Sanskrit Prosody

Table of Contents

Chandaþèàstra.....3

Prathamo 'dhyàyaþ.....5

Dvitãyo 'dhyàyaþ.....5

TÔtãyo 'dhyàyaþ.....6

Caturtho 'dhyàyaþ.....7

Paÿcamo 'dhyàyaþ.....12

úaùño 'dhyàyaþ.....17

Saptamo 'dhyàyaþ.....21

Aùñamo 'dhyàyaþ.....25

VÔttaratnàkara.....29

Prathamo 'dhyàyaþ [saüjÿàbhidhàna].....33

Dvitãyo 'dhyàyaþ [màtràvÔtta].....37

TÔtãyo 'dhyàyaþ [samavÔtta].....45

Caturtho 'dhyàyaþ [ardhasamavÔtta].....66

Paÿcamo 'dhyàyaþ [viùamavÔtta].....68

úaùñho 'dhyàyaþ [prasthàràdi].....73

ørutabodha.....77

Index of the Metres.....89

The Sanskrit Text of Buddha-carita.....93

Introduction to the Text.....95

Description of the Metres.....96

Book I [Bhagavatprasåtiþ].....103

Book II [Antaþpuravihàro].....112

Book III [Saüvegotpattiþ].....118

Book IV [Strãvighàtano].....125

Book V [Abhiniùkramaõo].....136

Book VI [Chaüdakanivartanaü].....145

Book VII [Tapovanapraveèo].....152

Book VIII [Aütaþpuravilàpo].....158

Book IX [Kumàrànveùaõo].....167

Book X [øreõyàbhigamano].....176

Book XI [Kàmavigarhaõo].....181

Book XII [Aràóadarèano].....189

Book XIII [Màravijayo].....202

Book XIV.....210

2

ørã Piïgala's Chandaþèàstra

edited by

Paõóit Kedàranàth of Jaypur

Chandaþèàstra

Preface to this Edition

This edition of Chandaþèàstram is essentially a transliteration of the såtras that are found in the Kàvyamàlà Series, Vol 91 (Bombay, 1938), where the full title is given as:

The Chhandas øàstra by ørã Piïgalanàga. With the Commentary MÔitasaÿjãvanã, by ørã Halàyudha Bhañña. With the Chhandonirukti by Samãkùàchakravartã ørã Madhusådana Vidyàvàchaspati. Edited by Paõóit Kedàranàth of Jaipur. Third Edition. Revised with notes by Vidyàlaïkàr Anant Yajneèvar øàstrã Dhupkar.

The original work, as can be seen from the title, included the authorative commentary by ørã Halàyudha, and what amounts to two sub-commentaries. At the moment the momumental commentaries have not been prepared, and in their place I have simply added the metrical markings, and one or two notes, when there are difficulties that need explaining.

As with ørã Kedàrabhañña's VÔttaratnàkara, the immediate purpose in preparing this work has been to have a text to accompany the Pàëi prosody Vuttodaya, which is currently in preparation, and so the amount of time I can dedicate to this work has been unfortunately limited. Even so it has thrown much light on some of the more intractable problems associated with the Pàëi work, and a study of the text is recommended for anyone interested in Indian prosody.

ânandajoti Bhikkhu January 2004

4 Chandaþèàstra

Prathamo 'dhyàyaþ

[Paribhàùà]

[ÜÜÜ] dhã-èrã-strã m // 1:1 // [ÛÜÜ] varà sà y // 1:2 // [ÜÛÜ] kà guhà r // 1:3 // [ÛÛÜ] vasudhà s // 1:4 // [ÜÜÛ] sà te kva t // 1:5 // [ÛÜÛ] kadà sa j // 1:6 // [ÜÛÛ] kiü vada bh // 1:7 // [ÛÛÛ] na hasa n // 1:8 // gÔ l // 1:9 // gante // 1:10 // dhràdi-paraþ // 1:11 // he // 1:12 // lau saþ // 1:13 // glau // 1:14 // aùñau vasava iti // 1:15 //

Dvitãyo 'dhyàyaþ

[Devatà] chandaþ // 2:1 // gàyatrã // 2:2 // daivyekam // 2:3 // àsurã paÿcadaèa // 2:4 // pràjàpatyàùñau // 2:5 // yajuùàü ùad // 2:6 // sàmnàü dviþ // 2:7 // Ôcàü triþ // 2:8 // dvau dvau sàmnàü vardheta // 2:9 // trãüstrãnÔcàm // 2:10 // caturaè-caturaþ pràjàpatyàyàþ // 2:11 // ekaikaü èeùe // 2:12 // jahyàdàsurã // 2:13 //

5 Chandaþèàstra tàny-uùõig-anuùñub-bÔhatã-païkti-triùñub-jagatyaþ // 2:14 // tisrastisraþ sanàmnya ekaikà bràhmyaþ // 2:15 // pràgyajuùàmàrùya iti // 2:16 //

TÔtãyo 'dhyàyaþ

[Vaidikacchandas] pàdaþ // 3:1 // iyàdi-purõaþ // 3:2 // gàyatryà vasavaþ // 3:3 // jagatyà àdityàþ // 3:4 // viràjo dièaþ // 3:5 // triùñubho rudràþ // 3:6 // eka-dvi-tri-catuù-pàd-utkapàdam // 3:7 // àdyaü catuù-pàd-Ôtubhiþ // 3:8 // kvacin-tri-pàd-Ôùibhiþ // 3:9 // sà pàdanicÔt // 3:10 // sañka-saptakayor-madhye 'ùñàv-atipàdanicÔt // 3:11 // dvau navakau ùañ-kaè-ca nàgã // 3:12 // [Nàgã] viparãtà vàràhã // 3:13 // [Vàràhã] ùañ-kasaptakàùñakair-vardhamànà // 3:14 // [Vardhamànà] viparãtà pratiùñhà // 3:15 // [Pratiùñhà] tÔtãyaü dvipàc-càgata-gàyatràbhyàm // 3:16 // [Dvipàd Viràó] tripàn-traiùñubhaiþ // 3:17 // [Tripàd Viràó] uùõig-gàyatrau jàgataè-ca // 3:18 // [Uùõiþ] kakum-madhye ced-antyaþ // 3:19 // [Kakubh] pura-uùõik-puraþ // 3:20 // [Pura-uùõiþ] paroùõik-paraþ // 3:21 // [Paroùõiþ] catuùpàd-Ôùibhãþ // 3:22 // anuùñubh-gàyatraiþ // 3:23 // [Anuùñubh] tripàt-kvacij-jàgatàbhyàü ca // 3:24 // [Tripàdanuùñubh] madhye 'nte ca // 3:25 // bÔhatã jàgatas-trayaè-ca gàyatràþ // 3:26 // [BÔhatã] pathyà purvaè-cet-tÔtãyaþ // 3:27 // [BÔhatã Pathyà] nyaïkusàriõã dvãtãyah // 3:28 // [Nyaïkusàriõã] skandhogrãvã krauùñukeþ // 3:29 // [Skandhogrãvã] urobÔhatã yàskasya // 3:30 // [UrobÔhatã] upariùñàñbÔhatyante // 3:31 // [UpariùñàñbÔhatã] purastàñbÔhatã puraþ // 3:32 // [PurastàñbÔhatã] kvacin-navakàè-catvàraþ // 3:33 // vairàjau gàyatrau ca // 3:34 // tribhir-jàgatair-mahàbÔhatã // 3:35 // [MahàbÔhatã]

6 Chandaþèàstra satobÔhatã tàõóinaþ // 3:36 // [SatobÔhatã] païktir-jàgatau gàyatrau ca // 3:37 // [Païkti] purvau ced-ayujau sataþ païktiþ // 3:38 // [Sataþ Païkti] viparãtau ca // 3:39 // prastàrapaïktiþ purataþ // 3:40 // [Prastàrapaïkti] àstàrapaïktiþ parataþ // 3:41 // [âstàrapaïkti] viùõàrapaïktir-antaþ // 3:42 // [Viùõàrapaïkti] saüstàrapaïktir-bahiþ // 3:43 // [Saüstàrapaïkti] akùarapaïktiþ paÿcakàè-catvàraþ // 3:44 // [Akùarapaïkti] dvàvatyalpaèaþ // 3:45 // padapaïktiþ paÿca // 3:46 // [Padapaïkti] catuù-kaùañkau trayaè-ca // 3:47 // pathyà paÿcabhir-gàyatraiþ // 3:48 // [Païkti Pathyà] jagatã ùaóbhiþ // 3:49 // [Païkti Jagatã] ekena triùñubjyotiùmatã // 3:50 // [Triùñupjyotiùmatã] tathà jagatã // 3:51 // [Jyotiùmatã] purastàjjyotiþ prathamena // 3:52 // [Purastàjjyotis] madhyejyotir-madhyamena // 3:53 // [Madhyejyotis] upariùñàjyotir-antyena // 3:54 // [Upariùñàjyotis] ekasmin-paÿcake chandaþ èaïkumatã // 3:55 // [øaïkumatã] ùañke kakudmatã // 3:56 // [Kakudmatã] tripàdaõiùñha-madhyà pipãlikamadhyà // 3:57 // [Pipãlikamadhyà] viparãtà yavamadhyà // 3:58 // [Yavamadhyà] ånàdhikenaikena nicÔdbhurijau // 3:59 // [NicÔt] dvàbhyàü viràó-svaràjau // 3:60 // [Viràó-svaràó]

àditaþ saüdigdhe // 3:61 // devatàditaè-ca // 3:62 // agniþ savità somo bÔhaspatir-mitrà-varuõàvindro vièvedevà devatàþ // 3:63 // svaràþ ùaó-jarùabhagàndhàra-madhyam-apacamadhaivataniùàdàþ // 3:64 // sita-sàraïgapi-èaïga-kÔùõa-nãla-lohita-gaurà varõàþ // 3:65 // àgniveùya-kàùyapa-gautamàïgirasa-bhàrgava-kauèika-vàsiùñhàni gotràõã // 3:66 //

Caturtho 'dhyàyaþ catuþ-èatam-utkÔtiþ // 4:1 // [UtkÔti] caturaè-caturas-tyajed-utkÔteþ // 4:2 // tànyabhisaüvyàprebhyaþ kÔtiþ // 4:3 // [AbhikÔti] prakÔtyà copasarga-varjitaþ // 4:4 // [PrakÔti] dhÔtyaùñi-èakvarã-jagatyaþ // 4:5 // [DhÔtã Aùñi øakvarã Jagatã] pÔthak-pÔthak-purvata etànyevaiùàm // 4:6 // dvitãyaü dvitãyam-atitaþ // 4:7 //

7 Chandaþèàstra

[Laukikacchandas] atha laukikam // 4:8 // àtraiùñubhàc-ca yadàrùam // 4:9 // pàdaè-catur-bhàgaþ // 4:10 // yathà-vÔtta-samàptir-và // 4:11 // laþ samudrà gaõaþ // 4:12 // gau g-anta-madhyàdir-nlaè-ca // 4:13 //

[âryà] svarà ardha càryàrdham // 4:14 // atràyuï na j // 4:15 // ùaùño j // 4:16 // nlau và // 4:17 // nlau cet-padaü dvitãyàdi // 4:18 // saptamaþ prathamàdi // 4:19 // antye paÿcamaþ // 4:20 // ùaùñaè-ca l // 4:21 // triùu gaõeùu pàdaþ pathyàdhye ca // 4:22 // [âryà Pathyà] [ÈÈ Ð Ú Ð ÈÈ, Ð Ú Ð ÈÈ Ð Ú Ð ÈÈ Ð é ÈÈ Ð Ú Ð ÈÈ, Ð Ú Ð ÈÈ Ð Û Ð ÈÈ Ð é] vipulànyà1 // 4:23 // [âryà Vipulà] [ÈÈ Ð Ú Ð ÈÈ Ð Ú Ð ÈÈ Ð Ú Ð ÈÈ Ð é ÈÈ Ð Ú Ð ÈÈ Ð Ú Ð ÈÈ Ð Û Ð ÈÈ Ð é] capalà dvitãya-caturthau gmadhye jau // 4:24 // [ârya Capalà] [ÈÜ Ð ÛÜÛ Ð ÜÜ Ð ÛÜÛ Ð ÜÈ Ð Ú Ð ÈÈ Ð é ÈÜ Ð ÛÜÛ Ð ÜÜ Ð ÛÜÛ Ð ÜÈ Ð Û Ð ÈÈ Ð é] purve mukha-purvà // 4:25 // [âryà Mukhacapalà] [È Ü Ð ÛÜÛ Ð Ü Ü Ð ÛÜÛ Ð Ü È Ð Ú Ð ÈÈ Ð é ÈÈ Ð Ú Ð ÈÈ Ð Ú Ð ÈÈ Ð Û Ð ÈÈ Ð é] jaghana-purvetaratra // 4:26 // [ârya Jaghanacapalà] [ÈÈ Ð Ú Ð ÈÈÐ Ú Ð ÈÈ Ð Ú Ð ÈÈ Ð é ÈÜ Ð ÛÜÛ Ð Ü Ü Ð ÛÜÛ Ð Ü È Ð Û Ð ÈÈ Ð é] ubhayor-mahàcapalà // 4:27 // [âryà Mahàcapalà] [ÈÜ Ð ÛÜÛ Ð Ü Ü Ð ÛÜÛ Ð ÜÈ Ð Ú Ð ÈÈ Ð é ÈÜ Ð ÛÜÛ Ð Ü Ü Ð ÛÜÛ Ð ÜÈ Ð Û Ð ÈÈ Ð é]

1 The vipulà has the word break not at the end of the 3rd bar, but later (or not at all).

8 Chandaþèàstra

[Gãti]

àdhyardha-samà gãtiþ // 4:28 // [ÈÈ Ð Ú Ð ÈÈ Ð Ú Ð ÈÈ Ð Ú Ð ÈÈ Ð é ÈÈ Ð Ú Ð ÈÈ Ð Ú Ð ÈÈ Ð Ú Ð ÈÈ Ð é]

[Upagãti] antyenopagãtiþ // 4:29 // [ÈÈ Ð Ú Ð ÈÈ Ð Ú Ð ÈÈ Ð Û Ð ÈÈ Ð é ÈÈ Ð Ú Ð ÈÈ Ð Ú Ð ÈÈ Ð Û Ð ÈÈ Ð é]

[Udgãti] utkrameõodgãtiþ // 4:30 // [ÈÈ Ð Ú Ð ÈÈ Ð Ú Ð ÈÈ Ð Û Ð ÈÈ Ð é ÈÈ Ð Ú Ð ÈÈ Ð Ú Ð ÈÈ Ð Ú Ð ÈÈ Ð é]

[âryàgãti] ardhe vasugaõa àryàgãtiþ // 4:31 // [ÈÈ Ð Ú Ð ÈÈ Ð Ú Ð ÈÈ Ð Ú Ð ÈÈ Ð Èé ÈÈ Ð Ú Ð ÈÈ Ð Ú Ð ÈÈ Ð Ú Ð ÈÈ Ð Èé]

[Vaitàlãyaü]

[Vaitàlãya] vaitàlãyaü dviþsvarà ayuk-pàde yug-vasavo 'nte rlgaþ // 4:32 // [ÈÈÈÐÜÛÜÛÜ ÈÈÈÈÐÜÛÜÛÜ (x2)]

[Aupacchandasaka] gaupacchandasakam // 4:33 // [ÈÈÈÐÜÛÜÛÜÜ ÈÈÈÈÐÜÛÜÛÜÜ (x2)]

[âpàtalikà]

àpàtalikà bhgau g // 4:34 // [ÈÈÈÐÜÛÛÜÜ ÈÈÈÈÐÜÛÛÜÜ (x2)]

èeùe pareõa yuï na sàkam // 4:35 // ùaó càmièrà yuji // 4:36 //

9 Chandaþèàstra

[PràcyavÔtti] paÿcamena purvaþ sàkaü pràcyavÔttiþ // 4:37 // [ÈÈÈÐÜÛÜÛÜ ÜÛÜÛÈÐÜÛÜÛÜ (x2)]

[UdãcyavÔtti] ayuk-tÔtãyenodãcyavÔttiþ // 4:38 // [ÛÜÛÈÐÜÛÜÛÜ ÈÈÈÈÐÜÛÜÛÜ (x2)]

[PravÔttaka]

àbhyàü yugapat-pravÔttakam // 4:39 // [ÛÜÛÈÐÜÛÜÛÜ ÜÛÜÛÈÐÜÛÜÛÜ (x2)]

[Càruhàsinã] ayuk-càruhàsinã // 4:40 // [ÛÜÛÈÐÜÛÜÛÜ (x4)]

[Aparàntikà] yug-aparàntikà1 // 4:41 // [ÜÛÜÛÈÐÜÛÜÛÜ (x4)]

[Màtràsamakaü]

[Màtràsamaka] gantà dvir-vasavo màtràsamakaü l navamaþ // 4:42 // [ÈÈÐÈÈÐÛØÅÐÈÜ (x 4)]

[Vànavàsikà] dvàdaèaè-ca vànavàsikà // 4:43 // [ÈÈÐÈÈÐÛÈÛÐÈÜ (x 4)]

[Vièloka] vièlokaþ paÿcamàùñamau // 4:44 // [ÈÈÐÛÈÛÐÈÈÐÈÜ (x 4)]

1 ørã Halàyudha's example does not seem to fit the rule here, the example has the following scheme: ÛÛÛÜÛÈÐÜÛÜÛÜ.

10 Chandaþèàstra

[Citrà] citrà navamaè-ca // 4:45 // [ÈÈÐÛÈÛÐÛØÅÐÈÜ (x 4)]

[Upacitrà] parayut-kenopacitrà // 4:46 // [ÈÈÐÈÈÐÜÛÛÐÜÜ (x 4)]

[Pàdàkulaka]1 ebhiþ pàdàkulakam // 4:47 //

[Gãtyàryà]

[Gãtyàryà] gãtyàryà laþ // 4:48 // [ÛÛÛÛÐÛÛÛÛÐÛÛÛÛÐÛÛÛÛ (x 4)]

[øikhà]

èikhà viparyastàrdhà // 4:49 //

[Jyoti] laþ purvaè-cej-jyotiþ // 4:50 // [ÛÛÛÛÐÛÛÛÛÐÛÛÛÛÐÛÛÛÛÐÐÛÛÛÛÐÛÛÛÛÐÛÛÛÛÐÛÛÛÛ ÜÜÐÜÜÐÜÜÐÜÜÐÐÜÜÐÜÜÐÜÜÐÜÜ]

[Saumyà] gaè-cet-saumyà // 4:51 // [ÜÜÐÜÜÐÜÜÐÜÜÐÐÜÜÐÜÜÐÜÜÐÜÜ ÛÛÛÛÐÛÛÛÛÐÛÛÛÛÐÛÛÛÛÐÐÛÛÛÛÐÛÛÛÛÐÛÛÛÛÐÛÛÛÛ]

[Cålikà] cålikaikonatriüèad-ekatriüèad-ante g // 4:52 // [ÛÛÛÛÐÛÛÛÛÐÛÛÛÛÐÛÛ ÛÛÛÛÐÛÛÛÛÐÛÛÛÛÐÛÜ x 2] sà g yena na samà làü gla iti // 4:53 //

1 This metre is made up of a mixture of the 5 previous metres.

11 Chandaþèàstra

Paÿcamo 'dhyàyaþ vÔttam // 5:1 // samam-ardhasamaü viùamaü ca // 5:2 // samaü tàvat-kÔtvaþ kÔtam-ardhasamam // 5:3 // viùamaü ca // 5:4 // ràèyunam // 5:5 //

[Samànã] gliti samànã [ÜÛÜÛÜÛÜÛ] // 5:6 //

[Pramàõã] lgiti pramàõã [ÛÜÛÜÛÜÛÜ] // 5:7 //

[Vitàna] vitànam-anyat1 // 5:8 //

[Vaktraü]

[Vaktra] pàdasyànuùñub-vaktram // 5:9 // na prathamàtsnau // 5:10 // dvitãya-caturthayo raè-ca // 5:11 // vànyat // 5:12 // ya caturthàt // 5:13 // [ÅÅÅÅÐÛÜÜé (x4)] pathyà yujo j // 5:14 // [Pathyàvaktra] [ÅÅÅÅÐÛÜÜéÐÐÅÅÅÅÐÛÜÛé (x2)] viparãtaikãyam // 5:15 // [Viparãtavaktra] [ÅÅÅÅÐÛÜÛéÐÐÅÅÅÅÐÛÜÜé (x2)] capalàyujo n // 5:16 // [Capalàvaktra] [ÅÅÅÅÐÛÛÛéÐÐÅÅÅÅÐÛÜÜé (x2)]

1 The rule is very vague here. ørã Halàyudha illustrates the metre with verses having the following schemes: ÜÜÛÛÜÜÛÛ x 4; ÛÛÜÜÛÛÜÜÐÛÛÜÜÛÛÜÜ x 2; ÜÜÛÜÛÜÛÜ x 4; & ÜÛÛÜÛÛÜÜ x 4. VÔttaratnàkara's scheme is ÛÜÛÜÜÛÜÜ x 4.

12 Chandaþèàstra vipulà yug-laþ-saptamaþ // 5:17 // sarvataþ saitavasya // 5:18 // bhrau ntau ca // 5:19 // [Vaktra Bhavipulà, Ravipulà, Navipulà, Tavipulà]

[Bhavipulà (Piïgala): ÅÅÅÅÐÜÛÛéÐÐÅÅÅÅÐÛÜÛé (x2) or: (Saitava): ÅÅÅÅÐÜÛÛé (x4) Ravipulà (Piïgala): ÅÅÅÅÐÜÛÜéÐÐÅÅÅÅÐÛÜÛé (x2) or: (Saitava): ÅÅÅÅÐÜÛÜé (x4) Navipulà (Piïgala): ÅÅÅÅÐÛÛÛéÐÐÅÅÅÅÐÛÜÛé (x2) or: (Saitava): ÅÅÅÅÐÛÛÛé (x4) Tavipulà (Piïgala): ÅÅÅÅÐÜÜÛéÐÐÅÅÅÅÐÛÜÛé (x2) or: (Saitava): ÅÅÅÅÐÜÜÛé (x4)]

[ViùamavÔtta]

[Padacaturårdhva] pratipàdaü catur-vÔddhyà padacaturårdhvam // 5:20 // [Padacaturårdhva = 8 akùara, 12 akùara, 16 akùara, 20 akùara]

[âpãóa]

gàvanta àpãóaþ1 // 5:21 // [ÛÛÛÛÛÛÜÜ, ÛÛÛÛÛÛÛÛÛÛÜÜ, ÛÛÛÛÛÛÛÛÛÛÛÛÛÛÜÜ, ÛÛÛÛÛÛÛÛÛÛÛÛÛÛÛÛÛÛÜÜ]

[Pratyàpãóa] gàvàdau cet-pratyàpãóaþ // 5:22 // [ÜÜÛÛÛÛÛÛ, ÜÜÛÛÛÛÛÛÛÛÛÛ, ÜÜÛÛÛÛÛÛÛÛÛÛÛÛÛÛ, ÜÜÛÛÛÛÛÛÛÛÛÛÛÛÛÛÛÛÛÛ]

[Pratyàpãóa] pratyàpãóo gàvàdau ca // 5:23 // [ÜÜÛÛÛÛÜÜ, ÜÜÛÛÛÛÛÛÛÛÜÜ, ÜÜÛÛÛÛÛÛÛÛÛÛÛÛÜÜ, ÜÜÛÛÛÛÛÛÛÛÛÛÛÛÛÛÛÛÜÜ]

1 This metre and the two that follow are specific varieties of Padacaturàrdhva.

13 Chandaþèàstra

[Maÿjarã, Lavalã, AmÔtadhàrà] prathamasya viparyàse maÿjarã-lavaly-amÔtadhàràþ // 5:24 // [Maÿjarã = 12 akùara, 8 akùara, 16 akùara, 20 akùara Lavalã = 16 akùara, 12 akùara, 8 akùara, 20 akùara AmÔtadhàÔà = 20 akùara, 12 akùara, 16 akùara, 8 akùara]

[Udgatà] udgatàm-ekataþ sjau slau, nsau jgau, bhnau jlau g, sjau sjau g // 5:25 // [ÛÛÜÛÜÛÛÛÜÛ, ÛÛÛÛÛÜÛÜÛÜ, ÜÛÛÛÛÛÛÜÛÛÜ, ÛÛÜÛÜÛÛÛÜÛÜÛÜ]

[Saurabhaka] tÔtãyasya saurabhakaü rnau bhgau // 5:26 // [ÛÛÜÛÜÛÛÛÜÛ, ÛÛÛÛÛÜÛÜÛÜ, ÜÛÜÛÛÛÜÛÛÜ, ÛÛÜÛÜÛÛÛÜÛÜÛÜ]

[Lalita] lalitaü nau sau // 5:27 // [ÛÛÜÛÜÛÛÛÜÜ, ÛÛÛÛÛÜÛÜÛÜ, ÛÛÛÛÛÛÛÛÜÛÛÜ, ÛÛÜÛÜÛÛÛÜÛÜÛÜ]

[Upasthitapracupita] upasthitapracupitaü pÔthag-àdhyaü msau jbhau gau, snau jrau g, nau s, nau n jyau // 5:28 //

[ÜÜÜÛÛÜÛÜÛÜÛÛÜÜ, ÛÛÜÛÛÛÛÜÛÜÛÜÜ, ÛÛÛÛÛÛÛÛÜ, ÛÛÛÛÛÛÛÛÛÛÜÛÛÜÜ]

[Vardhamàna] vardhamànaü nau snau nsau // 5:29 // [ÜÜÜÛÛÜÛÜÛÜÛÛÜÜ, ÛÛÜÛÛÛÛÜÛÜÛÜÜ, ÛÛÛÛÛÛÛÛÜÛÛÛÛÛÛÛÛÜ, ÛÛÛÛÛÛÛÛÛÛÜÛÛÜÜ]

14 Chandaþèàstra

[øuddhaviràóÔùabha]

èuddhaviràóÔùabhaü tajràþ // 5:30 // [ÜÜÜÛÛÜÛÜÛÜÛÛÜÜ, ÛÛÜÛÛÛÛÜÛÜÛÜÜ, ÜÜÛÛÜÛÜÛÜ, ÛÛÛÛÛÛÛÛÛÛÜÛÛÜÜ]

[ArdhasamavÔtta] ardhe // 5:31 //

[Upacitraka] upacitrakaü sau slau g, bhau bhgau g // 5:321 // [ÛÛÜÛÛÜÛÛÜÛÜÐÐÜÛÛÜÛÛÜÛÛÜÜ]

[Drutamadhyà] drutamadhyà bhau bhgau g, jgau jyau // 5:33 // [ÜÛÛÜÛÛÐÜÛÛÜÜÐÐÛÜÛÜÛÐÜÛÛÜÜ]

[Vegavatã] vegavatã sau sgau, bhau bgau g // 5:34 // [ÛÛÜÛÛÐÜÛÛÜÜÐÐÜÛÛÜÛÛÐÜÛÛÜÜ]

[Bhadraviràj] bhadraviràó tjau rgau, msau jgau g // 5:35 // [ÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÜÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ]

[Ketumatã] ketumatã sjau sgau, bhrau ngau g // 5:36 // [ÛÛÜÛÜÛÛÛÜÜÐÐÜÛÛÜÛÜÛÛÛÜÜ]

[âkhyànakã]

àkhyànakã tau jgau g, jtau jgau g // 5:37 // [ÜÜÛÜÜÛÛÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÜÛÛÜÛÜÜ]

1 From here on the names are only identified when there may be some confusion, otherwise when the rule is followed by metrical markings the name is as the first word in the rule.

15 Chandaþèàstra

[Viparãtàkhyànakã] viparãtàkhyànakã jtau jgau g, tau jgau g // 5:38 // [ÛÜÛÜÜÛÛÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÜÛÛÜÛÜÜ]

[Hariõaplutà] hariõaplutà sau slau g, nbhau bhrau // 5:39 // [ÛÛÜÛÛÜÛÛÜÛÜÐÐÛÛÛÜÛÛÜÛÛÜÛÜ]

[Aparavaktra] aparavaktraü nau rlau g, njau jrau // 5:40 // [ÛÛÛÛÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÛÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜ]

[Puùpitagrà] puùpitagrà nau ryau, njau jrau g // 5:41 // [ÛÛÛÛÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ]

[Yavamatã] yavamatã rjau rjau, jrau jrau g // 5:42 // [ÜÛÜÛÜÛÜÛÜÛÜÛÐÐÛÜÛÜÛÜÛÜÛÜÛÜÜ]

[øikhà]

èikhaikonatriüdaèadektriüdaèadante g // 5:43 // [ÛÛÛÛÛÛÛÛÛÛÛÛÛÛÛÛÛÛÛÛÛÛÛÛÛÛÛÛÜ ÛÛÛÛÛÛÛÛÛÛÛÛÛÛÛÛÛÛÛÛÛÛÛÛÛÛÛÛÛÛÜ x 2]

[Khaÿjà] khaÿjà mahatyayujãti // 5:44 // [ÛÛÛÛÛÛÛÛÛÛÛÛÛÛÛÛÛÛÛÛÛÛÛÛÛÛÛÛÛÛÜ ÛÛÛÛÛÛÛÛÛÛÛÛÛÛÛÛÛÛÛÛÛÛÛÛÛÛÛÛÜ x 2]

16 Chandaþèàstra

úaùño 'dhyàyaþ yatir-vac-chedaþ // 6:1 //

[Gàyatrã]

[Tanumadhyà] tanumadhyà tyau [ÜÜÛÛÜÜ] // 6:2 //

[Uùõiþ]

[Kumàralalità] kumàralalità jsau g [ÛÜÛÛÛÜÜ] // 6:3 //

[Anuùñubh]

[Màõavakàkrãóitaka] màõavakàkrãóitakaü bhtau lgau [ÜÛÛÜÜÛÛÜ] // 6:4 //

[Citrapadà] citrapadà bhau gau [ÜÛÛÜÛÛÜÜ] // 6:5 //

[Vidyunmàlà] vidyunmàlà mau gau [ÜÜÜÜÜÜÜÜ] // 6:6 //

[Haüsaruta]

[haüsarutaü mnau gau]1 [ÜÜÜÛÛÛÜÜ] // 6:7 //

[BÔhatã]

[BhujagaèièusÔtà] bhujagaèièusÔtà nau m [ÛÛÛÛÛÛÜÜÜ] // 6:7 //

[Halamukhã] halamukhã-rnau s [ÜÛÜÛÛÛÛÛÜ] // 6:8 //

1 In square brackets in the original. As the number of the såtra is not sequential it's not clear why it has been added in here, or by whom.

