazu łupkowego wydaje się uruchomienie wydobycia gazu łup- na Pomorzu? kowego w gminie Krokowa. Do istniejącej tam Skala oddziaływań środowiskowych tych prac jest miejscowej sieci gazowej będzie można wtłoczyć dotychczas niewielka i ograniczona przestrzennie. gaz z pierwszego odwiertu. Prowadzone są prace poszukiwawcze polegające Kiedy może być stwierdzona opłacalność na wzbudzaniu fal sejsmicznych i sprawdzaniu ? wydobycia gazu w naszym regionie? przebiegu złóż, jak też na pojedynczych wiertniach Decyzje o wydobyciu gazu podjęte zostaną dopiero odbywają się odwierty badawcze. Na podstawie po stwierdzeniu, ile gazu jest w polskich złożach. pierwszej wydanej decyzji środowiskowej dla Prowadzone są badania laboratoryjne skał, które PGNiG określiliśmy pewne standardy, które będą trzeba rozkruszyć, by wydobyć gaz, który jest wymagane również od pozostałych inwestorów. Dla sprasowany w skale. Badania te prowadzone są przedsięwzięć w zakresie wydobycia gazu łupkowe- w Stanach Zjednoczonych. Tam wydobycie gazu go zapewniony musi być udział społeczny, bowiem łupkowego wzrosło tak, że cena gazu obniżyła się dziedzina ta jest nowa, wymaga wytłumaczenia, poniżej poziomu kosztów produkcji. Ograniczono konsultacji. Województwo gdańskie przoduje w za- więc produkcję gazu, a wzrosła produkcja ropy naf- kresie wiedzy i zainteresowania tym przemysłem, towej. 1 tys. m3 gazu kosztuje w USA 70 dolarów, także w zakresie intensywności poszukiwań. RDOŚ Polska płaci ponad 500 dolarów, Niemcy – 400. jest przygotowana merytorycznie do wydawania Logika nakazuje więc skorzystanie z zasobów decyzji środowiskowych dla inwestycji w zakresie gazu, jeśli są w naszym kraju. Inne rozwiązania, wydobycia gazu łupkowego. Wśród pracowników są jak energetyka słoneczna czy wiatrowa, mogą osoby z wykształceniem geologicznym, z praktyką być wspomagające. Podstawowym surowcem w przedsiębiorstwach wydobywczych, jeździmy na energetycznym jest u nas węgiel, gaz mógłby spotkania branżowe i wiemy, jakie są zagrożenia być uzupełnieniem. Zużywamy ponad 14 mld m3 i jakie technologie mamy do dyspozycji. Nasza gazu rocznie, wydobywamy 4 mld m3, a resztę decyzja środowiskowa dla PGNiG jest do wglądu importujemy. W przypadku wydobywania gazu na stronie internetowej RDOŚ. Mieszkańcy mogą łupkowego ograniczylibyśmy import drogiego dowiedzieć się, jak inwestycja ta będzie wpływać gazu rosyjskiego. na przyrodę, jakie technologie będą stosowane, wszelkie informacje są dostępne. Dziękuję za rozmowę. Czy zdoła to zapobiec protestom Barbara Miruszewska ? mieszkańców i ekologów? Jest taka organizacja ekologiczna, która jeździ po całym kraju i organizuje miejscowe protesty.

18 Magazyn Pomorski Staruszek... port

września br. minęło 90 lat od dnia, w którym Sejm Rzeczypospolitej Polskiej uchwalił usta- 23 wę o budowie portu w Gdyni. Wydarzenie to uznawane jest za początek historii portu. Gdynia to ważne miejsce nie tylko na gospodar- czej mapie Polski. To symbol odradzającego się po latach niewoli państwa polskiego, żywy pomnik wysiłku i marzeń narodu, który odbudowując swoją państwowość, od początku stawiał sobie i reali- zował ambitne cele. Port został zbudowany przez ludzi, którzy szukając szansy na lepsze życie, przy- jeżdżali do Gdyni z całej Polski. Powstał w miej- scu skromnej osady rybackiej, niemal każdy jego fragment został wydarty morzu. To wokół portu uformowało się nowe, innowacyjne i nowoczesne miasto. Dzisiaj Port Gdynia należy do przedsię- biorstw o podstawowym znaczeniu dla gospodarki narodowej. Ciągle się rozwija i stanowi jeden z naj- ważniejszych ośrodków morskich na południowym Bałtyku. W 90. rocznicę rozpoczęcia budowy Sejm Rzeczypospolitej Polskiej złożył hołd i wyrazy uznania zarówno budowniczym portu morskiego w Gdyni z wicepremierem Eugeniuszem Kwiatkow- skim na czele, jak i wszystkim, którzy w kolejnych latach pracowali na rzecz jego rozwoju. Pod koniec września w Sopocie odbyła się główna uroczystość obchodów jubileuszu 90-lecia Portu Gdynia, podczas której wiele znamienitych osób i instytucji przekazało Zarządowi Morskiego Por- tu Gdynia S.A. życzenia i gratulacje. Wśród osób, które składali na ręce Janusza Jarosińskiego – pre- zesa Zarządu MPG S.A., gratulacje z okazji jubi- leuszu byli m.in. prezes rady ministrów Rzeczy- pospolitej Polskiej – Donald Tusk oraz marszałek województwa pomorskiego – Mieczysław Struk.

Magazyn Pomorski 19 Świadomość i… fi nanse

Zapachy z Szadółek, dzikie wysypiska, ustawa śmieciowa czy energooszczędne osiedla to tylko niektóre z tematów poruszonych w rozmowie Pawła Adamowicza prezydenta Gdańska z Renatą Mroczkowską-Jankowską

Smrodliwych tematów ani w przenośni, powoduje utrudnienia w egzekwowaniu umowy ? ani dosłownie nikt nie lubi. Ale co gwarancyjnej. w tej niełatwej sytuacji nie stoimy zrobić, kiedy śmierdzi – dosłownie – tak, jednak z założonymi rękami. Specjaliści zakładu że nos trzeba zatykać. Zacznijmy od w miarę możliwości samodzielnie wykonują na- przykrych zapachów, których źródłem są prawy gwarancyjne. powołany został zespół, który Szadółki. Jak to możliwe, żeby z Zakładu reaguje natychmiast w sytuacjach zwiększonej Utylizacyjnego, na którego budowę emisji nieprzyjemnego zapachu. niezależnie od i modernizację wydano ponad 300 mln, tego prowadzone są działania zmierzające do tego, wydobywały się tak przykre zapachy? by jak najszybciej wyłonić nowego wykonawcę rzeczywiście od jakiegoś czasu w okolicach zakładu napraw serwisowych urządzeń, który z problemem unosi się dokuczliwy fetor. przyczyną tej przykrej się upora. w tej sytuacji pozostaje nam prosić i uciążliwej dla mieszkańców okolicznych osiedli mieszkańców o cierpliwość i zrozumienie. sytuacji jest awaria instalacji w kompostowni Mieszkańcy Letnicy i Nowego Portu też i konieczność przeprowadzenia prac serwisowych ? nie mają lekkiego życia. Co jakiś czas automatyki urządzeń wewnątrz kompostowni. w ich życie wkrada się albo przykry w związku z tym proces kompostowania musiał zapach nawozu, albo pyli popiołem. zostać przeniesiony na zewnątrz obiektu. a proces Czy jest na to jakaś rada i nadzieja na kompostowania wiąże się z emisją gazów, choć poprawę sytuacji? nieszkodliwych, to powodujących nieprzyjemny wiosną tego roku wystąpiło pylenie popiołów ze zapach. przeniesienie tego procesu do zamkniętego składowiska odpadów paleniskowych w letnicy i nowoczesnego obiektu kompostowni – wybudowa- należącego do fi rmy edf (ec wybrzeże). zwią- nego ramach modernizacji zakładu utylizacyjnego zane było z wysoką temperaturą, intensywnym – ten przykry efekt zapachowy ma minimalizować. wiatrem oraz wcześniejszym wymarznięciem niestety, czas prowadzonych prac serwisowych mchu, który zabezpieczał kwaterę przed pyleniem. wydłuża się z przyczyn niezależnych od zakładu, po naszej interwencji kwatera została zabezpie- mianowicie postawienie w stan upadłości głównego czona przed pyleniem. taka sytuacja nie powinna wykonawcy kontraktu na modernizację zakładu się powtórzyć.

20 Magazyn PoMorski Tylko z oficjalnych statystyk wynika, składowanych, tym samym niższa jest opłata śro- ? że rocznie w Polsce likwidowanych jest dowiskowa. Co cieszy, bo mniejsze wpływy z tytułu ponad 10 tys. nielegalnych wysypisk opłaty środowiskowej świadczą o tym, że żyjemy śmieci. Walczy się z nimi także Gdańsk, w sposób coraz bardziej przyjazny środowisku. który od lat 90. zleca prywatnym firmom Jestem ciekawa, jak miasto usuwanie dzikich wysypisk. Ile tego typu ? poradziło sobie w czasie Mistrzostw działania kosztują miasto i co można Europy w Piłce Nożnej EURO 2012 zrobić, aby tych dzikich wysypisk śmieci z dodatkowymi tonami odpadów, bo było jak najmniej? z pewnością było to ogromne wyzwanie? Na usuwanie dzikich wysypisk miasto wydało To było ogromne przedsięwzięcie, przede wszyst- w 2012 roku ok. 90 tys. zł. Ponadto nielegalne kim logistyczne. Generalnie, podczas EURO na wysypiska usuwają także jednostki miejskie, takie ulicach Gdańska pracowało trzykrotnie więcej ekip jak Gdański Zarząd Nieruchomości Komunal- niż normalnie, a dwukrotnie więcej niż podczas nych (GZNK) oraz Zarząd Dróg Zieleni Miejskiej sztandarowej gdańskiej imprezy masowej – Jarmar- w Gdańsku (ZDiZ). I tak, GZNK na likwidację nie- ku św. Dominika. W czasie EURO dostawiono setki legalnych wysypisk wydał w tym roku już ok. dodatkowych koszów na śmieci, a ekipy sprzątały 147 tys. zł, a ZDiZ ok. 196 tys. zł. Jednym ze spo- miejsca, w których gromadzili się kibice w systemie sobów ograniczenia dzikich wysypisk może być całodobowym. Kibiców przyjechało do Gdańska właśnie wprowadzenie nowych przepisów, mam tak wielu, że z głównej, reprezentacyjnej części na myśli nowelizację ustawy śmieciowej. Obecnie miasta – ulicy Długiej i Długiego Targu – śmieci wiele osób „oszczędza” w ten sposób, że zamiast można było zgarniać spychaczami! Królowały... do własnych pojemników swoje śmieci wyrzuca do kufle od piwa. 1,5 miesiąca po zakończeniuEURO lasu albo podrzuca do cudzych śmietników. I w ten zaczął się w Gdańsku Jarmark św. Dominika – po sposób unika opłaty. Czyli de facto przerzuca ją na doświadczeniach turnieju impreza ta, dotychczas innych, bo przecież ktoś za te podrzucane śmieci uznawana przez nas za dużą, przestała już być zapłacić musi. Wprowadzenie podatku śmiecio- ciężkim wyzwaniem. wego sprawi, że przestanie to być opłacalne, bo Nowoczesne miasto powinno być nie czy śmieci trafią do kosza, do sąsiada, czy do lasu ? tylko czyste, ekologiczne, ale też – każdy będzie musiał uiścić opłatę. oszczędne w zużyciu energii. Ale żeby Od stycznia tego roku cały Gdańsk miał zaoszczędzić energię, często trzeba ? być objęty dualną segregacją odpadów najpierw zainwestować. Część funduszy na mokre i suche. Tak się jednak nie na te cele pochodzi z pewnością z Unii stało. Termin ten został przesunięty Europejskiej, a co z resztą? o rok. Dlaczego? Właściciele nieruchomości, w tym spółdzielnie To ma związek z nowelizacją ustawy śmieciowej, mieszkaniowe, mogą korzystać z dotacji rządo- która przeorganizuje rynek usług komunalnych. wych. Jednym z najczęściej wykorzystywanych Tylko kilka spośród obecnych kilkudziesięciu firm źródeł finansowania termomodernizacji jest premia odbierających odpady komunalne w Gdańsku będzie termomodernizacyjna. Do dyspozycji inwestorów mogło bezpośrednio lub w konsorcjach zawrzeć przekazano również regionalne środki finansowe z nami umowy na odbiór odpadów komunalnych. z Wojewódzkich Funduszy Ochrony Środowiska Wobec niepewności firm co do ich przyszłego funk- i Gospodarki Wodnej. Również miasto Gdańsk cjonowania na rynku podjęliśmy decyzję, w konsul- wspiera środkami pochodzącymi z opłat środo- tacji z tymi firmami, o niewprowadzaniu systemu wiskowych wymianę wysokoemisyjnych źródeł dualnego w całym mieście i niewymuszaniu na ogrzewania na źródła o niskiej emisji. Ponadto nich inwestowania w dodatkowe pojemniki, gdyż z budżetu miasta wypłacane są pożyczki dla wła- system dualny wymaga dodatkowych pojemników ścicieli lokali we wspólnotach mieszkaniowych na frakcję odpadów mokrych. Aktualnie system z udziałem gminy Gdańsk na prace remontowe, dualny obejmuje ok. 1/3 miasta. Zdecydowaliśmy, w tym na ocieplenie budynków, wymianę okien, że na pozostałym terenie zacznie on obowiązy- urządzeń grzewczych itp. Gdański Zarząd Nie- wać od lipca 2013 r., tj. od dnia wejścia w życie ruchomości Komunalnych, który administruje nowych przepisów. mieszkaniowym zasobem miasta, wspiera starania Czy w okrojonym budżecie miasta, który wspólnot mieszkaniowych, w których miasto ma ? był niedawno modyfikowany, ochrona swoje udziały, udzielając pomocy poprzez działal- środowiska także odczuje zmniejszenie ność służb technicznych w podejmowaniu decy- nakładów? zji dotyczących zakresu termomodernizacji oraz Budżet na ochronę środowiska nie został okrojo- w przygotowaniu i realizacji procesu termomoder- ny, odczuwamy jednak niższe wpływy środków nizacji. Wartość umów kredytowych zaciąganych z opłaty środowiskowej – w 2011 r. to ok. 16 mln zł; przez wspólnoty mieszkaniowe z udziałem gminy a szacujemy, że w 2013 r. wpływy z tego tytułu wy- Gdańsk przekroczyła już 60 mln zł. nosić będą 11 mln zł. Spowodowane jest to głównie „W Polsce możemy zaoszczędzić efektem przeprowadzonej modernizacji Zakładu ? 2 tys. MW do 2016 r. m.in. dzięki Utylizacyjnego. Dzięki działaniu nowoczesnej sor- modernizacji oświetlenia ulicznego” towni więcej odpadów jest odzyskiwanych, a mniej – powiedział niedawno w jednym

Magazyn Pomorski 21 z wywiadów eurodeputowany Jerzy Zielonych Inwestycji” (GIS – Green Investment Buzek, podkreślając jednocześnie, Scheme) – zarządzanie energią w budynkach uży- że samorządy muszą inwestować teczności publicznej. w odnawialne źródła energii. W działania proekologiczne wpisuje się również Co Gdańsk robi w tej kwestii? budowa zbiornika retencyjnego Jasień. To zbiornik Staramy się w nowych projektach wprowadzać o powierzchni 3,8 ha i pojemności retencyjnej oświetlenie LED-owe, czego przykładem może być 48,5 tys. m³ wraz z regulacją potoku Jasień, bę- pierwszy odcinek Trasy Słowackiego (lotniskowy) dącego dopływem potoku Strzyża, na długości oraz planowana przebudowa nabrzeży północnego 320 m. Budowa tego zbiornika poprzez retencję cypla Wyspy Spichrzów. Nowoczesne oświetlenie wody w zbiorniku ma zabezpieczyć przeciwpo- LED-owe zastosowane będzie również w Gdańskim wodziowo Wrzeszcz. Projekcie Komunikacji Miejskiej. Znaczący wpływ na poprawę stanu środowiska – Planujemy także wykonać zagospodarowanie re- zwłaszcza powietrza na terenie Gdańska – będzie kreacyjne terenów przy istniejących zbiornikach miała także rozbudowa transportu publicznego. wodnych, wytypowanych zostało 9 lokalizacji. Ekologiczna, szybka i bezpieczna komunikacja Oświetlenie tych terenów stanowić będą hybrydowe zapewni możliwość obniżenia intensywności trans- latarnie LED-owe z modułem fotowoltaicznym – portu samochodowego, a tym samym obniży emisję jest to rodzaj akumulatorów słonecznych – oraz zanieczyszczeń. To konkretne działania wpisane generatorem wiatrowym. w kolejne etapy Gdańskiego Projektu Komunikacji Coraz częściej słyszy się Miejskiej (III B i III C). Podstawowe zadania tego ? o powstawaniu nie tylko inteligentnych projektu to: budowa nowej linii tramwajowej – od- i energooszczędnych domów, ale cinek od pętli Siedlce do przystanku PKM, zakup całych osiedli. Czy w Gdańsku nowoczesnego i ekologicznego taboru tramwajo- tego typu budownictwo cieszy się wego, budowa infrastruktury towarzyszącej do zainteresowaniem? przystanków Pomorskiej Kolei Metropolitalnej, To trend, który obecnie, jak w całej Polsce, jeszcze w tym budowę różnego rodzaju parkingów, pętli w Gdańsku powszechny nie jest. Myślę, że musi autobusowych, budowa niezbędnych dróg do- upłynąć jeszcze trochę czasu, zanim budownictwo jazdowych do infrastruktury towarzyszącej dla tzw. pasywne zyska masowego odbiorcę. Nasza przystanków Kiełpinek, Jasień oraz przebudowa świadomość w tej kwestii rośnie, nie idzie jednak infrastruktury tramwajowej w ul. Siennickiej w parze z naszymi – Polaków – możliwościami i ul. Lenartowicza na odcinku od ul. Elbląskiej do finansowymi.W ciąż jesteśmy społeczeństwem na ul. Sucharskiego. Oczywiście do realizacji tego dorobku, a koszt zakupu mieszkania w budynku projektu niezbędne będzie nam unijne wsparcie. pasywnym czy budowy pasywnego domu jest Ponadto Gdańsk jest liderem wśród polskich miast większy od zakupu czy budowy w tradycyjnej w zakresie budowy sieci dróg rowerowych. Może technologii, choć w utrzymaniu są zdecydowa- pochwalić się rekordową w skali kraju długością nie tańsze. ścieżek dla rowerzystów, to łącznie 454 km tras, Powszechność budownictwa pasywnego, a więc 114 km dróg rowerowych i 340 km ulic uspoko- budynków praktycznie w 100 proc. samowystar- jonego ruchu. Na tym nie koniec, w realizacji są czalnych energetycznie, to przyszłość, co nie obecnie 3 drogi rowerowe, a do końca przyszłego oznacza, że w Gdańsku nie powstają budynki roku planujemy realizację kolejnych 3 dróg rowe- energooszczędne. W 2011 roku w ramach kon- rowych, czyli łącznie do 2013 roku przybędzie kursu wyłoniliśmy projekt na energooszczędne kolejnych 10 km. przedszkole modułowe, powstały już takie 2, w na- Badania wskazują jednoznacznie, stępnym roku powstanie kolejne. Od 2010 roku ? że Polacy nie tworzą społeczeństwa – przy wsparciu środków z Narodowego Funduszu obywatelskiego, które aktywnie Ochrony Środowiska – przeprowadzamy termo- angażuje się w sprawy lokalne. modernizacje obiektów oświatowych i użytecz- Jesteśmy zamknięci, bierni i nieufni. ności publicznej, na ten cel spożytkowanych Gdańszczanie z pewnością nie są inni. zostanie do końca tego roku 12 mln zł. Jak już Jaką więc mamy szansę na ekorozwój? wspominałem, z budżetu miasta wypłacane są Jestem dobrej myśli, sądzę, że to się zmienia, pożyczki dla właścicieli lokali we wspólnotach mieszkańcy coraz częściej są zainteresowani tym, mieszkaniowych z udziałem naszej gminy na co dzieje się wokół nich, przejmują inicjatywę, prace remontowe, w tym właśnie na ocieplenie działają. Czego dowodem jest fakt powstania w na- budynków czy wymianę okien. szym mieście rad dzielnic i osiedli, aktywne są Jakie inwestycje proenergetyczne i proekologiczne także organizacje pozarządowe. Miasto wspiera będą w najbliższych latach poczynione w Gdańsku? takie inicjatywy, dofinansowujemy działalność Jest tego sporo. Planujemy wykonać termomoder- stowarzyszeń działających na rzecz ochrony śro- nizację kolejnych obiektów oświatowych. Na ten dowiska. Strategiczne dokumenty, projekty dużych cel chcemy pozyskać środki finansowe zF unduszy inwestycji konsultujemy z mieszkańcami. Norweskich w ramach „Programu Środowiskowego: Efektywność Energetyczna i Odnawianie Źródła Energii” lub programu priorytetowego „System

22 Magazyn Pomorski Dodatkowe powierzchnie na piąte urodziny DCT

CT Gdańsk, najszybciej roz- wijający się na Morzu Bałtyc- Dkim hub obsługujący kraje Europy Środkowo-Wschodniej i Rosji, świętowało niedawno swoje piąte urodziny. Z tej oka- zji DCT poprzez otwarcie no- wych powierzchni składowych zwiększyło swoje zdolności prze- ładunkowe do 1,25 mln TEU, co stanowi 25% dotychczasowej zdolności. Obchody pięciolecia istnienia terminalu odbyły się 15 października br. w obecności marszałka województwa pomor- skiego, prezydenta Gdańska oraz prezesów zarządów portów mor- skich w Gdańsku i Gdyni. „DCT Gdańsk powstało z wizji, że Gdańsk i cały region Pomorza może na nowo świecić blaskiem głównej bramy Pośród wielu gratulacji pojawiły się także słowa handlowej, jak miało to miejsce w XVI wieku. Wielu uznania ze strony marszałka województwa po- ludzi nie wierzyło, że realizacja tej wizji jest moż- morskiego. „Chciałbym pogratulować Borisowi liwa, ale dziś DCT jest przykładem wykorzystania Wenzelowi wspaniałego sukcesu, jaki odniósł ogromnego potencjału Polski – bramy obsługującej z DCT Gdańsk. Pamiętam jego uśmiech, gdy mó- kraje Europy Środkowo-Wschodniej i Rosji” – mówił wił o rozwoju terminalu w czasie naszej ostatniej w czasie obchodów Boris Wenzel, dyrektor zarzą- podróży do Chin. Pojawienie się tak ważnego dzający DCT Gdańsk. „Rozwój DCT Gdańsk był inwestora jak DCT Gdańsk to ogromna szansa dla możliwy dzięki niesłabnącemu wsparciu lokalnych naszego regionu” – powiedział Mieczysław Struk. władz. Bliska współpraca między DCT i władzami zapewniła rozwój dróg, kolei i infrastruktury logi- DCT Gdańsk stycznej koniecznych dla dynamicznego wzrostu DCT Gdańsk S.A. jest spółką zarejestrowaną terminalu. Do dziś terminal zatrudnia 500 osób, w Polsce, będącą w większości własnością GIF II a w najbliższej przyszłości powstaną kolejne miejsca (Global Infrastructure Fund II), specjalistycznego pracy, szczególnie w obliczu rozpoczętej budowy funduszu zarządzanego przez Macquarie Group liczącego 100 ha centrum logistycznego” – Boris of Companies, z siedzibą główną w Australii. Wenzel podziękował lokalnym władzom w osobach Terminal DCT Gdańsk oferuje całoroczny, nieza- Pawła Admowicza i Mieczysława Struka. marzający kanał podejściowy o głębokości 17 m Terminal DCT Gdańsk został otwarty w paź- i nabrzeże przeładunkowe o głębokości 16,5 m, dzierniku 2007 r. i szybko rozwinął się do rangi zapewniając doskonałe warunki do utworze- największego polskiego terminalu kontenerowego nia tu hubu portowego dla Morza Bałtyckiego. z ponad 57% udziałem w rynku przewozów kon- Bocznica kolejowa na DCT Gdańsk (2 × 1 tys. m) tenerowych. Terminal, jako jedyny bałtycki hub zlokalizowana jest w sąsiedztwie nabrzeża prze- z cotygodniowymi zawinięciami ultrawielkich ładunkowego. DCT Gdańsk jako jedyny terminal statków kontenerowych, obsługuje Polskę i gra- na Morzu Bałtyckim oferuje bezpośrednie po- niczące z nią kraje, w tym również Rosję. łączenie z Dalekim Wschodem. Terminal DCT „Sukces DCT Gdańsk to sukces bardzo wielu osób, sąsiaduje z położonym na terenie liczącym 100 ha często anonimowych, które pokonywały piętrzące Pomorskim Centrum Logistycznym, budowanym się bariery jeszcze przed powstaniem terminalu” – przez firmę Goodman, które zgodnie z planami powiedział Paweł Adamowicz, prezydent Gdańska. rozpocznie działalność w 2012 roku, oferując „Dziś chciałbym pogratulować wszystkim tym, polskiej gospodarce rozwiązania zaczerpnięte którzy przyczynili się do powstania tej niezmiernie z koncepcji „port centric logistics”. istotnej dla naszego regionu inwestycji.”