17 Chandaþèàstra

[Païkti]

[øuddhaviràj]

èuddhaviràó msau jgau [ÜÜÜÛÛÜÛÜÛÜ] // 6:9 //

[Paõava] paõavo mnau ygau [ÜÜÜÛÛÛÜÜÛÜ] // 6:10 //

[Rukmavatã] rukmavatã bhmau sgau [ÜÛÛÜÜÜÛÛÜÜ] // 6:11 //

[Mayårasàriõã] mayårasàriõã rjau rgau [ÜÛÜÛÜÛÜÛÜÜ] // 6:12 //

[Mattà] mattà mbhau sgau [ÜÜÜÜÛÛÛÛÜÜ] // 6:13 //

[Upasthità] upasthità tjau jgau [ÜÜÛÛÜÛÛÜÛÜ] // 6:14 //

[Triùñubh]

[Indravajrà] indravajrà tau jgau g [ÜÜÛÜÜÛÛÜÛÜÜ] // 6:15 //

[Upendravajrà] upendravajrà jtau jgau g [ÛÜÛÜÜÛÛÜÛÜÜ] // 6:16 //

[Upajàti]

àdyantàvupajàtayaþ1 // 6:17 //

[Dodhaka] dodhakaü bhau bhgau g [ÜÛÛÜÛÛÜÛÛÜÜ] // 6:18 //

1 It appears in the literature that a much wider interpretation was given to the rule than is given here (which resticts the mixing of lines to Indravajrà and Upendravajrà), so that even lines having either more or less than 11 syllables were allowed to be mixed into the verse, and still the name Upajàti would prevail.

18 Chandaþèàstra

[øàlini]

èàlini mtau tgau g; samudra-Ôùayaþ [ÜÜÜÜ,ÜÛÜÜÛÜÜ] // 6:19 //

[Vàtormã] vàtormã mbhau tgau g ca [ÜÜÜÜÛÛÜÜÛÜÜ] // 6:20 //

[Bhramaravilasita] bhramaravilasitaü mbhau nlau g [ÜÜÜÜÛÛÛÛÛÛÜ] // 6:21 //

[Rathoddhatà] rathoddhatà rnau rlau g [ÜÛÜÛÛÛÜÛÜÛÜ] // 6:22 //

[Svàgatà] svàgatà rnau bhgau g [ÜÛÜÛÛÛÜÛÛÜÜ] // 6:23 //

[VÔntà] vÔntà nau sgau g [ÛÛÛÛÛÛÛÛÜÜÜ] // 6:24 //

[øyenã]

èyenã rjau rlau g [ÜÛÜÛÜÛÜÛÜÛÜ] // 6:25 //

[Vilàsinã] vilàsinã jrau jgau g [ÛÜÛÜÛÜÛÜÛÜÜ] // 6:26 //

[Jagatã]

[Jagatã ] jagatã // 6:27 //

[Vaüèasthà] vaüèasthà jtau jrau [ÛÜÛÜÜÛÛÜÛÜÛÜ] // 6:28 //

[Indravaüèà] indravaüèà tau jrau [ÜÜÛÜÜÛÛÜÛÜÛÜ] // 6:29 //

19 Chandaþèàstra

[Drutavilambita] drutavilambitaü nbhau bhrau [ÛÛÛÜÛÛÜÛÛÜÛÜ] // 6:30 //

[Toñaka] toñakaü saþ [ÛÛÜÛÛÜÛÛÜÛÛÜ] // 6:31 //

[Puña] puño nau myau; vasu-samudràþ [ÛÛÛÛÛÛÜÜ,ÜÛÜÜ] // 6:32 //

[Jaloddhatagati] jaloddhatagatir-jsau jsau; rasartavaþ // 6:33 // [ÛÜÛÛÛÜ,ÛÜÛÛÛÜ]

[Tata] tataü nau mrau [ÛÛÛÛÛÛÜÜÜÜÛÜ] // 6:34 //

[Kusumavicitrà] kusumavicitrà nyau nyau [ÛÛÛÛÜÜÛÛÛÛÜÜ] // 6:35 //

[Caÿcalàkùikà] caÿcalàkùikà nau rau [ÛÛÛÛÛÛÜÛÜÜÛÜ] // 6:36 //

[Bhujaïgaprayàta] bhujaïgaprayàtaü yaþ [ÛÜÜÛÜÜÛÜÜÛÜÜ] // 6:37 //

[Sragviõã] sragviõã raþ [ÜÛÜÜÛÜÜÛÜÜÛÜ] // 6:38 //

[Pramitàkùarà] pramitàkùarà sjau sau [ÛÛÜÛÜÛÛÛÜÛÛÜ] // 6:39 //

[Kàntotpãóà] kàntotpãóà bhmau smau [ÜÛÛÜÜÜÛÛÜÜÜÜ] // 6:40 //

[Vaièvadevã] vaièvadevã mau, yàv-indriya-Ôùayaþ [ÜÜÜÜÜ,ÜÛÜÜÛÜÜ] // 6:41 //

20 Chandaþèàstra

[Vàhinã] vàhinã tyau myàv-Ôùikàmaèaràþ [ÜÜÛÛÜÜÜÜÜÛÜÜ] // 6:42 //

[Navamàlinã] navamàlinã njau bhyàv-iti [ÛÛÛÛÜÛÜÛÛÛÜÜ] // 6:43 //

Saptamo 'dhyàyaþ

[Atijagatã]

[Prahàrùiõã] prahàrùiõã mnau jrau g; trika-daèakau [ÜÜÜ,ÛÛÛÛÜÛÜÛÜÜ] // 7:1 //

[Rucirà] rucirà jbhau sjau g; catur-navakau [ÛÜÛÜ,ÛÛÛÛÜÛÜÛÜ] // 7:2 //

[Mattamayåra] mattamayåraü mtau ysau g; samudra-navakau // 7:3 // [ÜÜÜÜ,ÜÛÛÜÜÛÛÜÜ]

[Gaurã] gaurã nau nsau g [ÛÛÛÛÛÛÛÛÛÛÛÜÜ] // 7:4 //

[øakvarã]

[Asaübàdhà] asaübàdhà mtau nsau gàv-indriya-navakau [ÜÜÜÜÜ,ÛÛÛÛÛÛÜÜÜ] // 7:5 //

[Aparàjità] aparàjità nau rsau lgau; svara-Ôùayaþ [ÛÛÛÛÛÛÜ,ÛÜÛÛÜÛÜ] // 7:6 //

[Prahaõakalità] prahaõakalità nau bhnau lgau ca [ÛÛÛÛÛÛÜÛÛÛÛÛÛÜ] // 7:7 //

[Vasantatilakà] vasantatilakà tbhau jau gau [ÜÜÛÜÛÛÛÜÛÛÜÛÜÜ] // 7:8 //

21 Chandaþèàstra

[Siühonnatà] siühonnatà kàèyapasya // 7:9 //

[Uddharùiõã] uddharùiõã saitavasya // 7:10 //

[Atièakvarã]

[Candràvartà] candràvartà nau nau s [ÛÛÛÛÛÛÛÛÛÛÛÛÛÛÜ] // 7:11 //

[Màlartunavakau] màlartunavakau cet [ÛÛÛÛÛÛ,ÛÛÛÛÛÛÛÛÜ] // 7:12 //

[Maõiguõanikar] maõiguõanikaro; vasvÔùayaþ [ÛÛÛÛÛÛÛÛÛÛÛÛÛÛÜ] // 7:13 //

[Màlinã] màlinã nau myau y [ÛÛÛÛÛÛÜÜÜÛÜÜÛÜÜ] // 7:14 //

[Aùñi]

[»ùabhajavilasita]

Ôùabhajavilasitaü bhrau nau ngau; svara-navakau // 7:15 // [ÜÛÛÜÛÜÛ,ÛÛÛÛÛÛÛÛÜ]

[Atyaùñi]

[Hariõã] hariõã nsau mrau slau g-Ôtu-samudra-Ôùayaþ // 7:16 //

[ÛÛÛÛÛÜ,ÜÜÜÜ, ÛÜÛÛÜÛÜ]

[PÔthvã] pÔthvã jsau jsau yalau g; vasu-navakau // 7:17 // [ÛÜÛÛÛÜÛÜ,ÛÛÛÜÛÜÜÛÜ]

22 Chandaþèàstra

[Vaüèapantrapatita] vaüèapantrapatitaü bhrau nbhau nlau g; dig-Ôùayaþ // 7:18 // [ÜÛÛÜÛÜÛÛÛÜ,ÛÛÛÛÛÛÜ]

[Mandàkràntà] mandàkràntà mbhau ntau tgau g; samudra-rtu-svaràþ // 7:19 // [ÜÜÜÜ,ÛÛÛÛÛÜ,ÜÛÜÜÛÜÜ]

[øikhariõã]

èikhariõã ymau nsau bhlau g-Ôturudràþ // 7:20 // [ÛÜÜÜÜÜ,ÛÛÛÛÛÜÜÛÛÛÜ]

[DhÔti]

[Kusumitalatàvellità] kusumitalatàvellità mtau nyau yàv-indriya-rtu-svaràþ // 7:21 // [ÜÜÜÜÜ,ÛÛÛÛÛÜ,ÜÛÜÜÛÜÜ]

[AtidhÔti]

[øàrdålavikrãóita]

èàrdålavikrãóitaü msau jsau tau, gàditya-Ôùayaþ // 7:22 // [ÜÜÜÛÛÜÛÜÛÛÛÜ,ÜÜÛÜÜÛÜ]

[KÔti]

[Suvadanà] suvadanà mrau bhnau ybhau lgàv-Ôùi-svara-rtavaþ // 7:23 // [ÜÜÜÜÛÜÜ,ÛÛÛÛÛÛÜ,ÜÜÛÛÛÜ]

[VÔtta] glitã vÔttam // 7:24 // [ÜÛÜÛÜÛÜÛÜÛÜÛÜÛÜÛÜÛÜÛ]

[PrakÔti]

[Sragdharà] sragdharà mrau bhnau yau y; triþsaptakàþ // 7:25 // [ÜÜÜÜÛÜÜ,ÛÛÛÛÛÛÜ,ÜÛÜÜÛÜÜ]

23 Chandaþèàstra

[âkÔti]

[Madraka] madrakaü bhrau nrau nrau ngau; dig-àdityàþ // 7:26 // [ÜÛÛÜÛÜÛÛÛÜ,ÛÜÛÛÛÜÛÜÛÛÛÜ]

[VikÔti]

[Aèvalalità] aèvalalità njau bhjau bhjau bhlau g-rudràdityàþ // 7:27 // [ÛÛÛÛÜÛÜÛÛÛÜ,ÛÜÛÛÛÜÛÜÛÛÛÜ]

[Mattàkrãóà] mattàkrãóà mau tnau nau nlau g; vasu-paÿca-daèakau // 7:28 // [ÜÜÜÜÜÜÜÜ,ÛÛÛÛÛ,ÛÛÛÛÛÛÛÛÛÜ]

[SaïkÔti]

[Tanvã] tanvã bhtau nsau bhau nyàv-indriya-svara-màsàþ // 7:29 // [ÜÛÛÜÜ,ÛÛÛÛÛÛÜ,ÜÛÛÜÛÛÛÛÛÛÜÜ]

[AbhikÔti]

[Krauÿcapadà] krauÿcapadà bhmau sbhau nau nau g; bhåtendriya-vasvÔùayaþ // 7:30 // [ÜÛÛÜÜ,ÜÛÛÜÜ,ÛÛÛÛÛÛÛÛ,ÛÛÛÛÛÛÜ]

[UtkÔti]

[BhujaïgavijÔmbhita] bhujaïgavijÔmbhitaü mau tnau nau rsau lgau; vasu-rudra-Ôùayaþ // 7:31 // [ÜÜÜÜÜÜÜÜ,ÛÛÛÛÛÛÛÛÛÛÜ,ÛÜÛÛÜÛÜ]

[Apavàhaka] apavàhako mnau nau nau nsau gau; nava-rtu-rasendriyàõi // 7:32 // [ÜÜÜÛÛÛÛÛÛ,ÛÛÛÛÛÛ,ÛÛÛÛÛÛ,ÛÛÜÜÜ]

24 Chandaþèàstra

[Daõóaka]

[Daõóaka] daõóako nau raþ // 7:33 //

[CaõóavÔùñiprayàta] prathamaè-caõóavÔùñiprayàtaþ // 7:34 // [ÛÛÛÛÛÛÜÛÜÜÛÜÜÛÜÜÛÜÜÛÜÜÛÜÜÛÜ] anyatra ràtamàõóavyàbhyàm // 7:35 //

[Pracita]

èeùaþ pracita iti // 7:36 //

Aùñamo 'dhyàyaþ

[Parièiùñhà]

atrànuktaü gàthà // 8:1 //

[Triùñubh]

[Kuómaladantã] kuómaladantã bhtau ngau g-indriya-rasàþ [ÜÛÛÜÜ,ÛÛÛÛÜÜ] // 8:2 //

[Jagatã]

[Varatanu] varatanur-njau jrau, ùaó-rasàþ [ÛÛÛÛÜÛ,ÛÜÛÜÛÜ] // 8:3 //

[Jaladharamàlà] jaladharamàlà mbhau smau samudra-vasuvaþ [ÜÜÜÜ,ÛÛÛÛÜÜÜÜ] // 8:4 //

[Gaurã] gaurã nau rau [ÛÛÛÛÛÛÜÛÜÜÛÜ] // 8:5 //

25 Chandaþèàstra

[Lalanà] lalanà bhtau nsàv-indriya-rùayaþ [ÜÛÛÜÜ,ÛÛÛÛÛÛÜ] // 8:6 //

[Atijagatã]

[Kanakaprabhà] kanakaprabhà sjau sjau g [ÛÛÜÛÜÛÛÛÜÛÜÛÜ] // 8:7 //

[Kuñilagati] kuñilagatir-nau tau g, svara-rtavaþ [ÛÛÛÛÛÛÜ,ÜÛÜÜÛÜ] // 8:8 //

[øakvarã]

[Varasundarã] varasundarã bhjau snau gau // 8:9 // [ÜÛÛÛÜÛÛÛÜÛÛÛÜÜ]

[Kuñilà] kuñilà mbhau nyau gau, veda-rasa-samudràþ // 8:10 // [ÜÜÜÜ,ÛÛÛÛÛÛ,ÜÜÜÜ]

[Aùñi]

[øailaèikhà]

èailaèikhà bhrau nnau bhgau, bhåta-rasendriyàõi // 8:11 // [ÜÛÛÜ,ÛÜÛÛÛÛ,ÛÛÜÛÛÜ]

[Varayuvatã] varayuvatã bhrau ynau ngau // 8:12 // [ÜÛÛÜÛÜÛÜÜÛÛÛÛÛÛÜ]

[Atyaùñi]

[Atièàyin] atièàyinã, sau jbhau jgau g, dik-svaràþ // 8:13 // [ÛÛÜÛÛÜÛÜÛÜ,ÛÛÛÜÛÜÜ]

26 Chandaþèàstra

[Avitatha] avitathaü njau bhjau jlau g // 8:14 // [ÛÛÛÛÜÛÜÛÛÛÜÛÛÜÛÛÜ]

[Kokilaka] vasv-indriya-samudràè-cet-kokilakam // 8:15 // [ÛÛÛÛÜÛÜÛ,ÛÛÜÛÛ,ÜÛÛÜ]

[DhÔti]

[Vibudhapriyà] vibudhapriyà rsau jau bhrau, vasu-dièaþ // 8:16 // [ÜÛÜÛÛÜÛÜ,ÛÛÜÛÜÛÛÜÛÜ]

[Nàràcaka] nàràcakaü nau rau rau // 8:17 // [ÛÛÛÛÛÛÜÛÜÜÛÜÜÛÜÜÛÜ]

[AtidhÔti]

[Vismità] vismità ymau nsau rau g, rasa-rtu-svaraþ // 8:18 // [ÛÜÜÜÜÜ,ÛÛÛÛÛÜ,ÜÛÜÜÛÜÜ]

[KÔti]

[øaèivadanà]

èaèivadanà njau bhjau j jrau, rudra-dièaþ // 8:19 // [ÛÛÛÛÜÛÜÛÛÛÜ,ÛÛÜÛÛÜÛÜÛÜ]

dvikau glau // 8:20 // mièrau ca // 8:21 // pÔthaglà mièràþ // 8:22 // vasuvas-trikàþ // 8:23 // lardhe // 8:24 // saike g // 8:25 // pratiloma-gaõaü dvir-làdyam // 8:26 // tatogyekaü jahyàt // 8:27 // dvir-ardhe // 8:28 // råpe èånyam // 8:29 // dviþ èånye // 8:30 //

27 Chandaþèàstra tàvad-ardhe tad-giõitam // 8:31 // dvir-dyånaü tad-antànàm // 8:32 // ekone 'dhvà1 // 8:33 // pare pårõam // 8:34 // pare pårõam-iti // 8:35 //

1 This såtra is relegated to the notes (without explanation) in the original edition, though it is sequentially numbered as here.

28

VÔttaratnàkara

by

ørã Kedàrabhañña

edited by

ânandajoti Bhikkhu

2003/2547

VÔttaratnàkara

30 VÔttaratnàkara

Preface

Texts & Abbreviations:

VR = VÔttaratnàkara.

P = Vàsudev Laxmaõ Shàstrã Paõèãkar (ed), VÔittaratnàkara of ørãmat Kedàrabhañña, with the commentary by Nàràyaõabhañña (3rd Edition Bombay, 1906). As on the whole this edition seemed to be the most reliable I have made it the basis for the present work.

V = Welivitiye Sri Sorata Thero (ed), Vruththarathnakaraya (1926, reprinted Colombo, 2001). This edition has the text printed in Devanàgari at the front of the book, and this has been used for noting the variants, except where otherwise stated. The Vyàkhyà contains a transliteration of the text into Sinhala script, and Ven. Sorata's very useful commentary. There are many additions to the text in the Vyàkhyà as explained in the foreword, however there are also many differences in the readings, and some omissions, which have not been explained.

S = Very Rev. C.A. Seelakkhandha Mahà Sthavira (ed), Vrittaratnàkara by Pandit Kedàrabhatta, with its commentary Vrittaratnàkarapancikà by Prof. Srã Ràmacandra Kavi Bhàrati (Bombay, 1908).

Dh = ørã Dharànanda øàstrã (ed), ørã Bhaññakedàraviracitam VÔttaratnàkaram (1st printing Delhi, 1972, reprinted 1999); the text as printed at the beginning of the book (pgs xiii - xxiii) has been compared for the variant readings.

Other works consulted:

Chøà = Paõóit Kedàranàth of Jaypur (ed), Chhandas øàstra by ørã Piïgalanàga, with the commentary MÔitasaÿjãvanã by ørã Halàyudha Bhañña (3rd edition Bombay, 1938). The most authoritive work on Sanskrit prosody, written as såtras, rather than as kàrikàs, as with VR, ChM, SB, Vutt. etc.

ChM = Vàsudev Laxmaõ Shàstrã Paõèãkar (ed), Chhandomaÿjarã of Gaïgàdàsa (Bombay, 1906). Published together with P.

øB = Vàsudev Laxmaõ Shàstrã Paõèãkar (ed), ørutabodha of Kàlidàsa (Bombay, 1906). Published together with P.

Vutt: Vuttodaya, The Composition of Metre, by Ven. Saïgharakkhita, ânandajoti Bhikkhu (ed, 2003). Vuttodaya is an edited translation of VÔttaratnàkara into Pàëi made by Saïgharakkhita Mahàsàmi. We can often see from the translation what reading Ven. Saïgharakkhita had in the manuscripts he was following and this sometimes helps us to reconstruct the text of VÔttaratnàkara, at least so far as it was known in 12th century ørã Lanka.

31 VÔttaratnàkara

The immediate purpose in preparing this edition of VÔttaratnàkara was to have a text to accompany the edition of Vuttodaya that is currently under preperation. Vuttodaya itself is an edited translation of the Sanskrit work, and we therefore are in an almost unique position of being able to show what the lines looked like in the Sanskrit, together with its Pàëi translation.

Although in the body of the text the normal sort of variants occur, in the SamavÔtta section (TÔtãyo 'dhyàyaþ) in particular the variations are very great. The samavÔtta metres are the main metres used in the Classical period, and it seems everybody felt free to augment the metres listed in this section, so that it is almost impossible to see what the original text must have looked like.

Because of this, in preparing this edition I have tried to err on the side of caution, and have only admitted a kàrikà into the text, when it is supported by all the editions consulted. Verse 5 of the present work states that the book will describe 136 metres (only).

As the text stands the Sama-, Ardhasama-, & ViùamavÔtta sections alone account for 127 metres; and if we count the metres in the MàtràvÔtta section there are 25 metres. When we compare the present text of VÔttaratnàkara with Chandaþèàstra & Vuttodaya, we can see that there are some metres in the former text not found in either of the others. Nearly all of these occur in the SamavÔtta section of the text, which is where the main variations occur anyway. If we were to exclude those metres from the text, the number given in verse 5 would in fact be about correct.

I would therefore suggest that all the metres in the SamavÔtta section upto Pàïkti in Supratiùñhà (i.e. vss 65 - 70), are probably additions;1 and the same applies to the following metres: 72; Vasumatã 73; Mauktikamàlà 104; Upasthità 105; Maõimàlà 118; Prabhà 125; Màlanã 126; Elà 144; Candralekhà 145; Narkuñaka 153. I have therefore placed these metres in brackets in this edition, although nothing definite about their status can be made until someone examines the manuscript evidence and establishes an authorative edition.

In this edition I have adopted certain usages, like normally writing cch in place of ch after short vowels; omitting the doubling of certain akùara after r, e.g. àryà, in place of àryyà; ardhà, in place of arddhà; prakãrtita, in place of prakãrttita, etc. These variants, which occur in the editions consulted, are merely orthographical, and have therefore not been noted in the variant readings.

ânandajoti Bhikkhu, 2003/2547

1 Perhaps added for the sake of completion.

32 VÔttaratnàkara

VÔttaratnàkaram1

Prathamo 'dhyàyaþ2 [saüjÿàbhidhàna]3

ørã Gaõeèàya Namaþ4

ÛÛÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÜÜÜÐÛÜÛÜ sukhasantànasiddhy-arthaü natvà brahmàcyutàrcitam | ÜÜÛÜÐÛÜÜÜÐÐÜÛÜÜÐÛÜÛÜ gaurãvinàyakopetaü èaükaraü lokaèaükaram || 1 ||5

ÜÜÛÜÐÛÜÜÜÐÐÜÜÜÜÐÛÜÛÜ vedàrthaèaivaèàstrajÿaþ6 pavyeko7 'bhåddvijottamaþ | ÜÛÜÜÐÛÜÜÜÐÐÛÛÜÜÐÛÜÛÜ tasya putro 'sti kedàraþ èivapàdàrcate rataþ || 2 ||

ÜÜÜÛÐÛÜÜÜÐÐÜÛÜÛÐÛÜÛÜ tenedaü kriyate chando lakùyalakùaõasaüyutaü | ÜÛÜÜÐÛÜÜÛÐÐÜÜÜÛÐÛÜÛÜ vÔttaratnàkaraü nàma bàlànàü sukhasiddhaye8 || 3 ||9

ÜÛÜÛÐÛÜÜÜÐÐÛÜÜÜÐÛÜÛÜ piïgalàdibhiràcàryair-yad-uktaü laukikaü dvidhà | ÜÜÜÛÐÛÜÜÜÐÐÜÜÛÛÐÛÜÛÜ màtràvarõavibhedena cchandas-tad-iha kathyate || 4 ||

ÛÛÜÛÐÛÜÜÜÐÐÜÛÜÛÐÛÜÛÜ ùaóadhyàyanibaddhasya cchandaso 'sya10 parisphuñam | ÛÜÛÛÐÛÜÜÜÐÐÜÜÛÛÐÛÜÛÜ pramàõam-iha11 vijÿeyaü ùañ-triüèad-adhikaü èatam || 5 ||12

1 P, S: ørãþ VÔttaratnàkaram. 2 Dh prints this chapter number at the end of the chapter; though the other chapter numbers are marked. 3 Drawn from the end-title as it occurs in P. 4 P, V omit this line. Dh prints it before VÔttartnàkaram. 5 The whole of the 1st chapter except for vs. 11 is written in Pathyàvaktra (or øloka) which is described in the next chapter. 6 S: vedànta- . 7 P fn: pañhyekaþ. V: pañhyeko, with a variant pavyeko in brackets. S: pañhyeko. 8 Dh: sukhabuddhaye; Vutt. reads sukhabuddhiyà in the parallel. 9 P has 2 variants recorded here: iti tribhir-vièeùakam; & iti kalàpakam. 10 P fn: 'pi. 11 V, S: -api 12 V: kalàpakam, in brackets.

33 VÔttaratnàkara

ÛÜÛÜÐÛÜÜÜÐÐÜÜÛÛÐÛÜÛÜ myarastajabhnagairlàntairebhir-daèabhir-akùaraiþ | ÛÜÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÜÛÛÐÛÜÛÜ samastaü vàïmayaü vyàptaü trailokyam-iva viùõunà || 6 ||

ÜÛÜÜÐÛÜÜÜÐÐÛÜÜÛÐÛÜÛÜ sarvagurmo mukhàntarlau yaràvantagalau satau | ÛÜÜÜÐÛÜÜÜÐÐÛÜÜÛÐÛÜÛÜ gmadhyàdyau jbhau trilo no 'ùñau bhavanty-atra guõàstrikàþ || 7 ||

ÜÜÜÜÐÛÜÜÛÐÐÛÛÜÛÐÛÜÛÜ jÿeyàþ sarvàntam-adhyàdi guravo 'tra catuù-kalàþ | ÛÜÛÜÐÛÜÜÜÐÐÜÜÜÛÐÛÜÛÜ gaõàè-catur-laghåpetàþ1 paÿcàryàdiùu saüsthitàþ || 8 ||

ÜÜÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÜÜÛÐÛÜÛÜ sànusvàro visargànto dãrgho yuktaparaè-ca yaþ2 | ÜÜÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÜÜÜÐÛÜÛÜ và pàdànte3 tvasau gvakro jÿeyo 'nyo màtriko4 lÔjuþ || 9 ||

ÜÜÜÛÐÛÜÜÛÐÐÜÜÜÛÐÛÜÛÜ pàdàdàviha varõasya saüyogaþ kramasaüjÿakaþ5 | ÛÜÛÜÐÛÜÜÜÐÐÛÛÜÜÐÛÜÛÜ puraþ-sthitena6 tena syàl-laghutàpi kvacid-guroþ7 || 10 || idam-asyodàharaõaü:8

ÛÛÜÐÜÛÛÐÜÜÐÐÛÜÛÐÜÜÐÛÜÛÐÛÛÜÐÜ taruõaü sarùapaèàkaü navodanaü9 picchilàni10 ca dadhãni | ÜÜÐÛÜÛÐÜÛÛÐÐÜÛÛÐÜÜÐÛÐÜÜÐÜ alpavyayena sundari gràmyajano miùñam-aènàti || 11 ||11

1 Dh: gaõa-, which may be a printer's error, as it would leave 2 light syllables in 2nd & 3rd positions, which is normally avoided. 2 P fn: saþ. 3 P fn: pàdàntaþ. 4 Dh, P fn: màtÔko. 5 S: -jÿitaþ, with fn: jÿakaþ. 6 S: puras-thitena, with fn: puraþ-sthitena. 7 V: -garoþ 8 Dh omits this line; P omits, but notes it as a variant. The 4th pàda in the equivalent verse in Vuttodaya reads: tad-udàharaõaü yathà; and is followed by the example. We may surmise from this that Ven. Saïgharakkhita had this line in the copy of VR that he was translating, and improved on it by including it in the verse itself. 9 S, Dh, P fn: navaudanaü. 10 P fn: picchalàni. 11 This verse is written in âryà metre, the point being made is that the last syllable of sundari in the 2nd pàdayuga has to be scanned as light, despite being followed by a double consonant gr-, which would normally make it heavy by position.

34 VÔttaratnàkara

ÜÛÜÛÐÛÜÜÜÐÐÜÜÜÜÐÛÜÛÜ abdhibhåtarasàdãnàü jÿeyàþ saüjÿàstu1 lokataþ | ÜÜÜÜÐÛÜÜÜÐÐÛÜÜÜÐÛÜÛÜ jÿeyaþ pàdaè-caturthàüèo2 yatir-vicchedasaüjÿitaþ3 || 12 ||

ÜÛÜÛÐÛÜÜÜÐÐÜÜÜÜÐÛÜÛÜ yuk-samaü viùamaü càyuk-sthànaü4 sadbhir-nigadyate | ÛÛÜÛÐÛÜÜÜÐÐÛÛÜÛÐÛÜÛÜ samam-ardhasamaü vÔttaü viùamaü ca5 tathàparam6 || 13 ||

ÜÛÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÛÜÛÐÛÜÛÜ aïghrayo yasya catvàras-tulyalakùaõalakùitàþ | ÜÜÜÜÐÛÜÜÜÐÐÛÜÜÜÐÛÜÛÜ tac-chandaþ-èàstratattvajÿàþ samaü vÔttaü7 pracakùate || 14 ||

ÛÛÜÛÐÛÜÜÛÐÐÛÜÜÛÐÛÜÛÜ prathamàïghrisamo yasya tÔtãyaè-caraõo bhavet | ÛÜÜÜÐÛÜÜÜÐÐÛÜÛÛÐÛÜÛÜ dvitãyas-turyavad-vÔttaü tad-ardhasamam-ucyate || 15 ||

ÛÜÜÛÐÛÜÜÛÐÐÜÛÜÜÐÛÜÛÜ yasya pàdacatuùko8 'pi lakùma bhinnaü paras-param | ÛÜÜÛÐÛÜÜÜÐÐÜÜÜÛÐÛÜÛÜ tad-àhur-viùamaü vÔttaü chandaþ-èàstravièàradàþ || 16 ||

ÜÜÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÜÜÛÐÛÜÛÜ àrabhyaikàkùaràt-pàdàdekaikàkùaravardhitaiþ | ÛÜÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÜÜÜÐÛÜÛÜ pÔthak-chando bhavet-pàdair-yàvat-ùaó-viüèatiü gatam || 17 ||

ÛÜÜÜÐÛÜÜÛÐÐÜÛÜÛÐÛÜÛÜ tad-årdhvaü caõóavÔùñyàdidaõóakàþ parikãrtitàþ | ÜÜÜÜÐÛÜÜÜÐÐÛÛÜÜÐÛÜÛÜ èeùaü gàthàs-tribhiþ9 ùaóbhiè-caraõaiè-copalakùitàþ || 18 ||

1 S: saïkhyàstu; P fn: jÿeyà saüjÿàtra. 2 V, S, P fn: caturthoü 'èo. Vutt: pàdo ÿeyyo catutthaüso. 3 S: sajÿakaþ; Dh, P fn: saüjÿikà. 4 S: viùamaÿ-càyuk- . 5 S, V: viùamaÿ-ca. 6 S: trità matam, with fn: tathàparam. 7 V, P fn: samavÔttaü. 8 S: -catuùke. 9 P fn: gàthà lakùità.