Magazyn Pomorski 23 Najlepsze topole rosną w Kwidzynie... Marek Krzykowski, prezes zarządu International celulozy, można produkować bio- kątem środowiskowym wyma- Paper – Kwidzyn sp. z o.o. odpowiada na masę tak bardzo dziś potrzebną ga, niestety, sporych nakładów. pytania Aleksandry Jankowskiej gospodarce. ja osobiście stoję na straży tezy, Czy pójście że najpierw trzeba zarobić pie- ? w stronę biomasy niądze, które później można do- Kiedy Pan pierwszy jest równoznaczne browolnie dzielić. ? raz usłyszał o topoli z tym, że kwidzyńska Co plantacje topoli hybrydowej i czy od razu elektrociepłownia ? hybrydowych oznaczają uwierzył w jej pozytywne zostanie dla środowiska właściwości? przekwalifikowana na naturalnego, dla o tego typu uprawach topoli wykorzystywanie w niej energetyki, a także dla pierwszy raz usłyszałem oko- naturalnego surowca środowiska lokalnego ło 10 lat temu i podobnie jak i w konsekwencji i jego mieszkańców? spora część społeczeństwa, mu- doprowadzi to do topole, podobnie jak każde inne siałem się do tego przekonać. rezygnacji z węgla? biopaliwo, to zdecydowanie bar- założone przez nas pilotażowe na to pytanie można odpowie- dziej korzystny bilans co2 niż plantacje oraz doświadczenia dzieć na kilka sposobów. z czysto w przypadku tradycyjnej energe- zebrane z krajów europejskich ekonomicznego punktu widze- tyki opartej na węglu. ponadto jednoznacznie pokazały, że to- nia obecnie polska gospodarka jest to źródło odnawialne, które pola może być dobrym rozwią- nie jest w stanie zrezygnować jednocześnie uczestniczy w wy- zaniem dla biznesu, ekologii z węgla jako paliwa, po prostu mianie gazowej, oczyszczając i społeczności lokalnych, co nas na to nie stać. wymagałoby powietrze jak każde inne drzewo. ostatecznie przekonało mnie to ogromnych nakładów inwe- topole mają korzystny wpływ na do tego projektu. stycyjnych i wsparcia ze stro- glebę, poprawiając jej jakość, co Czy to znaczy, że ny ustawodawcy. international jest niezwykle istotne zwłaszcza ? International Paper paper idzie raczej w kierunku w przypadku ziem niższej klasy, zamiast produkować dywersyfi kacji energetycznej. które są wykorzystywane pod papier będzie sadzić jesteśmy jedną z niewielu fi rm, uprawę. przeznaczane na ten lasy? które niemal w 90 proc. są sa- cel nieużytki są chronione przed w ip w najbliższej przyszłości mowystarczalne pod wzglę- erozją oraz zasilane w składniki będziemy przede wszystkim pro- dem zaopatrzenia w energię pochodzące z rozkładu liści i ko- dukować papier oraz opakowa- elektryczną. każdego dnia, rzeni. z punktu widzenia energe- nia, ale wbrew licznym mitom mówiąc o perspektywach roz- tyki, pomijając fakt alternatyw- jesteśmy najlepszym przykładem woju fi rmy, zastanawiamy się, nego dla węgla paliwa, mamy na to, że można skutecznie reali- jak możemy zwiększyć naszą bardziej realną szansę sprosta- zować strategię rozwoju fi rmy efektywność oraz niezależność. nia wysokim wymaganiom unii pod kątem wzrostu produkcji do tego potrzebna jest dywer- europejskiej w zakresie oze. i udziału w rynku w ramach syfi kacja. w naszym zakładzie a patrząc zupełnie lokalnie, zrównoważonego rozwoju. prak- mamy kilka źródeł energii, są to plantacje stwarzają dodatkowe tyki zrównoważonego rozwoju kotły węglowe oraz biomasowe miejsca pracy, zwłaszcza na te- podejmowane są w ip od lat. jako spalające zarówno korę drzewną, renach wiejskich. nabywca surowca drzewnego ługi powarzelne, osady, jak i bio- Proszę nam powiedzieć, zobowiązaliśmy się do produkcji masę. to, czy będziemy kiedyś ? co skłoniło producenta naszych wyrobów tylko z surow- w stanie zrezygnować z węgla, papieru do inwestycji ca certyfi kowanego i kontrolo- zależy od bardzo wielu czynni- w plantację biomasy wanego, pochodzącego z lasów ków, jednakże pomimo zobowią- w Kwidzynie? Poza odpowiedzialnie zarządzanych. zań do osiągania dobrowolnie Europą firma nie jednak zdecydowaliśmy, że nale- założonych sobie w korporacji jest zainteresowana ży zrobić coś więcej, zaczęliśmy bardzo ambitnych celów reduk- plantacjami topoli. Jakie sadzić drzewa na plantacjach cji śladu węglowego, tak długo są tego przyczyny? szybko rosnących i w ten sposób, jak rachunek ekonomiczny nie nieprawdą jest, że ip inwestuje zapewniając sobie zarówno bio- będzie jednoznacznie wskazywał w plantacje wyłącznie w kwi- masę, jak i docelowo surowiec, na opłacalność przeprowadzenia dzynie. co prawda, topole hy- pokazujemy, że zamiast spalać inwestycji pod kątem spalania brydowe sadzone w okolicach pełnowartościowy surowiec wyłącznie biomasy w zakładzie, kwidzyna są jedynymi topolami drzewny niezbędny branży ce- nie wydaje się to możliwe. by- w ip, ale plantacje od zawsze lulozo-papierniczej do produkcji cie fi rmą zrównoważoną pod były obecne w naszej fi rmie.

Magazyn PoMorski 25 Przykładem mogą być nasze CO2, a mimo to IP posiadało tam fabryki w Brazylii, które zaopa- ogromne obszary leśne. Nie moż- trywane są w surowiec drzewny na tu jednoznacznie zaprzeczyć z naszych własnych plantacji wpływom ustawodawstwa UE eukaliptusa mającego bardzo w tym zakresie, gdyż w dużym dobre włókna do produkcji ce- stopniu to Unia wyznacza na lulozy. Niestety, eukaliptus nie kierunki albo raczej narzuca na chce rosnąć w naszej strefie kli- nas obowiązki, którym musimy matycznej. To, jakie sadzonki sprostać. Z pewnością jednak nie zostaną ostatecznie posadzone spowodowało to zwrotu w działa- na plantacji, nie wynika z na- niach IP, bo nasze próby w plan- szych osobistych preferencji, to tacjami i hodowlę drzew zarówno wynik wielu lat badań i doświad- na biomasę, jak i do produkcji czeń naszych kolegów z IP oraz celulozy rozpoczęliśmy jeszcze zaprzyjaźnionych instytutów przed przystąpieniem Polski do i naukowców, którzy pomaga- UE. IP jest firmą, która w wielu li nam wypracować najlepszy aspektach wybiega myślami do dla naszego klimatu surowiec. przodu, i tak też stało się w zakre- Przetestowaliśmy kilkadziesiąt sie biomasy i emisji CO2. Nasze rodzajów sadzonek i ostatecznie działania wyprzedziły panujące po latach pilotażowej hodowli dziś warunki biznesowe. wybraliśmy nasze topole. Jak Pan ocenia projekt Czy to Unia Europejska ? ustawy o OZE? Czy ? i jej obostrzenia wszystko w niej Panu dotyczące emisji odpowiada, czy też dwutlenku węgla są kwestie, które spowodowały taki należałoby inaczej Skoro mówimy o energii, zwrot? rozstrzygnąć? ? proszę powiedzieć, czy Działania International Paper Nasza firma uczestniczyła temat kwidzyńskiej w kierunku zapewnienia sobie w procesie konsultacji projek- spalarni śmieci jest dobrego surowca rozpoczęły się tu ustawy. Ustawa w obecnym już zamknięty? Co dużo wcześniej w Stanach Zjed- kształcie uwzględnia, moim przemawiało za jej noczonych i w Brazylii. Należy zdaniem, interes Polski, biorąc zlokalizowaniem pamiętać, że Ameryka Północna jednocześnie pod uwagę wyma- w tym miejscu i co nie podpisała protokołu z Kyoto gania nowoczesnej gospodarki, spowodowało, że „temat i tym samym nie zobowiązała a większość inicjatyw ze strony upadł”? się do przestrzegania tak re- biznesu i przemysłu znalazła Temat spalarni śmieci leży w ge- strykcyjnego prawa dot. emisji odzwierciedlenie w projekcie. stii administracji województw

26 Magazyn Pomorski i samorządów lokalnych, które bo każda z wymienionych grup nasz papier do kopiowania Pol na same powinny wypracować naj- i tak nadal będzie miała swoje półce sklepowej, po gazetę wy- lepsze dla społeczności lokalnych zdanie na dany temat. Możemy drukowaną na naszym papierze rozwiązania. Moim zdaniem lo- jedynie operować argumentami Presso czy kupujący jakikolwiek kalne spalarnie śmieci są nie do natury merytorycznej. Jeśli to inny produkt – słodycze, lekar- uniknięcia, a z punktu widzenia kogoś nie przekonuje ze wzglę- stwa czy kosmetyki – zapako- energetyki, w tym również ciepl- dów światopoglądowych, trudno wany w nasz karton może być nej, są nawet lepszym rozwią- z tym dyskutować. Jestem zwo- spokojny o lasy i ich przyszłość. zaniem niż tradycyjne miejskie lennikiem trwania przy swoich Dzięki FSC w miejsce każdego kotłownie oparte na węglu. Na ideałach, dopóki są one oparte na wyciętego drzewa wykorzysta- świecie podobne spalarnie nie faktach. Wszystko inne pozostaje nego później do produkcji w na- są niczym nowym i funkcjonują w sferze naszych wewnętrznych szych fabrykach właściciel lasów nawet w centrach dużych miast. przekonań, a tych nie podejmuję posadzi 3 lub 4 nowe sadzonki. Nasza firma jest zawsze otwarta się osądzać. Dzięki takiemu zarządzaniu la- na nowe rozwiązania, o ile służą Panie Prezesie, sami gospodarczymi dziś w Eu- one obu stronom. ? gdy laik czyta na ropie mamy więcej lasów niż 50 Spalarnie śmieci, stronie internetowej lat temu. Przemysł papierniczy ? wydobywanie gazu kwidzyńskiego oddziału jest zaangażowany w kwestię łupkowego, elektrownie IP, że „od przeszło 110 zachowania równowagi ekolo- wodne czy farmy lat spółka International gicznej, pomagając we wzroście wiatrowe zarówno wśród Paper jest jedną lasów. Obszary leśne w Europie części mieszkańców z najbardziej przyjaznych w ciągu ostatnich 50 lat wzrosły danych społeczności, jak środowisku firm na o 30% i nadal zwiększają swo- i niektórych – powiedzmy: świecie” to pewnie ją powierzchnię o ok. 6,5 tys. bardziej ortodoksyjnych nie do końca wierzy. km2 rocznie. – ekologów wzbudzają Proszę przekonać tego International Paper – Kwidzyn, gwałtowny sprzeciw. niedowiarka, że jest tak podobnie jak inne fabryki koncer- I komu tu wierzyć? w istocie... nu, został uhonorowany wieloma Kto ma rację? Jak Jak wspomniałem wcześniej, je- wyróżnieniami oraz nagrodami zachować rozsądek steśmy firmą dobrowolnie sto- środowiskowymi. W ostatnim w zalewie często różnych sującą zasady zrównoważonego czasie otrzymaliśmy między in- informacji płynących rozwoju, nie wykorzystujemy nymi tytuł „Ekoodpowiedzialni od zwolenników surowca pochodzącego ze źródeł w Biznesie” w rankingu wydaw- i przeciwników budzących jakiekolwiek zastrze- nictwa Ecomanager. jednocześnie? żenia i dzięki temu wszystkie Pozwalam sobie na pozostawienie nasze produkty posiadają cer- tej kwestii bez rozstrzygnięcia, tyfikatF SC. Klient sięgający po

Magazyn Pomorski 27 Powtórzenie amerykańskiej rewolucji łupkowej w Polsce jest marzeniem wielu osób. Na razie jest za wcześnie, by móc przewidzieć, co się stanie. Z Kanady na Pomorze Rozmowa z Tomaszem Gryżewskim, dyrektorem ds. korporacyjnych Talisman Energy Polska

w lutym 2010 roku podpisali- śmy umowę, dzięki której uzy- skaliśmy dostęp do 3 koncesji poszukiwawczych gazu z łupków w polsce. od tego momentu za- częliśmy budować biuro w polsce. Pod koniec ubiegłego ? roku zakończone zostały wiercenia w Lewinie na obszarze koncesji Gdańsk. Czy można już powiedzieć, że Pomorze jest bogate w łupki? Skał łupkowych na pomorzu nie brakuje. pozostaje nam odpo- wiedź na pytanie, jak bogate są te skały w gaz i ile tego gazu można w opłacalny sposób wy- dobyć na powierzchnię. wstępne wyniki odwiertu w lewinie wy- padły pozytywnie. jednak nadal analizujemy zebrany materiał i pobrany rdzeń skalny, a także czekamy na wyniki innych fi rm prowadzących prace w regionie, aby móc porównać z nimi ze- brane dane. planujemy również kolejny odwiert badawczy w przy- szłym roku na koncesji gdańsk w. trwają ustalenia dotyczące jego lokalizacji. Poszukiwania gazu ? z łupków są nie tylko drogie, ale też trwają bardzo długo. Dlaczego jest Biorąc pod uwagę, że w tym roku firma to taki żmudny proces? Co należałoby ? Talisman Energy obchodzi jubileusz 20 zrobić, aby przyśpieszyć w Polsce lat działalności, proszę chociaż pokrótce poszukiwania? przybliżyć jej historię. wykonanie jednego odwiertu badawczego to krót- firma talisman powstała 1992 roku i ma sie- ki okres około 3 miesięcy. jednak jeden odwiert dzibę w kanadyjskim mieście calgary w stanie to za mało. trzeba ich wykonać kilka, a każdy alberta. talisman jest globalnym producentem z nich, jak sama pani zauważyła, jest bardzo ropy naft owej i gazu. główny zakres działalno- kosztowny. inwestorzy bardzo dokładnie zasta- ści fi rmy obejmuje poszukiwania złóż, rozwój nawiają się nad lokalizacja kolejnych odwiertów, infrastruktury, produkcję, transport i sprzedaż szczegółowo badają próbki pobrane z dotych- ropy oraz gazu. talisman działa w kilku rejonach czasowych wierceń, a to wszystko pochłania świata, m.in. w ameryce północnej, wielkiej dużo czasu. o tego dochodzi czas niezbędny na brytanii, Skandynawii, azji południowo-wschod- zebranie pozwoleń, opinii. cały proces poszu- niej i innych. kiwań jest mocno zbiurokratyzowany i same Jak kanadyjska firma trafiła na polski formalności związane z wykonaniem 1 odwier- ? rynek? tu zajmują wiele miesięcy. aby przyspieszyć

28 Magazyn PoMorski poszukiwania, konieczne jest uproszczenie procedur. dodatkowe wpływy do budżetu samorządu oraz Nie oznacza to łagodzenia wymagań wobec ope- potencjalne nowe miejsca pracy. Spotykamy się ratorów. Inwestorzy często przestrzegają wyż- z przychylnością, ale wiemy też, że nie możemy szych standardów, niż narzuca im prawo. Chodzi liczyć na taryfę ulgową, jeśli chodzi o odpowie- o przygotowanie zrozumiałych i adekwatnych ram dzialne prowadzenie operacji. Na zaufanie miesz- prawnych dla naszej branży. Obecnie nad takimi kańców i lokalnych władz trzeba sobie zapracować. rozwiązaniami pracują właściwe ministerstwa Nie da się ukryć, że opinie na i rząd. ? temat oddziaływania wydobycia Jak reagują mieszkańcy okolic, gazu niekonwencjonalnego (jak ? w których wykonywane są odwierty? Czy zresztą innych na środowisko często spotykacie się ze zmasowanym naturalne) nie zawsze są przychylne, oporem? Czy Polacy różnią się pod tym a często rozbieżne. Od takich, że względem od innych narodowości? przy przestrzeganiu zasad wydobycia Nie spotkaliśmy się dotychczas ze „zmasowanym zagrożenie jest minimalne, aż po takie, oporem”. Wszędzie, gdzie planujemy wiercenia, od że zagrożenie (np. dla wód gruntowych) początku staramy się nawiązać kontakt z lokalnymi jest bardzo duże. I komu tu wierzyć? władzami i mieszkańcami. Odbywamy wiele spotkań, W Polsce wykonano do tej pory ponad 30 odwier- prezentacji, wyjaśniamy, na czym polegają prace po- tów poszukiwawczych gazu z łupków. W trakcie szukiwawcze i jak będą wyglądały. Przygotowujemy prac jest kolejnych 6. Zabiegowi szczelinowania również spotkania otwarte dla mieszkańców, dystry- poddano 10 odwiertów. Do tej pory nie było ani buujemy materiały edukacyjne, ulotki, zamieszczamy jednego sygnału o jakichkolwiek nieprawidłowo- ogłoszenia w lokalnej prasie. Staramy się odpowiadać ściach. Często słyszymy o obawach mieszkańców, na wszystkie pojawiające się pytania. Kiedy projekt kiedy w ich miejscowości rozpoczynają się poszu- przechodzi do fazy realizacji, a więc kiedy w danej kiwania, a później okazuje się, że nic złego się nie miejscowości stanie już wiertnia, wtedy ponownie wydarzyło, inwestor kończy pracę, a mieszkańcy zapraszamy mieszkańców na spotkanie, prowadzimy dopytują się, kiedy wróci, i trzymają kciuki za to, prezentację dotyczącą planowanych prac, a następnie by gaz się u nich znalazł. Spotykając się z różnymi zapraszamy do zwiedzenia wiertni. To zrozumiałe, opiniami na temat wpływu poszukiwań gazu że gdy w okolicy zaczyna się prowadzić nieznany z łupków na środowisko, warto zadać sobie pytanie, mieszkańcom, zupełnie nowy rodzaj działalności, na czym te opinie są oparte i jakie intencje mają to pojawiają się różne obawy, pytania czy scepty- ich autorzy. Najlepiej trzymać się faktów. cyzm. Zadaniem firmy jest, by te obawy rozwiewać, Spółka Talisman Energy opublikowała wyjaśniać, dostarczać wiarygodnych informacji, ? własny kodeks Dobrych Praktyk tak by mieszkańcy wiedzieli, co się dzieje w ich Operacyjnych. Proszę powiedzieć, sąsiedztwie i czuli się bezpiecznie. Podobnie jest co to jest? w innych krajach, w których prowadzimy działalność. Dobre Praktyki Operacyjne to zestaw szczegółowych Co przeciwników gazu z łupków powinno zasad dotyczących wszystkich obszarów działalności ? przekonać najbardziej? firmy, które muszą być przestrzegane nie tylko przez Myślę, że warto zapoznać się z niezależnymi wy- pracowników Talisman Energy, ale także naszych pod- nikami badań naukowych. W Polsce raport na wykonawców i partnerów, z którymi współpracujemy. temat wpływu poszukiwań gazu z łupków na środowisko opublikował Państwowy In- stytut Geologiczny. Jest on do- stępny na stronie internetowej www.pgi.gov.pl. Raport mówi m.in. o tym, że zarówno gleba, powietrze, jak i woda – wszyst- kie przebadane przez naukow- ców elementy środowiska – są bezpieczne przy poszukiwaniu gazu z łupków, jeśli prace są prowadzone zgodnie z wymo- gami prawa. Jak układa się ? współpraca firmy z władzami samorządowymi? Lokalne władze wykazują duże zainteresowanie i przy- chylność wobec naszej dzia- łalności. Widzą w niej szansę na rozwój dla swojego regionu,

Magazyn Pomorski 29 Jak ocenia Pan potencjał złóż ? niekonwencjonalnych w Polsce? Jeszcze 2 lata temu była wielka euforia, teraz jakby emocje trochę opadły? Czyżby nadzieje przerosły rzeczywistość? Powstało kilka opracowań dotyczących zasobów złóż w Polsce, jednak wszystkie z nich mają jedną wadę. Dane, na których zostały oparte, są szcząt- kowe i przestarzałe. Aby realnie ocenić potencjał polskich złóż, musimy poczekać na wyniki aktual- nie prowadzonych odwiertów. Dopiero one dadzą nam odpowiedź na pytanie, ile gazu znajduje się w naszej ziemi. Musimy więc uzbroić się w cier- pliwość i spokojnie poczekać na informacje. Czy gaz niekonwencjonalny może Głowica (tzw. wellhead), która zostaje zainstalowana, gdy odwiert jest przygotowany do produkcji. ? odegrać tak dużą rolę na rynku energii w Polsce, jaką odegrał w USA? Kodeks ten został opracowany w tym roku przez Powtórzenie amerykańskiej rewolucji łupkowej ekspertów pracujących w Talisman Energy w biurach w Polsce jest marzeniem wielu osób. Na razie jest na całym świecie, m.in. Ameryce Północnej, Ameryce za wcześnie, by móc przewidzieć, co się stanie. Nie Łacińskiej, Wielkiej Brytanii, Polsce, Skandynawii ulega jednak wątpliwości, że posiadanie własnych czy Azji Południowo-Wschodniej. Dobre Praktyki zasobów surowców energetycznych jest ogromnym Operacyjne Talisman Energy to 58 szczegółowych atutem dla każdego kraju i pozytywnie wpływa na punktów – wytycznych dotyczących prowadzenia pro- jego rozwój gospodarczy oraz pozycję polityczną jektów, które można podzielić na 3 kluczowe obszary: na arenie międzynarodowej. Odpowiedzialność za wszystko, co robimy – a więc Co oznaczałaby eksploatacja gazu najwyższa troska o środowisko i minimalizowanie ? niekonwencjonalnego dla polskiej wpływu na otoczenie; gospodarki? Obopólne korzyści – czyli dbanie o benefity dla Jeśli w Polsce ruszy wydobycie gazu z łupków społeczności w postaci miejsc pracy, lokalnych na skalę przemysłową, możemy się spodziewać inwestycji i programów edukacyjnych; ogromnego impulsu dla gospodarki, spadku cen Przejrzystość i współpraca – oznaczające trans- energii, powstania wielu nowych miejsc pracy parentność prowadzonych działań, dostęp do nie tylko przy samym wydobyciu, ale również informacji i otwartą komunikację ze wszystki- w innych sektorach, które dostarczają produkty mi interesariuszami. i usługi niezbędne do funkcjonowania branży. Czy potencjał gazu ? łupkowego w jakikolwiek sposób przekłada się na lokalne bezpieczeństwo energetyczne? Czy dotyczy głównie bezpieczeństwa gazowego na poziomie kraju? Gaz wydobywany w danym re- gionie może trafić do lokalnych odbiorców. Dla producenta jest to bardzo korzystna sytuacja, ponieważ nie musi się martwić o transport i przesył gazu na duże odległości, co również ge- neruje koszty. Należy również podkreślić, że w niedawno za- proponowanych przez rząd zmia- nach prawnych przewidziane jest znaczące zwiększenie udziału gmin i samorządów w opła- tach, jakie są pobierane z tytu- łu eksploatacji złoża. Dochody gmin z tytułu wydobycia mają się zwiększyć aż czterokrotnie. To oznacza realne finansowe korzyści dla regionu.