35 VÔttaratnàkara

ÜÜÜÜÐÛÜÜÜÐÐÛÜÜÜÐÛÜÛÜ uktàtyuktà tathà madhyà pratiùñhànyà supårvikà1 | ÜÜÜÛÐÛÜÜÛÐÐÛÛÜÜÐÛÜÛÜ gàyatry-uùõig-anuùñup ca bÔhatã païktir-eva ca || 19 ||

ÜÜÛÛÐÛÜÜÛÐÐÛÜÛÛÐÛÜÛÜ triùñup ca jagatã caiva tathàtijagatã matà | ÜÛÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÜÜÜÐÛÜÛÜ èakvarã sàtipårvà syàd-aùñy-atyaùñã tataþ smÔte2 || 20 ||

ÛÜÜÛÐÛÜÜÛÐÐÛÜÛÛÐÛÜÛÜ dhÔtiè-càtidhÔtiè-caiva kÔtiþ prakÔtir-àkÔtiþ | ÛÛÜÜÐÛÜÜÛÐÐÛÜÛÛÐÛÜÛÜ vikÔtiþ saïkÔtiè-caiva3 tathàtikÔtir-utkÔtiþ4 || 21 ||

ÜÜÜÜÐÛÜÜÜÐÐÛÛÜÜÐÛÜÛÜ ity-uktàè-chandasàü saüjÿàþ kramaèo5 vacmi sàüpratam | ÜÛÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÜÜÜÐÛÜÛÜ lakùaõaü sarvavÔttànàü màtràvÔttànupårvakam || 22 ||

iti vÔttaratnàkaràkhye chandasi prathamo 'dhyàyaþ6

1 S: pratiùñhà supratiùñhà, with fn: pratiùñhànyà supårvikà. 2 P fn: smÔtà. 3 Dh: saïkÔtiècàpi; P fn: saüskÔti-; 'pi . 4 P fn: [tath]àbhikÔti- . S fn : yugmam. 5 P: kramato, with fn: kramaèo. 6 Dh: iti èrikedàrabhaññaviracite vÔttaratnàkare prathamo 'dhyàyaþ; P contains only one end- title, which is here at the end of the first chapter, it reads: iti èrikedàrabhaññaviracite vÔttaratnàkare saüjÿàbhidhàno nàma prathamo 'dhyàyaþ.

36 VÔttaratnàkara

Dvitãyo 'dhyàyaþ1 [màtràvÔtta]2

[âryà]3

[âryà 3]

ÜÜÐÜÜÐÛÛÜÐÐÜÜÐÜÛÛÐÛÜÛÐÛÛÜÐÜ 4lakùmaitat-sapta gaõà gopetà bhavati neha viùame jaþ | ÜÜÐÜÛÛÐÜÜÐÐÛÛÜÐÜÛÛÐÛÐÜÜÐÜ ùaùñho 'yaü nalaghå5 và prathame 'rdhe6 niyatam-àryàyàþ || 23 ||

ÜÜÐÛÜÛÐÜÛÛÐÜ,ÜÐÛÛÜÐÛÛÛÛÐÛÛÛÛÐÜ ùaùthe dvitãyalàt-parake 'nle7 mukhalàc-ca sayatipadaniyamaþ | ÛÛÜÐÜÜÐÛÛÜÐÐÜÜÐÛÛÛÛÐÛÐÜÜÐÜ carame 'rdhe paÿcamake tasmàd-iha bhavati ùaùñho8 laþ || 24 ||

[Pathyà]

ÜÜÐÛÜÛÐÜÜÐÐÛÛÜÐÜÜÐÛÜÛÐÜÜÐÜ triùvaüèakeùu pàdo dalayor-àdyeùu dÔèyate yasyàþ | ÜÜÐÛÜÛÐÜÜÐÐÛÜÛÐÜÜÐÛÐÜÜÐÜ pathyeti nàma tasyàþ prakãrtitaü nàgaràjena9 || 25 ||10

[Vipulà]

ÜÜÐÛÛÜÐÛÛÜÐÛÜ,ÛÐÛÛÜÐÛÜÛÐÛÛÜÐÜ ullaïghya11 gaõatrayam-àdimaü èakalayor-dvayor-bhavati pàdaþ | ÜÜÐÜÜÐÛÛÜÐÜ,ÛÛÐÜÛÛÐÛÐÜÜÐÜ yasyàstàü piïgalanàgo vipulàm-iti12 samàkhyàti || 26 ||

1 Dh: Atha Dvitãyo 'dhyàyaþ. 2 The chapter titles do not appear in the text, but have been added in for ease of reference. 3 The generic titles do not occur in the text, but have been added in for ease of reference. 4 P fn: àryàlakùaõam-àha. 5 S: 'yaÿ-ca nalaghu và; P fn: nagaõo; na laghuþ. 6 P fn: prathamàrdhe. 7 P fn: ante. 8 P fn: ùaùñhe. 9 S, Dh, P fn: tasyàè-chandovidbhiþ samàkhyàtam. 10 S records 2 variant verses found in some manuscripts here: ekaiva bhavati pathyà vipulàstrisras-tataè-catasrastàþ | capalà bhedaistribhir-api bhinnà iti ùoóaèàryàþ syuþ || gãticatuùñayam-itthaü pratyekaü ùoóaèaprakàraü syàt | sàkalyenàryàõàmaèãtir-eva bhedàþ syuþ || 11 P saülaïghya, with fn: ullaïghya. Dh: saülaüghaya; Vutt. reads ullaïgiy- 12 P fn: vipuleti ca.

37 VÔttaratnàkara

[Capalà]

ÛÛÜÐÛÜÛÐÜÜÐÐÛÜÛÐÜÜÐÛÜÛÐÜÜÐÜ ubhayàrdhayor-jakàrau dvitãyaturyau gamadhyagau1 yasyàþ | ÛÛÜÐÛÜÛÐÜÜÐÐÛÜÛÐÜÜÐÛÐÜÜÐÜ capaleti nàma tasyàþ prakãrtitaü nàgaràjena || 27 ||

[Mukhacapalà]

ÜÜÐÛÜÛÐÜÜÐÐÛÜÛÐÜÛÛÐÛÜÛÐÜÜÐÜ àdyaü dalaü samastaü bhajeta lakùma capalàgataü yasyàþ | ÜÜÐÜÛÛÐÜÜÐÐÛÛÛÛÐÜÜÐÛÐÜÛÛÐÜ èeùe pårvajalakùmà mukhacapalà sodità muninà || 28 ||

[Jaghanacapalà]

ÜÛÛÐÜÛÛÐÜÜÐÐÛÛÜÐÛÛÜÐÛÜÛÐÛÛÜÐÜ pràkpratipàditam-ardhe2 prathame prathametare tu3 capalàyàþ | ÜÜÐÛÜÛÐÜÜÐÐÛÜÛÐÜÜÐÛÐÛÛÛÛÐÜ lakùmàèrayeta soktà vièuddhadhãbhir-jaghanacapalà || 29 ||

ity-àryàprakaraõam4

[Gãti]

[Gãti]5

ÜÜÐÛÛÛÛÐÜÜÐÐÛÛÛÛÐÛÛÜÐÛÜÛÐÜÛÛÐÜ àryàprathamadaloktaü yadi katham-api lakùaõaü bhaved-ubhayoþ | ÛÛÜÐÛÛÛÛÐÜÜÐÐÜÜÐÜÜÐÛÜÛÐÜÜÐÜ dalayoþ kÔtayatièobhàü tàü gãtiü gãtavànbhujaïgeèaþ || 30 ||

[Upagãti]

ÜÜÐÛÜÛÐÜÜÐÐÜÛÛÐÜÜÐÛÐÜÜÐÜ àryàdvitãyake 'rdhe yad-gaditaü lakùaõaü tat-syàt | ÜÛÛÐÜÛÛÐÛÛÜÐÛÛÜÐÜÜÐÛÐÜÜÐÜ yady-ubhayor-api dalayor-upagãtiü tàü munir-bråte || 31 ||

1 V: -jau 2 P fn: ardham. V prints ca after this, but it looks like it has been crossed out. 3 P: ca, with fn: tu. 4 P omits. 5 The metre titles do not occur as headings in the text, but have been extracted from the descriptions for ease of reference.

38 VÔttaratnàkara

[Udgãti]

ÜÜÐÛÛÜÐÛÛÜÐÐÜÛÛÐÛÛÜÐÛÐÜÜÐÜ àryàèakaladvitayaü vyatyayaracitaü bhaved-yasyàþ | ÜÜÐÜÛÛÐÛÛÜÐÐÜÜÐÜÜÐÛÜÛÐÜÜÐÜ sodgãtiþ kila gadità1 tadvadyatyaüèabhedasaüyuktà || 32 ||2

[âryàgãti]

ÜÜÐÜÜÐÜÛÛÐÐÛÛÜÐÜÜÐÛÜÛÐÛÛÜÐÜÜ àryàpårvàrdhaü yadi guruõaikenàdhikena nidhane yuktam | ÛÛÜÐÜÜÐÛÛÜÐÐÛÜÛÐÜÛÛÐÛÜÛÐÜÜÐÜÜ itarattadvannikhilaü dalaü yadãyam-uditeyam-àryàgãtiþ3 || 33 ||

iti gãtiprakaraõam4

[Vaitàlãya]

[Vaitàlãya]

ÜÛÛÜÐÜÛÜÛÜÐÐÜÛÛÜÜÐÜÛÜÛÜ ùaó-viùame 'ùñau same kalàs-tàè-ca5 same syurno nirantaràþ | ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÜÜÜÜÐÜÛÜÛÜ na samàtra paràèrità kalà vaitàlãye 'nte ralau guruþ || 34 ||

[Aupacchandasika]

ÜÜÜÐÜÛÜÛÜÜÐÐÜÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ paryante ryau tathaiva èeùam aupacchandasikaü6 sudhãbhir-uktam || 35 ||

[âpàtalikà]

ÜÜÛÛÐÜÛÛÜÜÐÐÜÛÛÜÛÛÐÜÛÛÜÜ àpàtalikà kathite 'yaü bhàd-gurukàvatha pårvavad-anyat || 36 ||

1 S: kathità. 2 Dh: omits this verse by mistake. 3 P: bhavati yadãmukteyam- , with fn: dalaü yadãyam-uditaivam; [dalaü] yadãyam-uditeyam [this footnote has been misplaced in the text]. V: bhavati yadi mukteyam- . The translation of this line in Vutt. reads: yadi pubbaddhasamànaü dalam-itaraÿ-coditàyam- ariyàgãti, from which we can see that Ven. Saïgharakkhita was reading a manuscript with both dala & udita in it. 4 P omits. 5 Dh: kalàþ tàè-ca; S: kalàþ ùaó ca, with fn: [kalàs]tàè-ca. 6 Dh: èeùaü tv-aupacchandasikaü; P fn: -upacchandasikam; tv-aupacchandasikam. Chøà calls the metre: Aupacchandasaka.

39 VÔttaratnàkara

[Dakùiõàntikà]

ÛÜÛÜÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÜÐÜÛÜÛÜ tÔtãyayug-dakùiõàntikà samastapàdeùu dvitãyalaþ || 37 ||

[UdicyavÔtti]

ÛÜÛÜÐÜÛÜÛÜÐÐÜÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜ udicyavÔttir-dvitãyalaþ sakto 'greõa bhaved-ayugmayoþ || 38 ||

[PràcyavÔtti]

ÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÜÛÜÛÛÛÐÜÛÜÛÜ pårveõa yuto 'tha paÿcamaþ pràcyavÔttir-uditeti1 yugmayoþ || 39 ||

[PravÔttaka]

ÛÜÛÜÐÜÛÜÛÜÐÐÜÛÜÛÛÛÐÜÛÜÛÜ yadà samàvojayugmakau pårvayor-bhavati tat-pravÔttakam || 40 ||

[Aparàntikà]

ÜÛÜÛÛÛÐÜÛÜÛÜ asya2 yugmaracitàparàntikà || 41 ||

[Càruhàsini]

ÛÜÛÜÐÜÛÜÛÜ ayugbhavà3 càruhàsini4 || 42 ||

iti vaitàlãyaprakaraõam5

1 S: -uditaiva. 2 P fn: yasya. 3 P fn: ayugmagà. 4 Dh: càruhàsinã; Chøà: Càruhàsinã. 5 P omits.

40 VÔttaratnàkara

[Vaktra]1

[Vaktra]

ÜÜÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÜÜÜÐÛÜÜÜ vaktraü nàdyànnasau2 syàtàm-abdheryo 'nuùñubhi khyàtam || 43 ||

[Pathyàvaktra]

ÛÜÜÛÐÛÜÜÜÐÐÜÜÜÜÐÛÜÛÜ yujor-jena saridbhartuþ pathyàvaktraü prakãrtitam || 44 ||

[Viparãtavaktra]

ÜÛÜÜÐÛÜÛÜÐÐÛÜÛÛÐÛÜÜÜ ojayor-jena3 vàridhestad-eva viparãtàdi || 45 ||

[Capalàvaktra]

ÛÛÜÜÐÛÛÛÜÐÐÛÜÜÜÐÛÜÜÜ capalàvaktram-ayujor-nakàraè-cet-payoràèeþ || 46 ||

[Yugmavipulà]

ÜÜÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÜÛÛÐÛÜÛÜ yasyàü laþ saptamo yugme sà yugmavipulà matà || 47 ||

[Saitavavipulà]

ÜÛÜÜÐÛÜÛÜ saitavasyàkhileùv-api4 || 48 ||

[Bhavipulà]

ÜÜÛÜÐÜÛÛÜ bhenàbdhito bhàd-vipulà || 49 ||

[Ravipulà]

ÜÛÜÜÐÜÛÜÜ ittham-anyà raè-caturthàt || 50 ||

1 The section on Vaktra has been transferred to Visamavuttaniddesa in Vuttodaya. In Chøà it appears at the beginning of the VÔtta section (Paÿcamo 'dhyàyaþ). 2 S: nàdyàntasau. 3 S, P fn: ayujor-. S has fn: ojayorjena. 4 P fn: saiva tasya.

41 VÔttaratnàkara

[Navipulà]

ÜÛÜÜÐÛÛÛÜ no1 'mbudheè-cen-navipulà || 51 ||

[Tavipulà]

ÜÜÜÜÐÜÜÛÜ to 'bdhestat-pårvànyà bhavet2 || 52 ||

iti vaktraprakaraõam3

[Màtràsamaka]

[AcaladhÔti]

ÛÛÛÛÐÛÛÛÛÐÛÛÛÛÐÛÛÛÛ dvikaguõitavasulaghur-acaladhÔtir-iha4 || 53 ||

[Màtràsamaka]

ÜÜÐÛÛÜÐÛÛÜÐÜÜ màtràsamakaü navamo lgàntam5 || 54 ||

[Vièloka]

ÜÜÐÛÜÛÐÜÜÐÜÜ jo nlàvathàmbudher-vièlokaþ6 || 55 ||

[Vànavàsikà]

ÜÛÛÐÜÜÐÛÜÛÐÜÜ tad-yugalàd-vànavàsikà syàt || 56 ||

[Citrà]

ÜÜÐÛÛÛÛÐÛÛÜÐÜÜ vàõàùñanavasu yadi laè-citrà || 57 ||

1 S joins this to the previous line, so that it reads: caturthàn-no etc. 2 V omits this line, perhaps by mistake, as it is included in the Vyàkhyà. 3 S: ity-anuùñup-prakaraõam; P omits. 4 P: dviguõita-, with fn: dvika[gunita-]; at the end text reads dhÔtir-iti, with fn: -iha. Dh also reads -acaladhÔtir-iti; V reads dviguõita-, and adds ca after -iha. S has the reading printed here, and Vutt. reads: Dvikavihatavasulahur-acaladhiti-r-iha, from which we can see that Ven. Saïgharakkhita was also translating a manuscript with both dvika- & -iha. 5 S: lagontyaþ; V: lgàntyaþ. P fn: navamo làntam; navamo lgo 'ntam; navamo lgantam. 6 V, P: jo lnàv-athà- . P has fn: jo nlau, nànlau. Vutt. reads jonlà 'thavàõõavà visiloko.

42 VÔttaratnàkara

[Upacitrà]

ÜÛÛÐÜÜÐÜÛÛÐÜÜ abdhiyugàdbhaè-ced-upacitrà1 || 58 ||

[Pàdàkulaka]

ÛÛÜÐÛÛÛÛÐÛÛÜÐÛÛÜ Citrà yad-atãtakÔtavividhalakùmayutaiþ2 ÜÜÐÛÜÛÐÜÜÐÛÛÜ Vièloka màtràsamàdipàdaiþ kalitam | ÛÛÛÛÐÜÛÛÐÛÜÛÐÛÛÜ Vànavàsikà aniyatavÔttaparimàõasahitaü3 ÛÛÜÐÛÜÛÐÜÜÐÛÛÜ Vièloka prathitaü jagatsu pàdàkulakam || 59 ||

ÜÜÛÜÐÛÜÜÜÐÐÜÜÜÛÐÛÜÛÜ vÔttasya là4 vinà varõair-gà varõà gurubhis-tathà | ÛÛÜÜÐÛÜÜÜÐÐÛÜÛÛÐÛÜÛÜ guravo lair-dale nityaü pramàõam-iti niècitam || 60 ||

iti màtràsamaprakaraõam5

[Dvipàda]6

[øikhà]7

ÛÛÛÛÐÛÛÛÛÐÛÛÛÛÐÛÛÛÛÐÐÛÛÛÛÐÛÛÛÛÐÛÛÛÛÐÜ èikhiguõitadaèalaghuracitam-apagatalaghuyugalam-aparam-idam-akhilam |

1 P, Dh, S fn: upacitrà navame parayukte. S also has another reading: aùñàbhyo galyàd-upacitrà; P fn: navame bhavati guràv-upacitrà. Vutt: galyàññhahi ce sàv-upacitrà. There is a lot of confusion in the readings here. 2 P, Dh: yutair- . S: -vidhilakùmayutair- , which spoils the sense and the metre. 3 P -yuktaü-, with fn: -sahitaü. 4 P fn: lo. 5 P omits. 6 The Dvipàda section is omitted in Vuttodaya. Note that the metres in this section are varieties of the âryà group of metres. 7 The descriptions of øikhà and Khaÿjà, which follows, occur in the ArdhasamavÔtta section in Chøà, and agrees with the description given here. A second metre called øikhà occurs as a variety of Gãtyàryà, there it is said to have 32 màtrà in both lines, and as having one pàda all light syllables, and one pàda all heavy. If the 1st pàda is made up of light syllables, the name Jyotã is used; if the 1st pàda is all heavy syllables, then the name Saumyà. The metre as described here, has a Gãti line in prior position, and an âryàgãti line in the posterior position.

43 VÔttaratnàkara

ÛÛÛÛÐÛÛÛÛÐÛÛÛÛÐÛÛÛÛÐÐÛÛÛÛÐÛÛÛÛÐÛÛÛÛÐÛÛÜ saguru èakalayugalakam-api1 suparighañitalalitapadavitati2 bhavati èikhà || 61 ||

[Khaÿjà]

ÛÛÛÛÐÛÛÛÛÐÛÛÛÛÐÛÛÛÛÐÐÛÛÛÛÐÛÛÛÛÐÛÛÛÛÐÛÛÜ vinimayavinihitaèakalayugalakalitapadavitativiracitaguõanicayà 3 | ÛÛÛÛÐÛÛÛÛÐÛÛÛÛÐÛÛÛÛÐÐÛÛÛÛÐÛÛÛÛÐÛÛÛÛÐÜ èrutisukhakÔdiyam-api jagati ÿi jaèira upagatavati sati bhavati khajà || 62 ||4

[Anaïgakrãóà]5

ÜÜÐÜÜÐÜÜÐÜÜÐÐÜÜÐÜÜÐÜÜÐÜÜ aùñàvardhe gà dvyabhyastà yasyàþ sànaïgakrãóoktà | ÛÛÛÛÐÛÛÛÛÐÛÛÛÛÐÛÛÛÛÐÐÛÛÛÛÐÛÛÛÛÐÛÛÛÛÐÛÛÛÛ dalam-aparam-api vasuguõitasalilanidhilaghu kaviracitapadavitati bhavati || 63 ||

[Atirucirà]6

ÛÛÛÛÐÛÛÛÛÐÛÛÛÛÐÛÛÐÐÛÛÛÛÐÛÛÛÛÐÛÛÛÛÐÛÜ triguõanavalaghur-avasitigurur-iti dalayugakÔtatanur-atirucirà7 || 64 ||

iti dvipàt-prakaraõam8

iti vÔttaratnàkaràkhye chandasi samamàtràkhyo dvitãyo 'dhyàyaþ9

1 P fn: -yugulakam- . 2 P fn: -niciti. 3 P: -èakalayugalalaghulalita- (incorrect metrically), with fn: -kalita- [in place of -lalita-]; P also has fn: -gaõa- [in place of -guõa-]; S: -èakalayugalakalitapada- (which is incorrect metrically), with fn: -laghulalitapada- . 4 This verse has a Gãti structure. SED says that Khaÿjà is the name of several metres: `one consisting of 2 x 28 syllables + 1 long and 30 short syllables + 1 long; another containing 30 short syllables + 1 long and 28 short syllables + 1 long; another containing 2 x 36 short syllables + one Amphimacer [i.e. a ragaõà]'. The second description fits the metre found here. 5 Chøà calls this metre: Saumyà, and says it is a species of øikhà. It has the structure of an âryàgãti verse. 6 Chøà calls this metre: Cålikà. The verse has an Upagãti structure. 7 P fn: -iha rucirà. P reads: dalayugalakÔta-, which gives one syllable too many. V reads the same as P in the text, but dalayugakÔta-, as here in the Vyàkhyà, which must be correct to fit the description. 8 P, V, Dh omit. 9 P omits; Dh: iti èrã kedàrabhaññaviracite vÔttaratnàkare dvitãyo 'dhyàyaþ.

44 VÔttaratnàkara

TÔtãyo 'dhyàyaþ1 [samavÔtta]

1: Uktà2 [ekàkùarà]

[ørã]

Ü, (gèrãþ3 || 65 ||)

2: Atyuktà4 [dvyakùarà]

[Strã]

ÜÜ, (gau strã || 66 ||)

3: Madhyà5 [tryakùarà]

[Nàrã]

ÜÜÜ, (mo nàrã || 67 ||)

[MÔgã]

ÜÛÜ, (ro mÔgã || 68 ||)6

1 Dh: Atha TÔtãyo 'dhyàyaþ. 2 P includes the generic headings in the commentary, the variants will therefore not be recorded, and no further notice will be taken of this matter here; V, S read: Uktàyàm. 3 P, V, Dh: guþ èrãþ (which spoils the metre)! 4 V, S: Atyuktàyàm. 5 V, S: Madhyàyàm. 6 S: ya kesà [Kesà, ÛÜÜ].

45 VÔttaratnàkara

4: Pratiùñhà1 [caturakùarà]

[Kanyà]

ÜÜÜÜ, (mgau cet-kanyà || 69 ||)2

5: Supratiùñhà3 [paÿcàkùarà]

[Pàïkti]

ÜÛÛÜÜ, (bhgau giti pàïktiþ || 70 ||)4

6: Gàyatrã5 [ùaóakùarà]

[Tanumadhyà]

ÜÜÛÛÜÜ, tyau cet-tanumadhyà6 || 71 ||

[øaèivadanà]

ÛÛÛÛÜÜ, (èaèivadanà nyau || 72 ||)

1 V, S: Pratiùthàyàm. 2 S: yagau vrãdà [Vrãdà, ÛÜÜÜ] S: jga làsinã [Làsinã, ÛÜÛÜ] S: bhgau sumukhã [Sumukhã, ÜÛÛÜ] S: sumatiþ sgau [Sumatã, ÛÛÜÜ] S: rgau samÔddhiþ [SamÔddhã, ÜÛÜÜ]. 3 V, S: Supratiùñhàyàm. 4 S: rgaugiti prãtiþ [Prãtã, ÜÛÜÜÜ]. S: satã jagau gaþ [Satã, ÛÜÛÜÜ]. S: mandà talagaiþ [Mandà, ÜÜÛÛÜ]. 5 V, S: Gàyatryàm. 6 P, S, Dh: stas-tanumadhyà; P & S have footnotes reading: cet. Vutt. reads: cet.

46 VÔttaratnàkara

[Vasumatã]

ÜÜÛÛÛÜ, (tsau ced-vasumatã || 73 ||)1

7: Uùõik2 [saptàkùarà]

[Madalekhà]

ÜÜÜÛÛÜÜ, msau gaþ syàn-madalekhà || 74 ||3

8: Anuùñup4 [aùñàkùarà]

[Citrapadà]

ÜÛÛÜÛÛÜÜ, bhau giti citrapadà gaþ || 75 ||

[Vidyunmàlà]

ÜÜÜÜ(,)ÜÜÜÜ mo mo go go vidyunmàlà5 || 76 ||

1 P, V, Dh: vidyullekhà mo maþ [Vidyullekhà, ÜÜÜÜÜÜ]. P fn: syàd-rarau sragviõã [Sragviõã, ÜÛÜÜÛÜ]. P fn: yayau somaràjã [Somaràjã, ÛÜÜÛÜÜ] P fn: syàn-mso somakulam [Somakulam, ÜÜÜÛÛÜ] P fn: kàmalatikà myau [Kàmalatikà, ÜÛÛÛÜÜ]. S: mau sàvitrãm-àhuþ [Sàvitrã, ÜÜÜÜÜÜ] this is the same as Vidyullekhà above. S: mrau yasyàþ sà vadã [Vadã, ÜÜÜÜÛÜ]. S: msau proktaü mukulam [Mukula, ÜÜÜÛÛÜ] this is the same as Somakulam above. S: màlanã rmàbhyàü syàt [Màlanã, ÜÛÜÜÜÜ]. S: sayugaü ramanã [Ramanã, ÛÛÜÛÛÜ]. 2 V, S: Uùõihi. 3 S: saragaiþ haüsamàlà (V: saragà; Dh: saragair-) [Haüsamàlà, ÛÛÜÜÛÜÜ]. S: madhumatã nabhagàþ; (V: nanagi (!) madhumatã) [Madhumatã, ÛÛÛÜÛÛÜ]. S, Dh: kumàralalità jsaug (V: jsgau) [Kumàralalità, ÛÜÛÛÛÜÜ]; P: kumàralalità jsau gau, and places the line in the Anuùñubh section. Vutt. has this line in the previous section (Uõhi): Kumàralalità jsgà. Chøà agrees with Vutt: Kumàralalità jsaug. V: cåóàmaõi stabhagàt [Cåóàmaõi, ÜÜÛÜÛÛÜ] 4 V, S: Anuùñubhi. 5 V, S have variants: vidyullekhà.

47 VÔttaratnàkara

[Màõavaka]1

ÜÛÛÜ(,)ÜÛÛÜ màõavakaü bhàt-talagàþ || 77 ||

[Haüsaruta]

ÜÜÜÛÛÛÜÜ, mnau gau haüsarutam-etat || 78 ||

[Samànikà]2

ÜÛÜÛÜÛÜÛ, rjau samànikà galau ca || 79 ||3

[Pramàõikà]4

ÛÜÛÜÛÜÛÜ, pramàõikà jarau lagau || 80 ||

[Vitàna]

ÛÜÛÜÜÛÜÜ, vitànam-àbhyàü yad-anyat5 || 81 ||6

9: BÔhatã7 [navàkùarà]

[Halamukhã]

ÜÛÜ(,)ÛÛÛÛÛÜ ràn-nasàv-iha halamukhã || 82 ||

1 Chøà: Màõavakàkrãóitaka. 2 Chøà: Samànã 3 This metre is unusual in being defined as ending in a light syllable. It is exactly the reverse of the metre which follows. 4 Chøà: Pramàõã. 5 Chandra øàstra's definition of Vitàna is vague: vitànam-anyat; ørã Halàyudha's commentary gives a number of examples which consist of alternating pairs of heavy and light syllables; or alternating heavy and light syllables either starting with, or ending with, 2 heavy syllables. The metre as defined here in VÔttaratnàkara, doesn't really seem to fit into that pattern. 6 S: nàgarakaü bharau lagau [Nàgaraka, ÜÛÛÜÛÜÛÜ]. S: nàràcikà tarau lagau [Nàràcikà, ÜÜÛÜÛÜÛÜ]. 7 S: Atha BÔhatyàm.

48 VÔttaratnàkara

[BhujagaèièubhÔtà]

ÛÛÛÛÛÛÜ(,)ÜÜ bhujagaèièubhÔtà1 nau maþ || 83 ||2

10: Païkti3 [daèàkùarà]

[øuddhaviràó]

ÜÜÜÛÛÜÛÜÛÜ, msau jgau èuddhaviràó-idaü matam || 84 ||

[Paõavam]

ÜÜÜÛÛ(,)ÛÛÜÜÜ mnau ygau ceti paõavanàmedam4 || 85 ||

[Mayårasàriõã]

ÜÛÜÛÜÛÜÛÜÜ, rjau ragau mayårasàriõã syàt || 86 ||

[Rukmavatã]

ÜÛÛÜÜÜÛÛÜÜ, bhmau sagayuktau rukmavatãyam || 87 ||5

[Mattà]

ÜÜÜÜ(,)ÛÛÛÛÜÜ jÿeyà mattà mabhasagayuktà || 88 ||

[Manoramà]

ÛÛÛÜÛÜÛÜÛÜ, narajagair-bhaven-manoramà || 89 ||

1 P fn: -èaèibhÔtà; -èièusÔtà; -èièuyutà. V, S also record a variant -èièuyutà. Chøà: -èièusÔtà. 2 V: bhadrikà bhavati ro narau [Bhadrikà, ÜÛÜÛÛÛÜÛÜ], there is another metre called Bhadrikà among the Triùñubh, defined as nanaralaguru in structure. 3 S: Atha Païktã. 4 P: mnau gau ceti paõavanàmakam (which is metrically incorrect), with fn: mnau ygau ceti paõavanàmedam. 5 S: campakamàlà ced-bhamasàgaþ (P fn: bhamasàd-guþ) [Campakamàlà, ÜÛÛÜÜ(,)ÜÛÛÜÜ]; this metre has the same structure as Rukmavatã. Both Rukmavatã and Campakamàlà occur in Vuttodaya, with the latter placed after the Mattà metre below. ørutabodha, vs 14, has the following rule: indriyabàõair-yatra viràmaþ sà kathanãyà campakamàlà which shows that what distinguishes Campakamàlà from Rukmavatã is the placement of the word-break.