30 Magazyn Pomorski Foto: Sławomir Lewandowski

Na pierwszym planie od lewej: Henryk Dworakowski – prezes EC Wybrzeże, Mieczysław Struk – marszałek województwa pomorskiego. Na drugim planie od lewej: Gerard Roth – wiceprezes EDF ds. Europy Kontynentalnej, Elżbieta Kowalewska – dyrektor handlu i rozwoju EC Wybrzeże, Ryszard Świlski – członek Zarządu Województwa Pomorskiego, Philippe Castanet – prezes EDF Polska. Kierunek – biomasa

Władze województwa pomorskiego wraz z przed- Plany obejmują w pierwszej kolejności dogłębną stawicielami Elektrociepłowni Wybrzeże, nale- analizę potencjału biomasy w regionie Pomorza. żących do francuskiego lidera na rynku energe- Badania będą dotyczyć zarówno potencjału obec- tycznym – Grupy EDF, podpisały list intencyjny nych upraw, jak i możliwości założenia nowych dotyczący rozwoju lokalnego rynku biomasy. plantacji roślin energetycznych. EC Wybrzeże Podpisanie dokumentu było efektem rozmów na zużywa obecnie 100 tys. ton biomasy w techno- temat rozwoju na Pomorzu odnawialnych źródeł logii współspalania z węglem, produkując w ten energii opartych na biomasie. Brali w nich udział sposób zieloną energię po bardzo konkurencyj- przedstawiciele Zarządu Województwa Pomor- nych kosztach. skiego, zarządu EC Wybrzeże oraz najwyższego Rozwój rynku biomasy wpisuje się w aktualizo- kierownictwa EDF z Polski i Francji. waną właśnie Strategię Rozwoju Województwa Partnerzy podkreślili ogromne znaczenie bio- Pomorskiego. Poprzez aktywną promocję proeko- masy w walce z nadmierną emisją CO2. Zalety logicznych rozwiązań Pomorze ma szansę stać stosowania tego surowca jako paliwa energetycz- się liderem produkcji energii zielonej w Polsce. nego są już dobrze rozpoznane i uznane za roz- Grupa EDF jest w Polsce numerem jeden w pro- wiązanie optymalne ekonomicznie w warunkach dukcji energii z biomasy: jej udział w tym rynku polskich. Blisko 60 proc. całkowitej produkcji wynosi 21,5 proc. rocznie. Grupa EDF zużywa energii zielonej w kraju opiera się na biomasie. w naszym kraju 1,1 mln ton biomasy do produk- Województwo pomorskie dysponuje szczególnie cji energii zielonej, ograniczając emisję CO2 ge- korzystnymi warunkami naturalnymi do rozwoju nerowanego przy wytwarzaniu energii o 1,6 mln tego rodzaju energetyki, dlatego właśnie partne- ton rocznie. rzy podjęli działania na rzecz pobudzenia aktyw- ności gospodarczej na lokalnym rynku biomasy. Małgorzata Pisarewicz

Magazyn Pomorski 31 Gniewino, czyli... GMINA PEŁNA ENERGII

mina Gniewino jest swoistym zagłębiem ener- getycznym Pomorza. Znajdują się tu największa Gw Polsce elektrownia szczytowo-pompowa Żarnowiec, farma wiatrowa w Lisewie, plantacja wierzby energetycznej, liczne kolektory słoneczne, a ostatnio prawdziwym hitem stały się złoża gazu łupkowego i ropy naftowej, podobno największe w kraju. Być może powstanie tu też elektrownia jądrowa.

Elektrownia szczytowo-pompowa W 1983 r. w Czymanowie nad Jeziorem Żarno- wieckim oddana została do użytku elektrownia szczytowo-pompowa o mocy 716 MW, będąca największą elektrownią tego typu w Polsce. Wyposażona jest w 4 jednakowe hydrozespoły odwracalne o mocy 179 MW każdy i wykorzy- stuje Jezioro Żarnowieckie jako zbiornik dolny. Zbiornik górny, wybudowany na pobliskim pła- skowyżu, jest całkowicie sztuczny, powstał na terenie ówczesnej pegeerowskiej wsi Kolkowo. Przy powierzchni całkowitej 122 ha i pojemności całkowitej 16 445 tys. m3 wody, dobowe waha- nia poziomu wody w zbiorniku górnym, wyni- lokalizacji elektrowni wiatrowych. W pobliżu gór- kające z cyklicznej pracy elektrowni, wynoszą nego zbiornika elektrowni szczytowo-pompowej 16 m. Dno opróżnionego zbiornika pomieściłoby Żarnowiec, nieopodal wsi Lisewo, usytuowana 130 boisk piłkarskich. Na budowę obwałowań, jest farma wiatrowa. Stanowi ją zespół 21 turbin których długość wynosi 3777 km, użyto mate- wiatrowych o łącznej mocy 16,35 MW. riału wybranego z niecki. 4 stalowe rurociągi Już w 1991 r. powstała tu pierwsza w Polsce, doprowadzające wodę do turbin mają długość wybudowana przez EW Żarnowiec, nowoczesna 1,1 tys. m każdy i są podzielone na 8 odcinków. turbina wiatrowa o wysokości 32,7 m i mocy Średnica ich zmienia się od 7,1 m przy komorze 150 kW. W 2005 r. firma Windvest Poland uru- wlotowej do 5,4 m w siłowni. Maksymalny prze- chomiła 14 nowych turbin o wysokości 65 m, pływ wody 4 rurociągami wynosi 700 m3/s, czyli średnicy wirnika 20 m i mocy po 600 kW każda, tyle, ile wynosi średnioroczny przepływ Wisły a w 2007 r. kolejne 3. w okolicach Warszawy. W roku bieżącym dołączyły do nich, usytuowane Początkowo elektrownia wodna Żarnowiec miała nieco bliżej Tadzina, 3 kolejne elektrownie wia- spełniać rolę akumulatora energii dla powstającej trowe o wysokości 105 m, średnicy wirnika 90 m w pobliskim Kartoszynie w latach 80. elektrowni i mocy po 2 tys. kW każda, będące własnością jądrowej Żarnowiec. Przez to, że elektrownia ją- Prokon New Energy Poland. drowa nigdy nie powstała, EW Żarnowiec została przyłączona do Krajowego Systemu Elektroener- Przyjaźni środowisku getycznego do wytwarzania energii w godzinach Ważnym znakiem rozpoznawczym gminy szczytu. I pełni tę funkcję już 28 lat – od 1983 r. Gniewino pozostaje także – stworzony przez jej Elektrownia produkuje średnio 1,1 mln MWh władze i nieustannie utrzymywany – swoisty i jest w stanie pracować z pełną mocą przez dobry klimat dla rozwoju ekologii. Wyraża się on 5,5 godz. Mówiąc bardziej obrazowo, to aż nadto w udoskonaleniach gminnej gospodarki grzew- dla całego Trójmiasta w godzinach szczytowego czej, odpadowej i ściekowej. W ich ramach, w celu zapotrzebowania na prąd. eliminacji głównych źródeł emisji zanieczyszczeń powietrza w miejscowości Gniewino zlikwido- Wiatraki w Lisewie wano 2 kotłownie starego typu, zastępując je Przeważająca liczba dni wietrznych w roku czyni systemem cieplnym opartym na biopaliwie oraz teren gminy Gniewino atrakcyjnym miejscem kolektorach słonecznych.

32 Magazyn Pomorski W latach 2003–2005 w ramach projektu „Moder- nizacja systemu grzewczego” w Samorządowym Zespole Szkół w Gniewinie dokonano wymiany kotłów starego typu na kotły pracujące na bio- masie. Zamontowano 2 kotły typu Polytechnik o mocy po 600 kW każdy. Paliwem dla kotłów jest wierzba energetyczna uprawiana na plantacjach w gminie, których łączna powierzchnia wynosi 60 ha. Kotłownia zasila w ciepło i ciepłą wodę nie tylko zespół szkół, ale także krytą pływalnię i Gminny Ośrodek Turystyki i Sportu. Dodatkowym źródłem energii cieplnej są tu także kolektory słoneczne na dachu szkoły, które zasilają nie tylko samą szkołę, ale także krytą pływalnię.

Dwie szanse dla gminy – gaz i ropa W połowie września ruszyły prace przy pierw- Elektrownia Wodna Żarnowiec szym odwiercie Opalino 2, znajdującym się na głównie następujące tematy: technologia wierceń, południowym wschodzie od Jeziora Żarnowiec- proces szczelinowania, używane dodatki che- kiego i zbiornika górnego EWŻ. Jego wykonawcą miczne, poziom hałasu i inne uciążliwe aspekty jest, pracująca na zlecenie jednej z największych prowadzonych prac oraz potencjalne korzyści w Polsce firm – Polskiego Górnictwa Naftowego dla mieszkańców. Pytano także o wielkość złóż i Gazownictwa, spółka z GK PGNiG – Poszukiwa- i potencjalną ilość gazu, wyniki badań i analiz nia Nafty i Gazu Piła. Przewidywany czas trwania wykonywanych przez firmę, ilość pozyskiwanego tego etapu to ok. 3 miesiące. Celem wykonania w przyszłości gazu i ropy. Wypowiedzi zdecydo- tego odwiertu jest potwierdzenie, czy w gniewiń- wanej większości uczestników spotkań, a także skich złożach znajduje się zarówno gaz, jak i ropa. opinie, które można usłyszeć na co dzień na temat Wokół poszukiwań gazu z łupków powstało wiele pozyskiwania gazu ze złóż znajdujących się na mitów i hipotez. Obowiązujące w Polsce prawo terenie gminy, są na ogół pozytywne. Ich zdaniem w pełni kontroluje proces poszukiwania i wydoby- to szansa dla gminy. Podobnie zresztą jak w kwe- wania złóż gazu łupkowego. Wszystkie działania stii ewentualnej budowy elektrowni atomowej nad w tym zakresie podlegają nadzorowi właściwych Jeziorem Żarnowieckim. organów, w tym m.in. Ministerstwu Środowiska, „Przeprowadzony na ten temat sondaż wykazał, Urzędom Górniczym oraz Inspekcji Ochrony że ponad 76 proc. mieszkańców gminy jest za Środowiska w zakresie kontroli przestrzegania ko- budową atomówki, uznając to za wielką szansę rzystania ze środowiska. Nadzór nad pracami pro- dla gminy i jej mieszkańców” – mówi Zbigniew wadzą także organy administracji samorządowej Walczak, wójt Gniewina. „Potwierdziły to zresztą wydające pozwolenia określające warunki korzy- wypowiedzi mieszkańców podczas organizowa- stania ze środowiska. Jak wynika z oceny wykona- nych w Gniewinie spotkań z cyklu »Świadomie nej przez Państwowy Instytut Geologiczny, samo o atomie«.” poszukiwanie gazu z łupków nie ma negatywnego Łupki to powszechnie występująca na Ziemi skutku dla środowiska. Największą uciążliwością skała, która może zawierać złoża gazu. Dlatego dla otoczenia może być hałas i obecność w krajo- na pytanie, czym różni się gaz z łupków od gazu brazie wież wiertniczych. Jednak uciążliwości te ziemnego, można odpowiedzieć, że niczym. To mają charakter przejściowy. ten sam gaz ziemny, tylko występujący w innych Ekolodzy walczący o czyste środowisko zapomi- utworach skalnych. nają o innym, jakże ważnym elemencie – wyko- Poszukiwania i wydobycie gazu z łupków to rzystywanie gazu do produkcji prądu pozawala szansa na realne uniezależnienie energetyczne na ograniczenie emisji gazów cieplarnianych. Gaz Polski od zewnętrznych dostawców i intensyfika- łupkowy w procesie spalania wytwarza znacznie cję rozwoju gospodarczego regionów, w których mniej dwutlenku węgla (a także rtęci, siarki, tlen- odbywają się prace oraz, co równie ważne, dodat- ków azotu i pyłów) niż węgiel kamienny, brunatny kowe wpływy do budżetu państwa i budżetów sa- i ropa naftowa. A to oznacza czystsze powietrze. morządowych. Jeżeli potwierdzą się poprzedzone Ważny jest także inny istotny aspekt: nastawienie żmudnymi badaniami informacje, że Polska posia- samych mieszkańców gminy do prowadzonych da bogate złoża gazu z łupków umożliwiające ich prac poszukiwawczych i ewentualnej – w przy- przemysłową eksploatację, to niewątpliwie będzie szłości – eksploatacji złóż ropy i gazu. Dlatego to szansa dla nas wszystkich. Gra toczy się o dużą m.in. we wrześniu br. zorganizowano 2 spotkania stawkę. Dodajmy, że według wstępnych na razie informacyjne przedstawicieli PGNiG z miesz- badań, to właśnie w gminie Gniewino mogą znaj- kańcami gminy. Podczas spotkań padało wiele dować się największe w Polsce złoża ropy naftowej pytań i wątpliwości, które starano się rzetelnie i gazu ziemnego. wyjaśniać. Mieszkańców gminy interesowały Mirosław Odyniecki

Magazyn Pomorski 33 Wiatr od morza

onferencja i Targi Offshore organizowane „Morska energetyka wiatrowa to nie tylko sama pro- przez Polskie Stowarzyszenie Energetyki dukcja prądu w farmach wiatrowych, ale też budowa KWiatrowej przy współpracy z Polskim To- wież, sztucznych wysp, produkcja wyspecjalizowa- warzystwem Morskiej Energetyki Wiatrowej to nych jednostek pływających oraz elementów sieci pierwsze w Polsce tak okazałe wydarzenie poświę- przesyłowej” – powiedział Krzysztof Prasałek, prezes cone w całości morskiej energetyce wiatrowej. Polskiego Stowarzyszenia Energetyki Wiatrowej, Energetyka wiatrowa offshore ma na polskim ob- i dodał, że w branży offshoreP olska ma szansę być szarze Bałtyku bardzo duży potencjał. Branża ta nie jednym z liderów i eksporterów technologii i usług. mogła się jednak do tej pory rozwijać, gdyż jeszcze Obecnie w Europie pracuje 1503 morskich turbin rok temu istniały w Polsce bardzo niesprzyjające wiatrowych o łącznej mocy 4336 MW. Wartość przepisy prawne. Urzeczywistnienie polskiego poten- rynku wycenia się obecnie na poziomie 60 mld euro cjału morskiej energetyki wiatrowej to bardzo duże do 2020 r. Eksperci szacują, że dzięki rozwojo- wyzwanie dla inwestorów, zwłaszcza że realizacja wi sektora morskich farm wiatrowych w Europie inwestycji z zakresu energetyki wiatrowej na morzu może powstać ok. 150 tys. nowych miejsc pracy. to zupełnie odmienny proces niż w przypadku jej A ile w Polsce? Nawet 9 tys. nowych miejsc pracy lądowej odpowiedniczki, począwszy od technologii, do 2025 roku. Jednak aby w pełni wykorzystać a kończąc na wymogach środowiskowych i otoczeniu ten potencjał, należy działać jak najszybciej, gdyż prawnym. Dlatego też powstała potrzeba zorganizo- czasu na sukces w morskiej energetyce wiatrowej wania konferencji w całości poświęconej morskiej pozostało bardzo mało. energetyce wiatrowej, która byłaby wsparciem dla Podczas konferencji prasowej prezes Prasałek po- polskiego sektora energetyki wiatrowej. Uczestnicy wiedział, że pierwsza polska farma wiatrowa może Konferencji i Targów Offshore mieli okazję zapoznać powstać w 2020 roku. Na razie jednak trudno po- się ze specyfiką tej branży energetyki wiatrowej. wiedzieć, gdzie będzie zlokalizowana. Wybitni eksperci związani z branżą offshore w swo- Uczestnicząca w konferencji Anne-Bénédicte Genach- ich wystąpieniach przedstawili kompleksowy obraz te, ekspert ds. offshore zE uropejskiego Stowarzysze- morskiej energetyki wiatrowej, jej uwarunkowania nia Energetyki Wiatrowej, podkreśliła, że wszystkie prawne, wymogi środowiskowe, mechanizmy finan- badania na temat wpływu farm wiatrowych na środo- sowania oraz swoistą dla branży technologię. Prezen- wisko wykazały, że nie jest on negatywny. Pierwsza towane były również światowe i europejskie trendy farma wiatrowa powstała w 1991 r. w Danii, jednak oraz prognozy rozwoju branży, a także przykłady dopiero od 2000 r. farmy działają na większą skalę. rozwiązań dla tej branży stosowne w innych krajach. Konferencja i Targi Offshore były okazją do spotkania najważniejszych osób związanych z branżą morskiej energetyki wiatrowej z całej Europy: developerów, inwestorów, producentów podzespołów czy przedstawi- cieli sektora dystrybucji energii, a także stowarzyszeń branżowych oraz środowisk naukowych. Była to również niepowtarzalna możliwość spotkania przedstawicieli administracji państwowej, którzy odpowiedzialni są za regulowanie i kształtowanie zasad funkcjonowania rynku morskiej energetyki wiatrowej w Polsce. Polska ze względu na długość linii brzegowej oraz znaczący obszar morza terytorialnego i wyłącznej strefy ekonomicznej posiada jeden z najlepszych potencjałów technicznych dla rozwoju morskiej ener- getyki wiatrowej na Bałtyku. Przy założeniu, że do 2030 roku mamy zbudować morskie farmy wiatrowe o mocy 6 GW, łatwo wyliczyć, że do tego czasu może zostać zainwestowane w ich budowę ok. 20 mld euro. Eksperci szacują, że ponad 8 mld euro bezpośrednio zasili gospodarkę polską. Uwzględniając kluczowe uwarunkowania (ekonomiczne, środowiskowe, mili- tarne czy żeglugi morskiej), potencjał energetyczny szacuje się na ok. 20 GW. To prawie 10 razy więcej niż wszystkie pracujące dziś w Polsce farmy wia- fot. Wojciech Stróżyk / KFP trowe na lądzie. Łebcz. Farma wiatrowa

34 Magazyn Pomorski Magazyn PoMorski 35 Mieszkańcy są wyczuleni

Rozmowa z Elżbietą Rogalą-Kończak, środków, inwestorem, eksplo- gminą rumia, gminą reda, gmi- burmistrz Rumi atatorem sieci i obiektów zo- ną wejherowo zawarto porozu- stał pewik gdynia sp. z o.o. mienie na wspólne przeprowa- do przygotowania i realizacji dzenie postępowania w trybie Pani Burmistrz, przedsięwzięcia przystąpiły wraz przetargu ograniczonego i udzie- ? czy zdaniem Pani z pewik gdynia sp. z o.o. gminy lenia zamówienia na wykonanie mieszkańcy Rumi miejskie gdynia, reda, wejhe- ekspertyzy dotyczącej funkcjo- przywiązują wagę do rowo oraz wiejskie – kosakowo, nowania eko doliny sp. z o.o. ochrony środowiska? wejherowo i puck. głównymi w łężycach, wpływu na stan mieszkańcy rumi zwracają coraz celami przedsięwzięcia było za- środowiska oraz jakość życia większą uwagę na otaczające pewnienie wody pitnej dobrej mieszkańców istniejącej zabu- nas środowisko i jego proble- jakości na całym obszarze dzia- dowy wokół zakładu, a także my. wzrasta ich świadomość łania pewik-u, ochrona wód doraźnych i systemowych me- ekologiczna. uwidacznia się zatoki puckiej i wód głównego tod ograniczenia negatywne- to m.in. poprzez wzrost ilości zbiornika wód podziemnych go oddziaływania. wysegregowanych przez miesz- przed zanieczyszczeniem poprzez w dniu 29 czerwca 2012 r. zo- kańców odpadów ze strumienia rozbudowę i modernizację sys- stała zawarta umowa pomię- odpadów komunalnych. z roku temu odbioru ścieków oraz ich dzy gminą gdynia (jako upo- na rok obserwujemy też wzrost oczyszczania. realizacja projektu ważnioną do przeprowadzenia zainteresowania zmianą syste- niewątpliwie przyczyni się do postępowania przetargowego) mu ogrzewania z węglowego na poprawy stanu środowiska. a bałtyckim klastrem ekoener- bardziej przyjazny środowisku mimo iż rumia bezpośrednio getycznym, którego jednostką (gazowe, elektryczne, kolektory nie brała udziału w projekcie, koordynującą jest instytut ma- i baterie słoneczne). Stopniowo jednak również nasi mieszkańcy szyn przepływowych polskiej znikają z dachów płyty azbe- odczują jej korzyści, chociażby akademii nauk im. roberta Sze- stowe. mieszkańcy są bardziej dzięki modernizacji kolektora walskiego w gdańsku, na wyko- wyczuleni na to, czym się pali kanalizacji sanitarnej wrr, mo- nanie ww. ekspertyzy. obecnie się w paleniskach domowych. do dernizacji oczyszczalni ścieków nie dysponujemy jeszcze żadny- urzędu miasta wpływają niejed- „dębogórze” czy oddaniu do eks- mi wynikami. zgodnie z zawartą nokrotnie sygnały mieszkańców ploatacji głębokowodnego kolek- umową wykonawca przedstawi o naruszeniu przepisów ochrony tora odprowadzającego ścieki wstępny raport do końca paź- środowiska przez sąsiadów czy ze wspomnianej oczyszczalni dziernika br. w późniejszym działające u nas fi rmy. ścieków na odległość ok. 2,5 km terminie zostaną wskazane przy- Przedsiębiorstwo od brzegu zatoki puckiej. czyny i źródła występowania ? Wodociągów Od wielu miesięcy negatywnego oddziaływania za- i Kanalizacji sp. z o.o., ? w Rumi i nie tylko słyszy kładu. natomiast dopiero za rok której członkiem jest się o Eko Dolinie. Nie poznamy raport końcowy, który także gmina miejska najlepiej się słyszy. obejmie kompletną ekspertyzę Rumia, zakończyło Wiem, że miasto miało funkcjonowania zakładu. realizację projektu zlecić fachowcom Ludzie nie lubią nie „Dolina Redy i Chylonki z Politechniki Gdańskiej ? tylko wysypisk śmieci – zaopatrzenie i Polskiej Akademii – oczyszczalni ścieków w wodę i oczyszczanie Nauk wykonanie też nie kochają. Jak ścieków”. Jakie analizy funkcjonowania z tym problemem radzi korzyści przyniosła ta Eko Doliny we sobie miasto? inwestycja? wszystkich aspektach: w bezpośrednim sąsiedztwie w listopadzie 2010 r. uroczy- badania powietrza naszego miasta zlokalizowa- ście zakończono projekt nr 2003/ i ścieków, organizacji na jest oczyszczalnia ścieków pl/16/p/pe/038 „dolina redy przedsiębiorstwa, „dębogórze” w kosakowie oraz i chylonki – zaopatrzenie w wodę stosowanych technologii zakład utylizacji odpadów eko i oczyszczanie ścieków”. inicja- itp. Czy tak się stało dolina sp. z o.o. w łężycach. naj- torem pozyskania dotacji z fun- i czy orientuje się Pani, większa obecnie uciążliwość dla duszy unii europejskiej był ko- jakie są wyniki? mieszkańców związana z funk- munalny związek gmin „dolina w dniu 29 lutego 2012 r. pomię- cjonowaniem tych obiektów to redy i chylonki”. benefi cjentem dzy gminą gdynia, wejherowem, ich oddziaływanie zapachowe.

36 Magazyn PoMorski Należy jednak pamiętać, że za- Październik to kłady te muszą funkcjonować, ? w Rumi m.in. miesiąc ale gmina dokłada wszelkich wystawek odpadów. starań, aby ich negatywne od- Czy mieszkańcy działywanie na otoczenie było korzystają jak najmniejsze. z tej okazji pozbycia się Czy mieszkańcy chętnie niepotrzebnego sprzętu? ? korzystają z dotacji Już od kilku lat w kwietniu oraz celowych z budżetu październiku mieszkańcy mają gminy miejskiej Rumia możliwość pozbycia się tzw. od- na przedsięwzięcia padów wielkogabarytowych, np. związane z usuwaniem starych i niepotrzebnych mebli azbestu oraz lub sprzętu gospodarstwa domo- stosowaniem systemów wego, w ramach organizowanej grzewczych przyjaznych na terenie miasta akcji zbiórki środowisku, których odpadów wielkogabarytowych, celem jest ograniczenie tzw. wystawek, bez ponoszenia zanieczyszczenie dodatkowych opłat, i chętnie powietrza? z tego korzystają. Mieszkańcy coraz chętniej Niestety, korzystają z dotacji celowych ? w lasach czy miejscach z budżetu gminy na likwidację niezamieszkałych azbestu i zmianę sposobu ogrze- ciągle jeszcze wania. W tym roku przyznaliśmy spotykamy wyrzucony w sumie 22 dotacje. Na usuwa- sprzęt elektroniczny dostawie do domu sklep może doli- nie azbestu uzyskaliśmy w tym i elektryczny. czyć koszt transportu urządzenia. roku dodatkowe środki z Woje- Co mieszkańcy Jak wygląda korzystanie wódzkiego Funduszu Ochrony Rumi mogą zrobić ? ze środków unijnych Środowiska i Gospodarki Wodnej w zgodzie z ochroną w aspekcie ochrony w Gdańsku. środowiska z tego typu środowiska? Czy kopcące urządzeniami? W ostatnim czasie gmina nie ? kominy z dachów Zgodnie z ustawą o zużytym korzystała ze środków unijnych przedsiębiorstw sprzęcie elektrycznym i elektro- na realizację działań w zakresie i domów mieszkalnych nicznym zużytego sprzętu nie ochrony środowiska. Korzystamy stanowią duży problem wolno wyrzucać do pojemnika natomiast ze źródeł zewnętrz- dla miasta? razem z innymi odpadami. Są nych pochodzących ze środ- W okresie jesienno-zimowym to odpady, które zanieczyszczają ków krajowych (np. WFOŚiGW, kopcące kominy stanowią pe- środowisko, ponieważ zawierają NFOŚiGW). wien problem dla Rumi. Pomi- wiele szkodliwych i toksycznych Jakie jest Pani mo iż znaczna część miasta jest substancji, takich jak: rtęć, freon, ? stanowisko w sprawie zgazyfikowana, ze względu na azbest, kadm czy chrom. Zatem nowej tzw. ustawy wysokie ceny gazu, wielu miesz- by bezpiecznie pozbyć się tego śmieciowej, która ma kańców nadal korzysta z pieców rodzaju odpadów, należy oddać wejść w życie 15 lipca węglowych i prawdopodobnie je do Punktu Zbiórki Odpadów 2013 r.? niejednokrotnie spala w nich Niebezpiecznych lub przekazać Jest to swojego rodzaju rewolucja odpady. Jednak świadomość w trakcie Objazdowej Zbiórki Od- w gospodarce odpadami, która ekologiczna mieszkańców wzra- padów Niebezpiecznych. Miesz- w znacznym stopniu burzy do- sta, coraz częściej mieszkańcy kańcy Rumi mają możliwość tychczas wypracowany system, zwracają uwagę na to, czym pozbycia się takiego sprzętu jaki funkcjonował na terenie Rumi. ogrzewają swoje domostwa. również podczas organizowa- Stopniowo wdrażamy nowy system Niemniej jednak, ze względu nej 2 razy w roku akcji zbiórki zgodnie z wytycznymi ustawo- na ukształtowanie terenu Rumi odpadów wielkogabarytowych. dawcy. Pierwsze uchwały zostały oraz znaczny udział zabudo- Zużyty sprzęt elektryczny i elek- już podjęte przez Radę Miejską. wy jednorodzinnej ogrzewa- troniczny można także oddać Na przełomie roku 2012 i 2013 nej indywidualnie w całkowitej do sklepu przy zakupie nowego przeprowadzona zostanie akcja strukturze zabudowy miasta, urządzenia. Sklep ma obowiązek informacyjna dla mieszkańców w sezonie grzewczym przy przyjąć go bezpłatnie, w liczbie nie naszego miasta w tym zakresie. niekorzystnych warunkach większej niż sprzedawany nowy Przewidujemy, iż przejęcie przez atmosferycznych zdarzają się sprzęt na zasadzie „1 za 1”, czyli gminę wszystkich obowiązków okresy zwiększonej uciążliwości np. lodówka za lodówkę, telewizor związanych z gospodarowa- ze strony kopcących kominów, za telewizor, z zastrzeżeniem, że niem odpadami nastąpi zgodnie szczególnie na terenie Szmelty, mieszkaniec osobiście dostarczy z ustalonym przez ustawodaw- Zagórza, Starej Rumi i Lotniska. go do miejsca sprzedaży. Przy cę harmonogramem.

Magazyn Pomorski 37 Uczestnicy EFNI przyjęli Deklarację Sopocką Wymyślanie siebie na nowo

onad 1300 osób z kilkunastu krajów świata, w tym wybitni ekonomiści, liderzy biznesu Pi naukowcy, wzięło udział w II Europejskim Fo- rum Nowych Idei w Sopocie, które zorganizowała PKPP Lewiatan. Lista uczestników tegorocznego trzydniowego forum jest imponująca. Zbigniew Brzeziński, Michaił Gorbaczow, Norman Davies, Bernard-Henri Lévy, George Friedman, Benjamin R. Barber, Jerzy Buzek, Leszek Balcerowicz, Michał Boni i Jan Krzysztof Bielecki – to tylko niektórzy z dyskutantów i gości tegorocznego EFNI. W tym roku gościem specjalnym była Turcja. Od 26 do 28 września 2012 roku w nadmorskim kurorcie rozbrzmiewała dysputa o Europie, o jej politycznej i gospodarczej roli w nowym, wielobie- gunowym układzie sił na świecie. Dyskutowano Jerzy Buzek, poseł do Parlamentu Europejskiego VI i VII kadencji, w latach 2009–2012 jego przewodniczący. o europejskich interesach i obowiązkach wobec reszty świata, o nowej roli państwa w gospo- darce i społeczeństwie obywatelskim, szukano odpowiedzi na pytania, co dalej z europejskim modelem społecznym, czy kwoty i parytety mają sens, jak powinien wyglądać nowy ład finanso- wy i czy energetyczna rewolucja uratuje świat. Zastanawiano się, co dziś i jutro oznaczać będzie innowacyjność, jak ukierunkować systemy eduka- cyjne na potrzeby przyszłości, jak pogodzić ogra- niczenia zanieczyszczeń klimatu z efektywnością gospodarek i jak to jest naprawdę ze społeczną odpowiedzialnością biznesu. Henryka Bochniarz, prezydent Polskiej Kon- federacji Pracodawców Prywatnych Lewiatan i wiceprezydent BUSINESSEUROPE, w zaprosze- niu kierowanym do zainteresowanych tematyką Lech Wałęsa, b. prezydent RP pisała m.in.: „Aby wyjść z kryzysu i stawić czo- ła wschodzącym gospodarkom, nasz kontynent musi »wymyślić się« na nowo, zbalansować swoje ambicje, kompetencje i możliwo- ści. Europie potrzebna jest nowa strategia relacji ze światem, ale wcześniej – przywrócenie spo- łecznego zaufania swoich oby- wateli i odnowa przywództwa. Świat biznesu powinien aktyw- nie uczestniczyć we wszystkich tych procesach i akcentować swój punkt widzenia”. Uczestnicy spotkania przyjęli De- klarację Sopocką, w której uznali, że Europa potrzebuje większej integracji politycznej i walutowej. W deklaracji czytamy, że świat idzie do przodu. Europa z pozycji Henryka Bochniarz, była minister przemysłu, od 1999 prezydent Polskiej Konfederacji Pracodawców Prywatnych Lewiatan. lidera staje się w nim statystą.

38 Magazyn Pomorski W odpowiedzi na trwający kryzys gospodarczy decyzje podejmowane są zbyt wolno, a budowane narzędzia nie odpowiadają wyzwaniom. Najważniejsze postulaty deklaracji z zeszłego roku nie zostały zrealizowane. Brak efektów i niepewność obywateli powodują utratę zaufania do unijnych instytucji, do polityki, do biznesu i ludzi nawzajem do siebie, utratę solidarności w Eu- ropie. Pojawia się zwątpienie w sens i powodzenie Unii Europejskiej i unii walutowej, choć wiadomo, że żadne z europejskich państw samotnie nie będzie w stanie konkurować w globalnym świecie. „Początkiem i końcem wszystkich europejskich interesów jest silna i zjednoczona Unia Europejska. A naszym obowiązkiem – praca nad projektem eu- ropejskim, którego sukces jest dziś przykładem dla świata” – powiedział Maciej Witucki, prezes zarządu Orange Polska, podsumowując sopockie obrady. W opinii Henryki Bochniarz, prezydent PKPP Lewia- tan, Europa potrzebuje szybkiej integracji politycz- nej, jednolitej polityki zagranicznej oraz włączenia obywatelek i obywateli w projekt europejski. „Bez tego Europa nie tylko nie będzie konkurencyjna, ale może się rozpaść” – podkreśliła Henryka Bochniarz. „Nie ma sprzeczności między efektywnością go- Zbigniew Brzeziński, w latach 1977–1981 doradca prezydenta Cartera ds. bezpieczeństwa narodowego USA, wielki przyjaciel Polski spodarki i polityką społeczną. Efektywny model społeczny wy- maga pieniędzy, a tych nie ma, gdy gospodarka nie jest konku- rencyjna” – dodał Jacek Krawiec, prezes PKN ORLEN. Uczestnicy Europejskiego Forum Nowych Idei 2012, pragnąc, by Europa nie utraciła swojej szansy, postulują: • Szybkie stworzenie mapy drogo- wej do integracji politycznej i wa- lutowej Europy. Potrzebujemy konstytucji powiększającej kom- petencje Unii i wpływ obywateli. Zwiększenie suwerenności Unii Europejskiej wzmocni naszą po- zycję na arenie międzynarodowej. • Integrację konsekwentną – cztery filary Unii: wolny przepływ osób, kapitału, towarów i usług, są nie- Norman Davies, autor prac dotyczących historii Europy, Polski i Wysp Brytyjskich. zbywalne – i integrację odważną oraz dobrze przygotowaną w no- • Wprowadzenie rozwiązań, które umożliwią więk- wych obszarach: fiskalnym, bankowym i monetarnym, sze i pełniejsze zaangażowanie kobiet w życie na tyle elastyczną, by umożliwić wszystkim członkom społeczne i polityczne oraz podejmowanie decy- przyłączenie się i uniknięcie protekcjonizmu strefy zji gospodarczych. euro wobec krajów, które do niej nie dołączyły. • Odbudowę relacji transatlantyckich oraz zwięk- • Prowadzenie jednolitej polityki zagranicznej szanie znaczenia Europy i jej oddziaływania przez i stworzenie faktycznego wspólnotowego poten- poszerzanie obszarów współpracy politycznej, cjału wojskowego. Jest to warunkiem pozostania gospodarczej i społecznej opartej na poszanowaniu przez Unię jednym z liderów współczesnego świata. niezależności w krajach rozwijających się. • Wraz z przekazaniem części kompetencji państw Uczestnicy EFNI wezwali rządy państw człon- członkowskich do Unii konieczne jest oparcie eu- kowskich i instytucje Wspólnoty do odważnych, ropejskiego budżetu na nowych zasadach. dalekowzrocznych i szybkich działań. „Przyszłe • Dziś UE jest postrzegana jako projekt polityków pokolenia nie wybaczą nam, jeżeli nie będziemy i urzędników. Trzeba prowadzić i wspierać debatę potrafili odpowiedzieć na wielkie wyzwania dnia polityczną i społeczną z perspektywy europejskiej, dzisiejszego i zmarnujemy wielki projekt, który a nie tylko krajowej, by włączać obywatelki i oby- odziedziczyliśmy po poprzednich pokoleniach” wateli w projekt europejski. – czytamy w deklaracji.

Magazyn Pomorski 39 Skąd na to wszystko znaleźć pieniądze?

Rozmowa z Mirosławą Lehman, burmistrz Kartuz

Pani Burmistrz, czy ? mieszkańcy Kartuz dbają o środowisko naturalne? wszyscy chcemy żyć w środowi- sku czystym i bezpiecznym. to nie ulega wątpliwości. w ostatnich latach świadomość, jaką niesie dla środowiska nieracjonalna gospo- darka człowieka w skali makro, niewątpliwie bardzo wzrosła. te- mat ekologii stał się bardzo aktual- ny, gdy zauważono, że działalność człowieka, która nie uwzględniała wpływu na środowisko, przyspo- rzyła następnym pokoleniom wiele problemów. to właśnie wskutek tej antropopresji doszło do wielkich, niekorzystnych zmian w środo- wisku naturalnym, którego stan sukcesywnie się pogarszał. Stąd wzięła się idea zrównoważonego rozwoju, czyli takiego rozwoju, który następnym pokoleniom przekaże środowisko w stanie co najmniej nie gorszym, a wręcz lepszym, niż je przejęto. myślę, że jest to wiedza powszech- na, i pewnie nikt rozsądny tego nie neguje. dzięki edukacji eko- logicznej świadomość społeczna rośnie i coraz więcej mieszkań- myślę, że świadomość ekolo- nieobojętna dla środowiska jest ców zdaje sobie sprawę, że każdy giczna nie jest obca mieszkań- również często spotykana na z nas ma wpływ na to, w jakim com. jednak wielu jest bardziej naszym terenie nielegalna za- środowisku mieszka. oczywiście skłonnych oceniać to, co robią budowa rekreacyjna (domki let- w praktyce bywa różnie. nieraz w tym kierunku władze samo- niskowe) oraz niezalegalizowane widzimy przecież dzikie wysy- rządowe czy sąsiedzi, a nie do- obiekty służące turystyce wodnej piska śmieci w lasach, obserwu- strzegać swoich powinności. do i wędkarskiej, głównie pomosty. jemy efekty niskiej emisji, czyli katalogu grzechów głównych za- w okresie letnim dochodzi do zatruwanie atmosfery poprzez liczyć można przede wszystkim licznych przekształceń w obrębie spalanie odpadów w niskoefek- podrzucanie śmieci (dotyczy to linii brzegowej na skutek silnej tywnych instalacjach centralnego głównie mieszkańców domów presji turystycznej w poszuki- ogrzewania w budynkach, czy nie- jednorodzinnych i wczasowiczów) waniu zacisznych miejsc do wy- legalne odprowadzanie ścieków do do gminnych lub osiedlowych poczynku, co dotyczy bardziej wód powierzchniowych. pojemników, odprowadzanie ście- ludności napływającej niż rdzen- Jakie są główne grzechy ków na tereny przyległe (jeziora, nych mieszkańców. ? mieszkańców, którzy posesja sąsiada, droga publiczna) Czy takie projekty ochronę środowiska na skutek nieszczelnego lub prze- ? jak wymiana pieca naturalnego uważają pełnionego zbiornika na ścieki, węglowego na zasilanie albo za wymysł ekologów, tworzenie dzikich wysypisk śmie- paliwem ekologicznym albo za utrudnianie im ci, spalanie tworzyw sztucznych lub podłączenie życia? w przydomowych paleniskach. do miejskiej sieci

40 Magazyn PoMorski ciepłowniczej albo podłączona do sieci wodociągowej. nasza kultura osobista, takie śro- usuwanie azbestu są Zmodernizowana oczyszczalnia dowisko – aż chce się powiedzieć. popularne? osiąga bardzo dobre wyniki oczysz- Pomniki i rezerwaty Od 2007 roku współfinansujemy czania ścieków komunalnych, co ? przyrody wymagają m.in. zadania w zakresie wymiany źró- więcej jej przepustowość nie jest troski, dbałości, a więc deł ciepła na przyjazne środowisku w pełni wykorzystywana, zatem i nakładów finansowych... i usuwania wyrobów azbestowych. jest w stanie przyjąć większy niż Rezerwaty przyrody ustanawia To wówczas radni przyjęli do reali- obecnie ładunek zanieczyszczeń. właściwy Regionalny Dyrek- zacji gminny program usuwania Jak wykorzystywane są tor Ochrony Środowiska, który azbestu. Z biegiem lat projekty te ? środki unijne w aspekcie również sporządza i zatwierdza cieszą się coraz większą popular- ochrony środowiska? plan ochrony dla tych obszarów, nością, a liczba osób zaintereso- Gmina Kartuzy ubiegała się o do- mający na celu określenie zadań wanych skorzystaniem z dotacji finansowanie ze środków Unii Eu- ochronnych do wykonania oraz stale wzrasta. ropejskiej na działania związane zasady udostępnienia rezerwatu. Czy takie zadania jak z ochroną środowiska głównie Wykonanie i kontrola zgodności ? kanalizacja, wodociągi, z Programu Operacyjnego In- wszelkich działań z przyjętym oczyszczalnie ścieków to frastruktura i Środowisko oraz planem ochrony należy więc do wciąż trudny problem dla Regionalnego Programu Opera- Regionalnego Dyrektora Ochro- samorządu w Kartuzach? cyjnego. W ramach wymienionych ny Środowiska. Z rozbudowywaniem sieci kanali- programów przeprowadzono rekul- Pomniki przyrody, które stanowią zacji sanitarnej idzie nam całkiem tywację nieczynnego składowiska głównie drzewa, utrzymywane nieźle, albowiem w ostatnich 3 la- odpadów komunalnych w Kartu- i pielęgnowane są przez gminę, tach wybudowaliśmy aż 50 km zach, wybudowano sieć kanaliza- zatem co roku uwzględnia się sieci. Jest to niewątpliwie duży cji sanitarnej w miejscowościach w budżecie wydatki na ten cel. sukces, który pozwoli chronić Dzierżążno, Borowo i Sitno oraz Pytanie brzmi, czy są to środki przede wszystkim jeziora przed oczyszczalnie przydomowe w miej- wystarczające? Zapewne nie, ale zanieczyszczeniami ściekami by- scowościach Stara Huta i Głusino. chcę podkreślić, że bardzo wiele towymi. Dotyczy to przede wszyst- Koszt tych inwestycji poniesiony prac i działań na naszym terenie kim miejscowości, na terenie któ- w okresie 3 lat to ponad 40 mln zł. w zakresie ochrony pomników rych budowanie kanalizacji jest Dla trzydziestotysięcznej gminy i rezerwatów przyrody podejmuje ekonomicznie uzasadnione. I tu to duży wydatek. nadleśnictwo w Kartuzach. pojawia się problem miejscowo- Ekologia to też Jakie jest Pani ści obecnych na terenie gminy ? wypoczynek aktywny, ? stanowisko w sprawie Kartuzy, w których zabudowa jest w zgodzie z naturą. Czy tzw. ustawy śmieciowej? rozproszona. Jest to jeden z czyn- turyści korzystający Samorządy czekały na ustawę, ników wręcz uniemożliwiający z pięknych jezior i lasów ale nie pisaną na przysłowiowym wybudowanie sieci kanalizacji wykazują o nie troskę, kolanie. Ustawa ta zawiera wiele sanitarnej z uwagi na wysokie nie zostawiając np. błędów, nie jest spójna z innymi koszty eksploatacyjne takiej in- śmieci? przepisami. A dla budżetów gmin- stalacji. Są w Polsce gminy, które Turyści przyjeżdżający w celach nych może okazać się zabójcza. zdecydowały się na taki krok, cze- rekreacyjnych w pełni korzysta- W ostatnim czasie do samorzą- go skutkiem jest bardzo wysoka ją z oferowanych atrakcji, nie- dów gminnych rząd przekazał opłata pobierana od mieszkań- koniecznie jednak zważając na wiele zadań będących w grupie ców podłączonych do sieci. Aby to, co pozostaje po ich pobycie. wydatków bieżących bez wsparcia nie powielać podobnych błędów, Z całą pewnością dużym pro- finansowego, minister finansów postawiliśmy na budowę przydo- blemem jest wyrzucanie śmieci wprowadził przepisy ograniczające mowych oczyszczalni ścieków. na trasach przejazdowych – do wydatki gmin (wydatki bieżące Wykorzystując dofinansowania rowów, na parkingach leśnych, muszą być zrównoważone docho- ze środków unijnych oraz WFOŚ, które już standardowo stanowią dami), a teraz jeszcze zmuszono sukcesywnie udaje się nam wy- punkt gromadzenia odpadów. gminy, aby w przyszłym roku na posażać kolejne nieruchomości Mamy nadzieję, że nowa ustawa, kilka miesięcy wyłożyły środki w te instalacje. Na dzień dzisiejszy tzw. ustawa śmieciowa, rozwiąże budżetowe na zapłatę rachunków wyposażyliśmy 51 gospodarstw trochę ten problem. Ale niewiele za odbiór śmieci od wszystkich wiejskich w przydomowe oczysz- zrobimy, jeżeli turyści oraz miesz- mieszkańców gminy. Pytanie: skąd czalnie i przygotowujemy się do kańcy nie zrozumieją, że dbając gminy mają na to wszystko znaleźć 80 kolejnych. o środowisko, robią to dla siebie. pieniądze? Pamiętajmy, że ponad Nie mamy natomiast większych Wydaje się, że w naszym myśleniu 50 proc. wydatków w budżetach problemów z obsługą sieci wo- wciąż pokutuje przekonanie, że to stanowią wydatki na oświatę i po- dociągowej. Stan sanitarny wody przysłowiowy Kowalski ma obo- moc społeczną. Pewnie trzecie przesyłanej za pośrednictwem wo- wiązki, a „ja” nie muszę i wyjeż- miejsce zajmą śmieci. dociągów jest regularnie kontro- dżając np. z domku letniskowego, lowany przez sanepid. Znaczna kolejny raz podrzucę śmieci do Rozmawiała część posesji (ok. 80 proc.) jest lasu. To nagminne zjawisko. Jaka Aleksandra Jankowska

Magazyn Pomorski 41 Gmina Pruszcz Gdański przyjazna środowisku To nie puste słowa

mina Pruszcz Gdański to bez wątpienia gmina kreatyw- Gna i nowoczesna. Dlatego też ochrona środowiska, wykazywanie wielkiej troski o to, żeby nie ulegało ono degradacji oraz służyło miesz- kańcom jak najlepiej i jak najdłużej, z każdym rokiem jest coraz bardziej zauważalne i przynosi pożądane efekty. Obecnie

prawie 90 proc. mieszkańców korzysta z kanalizacji gminnej (170 km sieci), co daje wysoki wskaźnik w województwie po- morskim. Dla porównania przy- pomnijmy, że w 2000 r. na 11 tys. mieszkańców poziom skanali- zowania gminy kształtował się na poziomie zaledwie 33 proc. Niestety, w gminie nadal są takie miejscowości, w których wybudowanie kanalizacji jest prawie niemożliwe. Wychodząc Wójt gminy Magdalena Kołodziejczak naprzeciw potrzebom mieszkań- ców żyjących na tym terenie, wykonanych z materiałów za- miejscach, gdzie doprowadze- gmina niemal co roku dofinan- wierających azbest. W 2012 roku nie energii elektrycznej jest sowuje (w wysokości 80 proc. Rada Gminy przeznaczyła na nieopłacalne, a potrzebne jest kosztów) budowę przydomowych ten cel 215 tys. zł. W minionym oświetlenie. W tym roku udało oczyszczalni ścieków. Do tej pory roku dofinansowano demon- się gminie pozyskać na zamon- z takiej możliwości skorzystało taż i utylizację pokryć dacho- towanie 6 lamp dofinansowanie kilkudziesięciu mieszkańców. wych wykonanych z azbestu w wysokości 106 272 zł z Wo- Oczyszczalnie te stanowią alter- w 12 obiektach. W efekcie usu- jewódzkiego Funduszu Ochrony natywę dla sieci kanalizacyjnej, nięto z terenu gminy 29,5 tony Środowiska w Gdańsku. By peł- będąc jednocześnie tańszymi wyrobów zawierających azbest. niej korzystać z odnawialnych w użytkowaniu niż szambo oraz Wartość zrealizowanego projek- źródeł energii, gmina montuje zmniejszając ryzyko przedostania tu wyniosła 32 147,50 zł. Na to także oświetlenie hybrydowe. się nieoczyszczonych ścieków do zadanie gmina pozyskała środ- Nowoczesne lampy, które są za- wód gruntowych. ki finansowe z Wojewódzkiego silane poprzez panele słoneczne Mieszkańcy gminy Pruszcz Funduszu Ochrony Środowiska i turbinę wiatrową, pojawią się Gdański mogą też liczyć na do- w Gdańsku oraz z Narodowego m.in. na placach zabaw czy też finansowanie zakupu pomp cie- Funduszu Ochrony Środowiska terenach rekreacyjnych wokół pła lub kolektorów słonecznych i Gospodarki Wodnej pn. „Gospo- rekultywowanego właśnie zbior- jako urządzeń wykorzystujących darowanie odpadami inne niż nika wodnego Wojanowie. odnawialne źródła energii do komunalne. Część III – Usuwanie „Gmina od lat systematycznie ogrzewania budynków i produk- wyrobów zawierających azbest”. realizuje program termomoderni- cji ciepłej wody użytkowej oraz W ubiegłym roku gmina do- zacji budynków użyteczności pu- pieca gazowego. finansowała również zakup 2 blicznej polegający na wymianie pomp ciepła, 5 instalacji kolekto- starych kotłowni węglowych na Gmina udziela rów słonecznych, 2 pieców gazo- bardziej efektywne ekologicznie również dotacji wych. Coraz częściej na terenie i ekonomicznie kotły olejowe” – na dofinansowanie wymiany gminy są montowane lampy so- mówi Magdalena Kołodziejczak, pokryć dachowych i elewacji larne. Pojawiają się one w tych wójt gminy Pruszcz Gdański.