49 VÔttaratnàkara

[Upasthità]

ÜÜ(,)ÛÛÜÛÛÜÛÜ tjau jo1 guruõeyam-upasthità2 || 90 ||3

11: Triùñup4 [ekàdaèàkùarà]

[Indravajrà]

ÜÜÛÜÜÛÛÜÛÜÜ, syàd-indravajrà yadi tau jagau gaþ || 91 ||

[Upendravajrà]

ÛÜÛÜÜÛÛÜÛÜÜ, upendravajrà jatajàs-tato gau || 92 ||

[Upajàti]

ÛÜÛÜÜÛÛÜÛÜÜ, anantarodãritalakùmabhàjau5 ÜÜÛÜÜÛÛÜÛÜÜ, pàdau yadãyàv-upajàtayas-tàþ ÜÜÛÜÜÛÛÜÛÜÜ, itthaü kilànyàsv-api mièritàsu ÛÜÛÜÜÛÛÜÛÜÜ, vadanti6 jàtiùv-idam-eva nàma || 93 ||

1 V: to jau; Dh: tjau jgau guruõeyam-, which doesn't fit the metre. 2 S: tjau gjau guruõeyam-upasthitoktà, and places the metre in the Triùñubh section. There is a similar ambiguity in Vutt., where some manuscripts read: tjà jo garunàyamupaññhità; and others: tjà jgà garunàyam-upaññhità sà. Chøà lists the metre as Païkti, with the following definition: upasthità tjau jgau. 3 P fn: jÿeyà haüsã bhamanagayuktà [Haüsã, ÜÜÜÜÛÛÛÛÜÜ]; this doesn't scan correctly, we need to read mabhasagayuktà to fit the example; this metre scans the same as Mattà above.

P fn: dãpakamàlà ced-bhamau jagau [Dãpakamàlà, ÜÛÛÜÜÜÛÜÛÜ]. S: trisagà api meghavitànam [Meghavitàna, ÛÛÜÛÛÜÛÛÜÜ]. S: raè-ca sau sagururmàõiràgaþ [Màõiràga, ÜÛÜÛÛÜÜÛÜÜ]; The example doesn't fit the rule, we need to read sagurumàõi-. S: tvaritagatis-tu najanagaiþ [Tvaritagati, ÛÛÛÛÜÛÛÛÛÜ]. 4 V, S: Triùñubhi. 5 P fn: -pàda- [in place of -lakùma-]. 6 S, P, Dh: smaranti; P has fn: vadanti. Vutt. reads: vadanti jàtisv-idam-eva nàmaü. This verse gives a much wider interpretation to the metre than Chøà, which simply says: àdyantàvupajàtayaþ; which means that for ørã Piïgala only the mixing of Indravajrà and Upendravajrà was anticipated.

50 VÔttaratnàkara

[Sumukhã]

ÛÛÛÛÜ(,)ÛÛÜÛÛÜ najajalagair-gadità sumukhã || 94 ||

[Dodhaka]

ÜÛÛÜÛÛÜÛÛÜÜ, dodhakavÔttam-idaü bhabhabhàd-gau || 95 ||

[øàlinã]

ÜÜÜÜ,ÜÛÜÜÛÜÜ èàliny-uktà mtau1 tagau go 'bdhilokaiþ || 96 ||

[Vàtormi]

ÜÜÜÜ(,)ÛÛÜÜÛÜÜ vàtormãyaü2 kathità3 mbhau tagau gaþ || 97 ||

[ørã]

ÜÛÛÜÜ,ÛÛÛÛÜÜ bàõarasaiþ syàd-bhatanagagaiþ èriþ4 || 98 ||

[Bhramaravilasita]

ÜÜÜÜ(,)ÛÛÛÛÛÛÜ mbhau nlau gaþ5 syàd-bhramaravilasitam6 || 99 ||

[Rathoddhatà]

ÜÛÜÛÛÛÜÛÜÛÜ, rànnaràv-iha7 rathoddhatà lagau || 100 ||

[Svàgatà]

ÜÛÜÛÛÛÜÛÛÜÜ, svàgateti ranabhàd-guruyugmam || 101 ||

1 P reads ntau, the commentary reads mtau, which is required by the metre. 2 S: vàtormã gadità, which leaves the example one syllable short. 3 Dh, P fn: gadità. 4 Dh, P fn: paÿcarasaiþ èrãr-bhatanagagaiþ syàt. S has a similar reading, but has strã in place of èrã. In Chøà this metre is called: Kuómaladantã. In terms of its light and heavy syllables the metre agrees with Mauktikamàlà at vs. 104 below; but there the word-break is not defined. 5 Dh omits gaþ, probably a printer's error. 6 P fn: -vilasità. 7 P fn: ro naràviha.

51 VÔttaratnàkara

[VÔttà]

ÛÛÛÛ(,)ÛÛÛÛÜÜÜ nanasagagururacità vÔttà1 || 102 ||

[Bhadrikà]

ÛÛÛÛÛÛÜÛÜÛÜ, nanaralagurubhiè-ca bhadrikà2 || 103 ||

[Mauktikamàlà]

ÜÛÛÜÜ(,)ÛÛÛÛÜÜ (mauktikamàlà yadi bhatanàd-gau || 104 ||)

[Upasthità]

ÛÜÛÛÛÜÜÜÛÜÜ, (upasthitam-idaü jsau tàd-gakàrau || 105 ||)3

12: Jagatã4 [dvàdaèàkùarà]

[Candravartma]

ÜÛÜÛ(,)ÛÛÜÛÛÛÛÜ candravartma nigadanti5 ranabhasaiþ || 106 ||

[Vaüèastha]

ÛÜÛÜÜÛÛÜÛÜÛÜ, jatau tu vaüèastham-udãrataü jarau || 107 ||

1 S: pÔthvã, with variant: vÔttà. This metre is called vÔntà in Chøà. 2 S: nanaralagurubhiþ subhadrikà; with variant: candrikà. 3 P fn: sàndrapadaü bhtau ganalaghubhiè-ca [Indrapada, ÜÛÛÜÜÛÛÛÛÜÜ]; the example doesn't fit the rule here. P fn: èikhaõóitam-idaü jsau tgau guruè-cet [øikhaõóita, ÛÜÛÛÛÜÜÜÛÜÜ]. P, Dh: èyenikà rajau ralau gurur-yadà [øyenikà, ÜÛÜÛÜÛÜÛÜÛÜ]; Chøà: øyenã. cf. Vaitikà below. V: upacitram-idaü sasasà lagau [Upacitrà, ÛÛÜÛÛÜÛÛÜÛÜ]. V: kupuruùajanità nanau rgau gaþ [Kupuruùajanità, ÛÛÛÛÛÛÜÛÜÜÜ]. V: anavasità nyau bhgau guùaó-ante [Anavasità, ÛÛÛÛÜÜ,ÜÛÛÜÜ]. S: maþ so jo guruyugmam-ekaråpam [Ekaråpa, ÜÜÜÛÛÜÛÜÛÜÜ]. S: vaitikà rajau ralau gurur-yadà [Vaitikà, ÜÛÜÛÜÛÜÛÜÛÜ]. 4 V, S: Atha Jagatyàm. 5 Dh, P fn: gaditaü tu. S: gaditan-tu

52 VÔttaratnàkara

[Indravaüèà]

ÜÜÛÜÜÛÛÜÛÜÛÜ, syàd-indravaüèà tatajai rasaüyutaiþ1 || 108 ||

[Toñaka]

ÛÛÜÛÛÜÛÛÜÛÛÜ, iha toñakam-ambudhisaiþ prathitam2 || 109 ||

[Drutavilambita]

ÛÛÛÜÛÛÜÛÛÜÛÜ, drutavilambitam-àha nabhau bharau || 110 ||

[Puña]

ÛÛÛÛÛÛÜÜ,ÜÛÜÜ vasuyugaviratir-nau3 myau puño 'yam || 111 ||

[Pramuditavadanà]

ÛÛÛÛÛÛÜÛÜÜÛÜ, pramuditavadanà bhaven-nau ca rau4 || 112 ||

[Kusumavicitrà]

ÛÛÛÛÜÜ(,)ÛÛÛÛÜÜ, nayasahitau nyau kusumavicitrà || 113 ||

[Jaloddhatagati]

ÛÜÛÛÛÜ,ÛÜÛÛÛÜ rasair-jasajasà5 jaloddhatagatiþ || 114 ||

[Bhujaïgaprayàta]

ÛÜÜÛÜÜÛÜÜÛÜÜ, bhujaïgaprayàtaü bhaved-yaiè-caturbhiþ || 115 ||

1 Dh: tatajau rasaüyutau; P fn: -asaüyutà. 2 S: pramitam. 3 P: munièara- with fn: vasuyuga- . 4 S: rarau. 5 S: rasaiþ.

53 VÔttaratnàkara

[Sragviõã]

ÜÛÜÜÛÜÜÛÜÜÛÜ, raiè-caturbhir-yutà sragviõã sammatà || 116 ||

[Priyaüvadà]

ÛÛÛÜÛÛÛÜÛÜÛÜ, bhuvi bhaven-nabhajaraiþ priyaüvadà || 117 ||

[Maõimàlà]

ÜÜÛÛÜÜ,ÜÜÛÛÜÜ (tyau tyau maõimàlà chinnà guhavaktraiþ || 118 ||)

[Lalità]

ÜÜÛÜÛÛÛÜÛÜÛÜ, dhãrair-abhàõi lalità tabhau jarau || 119 ||

[Pramitàkùarà]

ÛÛÜÛÜÛÛÛÜÛÛÜ, pramitàkùarà sajasasair-udità || 120 ||

[Ujjvalà]

ÛÛÛÛÛÛÜÛÛÜÛÜ, nanabharasahità mahitojjvalà1 || 121 ||

[Vaièvadevã]

ÜÜÜÜÜ,ÜÛÜÜÛÜÜ paÿcàè-caiè-chinnà vaièvadevã mamau yau || 122 ||

[Jaladharamàlà]

ÜÜÜÜ,ÛÛÛÛÜÜÜÜ abdhyaùñàbhir-jaladharamàlà2 mbhau smau3 || 123 ||

1 P fn: [-sahità]-bhihitojjvalà; gaditojjvalà. V: gaditojjvalà. S, Dh: -bhihitojjvalà 2 P fn: abdhyaïgaiþ syàt. 3 S fn: abdhyaüèais-sajjalagharamàlà mbhau samau.

54 VÔttaratnàkara

[Navamàlikà]1

ÛÛÛÛÜÛÜÛ(,)ÛÛÜÜ iha navamàlikà najabhayaiþ syàt2 || 124 ||

[Prabhà]

ÛÛÛÛÛÛÜ,ÛÜÜÛÜ (svaraèaraviratir-nanau rau prabhà3 || 125 ||)

[Màlanã]

ÛÛÛÛÜ(,)ÛÛÜÛÜÛÜ (bhavati najàv-atha màlanã jarau || 126 ||)

[Abhinavatàmarasa]

ÛÛÛÛÜÛÛÜÛÛÜÜ, abhinavatàmarasaü najajàdyaþ4 || 127 ||5

13: Atijagatã6 [trayodaèàkùarà]

[Kùamà]

ÛÛÛÛÛÛÜ,ÜÛÜÜÛÜ turagarasayatir-nau tatau gaþ kùamà7 || 128 ||

1 Chøà: Navamàlinã. 2 S: iha navamàlinã najàbhyàü parau bhyau; with fn: iha navamàlikà najabhayaiþ syàt. P fn: navamàlatã najaparau bhyau. 3 S reads: svarasara- . On the preceding page S has a variant for this metre: vasuyugaviratir- nanau rau prabhà, which places the word-break one syllable later. Chøà has 2 metres which have the same shape as this, one called Caÿcalàkùikà, and the other Gaurã, but in neither is the word-break specified. 4 S: iti vada tàmarasaü najajàdyaþ; P lists a variant: iha vada tàmarasaü najajàdyaþ. 5 P fn : bhavati tatã najajai rasaüyutaiþ (written as tati in the text, but -ã is required by the description) [Tatã, ÛÛÛÛÜÛÛÜÛÜÛÜ]. P: catur-jagaõaü vada mauktikadàma [Mauktikadàma (1), ÛÜÛÛÜÛÛÜÛÛÜÛ]; note that this metre is defined as having a short syllable in final position. P fn: jarau jarau vada svamocacàmaram [Svamocacàmara, ÛÜÛÜÛÜÛÜÛÜÛÜ]. Dh: jajàv-iha mauktikadàma jajau ca [Mauktikadàma (2), ÛÜÛÛÜÛÛÜÛÛÜÛ]. P: jabhau jarau vadati paÿcacàmaram [Paÿcacàmara, ÛÜÛÜÛÛÛÜÛÜÛÜ]. P fn: nanararaghañità tu mandàkinã [Mandàkinã, ÛÛÛÛÛÛÜÛÜÜÛÜ]; Chøà: Caÿcalàkùikà, and later in the same work: Gaurã. 6 V, S: Athàtijagatyàü. 7 Chøà has a metre called Kuñilagatiþ which has the same structure as this, but without specifying the word-break.

55 VÔttaratnàkara

[Praharùiõã]

ÜÜÜ,ÛÛÛÛÜÛÜÛÜÜ mnau jrau gastridaèayatiþ praharùiõãyam1 || 129 ||

[Atirucirà]

ÛÜÛÜ,ÛÛÛÛÜÛÜÛÜ catur-grahair-atirucirà jabhasjagàþ2 || 130 ||

[Mattamayåra]

ÜÜÜÜ,ÜÛÛÜÜÛÛÜÜ vedai randhrair-mtau yasagà mattamayåram || 131 ||

[Maÿjubhàùiõã]

ÛÛÜÛÜÛÛÛÜÛÜÛÜ, sajasà jagau bhavati maÿjubhàùiõã3 || 132 ||4

14: øakvarã5 [caturdaèàkùarà]

[Asaübàdhà]

ÜÜÜÜÜ,ÛÛÛÛÛÛÜÜÜ mtau nsau gàvakùagrahaviratir-asaübàdhà || 133 ||

1 P fn: praharùaõã. 2 P fn: catur-grahair-iha rucirà jbhau sarau gaþ; catur-grahair-iha rucirà jabhau sjagàþ. The name of this metre is given in Chøà as Rucirà, rather than Atirucirà; note that we already have a metre called Atirucirà occuring in the Dvipàda section earlier in the text. 3 S fn: sunandinã. Chøà calls the metre: Kanakaprabhà. cf. also Navanadanã below. Dh omits jagau, printer's error. 4 P: upasthitam-idaü jsau tsau sagurukaü cet [Upasthita, ÛÜÛÛÛÜÜÜÛÛÛÜÜ]; P fn: yadi guruþ syàt. P, Dh: nanatatagurubhiè-candrikàè-vartubhiþ (S: nanataragurubhiè-candrikàè-vaùaóbhiþ) [Candrikà, ÛÛÛÛÛÛÜ,ÜÛÜÜÛÜ]. P fn: jatau sajau go bhavati maÿjuhàsinã [Maÿjuhàsinã, ÛÜÛÜÜÛÛÛÜÛÜÛÜ]. P fn: navanandinã sajasasair-guruyuktaiþ [Navanandinã, ÛÛÜÛÜÛÛÛÜÛÛÜÜ]. P fn: kuñilagatir-najau saptabhistau gunà [Kuñilagati, ÛÛÛÛÜÛÜ,ÜÛÜÜÛÜ]; Chøà has a metre by this name, but with a slightly different structure: nanatataguru. S: yamau rau vikhyàtà caÿcarãkàvalã gaþ (S fn: Maÿjarãkàvalã) [Caÿcarãkàvalã, ÛÜÜÜÜÜÜÛÜÜÛÜÜ]; S prints caÿcaro- in the text, but caÿcarã- in the comm. The latter reading is evidently the right one. 5 V, S: Atha øakvaryàm.

56 VÔttaratnàkara

[Aparàjità]

ÛÛÛÛÛÛÜ,ÛÜÛÛÜÛÜ nanarasalaghugaiþ svarair-aparàjità || 134 ||

[Praharaõakalità]

ÛÛÛÛÛÛÜ(,)ÛÛÛÛÛÛÜ nanabhanalag-iti1 praharaõakalità2 || 135 ||

[Vasantatilakà]

ÜÜÛÜÛÛÛÜÛÛÜÛÜÜ, uktà vasantatilakà3 tabhajà jagau gaþ || 136 ||

[Siühonnata]

ÜÜÛÜÛÛÛÜÛÛÜÛÜÜ, siühonnateyam-udità4 munikàèyapena5 || 137 ||

1 V, P, Dh -laghugaiþ; P has fn: -lag-iti. Vutt. reads: Nanabhanalag-itippaharaõakalità. 2 S, V, P fn: -kalikà. Chøà reads: -kalità. 3 S: uktaü vasantatilakaü. 4 S: siühonateti gadità; P fn: siühoddhatà. 5 It will be noted that this and the following metre agree in form with Vasantatilakà, according to Kaèyapa the name should be Siühonnata; and according to Saitava it should be Uddharùiõã. These variant names are already noted in Chøà. The footnote contains a further name for the metre: Madhumàdhavã, saying that this name was given by the Nàga, which usually means Piïgalànàga, but there is no metre of that name in Chøà. The name Vasantatilakà is the name normally in use now.

57 VÔttaratnàkara

[Uddharùiõã]

ÜÜÛÜÛÛÛÜÛÛÜÛÜÜ, uddharùiõãyam-udità1 munisaitavena2 || 138 ||3

15: Atièakvarã4 [paÿcadaèàkùarà]

[øaèikalà]5

ÛÛÛÛÛÛÛÛÛÛÛÛÛÛÜ, dvihatahayalaghur-atha giti èaèikalà || 139 ||

[Sraj]

ÛÛÛÛÛÛ,ÛÛÛÛÛÛÛÛÜ, sragiti bhavati rasanavakayatir-iyam || 140 ||6

1 Dh: uddharùiõãti gadità munisaitavena; P fn: uddharùiõãti gadità kila. 2 S has this line as a footnote only. 3 Dh, S fn: ràmeõa seyam-udità madhumàdhavãti (P fn: nàgena saiva gadità madhumàdhavãti) [Madhumàdhavã, ÜÜÛÜÛÛÛÜÛÛÜÛÜÜ]. P, V, S: induvadanà bhajasanaiþ saguruyugmaiþ [Induvadanà, ÜÛÛÛÜÛÛÛÜÛÛÛÜÜ]; Chøà: Varasundarã. P, V, S: dviþsaptacchidalolà msau mbhau gau caraõe cet [Alolà, ÜÜÜÛÛÜÜ,ÜÜÜÛÛÜÜ]. P fn: sajasà ylagàè-ca vasudhà sapaÿcagrahaiþ [Vasudhà, ÛÛÜÛÜ,ÛÛÛÜÛÜÜÛÜ]. P fn: yugadigbhiþ kuñilam-iti matasthau nyau gau [Kuñilà, ÛÛÜÜ,ÛÛÛÛÛÛ,ÜÜÜÜ]; Chøà has a metre of this name, but the structure agrees with Haüsaèyenã below. The definition of the rule doesn't fit the example here. Chøà gives the rule as: kuñilà mbhau nyau gau vedarasasamudràþ. P fn: najabhajalag-yutà dhÔtiriyaü kathità [DhÔti, ÛÛÛÛÜÛÜÛÛÛÜÛÛÜ]. P fn: mbhau nyau gau cej-jaladhidaèa ca haüsaèyenã [Haüsaèyenã, ÜÜÜÜ,ÛÛÛÛÛÛÜÜÜÜ]. P fn: mbhau nyau lgau ced-bhavati jagati candrautasaþ [Candrautasa ?, ÜÜÜÜÛÛÛÛÛÛÜÜÛÜ]. P fn: devaravaratanu bhanananalaghugaiþ [Devaravaratanu ?, ÜÛÛÛÛÛÛÛÛÛÛÛÛÜ]. P fn: mastono mo gau yadi gadità vàsantãyam [Vàsantã, ÜÜÜÜÜÛÛÛÛÜÜÜÜÜ]. P fn: nanatatagayutaiþ saptabhir-vavasantaþ [Vavasanta, ÛÛÛÛÛÛÜ,ÜÛÜÛÛÜÜ]; The definition of the rule doesn't fit the example here. I have been unable to find the metre listed anywhere else to check the description, but to fit the example we need to read: nanatabha- . 4 V, S: Athàtièakvaryàm . 5 This metre is called Candravartà in Chøà. 6 This is a variation on the preceding metre, with a fixed word-break after 6 syllables. In Chøà it is called Màlà. The next metre is also a variation, this time with a word-break after 8 syllables.

58 VÔttaratnàkara

[Maõiguõanikara]

ÛÛÛÛÛÛÛÛ,ÛÛÛÛÛÛÜ vasuhayayatir-iha1 maõiguõanikaraþ2 || 141 ||

[Màlinã]

ÛÛÛÛÛÛÜÜ,ÜÛÜÜÛÜÜ nanamayayayuteyaü3 màlinã bhogilokaiþ || 142 ||

[Prabhadrakà]

ÛÛÛÛÜÛÜÛÛÛÜÛÜÛÜ, bhavati najau bhajau rasahitau prabhadrakam || 143 ||

[Elà]

ÛÛÜÛÜ,ÛÛÛÛÛÛÛÛÜÜ (sajanà nayau èaradaèayatir-iyam-elà4 || 144 ||)

[Candralekhà]

ÜÜÜÜÛÜÜ,ÜÜÛÜÜÛÜÜ (mrau myau yàntau bhavetàü saptàùñabhiè-candralekhà5 || 145 ||)

16: Aùñiþ6 [ùoóaèàkùarà]

[»ùabhagajavilasita]

ÜÛÛÜÛÜÛ,ÛÛÛÛÛÛÛÛÜ bhratrinagaiþ svaràtkham-Ôùabhagajavilasitam7 || 146 ||

1 S, Dh: vasumuniyatir-iha. 2 S: maõigaõakiraõaþ. 3 S reads namayayuteyaü, which must be a printer's error, the comm. below identifies the gaõas as nanamayaya. 4 S: èaradaèayatir-atirekhà, with a footnote to the effect that the metre is also known as Elà; P fn: -kavi- [in place of -yati-]. 5 Dh: saptàùñakaiè-. 6 V, S: Athàùñau. 7 S: bhrau trinagàþ svaràþ kham- .

59 VÔttaratnàkara

[Vàõinã]

ÛÛÛÛÜÛÜÛÛÛÜÛÜÛÜÜ, najabhajaraiþ sadà bhavati vàõinã gayuktaiþ1 || 147 ||2

17: Atyaùñiþ3 [saptadaèàkùarà]

[øikhariõã]

ÛÜÜÜÜÜ,ÛÛÛÛÛÜÜÛÛÛÜ rasai rudraiè-chinnà yamanasabhalà gaþ èikhariõã || 148 ||

[PÔthvã]

ÛÜÛÛÛÜÛÜ,ÛÛÛÜÛÜÜÛÜ jasau jasayalà vasugrahayatiè-ca pÔthvã guruþ || 149 ||

[Vaüèapatrapatita]4

ÜÛÛÜÛÜÛÛÛÜ,ÛÛÛÛÛÛÜ diïmunivaüèapatrapatitaü bharanabhanalagaiþ || 150 ||

[Hariõã]

ÛÛÛÛÛÜ,ÜÜÜÜ,ÛÜÛÛÜÛÜ rasayugahayair-nsau mrau slau go yadà hariõã tadà || 151 ||

[Mandàkràntà]

ÜÜÜÜ,ÛÛÛÛÛÜ,ÜÛÜÜÛÜÜ mandàkràntà5 jaladhiùaóagair-mbhau natau tàd-gurå cet || 152 ||

[Narkuñaka]

ÛÛÛÛÜÛÜ,ÛÛÛÜÛÛÜÛÛÜ (hayadaèabhir-najau bhajajalà guru narkuñakam6 || 153 ||)

1 S: najabhajataiþ sadà bhavati vàõinã gànvitaiþ. 2 Dh: jarau jarau jagàv-idaü vadanti paÿcacàmaram [Paÿcacàmara, ÛÜÛÜÛÜÛÜÛÜÛÜÛÜÛÜ]. 3 V, S: Athàtyaùñau. 4 Chøà: Vaüèapantrapatita. 5 S: madàkràntà. 6 V: nardañakam, with variant, narkuñakam; P fn: yadi bhavato najau bhajajalà gurur- markañakam; nardañakam. Chøà has a metre called Avitatha, which has the same structure, but without the word-break.

60 VÔttaratnàkara

[Kokilaka]

ÛÛÛÛÜÛÜ,ÛÛÛÜÛÛ,ÜÛÛÜ muniguhakàrõavaiþ kÔtayatã1 vada kokilakam || 154 ||2

18: DhÔtiþ3 [aùñadaèàkùarà]

[Kusumitalatàvellità]

ÜÜÜÜÜ,ÛÛÛÛÛÜ,ÜÛÜÜÛÜÜ syàd-bhåtartvaè-vaiþ kusumitalatàvellità mtau nayau yau4 || 155 ||5

19: AtidhÔtiþ6 [ånaviüèaty-akùarà]

[øàrdålavikrãóita]

ÜÜÜÛÛÜÛÜÛÛÛÜ,ÜÜÛÜÜÛÜ såryàè-vair-masajas-tatàþ saguravaþ èàrdålavikrãóitam || 156 ||7

1 S, P, V, Dh all read kÔtayati, which must be an error, as the metrical markings would not agree with Narkuñaka, of which this metre is a variant, having the word-break in a different position. Chøà has the word-break in yet another place, after 8, 5, & 4 syllables. 2 P fn: sasajaur-atièàyinã matà bhajaparair-gurubhyàm [Atièàyinã,

ÛÛÜÛÛÜÛÜÛÜ(,)ÛÛÛÜÛÜÜ]. 3 V, S: Atha DhÔtau. 4 Note that this metre is very similar to Mandàkràntà in the previous section, but with an extra heavy syllable in the opening. 5 P fn: daèavasuviratir-nanau raiè-caturbhir-yutà sàlasà [Sàlasà, ÛÛÛÛÛÛÜÛÜÜ,ÛÜÜÛÜÜÛÜ]. P fn: adhikaü darèayati nanau rau bhavetàü rarau tàrakà [Tàrakà, ÛÛÜÜÛÛÛÛÜÜÛÜÜÛÜÜÛÜ]; The definition of the rule doesn't fit the example here. I have been unable to find the metre listed anywhere else to check the description. SED lists a Tàrakà metre of 4 x 13 syllables, but not one of 4 x 18. P fn: syàd-bhåtartvaèvair-maubhmau viratiè-cet-siühaviskårjitaü yau [Siühaviskårjita, ÜÜÜÜÜ,ÜÜÛÛÜÜ,ÜÛÜÜÛÜÜ]. S: kathitam-iha nanau rarau ced-rarau siühavikrãóitam [Siühavikrãóita, ÛÛÛÛÛÛÜÛÜÜÛÜÜÛÜÜÛÜ]. S: rsau jajau bharasaüyutau karibàõakhair-haranartakam (P fn: rsau jau bharasaüyutau karibàõakhaü haranartakam) (S has fn: karibàõakhair-haranartanam) [Karibàõakha, ÜÛÜÛÛÜÛÜÛÛÜÛÜÛÛÜÛÜ]; Chøà calls this metre: Vibudhapriyà. 6 V, S: AthàtidhÔtau. 7 S, Dh: rasartvaè-vair-ymau nsau raraguruyutau meghavisphårjità syàt [Meghavisphårjità, ÛÜÜÜÜÜ,ÛÛÛÛÛÜ,ÜÛÜÜÛÜÜ]; Chøà calls this metre: Vismità. P fn: najabhayasà jagau ca racanà èålikakudbhiratra sà [øålikakudbhiratra, ÛÛÛÛÜÛÜÛÛÛÜÜÛÛÜÛÜÛÜ]. P fn: rbhau jatau tau sagurukau yadà dig-grahac-chedabhàg-bhavati [Bhàj, ÜÛÜÜÛÛÛÜÛÜ,ÜÛÜÜÛÜÛÛÛ]; the example doesn't fit the definition again here.

61 VÔttaratnàkara

20: KÔtiþ1 [viüèatyakùarà]

[Suvadanà]

ÜÜÜÜÛÜÜ,ÛÛÛÛÛÛÜ,ÜÜÛÛÛÜ jÿeyàþ2 saptàèvaùaóbhir-marabhanayayutà3 bhlau gaþ suvadanà || 157 ||

[VÔtta]

ÜÛÜÛÜÛÜÛÜÛÜÛÜÛÜÛÜÛÜÛ, trãrajau galau bhaved-ihedÔèena lakùaõena vÔttanàma4 || 158 ||5

21: PrakÔtiþ6 [ekaviüèaty-akùarà]

[Sragdharà]

ÜÜÜÜÛÜÜ,ÛÛÛÛÛÛÜ,ÜÛÜÜÛÜÜ mrau bhnau yànàü7 trayeõa trimuniyatiyutà sragdharà kãrtiteyaü || 159 ||8

1 V, S: Atha KÔtau. 2 S, Dh: jÿeyà. 3 S: -yutau. 4 This is one of the few metres defined as having a light syllable at the end of the line. 5 S: sabharà namylag-iti trayodaèayatir-mattebhavikrãóitam [Mattebhavikrãóita, ÛÛÜ,ÜÛÛÜÛÜÛÛÛÜ,ÜÜÛÜÜÛÜ,]. S: sajajà bharau salagàè-ca ced-uditaü tadà pramadànanam [Pramadànanam, ÛÛÜÛÜÛÛÜÛÜÛÛÜÛÜÛÛÜÛÜ,]. P fn: khyàtà påvaþ suvaüèà yadi marabhanàstadvayaü go guruè-ca [Suvaüèà, ÜÜÜÜÛÜÜÛÛÛÛÛÜÜÛÜÜÛÜÜ]. 6 V, S: Atha PrakÔtau. 7 S, V, Dh, P fn: mrabhnair-yànàü. 8 S: bhau bhabhabhàè-ca bharau yadi kãrtiya putraka mattavilàsinãm [Mattavilàsinã, ÜÛÛÜÛÛÜÛÛÜÛÛÜÛÛÜÛÛÜÛÜ]. P fn: bhavati najau hi siddhir-iti bhàj-jajajà yadi ro bhavità [Siddhi, ÛÛÛÛÜÛÜÛÛÛÜÛÛÜÛÛÜÛ(Ü)ÛÜ]; The definition doesn't fit the rule, and further the line is only 20 syllables long, so again something is amiss here.

62 VÔttaratnàkara

22: âkÔtiþ1 [dvàviüèaty-akùarà]

[Bhadrakà]

ÜÛÛÜÛÜÛÛÛÜ,ÛÜÛÛÛÜÛÜÛÛÛÜ bhrau naranà ranàv-atha2 gurur-digarkaviramaü hi3 bhadrakam-iti4 || 160 ||5

23: VikÔtiþ6 [trayoviüèaty-akùarà]

[Aèvalalità]

ÛÛÛÛÜÛÜÛÛÛÜ,ÛÜÛÛÛÜÛÜÛÛÛÜ yad-iha najau bhajau bhjabhalagàs-tad-aèvalalitaü7 haràrkayatimat || 161 ||

[Mattàkrãóà]

ÜÜÜÜÜÜÜÜ,ÛÛÛÛÛ,ÛÛÛÛÛÛÛÛÛÜ mattàkrãóà8 mau9 tnau nau nalg-iti10 bhavati vasuèaradaèayatiyutà11 || 162 ||12

1 V, S: âkÔtau. 2 V: -aya, which may be a printer's error owing to the similarity of tha and ya in Devanàgarã. 3 S omits, which spoils the metre. 4 S, V, Dh, P fn: -idam [in place of -iti]. This metre is called Madraka in Chøà. 5 P fn: làlityaü bhujagendreõa bhàùitam-etac-cen-masarastajanagubhiþ [Làlitya, ÜÜÜÛÛÜÜÛ,ÜÛÛÜÜÜÛÛÜÛÛÛÛÜ]. P fn: sajatà nasau rarau gaþ kaõituragahayaiþ syàn-mahàsragdharàkhyà [Mahàsragdharà, ÛÛÜÛÜÛÜÜÛÛÛÛÛ,ÛÜÜÛÜÜÛÜÜ]; this metre is similar to Sragdharà above, but with a different opening. We might have expected the definition to run: sajatà no so bhajau...etc. with resolution of the first syllable making for the Mahà- designation. 6 V, S: VikÔtau. 7 S: bhajabhalag-tad-àèvalalitaü; Dh -àèvalalitaü. 8 P fn: mattàkrãóaü. 9 P: mo. 10 Dh: mattàkrãóà mau lau nau nlau g-iti; P fn: nlau g-iti. 11 P fn: -yutam. 12 S: bhair-atha saptabhir-atra kÔtà guruõà guruõà ca mayåragatiþ syàt [Mayåragati, ÜÛÛÜÛÛÜÛÛÜÛÛÜÛÛÜÛÛÜÛÛÜÜ]; S writes mattamaåragatiþ, by mistake, and spoils the metre. It is clear from the comm. that the reading should be as printed here.

63 VÔttaratnàkara

24: SaïkÔtiþ1 [caturviüèaty-akùarà]

[Tanvã]

ÜÛÛÜÜ,ÛÛÛÛÛÛÜ,ÜÛÛÜÛÛÛÛÛÛÜÜ bhåtamunãnair-yatir-iha bhatanàþ sbhau bhanayàè-ca yadi bhavati tanvã || 163 ||

25: AtikÔtiþ2 [paÿcaviüèaty-akùarà]

[Krauÿcapadà]

ÜÛÛÜÜ,ÜÛÛÜÜ,ÛÛÛÛÛÛÛÛ,ÛÛÛÛÛÛÜ krauÿcapadà bhmau sbhau nananà3 ngàviùuèaravasumuniviratir-iha bhavet || 164 ||

26: UtkÔtiþ4 [ùaóviüèatyakùarà]

[BhujaïgavijÔmbhita]

ÜÜÜÜÜÜÜÜ,ÛÛÛÛÛÛÛÛÛÛÜ,ÛÜÛÛÜÛÜ vasvãèàèvac-chedopetaü mamatanayuganarasalagair-bhujaïgavijÔmbhitam || 165 ||

[Apavàha]5

ÜÜÜÛÛÛÛÛÛ,ÛÛÛÛÛÛ,ÛÛÛÛÛÛ,ÛÛÜÜÜ mo nàþùañ sagag-iti6 yadi navarasarasaèarayatiyutam-apavàhàkhyam7 || 166 ||8

1 V, S: SaïkÔtau. 2 V, S: AtikÔtau. 3 P fn: nananangàþ. 4 V, S: UtkÔtau. 5 Chøà: Apavàhaka. 6 S: sag-iti, thereby leaving the rule-example one syllable short. 7 Dh: navarasaèarayatiyutam-, (omitting -rasa-) which is probably a printer's error. 8 V adds in brackets: iti uktàdiprakaraõam; S: iti ùàdviüèaticchandàüsi. ??

64 VÔttaratnàkara

27+: Atha Daõóakàþ1

[CaõóavÔùñiprayàta]

ÛÛÛÛÛÛÜÛÜÜÛÜÜÛÜÜÛÜÜÛÜÜÛÜÜÛÜ, 2yad-iha nayugalaü tataþ saptarephàstadà caõóavÔùñiprayàto3 bhaved-daõóakaþ || 167 ||

[Arõa]

ÛÛÛÛÛÛÜÛÜÜÛÜÜÛÜÜÛÜÜÛÜÜÛÜÜÛÜÜÛÜ, praticaraõavivÔddharephàþ syur-arõàrõavavyàlajãmåtalãlàkaroddàmaèaükhyàdayaþ4 || 168 ||

[Pracitaka]5

ÛÛÛÛÛÛÛÜÜÛÜÜÛÜÜÛÜÜÛÜÜÛÜÜÛÜÜ, pracitakasamabhidho dhãradhãbhiþ smÔto daõóako nadvayàduttaraiþ saptabhir-yaiþ || 169 ||6

iti vÔttaratnàràkhye chandasi varõavÔttakathanaü nàma tÔtãyo 'dhyàyaþ7

1 V: Daõóake. Dh omits. 2 P fn: yàt-kiücid-dÔèyate cchandaþ ùàóviüèaty-akùaràdhikam | èeùajàty-àdikaü muktvà na savai daõóajàtimat || 3 P, V, Dh: -prapàto. P fn: prayàto. 4 S, V, Dh, P fn: -èaïkhàdayaþ. The structure of the first of the Daõóaka metres described here is nicely summed up in a såtra in Chøà: Daõóako nau raþ; first there are 2 nagaõas, which are followed by a number of ragaõas, CaõóavÔùñiprapàta having 7 ragaõas; Arõa 8, and so on - there are many more, V gives a list of 28, ending with Nanda, which has 34 ragaõas following the opening two nagaõas! 5 Called Pracita in Chøà. This metre has a different structure to the previous Daõóakas: first 2 nagaõas, then a series of yagaõas. 6 S: nadvayàt-paratastakàreõàpi kvacid-daõóakà dÔèyante; evam-ekonasahasràèaravÔddhir- bhavati daõóakaü vÔttam. S has a note to the effect that these two såtras are not seen in many of the books. They also appear to be såtras rather than kàrikas, and so are probably not part of the original text. 7 P omits; Dh: iti èrã kedàrabhaññaviracite vÔttaratnàkare tÔtãyo 'dhyàyaþ.

65 VÔttaratnàkara

Caturtho 'dhyàyaþ1 [ardhasamavÔtta]

[Upacitrà]2

ÛÛÜÛÛÜÛÛÜÛÜÐÐÜÛÛÜÛÛÜÛÛÜÜ viùame yadi sau salagà dale bhau yuji bhàd-gurukàv-upacitram || 170 ||

[Drutamadhyà]

ÜÛÛÜÛÛÐÜÛÛÜÜÐÐÛÛÛÛÜÛÛÐÜÛÛÜÜ bhatrayam-ojagataü guruõã ced-yuji ca najau jyayutau drutamadhyà || 171 ||

[Vegavatã]

ÛÛÜÛÛÐÜÛÛÜÜÐÐÜÛÛÜÛÛÐÜÛÛÜÜ sayugàtsagurå viùame ced-bhàv-iha vegavatã yuji bhàd-gau || 172 ||

[Bhadraviràj]

ÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÜÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ oje taparau jarau guruè-cen-msau3 jgaug-bhadraviràó-bhaved-anoje4 || 173 ||

[Ketumatã]

ÛÛÜÛÜÛÛÛÜÜÐÐÜÛÛÜÛÜÛÛÛÜÜ asame sajau saguruyuktau ketumatã5 same bharanagàd-gaþ6 || 174 ||

[âkhyànakã]

ÜÜÛÜÜÛÛÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÜÛÛÜÛÜÜ àkhyànakã7 tau jagurå ga oje8 jatàv-anoje jagurå guruè-cet || 175 ||

1 Dh: Atha Caturtho 'dhyàyaþ. 2 Chøà: Upacitraka. 3 Dh: guruè-cet msau. 4 V: jgaubhadra- . 5 S: ketumato, a printer's error. 6 Dh: bharanàgàdgaþ, which doesn't fit the metre. 7 S: àkhyàtakã, with fn: àkhyànakã; P fn: àkhyàtikã; Chøà: àkhyànakã. 8 P fn: gam[oje].

66 VÔttaratnàkara

[Viparãtàkhyànakã]

ÛÜÛÜÜÛÛÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÜÛÛÜÛÜÜ jatau jagau go viùame same cet-tau1 jgau ga eùà2 viparãtapårvà || 176 ||

[Hariõaplutà]

ÛÛÜÛÛÜÛÛÜÛÜÐÐÛÛÛÜÛÛÜÛÛÜÛÜ sayugàtsalaghå viùame gurur-yuji3 nabhau bharakau4 hariõaplutà || 177 ||

[Aparavaktra]

ÛÛÛÛÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÛÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜ ayuji nanaralà guruþ same njam-aparavaktram-idaü5 tato jarau6 || 178 ||

[Puùpitàgrà]

ÛÛÛÛÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ ayuji nayugarephato yakàro yuji ca najau jaragàè-ca puùpitàgrà || 179 ||

ÛÜÛÛÐÛÜÜÜÐÐÜÜÜÜÐÛÜÛÜ vadanty-aparavaktràkhyaü vaitàlãyaü vipaècitaþ | ÛÛÜÜÐÛÜÜÛÐÐÜÜÜÛÐÛÜÛÜ puùpitàgràbhidhaü kecid-aupacchandasikaü tathà7 || 180 ||

1 Dh, P fn: syàt-tau. 2 P fn: gam[eùà]. 3 Dh: guruþ yuji. 4 S, P fn: ca bharau. 5 P fn: tad-aparavaktram-idaü najau jarau. 6 P fn: viùame yadi sau jagau same staralàgo 'paravaktram-ãritam. The description doesn't fit the example here, we really need to read: sbharalau go to correct it. 7 These lines are in Vaktra metre, and comment on the two metres immediately preceding it. V misplaces this verse after the description of Yavamatã below. A (partial) translation of this line is found in Vuttodaya, but there the line doesn't scan.

67 VÔttaratnàkara

[Yavamatã]

ÜÛÜÛÜÛÜÛÜÛÜÛÐÐÛÜÛÜÛÜÛÜÛÜÛÜÜ syàd-ayugmake rajau rajau same tu1 jarau jarau2 gurur-yavàt-parà3 matãyam4 || 181 ||5

iti vÔttaratnàràkhye chandaþèàstre 'rdhasamavarõavÔttakathanaü nàma caturtho 'dhyàyaþ6

Paÿcamo 'dhyàyaþ [viùamavÔtta]7

[Padacaturårdhva]

ÛÛÜÜÛÜÜÜ 8 syllables mukhapàdo 'ùñabhir-varõaiþ | ÛÜÜÛÛÜÛÜÛÜÜÜ 12 syllables pare syur-makaràlayaiþ8 kramàd-vÔddhaiþ9 | ÛÛÜÜÛÛÜÜÜÜÜÜÛÜÜÜ 16 syllables satataü yasya vicitraiþ pàdaiþ sampannasaundaryam | ÛÛÛÛÛÛÛÛÛÜÛÛÛÛÜÜÛÜÜÜ 20 syllables tad-uditam-amalamatibhiþ10 padacatur-årdhvàbhidhaü vÔttam || 182 ||

1 V: cet. 2 P: rayau same vej-jarau carau, with fn: rajau same tu jarau jarau. 3 V: guruþ yavàt- 4 Dh: gurur-yadà yavàt-matãyam. 5 S: sasajà viùame yadà guruþ sabharàþ syal-lalità same lagau [Lalità, ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜ]. Dh: ayujor-yadi sau jagau yujoþ sabharàlgà yadi sundarã tadà [Sundarã, ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜ]; this has the same structure as the preceding metre. P fn: viùame sasajà gurå anoje sabharàyaè-ca tu màlabhàriõãyam [Màlabhàriõã, ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ]. P fn: viùame sasajà gurå anoje smarayàè-chandasikaü tad-aupapårvam [Aupacchandasika, ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ]; this has the same structure as the preceeding metre, and should really take the more distinctive name. cf. Aupacchandasika in the Vaitàlãya section of Chapter 2. We really need to read sbhara- in place of smara- here for the description to be correct. The reading smara is probably a printer's error, owing to the similarity between ma & bha in Devanàgarã script. 6 P omits; Dh: iti èrã kedàrabhaññaviracite vÔttaratnàkare caturtho 'dhyàyaþ. 7 In Vuttodaya the metres in this section are omitted, and a description of the Vaktra (Pàëi: Vatta) metre is included instead. In may be stated here that the Vaktra metre is neither a MàtràvÔtta nor a ViùamavÔtta, and so is misplaced in both books. Chøà places it at the beginning of the VÔtta section, in the fifth chapter. 8 S: [pare] 'smàn; P fn: 'smàt- . 9 S: -vÔddhàþ; P fn: vÔddyà ?? 10 S, V, P fn: tad-abhihitam-amalaghãbhiþ.

68 VÔttaratnàkara

[âpãóa]

ÛÛÛÛÛÛÜÜ 8 syllables prathamam-uditavÔtte | ÛÛÛÛÛÛÛÛÛÛÜÜ 12 syllables viracitaviùamacaraõabhàji | ÛÛÛÛÛÛÛÛÛÛÛÛÛÛÜÜ 16 syllables gurukayugalanidhana1 iha sahita àïà | ÛÛÛÛÛÛÛÛÛÛÛÛÛÛÛÛÛÛÜÜ 20 syllables laghuviracitapadavivÔtiyatir-iti2 bhavati pãóaþ || 183 ||3

[Kalikà]4

ÛÛÛÛÛÛÛÛÛÛÜÜ 12 syllables prathamam-itaracaraõasamutthaü5 | ÛÛÛÛÛÛÜÜ 8 syllables èrayati sa yadi6 lakùma | ÛÛÛÛÛÛÛÛÛÛÛÛÛÛÜÜ 16 syllables itaraditaragaditam-api7 yadi ca turyaü8 | ÛÛÛÛÛÛÛÛÛÛÛÛÛÛÛÛÛÛÜÜ 20 syllables caraõayugalakamavikÔtam-aparam-iti kalikà sà || 184 ||

[Lavalã]9

ÛÛÛÛÛÛÛÛÛÛÜÜ 12 syllables dviguruyutasakalacaraõàntà | ÛÛÛÛÛÛÛÛÛÛÛÛÛÛÜÜ 16 syllables sukhacaraõagatam-anubhavati ca tÔtãyam10 |

1 Dh: gurukayuganidhana; P fn: -yugalaka- ; both are which are incorrect metrically. 2 S: kalita àõà | vidhÔtarucirapadavitati; P fn: kalita àïvidhÔtarucirapada; Dh -vitatiyatir-iti; V, P fn: -racana[yatir-iti]. 3 This is only a variation on Padacaturårdhva. Here the last 2 syllables at the end of each line are heavy, the rest are light. The other metres in this section are variations on this theme. Chøà lists 2 metres called Pratyàpãóa, that have a different structure - the first of these has 2 heavy syllables at the beginning of the line, with the rest being light; the second has 2 heavy syllables at the beginning and at the end of the line, the rest again being light. 4 Chøà: Maÿjarã. 5 P fn: [prathamam]-apara- . 6 Dh: sapadi; S, P fn: jagati. 7 S: itaraditarajanitam-; 8 Dh: ca yadi turyaü; P fn: -janitam-api bhavati èeùam. 9 The structure of Lavalã in Chøà is described differently as being 16, 12, 8, & 20 syllables. 10 Dh: -anubhavati tÔtãyaþ (incorrect metrically); P fn: [caraõa]-racitam-anubhavati tÔtãyaþ.

69 VÔttaratnàkara

ÛÛÛÛÛÛÜÜ 8 syllables caraõam-iha1 hi2 lakùma | ÛÛÛÛÛÛÛÛÛÛÛÛÛÛÛÛÛÛÜÜ 20 syllables prakÔtam-akhilam-api yadidam-anubhavati3 lavalã sà || 185 ||

[AmÔtadhàrà]4

ÛÛÛÛÛÛÛÛÛÛÜÜ 12 syllables prathamam-adhivasati yadi turyaü | ÛÛÛÛÛÛÛÛÛÛÛÛÛÛÜÜ 16 syllables caram-acaraõapadam-avasitaguruyugmam5 | ÛÛÛÛÛÛÛÛÛÛÛÛÛÛÛÛÛÛÜÜ 20 syllables akhilam-aparam-uparigatam-iti6 lalitapadayuktà | ÛÛÛÛÛÛÜÜ 8 syllables tadiyam-amÔtadhàrà7 || 186 ||

iti padacatur-årdhvaprakaraõam8

[Udgatà]

ÛÛÜÛÜÛÛÛÜÛ sajamàdime salaghukau ca | ÛÛÛÛÛÜÛÜÛÜ nasajagurukair-athodgatà9 | ÜÛÛÛÛÛÛÜÛÛÜ tryaïghrigatabhanajalà10 gayutàþ | ÛÛÜÛÜÛÛÛÜÛÜÛÜ sajasà jagau caraõam-ekataþ11 pañhat || 187 ||

1 Dh: aparam-iha; V, P fn: apara [iha]; S, P fn: caraõa [iha]. 2 S: ca. 3 S, P fn: [prakÔtam]-aparam-akhilam-api yadi bhavati. 4 The structure of AmÔtadharà in Chøà is described differently as being 20, 12, 16, & 8 syllables. 5 S, V: -avasiti- ; S: yugmà. 6 Dh: nikhilam-. 7 Dh: tad-idam-; S: nikhilam-aparam-uparitanasamam-iha lalitapàdà tritayam-amÔtadhàrà. P fn: nikhilam-aparam-uparitanasamam-iha lalitapàdàntritayam-amÔtadhàrà. 8 P omits. 9 S: -gurukeùv-; P fn: -gurukeùu- . 10 Dh: tryaïghrigatatamanajalà; P fn: aïghri- [i.e. without try-]. 11 Dh: caraõemakataþ (incorrect metrically); S: caram; which is probably a printer's error.

70 VÔttaratnàkara

[Saurabhaka]1

ÛÛÜÛÜÛÛÛÜÜ caraõatrayaü vrajati2 lakùma | ÛÛÛÛÛÜÛÜÛÜ yadi sakalam-udgatàgatam3 | ÜÛÜÛÛÛÜÛÛÜ rnau bhagau bhavati saurabhakaü | ÛÛÜÛÜÛÛÛÜÛÜÛÜ caraõe yadãha bhavatas-tÔtãyake || 188 ||

[Lalità]

ÛÛÜÛÜÛÛÛÜÜ nayugaü sakàrayugalaü ca4 | ÛÛÛÛÛÜÛÜÛÜ bhavati caraõe tÔtãyake5 | ÛÛÛÛÛÛÛÛÜÛÛÜ tad-uditam-urumatibhir-lalitaü | ÛÛÜÛÜÛÛÛÜÛÜÛÜ yadi èeùam-asya khalu pårvatulyakam || 189 ||

ity-udgatàprakaraõam6

[Upasthitapracupita]

ÜÜÜÛÛÜÛÜÛÜÛÛÜÜ msau jbhau gau prathamàïghrir-ekataþ pÔthag-anyan-7 | ÛÛÜÛÛÛÛÜÛÜÛÜÜ tritayaü sanajaragàs-tato8 nanau saþ | ÛÛÛÛÛÛÛÛÜ trinaparikalitajayau | ÛÛÛÛÛÛÛÛÛÛÜÛÛÜÜ pracupitam-idam-uditam-upasthitapårvam || 190 ||

1 This and the next metre are variants of Udgatà, differing only in their 3rd line. 2 S, Dh, P fn: bhajati. 3 S: nikhilam- . 4 S: yugalaÿ-ca. 5 S, P fn: bhajati caraõaü tÔtãyakam; Dh omits this line and the next by mistake, printer's error. 6 P, Dh omit. 7 V, Dh: -anyat- 8 S, Dh, P fn: -tathà.

71 VÔttaratnàkara

[Vardhamàna]1

ÜÜÜÛÛÜÛÜÛÜÛÛÜÜ nau pàde 'tha tÔtãyake sanau nasayuktau2 | ÛÛÜÛÛÛÛÜÛÜÛÜÜ prathamàïghrikÔtayatis-tu vardhamànam3 | ÛÛÛÛÛÛÛÛÜÛÛÛÛÛÛÛÛÜ tritayam-aparam-api pårvasadÔèam-iha bhavati | ÛÛÛÛÛÛÛÛÛÛÜÛÛÜÜ pratatamatibhir-iti4 gaditaü laghu5 vÔttam || 191 ||

[øuddhaviràóàrùabha]6

ÜÜÜÛÛÜÛÜÛÜÛÛÜÜ asmin-neva tÔtãyake yadà7 tajaràþ syuþ | ÛÛÜÛÛÛÛÜÛÜÛÜÜ prathame ca viratiràrùabhaü bruvanti | ÜÜÛÛÜÛÜÛÜ tac-chuddhaviràñ puraþ sthitaü | ÛÛÛÛÛÛÛÛÛÛÜÛÛÜÜ tritayam-aparam-api8 yadi9 pårvasamaü syàt || 192 ||

ity-upasthatapracupitaprakaraõam10

ÛÛÜÛÛÜÜÜ viùamàkùarapàdaü và ÜÜÛÛÜÛÛÜÛÜ pàdair-asamaü daèadharmavat11 | ÜÜÜÜÛÜÜ yac-chando12 noktam-atra ÜÜÛÜÜÛÜÜÜ gàtheti tat-såribhiþ proktam || 193 ||13

iti vÔttaratnàràkhye chandasi viùamavÔttakathanaü nàma paÿcamo 'dhyàyaþ14

1 This and the next metre are variants of Upasthitapracupita, differing only in their 3rd line. 2 P fn: na sayuktau ca. 3 S, P fn: -yatipravardhamànam. 4 P fn: -iha. 5 S, P fn: khalu. 6 Chøà has a slighty different name for this metre: øuddhaviràóÔùabhaü. 7 S, P fn: [tÔtãya]-pàdake; Dh omits yadà. 8 P fn: tritayam-api. 9 S excludes yadi. 10 P, Dh omit. 11 S: viùamàkùarapàdatvàtpàdairasamaÿjasaü dharmavat. 12 S: yac-chandasi. 13 Chøà says simply: atrànuktaü gàthà. 14 P omits; Dh: iti èrã kedàrabhaññaviracite vÔttaratnàkare paÿcamo 'dhyàyaþ.

72 VÔttaratnàkara

úaùñho 'dhyàyaþ1 [prasthàràdi]

ÜÜÜÜÐÛÜÜÛÐÐÜÜÜÛÐÛÜÛÜ prasthàro naùñam-uddiùñam-ekad-vyàdilagakriyà | ÜÜÛÜÐÛÜÜÛÐÐÛÜÜÜÐÛÜÛÜ saükhyànamadhvayogaè-ca2 ùaóete pratyayàþ smÔtàþ || 194 ||3

ÜÜÜÛÐÛÜÜÜÐÐÛÜÜÛÐÛÜÛÜ pàde sarvaguràvàdyàl-laghuü nyasya guroradhaþ | ÛÜÛÛÐÛÜÜÜÐÐÜÜÜÜÐÛÜÛÜ yathopari tathà èeùaü bhåyaþ kuryàdamuü vidhim || 195 ||

ÜÜÜÜÐÛÜÜÛÐÐÜÜÜÛÐÛÜÛÜ åne dad-yàd-gurån-eva4 yàvat-sarvalaghur-bhavet | ÜÜÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÜÛÛÐÛÜÛÜ prastàro 'yaü samàkhyàtaè-chandovicitivedibhiþ5 || 196 ||6

ÜÜÛÜÐÛÜÜÜÐÐÜÜÜÜÐÛÜÛÜ naùñasya yo bhaved-aïkastasyàrdhe7 'rdhe same ca laþ | ÛÛÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÜÜÜÐÛÜÛÜ viùame caikamàdhàya syàd-ardhe8 'rdhe gurur-bhavet || 197 ||9

ÜÜÜÛÐÛÜÜÜÐÐÛÜÜÜÐÛÜÛÜ uddiùñaü dviguõànàdyàd-upary-aïkàn-samàlikhet10 | ÛÜÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÜÜÜÐÛÜÛÜ laghusthà ye ca11 tatràïkàstaiþ12 saikair-mièritair-bhavet || 198 ||13

ÜÜÜÛÐÛÜÜÜÐÐÜÛÜÜÐÛÜÛÜ varõàn-vÔttabhavàn-saikàn-auttaràdharyataþ sthitàt14 | ÜÜÜÛÐÛÜÜÜÐÐÛÜÛÛÐÛÜÛÜ ekàdikramataè-caitàn-upary-upari15 nikùipet || 199 ||

1 Dh: Atha úaùñho 'dhyàyaþ; S omits this heading, seemingly by mistake, as it begins the verses from number 1 again. 2 P fn: saükhyà caivàdhva- . 3 Apart from the last verse the metre is Pathyàvaktra in this section. 4 V: -evaü. 5 V: -vicchiti- 6 Dh adds: iti prasthàraþ. 7 Dh: aïktastasyàrdhe. 8 Dh: tad-arddhe; S, V: tasyàdardhe, which is incorrect according to the metre. 9 Dh adds: iti naùñam. 10 S: -naïkànuparyàdyàt- 11 V, Dh: tu. 12 S: laghusthàne tu ye 'ïkàþ syustaiþ; 13 Dh adds: ity-uddiùñam. 14 P fn: -uttaràn-årdhvataþ sthitàn; S, V, Dh: sthitàn. 15 S: -kramaèaè- ; V: -kramasaè- ; P fn: -kramaèaþ.

73 VÔttaratnàkara

ÛÜÛÜÐÛÜÜÜÐÐÛÜÜÜÐÛÜÛÜ upàntyato nivarteta tyajannekaikam-årdhvataþ1 | ÛÜÜÜÐÛÜÜÛÐÐÜÜÜÛÐÛÜÛÜ upary-àdyàd-guror-ekag-ekad-yàdilagakriyà2 || 200 ||3

ÛÜÛÜÐÛÜÜÜÐÐÛÜÜÜÐÛÜÛÜ lagakriyàïkasandohe bhavet-saükhyà vimièrite | ÜÜÜÛÐÛÜÜÜÐÐÜÜÜÛÐÛÜÛÜ uddiùñàükasamàhàraþ saiko và janayed-imàm || 201 ||4

ÜÜÜÛÐÛÜÜÜÐÐÜÛÜÜÐÛÜÛÜ saükhyaiva5 dviguõaikonà sadbhir-adhvà prakãrtitaþ | ÜÜÜÛÐÛÜÜÛÐÐÛÜÜÜÐÛÜÛÜ vÔttasyàïgulikã vyàptiradhaþ6 kuryàt-tathàïgulim7 || 202 ||8

1 Dh: tyajennaikaikam-årdhvataþ. 2 Dh: ekadvyàdilagakriyà; S: guror-evam-ekad-vyàdi; V: -guror-evam-eka- ; S adds: yugmam, at the end of this verse. 3 Dh adds: ity-ekad-vyàdilagakriyà. 4 Dh adds: iti saükhyà. 5 P fn: -eka. 6 V: vyàptimadhaþ. 7 Dh: kuryàdathàïgulim. 8 Dh adds: ity-adhvà.

74 VÔttaratnàkara

ÜÜÜÜÛÜÜ,ÛÛÛÛÛÛÜ,ÜÛÜÜÛÜÜ vaüèe 'bhåt-kaèyapasya prakañaguõagaõaþ èaivasiddhàntavettà | ÜÜÜÜÛÜÜ,ÛÛÛÛÛÛÜ,ÜÛÜÜÛÜÜ vipraþ pavyekanàmà1 vimalataramatir-vedatattvàrthabodhe2 | ÜÜÜÜÛÜÜ,ÛÛÛÛÛÛÜÜÛÜÜÛÜÜ kedàras-tasya sånuþ èivacaraõayugàràdhanaikàgracittaþ3 | ÜÜÜÜÛÜÜ,ÛÛÛÛÛÛÜ,ÜÛÜÜÛÜÜ chandastenàbhiràmaü praviracitam-idaü vÔttaratnàkaràkhyam || 203 ||4

iti vÔttaratnàràkhye chandasi prasthàràdikathanaü nàma ùaùñho 'dhyàyaþ5

samàptaè-càyaü vÔttaratnàkaraþ6

1 S and V read pàñhyeka, with a variant listed: pavyeka; P fn: pabbeka- . 2 S: -èàstràrthabodhã, with fn: -vedatatvàrthavettà, -vedatatvàrthabodhã, vadatatvàvabodhe; P fn: -tattvàvabodhe. 3 S, P, Dh: cittaè- . 4 This last verse in written in the Sragdharà metre. 5 P omits; Dh: iti bhaññakedàraviracite vÔttaratnàkaràkhye cchandaþèàstre prastàraprakaraõaü.