42 Magazyn Pomorski Efekty akcji wyciągania opon z wąwozu przez Straż Pożarną.

„Aktualnie w większości gmin- Przez 3 lata mieszkańcy, sołtysi a także w każdą pierwszą i trze- nych budynków głównymi źró- i pracownicy urzędu nasadzili cią sobotę miesiąca mieszkańcy dłami ciepła są piece gazowe łącznie 2948 drzew i krzewów, mają możliwość bezpłatnie od- i olejowe. Konieczne jest jednak w tym lip i wierzb. dać zużyty sprzęt RTV i AGD. zrealizowanie kompleksowych W trosce o środowisko i czystość Przeterminowane leki miesz- działań związanych przede lasów systematycznie są prowa- kańcy gminy mogą zostawiać wszystkim z poprawą izolacyj- dzone akcje likwidowania dzikich w aptekach. ności ścian. Dlatego w tym roku wysypisk śmieci, które – jak wiado- Wójt Magdalena Kołodziejczak ociepliliśmy trzy szkoły – w Wo- mo – są plagą nie tylko w gminach, podkreśla, że gmina Pruszcz janowie, Przejazdowie i Łęgowie ale i miastach. Podczas sierpniowej troszczy się o środowisko na bie- – oraz budynek w Wiślinie, w któ- akcji w lesie z wąwozu w Straszy- żąco, ale też przywiązuje ogrom- rym mieści się świetlica wiej- nie strażacy z Ochotniczej Straży ną wagę do edukacji ekologicznej ska. Oprócz ocieplenia ścian i w Pożarnej z Łęgowa wyciągnęli swoich mieszkańców. Oczywiście niektórych przypadkach dachów, około 30 opon i kilka wielkich szczególnie tych najmłodszych. wymieniono stolarkę okienną, worów ze śmieciami. „Ekologia to u nas nie puste drzwi wejściowe, a w Wiślinie Ponadto na terenie gminy są słowa, frazesy czy działania wymieniono instalację central- regularnie prowadzone zbiór- na pokaz tylko czyny” – mówi nego ogrzewania. W efekcie dzie- ki odpadów niebezpiecznych, pani wójt. ciom i nauczycielom będzie zimą cieplej, a gmina mniej wyda na ogrzewanie tych placówek. Niemal tradycją się stała wio- senna akcja nasadzania drzew i krzewów w sołectwach gminy. Na przełomie marca i kwietnia sołtysi wraz z mieszkańcami biorą udział w akcji

„Zielone sołectwo”. „Ta inicjatywa polega na nasa- dzeniu drzew w pasach zieleni, a także śródpolnych zakrzewień i zadrzewień” – wyjaśnia wójt Magdalena Kołodziejczak. „Akcja ma nie tylko poprawić jakość powietrza w gminie, ale także wpływać na wilgotność gleb i pełnić funkcje wiatrochronne. Panel słoneczny do pozyskiwania energii na terenie prywatnej posesji w gminie.

Magazyn Pomorski 43 Zrobiliśmy w naszej gminie już tak wiele – zrobimy jeszcze więcej! Kosakowo ma 40 lat

związku z obchodzonym jubileuszem 40-lecia Podziemne magazyny gazu firmy Invest Gas, ko- gminy Kosakowo poprosiliśmy Jerzego Włu- lektor głębokowodny w Zatoce Puckiej, czy budowa Wdzika, wójta gminy Kosakowo, o podsumowa- Portu Lotniczego Gdynia-Kosakowo oraz Przystani nie minionego okresu. Rybackiej w Mechelinkach – powodują, że rolnicza Oto refleksje, jakimi podzielił się z nami wójt Kosa- i rybacka gmina Kosakowo zmienia swój charakter kowa, który w 2002 roku został pierwszym wójtem i dynamicznie się rozwija. Jestem dumny z naszych wybranym w wyborach bezpośrednich: ostatnich sukcesów: wybudowaliśmy obiecaną salą W tym roku obchodzimy jubileusz 40-lecia. To co- gimnastyczną przy Szkole Podstawowej w Pogórzu dzienna praca samorządowców, radnych, sołtysów, oraz nowe przedszkole samorządowe dla 100 dzieci dyrektorów, a także samych mieszkańców, na prze- w Dębogórzu. Podpisana została też umowa na strzeni minionych lat budowała dzisiejszą, dyna- budowę nowoczesnego gimnazjum z kompleksem micznie rozwijającą się gminę Kosakowo. sportowymi i basenem. W 1972 roku gmina liczyła ok. 1,5 tys. mieszkań- Gmina Kosakowo rozwija się także pod wzglę- ców – dziś jest nas ponad 10 tys. Ten dynamiczny dem edukacyjnym, kulturalnym czy sportowym. napływ ludności spowodował potrzebę realizacji Mamy wybudowany w tzw. czynie społecznym pilnych inwestycji oraz zaspakajania potrzeb Dom Kaszubski w Dębogórzu, mamy nowe świe- mieszkańców. tlice, boiska i sale sportowe. W każdej miejsco- Korzystamy z pomocy unijnej. Zrealizowane i ko- wości powstało boisko sportowe oraz plac zabaw ordynowane przez gminę inwestycje za ponad 50 dla najmłodszych. mln zł to m.in.: zagospodarowa- nie Przystani Rybackiej w Me- chelinkach, rewitalizacja zabyt- kowej alei lipowej w Mostach, Turystyczny Szlak Północnych Kaszub, Eko-Szkoła, Remont Domu Kultury w Dębogórzu, bu- dowa sali gimnastycznej przy SP w Dębogórzu, akcja „Odpocznij- my Razem” czy program rozwoju uczniów z terenu gminy pn. „Pa- kiet startowy i uczeń – najlepsza inwestycja”. Pozyskujemy fundu- sze zewnętrzne, dzięki którym zrealizujemy kolejne projekty. Na przestrzeni ostatnich lat wykupionych zostało 46 ha dróg za sumę ponad 5 mln zł oraz wybudowanych i zmodernizo- wanych pprawie 26 km dróg gminnych, które oświetla ponad 620 latarni. Przy współpracy z powiatem puckim sfinansowa- liśmy inwestycje i remonty dróg, m.in. budowę ronda w Pogórzu i Kosakowie, chodniki i ścieżki pieszo-rowerowe z Kosakowa do Dębogórza oraz z Mostów do Rewy. Nasza gmina jest innowa- cyjna – na jej terenie, jako jednej z pierwszych w Polsce, budowa- ny jest nowoczesny światłowód. Wybudowano łącznie ok. 40 km sieci kanalizacji sanitar- nej oraz ponad 11 km sieci wodociągowych.

44 Magazyn Pomorski W naszej gminie wspieramy inicjatywy obywa- stypendium z powołanego przeze mnie Stowarzy- telskie. Współpracujemy ze stowarzyszeniami szenia na rzecz Dzieci Artystycznie Uzdolnionych i organizacjami społecznymi. W formie grantów Gminy Kosakowo. Dumny jestem z rozwijających dofinansujemy projekty skrojone na miarę ocze- się i osiągających coraz lepsze wyniki piłkarskich kiwań mieszkańców. Dzięki tej pomocy i ludziom drużyn – Sztormu Mosty oraz Lidera Dębogórze. z pasją wywodzących się ze stowarzyszeń „Rewska Szkuta” oraz „Port Mechelinki” żeglarstwo staje się Serdecznie dziękuję za partnerską współpracę dumą i wizytówką gminy Kosakowo. z władzami powiatu puckiego, z władzami Gdyni, Wielką wagę przywiązujemy do regionalizmu z gminami sąsiednimi, z władzami województwa i kultury kaszubskiej. Cieszę się z sukcesu zrealizo- pomorskiego. Chcę również podziękować samo- wanej inwestycji dębogórskiego oddziału Zrzesze- rządowcom gmin partnerskich i zaprzyjaźnio- nia Kaszubsko-Pomorskiego – Checzy Nordowych nych – wspólna wymiana dobrych doświadczeń Kaszebów. Cieszę się z sukcesów działających i praktyk jest widoczna na wielu płaszczyznach. zespołów folklorystycznych, tych dziecięcych, Wspólnie dbamy o najwyższe standardy życia na- prowadzonych pod okiem pań dyrektorek i facho- szych mieszkańców i jednoczesny rozwój regionu, wej kadry: „Jantarków” z Mostów i „Dębogórskich działając w ramach Metropolitalnego Związku Kwiatków” z Dębogórza, oraz tych trochę star- Komunikacyjnego Zatoki Gdańskiej, Komunal- szych: „Kosakowian” i „Morzan”. Swoją wyobraźnią nym Związku Gmin „Dolina Redy i Chylonki”, i umiejętnościami promuje nas młodzież z Pogórza w Radzie Metropolitalnej Zatoki Gdańskiej oraz w konkursie „Odyseja Umysłu”. Forum Wójtów Burmistrzów, Prezydentów i Staro- Ciekawe i bardzo wartościowe projekty realizuje stów NORDA. Biblioteka Publiczna – do tych najwazniejszych Jestem przekonany, że dzisiejsza dobra kondycja gmi- należy wydanie kontynuacji „Polskiej gminy ny Kosakowo jest efektem trafnych decyzji podjętych Kosakowo”. Młodzież angażuje się w projekty i realizowanych na przestrzeni minionych lat. Naszej w Teatrze Młodzieżowym Gminy Kosakowo oraz wspólnej pracy. Odważnie patrzymy w przyszłość w Młodzieżowym Chórze Gminy Kosakowo. Arty- i – tak jak często powtarzam – zrobiliśmy w naszej stycznie uzdolnieni młodzi mieszkańcy pobierają gminie już tak wiele – zrobimy jeszcze więcej!

Magazyn Pomorski 45 Inwestycja schowana pod ziemią

Przedsiębiorstwo Komunalne do końca lutego 2011 r. Wyko- sp. z o.o. z siedzibą w Kostkowie, nawcą robót budowlanych była jednoosobowa spółka gminy Gnie- firma EKOKLAR sp. z o.o. z Piły. a początku lat dziewięćdziesią- wino, która powstała 1 stycznia Natomiast rozbudowę sieci kana- tych, kiedy w Polsce rozpoczę- 2006 r. w wyniku przekształce- lizacyjnej i wodociągowej prowa- Nła się transformacja ustrojowa, nia Gminnego Zakładu Komu- dziła firma DAMAR z Radoszewa. gmina Gniewino zaliczana była nalnego i Ochrony Środowiska Prace budowlane rozpoczęto latem do najbiedniejszych gmin w woje- w Gniewinie. 2010 r., a całkowite zakończenie wództwie pomorskim. Rezygnacja Spółce GPK udało się otrzymać robót wraz z przekazaniem pozwo- z budowy elektrowni atomowej w dofinansowanie ze środków unij- lenia na użytkowanie nastąpiło Żarnowcu spowodowała, że nie- nych, a ściślej z Funduszu Spójności w grudniu 2011 r. wielka gmina straciła obiecane w ramach Programu Operacyjnego W związku z realizacją unijnego wcześniej fundusze na budowę Infrastruktura i Środowisko na pro- projektu Gniewińskiemu Przedsię- dróg, kanalizacji, oczyszczal- jekt „Rozbudowa oczyszczalni ście- biorstwu Komunalnemu udało się ni, szkoły, przedszkola, ośrodka ków w Gniewinie wraz z rozbudową sprostać kilku celom. I tak nastą- kultury i sportu. Tak naprawdę sieci kanalizacyjnej i wodociągo- piło uporządkowanie gospodarki dopiero przystąpienie Polski do wej”. Nie było to wcale takie proste, ściekowej, ograniczenie spływu Unii Europejskiej spowodowało, bo spółka niewielka, gmina też zanieczyszczeń do wód powierzch- że los się znowu uśmiechnął do nieduża, bo siedmiotysięczna. Ale niowych i do gruntu, wzrost stop- gminy Gniewino. Jej władze – po- mimo trudności udało się. I przy nia skanalizowania aglomeracji dobnie jak inne samorządy lokalne pomocy Wojewódzkiego Funduszu Gniewino do 47,5 proc. w 2011 r., w całym kraju – zaczęły walczyć o Ochrony Środowiska i Gospodarki a także zwiększenie ilości ścieków fundusze unijne, które pozwalały Wodnej w Gdańsku, który był od- możliwych do przyjęcia oczyszcze- na realizację najpotrzebniejszych powiedzialny za wdrożenie gnie- nia przez oczyszczalnię Gniewino inwestycji, a w konsekwencji na wińskiego projektu, prace ruszyły. oraz dostarczenie mieszkańcom rozwój i poprawę jakości życia. Rozbudowa (modernizacja) oczysz- Perlina wody spełniającej para- Do walki o unijne dofinansowanie czalni ścieków w Gniewinie roz- metry wody przeznaczonej do przyłączyło się też Gniewińskie poczęła się wiosną 2010 r. i trwała spożycia przez ludzi.

Oczyszczalnia ścieków w Gniewinie po modernizacji.

46 Magazyn Pomorski W wyniku realizacji projektu wybudowano 11,2 km kanalizacji sanitarnej oraz 4,7 km sieci wodo- ciągowej na terenach miejscowości Gniewino i Perlino. W ramach realizacji inwestycji zakupiono 2 agregaty prądo- twórcze o mocy 20 KW każdy. Agregaty będą służyć do obsługi sieci kanalizacyjnej w przypadku braku zasilania. Zakres zadania obejmował rów- nież modernizację i rozbudowę oczyszczalni ścieków w Gniewi- nie. Przepustowość oczyszczalni ścieków zwiększyła się z 800 m 3/d do 1200 m3/d. W wyniku realizacji projektu po- wstało 6 tłoczni ścieków z sepa- racją części stałych w Gniewinie Zbrojenie i szalowanie komory denitryfikacji i Perlinie. Wszystkie tłocznie są podłączone do systemu monito- ringu, dzięki któremu możliwa jest całodobowa kontrola pra- cy urządzeń. Prezes spółki Czesław Dolny uważa, że spodziewany efekt ekologiczny, wynikający z re- alizacji zadania, doprowadzi do znaczącego przyrostu i poprawy stanu infrastruktury środowi- skowej, a w konsekwencji do po- prawy stanu środowiska poprzez zmniejszenie emisji zanieczysz- czeń do wód. W aspekcie ekono- miczno-społecznym dojdzie do podniesienia jakości życia przez zagwarantowanie odbioru od Poletka trzcinowe mieszkańców ścieków trafiają- cych do zbiorczej sieci kanaliza- cyjnej. Z pewnością wpłynie to również na podniesienie konku- rencyjności regionu poprzez li- kwidację dysproporcji w rozwoju infrastruktury technicznej oraz na poprawę dostępności usług dzięki sprawnie funkcjonującej infrastrukturze. To niezwykle ważny projekt dla gminy Gniewino. Chociaż prawda też jest taka, że mało spektaku- larny, bo część z tego, co zostało zrobione, znajduje się głęboko pod ziemią, a więc jest niewi- doczna dla oka. A schowanych jest 10 548 078,19 zł netto, z czego 7 815 778,97 zł netto dołożyła Unia Europejska. Przebudowa istniejącego rowu cyrkulacyjnego

Magazyn Pomorski 47 My się łupków nie boimy Rozmowa z Henrykiem Doeringiem, wójtem gminy Krokowa

Włodarze samorządów ? niezbyt chętnie umawiają się na rozmowę o gazie łupkowym. Pan jest ich przeciwieństwem... Nie boi się Pan łupków? najpierw małe sprostowanie. pra- widłowo powinniśmy mówić: gaz ziemny uzyskiwany z łupków osa- dowych, a nie: gaz łupkowy, jak to się u nas powszechnie przyjęło. na nazewnictwo – nie wiem zresz- ale z południowej polski także. zainteresowany, aby turystyka tą, z jakiego powodu – szczegól- w tych kopalniach znajdują się w naszym regionie kwitła i tu- nie uczuleni są nie tyle fachowcy złoża ropno-gazowe. w rejonie ryści zjeżdżali do nas gremial- z branży, co... przeciwnicy gazu tym eksploatowany był także – już nie. aby nikogo z zewnątrz nie z łupków, widząc w nim samo nieczynny – odwiert białogóra. odstraszały od przyjazdu kopal- zło dla środowiska i jego miesz- Ale oswojenie nie czy chociażby elektrownia kańców. Szczęśliwie na terenie ? z kopalniami to chyba w pobliskim żarnowcu. zależy gminy krokowa liczącej ponad nie jedyny powód mi, aby o tych sprawach mówi- 10 tys. mieszkańców przeciwnicy przychylności? ło się kompetentnie, bez histerii łupków należą do zdecydowanej oswojenie ma o tyle ogromne i egzaltacji. mniejszości. myślę, że stanowią znaczenie, że mieszkańcy naszych jest też inna kwestia. ekonomicz- około 5 proc. lokalnej społeczno- terenów wiedzą, że te kopalnie na. gaz ziemny, który kupujemy ści, a więc to jest problem mar- nigdy nie zagroziły ani ich życiu, z rosji, jest piekielnie drogi, w ta- ginalny. co jednak nie znaczy, ani zdrowiu, ani także w jakiś kich bogatych Stanach zjednoczo- że głosy przeciwne są przez nas znaczący sposób środowisku, nych jest 5 razy tańszy. tańszy ignorowane czy lekceważone. w którym funkcjonujemy. po- jest właściwie wszędzie. gazprom Jak to możliwe, że dobnie jest z turystami, którzy polsce dyktuje horrendalnie wy- ? mieszkańcy nadmorskiej odwiedzają nas od dziesiątków sokie ceny i polska – nie mając gminy, która słynie z tak lat. oni nigdy nie poczuli się wyjścia – musi je akceptować. znanych miejscowości zagrożeni. turyści przyjeżdżali kiedy więc dowiadujemy się, że na wypoczynkowych jak do nas zawsze chętnie, często terenie naszego kraju, a także na Dębki, Białogóra czy przekazując swoją miłość do tych terenie naszej gminy, znajdują się Karwieńskie Błota, nie terenów z pokolenia na pokolenie, złoża gazu uzyskiwanego z łup- protestują przeciwko i pewnie nadal będą przyjeżdżać ków osadowych – które mogłyby odwiertom, kopalniom? równie chętnie. oby tylko mieli uniezależnić nas w dużym stopniu u nas nikt nie przywiązuje się ku temu stosowne warunki. od gazu kupowanego w rosji – to do drzew, jak to robią co bardziej mówię o tym wszystkim, gdyż musimy tę okazję bezwarunko- spektakularne organizacje ekolo- nie tylko jestem wójtem gminy wo wykorzystać. perspektywa giczne, między innymi dlatego, krokowa, jej gospodarzem, któ- niezależności energetycznej jest że mieszkańcy gminy krokowa remu zależy na tym, aby miesz- niezwykle kusząca. oczywiście, oswojeni są z kopalniami. tak, kańcom naszej gminy żyło się nie muszę chyba tłumaczyć, że tak. mało kto po prostu wie, że dobrze, wygodnie i bogato. Sam mam tutaj na myśli wykorzy- na naszym terenie od wielu lat jest mieszkańcem przepięknej stanie złóż w sposób całkowicie mamy trzy kopalnie. a jedna białogóry, w której moja żona racjonalny, zgodny z naszą naj- z nich znajduje się w samych prowadzi restaurację i wynajmuje lepszą wiedzą technologiczną, słynnych dębkach, które kochają pokoje turystom. wynika z tego bezpieczny, czyli korzystny dla szczególnie turyści z warszawy, bardzo dobitnie, że jestem żywo człowieka i jego otoczenia.

48 Magazyn PoMorski Nie można też zapominać, że wydobycie własnego gazu z łup- ków to w konsekwencji zyski z tej działalności dla gospodarki narodowej, budżetów lokalnych, czyli tak po prostu dla każde- go z nas. To również ogromna szansa na nowe miejsca pracy. Przy okazji powiem, że w naszej gminie jak na razie zatrudnio- nych jest 20 górników. Ilu będzie ich zatrudnionych, gdy efekty nowych wierceń zaowocują no- wymi kopalniami? Trudno na razie powiedzieć, ale w naszej turystyczno-rolniczej gminie, w której turystyka kwitnie w za- leżności od pogody i jest przypi- sana głównie do sezonu letniego – każde dodatkowe miejsce pracy Foto: Krzysztof Rocławski jest niezwykle cenne. Wiertnia gazu w Lubocinie W gminie Krokowa, ? a konkretnie naszą gminę. Cieszą mnie rów- w Lubocinie, koncesję nież nowo wybudowane obiek- na poszukiwanie ty przy szkole podstawowej i wydobycie gazu w Żarnowcu czy rozbudowywa- łupkowego ma Polskie na – dzięki naszemu ogromnemu Górnictwo Naftowe wysiłkowi – szkoła podstawowa i Gazownictwo S.A. w Wierzchucinie. (Wywiad z Szymonem Wchodząca niedługo Dobrzyńskim, dyrektorem ? w życie ustawa Departamentu śmieciowa też Pana Marketingu i Komunikacji cieszy? PGNiG S.A. drukujemy na O, nawet bardzo. Uważam, że str. 8–7.) Jak układa się najbardziej sprawiedliwe jest Panu współpraca liczenie opłaty za śmieci we- z tą firmą? dług zużycia wody. Wiem coś Na razie nie mamy powodów do na ten temat, gdyż w sezonie narzekania. Pamiętajmy jednak, letnim w miejscowościach tu- że poszukiwania gazu ze źródeł rystycznych zlokalizowanych niekonwencjonalnych odbywają na naszym terenie zużywa się Foto: Krzysztof Rocławski się wieloetapowo. To jest bardzo wody kilkanaście razy więcej długi proces. Nie będę wdawał się niż poza nim. Ale dotychczas Wiertnia gazu w Lubocinie w techniczne szczegóły, bo mamy tłumy turystów nie przekładały Tu nie chodzi o strach. Tu chodzi absolutne zaufanie do PGNiG. się na opłaty za pozostawio- o bezpieczeństwo energetyczne. Chciałbym jeszcze raz podkreślić, ne przez nich śmieci. Od lipca Wydaje się, że tak jak na całym że lokalna społeczność na każdej przyszłego roku – kiedy nowa świecie przed elektrowniami ato- inwestycji zyskuje, gdyż niesie ustawa wejdzie w życie – o wiele mowymi nie uciekniemy. One za sobą zwiększenie nakładów trudniej będzie ukryć, ile na- i tak są prawie wszędzie. W ta- finansowych na niezbędną infra- prawdę śmieci „przerabia” każde kiej pięknej Francji, którą tury- strukturę, a także szkoły, przed- gospodarstwo domowe. Nasza ści kochają, elektrownie są też szkola czy służbę zdrowia. A jak gmina na nowej ustawie z pew- w pasie nadmorskim. Jednak naj- trudno jest samorządom związać nością zyska, może wreszcie ważniejsze jest bezpieczeństwo koniec z końcem, jak trudno uzy- nie będziemy musieli wynaj- człowieka i ochrona środowiska skiwać pieniądze na zaspokajanie mować w sezonie dodatkowych naturalnego. Ale te priorytety są podstawowych niekiedy potrzeb policjantów do pilnowania, aby istotne w każdej działalności. mieszkańców, wie o tym każdy nie powstawały nielegalne wy- wójt, burmistrz czy prezydent sypiska śmieci, czy karania za Dziękuję za rozmowę. miasta. Dlatego cieszy mnie każ- bezkarne porzucanie śmieci Aleksandra Jankowska da dodatkowa złotówka. Tak jak w dowolnych miejscach. cieszy mnie, że m.in. dzięki fun- Budowy elektrowni duszom unijnym udało nam się ? jądrowej w Żarnowcu też prawie w 100 proc. skanalizować się Pan nie boi?

Magazyn Pomorski 49 Jest coraz piekniej

Rozmowa z Błażejem Kąkol, naszym terenie są duże, a eksploatacja odbywa wójtem gminy Trąbki Wielkie się w gminie sąsiedniej. bo jak wiadomo wtedy „uciekłyby” nam nie tylko podatki od działalności Jadąc przez gminę Trąbki Wielkie, gospodarczej, ale też te związane z eksploatacją ? wypatrywałam poszukiwaczy gazu złóż na danym terenie. a gmina pieniędzy po- z łupków, elektrowni wodnych czy farm trzebuje i to bardzo potrzebuje. oczywiście nie wiatrowych, ale niczego takiego nie chcę się przedwcześnie rozmarzać, na co można zauważyłam... by było te pieniądze wydać, ale istotnie mamy a kolektory słoneczne pani zauważyła? od połowy sporo potrzeb. września 2012 na terenie gminy trąbki wielkie Ale elektrowni wiatrowych mieszkańcy są instalowane kolektory słoneczne w ramach ? gminy nie lubią... realizacji programu „rozwój obszarów wiejskich w tej chwili na naszym terenie rozpoczyna dzia- na lata 2007–2013”. na 9 obiektach publicz- łalność deweloper nowa energia, który chciałby nych zainstalujemy 83 kolektory. dotychczas postawić na naszym terenie farmę, na której ma w sołectwie trąbki wielkie kolektory zostały być około 26 wiatraków o mocy od 3 do 4 mw. już zainstalowane na budynkach przedszkola, w tej chwili jesteśmy na etapie wstępnych uzgod- gminnym ośrodku zdrowia oraz szkoły podsta- nień środowiskowych, bo – jak wiadomo – posta- wowej. w następnej kolejności przewidziany jest wienie farmy wiatrowej takowych m.in. wymaga. budynek gimnazjum. pozyskana w ten sposób oczywiście wymagana jest też pozytywna opinia energia zostanie wykorzystana do ogrzewania mieszkańców, a z tego co wiem, akurat farmy wody. koszt ogólny zadania to 305 121,49 zło- wiatrowe nie cieszą się na naszym terenie wiel- tych brutto, z czego dotacja z funduszy unijnych kim aplauzem i mieszkańcy widzą w nich więcej pokryje 75 proc. kosztorysu. minusów aniżeli plusów. Wróćmy jednak do łupków, których ponoć Jak w gminie oszczędza się energię – ? nie brakuje w gminie. ? zarówno elektryczną, jak i cieplną? rzeczywiście na naszym terenie 3 fi rmy uzyskały tak jak wszędzie. zarówno w obiektach użytecz- koncesje na poszukiwanie gazu z łupków. badania ności publicznej, jak i w domach jednorodzinnych zostały już zakończone, ale nie znam końcowego stosuje się ocieplenia, wymienia stolarkę okienną, raportu o wynikach tych prac, więc trudno mi na dachach montuje się panele do ogrzewania powiedzieć, jak zasobna w gaz z łupków jest ciepłej wody. do końca listopada tego roku na nasza gmina. na tym etapie w ogóle trudno jest wszystkich gminnych budynkach takowe panele wyrokować, czy na terenie gminy trąbki wielkie zostaną zainstalowane. innym problemem jest będą wykonywane odwierty. czas pokaże. oszczędzanie energii związanej z oświetleniem Jaka była reakcja mieszkańców na ulicznym. w tym przypadku trudno jest znaleźć ? wieść, że na ich terenie mogą odbywać rozwiązanie, które jest stosunkowo tanie. nie- się odwierty? mniej zdaję sobie sprawę, że nie ominiemy tego w większości bardzo spokojna, raczej nie docho- problemu i prędzej czy później trzeba będzie dziło do jakiś ekstremalnych reakcji, gremialnych znaleźć fundusze na zainstalowanie oświetle- protestów. jedynie gmina przywidz, która zaan- nia energooszczędnego. gażowała sąsiadujący z nią mierzeszyn, mocno cieszy mnie, że świadomość energetyczna miesz- protestowała. ale to był wyjątek. co oczywiście kańców, którzy stawiają nowe domy, jest coraz nie znaczy, że nie było dyskusji na ten temat, większa. każdy stara się tak budować, żeby potem ale staraliśmy się, aby były one mniej emocjo- płacić jak najniższe rachunki. dlatego przywiązuje nalne, a bardziej merytoryczne. zależało nam, się wielką wagę do energooszczędnych materia- aby mieszkańcy poznali i korzyści, i zagroże- łów budowlanych, jakości stolarki okiennej czy nia. tym bardziej, że prawda jest taka, iż każda instalowania energooszczędnego ogrzewania działalność związana z wydobywaniem złóż ma i oświetlenia. także fi rmy, które budują swoje swoje pozytywy i negatywy. chodzi o to, żeby siedziby na naszym terenie, zwracają uwagę tych negatywów było jak najmniej. na późniejsze koszty utrzymania. doskonałym Chciałby Pan, żeby na terenie gminy przykładem jest tu fi rma elnaft , która swój budy- ? Trąbki Wielkie wydobywano gaz nek o dużych gabarytach ogrzewa przy pomocy z łupków? wysokowydajnej pompy cieplnej. powiem tak: byłoby mi bardzo przykro, gdy- pojawił się też w naszej gminie inwestor, któ- by okazało się, że pokłady gazu łupkowego na ry chce budować domy energooszczędne.