6 S, V: samàptaècàyaü granthaþ; Dh samàptam.

75 VÔttaratnàkara

76

ørutabodha

by

ørãmat Kàlidàsa

edited by Vàsudev Laxmaõ Shàstrã Paõèãkar (Bombay, 1906)

A Note on this Edition

What follows is a transliteration of the text of ørutabodha as it appears in the edition by Paõèãkar, which was published in Bombay in 19061. The text is found alongside the same editor's edition of ørã Kedàrabhañña's VÔttaratnàkara, the main work in the book, and ørã Gaïgàdàsa's Chandomaÿjarã.

39 of the main metres in use in Sanskrit verse compositions are described in this work,2 and it therefore acts as a handy reference work for anyone with an interest in the subject. Other works on prosody, like ørã Piïgala's Chandaþèàstra, and ørã Kedàrabhañña's VÔttaratnàkara, provide a more comprehensive list that include metres that are found only occasionally in the literature.

For reference in this edition I have added in the metrical markings (Û = a light syllable; and Ü a heavy syllable). I have also compiled a Table of Contents, and an Index arranged in the Sanskrit alphabetical order, and added a few notes to clarify certain points.

ânandajoti Bhikkhu 2003/2547

1 ørutabodha in this edition is attributed to ørã Kàlidàsa, but according to Monier-Williams (SED), it is elsewhere attributed to ørã Vararuci, so that it's exact authorship appears to be uncertain. 2 These are also the main metres found in classical Pàëi verse texts. ørutabodha

78 ørutabodha

ørutabodha

ÜÛÜÜÐÛÜÜÜÐÐÛÛÜÜÐÛÜÛÜøloka chandasàü lakùaõaü yena èrutamàtreõa budhyate | ÛÛÜÜÐÛÜÜÜÐÐÛÛÜÛÐÛÜÛÜ tamahaü saüpravakùyàmi èrutabodhamavistaram || 1 ||

ÜÜÐÜÜÐÜÜÐÐÜÜÐÜÜÐÛÜÛÐÜÜÐÜâryà saüyuktàdyaü dãrghaü sànusvàraü visargasaümièram | ÜÜÐÛÜÛÐÜÛÛÐÐÜÜÐÜÜÐÛÐÜÜÐÜ vijÿeyamakùaraü guru pàdàntasthaü vikalpena || 2 ||

ÜÛÜÜÐÛÜÜÜÐÐÛÜÜÜÐÛÜÛÜøloka 1ekamàtro bhaveddhrasvo dvimàtro dãrgha ucyate | ÛÜÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÛÜÜÐÛÜÛÜ trimàtrastu pluto jÿeyo vyaÿjanaü càrdhamàtrakam || 3 ||

[Màtràchandas]

[âryà] 30 + 27 màtrà

ÜÜÐÜÜÐÛÛÜÐÐÜÛÛÐÜÜÐÛÜÛÐÜÜÐÜ yasyàþ pàde prathame dvàdaèa màtràstathà tÔtãye 'pi | ÜÜÐÛÜÛÐÜÜÐÐÛÜÛÐÜÜÐÛÐÛÛÜÐÜ aùñàdaèa dvitãye caturthake paÿcadaèa sàryà || 4 ||

[Gãti] 30 + 30 màtrà

ÜÜÐÜÜÐÛÛÜÐÐÛÜÛÐÛÛÛÛÐÛÜÛÐÜÛÛÐÜ àryàpårvàrdhasamaü dvitãyamapi bhavati yatra2 haüsagate | ÜÜÐÛÜÛÐÜÜÐÐÜÜÐÜÛÛÐÛÜÛÐÜÜÐÜ chandovidastadànãü gãtiü tàmamÔtavàõi bhàùante || 5 ||

[Upagãti] 27 + 27 màtrà

ÜÜÐÛÜÛÐÜÜÐÐÛÛÜÐÛÛÜÐÛÐÜÜÐÜ àryottaràrdhatulyaü prathamàrdhamapi prayuktaü cet | ÜÛÛÐÜÛÛÐÜÜÐÐÛÛÜÐÜÜÐÛÐÜÛÛÐÜ kàmini tàmupagãtiü pratibhàùante3 mahàkavayaþ || 6 ||

1 P fn: some add the following verse at this point: àdimadhyàvasàneùu bhajasà yànti gauravam yaratà làghavaü yànti manau tu gurulàghavam. As ørutabodha dispenses with the description by gaõas, it seems that this verse is unwanted here, though it provides a fine summary of the gaõa system. 2 yatra bhavati. 3 prakàèayante.

79 ørutabodha

[Akùaracchandas]

[Pàïkti] 5 syllables

ÜÛÛÜÜ, àdyacaturthaü paÿcamakaü cet | yatra guru syàt- sàkùarapaïktiþ || 7 ||

[øaèivadanà] 6 syllables

ÛÛÛÛÜÜ, agurucatuùkaü bhavati gurå dvau | ghanakucayugme èaèivadanàsau || 8 ||

[Madalekhà] 7 syllables

ÜÜÜÛÛÜÜ, tåryaü paÿcamakaü ced- yatra syàllaghu bàle | vidvadbhirmÔganetre proktà sà madalekhà || 9 ||

[øloka]1 8 + 8 syllables

ÜÜÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÜÛÛÐÛÜÛÜ èloke ùaùñhaü guru jÿeyaü sarvatra laghu paÿcamam | ÛÛÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÛÜÜÐÛÜÛÜ dvicatuþpàdayorhrasvaü saptamaü dãrghamanyayoþ || 10 ||

ÜÛÜÛÐÛÜÜÜÐÐÜÛÜÛÐÛÜÛÜ paÿcamaü laghu sarvatra saptamaü dvicaturthayoþ | ÜÜÛÛÐÛÜÜÜÐÐÜÜÜÜÐÛÜÛÜ ùaùñhaü guru vijànãyàdetatpadyasya lakùaõam || 11 ||

1 This metre is also known as Anuùñubha, and Vaktra. In the 5th, 6th, & 7th positions of the prior line, the following variations are allowed: ÛÛÛ; ÜÛÛ; Ü,ÜÜ; & ,ÜÛÜ.

80 ørutabodha

[Màõavakàkrãóa]1 8 syllables

ÜÛÛÜÜÛÛÜ àdigataü turyagataü paÿcamakaü càntyagatam | syàdguru cetsaükathitaü2 màõavakàkrãóamidam || 12 ||

[Nagasvaråpiõã]3 8 syllables

ÛÜÛÜÛÜÛÜ, dvituryaùaùñhamaùñamaü guru prayojitaü yadà | tadà nivedayanti tàü budhà nagasvaråpiõãm || 13 ||

[Vidyunmàlà] 8 syllables

ÜÜÜÜ,ÜÜÜÜ sarve varõà dãrghà yasyàü vièràmaþ syàdvedairvedaiþ | vidvadvÔndairvãõàvàõi vyàkhyàtà sà vidyunmàlà || 14 ||

[Campakamàlà] 10 syllables

ÜÛÛÜÜ,ÜÛÛÜÜ tanvi guru syàdàdyacaturthaü paÿcamaùaùñhaü càntyamupàntyam | indriyabàõairyatra viràmaþ sà kathanãyà campakamàlà || 15 ||

[Maõimadhya] 9 syllables

ÜÛÛÜÜ,ÜÛÛÜ campakamàlà yatra bhaved- antyavihãnà premanidhe | chandasi dakùà ye kavayas- tanmaõimadhyaü4 te bruvate || 16 ||

1 This metre is called simply Màõavaka in VÔttaratnàkara. 2 tatkathitaü. 3 This metre is known as Pramàõikà in VÔttaratnàkara. 4 -maõibandhaü.

81 ørutabodha

[Haüsã] 10 syllables

ÜÜÜÜ,ÛÛÛÛÛÜ mandàkràntàntyayatirahità sàlaükàre yadi bhavati yà | sà vidvadbhirdhruvamabhihità jÿeyà haüsã kamalavadane || 17 ||

[øàlinã] 11 syllables

ÜÜÜÜÜÛÜ,ÜÛÜÜ hrasvo varõo jàyate yatra ùaùñhaþ kambugrãve tadvadevàùñamàntyaþ | vièràntiþ1 syàttanvi vedaisturaïgais- tàü bhàùante èàlinãü chàndasãyàþ || 18 ||

[Dodhaka] 11 syllables

ÜÛÛÜÛÛÜÛÛÜÜ, àdyacaturthamahãnanitambe saptamakaü daèamaü ca tathàntyam | yatra guru prakañasmarasàre tatkathitaü nanu dodhakavÔttam || 19 ||

[Indravajrà] 11 syllables

ÜÜÛÜÜÛÛÜÛÜÜ, yasyàstriùañsaptamamakùaraü2 syàd- hrasvaü sujaïghe navamaü ca tadvat | gatyà vilajjãkÔtahaüsakànte tàmindravajràü bruvate kavãndràþ || 20 ||

[Upendravajrà] 11 syllables

ÛÜÛÜÜÛÛÜÛÜÜ, yadãndravajràcaraõeùu pårve bhavanti varõà laghavaþ suvarõe | amandamàdyanmadane tadànãm- upendravajrà kathità kavãndraiþ || 21 ||

1 vièràmaþ. 2 yasyàü [triùañ-].

82 ørutabodha

[Upajàti]1 11 syllables

ÜÜÛÜÜÛÛÜÛÜÜ,Indravajrà yatra dvayorapyanayostu pàdà ÛÜÛÜÜÛÛÜÛÜÜ,Upendravajrà bhavanti sãmantini candrakànte | ÜÜÛÜÜÛÛÜÛÜÜ, Indravajrà vidvadbhiràdyaiþ parikãrtità sà ÛÜÛÜÜÛÛÜÛÜÜ, Upendravajrà prayujyatàmityupajàtireùà || 22 ||

[âkhyànakã]2 11 syllables

ÜÜÛÜÜÛÛÜÛÜÜ, àkhyànakã sà prakañãkÔtàrthe ÛÜÛÜÜÛÛÜÛÜÜ, yadãndravajràcaraõaþ purastàt | ÛÜÛÜÜÛÛÜÛÜÜ, upendravajrà caraõàstrayo 'nye ÛÜÛÜÜÛÛÜÛÜÜ, manãùiõoktà viparãtapårvà3 || 23 ||

[Rathoddhatà] 11 syllables

ÜÛÜÛÛÛÜÛÜÛÜ, àdyamakùaramatastÔtãyakaü saptamaü ca navamaü tathàntimam | dãrghamindusakhi yatra jàyate tàü vadanti kavayo rathoddhatàm || 24 ||

[Svàgatà] 11 syllables

ÜÛÜÛÛÛÜÛÛÜÜ, akùaraü ca navamaü daèamaü ca4 vyatyayàdbhavati yatra vinãte |

1 There are 14 possible types of Upajàti metre having a mixture of Indravajrà and Upendravajrà lines, all of which have been given names. The example verse is a variety called Bhadrà. Upajàti may consist of a mixture of other metres also, including ones that are not 11 syllables in length. So that, for example, we may find a verse consisting of one line each of Indravajrà, Upendravajrà, Vaüèasthà, & Vasantatilakà - still the verse would be known as Upajàti. 2 âkhyànakã is normally counted as an ArdhasamavÔtta, having the structure of Indravajrà in the 1st and 3rd lines, and Upendravajrà in the 2nd and 4th. Here the definition is slightly different with the 1st line being Indravajrà, and the rest are defined as Upendravajrà. Viparãtàkhyànakã is defined in the verse here as being the reverse of the above, i.e. having first an Upendravajrà line, then three Indravajrà lines. 3 P has a note: pårvà, here, but that is the same as the text, so there must be some mistake here.

4 cet.

83 ørutabodha pràktanaiþ sunayane1 yadi saiva svàgateti kavibhiþ kathitàsau || 25 ||

[Vaièvadevã] 12 syllables

ÜÜÜÜÜ,ÜÛÜÜÛÜÜ hrasvo varõaþ syàtsaptamo yatra bàle tadvadvimboùñhi nyasta ekàdaèàdyaþ | bàõairvièràmastatra cedvà turaügair- nàmnà nirdiùñà subhru sà vaièvadevã || 26 ||

[Toñaka] 12 syllables

ÛÛÜÛÛÜÛÛÜÛÛÜ, satÔtãyakaùaùñhamanaïgarate2 navamaü viratiprabhavaü guru cet | ghanapãnapayodharabhàranate nanu toñakavÔttamidaü kathitam || 27 ||

[Bhujaïgaprayàta] 12 syllables

ÛÜÜÛÜÜÛÜÜÛÜÜ, yadàdyaü caturthaü tathà saptamaü syàt-3 tathaivàkùaraü hrasvamekàdaèàdyam | èaraccandravidveùivaktràravinde taduktaü kavãndrairbhujaïgaprayàtam || 28 ||

[Drutavilambita] 12 syllables

ÛÛÛÜÛÛÜÛÛÜÛÜ, ayi kÔèodari yatra caturthakaü guru ca saptamakaü daèamaü tathà | viratigaü4 ca tathaiva sumadhyame5 drutavilambitamityupadièyate || 29 ||

[Pramitàkùarà] 12 syllables

ÛÛÜÛÜÛÛÛÜÛÛÜ, yadi toñakasya guru paÿcamakaü vihitaü vilàsini tadakùarakaü | rasasaükhyakaü guru na cedabale pramitàkùareti kavibhiþ kathità || 30 ||

1 proktameõanayane. 2 -anantarate 3 cet. 4 viratijaü. 5 vicakùaõaiþ.

84 ørutabodha

[Hariõãplutà] 11 + 12 syllables1

ÛÛÜÛÛÜÛÛÜÛÜÐÐ ÛÛÛÜÛÛÜÛÛÜÛÜ prathamàkùaramàdyatÔtãyayordrutavilambitakasya hi2 pàdayoþ | ÛÛÜÛÛÜÛÛÜÛÜÐÐÛÛÛÜÛÛÜÛÛÜÛÜ yadi nàsti tadà kamalekùaõe bhavati sundari sà hariõãplutà || 31 ||

[Vaüèasthavila] 12 syllables

ÛÜÛÜÜÛÛÜÛÜÛÜ, upendravajrà caraõeùu santi ced-3 upàntyavarõà laghavaþ pare kÔtàþ4 | madollasadbhråjitakàmakàrmuke vadanti vaüèasthavilaü5 budhàstadà || 32 ||

[Indravaüèà] 12 syllables

ÜÜÛÜÜÛÛÜÛÜÛÜ, yasyàmaèokàïkurapàõipallave vaüèasthapàdà gurupårvavarõakàþ | tàruõyahelàratiraïgalàlase tàmindravaüèàü kavayaþ pracakùate || 33 ||

[Prabhàvatã] 13 syllables

ÜÜÛÜ,ÛÛÛÛÜÛÜÛÜ yasyàü priye prathamakamakùaradvayaü turyaü tathà guru navamaü daèàntimam6 | sàntyaü bhavedyatirapi cedyugagrahaiþ sàlakùyatàmamÔtarute7 prabhàvatã || 34 ||

[Praharùiõã] 13 syllables

ÜÜÜ,ÛÛÛÛÜÛÜÛÜÜ àdyaü cettritayamathàùñamaü navàntyaü dvàvantyau8 guruviratau subhàùite syàt | vièràmo bhavati maheèanetradigbhir- vijÿeyà nanu sudati9 praharùiõã sà || 35 ||

1 This is an example of an ArdhasamavÔtta. 2 ca. 3 cenna. 4 kÔtà yadà. 5 vaüèasthamidaü. Vaüèastha is, in fact, the more usual name for this metre. 6 daèàntikam. 7 bhavedyadi viratiyugagrahaiþ sà lakùità hyamÔtalate. 8 dve càntye. 9 subhage.

85 ørutabodha

[Vasantatilaka] 14 syllables

ÜÜÛÜÛÛÛÜ,ÛÛÜÛÜÜ àdyaü dvitãyamapi cedguru taccaturthaü yatràùñamaü ca daèamàntyamupàntyamantyam | aùtàbhirinduvadane viratièca ùaóbhiþ1 kànte vasantatilakaü kila taü2 vadanti || 36 ||

[Màlinã] 15 syllables

ÛÛÛÛÛÛÜÜ,ÜÛÜÜÛÜÜ prathamamaguruùañkaü vidyate yatra kànte tadanu ca daèamaü cedakùaraü dvàdaèàntyam | giribhiratha turaïgairyatra kànte viràmaþ sukavijanamanojÿà màlinã sà prasiddhà || 37 ||

[Hariõã] 17 syllables

ÛÛÛÛÛÜ,ÜÜÜÜ,ÛÜÛÛÜÛÜ sumukhi laghavaþ paÿca pràcyàstato daèamàntimaþ3 tadanu lalitàlàpe varõau tÔtãyacaturthakau4 | prabhavati punaryatropàntyaþ sphuratkanakaprabhe5 yatirapi rasairvedairaèvaiþ smÔtà hariõãti sà || 38 ||

[øikhariõã] 17 syllables

ÛÜÜÜÜÜ,ÛÛÛÛÛÜÜÛÛÛÜ yadi pràcyo6 hrasvaþ kalitakamale7 paÿca guravaþ8 tato varõàþ paÿca prakÔtisukumàràïgi laghavaþ | trayo 'nye copàntyàþ sutanujaghane9 bhogasubhage rasairãèairyasyàü10 bhavati viratiþ sà èikhariõã || 39 ||

1 kàmàïkuèàïkuèitakàmimataïgajendre. 2 tàü. 3 daèamàntikam. 4 yadi tricaturdaèau. 5 sphuratkarakaïkaõe. 6 yadà pårvo. 7 kamalanayane. This footnote has no corresponding reference number in the text. 8 ùaùñhakaparàþ 9 -jaghanà. 10 rudrair-.

86 ørutabodha

[PÔthvã] 17 syllables

ÛÜÛÛÛÜÛÜ,ÛÛÛÜÛÜÜÛÜ dvitãyamalikuntale guru ùaóaùñamadvàdaèaü1 caturdaèamatha priye guru gabhãranàbhihrade | sapaÿcadaèamàntimaü2 tadanu yatra kànte yatir- girãndraphaõabhÔtkulairbhavati3 subhru pÔthvãti4 sà || 40 ||

[Mandàkràntà] 17 syllables

ÜÜÜÜ,ÛÛÛÛÛÜ,ÜÛÜÜÛÜÜ catvàraþ pràksutanu guravo dvau daèaikàdaèau5 cen- mugdhe varõau tadanu kumudàmodini dvàdaèàntyau | tadvaccàntyau yugarasahayairyacca6 kànte viràmo mandàkràntàü pravarakavayastanvi tàü saügirante || 41 ||

[øàrdålavikrãóita] 19 syllables

ÜÜÜÛÛÜÛÜÛÛÛÜ,ÜÜÛÜÜÛÜ àdyaü yatra guru trayaü7 priyatame ùaùñhaü tataècàùñamaü8 santyekàdaèatastrayastadanu9 cedaùñàdaèàdyàntimàþ10 | màrtaõóairmunibhièca yatra viratiþ pårõendubimbànane tadvÔttaü pravadanti kàvyarasikàþ èàrdålavikrãóitaü || 42 ||

1 ùaóaùñamaü. 2 -daèamantikaü. 3 -phaõi- . 4 pÔthvã hi. 5 dvàdaèau [in place of dvau daèai-]. 6 -yatra [in place of -yacca]. 7 àdyàècedguravastrayaü. 8 ùaùñhastathà càùñamaü. 9 nanvekàdaèa-. 10 -aùñàdaèàdyau tataþ.

87 ørutabodha

[Sragdharà] 21 syllables ÜÜÜÜÛÜÜ,ÛÛÛÛÛÛÜ,ÜÛÜÜÛÜÜ catvàro yatra varõàþ prathamamalaghavaþ ùaùñhakaþ saptamo 'pi dvau tadvatùoóaèàdyau mÔgamadatilake1 ùoóaèàntyau tathàntyau | rambhàstambhorukànte munimunimunibhirdÔèyate cedviràmo bàle vandyaiþ kavãndraiþ sutanu nigadità sragdharà sà prasiddhà || 43 ||

iti èrãkàlidàsaviracitaþ èrutabodhaþ saüpårõaþ

1 -mudite [in place of -tilake].

88

Index of the Metres

AcaladhÔti - VÔttaratnàkara.....42 Udgãti - Chandaþèàstra.....9 Atirucirà - VÔttaratnàkara.....44 Udgãti - VÔttaratnàkara.....39 Atirucirà - VÔttaratnàkara.....56 Uddharùiõã - Chandaþèàstra.....22 Atièàyin - Chandaþèàstra.....26 Uddharùiõã - VÔttaratnàkara.....58 Anaïgakrãóà - VÔttaratnàkara.....44 Upagãti - Chandaþèàstra.....9 Aparavaktra - Chandaþèàstra.....16 Upagãti - VÔttaratnàkara.....38 Aparavaktra - VÔttaratnàkara.....67 Upagãti - ørutabodha.....79 Aparàjità - Chandaþèàstra.....21 Upacitraka - Chandaþèàstra.....15 Aparàjità - VÔttaratnàkara.....57 Upacitrà - Chandaþèàstra.....11 Aparàntikà - Chandaþèàstra.....10 Upacitrà - VÔttaratnàkara.....43 Aparàntikà - VÔttaratnàkara.....40 Upacitrà - VÔttaratnàkara.....66 Apavàha - VÔttaratnàkara.....64 Upajàti - Chandaþèàstra.....18 Apavàhaka - Chandaþèàstra.....24 Upajàti - VÔttaratnàkara.....50 Abhinavatàmarasa - VÔttaratnàkara.....55 Upajàti - ørutabodha.....83 AmÔtadhàrà - Chandaþèàstra.....14 Upasthitapracupita - Chandaþèàstra.....14 AmÔtadhàrà - VÔttaratnàkara.....70 Upasthitapracupita - VÔttaratnàkara.....71 Arõa - VÔttaratnàkara.....65 Upasthità - Chandaþèàstra.....18 Avitatha - Chandaþèàstra.....27 Upasthità - VÔttaratnàkara.....50 Aèvalalità - Chandaþèàstra.....24 Upasthità - VÔttaratnàkara.....52 Aèvalalità - VÔttaratnàkara.....63 Upendravajrà - Chandaþèàstra.....18 Asaübàdhà - Chandaþèàstra.....21 Upendravajrà - VÔttaratnàkara.....50 Asaübàdhà - VÔttaratnàkara.....56 Upendravajrà - ørutabodha.....82 âkhyànakã - Chandaþèàstra.....15 »ùabhagajavilasita - VÔttaratnàkara.....59 âkhyànakã - VÔttaratnàkara.....66 »ùabhajavilasita - Chandaþèàstra.....22 âkhyànakã - ørutabodha.....83 Elà - VÔttaratnàkara.....59 âpàtalikà - Chandaþèàstra.....9 Aupacchandasaka - Chandaþèàstra.....9 âpàtalikà - VÔttaratnàkara.....39 Aupacchandasika - VÔttaratnàkara.....39 âpãóa - Chandaþèàstra.....13 Kanakaprabhà - Chandaþèàstra.....26 âpãóa - VÔttaratnàkara.....69 Kanyà - VÔttaratnàkara.....46 âryà - Chandaþèàstra.....8 Kalikà - VÔttaratnàkara.....69 âryà - VÔttaratnàkara.....37 Kàntotpãóà - Chandaþèàstra.....20 âryà - ørutabodha.....79 Kuñilagati - Chandaþèàstra.....26 âryàgãti - Chandaþèàstra.....9 Kuñilà - Chandaþèàstra.....26 âryàgãti - VÔttaratnàkara.....39 Kuómaladantã - Chandaþèàstra.....25 Indravaüèà - Chandaþèàstra.....19 Kumàralalità - Chandaþèàstra.....17 Indravaüèà - VÔttaratnàkara.....53 Kusumavicitrà - Chandaþèàstra.....20 Indravaüèà - ørutabodha.....85 Kusumavicitrà - VÔttaratnàkara.....53 Indravajrà - Chandaþèàstra.....18 Kusumitalatàvellità - Chandaþèàstra.....23 Indravajrà - VÔttaratnàkara.....50 Kusumitalatàvellità - VÔttaratnàkara.....61 Indravajrà - ørutabodha.....82 Ketumatã - Chandaþèàstra.....15 Ujjvalà - VÔttaratnàkara.....54 Ketumatã - VÔttaratnàkara.....66 UdicyavÔtti - VÔttaratnàkara.....40 Kokilaka - Chandaþèàstra.....27 UdãcyavÔtti - Chandaþèàstra.....10 Kokilaka - VÔttaratnàkara.....61 Udgatà - Chandaþèàstra.....14 Krauÿcapadà - Chandaþèàstra.....24 Udgatà - VÔttaratnàkara.....70 Krauÿcapadà - VÔttaratnàkara.....64 Index of the Metres

Kùamà - VÔttaratnàkara.....55 Narkuñaka - VÔttaratnàkara.....60 Khaÿjà - Chandaþèàstra.....16 Navamàlikà - VÔttaratnàkara.....55 Khaÿjà - VÔttaratnàkara.....44 Navamàlinã - Chandaþèàstra.....21 Gãti - Chandaþèàstra.....9 Nàràcaka - Chandaþèàstra.....27 Gãti - VÔttaratnàkara.....38 Nàrã - VÔttaratnàkara.....45 Gãti - ørutabodha.....79 Paõava - Chandaþèàstra.....18 Gãtyàryà - Chandaþèàstra.....11 Paõavam - VÔttaratnàkara.....49 Gaurã - Chandaþèàstra.....21 Padacaturårdhva - Chandaþèàstra.....13 Gaurã - Chandaþèàstra.....25 Padacaturårdhva - VÔttaratnàkara.....68 Caÿcalàkùikà - Chandaþèàstra.....20 Pàïkti - VÔttaratnàkara.....46 CaõóavÔùñiprayàta - Chandaþèàstra.....25 Pàïkti - ørutabodha.....80 CaõóavÔùñiprayàta - VÔttaratnàkara.....65 Pàdàkulaka - Chandaþèàstra.....11 Candralekhà - VÔttaratnàkara.....59 Pàdàkulaka - VÔttaratnàkara.....43 Candravartma - VÔttaratnàkara.....52 Puña - Chandaþèàstra.....20 Candràvartà - Chandaþèàstra.....22 Puña - VÔttaratnàkara.....53 Campakamàlà - ørutabodha.....81 Puùpitagrà - Chandaþèàstra.....16 Càruhàsini - VÔttaratnàkara.....40 Puùpitàgrà - VÔttaratnàkara.....67 Càruhàsinã - Chandaþèàstra.....10 PÔthvã - Chandaþèàstra.....22 Citrapadà - Chandaþèàstra.....17 PÔthvã - VÔttaratnàkara.....60 Citrapadà - VÔttaratnàkara.....47 PÔthvã - ørutabodha.....87 Citrà - Chandaþèàstra.....11 Pracita - Chandaþèàstra.....25 Citrà - VÔttaratnàkara.....42 Pracitaka - VÔttaratnàkara.....65 Cålikà - Chandaþèàstra.....11 Pratyàpãóa - Chandaþèàstra.....13 Jagatã - Chandaþèàstra.....19 Pratyàpãóa - Chandaþèàstra.....13 Jaladharamàlà - Chandaþèàstra.....25 Prabhadrakà - VÔttaratnàkara.....59 Jaladharamàlà - VÔttaratnàkara.....54 Prabhà - VÔttaratnàkara.....55 Jaloddhatagati - Chandaþèàstra.....20 Prabhàvatã - ørutabodha.....85 Jaloddhatagati - VÔttaratnàkara.....53 Pramàõikà - VÔttaratnàkara.....48 Jyoti - Chandaþèàstra.....11 Pramàõã - Chandaþèàstra.....12 Tata - Chandaþèàstra.....20 Pramitàkùarà - Chandaþèàstra.....20 Tanumadhyà - Chandaþèàstra.....17 Pramitàkùarà - VÔttaratnàkara.....54 Tanumadhyà - VÔttaratnàkara.....46 Pramitàkùarà - ørutabodha.....84 Tanvã - Chandaþèàstra.....24 Pramuditavadanà - VÔttaratnàkara.....53 Tanvã - VÔttaratnàkara.....64 PravÔttaka - Chandaþèàstra.....10 Toñaka - Chandaþèàstra.....20 PravÔttaka - VÔttaratnàkara.....40 Toñaka - VÔttaratnàkara.....53 Prahaõakalità - Chandaþèàstra.....21 Toñaka - ørutabodha.....84 Praharaõakalità - VÔttaratnàkara.....57 Dakùiõàntikà - VÔttaratnàkara.....40 Praharùiõã - VÔttaratnàkara.....56 Daõóaka - Chandaþèàstra.....25 Praharùiõã - ørutabodha.....85 Dodhaka - Chandaþèàstra.....18 Prahàrùiõã - Chandaþèàstra.....21 Dodhaka - VÔttaratnàkara.....51 PràcyavÔtti - Chandaþèàstra.....10 Dodhaka - ørutabodha.....82 PràcyavÔtti - VÔttaratnàkara.....40 Drutamadhyà - Chandaþèàstra.....15 Priyaüvadà - VÔttaratnàkara.....54 Drutamadhyà - VÔttaratnàkara.....66 Bhadrakà - VÔttaratnàkara.....63 Drutavilambita - Chandaþèàstra.....20 Bhadraviràj - Chandaþèàstra.....15 Drutavilambita - VÔttaratnàkara.....53 Bhadraviràj - VÔttaratnàkara.....66 Drutavilambita - ørutabodha.....84 Bhadrikà - VÔttaratnàkara.....52 Nagasvaråpiõã - ørutabodha.....81 BhujagaèièubhÔtà - VÔttaratnàkara.....49