50 Magazyn PoMorski Trzeba oczywiście pamiętać, że tego typu budow- nictwo na etapie budowy nie należy do taniego i koszty poniesione w czasie budowy zwracają się dopiero po pewnym czasie. Takie osiedle energo- oszczędnych domków ma powstać w Postołowie. Niedawno byłam w Niemczech i tam ? odkryłam, że daleko nam do sposobu, w jaki oszczędza się tam energię, i do uwagi, jaką poświęca się ochronie środowiska. Wiem coś na ten temat, gdyż w takiej zaprzyjaź- nionej z nami gminie Uehlfeld ogromne farmy wia- trowe, które ciągle są rozbudowywane, to widok na porządku dziennym. W Niemczech wycofano się już z opalania węglowego czy koksowego, a mieszkańcy korzystają z gazu, oleju opałowego czy ogrzewania kominkowego. Nasi sąsiedzi po- stawili na energię odnawialną, którą produkują z naturalnych produktów, wykorzystując wiatr, słońce oraz produkty, które rosną na polach. Na dużych obszarach, gdzie występują nieużytki, stawiane są elektrownie-solary, które produkują energię z promieni słonecznych. Coraz też czę- ściej te same solary są instalowane zarówno na budynkach mieszkalnych, jak i gospodarczych. Zajmują one całe połacie dachów, które produkują energię dla potrzeb własnych gospodarstwa, a jej nadmiar jest odprowadzany do ogólnej sieci, za którą gospodarz otrzymuje zapłatę. Bardzo ważnym elementem niemieckiej ? gospodarki są biogazownie, które produkują gaz z kukurydzy, obornika i różnych kiszonek, który napędza turbiny produkujące energię elektryczną. I co dla mnie niezwykle ważne, w Niemczech nie widzi się śmieci porzuconych przy drogach czy To – jak na nasz skromny gminny budżet – wydatek w lasach. Wszyscy przed domami mają własne pokaźny. A trzeba jeszcze wziąć pod uwagę, że pojemniki w różnych kolorach i bardzo przy- zawsze znajdzie się odsetek mieszkańców, który wiązują wagę do prawidłowej segregacji śmieci. z zapłatą będzie zalegał. Niestety, nielegalne wysypiska to zmora polskich Na koniec zapytam jeszcze o stopień miast i wsi. My też nie jesteśmy wyjątkiem. Mam ? skanalizowania gminy... nadzieję, że wchodząca w życie w przyszłym Kanalizacja to wielki ból i wielki problem dla roku ustawa śmieciowa polepszy stan naszego naszej gminy, która należy do tych o rozproszonej środowiska naturalnego. zabudowie, a to niezwykle podraża koszt założe- Właśnie, jak Pan ocenia nową ustawę nia kanalizacji. Na terenie naszej gminy zostały ? dotyczącą odpadów? Opinie są różne. wydzielone tzw. 3 aglomeracje ściekowe. Obecnie Od 1 lipca 2013 roku zaczną obowiązywać nowe realizowana jest kanalizacja na terenie Trąbek zasady odbioru odpadów. Obowiązek podpisania Wielkich, która pochłonie 20 mln. Dotychczas umowy z firmą wywozową przejmie gmina, która skanalizowane jest ok. 30 proc. gminy i nie ulega wyłoni w konkurencyjnym przetargu firmy, jakie wątpliwości, że bez dotacji unijnych z pewnością będą odbierać odpady od wszystkich właścicieli sobie nie poradzimy. nieruchomości. Dzięki temu nie będzie „opłacać Ale, żeby nie kończyć narzekaniem, chciałbym się” wyrzucanie odpadów do lasu. Za odbiór podkreślić, że nasza gmina z roku na rok pięknieje. odpadów wszyscy mieszkańcy gminy uiszczać Mieszkańcy coraz większą wagę przywiązują do będą opłatę opartą na określonej przez gminę tego, aby na ich posesjach było czysto i estetycz- podstawowej stawce. Myślę, że u nas przy pobie- nie. Kwiaty, krzewy przed domami i trawniki to raniu opłat skupimy się na liczbie mieszkańców widok, który niezwykle cieszy nie tylko moje oczy. przebywających w danej posesji. Niestety, jest jeden wielki mankament tej ustawy, który nakła- Dziękuję za rozmowę. da na gminę obowiązek zapłaty za wywiezienie Aleksandra Jankowska śmieci z góry. W gminie Trąbki Wielkie, którą zamieszkuje ponad 10 tys. mieszkańców, z budże- tu trzeba będzie wyasygnować około 1,5 mln zł.

Magazyn Pomorski 51 Zazwyczaj tam, gdzie eksploatuje się surowce energetyczne, zyskują mieszkańcy. Na dobrej drodze Rozmowa z Wiktorem Tyburskim, starostą lęborskim

Wiadomo już, że ? w powiecie lęborskim występuje gaz łupkowy. Na jakim etapie są prace? To znaczy, kiedy gaz będzie wydobywany na skalę przemysłową? po pierwszym odwiercie, w miej- scowości łebień, kiedy stwierdzo- no występowanie gazu łupkowego, nastąpiły badania jego kalorycz- ności i potencjalnych zasobów oraz zaplanowano kolejną próbę rozszczelnienia łupków, aby doko- nać kolejnych analiz. w łebieniu wykonany został tzw. odwiert po- ziomy i szczelinowanie skał, które pozwala gaz wydobyć. gaz zawarty w łupkach oddzielony jest od po- wierzchni nieprzepuszczalnymi, odizolowanymi warstwami skał. w najbliższym czasie rozpoczną się więc prace na odwiercie w łe- bieniu. trwają przygotowania do drugiego odwiertu – w miejsco- wości Strzeszewo, w północno- -wschodniej części powiatu. Czy wydobywanie gazu ? łupkowego nie przyczyni się do degradacji środowiska? kwestie ekologiczne są często wy- korzystywane przez przeciwników wydobycia gazu łupkowego. jako geograf z wykształcenia znam się na geologii i geomorfologii nie mogą wydostać się na po- Jak duże są zasoby gazu i mogę stwierdzić, że wydoby- wierzchnię ziemi i spowodować ? łupkowego? Czy i kiedy wanie gazu z łupków nie różni skażenia. zagrożenie więc istnie- będzie się je wydobywać się od pozyskiwania złóż innych je, ale nie rezygnujmy z wydoby- na skalę przemysłową? surowców z głębi ziemi metodą cia surowca ze złóż, które mamy. firmy prowadzące odwierty wiercenia otworów. wywiercony dbajmy natomiast o najwyższy badawcze nie mają koncesji na otwór (3–4 km głębokości) jest poziom bezpieczeństwa. eksploatację gazu. nie jest ona cementowany, uszczelniany, po- Podobno prowadzenie jeszcze prawnie uregulowa- tem następuje wiercenie poziome ? wierceń dewastuje na. informacji o zasobach nie i szczelinowanie warstw łupków. krajobraz na dużej ma, w każdym razie nie są one niebezpieczeństwo skażenia jest powierzchni… w pełni ujawnione. w łebieniu podobne jak przy każdym wier- to oczywista bzdura. po za- pierwszy odwiert zakończono rok ceniu przy wydobywaniu ropy kończeniu wiercenia pozosta- temu, trwają dalsze badania. ta czy gazu konwencjonalnego. je niewielki teren, powiedzmy, sama fi rma (lane energy z grupy może zdarzyć się awaria – ryzy- 10 × 10 m2., z otworem, przez 3legs resources),która zaczęła ko jest i tu, i tam. a substancje który gaz się wydobywa, i urzą- badania w łebieniu, przystępuje chemiczne zmiękczające wodę, dzeniami do odbioru gazu. to do odwiertu w odległości 15 km. usprawniające rozszczelnianie wszystko. ingerencja w krajobraz oznacza to, że wyniki poszukiwań skał, wtłaczane pod ciśnieniem, jest minimalna. są zachęcające.

52 Magazyn PoMorski Czy władze samorządowe dzięki wpływom podatkowym Mieszkańcom Lęborka ? Lęborka popierają z kopalni i elektrowni Bełchatów. ? i okolic wydobycie gazu poszukiwania gazu Mieszkańcy gminy mają darmo- łupkowego przyniesie łupkowego? Czy nie wą wodę, tanią opiekę lekarską, wiele korzyści… sprzeciwiają się dzieci wyjeżdżają na wakacje nad I to ogromnych. Po rozpoczęciu mieszkańcy? Morze Śródziemne. wydobycia gazu rozwija się wokół W Łebieniu przeprowadzono Jak to się stało, że gaz infrastruktura, powstają zbiorniki wcześniej spotkania z mieszkań- ? łupkowy znaleziono do przechowywania i dystrybucji cami, na których przekonywano właśnie w okolicach gazu, wzrasta zatrudnienie. Opłaty ich o nieszkodliwości eksploatacji Lęborka? Czy w innych środowiskowe z tytułu eksploatacji gazu z łupków. W Strzeszowie rejonach Polski go nie ma? gazu powiększają dochody gminy. konsultacje z mieszkańcami zor- Pas złóż gazu łupkowego przecina No i zależy, jak zareaguje na to prze- ganizowano zbyt późno, ale jest Polskę. Wykryły to wstępne bada- mysł. Gaz łupkowy jest surowcem szansa przekonania mieszkańców nia geofizyczne. Polegają one na energetycznym – w pobliżu może do korzyści z wydobycia gazu. badanie wpuszczaniu w głąb ziemi powstać elektrownia. Być może Jestem przekonany, że nasz powiat sygnałów akustycznych, badaniu gazem zainteresuje się przemysł wzbogaci się dzięki wydobywaniu odbić. Później przeprowadzane chemiczny – gaz jest surowcem gazu. Wszędzie tam, gdzie eksplo- są bardziej szczegółowe badania do produkcji nawozów sztucznych. atuje się surowce energetyczne, struktury geologicznej, możliwe Nie wiadomo więc, komu będzie zyskują mieszkańcy. Gdyby spy- dzięki odwiertom. gaz sprzedawany i jaka będzie jego tać mieszkańców Polkowic, czy Odwierty wykonywane cena. W Stanach Zjednoczonych chcieliby zaprzestania wydobycia ? są przez firmę 3Legs cena gazu spadała. Czy i u nas miedzi, na pewno odpowiedzieliby, Resources? tak będzie? Nie wiadomo. Na ra- że nie. Powiat polkowicki należy Nie opłaciłoby się tej firmie spro- zie korzystamy z drogiego gazu do czołówki najbogatszych. Po- wadzać pracowników. Odwierty ziemnego, głównie z Rosji. dobnie gmina Kleszczów, gdzie wykonuje firma NAFTA S.A. z Piły. rocznie na mieszkańca przypa- Jeden odwiert kosztuje ponad Dziękuję za rozmowę. da ponad 30 tys. zł. Oczywiście 10 mln zł. Barbara Miruszewska

Wójt gminy Krokowa

ogłasza przetargi na sprzedaż nieruchomości gminnych (w tym w miejscowościach: Dębki, Karwieńskie Błota, Sławoszyno, Słuchowo, Wierzchucino).

Szczegółowe informacje na stronie: www.bip.krokowa.pl (przetargi).

Wójt Henryk Doering Eksperci panelu dyskusyjnego „Alternatywne źródła finansowania”.

Pod patronatem „Magazynu Pomorskiego” W poszukiwaniu pieniędzy...

imo recesji na rynku nie brakuje pieniędzy. Firmy gospodarcze. Nie widać perspektyw na znaczną mają do dyspozycji dużo więcej niż jeszcze kilka poprawę sytuacji, ale nie ma też żadnych sympto- Mlat temu instrumentów finansowych pozwalają- mów, które wskazywałyby na to, że będziemy mieć cych na realizację inwestycji. Spowolnienie gospodar- do czynienia z kryzysem na skalę tego sprzed kilku cze w strefie euro oraz brak konkretnych perspektyw lat. Polskę czeka na pewno spowolnienie wzrostu na wyjście z recesji powodują jednak, że inwestorzy gospodarczego, spada eksport, wyhamowuje spoży- dużo ostrożniej angażują się w nowe przedsięwzięcia. cie indywidualne, nie rosną specjalnie inwestycje W trudnych czasach liczy się rzetelna informacja finan- prywatne, wzrost płac zjada inflacja. sowa i wiarygodność firm. Niedocenianym sposobem „W takiej sytuacji inwestorzy stają się ostrożni. na realizację projektów infrastrukturalnych w Polsce Szukają nie tyle dobrych pomysłów inwestycyjnych, jest nadal partnerstwo publiczno-prywatne, popularne ale przede wszystkim sprawdzają wiarygodność w Wielkiej Brytanii czy Francji. partnerów i rzetelność dostarczanych przez nich informacji finansowych” – podkreślał Petru. W kontekście wiarygodności dostarczanych przez Wiarygodność w cenie firmy informacji finansowych uczestnicy konfe- „Polskie firmy siedzą na gotówce – może z wy- rencji podkreślali rolę biegłych rewidentów, którzy jątkiem tych z branży budowlanej” – stwierdził potwierdzają rzetelność danych w sprawozdaniach Ryszard Petru, partner w PwC, otwierając konfe- finansowych: „Biegli rewidenci mogą dać firmie rencję „W poszukiwaniu pieniądza”, zorganizowaną dużo więcej niż tylko potwierdzenie rzetelności przez Regionalny Oddział Krajowej Izby Biegłych informacji finansowej.I ch wiedza i doświadczenie Rewidentów, Sopocką Szkołę Wyższą i Uniwersytet mogą i powinny być wykorzystywana również na Gdański w Sopocie. „Polscy przedsiębiorcy wyznają etapie planowania nowych inwestycji” – mówił zasadę, że w czasach kryzysu lepiej mieć gotówkę Tomasz Zielke, partner ESO Audit. niż ryzykować nowe inwestycje. Inwestycje są po- Eksperci zgodni byli co do tego, że obecnie fir- trzebne. Powstaje dylemat: czy inwestować teraz, my mają do dyspozycji dużo więcej narzędzi czy czekać na lepsze czasy. Pytanie: co rozumieć finansowania inwestycji niż jeszcze klika lat pod pojęciem lepszych czasów i kiedy one nadejdą?” temu. Giełda, rynek podstawowy czy New Con- Zdaniem Ryszarda Petru nie powinniśmy mó- nect, obligacje korporacyjne, „anioły bizne- wić o kryzysie w Europie – jest to spowolnienie su”, fundusze inwestycyjne, kredyty bankowe.

54 Magazyn Pomorski Ważne jest jednak, by odbudować mocno nadwyrę- W Polsce i liczba, i skala projektów PPP są dużo żone obecnie zaufanie inwestorów do rynku. mniejsze, a wynika to głównie z tego, że są to projek- „Jestem ogromnym zwolennikiem rynku New Con- ty realizowane przede wszystkim przez samorządy. nect, choć nie ma on ostatnio dobrej prasy. Daje O zaletach PPP przekonywał Grzegorz Buchcic, dy- szansę średnim firmom, które mają jasną i realną rektor finansowy GTC SA, firmy realizującej w ra- strategię rozwoju” – mówił Zbigniew Markowski, mach partnerstwa publiczno-prywatnego budowę prezes zarządu OM Finance. „New Connect miał pierwszych etapów autostrady A1. „Zaangażowanie być miejscem dla firm innowacyjnych, działających w tego typu projekty sektora prywatnego sprawia, że w sektorach nowych technologii. Znalazły się na optymalizowane są koszty przedsięwzięcia, kolejne nim jednak również firmy z innych branż. Pytanie, etapy prac oddawane są w terminie, a nawet przed czy New Connet jest dobrym rozwiązaniem dla terminem. Sektor prywatny ma też większe doświad- wszystkich sektorów?” czenie niż sektor publiczny w planowaniu i zarządzaniu Zdaniem Markowskiego w czasach spowolnienia go- takimi dużymi inwestycjami” – podkreślał Buchcic. spodarczego, kiedy mamy do czynienia z exodusem Potwierdziła to Marzena Rytel, dyrektor w PwC: „W Pol- z kraju ludzi młodych, zdolnych, przedsiębiorczych, sce nie dysponujemy jeszcze miarodajnymi danymi często też zaawansowanych naukowo, w sposób na ten temat, ale z doświadczeń brytyjskich, a Wielka szczególny powinniśmy dbać o to, by znaleźli się Brytania jest zdecydowanym liderem PPP w Europie, inwestorzy gotowi zainwestować w ich pomysły wynika, że większość projektów PPP kończy się zgodnie czy tworzone przez nich start-upy. z harmonogramem lub przed upływem ostatecznego „To z myślą o takich osobach działają inkubatory przed- terminu, natomiast 70 proc. projektów prowadzonych siębiorczości, »anioły biznesu« czy fundusze venture tradycyjnie przekracza i budżet, i harmonogram. Cena capital” – kontynuował temat inwestycji w niewielkie i czas są więc zdecydowanie po stronie PPP”. firmy, często opierające się głównie na świetnych Dr Irena Herbst, prezes zarządu Fundacji Centrum pomysłach i niewielkich jeszcze doświadczeniach PPP, jako jedną z ważnych barier w rozwoju part- młodych ludzi, Cezary Iwański, dyrektor inwesty- nerstwa publiczno-prywatnego podaje brak wzorców cyjny Heyka Capital Markets Group. „Przykładowo, niezbędnych procedur, wzorców dobrych praktyk Krajowy Fundusz Kapitałowy zainwestuje około 1,5 i standardów umów autoryzowanych przez władze pu- mld zł w 200–300 nowych firm.” Zdaniem Iwańskiego bliczne lub specjalne instytucje zaufania publicznego. kuriozalne jest to, że w tego typu przedsięwzięcia nie mogą inwestować polskie fundusze emerytalne: „Inwestycje w start-upy uważane są w Polsce za zbyt ryzykowne. Inwestują więc w akcje i obligacje, a to nie jest inwestycja w rozwój polskiej gospodarki”.

Cena i czas po stronie PPP W drugiej części konferencji dyskutowano o part- nerstwie publiczno-prywatnym, wykorzystywanym głównie przy realizacji inwestycji w infrastrukturę. Eksperci zastanawiali się, dlaczego w Polsce ten sposób realizacji inwestycji jest tak mało popularny. Według szacunków OECD potrzeby inwestycyjne w zakresie infrastruktury na świecie oscylują na poziomie 70 bln USD. Do 2030 r. nakłady na projekty Ryszard Petru Przewodniczący Rady Towarzystwa Ekonomistów Polskich, Główny Doradca infrastruktury gospodarczej będą stanowić 2,5 proc. Ekonomiczny DemosEuropa. PKB w skali globalnej. Budżety większości państw balansują na granicy dopuszczalnego poziomu de- ficytu, a uzyskanie kredytów czy emisja papierów dłużnych dla sfinansowania nakładów na projekty infrastrukturalne wymagają żmudnego i kapita- łochłonnego procesu negocjacji i zabezpieczania transakcji. Wszystko to sprawia, że partnerstwo publiczno-prywatne powinno budzić coraz większe zainteresowanie. Mówiła o tym w swoim wystą- pieniu prof. Krystyna Brzozowska z Uniwersytetu Szczecińskiego, wskazując jednocześnie na skalę inwestycji realizowanych w ramach PPP w Euro- pie. „Trzy największe projekty PPP w 2011 roku zrealizowano we Francji. Były to: szybka kolej HSL Tours-Bordeaux o wartości 3 mld euro, autostrada A63 o wartości ponad 1 mld euro oraz siedziba szta- bu obrony narodowej Balard w Paryżu o wartości Organizator, dyrektor programowa konferencji Ewa Sowińska (w środku) w towarzystwie rektor Sopockiej Szkoły Wyższej w Sopocie prof. dr hab. Teresy Martyniuk i prezesem 800 mln euro” – wymieniała prof. Brzozowska. Krajowej Rady Biegłych Rewidentów Józefem Królem.

Magazyn Pomorski 55 Siła tradycji i energia młodości

lektrycy w naszym kraju są na ekspertów: naukowców i prak- Żyli za krótko... topie. Wszystkim znany elek- tyków uczelni, instytutów, biur Stowarzyszenie Elektryków Etryk ze Stoczni Gdańskiej im. projektowych i przedsiębiorstw, Polskich ma już ponad 90-let- Lenina – Lech Wałęsa, nie tylko po- gwarantując wysoką jakość nią historię (założone zostało kierował najważniejszym strajkiem tych usług, szczególnie ważną w 1919 roku), natomiast Oddział w historii Polski, a także Europy, ale w okresie transformacji polskiej Wybrzeża Morskiego Stowa- został także laureatem Pokojowej gospodarki. Terenowymi jednost- rzyszenia Elektryków Polskich Nagrody Nobla. A jakby tego było kami organizacyjnymi SEP są powstał w 1932 roku w Gdyni. mało, to właśnie elektryka Wałęsę oddziały, w skład których wcho- Pierwszym prezesem zarzą- społeczeństwo Polski wybrało na dzą koła przy zakładach pracy, du został Kazimierz Bieliński, prezydenta RP. na uczelniach. dyrektor Miejskich Zakładów I jak tu – w tej szczególnej sy- Koło SEP przy EDF Wybrzeże Elektrycznych w Gdyni, współ- tuacji – nie szanować (a nawet jest jednym z największych i naj- założyciel Oddziału Morskiego nie czcić!) elektryków? Więc aktywniej działających. „Pra- SEP. Niestety, w 1939 roku aresz- na poważnie. Stowarzyszenie cownicy spółki należeli do SEP towało go gestapo i niedługo Elektryków Polskich (a im m.in. już od początku istnienia firmy” potem podzielił los 12 tys. Pola- poświęcamy nasz artykuł) jest – mówi Krzysztof Świtlik, dy- ków rozstrzelanych w Piaśnicy. pozarządową organizacją twór- rektor techniczny EDF Wybrze- W czasie Gdańskich Dni Elek- czą o charakterze naukowo-tech- że. „Prezesem koła od 1997 r. tryki odsłonięta zostanie tablica nicznym zrzeszającą inżynie- (liczącego obecnie około 105 upamiętniająca Kazimierza Bie- rów oraz techników kierunków członków) jest Brunon Stromski, lińskiego i 4 innych poległych elektrycznych, energetycznych, zastępca dyrektora techniczne- w Piaśnicy elektryków. W ra- elektrotechnicznych, informa- go. Koło SEP jest w założeniach mach obchodów 80-lecia SEP na tycznych, telekomunikacyjnych, płaszczyzną wymiany doświad- Wybrzeżu wręczone zostały me- elektronicznych oraz osoby praw- czeń zawodowych pomiędzy pra- dale pierwszego prezesa zarzą- ne zainteresowane jej działalno- cownikami, ma też za zadanie du Głównego SEP Mieczysława ścią. SEP stanowi wielkie wspar- pomagać w adaptacji do szyb- Pożaryskiego oraz medale prof. cie dla przemysłu i środowisk ko zmieniających się wymagań Stanisława Szpora, światowej naukowych, świadczy usługi i warunków. Pracownikom EDF sławy uczonego, współtwórcy (kursy, szkolenia, doradztwo, Wybrzeże udaje się te założenia polskiej elektryki. rzeczoznawstwo), które reali- realizować z korzyścią dla firmy W czasie uroczystości wygłoszo- zowane są przez znakomitych i dla własnego rozwoju.” no referaty traktujące m.in. o ży- ciu oraz działalności wybitnych elektryków, a także dotyczące efektywności użytkowania paliw i energii, szkolenia CAD i Eplan, wystawy firm elektrycznych, kon- kursy robotów, wystawa samo- chodów o napędzie elektrycznym. Istnieje możliwość zaprezentowa- nia firm, prezentacji produktów na stoisku, promocji firmy. W czasie trwania Gdańskich Dni Elektryki odbyło się spotkanie prezesów wszystkich 49 oddzia- łów SEP. Takie spotkania – na- zywane zwyczajowo Radą Pre- zesów – odbywają się okresowo w różnych miastach, siedzibach oddziałów i są doskonałą okazją do omówienia nie tylko aktu- alnych problemów, ale też dają szansę nawiązania przyjacielskich Waldemar Dunajewski, prezes zarządu Gdańskiego oddziału Stowarzyszenia Elektryków Polskich. więzi, lepszego zintegrowania się.

56 Magazyn Pomorski Waldemar Dunajewski – gospo- uczestnictwa w szkoleniach i wy- darz Gdańskich Dni Elektryki, jazdach technicznych poszerzamy a zarazem prezes zarządu Oddzia- naszą wiedzę zawodową, łącząc to łu Gdańskiego – Waldemar Du- z integracją i wymianą doświad- najewski pokazał gościom dumę czeń z kołami SEP w innych mia- współczesnego Gdańska, a ściślej: stach Polski. Mamy również wiele dumę gospodarza EURO 2012 – okazji, by poznawać nowe obiekty przepiękny stadion sportowy PGE produkcyjne, w tym elektrownie Arena, oraz dumę wszystkich Po- jądrowe poza granicami Polski. laków: zabytkowy Malbork z jego Ponadto poznajemy mechanizmy historycznym zamkiem. produkcji energii ze źródeł odna- wialnych. Często spotykamy się ze Kobiety zdziwieniem, gdy tak liczna grupa w stowarzyszeniu kobiet odwiedza obiekty technicz- W gdańskim oddziale SEP jest ne i zadaje merytoryczne pytania, 1150 członków. Tylko 84 z nich bierze udział w poważnych dys- to kobiety, wiele z nich prowadzi kusjach. Przecież to nic dziwnego aktywną działalność. – w końcu energia jest kobietą.” Jestem członkiem SEP już 40 lat, wstąpiłam zaraz po rozpoczęciu SEP stawia pracy zawodowej w Gdańskich Za- na młodych kładach Elektronicznych »Unimor«” Stowarzyszenie Elektryków Energia jest kobietą – mówi. „Zamiłowanie do pracy spo- Polskich zrzesza zarówno in- Morskiej. Zwiedzają elektrownie łecznej wyniosłam z harcerstwa. żynierów, jak i techników oraz jądrowe, organizują wycieczki Obecnie niewiele osób chce działać młodych adeptów (uczniów tech- po elektrowniach wodnych (na społecznie, kilkadziesiąt lat temu ników i szkół zawodowych). Zaj- Raduni, Słupi, Wdzie, na Pasłęce większa była aktywność ludzi, ist- muje się głównie działalnością w Pierzchałach), gdzie mogą obej- niało więcej kół SEP przy zakładach popularyzatorską oraz edukacyjną rzeć stare urządzenia i przyrządy. pracy. Dynamicznie rozwijała się (szkolenia uprawniające do ob- Wycieczki dofinansowywane są polska elektronika, która jednak sługi urządzeń elektrycznych), przez SEP, studenci sami szukają potem została zniszczona. Elektro- rzeczoznawstwem. również sponsorów. Specjalna ko- niczny rynek opanowały zachodnie Walne Zjazdy Delegatów w Ło- misja stypendialna SEP przyznaje koncerny elektroniczne. Zależy nam dzi w 2006 roku i w Katowicach stypendia dla studentów aktywnie na przyjmowaniu nowych członków, w 2010 roku przyjęły specjalne działających w stowarzyszeniu – są stawiamy na młodych, którzy będą uchwały w sprawie zintensyfiko- to 3 stypendia na semestr w wyso- naszymi następcami, dbamy jednak wania działalności z młodzieżą. kości 300 zł. Możliwe jest również i o seniorów” – stwierdza Zuzanna W ich realizację należy zaanga- otrzymanie stypendium z Zarządu Szumichora. „Mamy w oddziale 12 żować wszystkie struktury SEP Głównego SEP. W czasie Gdań- zasłużonych seniorów. Nie płacą oraz koła studenckie. Współpraca skich Dni Elektryki również będzie składek członkowskich, mogą uczest- z młodzieżą jest priorytetem dla miejsce dla młodych. Wygłoszone niczyć w walnych zgromadzeniach stowarzyszenia i dlatego działal- zostaną referaty na tematy pod oddziału, płacą jedynie 20 proc. kosz- ność Komisji Młodzieży jest tak zamówienie studentów, będzie pre- tów wycieczek. Wyjeżdżaliśmy do ważna. Po to, by stowarzyszenie zentacja programów komputero- wielu atrakcyjnych miejsc w kraju zachowało ciągłość i dobrze się wych, konkurs robotów. Wybrani i za granicą. W ubiegłym roku mło- rozwijało, niezbędny jest ciągły studenci z kół SEP z Politechniki dzi członkowie SEP zorganizowali napływ członków i przygotowa- Gdańskiej i z Akademii Morskiej trzydniową wycieczkę do Francji. nie następców. Potrzebne jest wezmą udział w Ogólnopolskich Zwiedzaliśmy elektrownię atomową pozyskanie młodzieży do stowa- Dniach Młodego Elektryka, które i Paryż. Wśród uczestników wyciecz- rzyszenia, wspieranie inicjatyw odbędą się w Częstochowie. Będą ki była grupa kobiet. Zagadnienia młodzieżowych i dopuszczenie tam wykłady, konkursy i zawody energetyki są przedmiotem zain- młodzieży do władz oddziału. międzyoddziałowe, także zawody teresowania nie tylko mężczyzn.” Na uczelniach działają koła stu- sportowe. Trzeba dodać, że koła Koło SEP to organizacja umożli- denckie SEP. Aktywizują stu- SEP działają również w szkołach wiająca rozwój osób w niej działają- dentów, organizują konferencje średnich – w Technikum Elektrycz- cych” – uważa Ania Andrzejewska, i seminaria, spotkania naukowe nym w Wejherowie, w Zespole członek koła SEP EDF Wybrzeże. i sympozja, laboratoria wyjazdowe. Szkół Chłodniczych i Elektronicz- „W naszym kole jest 18 proc. kobiet. Dzięki laboratoriom wyjazdowym nych w Gdyni i w Chojnicach. Od 6 Uważam, że to dużo w kontekście co roku grupa studentów może lat organizowane są międzyszkol- bardzo męskiego zawodu, jakim zdobyć praktyczną wiedzę w za- ne konkursy wiedzy elektrycznej jest elektryk. Jesteśmy pracowni- kresie elektryczności i energetyki. teoretycznej i praktycznej. Zwy- cami EDF Wybrzeże, dopełniamy Aktywnie działa koło na Wydziale cięzcy dostają puchar prezesa. pracę zawodową działalnością spo- Elektrotechniki i Automatyki Poli- łeczną w kole. Dzięki możliwości techniki Gdańskiej i w Akademii Barbara Miruszewska

Magazyn Pomorski 57 Pomorski Regionalny Fundusz Poręczeń Kredytowych laureatem nagrody Banku Gospodarstwa Krajowego „Instrumenty zwrotne dla rozwoju przedsiębiorczości”

21 września br. w hotelu Victoria w Warszawie odbyła się gala nagród Banku Gospodarstwa Krajowego „Instrumenty zwrotne dla rozwoju przedsiębiorczości”. Kapituła konkursowa po raz pierwszy wyróżniła pośredników finansowych, którzy najefektywniej realizowali projekt JEREMIE w Polsce.

ciągu dekady PRFPK sp. z o.o. rozrósł się do poziomu jedne- W go z najprężniej działających funduszy poręczeniowych o zasięgu regionalnym. W okresie działalno- ści ze wsparcia funduszu skorzy- stało ponad 2 tys. przedsiębiorców na łączną kwotę poręczeń przekra- czającą 280 mln zł, co pozwoliło na projektów przyczyniających się realizuje już drugą umowę ope- wygenerowanie akcji kredytowej na do upowszechnienia instru- racyjną reporęczenia. Celem poziomie ok. 500 mln zł. mentu, jakim jest poręczenie. przedsięwzięcia jest wspieranie Fundusz działa nieprzerwanie Mowa m.in. o sieci Powiatowych rozwoju mikro- i małych przed- od 2002 roku. Powstał z inicja- Centrów Informacyjnych (PCI – siębiorstw prowadzących działal- tywy Samorządu Województwa www.pci.pomorskie.pl) utworzo- ność gospodarczą na terenie wo- Pomorskiego, Agencji Rozwoju nych w ramach projektu unijnego jewództwa pomorskiego poprzez Pomorza S.A. oraz miasta Gdynia. ukierunkowanego na upowszech- poprawę ich dostępności do kapi- Obecnie udziałowcami spółki jest nianie informacji o działalności tału polegającą na zaoferowaniu 16 podmiotów – gminy z woje- PRFPK i innych możliwościach im kompleksowego, elastycznego wództwa pomorskiego oraz Bank wsparcia dla przedsiębiorców. i skutecznego systemu instru- Gospodarstwa Krajowego. „Choć jesteśmy specjalistycznym mentów inżynierii finansowej. W czasie 10 lat zbudowano funduszem, może trochę niszo- i zorganizowano stabilne oraz wym, oferujemy bardzo warto- Zaletą inicjatywy JEREMIE jest profesjonalne przedsiębiorstwo ściowe i potrzebne produkty” stworzenie możliwości udziele- zgodnie ze współczesnymi – mówi Irena Wróblak, prezes nia wsparcia większej niż przy wymaganiami europejskimi, zarządu PRFPK sp. z o.o. dotacjach bezzwrotnych liczbie aktywnie przyczyniające się Obecnie sztandarowym produk- przedsiębiorców. Usługami ofe- do poprawy kondycji firm ma- tem jest poręczenie udzielane rowanymi w ramach projektu jących problemy z uzyskaniem w ramach inicjatywy JEREMIE. powinny być szczególnie zain- dostępu do zewnętrznych źró- Jest to innowacyjny mechanizm teresowane osoby, które chcą deł finansowania. wspierania rozwoju przedsię- założyć własną działalność go- Pomorski Regionalny Fundusz biorstw, dostępny w tej chwili spodarczą. Dotychczas nowo po- Poręczeń Kredytowych może dla 5 województw, w tym również wstałe firmy, pozbawione historii poszczycić się ogromnym do- pomorskiego. Nazwa JEREMIE kredytowej czy nie posiadające świadczeniem i zaufaniem wielu to skrót od nazwy Joint European odpowiedniego zabezpieczenia, klientów reprezentujących róż- Resources for Micro-to-Medium bardzo często nie mogły skorzy- ne branże. Liczba i wartość ak- Enterprises, co oznacza wspólne stać z kredytów. Banki obawia- tywnych poręczeń rośnie z roku europejskie zasoby dla mikro-, ły się udzielać kredytów takim na rok. małych i średnich przedsię- podmiotom, gdyż te wydawa- W okresie dziesięcioletniej dzia- biorstw. Pomorski Regionalny ły się im mało wiarygodnym łalności zrealizowano wiele Fundusz Poręczeń Kredytowych klientem. JEREMIE to zmienił.

58 Magazyn Pomorski program zachęcił banki do po- dejmowania większego ryzyka, a przedsiębiorców do rozwoju własnej działalności. Skuteczność funduszu w realiza- cji inicjatywy jeremie potwier- dza otrzymana nagroda banku gospodarstwa krajowego za zrealizowaną akcję poręczenio- wą z reporęczeniem jeremie, „instrumenty zwrotne dla roz- woju przedsiębiorczości”. bank ten po raz pierwszy wyróżnił pośredników fi nansowych, któ- rzy najefektywniej realizowali projekt jeremie w polsce. w 2010 oraz w 2011 roku po- morski regionalny fundusz poręczeń kredytowych kiero- wany przez panią prezes irenę Pani prezes irena Wróblak przyjmuje nagrodę z rąk panów: prezesa Banku Gospodarstwa krajowego Dariusza Daniluka, wiceministra finansów Wojciecha kowalczyka oraz członka Zarządu Województwa Pomorskiego wróblak został wyróżniony Ryszarda świlskiego. prestiżową nagrodą w plebi- scycie „orzeł pomorski”, któ- rego celem jest wyłonienie fi rm i osób wybijających się, mających wybitne osiągnięcia w polityce, biznesie, kulturze, nauce czy też działalności społecznej. nagroda orła po- morskiego stanowiąca wyraz uznania społeczeństwa woje- wództwa pomorskiego jest dla prfpk i pani prezes ireny wró- blak ogromnym wyróżnieniem. fundusz został wyróżniony również „Skrzydłami krajowe- go rejestru długów”. nagroda przyznana została za aktywne kreowanie przez zarząd spółki bezpiecznej polityki w ocenie ryzyka poręczeniowego. potwier- dza to, że wprawiona przed laty w ruch inicjatywa o nazwie prfpk rozwija się i cały czas działa na rzecz rozwoju i wspar- laureaci nagród BGk „instrumenty zwrotne dla rozwoju przedsiębiorczości”. cia fi rm w regionie. to marka, która na stałe zakorzeniła się w świadomości pomorskich wszystkim naszym klientom i in- przedsiębiorców, bankowców stytucjom współpracujących za oraz instytucji otoczenia biznesu. okazane nam zaufanie. pracow- www.jeremie.com.pl z okazji jubileuszu chcieliby- nikom za trud włożony w rozwój śmy serdecznie podziękować naszej fi rmy.

Projekt współ nansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego oraz Budżetu Państwa w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Pomorskiego na lata 2007-2013.

Magazyn PoMorski 59 Gala obchodów dziesięciolecia Pomorskiego Regionalnego Funduszu Poręczeń Kredytowych sp. z o.o. w Gdańsku

W dniu 19 października w Sopocie odbyła się gala obchodów dziesięciolecia Pomorskiego Regionalnego Funduszu Poręczeń Kredytowych sp. z o.o. Irena Wróblak. prezes zarządu PRFPK

ala połączona była z podsumowaniem działań Pomorski Regionalny Fundusz Poręczeń Kredyto- funduszu w mijającym dziesięcioleciu na rzecz wych w kreowaniu przedsiębiorczości poprzez takie Gwsparcia i rozwoju przedsiębiorczości w wojewódz- przedsięwzięcia jak m.in. Inicjatywa JEREMIE. twie pomorskim ze szczególnym uwzględnieniem re- Minister Paweł Orłowski wygłosił krótkie prze- alizowanego przez fundusz projektu JEREMIE. mówienie na temat roli i znaczenia instrumentów Honorowymi gośćmi gali byli: Jan Kozłowski – po- zwrotnych dla rozwoju MŚP, w tym wsparcia w po- seł do Parlamentu Europejskiego, Paweł Orłowski staci poręczeń, pożyczek, gwarancji oraz wkładów – podsekretarz stanu w Ministerstwie Rozwoju kapitałowych. W obecnej perspektywie finansowej Regionalnego, Wiesław Byczkowski – wicemarszałek taka pomoc oferowana jest z programów: Innowacyj- województwa pomorskiego, Zbigniew Canowiecki – na Gospodarka, Rozwój Polski Wschodniej, Kapitał prezes Pracodawców Pomorza, oraz Jarosław Kała Ludzki i 16 Regionalnych Programów Operacyjnych. – dyrektor Departamentu Instru- mentów Inżynierii Finansowej Banku Gospodarstwa Krajowego. Wśród gości znaleźli się również poseł Krystyna Kłosin, która w la- tach 2007–2010 pełniła funkcję członka rady nadzorczej funduszu, poseł Stanisław Lamczyk, prezesi oraz dyrektorzy banków, którzy najaktywniej współpracują z fun- duszem: Aleksander Rusiecki – dy- rektor Regionalny Banku PKO BP, Bożena Rusewicz – dyrektor zarzą- dzający Banku PEKAO S.A. Region Pomorski Bankowości Detalicznej, oraz prezes Ewa Poźniak-Kilkowska z Banku Spółdzielczego Rumia. Irena Wróblak, prezes Pomor- skiego Regionalnego Funduszu Poręczeń Kredytowych sp. z o.o., witając przybyłych gości, pod- kreśliła, jak ważna dla funduszu na przestrzeni dziesięciu lat była i jest współpraca z instytucjami takimi jak: Urząd Marszałkowski Województwa Pomorskiego, ban- ki – w tym Bank Gospodarstwa Krajowego – oraz organizacje otoczenia biznesu. Pani prezes podziękowała za dotychczasową i zachęcała do dalszej współpracy. Eurodeputowany Jan Kozłowski podkreślił rolę, jaką pełni na te- renie województwa pomorskiego

60 Magazyn Pomorski wicemarszałek wiesław byczkowski oraz jarosław kała, dyrektor diif bgk, w swoich wystąpieniach podkreślili znaczenie projektu jeremie, który realizowany jest przez prfpk sp. z o.o., oraz przed- stawili stan wdrażania inicjatywy w wojewódz- twie pomorskim. gala zakończyła się uroczystą kolacją oraz licznymi gratulacjami i podziękowaniami od przybyłych gości złożonymi na ręce prezes ireny wróblak.

www.jeremie.com.pl

Prezes irena Wróblak w towarzystwie marszałka Wiesława Byczkowskiego przekazuje statuetkę żagla jako symbolu trzymania wiatru w żaglu posłowi Janowi kozłowskiemu.

Projekt współ nansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego oraz Budżetu Państwa w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Pomorskiego na lata 2007-2013.

Magazyn PoMorski 61 Kupieckie pożegnanie lata w Sopocie

radycyjnie, od wielu lat Biuro jak i prezesi biur rejonowych oraz prezesi zrzeszeń Rejonowe w Sopocie Wojewódz- i stowarzyszeń kupieckich z terenu całego wojewódz- Tkiego Zrzeszenia Handlu i Usług twa pomorskiego. Wśród zacnych gości zauważyć w Gdańsku organizuje kupieckie można było m.in. Pawła Orłowskiego – podsekretarza spotkania integracyjne. Odbywają stanu w Ministerstwie Rozwoju Regionalnego, Jacka się one w najciekawszych zakątkach Karnowskiego – prezydenta Miasta Sopotu, księdza Sopotu, gromadząc liczną grupę kanonika Dariusza Ławika – kapelana sopockich członków sopockiego zrzeszenia i kupców, proboszcza parafii pw. św. Bernarda w Sopo- zaproszonych gości. cie, a także komendanta Straży Miejskiej w Sopocie Pomysłodawcą tegorocznego spotkania, podobnie jak Mirosława Mudlaffa i Wieczesława Augustyniaka i wcześniejszych, był Ghassib Kronfly, prezes Biura – przewodniczącego komisji Inżynierii Miejskiej Rejonowego w Sopocie, jednocześnie wiceprezes i Ochrony Środowiska Rady Miasta w Sopocie, byłego Zarządu Wojewódzkiego Zrzeszenia Handlu i Usług przewodniczącego Rady Miasta. w Gdańsku oraz członek Prezydium Zarządu Naczelnej W związku z odbywającym się w tym samym dniu Rady ZHiU w Warszawie. w Sopocie posiedzeniem Prezydium Zarządu Naczelnej W tym roku spotkanie integracyjne pod hasłem „Po- Rady Zrzeszeń Handlu i Usług prezes Ghassib Kron- żegnanie lata” odbyło się w Operze Leśnej, a przybyli fly skierował okolicznościowe zaproszenie do jego na nie zarówno członkowie sopockiego zrzeszenia, członków. Zaproszenie zostało przyjęte i członkowie prezydium na czele z prezesem Za- rządu Naczelnej Rady Tadeuszem Zagórskim uświetnili spotkanie swoją obecnością. Pożegnanie lata upłynęło w wy- jątkowo serdecznej i przyjaznej atmosferze. Do późnych godzin nocnych uczestniczący w niej kup- cy przy muzyce i tańcach, dobrym jedzeniu (z dziczyzną jako daniem głównym) oraz rozmowach mogli zapomnieć o trudach i troskach dnia codziennego. Odbywająca się tradycyjnie co roku loteria fanto- wa, w której każdy los wygrywa, była jak zawsze okazją do śmiechu i żartów. O tym, jak ważne dla każdego środowiska zawodowego są ta- kie spotkania, mówią uczestni- cy spotkania. Tadeusz Zagórski, prezes Zarządu Naczelnej Rady ZHiU w Warszawie, prezes WZHiU w Gdańsku, prezes Biura Rejonowego ZHiU w Gdańsku. Jerzy Brzostek, przewodniczący Komisji Rewizyjnej Naczelnej Rady Zrzeszeń Handlu i Usług w Warsza- wie, prezes Zrzeszenia Handlu i Usług w Ostrołęce: „Spotkanie integracyjne to bardzo ważna inicjatywa integrująca środowisko kupieckie. Efektem takich spotkań jest wymiana doświadczeń, wspólna ocena sytuacji funkcjonowania firm skali mikro i małych. Sytuacja przedsiębiorców w regionie nie jest łatwa z powodu ekspansji dużych sieci handlowych. Według mojej opinii sytuacja kupców z naszego regionu jest gorsza niż np. kupców gdańskich. W naszym zrze- szeniu, podobnie jak w gdańskim, oferujemy różnego typu szkolenia branżowe.” Jan Kozłowski, wiceprzewodniczący Komisji Re- wizyjnej Naczelnej Rady Zrzeszeń Handlu i Usług Inicjator spotkań integracyjnych Ghassib Kronfly. w Warszawie, prezes Zrzeszenia Prywatnego Handlu

62 Magazyn Pomorski i Usług w Słupsku: „Jestem pełen podziwu dla orga- nizatora spotkania, który zaprosił przedstawicieli zrzeszeń handlu i usług oraz stowarzyszeń z różnych miast. Bardzo udana impreza integrująca środowisko kupieckie. Handel w czasach globalizacji przeżywa trudny okres. W prowadzeniu biznesu polscy kupcy są zdani na konkurowanie z zagranicznymi sieciami. Nasz rząd i posłowie muszą zrozumieć, że solidnymi płatnikami podatków są właśnie małe firmy. Te duże, z obcym kapitałem, nastawione są na zysk, który trans- ferują do swoich krajów, a my nic z tego nie mamy. Mam nadzieję na kolejne takie spotkania w Sopocie.” Jerzy Kikta, członek Prezydium Zarządu Naczelnej Rady Zrzeszeń Handlu i Usług w Warszawie, wice- prezes Zrzeszenia Handlu i Usług w Wałbrzychu: „Chylę czoła przed organizatorami imprezy integra- cyjnej w Sopocie. W regionie, w którym działam, tj. w Kłodzku i w Wałbrzychu, zrzeszenie świadczy na rzecz członków pomoc w zakresie podatków, ZUS i rachunkowości. Organizujemy także szkolenia. Bolączką wszystkich kupców jest sąsiedztwo wiel- kich sieci, dlatego też zrzeszenia i stowarzyszenia Jacek Karnowski, prezydent Sopotu. muszą wdrażać zadania tworzące warunki konkurencyjności polskich przedsiębiorców na rynku. Takie spotkania środowiska kupieckiego jak w Sopocie to istotny element współpracy między organizacjami.” Mirosław Posłuszny, członek Pre- zydium Naczelnej Rady Zrzeszeń Handlu i Usług w Warszawie, pre- zes Zrzeszenia Handlu i Usług we Wrocławiu: „Popieram ideę integra- cji środowiska. Spotkanie zorgani- zowane w Sopocie było potrzebne, dało możliwość wymiany doświad- czeń przedstawicielom zrzeszeń i stowarzyszeń. Problemy wrocław- skiego Zrzeszenia nie różnią się od tych, które występują w innych Minister Paweł Orłowski i komendant Mirosław Mudlaff (pierwszy od lewej). W głębi siedzą Halina Kronfly z Sopotu i Jerzy organizacjach kupieckich. Zada- Kikta z Wałbrzycha.w Gdańsku, prezes Biura Rejonowego ZHiU w Gdańsku. niem zrzeszeń jest służenie pomocą kupcom w wielu płaszczyznach.” Krzysztof Komorowski, członek Prezydium Zarządu Naczelnej Rady Zrzeszeń Handlu i Usług w Warszawie, prezes Zrzeszenia Handlu i Usług w Łomży: „Spotka- nie integracyjne w Sopocie odbyło się w przyjacielskiej atmosferze, wszystko zorganizowano na piąt- kę z plusem. Było ono okazją do rozmów na temat działań podejmo- wanych przez bratnie organizacje kupieckie, które będą mogły być wykorzystane w trakcie bieżących działań samorządowych poszcze- gólnych zrzeszeń czy stowarzyszeń. Dla przykładu, członkowie zrze- szenia w Łomży mają możliwość korzystania z bezpłatnych usług rachunkowo-księgowych (rozli- Po prawej stronie siedzi Jerzy Brzostek, prezes ZHiU w Ostrołęce z żoną, obok Krzysztof Komorowski prezes ZHiU w Łomży i Mirosław Posłuszny prezes ZHiU we Wrocławiu. czenia comiesięczne i coroczne).” Po lewej – Jan Kozłowski, prezes ZPHiU w Słupsku.