90 Index of the Metres

BhujagaèièusÔtà - Chandaþèàstra.....17 Rucirà - Chandaþèàstra.....21 Bhujaïgaprayàta - Chandaþèàstra.....20 Lalanà - Chandaþèàstra.....26 Bhujaïgaprayàta - VÔttaratnàkara.....53 Lalita - Chandaþèàstra.....14 Bhujaïgaprayàta - ørutabodha.....84 Lalità - VÔttaratnàkara.....54 BhujaïgavijÔmbhita - Chandaþèàstra.....24 Lalità - VÔttaratnàkara.....71 BhujaïgavijÔmbhita - VÔttaratnàkara.....64 Lavalã - Chandaþèàstra.....14 Bhramaravilasita - Chandaþèàstra.....19 Lavalã - VÔttaratnàkara.....69 Bhramaravilasita - VÔttaratnàkara.....51 Vaüèapatrapatita - VÔttaratnàkara.....60 Maÿjarã - Chandaþèàstra.....14 Vaüèapantrapatita - Chandaþèàstra.....22 Maÿjubhàùiõã - VÔttaratnàkara.....56 Vaüèastha - VÔttaratnàkara.....52 Maõiguõanikar - Chandaþèàstra.....22 Vaüèasthavila - ørutabodha.....85 Maõiguõanikara - VÔttaratnàkara.....59 Vaüèasthà - Chandaþèàstra.....19 Maõimadhya - ørutabodha.....81 Vaktra - Chandaþèàstra.....12 Maõimàlà - VÔttaratnàkara.....54 Vaktra - VÔttaratnàkara.....41 Mattamayåra - Chandaþèàstra.....21 Varatanu - Chandaþèàstra.....25 Mattamayåra - VÔttaratnàkara.....56 Varayuvatã - Chandaþèàstra.....26 Mattà - Chandaþèàstra.....18 Varasundarã - Chandaþèàstra.....26 Mattà - VÔttaratnàkara.....49 Vardhamàna - Chandaþèàstra.....14 Mattàkrãóà - Chandaþèàstra.....24 Vardhamàna - VÔttaratnàkara.....72 Mattàkrãóà - VÔttaratnàkara.....63 Vasantatilaka - ørutabodha.....86 Madalekhà - VÔttaratnàkara.....47 Vasantatilakà - Chandaþèàstra.....21 Madalekhà - ørutabodha.....80 Vasantatilakà - VÔttaratnàkara.....57 Madraka - Chandaþèàstra.....24 Vasumatã - VÔttaratnàkara.....47 Manoramà - VÔttaratnàkara.....49 Vàõinã - VÔttaratnàkara.....60 Mandàkràntà - Chandaþèàstra.....23 Vàtormi - VÔttaratnàkara.....51 Mandàkràntà - VÔttaratnàkara.....60 Vàtormã - Chandaþèàstra.....19 Mandàkràntà - ørutabodha.....87 Vànavàsikà - Chandaþèàstra.....10 Mayårasàriõã - Chandaþèàstra.....18 Vànavàsikà - VÔttaratnàkara.....42 Mayårasàriõã - VÔttaratnàkara.....49 Vàhinã - Chandaþèàstra.....21 Màõavaka - VÔttaratnàkara.....48 Vitàna - Chandaþèàstra.....12 Màõavakàkrãóa - ørutabodha.....81 Vitàna - VÔttaratnàkara.....48 Màõavakàkrãóitaka - Chandaþèàstra.....17 Vidyunmàlà - Chandaþèàstra.....17 Màtràsamaka - Chandaþèàstra.....10 Vidyunmàlà - VÔttaratnàkara.....47 Màtràsamaka - VÔttaratnàkara.....42 Vidyunmàlà - ørutabodha.....81 Màlanã - VÔttaratnàkara.....55 Viparãtàkhyànakã - Chandaþèàstra.....16 Màlartunavakau - Chandaþèàstra.....22 Viparãtàkhyànakã - VÔttaratnàkara.....67 Màlinã - Chandaþèàstra.....22 Vibudhapriyà - Chandaþèàstra.....27 Màlinã - VÔttaratnàkara.....59 Vilàsinã - Chandaþèàstra.....19 Màlinã - ørutabodha.....86 Vièloka - Chandaþèàstra.....10 MÔgã - VÔttaratnàkara.....45 Vièloka - VÔttaratnàkara.....42 Mauktikamàlà - VÔttaratnàkara.....52 Vismità - Chandaþèàstra.....27 Yavamatã - Chandaþèàstra.....16 VÔtta - Chandaþèàstra.....23 Yavamatã - VÔttaratnàkara.....68 VÔtta - VÔttaratnàkara.....62 Rathoddhatà - Chandaþèàstra.....19 VÔttà - VÔttaratnàkara.....52 Rathoddhatà - VÔttaratnàkara.....51 VÔntà - Chandaþèàstra.....19 Rathoddhatà - ørutabodha.....83 Vegavatã - Chandaþèàstra.....15 Rukmavatã - Chandaþèàstra.....18 Vegavatã - VÔttaratnàkara.....66 Rukmavatã - VÔttaratnàkara.....49 Vaitàlãya - Chandaþèàstra.....9

91 Index of the Metres

Vaitàlãya - VÔttaratnàkara.....39 Svàgatà - ørutabodha.....83 Vaièvadevã - Chandaþèàstra.....20 Haüsaruta - Chandaþèàstra.....17 Vaièvadevã - VÔttaratnàkara.....54 Haüsaruta - VÔttaratnàkara.....48 Vaièvadevã - ørutabodha.....84 Haüsã - ørutabodha.....82 øaèikalà - VÔttaratnàkara.....58 Hariõaplutà - Chandaþèàstra.....16 øaèivadanà - Chandaþèàstra.....27 Hariõaplutà - VÔttaratnàkara.....67 øaèivadanà - VÔttaratnàkara.....46 Hariõã - Chandaþèàstra.....22 øaèivadanà - ørutabodha.....80 Hariõã - VÔttaratnàkara.....60 øàrdålavikrãóita - Chandaþèàstra.....23 Hariõã - ørutabodha.....86 øàrdålavikrãóita - VÔttaratnàkara.....61 Hariõãplutà - ørutabodha.....85 øàrdålavikrãóita - ørutabodha.....87 Halamukhã - Chandaþèàstra.....17 øàlini - Chandaþèàstra.....19 Halamukhã - VÔttaratnàkara.....48 øàlinã - VÔttaratnàkara.....51 øàlinã - ørutabodha.....82 øikhariõã - Chandaþèàstra.....23 øikhariõã - VÔttaratnàkara.....60 øikhariõã - ørutabodha.....86 øikhà - Chandaþèàstra.....11 øikhà - Chandaþèàstra.....16 øikhà - VÔttaratnàkara.....43 øuddhaviràj - Chandaþèàstra.....18 øuddhaviràó - VÔttaratnàkara.....49 øuddhaviràóàrùabha - VÔttaratnàkara.....72 øuddhaviràóÔùabha - Chandaþèàstra.....15 øailaèikhà - Chandaþèàstra.....26 øyenã - Chandaþèàstra.....19 ørã - VÔttaratnàkara.....45 ørã - VÔttaratnàkara.....51 øloka - ørutabodha.....80 Samànikà - VÔttaratnàkara.....48 Samànã - Chandaþèàstra.....12 Siühonnata - VÔttaratnàkara.....57 Siühonnatà - Chandaþèàstra.....22 Sumukhã - VÔttaratnàkara.....51 Suvadanà - Chandaþèàstra.....23 Suvadanà - VÔttaratnàkara.....62 Saumyà - Chandaþèàstra.....11 Saurabhaka - Chandaþèàstra.....14 Saurabhaka - VÔttaratnàkara.....71 Strã - VÔttaratnàkara.....45 Sragdharà - Chandaþèàstra.....23 Sragdharà - VÔttaratnàkara.....62 Sragdharà - ørutabodha.....88 Sragviõã - Chandaþèàstra.....20 Sragviõã - VÔttaratnàkara.....54 Sraj - VÔttaratnàkara.....58 Svàgatà - Chandaþèàstra.....19 Svàgatà - VÔttaratnàkara.....51

92 The Buddha-carita Home Page

The Sanskrit Text of Buddha-carita by Aèvaghoùa

edited by Edward B. Cowell (1893)

with supplementary material from Aèvaghoùa's The Buddhacarita: Or, Acts of the Buddha

edited by E. H. Johnston (1935)

together with a metrical analysis and description of the metres by ânandajoti Bhikkhu (2005/2549)

94 The Buddha-carita Home Page

Introduction to the Text

The text of Buddhacarita reproduced here is essentially that edited by Edward B. Cowell, entitled:

The Buddha-carita or Life of Buddha by Aèvaghoùa, Indian poet of the early second century after Christ. Sanskrit text, edited from a Devanagari and two Nepalese manuscripts with variant readings, a preface, notes and in index of names. which was originally published by the Oxford University Press in 1893, as Part VII of its Anecdota Oxoniensia, Aryan Series. This was republished together with the translation in India by Cosmo Publications, New Delhi, in 1997.

It has been partly supplemented by E. H. Johnston's edition of the same text entitled The Buddhacarita: Or, Acts of the Buddha; which was published as No 31 of the Panjab University Oriental Publications, in Calcutta in 1935.

The texts in both editions is printed in Devanagari script. The text in Roman script presented here has been prepared using a database entitled Aèvaghoùa's Buddhacarita: A machine readable transliteration, edited by Peter Schreiner, in February 1990, which reproduced Johnson's edition in pausa form, along with Cowell's variant readings.

The original database has been converted to normal diacritical markings, subsequently proof-read, and the metrical markings have been added in by the present writer. In Cowell's text all the nasals are written as anusvara (ü), and this has been followed here, except at the end of the pàdayuga, where I prefer to write labial -m, as is normal in Sanskrit.1

The text also accompanies the translation by Cowell which appears elsewhere on this website.2 Here however the text differs in some small respects to the edition printed there, because it has been my purpose to analyse the work and arrive at a correct understanding of Aèvaghoùa's prosody, which can only be done after making some small adjustments to Cowell's text.

For instance in Cowell's edition certain verses were included which later proved to be spurious. These have been printed here, but not analysed, as they throw no light on the text. Also certain readings were adopted by Cowell which we can be sure go against

1 Johnson's edition (and Schreiner following him) interpreted anusvara as the relavant nasal for the consonant group. But I think Cowell must have been following the writing in the manuscripts in his edition, and I have therefore continued with that here. 2 Although Johnson's edition is definitely to be preferred, being based on better manuscripts, it is not in the public domain as yet, therefore I have prepared Cowell's edition here. Description of the Metres

Aèvaghoùa's normal prosody, and are therefore incorrect. In a few cases therefore I have preferred Johnson's readings, these are all noted in the appropriate place.1

Description of the Metres

In what follows these conventions are employed:

Û = a light syllable Ü = a heavy syllable Å = the syllable may be light or heavy é = the syllable may be light or heavy, but as it occurs at the end of the line, where there is a pause, it is always taken as heavy Ð indicates a rythmic division in the line, and ÐÐ indicates a break in the middle of a pàdayuga.

One of the more interesting aspects of Aèvaghoùa's prosody, at least for someone coming from a background in Pàëi and Buddhist Hybrid Sanskrit, is its regularity, and almost complete lack of license in regard to to the metre. It is necessary therefore at the outset to point out that in the whole text as we have presented it here:

all syllables are counted at their natural weight there are no svarabhakti vowels that have to be included and counted towards the metre, there is no resolution of one presumed heavy syllable into 2 lights and similarly, there is no replacement of two presumed light syllables by one heavy even though there is an allowance in the Sanskrit prosodies for conjunct consonants to sometimes fail to make position, here they always do, in fact, make position.2

There are twelve metres employed by Aèvaghoùa in the text, or at least in what remains of it,3 there are 1010 verses in all which are listed here in descending order according to the frequency of their occurrence:

1 Although I have adjusted Cowell's text in the ways indicated above wherever necessary, there has, of course, been no attempt to establish a new edition. I have simply examined Johnson's text to see if we can provide better readings, where it is clear that the metre must be incorrect, so as to more accurately reflect Aèvaghoùa's prosody. 2 In Cowell's edition once or twice he took readings that would have required reading a double consonant as not making position to satisfy the metre, but in each case Johnson's edition is to be preffered. 3 In what follows it is as well to remember that out of an original 28 Chapters in Buddhacarita only 14 remain for examination.

96 Description of the Metres

Upajàti = 475 lines øloka = 297 Vaüèastha = 124 Aupacchandasaka = 78

Puùpitàgrà = 26 Rucirà = 3 Praharùiõã = 3 Màlinã = 2 øikhariõã = 1 Aparavaktra = 1

The first four of these metres are used in extensio, and therefore occur that more often, the other metres are employed as a prosodic flourish to round off the Chapters.

We can further organise the metres according to their structure: the following are Samavutta metres, having 4 similar lines to the verse (608 verses, 60%):

Upajàti = (11 syllables) Vaüèastha = (12 syllables) Rucirà = (13 syllables) Praharùiõã = (13 syllables) Màlinã = (15 syllables) øikhariõã = (17 syllables)

These three are Addhasamavutta metres, having 2 dissimilar lines to the verse (105 verses, 10%):

Aupacchandasaka (màtrà 16 + 18) Puùpitàgrà = (16 + 18) Aparavaktra = (14 + 16) and there is also the øloka metre (accounting for 297 verses, 30%), which by this stage in its develoment, doesn’t easily fit into any of the categories of Classical Indian prosody.1

The main metres are described employed in Buddhacarita are described first, and then the Classical metres that are used to conclude the various chapters.

1 The prosodic texts themselves differ one from the other in their classification of the metre. It seems best therefore to treat it as being in a class of its own.

97 Description of the Metres

1. Upajàti (475 verses)

The Upajàti lines found in Buddhacarita are far in excess of any other metre, and Aèvaghoùa's handling of the metre is faultless. The basic scheme of the Upajàti in Aèvaghoùa's prosody may be described as having 2 lines showing the following structure:

ÅÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÅÐÐÅÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜé

This gives two basic lines of either ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÅ, known as Indravajrà, or ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÅ, known as Upendravajrà. In the text that is printed here there are 1285 Indravajrà lines; and 615 Upendravajrà, which therefore shows a marked preference for the former scheme.

These two different lines can occur in any position and any order in the two pàdayuga- s that make up a verse. There are therefore 16 different species of Upajàti verse, which have all been given individual names in the Classical prosodies. It is of some interest to see how the lines are distributed here.

Indravajrà IIII1 109 Sàlà IIUI 54 Bàlà IIIU 48 Kãrti UIII 43 Vàõã IUII 41 Màlà UUII 29 Màyà IUUI 22 Haüsã UIUI 21 ârdrà UIIU 20 Bhadrà IUIU 15 Ràmà IIUU 15 Chàyà UUUI 13 »ddhi UIUU 13 Buddhi IUUU 11 Premà UUIU 10 Upendravajrà UUUU 10

It is quite remarkable how the Indravajrà lines dominate in the Upajàti verses, with the Indravajrà lines far in excess of any other, and the verses containing 3 Indravajrà lines coming next. The Upendravajrà are significantly least in occurrence.

The breaks, which vary widely in the earlier stages of Indian prosody are here always found to be ÜÛÛ, and similarly there is no significance attached to the caesura, which may occur anywhere in the line.

1 In the schemes given here I = Indravjrà lines, U = Upendravajrà lines. When there are 4 Indravajrà lines in a verse, the whole verse is known by that name (similarly with Upendravajrà, of course).

98 Description of the Metres

We can see from the sandhi that the pàda-s in the Upajàti lines were taken together for pronounciation, which therefore differs from the early Pàëi verses, where the pàda is the normal unit for purposes of pronunciation.1

Most of Chapters I, II, III, VII, IX, X, XI, and XIII are written in this metre.

2. Vaüèastha (124 verses)

Closely related to the Upajàti meter is Vaüèastha, which is derived from the 12 syllable Jagatã class of metres. The metre though is much more restricted that Upajàti or Jagatã, having a very definite scheme to the metre that occurs in all four lines:

ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛé which is similar then to the Upendravajrà metre (ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÅ) in the Upajàti class, with an extra light syllable in penultimate position. Here again the caesura is of no significance.

Nearly the whole of Chapter XIII is written in this metre; and it's Classical structure also made it a favorite at the conclusion of Chapters in the work, so that a run of 16 verses in Vaüèastha metre is used to conclude Chapter XII, and there are 3 verses in this metre at the conclusion of Chapter VI; besides these Vaüèastha is also used as a run up to the concluding verse in a different metre in Chapters III, IV, IX, and XIII.

3. øloka (297 verses)

I have elsewhere described the øloka metre, as being an Addhasamavutta metre.2 This holds true for the early stages of Indian prosody, but by Aèvaghoùa's time, the Addhasamavutta metres had changed considerably, in that nearly all the syllables are fixed in weight, and the øloka, which has very variable quantities will no longer fit into the category.

By far the most common form of the metre is the pathyà, which in this text shows the following form:

ÅÅÅÅÐÛÜÜÅÐÐÅÅÅÅÐÛÜÛé

1 Similarly we may note that the syntax of the verses, which in the Pàëi period was the pàdayuga, is here the verse itself. 2 See the Appendix on the Siloka and Tuññhubha metres in my Outline of the Metres in the Pàëi Canon.

99 Description of the Metres in the 2nd and 3rd positions of each pàda, two successive light syllables are not allowed; and in the opening of the posterior half of the line the pattern ÅÜÛÜ is not allowed.1

The pathyà form of the metre occurs in the text presented here 529 times, which given that there are 593 pàdayuga-s in the øloka metre, means that it occurs in 89% of the lines, which is typical of the Classical period.

There are only 3 variations that occur in the prior line, which can be outlined here:

navipulà ÅÅÅÜÐÛÛÛÜ (49 pàdayugas, 9%)

bhavipulà ÅÜÛÜÐÜÛÛÜ (7 pàdayugas, 1.5%)

mavipulà ÅÜÛÜÐÜ,ÜÜÅ (8 pàdayugas, 1.5%)

Notice that in the navipulà-s and bhavipulàs-s a heavy syllable always occurs in 4th position and at the end of the pàda.2 In the mavipulà the opening ÅÜÛÜ always occurs, and there is normally a caesura after the 5th syllable.3 The bhavipulà lines here always show the same opening, so that both bhavipulà and mavipulà have fixed quantities for most of the line.

The metre is employed as then main metre in Chapters IV, VI, XII, and what remains of Chapter XIV.

4. Aupacchandasaka (78 Verses)

In the early prosody the Aupacchandasaka was very free in its opening, the important thing being that it should have 6 màtrà in the opening of the prior line, and 8 in the posterior, with the cadence ÜÛÜÛÜÜ; over time the most popular of the openings became fixed as the only proper scheme for the metre, and in Aèvaghoùa's prosody it is a true Addhasamavutta metre, with fixed quantities in both lines. The scheme for the verse, which occurs in the first 78 verses of Chapter 5, is as follows:

ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜé

1 As with Upajàti the sandhi shows that the two lines were taken together in pronounciation, without a pause at the end of the line. 2 In the early period the weight of the end syllable was assured by the pause occuring in recitation. 3 12.92c shows an exception to this, as in both Cowell's edition which reads -karma-, and Johnson's which reads -èama-, the caesura is at the 6th.

100 Description of the Metres

5. Other Metres

We are left now with the 6 metres which are used to conclude the various Chapters. They are all fixed in the schemes, and no variation is allowed in the lines except at the end of the pàdayuga, where the quantity is assured by the pause.

1. Puùpitàgrà = (26 verses) The Puùpitàgrà metre, which is derived from Aupacchandasaka, with resolution of the 3rd syllable in both lines. It is employed to conclude Chapters I, V, and VIII.

ÛÛÛÛÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜé

2. Rucirà = (3 verses)

The Rucirà metre is derived from the Vaüèastha metre, with resolution of the 5th syllable, which gives it 14 syllables to the pàda. The scheme of the metre is as follows:

ÛÜÛÜ,ÐÛÛÛÛÐÜÛÜÛé there is a definite caesura after the 4th syllable. The metre is only emplowed in 3 verses, twice at the conclusion of Chapter III, and again at the conclusion of Chapter XII.

3. Praharùiõã = (3 verses)

This metre concludes two Chapters, numbers IX (2 verses), and X, it's scheme can be given as:

ÜÜÜ,ÛÛÛÛÜÛÜÛÜÜ and again there is a definite caesura in the line, this time at the 3rd after a run of heavy syllables.

4. Màlinã = (2 verses)

In contrast Màlinã has a run of 5 light syllables in the opening. It is used as the Classical metre which closes Chapters II and XIII;1 its scheme of 15 syllables can be outlined like this:

ÛÛÛÛÛÛÜÜ,ÜÛÜÜÛÜÜ

1 In the text established by Cowell, another verse follows the Màlinã conclusion, but this is spurious.

101 Description of the Metres

5. øikhariõã = (1 verse)

This is a 17-syllable metre, which is used at the conclusion of Chapter IV, it's scheme, which has a definite caesura after the 6th syllable is as follows:

ÛÜÜÜÜÜ,ÛÛÛÛÛÜÜÛÛÛÜ

6. Aparavaktra = (1 verse)

This metre is similar to Puùpitàgrà, but with the Vaitàlãya cadence, thereby having the followng scheme:

ÛÛÛÛÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÛÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜ

It occurs as the final verse of Chapter VII.

102 Buddha-carita

The Buddha-carita

Book I [Bhagavatprasåtiþ]

èriyaü paràrdhyàü vidadhadvidhàtÔjit tamo nirasyannabhibhåtabhànubhÔt | nudannidàghaü jitacàrucaüdramàþ sa vaüdyate 'rhanniha yasya nopamà || 1.1*1

àsãdvièàlonnatasànulakùmyà payodapaüktyeva parãtapàrèvam | udagradhiùõyaü gagaõe 'vagàóhaü puraü maharùeþ kapilasya vastu || 1.2* sitonnateneva nayena hÔtvà kailàsaèailasya yadabhraèobhàm | bhramàdupetàn vahadaübuvàhàn saübhàvanàü và saphalãcakàra || 1.3* ratnaprabhodbhàsini yatra lebhe tamo na dàridryamivàvakàèam | paràrdhyapauraiþ sahavàsatoùàt kÔtasmitevàtiraràja lakùmãþ || 1.4* yadvedikàtoraõasiühakarõairatnairdadhànaü prativeèama èobhàm | jagatyadÔùñveva samànamanyatspardhàü svagehairmitha eva cakre || 1.5* ràmàmukheüdån paribhåtapadmàn yatràpayàto 'pyavimanya bhànuþ | saütàpayogàdiva vàri veùñuü paècàtsamudràbhimukhaþ pratasthe || 1.6*

èakyàrjitànàü yaèasàü janena dÔùñvàütabhàvaü gamito 'yamindraþ | iti dhvajaiècàrucalatpatàkairyanmàrùñumasyàükamivodayacchat || 1.7* kÔtvàpi ràtrau kumudaprahàsamiüdoþ karairyadrajatàlayasthaiþ | sauvarõaharmyeùu gatàrkapàdairdivà sarojadyutimàlalaübe || 1.8* mahãbÔtàü mårdhni kÔtàbhiùekaþ èuddhodano nàma nÔpo 'rkabaüdhuþ | adhyàèayo và sphuñapudarãkaü puràdhiràjaü tadalaücakàra || 1.9* bhåbhÔtparàrdhyo 'pi sapakùa eva pravÔttadàno 'pi madànupetaþ | ãèo 'pi nityaü samaóÔùñipàtaþ saumyasvabhàvo 'pi pÔthupratàpaþ || 1.10* bhujena yasyàbhihatàþ pataüto dviùaddvipeüdràþ samaràügaõeùu | udvàütamuktàprakaraiþ èirobhirbhaktyeva puùpàüjalibhiþ praõemuþ || 1.11* atipratàpàdavadhåya èatrånmahoparàgàniva tigmabhànuþ | udyotayàmàsa janaü samaütàtpradarèayannàèrayaõãyamàrgàn || 1.12* dharmàrthakàmà viùayaü mitho 'nyaü na veèamàcakramurasya nãtyà | vispardhamànà iva tågrasiddheþ sugocare dãptatarà babhåvuþ || 1.13*

1 Verses marked with an asterick are omitted from Johnson's edition as being spurious, and have not been analysed here. Buddha-carita udàrasaükhyaiþ sacivàirasaükhyaiþ kÔtàgrabhàvaþ sa udagrabhàvaþ | èaèã yathà bhairakÔtànyathàbhaiþ èakyeüdraràjaþ sutaràü raràja || 1.14* tasyàtièobhàvisÔtàtièobhà raviprabhevàstatamaþ prabhàvà | samagradevãnivahàgradevã babhåva màyàpagateva màyà || 1.15* prajàsu màteva hitapravÔttà gurau jane bhaktirivànuvÔttà | lakùmãrivàdhãèakule kÔtàbhà jagatyabhåduttamadevatà yà || 1.16* kàmaü sadà strãcaritaü tamisraü tathàpi tàü prapya bhÔèaü vireje | na hãüdulekhàmupagamya èubhàü1 naktaü tathà saütamasatvameti || 1.17* atãüdriyenàtmani duùkuho 'yaü mayà jano yojayituü na èakyaþ | itãva såkùmàü prakÔtiü vihàya dharmeõa sàkùàdvihità svamårtiþ || 1.18* cyuto 'tha kàyàttuùitàt trilokãmudyotayannuttamabodhisattvaþ | viveèa tasyàþ smÔta eva kukùau naüdàguhàyàmiva nàgaràjaþ || 1.19*

dhÔtvà himàdridhavalaü guru ùaóviùàõàü dànàdhivàsitamukhaü dviradasya råpam | èuddhodanasya vasudhàdhipatermahiùyàþ kukùiü viveèa sa jagadvyasanakùayàya || 1.20* rakùàvidhànaü prati lokapàlà lokaikanàthasya divo 'bhijagmuþ | sarvatra bhàüto 'pi hi caüdrapàdà bhajaüti kailàsagirau vièeùam || 1.21* mayàpi taü kukùigataü dadhànà vidyudvilàsaü jaladàvalãva | dànàbhivarùaiþ parito janànàü dàridryatàpaü èamayàücakàra || 1.22* sàtaþ purajanà devã kadàcidatha luübinãm | jagàmànumate ràjÿaþ saübhåtottamadohadà || 1.23*

èàkhàmàlaübamànàyàþ puùpabhàràvalaübinãm | devyàþ kukùiü vibhidyàèu bodhisattvo viniryayau || 1.24*

ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Kãrti) tataþ prasannaèca babhåva puùyastasyàèca devyà vratasaüskÔtàyàþ | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ pàrèvàtsuto lokahitàya jajÿe nirvedanaü caiva niràmayaü ca || 1.25 (1.9) pràtaþ payodàdiva tigmabhànuþ samudbhavanso 'pi ca màtÔkukùeþ | sphuranmayåkhairvihatàüdhakàraiècakàra lokaü kanakàvadàtam || 1.26*

1 No doubt we should read èåbhàü here to correct the metre.

104 Buddha-carita

taü jàtamàtramatha kàücanayåpagauraü prãtaþ sahasranayaõaþ èanakairagÔhõàt maüdàrapuùpanikaraiþ saha tasya mårdhni khànnirmale ca vinipetaturaübudhàre || 1.27* surapradhànaiþ paridhàryamàõo dehàüèujàlairanuraüjayaüstàn | saüdhyàbhrajàloparisaüniviùñaü navoóuràjaü vijigàya lakùmyà || 1.28*

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Bàlà) åroryathaurvasya pÔthoèca hastànmàüdhàturiüdrapratimasya mårdhnaþ | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ kakùãvataècaiva bhujàüsadeèàttathàvidhaü tasya babhåva janma || 1.29 (1.10)

ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Màlà) krameõa garbhàdabhiniþsÔtaþ san babhau gataþ khàdiva yonyajàtaþ | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ kalpeùvanekeùviva bhàvitàtmà yaþ saüprajànan suùuve na måóhaþ || 1.30 (1.11)

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Ràmà)1 dãptyà ca dhairyeõa ca yo raràja bàlo ravirbhåmimivàvatãrõaþ | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ tathàtidãpto 'pi nirãkùyamàõo jahàra cakùåüùi yathà èaèàükaþ || 1.31 (1.12)

ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Haüsã) sa hi svagàtraprabhayojjvalaütyà dãpaprabhàü bhàskaravanmumoùa | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ mahàrhajàübånadacàruvarõo vidyotayàmàsa dièaèca sarvàþ || 1.32 (1.13)

ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Haüsã) anàkulànyabjasamudgatàni niùpeùavaütyàyatavikramàõi | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ tathaiva dhãràõi padàni sapta saptarùitàràsadÔèo jagàma || 1.33 (1.14)

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Sàlà) bodhàya jàto 'smi jagaddhitàrthamaütyà tathotpattiriyaü mameti | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ caturdièaü siühagatirvilokya vàõãü ca bhavyàrthakarãmuvàca || 1.34 (1.15)

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Ràmà) khàtprasrute caüdramarãcièubhre dve vàridhàre èièiroùõavãrye | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ èarãrasaukhyàrthamanuttarasya nipetaturmårdhani tasya saumye || 1.35 (1.16)

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Indravajrà) èrãmadvitàne kanakojjvalàüge vaióåryapàde èayane èayànam | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ yadgauravàtkàücanapadmahastà yakùàdhipàþ saüparivàrya tasthuþ || 1.36 (1.17)

1 Cowell's edition reads: dãptyà ca dhairyeõa èriyà, which would means having to count èr- in èriyà as not making position to avoid a heavy 6th syllable, but this is not possible, given Aèvaghoùa's prosody.