Magazyn Pomorski 63 Sięgając po możliwości

Gdańskim Parku Naukowo-Technologicznym dla Młodzieży” czy Ramy Jakości dla Praktyk odbyła się ogólnopolska konferencja „Moja Zawodowych. Trwają również prace nad pro- W Praca – sięgając po możliwości”, organizowa- jektem rekomendacji dla Gwarancji dla Mło- na przez posła do Parlamentu Europejskiego Jana dzieży, a także dyskusje nad lepszym dostoso- Kozłowskiego. waniem istniejących instrumentów, zwłaszcza Celem gdańskiej konferencji było m.in. przed- Europejskiego Funduszu Społecznego w no- stawienie młodym ludziom możliwości zwięk- wym okresie 2013–2020, do szczególnych szania szans zatrudnienia poprzez staże, wo- wyzwań stojących przed młodymi ludźmi lontariat międzynarodowy, stypendia, praktyki wkraczającymi na rynek pracy. zawodowe oraz możliwości uzyskania wspar- Wśród zaproszonych gości byli przedstawiciele cia w zakładaniu własnej firmy. Uczestnicy Parlamentu Europejskiego, Komisji Europej- spotkania dyskutowali na temat kluczowych skiej, Europejskiej Fundacji na rzecz Poprawy kwestii dla rozwoju Polski i Europy – pod- Warunków Życia i Pracy, eksperci w dziedzinie niesienia poziomu zatrudnienia, zwłaszcza polityki zatrudnienia, przedstawiciele rządu, wśród młodzieży, zniesienia barier pomię- sektora nauki i biznesu. Uczestnikami byli dzy edukacją a zatrudnieniem oraz promocji również przedstawiciele administracji rządo- przedsiębiorczości. wej i samorządowej, urzędów pracy, instytucji Od 2008 r. narastają trudności młodych szkoleniowych, przedsiębiorstw, związków Europejczyków na rynku pracy. W styczniu zawodowych, mediów, jak również przedstawi- 2012 r. średni poziom bezrobocia wśród osób ciele organizacji młodzieżowych oraz studenci młodych w Unii Europejskiej osiągnął 22,4 uczelni wyższych. proc., a w Polsce wskaźnik ten jest jeszcze Młodzi ludzie uczestniczący w konferencji mie- nieco wyższy. Ten bardzo niepokojący trend li możliwość wygrania 4 płatnych staży w po- stał się motorem wielu nowych inicjatyw na morskich firmach: Energa, Trefl, LOTOS i IP poziomie europejskim i krajowym, takich jak oraz 1 płatnego stażu w biurze poselskim Jana Pakiet Zatrudnieniowy, Inicjatywa „Szanse Kozłowskiego w Brukseli.

Od prawej siedzą: podsekretarz stanu w Ministerstwie Rozwoju Regionalnego Paweł Ostrowski, organizator konferencji poseł Jan Kozłowski, prezes Pomorskiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej Teresa Kamińska.

64 Magazyn Pomorski Zrównoważone projektowanie w Gdańsku

ikogo nie trzeba specjalnie przekonywać, że zagadnienia zrównoważonego rozwoju Nzarówno w wymiarach społecznym, ekono- micznym, jak i środowiskowym są szczególnie ważne w przypadku projektów w przestrzeni miejskiej. Kwestie realizacji poszczególnych etapów i zarządzania tego typu inwestycjami były tematem gdańskiego seminarium „Zrów- noważone projektowanie – partnerstwo dla zrównoważonego budownictwa”. Pomysłodaw- cą projektu jest firma RD bud, która tego typu seminaria organizuje na terenie całego kraju. Firma RD bud sp. z o.o., należąca do fran- cuskiej Grupy Rabot Dutilleul, angażuje się nie tylko w realizację różnego rodzaju inwe- stycji budowlanych, ale także upowszech- nianie polityki zrównoważonego rozwoju. Zainicjowany przez firmę RD bud ogólno- polski cykl seminariów skierowany jest do szerokiej grupy odbiorców. Zaangażowanie w branżową dyskusję zarówno inwestorów, deweloperów, biur projektowych, dostaw- ców rozwiązań, generalnych wykonawców, jak i przedstawicieli lokalnych samorządów stwarza realne szanse na wprowadzenie istotnych zmian w procesie projektowania i urzeczywistniania nowych projektów w ar- chitekturze miejskiej polskich miast. Wśród prelegentów byli m.in. przedstawiciele Wydziału Urbanistyki, Architektury i Ochro- ny Zabytków Urzędu Miejskiego w Gdańsku, pracownicy firm: RD bud, Broadway Malyan, Mott MacDonald, Pilkington Polska oraz Biu- ra Doradztwa Ekonomicznego i Prawnego sp. z o.o. W czasie konferencji uczestnicy zapo- znali się m.in. z koncepcją masterplanningu rozumianego jako proces demokratycznego planowania przestrzennego, w którym wielo- dyscyplinarny zespół specjalistów stara się znaleźć zrównoważone rozwiązanie łączące interesy wszystkich uczestników procesu bu- dowlanego. Szczegółowej analizie poddano również kwestię emisji CO2 oraz możliwość zastosowania technologii i rozwiązań eko- logicznych, które pozwolą na dystrybucję zysków z generowanej energii również poza firmy energetyczne. Kolejne seminarium poruszające tematykę zrównoważonego projektowania firma RD bud planuje zorganizować pod koniec listopada 2012 r. w Warszawie.

Magazyn Pomorski 65 Twarze pomorskiego biznesu wybrane!

zterech przedsiębiorców z anusz Wojtczak, Grupa Travel sp. z o.o. – Pomorza, którzy osiągnęli JW 2001 r. było to małe biuro podróży na- Csukces w biznesie, a zarazem stawione na sprzedaż imprez turystycznych. angażują się społecznie i są odpo- Dziś Grupa Travel zatrudnia ponad 30 wy- wiedzialnym pracodawcą, zostało kwalifikowanych pracowników i jest liderem wybranych do ogólnopolskiej w sprzedaży biletów lotniczych w taryfach galerii przedsiębiorców „Biznes. marynarskich. Jej dokonania zauważano wie- Dobry wybór”. lokrotnie, honorując ją m.in. tytułami Gazeli „Wybraliśmy pozytywnych Biznesu, Gryfa Pomorskiego czy Pomorskiego bohaterów, którzy swoimi Pracodawcy Roku. dokonaniami pokazują, że an Wyrwiński, Aiton Caldwell S.A. – Aiton biznes to dobry wybór. Poszu- JCaldwell to lider rynku hostowanych usług kiwaliśmy właścicieli i me- telekomunikacyjnych dla MSP i klientów nadżerów firm, również tych indywidualnych. Od 2009 r. uzyskała ponad niewielkich, którzy odnoszą 120 tys. klientów, a od 2011 r. jest notowana sukcesy biznesowe, angażują na rynku NewConnect. Jan Wyrwiński, prezes Aiton Caldwell S.A. się na rzecz środowiska lo- aniel Gwóźdź, Corleonis sp. z o.o. – kalnego i partnersko traktują DW 2000 r., gdy Corleonis rozpoczynał pracowników” – mówi Hen- swoją działalność na rynku żurawi wieżowych, ryka Bochniarz, prezydent posiadał jedno takie urządzenie. Dziś dysponu- PKPP Lewiatan. je 90 żurawiami, oferuje usługi transportowe Zgłoszenia do konkursu były oraz wynajmuje żurawie samochodowe. Ob- otwarte, kandydaci mogli sługuje najbardziej znaczące firmy budowlane zgłaszać się sami, mogli zo- w Polsce. stać również zgłoszeni np. arosław Filipczak, Biuro Kompleksowej Ob- przez pracowników. Wyboru Jsługi Firm J&J – Firma obsługuje ponad 300 dokonała kapituła w składzie: podmiotów w zakresie doradztwa dotyczącego Mieczysław Struk – marszałek prowadzenia działalności gospodarczej i za- województwa pomorskiego, rządzania m.in. BHP, HACCP, zabezpieczenia Andrzej Chmielecki – prezes ppoż, bezpieczeństwa budynków, prowadzenia Pomorskiego Związku Praco- obsługi kadrowo-płacowej. Prowadzi także dawców Przedsiębiorczość, Centrum Szkoleniowe J&J. Większość usług Jarosław Filipczak, prezes Biura Grzegorz Popławski – redaktor jest certyfikowana w ramach ISO. Kompleksowej Obsługi Firm J&J naczelny „Dziennika Bałtyc- Konkurs „Biznes. Dobry wybór” zorganizowany kiego” oraz Lech Parell – Pre- został przez PKPP Lewiatan w ramach pro- zes Zarządu Radia Gdańsk S.A. jektu „Poprawa wizerunku przedsiębiorców” W całej Polsce wyłoniono 120 przedsiębior- współfinansowanego ze środków UE w ramach ców. W każdym województwie zostanie przy- Europejskiego Funduszu Społecznego. Dotych- gotowany raport, który zaprezentuje historie czas przeprowadzono w całym kraju konsultacje sukcesu przedsiębiorców z galerii „Biznes. z prawie 1000 przedsiębiorców, aby dokonać Dobry wybór” oraz pokaże, jaki jest wkład biz- diagnozy barier w sposobie postrzegania przed- nesu w jego rozwój. Projekt ten jest elementem siębiorców oraz współpracy biznesu z admi- kampanii prowadzonej przez PKPP Lewiatan, nistracją. Kolejnym etapem będzie kampania której celem jest budowanie pozytywnego wi- reklamowa wykorzystująca wizerunki wybra- zerunku przedsiębiorców. nych osób z galerii „Biznes. Dobry wybór” oraz Do galerii „Biznes. Dobry wybór” wybra- poradnik i cykl szkoleń dla administracji, jak ni zostali: budować pozytywne relacje z biznesem.

66 Magazyn Pomorski Chronię strzeblę błotną

Strzebla błotna eupallasella (=phoxinus) percnurus (pallas, 1814) jest jednym z najmniejszych krajowych przedstawicieli rodziny karpiowa- tych. całkowita długość większości dorosłych osobników, nie przekra- cza najczęściej 90 mm. grzbiet jest czarny, czarnobrunatny, zielonobru- natny lub żółtawobrunatny, boki złocistobrunatne, często z wyraźnym zielonkawym odcieniem. grzbiet i boki ciała pokryte są licznymi drob- nymi czarnymi plamkami.

Strzebla błotna zasiedla małe, płytkie, izolowane oczka wodne, nie- wielkie stawy, jeziora oraz sztuczne zbiorniki wodne, porośnięte bujną roślinnością.

w diecie strzebli dominują larwy owadów i wszystkie stadia rozwojowe wodnych skorupiaków. jej tarło przypada na okres maja i czerwca.

w polsce stanowiska strzebli błotnej znajdują się obecnie na pojezierzu kaszubskim, nizinie mazowieckiej, nizinie wielkopolsko-kujawskiej oraz na polesiu lubelskim.

Strzebla błotna objęta jest w polsce ścisłą ochro- ną gatunkową od 1983 r. w polskiej czerwonej księdze zwierząt wpisana jest jako gatunek bar- dzo wysokiego zagrożenia, silnie zagrożony. jako gatunek priorytetowy jest chroniony w ramach europejskiej sieci ekologicznej natura 2000.

Magazyn PoMorski 67 Możdżer dla Norrisa

łyta „the last Set – live at the a-trane” to hołd leszka możdżera dla wybitnego Ppianisty waltera norrisa. możdżer i norris po raz pierwszy spotkali się w berlinie. leszek możdżer tak wspomina tamto wydarzenie: „to było w latach osiem- dziesiątych, byłem nastolatkiem, kiedy po raz pierwszy usłyszałem go z płyty kompaktowej w mieszkaniu u kolegi w berlinie. byłem za- fascynowany intensywnością i oryginalnością muzyki waltera już od pierwszej chwili. 10 lat później norris pojawił się na moim koncercie w instytucie polskim w berlinie. poznali- śmy się, byłem pod wielkim wrażeniem jego otwartości i życzliwości. regularnie utrzy- mywaliśmy ze sobą kontakt. zawsze dawał mi ogromne duchowe wsparcie. już nie pamiętam, który z nas wpadł na pomysł, żebyśmy ra- zem wystąpili”. artyści rozpoczęli próby, opracowali wspól- ny repertuar i 2 listopada 2008 roku zagrali pierwszy „próbny” i – jak się później okazało – ich jedyny koncert na dwa fortepiany. w słyn- nym berlińskim klubie jazzowym a-trane słu- chało ich dosłownie kilkadziesiąt osób. „ten występ nie był dla mnie łatwym przed- sięwzięciem ze względu na nowy repertuar oraz radykalny pianistyczny język partnera, ale zarówno dla nas, jak i dla publiczności okazał się wyjątkowym przeżyciem” – wspo- mina możdżer. właściciel klubu w ostatnim momencie zdecy- dował się na dokumentacyjną rejestrację tego koncertu – jest to jedyne nagranie upamięt- niające muzyczne spotkanie waltera norrisa i leszka możdżera. niestety, wspólne plany koncertowe nie doszły do skutku. lekarze nor- risa zabronili mu dalszych występów scenicz- nych, twierdząc, że są zbyt ryzykowne dla jego serca. amerykański pianista zmarł w wieku 80 lat 29 października 2011 r. w swoim domu w berlinie. 28 października 2012, rok po śmierci waltera norrisa, odbędzie się w berlińskim w klubie jazzowym a-trane koncert ku jego pamięci za- tytułowany „jammin’ for walter norris”. leszek możdżer zaprosił wielu towarzyszy muzycz- nych norrisa, m.in.: nilsa landgrena (puzon), herba gellera (saksofon), rolfa kühna (klarnet) oraz wolfganga köhlera (fortepian), który przez długi czas był uczniem waltera norrisa.

EDF wzmacnia swą markę w Polsce

działająca od 14 lat na polskim paliwa (edf paliwa), spółki obrotu energią (edf rynku grupa edf rozpoczyna energia), edf polska centrum usług wspólnych kolejny etap realizacji stra- oraz edf polska centrala (struktury koordynują- tegii rozwoju, którym jest cej działania operacyjne). grupa edf zatrudnia ujednolicanie tożsamości 3500 pracowników. wizualnej większości spółek edf jest największym producentem energii i ich integracja pod wspólną marką edf. tym elektrycznej i ciepła w skojarzeniu, zaopatrując samym obecność grupy edf w polsce, cenio- w ciepło następujące miasta: kraków, gdańsk nego za swój know-how światowego lidera i gdynię, zieloną górę, wrocław i Siechnice, w produkcji energii elektrycznej, stanie się bar- toruń oraz tarnobrzeg. dziej wyrazista. edf posiada systemową elektrownię węglową zmianą marki objętych zostało siedem przed- o mocy 1775 mw w rybniku. edf jest również siębiorstw z grupy edf, w tym także: elektro- jednym z liderów energetycznego wykorzysta- ciepłownie wybrzeże S.a., które zmienią nazwę nia biomasy w polsce (24% rynku). w 2011 r. na edf wybrzeże S.a. grupa wygenerowała blisko 1,5 twh energii przypomnijmy, że w polsce edf wytwarza ener- elektrycznej, spalając 1,2 mln ton biomasy. gię elektryczną i cieplną głównie na bazie węgla w polsce podstawowym źródłem (ponad 90%) i biomasy, posiada także elektrociepłownię gazo- energii elektrycznej jest węgiel. na potrzeby swo- wą w zielonej górze. grupa prowadzi działalność jej działalności wytwórczej edf zużywa blisko w polsce za pośrednictwem 12 spółek, w tym 7 7 milionów ton węgla rocznie, co czyni go dru- zakładów produkcyjnych, spółki dostarczającej gim największym nabywcą tego surowca w kraju.

70 Magazyn PoMorski malownicze kaszuby: lasy, pola, pagórki… a wśród nich polodowcowe jeziora o unikalnej fl orze lobeliowej. tak poło- żone są miejscowości dzierżążno, borowo i Sitno w gminie kartuzy. mieszka w nich ponad 2600 osób a kolejny ty- siąc przyjeżdża tu rokrocznie na wypoczynek. ponadto działa tu ok. 100 fi rm i gospodarstw rolniczych. brak kanali- zacji sanitarnej na tym obszarze stwarzał narastające zagrożenie ekologiczne. naturalna, biologiczna czystość jezior w kaszubskim obszarze chronionego krajobrazu mogła zostać bezpowrotnie utracona gdyby nie idea projektu: ,,uporządkowanie gospodarki wodno-ściekowej na terenie gminy kartuzy” projekt ten jako jeden z trzech pierwszych w polsce uzyskał dofi nansowanie z unii europejskiej ze środków fundu- szu Spójności w ramach programu operacyjnego infrastruktura i środowisko, działanie 1.1. gospodarka wodno- -ściekowa w aglomeracjach powyżej 15 tys. rlm. 15 stycznia 2009 roku burmistrz kartuz mirosława lehman, w obecności sekretarza stanu ministerstwa ochro- ny środowiska Stanisława gawłowskiego, podpisała z prezesem wojewódzkiego funduszu ochrony środowiska w gdańsku, danutą grodzicką-kozak, umowę o dofi nansowanie projektu. całkowity koszt realizacji przedsięwzięcia wyniósł ok. 30 mln zł, natomiast kwota dofi nansowania – ok. 15 mln zł. zakres rzeczowy projektu objął ok. 50 km sieci kanalizacji sanitarnej oraz 13 przepompowni. wykonawcami sieci kanalizacji sanitarnej byli: konsorcjum fi rm mostostal warszawa S.a oraz ceStar S.j., a także kartuska fi rma p.w. wod-kan-grzenkowicz sp. z o.o. realizacja inwestycji zakończyła się w grudniu 2011 roku.

DLA ROZWOJU INFRASTRUKTURY I ŚRODOWISKA.

Gmina Kartuzy SEAL po raz pierwszy w Polsce!

eden z najbardziej rozpoznawalnych soulowych nijakiego R&B, który nas zalewał” – mówi Seal. artystów, który ma na swoim koncie takie przeboje Właśnie z tego powodu na krążku znajdziemy Jjak „Crazy”, „Amazing” czy „Kiss From a Rose” i nowe wersje utworów takich muzycznych gigan- jest zdobywcą takich prestiżowych nagród jak BRIT tów jak Marvin Gaye, Teddy Pendergrass, Smokey Awards, MTV oraz Grammy, przyjeżdża do Polski. Robinson czy Bill Withers. Tak, tak – to sam charyzmatyczny i magnetyczny Seal (właśc. Seal Henry Olumide Samue) wystąpi między innymi w Trójmieście. Jego niepowtarzalny głos i niesamowicie melodyjne utwory będzie można usłyszeć 20 listopada 2012 w hali Gdynia. Seal pojawił się na brytyjskiej scenie muzycznej na początku lat 90. Jego kariera potoczyła się bły- skawicznie, a z roku na rok przybywa mu fanów, którzy na każdy jego koncert i nowe nagranie cze- kają z zapartym tchem. Na swoim najnowszym, ósmym studyjnym al- bumie pt. „Soul 2” Seal składa muzyczny hołd czasom swojej młodości. „Pamiętam piosenki takie jak »Love T.K.O.«, »Wishing on a Star« czy »Love Don’t Live Here Anymore« – były unika- towe i miały wielki wpływ na mnie i moją twór- czość, ponieważ wyróżniały się z całego potoku

KUPON RABATOWY dołącz do nas Każdy zakup powyżej 500zł

na facebook 10% rabatu " *kupon ważny do 30.11.2012 r. ul. Gen. Orlicz -Dre sze ra 28, 81-261 Gdynia, Tel. 58 623- 23- 94 ul. Druskien nic ka 20a. 81-533 Gdynia, Tel. 58 668 -18- 10 www.bra* kupon ważny do pol.pl29.09.2012

72 Magazyn Pomorski

Monster trucki na żywo

ryk silników o wielkiej mocy, hektolitry spalo- w powietrze. Sprawdzić, co dzieje się z osobówkami, nego paliwa, niewiarygodne akrobacje, dziesiątki które dostaną się pod ich olbrzymie opony, oraz miażdżonych wraków aut. 28 października ergo jak szybko i swobodnie potrafi ą szaleć na dwóch arena stanie się epicentrum motorowej rozrywki za kółkach. natomiast motocyklowi kaskaderzy z fmX sprawą najlepszych monster trucków świata, które Stunt riders zaprezentują się w zapierających dech w samych tylko Stanach zjednoczonych podziwia w piersiach powietrznych akrobacjach. to wszystko blisko 700 tysięcy widzów podczas 80 show rocznie! w ramach pierwszej edycji monster X tour w polsce. będzie można zobaczyć niewiarygodne kilkutonowe na posiadaczy biletów Vip-owskich czkać będzie samochody zaciekle rywalizujące podczas ekstre- jeszcze jedna atrakcja, czyli pit party, w czasie malnych wyścigów i zawodów freestyle. przekonać którego będzie można z bliska zobaczyć kultowe się na własne oczy, jak wysoko potrafi ą wybijać się ciężarówki w parku maszyn. to doskonała okazja dla wszystkich fanów motoryzacji do zapoznania się z budową ogromnych pojazdów, zrobienia sobie zdjęcia przy ponad półtorametrowych oponach, zdobycia autografów zawodników czy porozma- wiania z mechanikami odpowiedzialnymi za ich sprawne funkcjonowanie. zawody monster trucków są w Stanach zjednoczo- nych nazywane wrestlingiem sportów motorowych, co świadczy o ich ogromnej i niesłabnącej od 3 dekad popularności. mimo że w europie zagościły zdecy- dowanie później, publiczność Starego kontynentu zdążyła już je pokochać.

W kubańskich rytmach

orquesta buena Vista Social club wkrótce zawita wywodzące się z wielkiej pasji i miłości do muzyki, do polski. 14 listopada w hali gdynia godz. 19 bę- składają się na wspaniały i niezapomniany występ, dziemy mieli okazję posłuchać kwintesencji muzy- wypełniony kubańskim żarem i gorącymi rytmami. ki kubańskiej. na scenie zobaczymy nagrodzoną latin grammy w skład grupy wchodzą prawdziwi weterani popu- omarę portuondo, która razem z compayem Segun- larnego w latach 40. hawańskiego klubu, artyści do zaśpiewała na albumie buena Vista Social club biorący udział w nagraniu albumu oraz fi lmowego jedną z najbardziej rozpoznawalnych piosenek – „Ve- sukcesu o tym samym tytule. każdy z muzyków inte años”. w skład grupy wchodzą: trębacz manuel orquesta buena Vista Social club to wielkiej „guajiro” mirabal, grający na puzonie jesus „aguaje” rangi kubański artysta, każdy ma swój własny ramos oraz gitarzysta manuel galban – wszyscy styl. indywidualne umiejętności każdego z nich, należeli do oryginalnego składu bVSc i występowali w przeszłości z nieżyjącym już słynnym ibrahimem ferrerem. w skład orkiestry wchodzą też wybitni muzycy młodszego pokolenia – wokalista carlos calunga czy pianista rolando luna. orquesta buena Vista Social club od lat cieszy się wielką popularnością na całym świecie. gru- pa gra w wyprzedanych po brzegi tak sławnych salach jak paryska olimpia, londyński royal albert hall, gran teatre del liceu w barcelo- nie czy konzerthaus w wiedniu. zespół bierze również udział w tak znaczących festiwalach jak na przykład north Sea jazz. w 2009 roku w samej tylko wielkiej brytanii wystąpili ponad 30 razy, za każdym razem przy wypełnionej po brzegi widowni i owacji na stojąco podekscyto- wanej publiczności.

74 Magazyn PoMorski