105 Buddha-carita

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÛÜÛÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Indravajrà) màyàtanåjasya divaukasaþ khe yasya prabhàvàtpraõataiþ èirobhiþ | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ àdhàrayan pàõdaramàtapatraü bodhàya jepuþ paramàèiùaèca || 1.37 (1.18)

ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Haüsã) mahoragà dharmavièeùatarùàdbuddheùvatãteùu kÔtàdhikàràþ | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ yamavyajan bhaktivièiùñanetrà maüdàrapuùpaiþ samavàkiraüèca || 1.38 (1.19)

ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Kãrti) tathàgatotpàdaguõena tuùñàþ èuddhàdhivàsàèca vièuddhasattvàþ | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ devà nanaüdurvigate 'pi ràge magnasya duþkhe jagato hitàya || 1.39 (1.20)

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Ràmà) yasmin prasåte giriràjakãlà vàtàhatà nauriva bhåècacàla | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ sacaüdanà cotpalapadmagarbhà papàta vÔùñirgagaõàdanabhràt || 1.40 (1.21)

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Indravajrà) vàtà vavuþ sparèasukhà manojÿà divyàni vàsàüsyavapàtayaütaþ | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ såryaþ sa evàbhyadhikaü cakàèe jajvàla saumyàrciranãrito 'gniþ || 1.41 (1.22)

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Indravaüèà) pràguttare càvasathapradeèe kåpaþ svayaü pràdurabhåtsitàübuþ | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ aütaþ puràõyàgatavismayàni yasmin kriyàstãrtha iva pracakruþ || 1.42 (1.23)

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Bàlà) dharmàrthibhirbhåtagaõaièca divyaistaddarèanàrthaü balamàpa påraþ | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ kautåhalenaiva ca pàdapaièca prapåjayàmàsa sagaüdhapuùpaiþ || 1.43 (1.24) puùpadumàþ svaü kusumaü pukulluþ sasãraõodràmitadiksugaüdhi | susaübhramadnÔgavadhåpagãtaü bhujaügaüvÔdàpihitàttavàtam || 1.44* kvacit kvaõattåryamÔdaügagãtairvãõàmukuüdàmurajàdibhièca | svãõàü calatkuüóalabhåùitànàü viràjitaü cobhayapàrècatastat || 1.45*

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Màyà) yadràjaèàstraü bhÔguraügirà và na cakraturvaüèakaràvÔùã tau | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ tayoþ sutau tau ca sasarjatustatkàlena èukraèca bÔhaspatièca || 1.46 (1.41)

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Bàlà) sàrasvataècàpi jagàda naùñaü vedaü punaryaü dadÔèurna pårvam | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ vyàsastathainaü bahudhà cakàra na yaü vaèiùñhaþ kÔtavànaèaktiþ || 1.47 (1.42)

106 Buddha-carita

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Sàlà) vàlmãkinàdaèca sasarja padyaü jagraütha yanna cyavano mahàrùiþ | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ cikitsitaü yacca cakàra nàtriþ paècàttadàtreya Ôùirjagàda || 1.48 (1.43)

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Indravajrà) yacca dvijatvaü kuèiko na lebhe tadgàdhanaþ sånuravàpa ràjan | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ velàü samudre sagaraèca dadhre nekùvàkavo yàü prathamaü babaüdhuþ || 1.49 (1.44)

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Indravajrà) àcàryakaü yogavidhau dvijànàmapràptamanyairjanako jagàma | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ khyàtàni karmàõi ca yàni èauraiþ èåràdayasteùvabalà babhåvuþ || 1.50 (1.45)

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Bàlà) tasmàtpramàõaü na vayo na kàlaþ kaècitkvacicchraiùñhyamupaiti loke | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ ràjÿàmÔùãõàü ca hitàni tàni kÔtàni putrairakÔtàni pårvaiþ || 1.51 (1.46)

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Bàlà) evaü nÔpaþ pratyayitairdvijaistairàèvàsitaècàpyabhinaüditaèca | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ èaükàmaniùñàü vijahau manastaþ praharùamevàdhikamàruroha || 1.52 (1.47)

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Indravajrà) prãtaèca tebhyo dvijasattamebhyaþ satkàrapårvaü pradadau dhanàni | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ bhåyàdayaü bhåmipatiryathokto yàyàjjaràmetya vanàni ceti || 1.53 (1.48)

ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Kãrti) athau nimittaièca tapobalàcca tajjanma janmàütakarasya buddhvà | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ èàkyeèvarasyàlayamàjagàma saddharmatarùàdasito mahàrùiþ || 1.54 (1.49)

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Bàlà) taü brahmavidbrahmavidàü jvalaütaü bràhmyà èriyà caiva tapaþèriyà ca | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ ràjÿo gururgauravasatkriyàbhyàü praveèayàmàsa nareüdrasadma || 1.55 (1.50)

ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Upendravajrà) sa pàrthivàütaþpurasaünikarùaü kumàrajanmàgataharùavegam | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ viveèa dhãro balasaüjÿayaiva tapaþprakarùàcca jaràèrayàcca || 1.56 (1.51)

ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (»ddhi) tato nÔpastaü munimàsanasthaü pàdyàrghyapårvaü pratipåjya samyak | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ nimaütrayàmàsa yathopacàraü purà vasiùñhaü sa ivàütidevaþ || 1.57 (1.52)

107 Buddha-carita

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Indravaüèà) dhanyo 'smyanugràhyamidaü kulaü me yanmàü didÔkùurbhagavànupetaþ | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ àjÿàpyatàü kiü karavàõi saumya èiùyo 'smi vièraübhitumarhasãti || 1.58 (1.53)

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Sàlà) evaü nÔpeõopanimaütritaþ sansarveõa bhàvena muniryathàvat | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ savismayotphullavièàladÔùñirgaübhãradhãràõi vacàüsyuvàca || 1.59 (1.54)

ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Màlà) mahàtmani tvayyupapannametat priyàtithau tyàgini dharmakàme | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ sattvànvayajÿànavayo 'nuråpà snigdhà yadevaü mayi te matiþ syàt || 1.60 (1.55)

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Bàlà) etacca tadyena nÔparùayaste dharmeõa såkùmàõi dhanànyapàsya | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ nityaü tyajaüto vidhivadbabhåvustapobhiràóhyà vibhavairdaridràþ || 1.61 (1.56)

ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Kãrti) prayojanaü yattu mamopayàne tanme èÔõu prãtimupehi ca tvam | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ divyà mayà divyapathe èrutà vàgbodhàya jàtastanayastaveti || 1.62 (1.57)

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Sàlà) èrutvà vacastacca manaèca yuktvà jÿàtvà nimittaièca tato 'smyupetaþ | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ didÔkùayà èàkyakuladhvajasya èakradhvajasyeva samucchritasya || 1.63 (1.58)

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Vàõã) ityetadevaü vacanaü nièamya praharùasaübhràütagatirnareüdraþ | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ àdàya dhàtryaükagataü kumàraü saüdarèayàmàsa tapodhanàya || 1.64 (1.59)

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Bàlà) cakràükapàdaü sa tathà mahàrùirjàlàvanaddhàügulipàõipàdam | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ sorõabhruvaü vàraõavastikoèaü savismayaü ràjasutaü dadarèa || 1.65 (1.60)

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Sàlà) dhàtryaükasaüviùñamavekùya cainaü devyaükasaüviùñamivàgnisånum | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ babhåva pakùmàütarivàücitàèrurnièvasya caivaü tridivonmukho 'bhåt || 1.66 (1.61)

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Sàlà) dÔùñvàsitaü tvaèrupariplutàkùaü snehàttu putrasya nÔpaècakaüpe | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ sagadgadaü bàùpakaùàyakaüñhaþ papraccha ca pràüjalirànatàügaþ || 1.67 (1.62)

108 Buddha-carita

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Indravajrà) svalpàütaraü yasya vapurmuneþ syàdbahvadbhutaü yasya ca janma dãptam | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ yasyottamaü bhàvinamàttha càrthaü taü prekùya kasmàttava dhãra vàùpaþ || 1.68 (1.63)

ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (ârdrà) api sthiràyurbhagavan kumàraþ kaccinna èokàya mama prasåtaþ | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ labdhaþ kathaücit salilàüjalirme na khalvimaü pàtumupaiti kàlaþ || 1.69 (1.64)

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Sàlà) apyakùayaü me yaèaso nidhànaü kacciddhruvo me kulahastasàraþ | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÛÜÛÜÜ api prayàsyàmi sukhaü paratra supte 'pi putre 'nimiùaikacakùuþ || 1.70 (1.65)

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Vàõã) kaccinna me jàtamaphullameva kulaprabàlaü parièoùabhàgi | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ kùipraü vibho bråhi na me 'sti èàütiþ snehaü sute vetsi hi bàüdhavànàm || 1.71 (1.66)

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Indravajrà) ityàgatàvegamaniùñabuddhyà buddhvà nareüdraü sa* munirbabhàùe | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ mà bhånmatiste nÔpa kàcidanyà niþsaüèayaü tadyadavocamasmi || 1.72 (1.67)

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Indravajrà) nàsyànyathàtvaü prati vikriyà me svàü vaücanàü tu prati viklavo 'smi | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ kàlo hi me yàtumayaü ca jàto jàtikùayasyàsulabhasya boddhà || 1.73 (1.68)

ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (»ddhi) vihàya ràjyaü viùayeùvanàsthastãvraiþ prayatnairadhigamya tattvam | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ jagatyayaü mohatamo nihaütuü jvaliùyati jÿànamayo hi såryaþ || 1.74 (1.69)

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Vàõã) duþkhàrõavàdvyàdhivikãrõaphenàjjaràtaraügànmaraõogravegàt | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ uttàrayiùyatyayamuhyamànamàrttaü jagajjÿànamahàplavena || 1.75 (1.70)

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Vàõã) prajÿàübuvegàü sthiraèãlavapràü samàdhièãtàü vratacakravàkàm | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ asyottamàü dharmanadãü pravÔttàü tÔùõàrditaþ pàsyati jãvalokaþ || 1.76 (1.71)

109 Buddha-carita

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Indravajrà) duþkhàrditebhyo viùayàvÔtebhyaþ saüsàrakàütàrapathasthitebhyaþ | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ elipsis àkhyàsyati hyeùa vimokùamàrgaü màrgapranaùñebhya ivàdhvagebhyaþ || 1.77 (1.72)

ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Kãrti) vidahyamànàya janàya loke ràgàgninàyaü viùayeüdhanena | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ elipsis prahlàdamàdhàsyati dharmavÔùñyà vÔùñyà mahàmegha ivàtapàüte || 1.78 (1.73)

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Sàlà) tÔùõàrgalaü mohatamaþkapàñaü dvàraü prajànàmapayànahetoþ | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ vipàñayiùyatyayamuttamena saddharmatàóena duràsadena || 1.79 (1.74)

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Bàlà) svairmohapàèaiþ pariveùñitasya duþkhàbhibhåtasya niràèrayasya | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ lokasya saübudhya ca dharmaràjaþ kariùyate baüdhanamokùameùaþ || 1.80 (1.75)

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Indravajrà) tanmà kÔthàþ èokamimaü prati tvam tatsaumya èocye hi manuùyaloke | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ mohena và kàmasukhairmadàdvà yo naiùñhikaü èroùyati nàsya dharmam || 1.81 (1.76)

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Indravajrà) bhraùñasya tasmàcca guõàdato me dhyànàni labdhvàpyakÔtàrthataiva | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ dharmasya tasyàèravaõàdahaü hi manye vipattiü tridive 'pi vàsam || 1.82 (1.77)

ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Kãrti) iti èrutàrthaþ sasuhÔtsadàrastyaktvà viùàdaü mumude nareüdraþ | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ evaüvidho 'yaü tanayo mameti mene sa hi svàmapi sàramattàm || 1.83 (1.78)

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Sàlà) àryeõa màrgeõa tu yàsyatãti ciütàvidheyaü hÔdayaü cakàra | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ na khalvasau na priyadharmapakùaþ saütànanàèàttu bhayaü dadarèa || 1.84 (1.79)

ÛÛÛÛÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ Puùpitàgrà atha munirasito nivedya tattvaü sutaniyataü sutaviklavàya ràjÿe | ÛÛÛÛÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ sabahumatamudãkùyamàõaråpaþ pavanapathena yathàgataü jagàma || 1.85 (1.80)

ÛÛÛÛÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ Puùpitàgrà kÔtamatiranujàsutaü ca dÔùñvà munivacanaèravaõe pi tanmatau ca | ÛÛÛÛÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ bahuvidhamanukaüpayà sa sàdhuþ priyasutavadviniyojayàücakàra || 1.86 (1.81)

110 Buddha-carita

ÛÛÛÛÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ Puùpitàgrà narapatirapi putrajanmatuùño viùayamatàni vimucya baüdhanàni | ÛÛÛÛÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ kulasadÔèamacãkaradyathàvatpriyatanayaü tanayasya jàtakarma || 1.87 (1.82)

ÛÛÛÛÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ Puùpitàgrà daèasu pariõateùvahaþsu caivaü prayatamanàþ parayà mudà parãtaþ | ÛÛÛÛÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ akuruta japahomamaügalàdyàþ paramatamàþ sa sutasya devatejyàþ || 1.88 (1.83)

ÛÛÛÛÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ Puùpitàgrà api ca èatasahasrapårõasaükhyàþ sthirabalavattanayàþ sahemaèÔügãþ | ÛÛÛÛÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ anupagatajaràþ payasvinãrgàþ svayamadadàtsutavÔddhaye dvijebhyaþ || 1.89 (1.84)

ÛÛÛÛÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ Puùpitàgrà bahuvidhaviùayàstato yatàtmà svahÔdayatoùakarãþ kriyà vidhàya | ÛÛÛÛÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ guõavati divase èive muhårte matimakaronmuditaþ purapraveèe || 1.90 (1.85)

ÛÛÛÛÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ Puùpitàgrà dviradaradamayãmatho mahàrhàü sitasitapuùpabhÔtàü maõipradãpàm | ÛÛÛÛÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ abhajata èivikàü èivàya devã tanayavatã praõipatya devatàbhyaþ || 1.91 (1.86)

ÛÛÛÛÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ Puùpitàgrà puramatha purataþ praveèya patnãü sthavirajanànugatàmapatyanàthàm | ÛÛÛÛÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ nÔpatirapi jagàma paurasaüghairdivamamarairmaghavànivàrcyamànaþ || 1.92 (1.87)

ÛÛÛÛÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ Puùpitàgrà bhavanamatha vigàhya èàkyaràjo bhava iva ùaõmukhajanmanà pratãtaþ | ÛÛÛÛÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ idamidamiti harùapårõavaktro bahuvidhapuùñiyaèaskaraü vyadhatta || 1.93 (1.88)

ÛÛÛÛÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ Puùpitàgrà iti narapatiputrajanmavÔddhyà sajanapadaü kapilàhvayaü puraü tat | ÛÛÛÛÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ dhanadapuramivàpsaro 'vakãrõaü muditamabhånnalakåvaraprasåtau || 1.94 (1.89)

iti èrãbuddhacarite mahàkàvye bhagavatprasåtirnàma prathamaþ sargaþ || 1 ||

111 Buddha-carita

Book II [Antaþpuravihàro]

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Sàlà) à janmano janmajaràütakasya tasyàtmajasyàtmajitaþ sa ràjà | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ ahanyahanyarthagajàèvamitrairvÔddhiü yayau siüdharivàübuvegaiþ || 2.1

ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Upendravajrà) dhanasya ratnasya ca tasya tasya kÔtàkÔtasyaiva ca kàücanasya | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ tadà hi naikàtmanidhãnavàpi manorathasyàpyatibhàrabhåtàn || 2.2

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Buddhi) ye padmakalpairapi ca dvipeüdrairna maüóalaü èakyamihàbhinetum | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ madotkañà haimavatà gajàste vinàpi yatnàdupatasthurenam || 2.3

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Bhadrà) nànàükacihnairnavahemabhàüóairabhåùitairlaübasañaistathànyaiþ | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ saücukùubhe càsya puraü turaügairbalena maitryà ca dhanena càptaiþ || 2.4

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Sàlà) puùñàèca tuùñàèca tadàsya ràjye sàdhvyo 'rajaskà guõavatpayaskàþ | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ udagravatsaiþ sahità babhåvurbahvyo bahukùãraduhaèca gàvaþ || 2.5

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Sàlà) madhyasthatàü tasya ripurjagàma madhyasvabhàvaþ prayayau suhÔttvam | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ vièeùato dàróhyamiyàya mitraü dvàvasya pakùàvaparastu nàèam || 2.6

ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Haüsã) tathàsya maüdànilameghaèabdaþ saudàminãkuüóalamaüóitàügaþ | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ vinàèmavarùàèanipàtadoùaiþ kàle ca deèe pravavarùa devaþ || 2.7

ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Màlà) ruroha saüyak phalavadyathàrtu tadàkÔtenàpi kÔùièrameõa | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ tà eva caivauùadhayo rasena sàreõa caivàbhyadhikà babhåvuþ || 2.8

ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (ârdrà) èarãrasaüdehakare 'pi kàle saügràmasaümarda iva pravÔtte | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ svasthàþ sukhaü caiva niràmayaü ca prajajÿire garbhadharàèca nàryaþ || 2.9

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Bàlà) yacca pratibhvo vibhave 'pi èakye na pràrthayaüti sma naràþ parebhyaþ | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ abhyarthitaþ såkùmadhano 'pi càyaü tadà na kaècidvimukho babhåva || 2.10

112 Buddha-carita

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Indravajrà) nàèe vadho baüdhuùu nàpyadàtà naivàvrato nànÔtiko na hiüsraþ | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ àsãttadà kaècana tasya ràjye ràjÿo yayàteriva nàhuùasya || 2.11

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Indravajrà) udyànadevàyatanàèramàõàü kåpaprapàpuùkariõãvanànàm | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ cakruþ kriyàstatra ca dharmakàmàþ pratyakùataþ svargamivopalabhya || 2.12

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Bàlà) muktaèca durbhikùabhayàmayebhyo hÔùño janaþ svargamivàbhireme | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ patnãü patirvà mahiùã patiü và parasparaü na vyabhiceratuèca || 2.13

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Indravajrà) kaècitsiùeve rataye na kàmaü kàmàrthamarthaü na jugopa kaècit | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ kaèciddhanàrthaü na cacàra dharmaü dharmàya kaècinna cakàra hiüsàm || 2.14

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Bàlà) steyàdibhiècàpyabhitaèca naùñaü svasthaü svacakraü paracakramuktam | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ kùemaü subhikùaü ca babhåva tasya puràõyaraõyàni yathaiva ràùñre || 2.15

ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Chàyà) tadà hi tajjanmani tasya ràjÿo manorivàdityasutasya ràjye | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ cacàra harùaþ praõanàèa pàpmà jajvàla dharmaþ kaluùaþ èaèàma || 2.16

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Sàlà) evaüvidhà ràjasutasya tasya sarvàrthasiddhièca yato babhåva | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ tato nÔpastasya sutasya nàma sarvàrthasiddho 'yamiti pracakre || 2.17

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Bàlà) devã tu màyà vibudharùikalpaü dÔùñvà vièàlaü tanayaprabhàvam | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ jàtaü praharùaü na èaèàka soóhuü tato 'vinàèàya divaü jagàma || 2.18

ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Kãrti) tataþ kumàraü suragarbhakalpaü snehena bhàvena ca nirvièeùam | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ màtÔùvasà màtÔsamaprabhàvà saüvardhayàmàtmajavadbabhåva || 2.19

ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Chàyà) tataþ sa bàlàrka ivodayasthaþ samãrito vahnirivànilena | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ krameõa samyagvavÔdhe kumàrastàràdhipaþ pakùa ivàtamaske || 2.20

113 Buddha-carita

ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Haüsã) tato mahàrhàõi ca candanàni ratnàvalãècauùadhibhiþ sagarbhàþ | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ mÔgaprayuktànrathakàüèca haimànàcakrire 'smai suhÔdàlayebhyaþ || 2.21

ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Chàyà) vayo 'nuråpàõi ca bhåùaõàni hiraõmayà hastimÔgàèvakàèca | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ rathàèca gàvo vasanaprayuktà gaütrãèca càmãkararåpyacitràþ || 2.22

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Vàõã) evaü sa taistairviùayopacàrairvayo 'nuråpairupacaryamàõaþ | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ bàlo 'pyabàlapratimo babhåva dhÔtyà ca èaucena dhiyà èriyà ca || 2.23

ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Kãrti) vayaèca kaumàramatãtya madhyaü saüpràpya bàlaþ sa hi ràjasånuþ | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ alpairahobhirbahuvarùagamyà jagràha vidyàþ svakulànuråpàþ || 2.24

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Indravaüèà) naiþèreyasaü tasya tu bhavyamarthaü èrutvà purastàdasitànmahàrùeþ | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ kàmeùu saügaü janayàübabhåva vÔddhirbhavacchàkyakulasya ràjÿaþ || 2.25

ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Haüsã)1 kulàttato 'smai sthiraèãlayuktàtsàdhvãü vapurhrãvinayopapannàm | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ yaèodharàü nàma yaèovièàlàü tulyàbhidhànaü èriyamàjuhàva || 2.26

ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Màlà) athàparaü bhåmipateþ priyo 'yaü sanatkumàrapratimaþ kumàraþ | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ sàrdhaü tayà èàkyanareüdravadhvà èacyà sahasràkùa ivàbhireme || 2.27

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Vàõã) kiücinmanaþkùobhakaraü pratãpaü kathaüca paèyediti so 'nuciütya | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ vàsaü nÔpo hyàdièati sma tasmai harmyodareùveva na bhåpracàram || 2.28

ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Kãrti) tataþ èarattoyadapàüóareùu bhåmau vimàneùviva raüjiteùu | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ harmyeùu sarvartusukhàèrayeùu strãõàmudàrairvijahàra tåryaiþ || 2.29

1 Cowell's edition reads: kulàttato 'smai sthiraèãlasaüyutàtsàdhvãü, which would give a Vaüèastha line in the opening.

114 Buddha-carita

ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Haüsã) kalairhi càmãkarabaddhakakùairnàrãkaràgràbhihatairmÔdaügaiþ | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ varàpsaronÔtyasamaièca nÔtyaiþ kailàsavattadbhavanaü raràja || 2.30

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Vàõã) vàgbhiþ kalàbhirlalitaièca hàrairmadaiþ sakhelairmadhuraièca hàsaiþ | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ taü tatra nàryo ramayàübabhåvurbhråvaücitairardhanirãkùitaièca || 2.31

ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (»ddhi) tataèca kàmàèrayapaüóitàbhiþ strãbhirgÔhãto ratikarkaèàbhiþ | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ vimànapÔùñhànna mahãü jagàma vimànapÔùthàdiva puõyakarmà || 2.32

ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Haüsã) nÔpastu tasyaiva vivÔddhihetostadbhàvinàrthena ca codyamànaþ | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ èame 'bhireme viraràma pàpàdbheje damaü saüvibabhàja sàdhån || 2.33

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Vàõã) nàdhãravat kàmasukhe sasaüje na saüraraüje viùamaü jananyàm | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ dhÔtyeüdriyàèvàüècapalàn vijigye baüdhåüèca pauràüèca guõairjigàya || 2.34

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Indravajrà) nàdhyaiùña duþkhàya parasya vidyàü jÿànaü èivaü yattu tadadhyagãùña | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ svàbhyaþ prajàbhyo hi yathà tathaiva sarvaprajàbhyaþ èivamàèaèaüse || 2.35

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Buddhi) taü bhàsuraü càügirasàdhidevaü yathàvadànarca tadàyuùe saþ | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ juhàva havyànyakÔèe kÔèànau dadau dvijebhyaþ kÔèanaü ca gàèca || 2.36

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Indravajrà) sasnau èarãraü pavituü manaèca tãrthàübubhiècaiva guõàübubhièca | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛ vedopadiùñaü samamàtmajaü ca somaü papau èàütisukhaü ca hàrdam || 2.37

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Bhadrà) sàütvaü babhàùe na ca nàrthavadyajjajalpa tattvaü na ca vipriyaü yat | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ sàütvaü hyatatvaü paruùaü ca tattvaü hriyàèakannàtmana eva vaktum || 2.38

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Màyà) iùñeùvaniùñeùu ca kàryavatsu na ràgadoùàèrayatàü prapede | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ èivaü siùeve 'vyavahàralabdhaü yajÿaü hi mene na tathà yathàvat || 2.39

115 Buddha-carita

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Bàlà) àèàvate càbhigatàya sadyo deyàübubhistarùamacecchidiùña | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ yuddhàdÔte vÔttaparaèvadhena dvidarpamudvÔttamabebhidiùña || 2.40

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Indravajrà) ekaü vininye sa jugopa sapta saptaiva tatyàja rarakùa paüca | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ pràpa trivargaü bubudhe trivargaü jajÿe dvivargaü prajahau dvivargam || 2.41

ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Haüsã) kÔtàgaso 'pi pratipàdya vadhyànnàjãghanannàpi ruùà dadarèa | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ babaüdha sàütvena phalena caitàüstyàgo 'pi teùàü hyanapàyadÔùñaþ || 2.42

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Ràmà) àrùàõyacàrãtparamavratàni vairàõyahàsãccirasaübhÔtàni | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ yaèàüsi càpadguõagaüdhavaüti rajàüsyahàsãnmalinãkaràõi || 2.43

ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Upendravajrà) na càjihãrùãdbalimapravÔttaü na càcikãrùãtparavastvabhidhyàm | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ na càvivakùãddviùatàmadharmaü na càdidhakùãddhÔdayena manyum || 2.44

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Ràmà) tasmiüstathà bhåmipatau pravÔtte bhÔtyàèca pauràèca tathaiva ceruþ | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ èamàtmake cetasi viprasanne prayuktayogasya yatheüdriyàõi || 2.45

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Vàõã) kàle tataècàrupayodharàyàü yaèodharàyàü suyaèodharàyàm | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ èauddhodaneràhusapatnavaktro jajÿe suto ràhula eva nàmnà || 2.46

ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Upendravajrà) atheùñaputraþ paramapratãtaþ kulasya vÔddhiü prati bhåmipàlaþ | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ yathaiva putraprasave nanaüda tathaiva pautraprasave nanaüda || 2.47

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Indravajrà) pautrasya me putragato mamaiva snehaþ kathaü syàditi jàtaharùaþ | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ kàle sa taü taü vidhimàlalaübe putrapriyaþ svargamivàrurukùan || 2.48

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Indravajrà) sthitvà pathi pràthamakalpikànàü ràjarùabhàõàü yaèasànvitànàm | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ èuklànyamuktvàpi tapàüsyatapta yajÿe ca hiüsàrahitairayaùña || 2.49

116 Buddha-carita

ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Chàyà) ajàjvaliùñàtha sa puõyakarmà nÔpaèriyà caiva tapaþèriyà ca | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ kulena vÔttena dhiyà ca dãptastejaþ sahasràüèurivotsisÔkùuþ || 2.50

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Buddhi) svàyaübhuvaü càrcikamarcayitvà jajàpa putrasthitaye sthitaèrãþ | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ cakàra karmàõi ca duùkaràõi prajàþ sisÔkùuþ ka ivàdikàle || 2.51

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Buddhi) tatjyàja èastraü vimamarèa èàstraü èamaü siùeve niyamaü viùehe | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ vaèãva kaücidviùayaü na bheje piteva sarvànviùayàn dadarèa || 2.52

ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Kãrti) babhàra ràjyaü sa hi putrahetoþ putraü kulàrthaü yaèase kulaü tu | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ svargàya èabdaü divamàtmahetordharmàrthamàtmasthitimàcakàükùa || 2.53

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Bàlà) evaü sa dharmaü vividhaü cakàra sadbhirnipàtaü èrutitaèca siddham | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ dÔùñvà kathaü putramukhaü suto me vanaü na yàyàditi nàthamànaþ || 2.54

ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (ârdrà) rirakùiùaütaþ èriyamàtmasaüsthà rakùaüti putràn bhuvi bhåmipàlàþ | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ putraü nareüdraþ sa tu dharmakàmo rarakùa dharmàdviùayeùvamuücat || 2.55

ÛÛÛÛÛÛÜÜ,ÜÛÜÜÛÜÜ Màlinã vanamanupamasattvà bodhisattvàstu sarve ÛÛÛÛÛÛÜÜ,ÜÛÜÜÛÜÜ viùayasukharasajÿà jagmurutpannaputràþ | ÛÛÛÛÛÛÜÜ,ÜÛÜÜÛÜÜ ata upacitakarmà råóhamåle 'pi hetau ÛÛÛÛÛÛÜÜ,ÜÛÜÜÛÜÜ sa ratimupasiùeve bodhimàpannayàvat || 2.56

iti èrãbuddhacarite mahàkàvye 'ntaþpuravihàro nàma dvitãyaþ sargaþ || 2 ||

117 Buddha-carita

Book III [Saüvegotpattiþ]

ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Kãrti) tataþ kadàcinmÔduèàdvalàni puüskokilonnàditapàdapàni | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ èuèràva padmàkaramaüóitàni èãte nibaddhàni sa kànanàni || 3.1

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Màyà) èrutvà tataþ strãjanavallabhànàü manojÿabhàvaü purakànanànàm | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ bahiþprayàõàya cakàra buddhimaütargÔhe nàga ivàvaruddhaþ || 3.2

ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Kãrti) tato nÔpastasya nièamya bhàvaü putràbhidhànasya manorathasya | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ snehasya lakùmyà vayasaèca yogyàm-àjÿàpayàmàsa vihàrayàtràm || 3.3

ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Kãrti) nivartayàmàsa ca ràjamàrge saüpàtamàrtasya pÔthagjanasya | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ mà bhåtkumàraþ sukumàracittaþ saüvignacetà iva manyamànaþ || 3.4

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Sàlà) pratyaügahãnàn vikaleüdriyàüèca jãrõàturàdãn kÔpaõàüèca bhikùån | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ tataþ samutsàrya pareõa sàmnà èobhàü parà ràjapathasya cakruþ || 3.5

ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (ârdrà) tataþ kÔte èrãmati ràjamàrge èrãmàn vinãtànucaraþ kumàraþ | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ pràsàdapÔùñhàdavatãrya kàle kÔtàbhyanujÿo nÔpamabhyagacchat || 3.6

ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Màlà) atho nareüdraþ sutamàgatàèruþ èirasyupàghràya ciraü nirãkùya | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ gaccheti càjÿàpayati sma vàcà snehànna cainaü manasà mumoca || 3.7

ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (ârdrà) tataþ sa jàübånadabhàüóabhÔdbhiryuktaü caturbhirnibhÔtaisturaügaiþ | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ aklãvavidhyucchuciraèmidhàràü hiraõmayaü syaüdanamàruroha || 3.8

ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Màlà) tataþ prakãrõojjvalapuùpajàlaü viùaktamàlyaü pracalatpatàkam | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ màrgaü prapede sadÔèànuyàtraècaüdraþ sanakùatra ivàntarãkùam || 3.9

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Sàlà) kautåhalàtsphãtataraièca netrairnãlotpalàbhairiva kãryamàõaþ | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ èanaiþ èanai ràjapathaü jagàhe pauraiþ samaütàdabhivãkùyamàõaþ || 3.10

118 Buddha-carita

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Vàõã) taü tuùñuvuþ saumyaguõena kecidvavaüdire dãptatayà tathànye | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ saumukhyatastu èriyamasya kecidvaipulyamàèaüsiùuràyuùaèca || 3.11

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Indravajrà) niþsÔtya kubjàèca mahàkulebhyo vyåhàèca kairàtakavàmanànàm | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ nàryaþ kÔèebhyaèca niveèanebhyo devànuyànadhvajavat praõemuþ || 3.12

ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (»ddhi) tataþ kumàraþ khalu gacchatãti èrutvà striyaþ preùyajanàtpravÔttim | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ didÔkùayà harmyatalàni jagmurjanena mànyena kÔtàbhyanujÿàþ || 3.13

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Indravajrà) tàþ srastakàücãguõavighnitàèca suptaprabuddhàkulalocanàèca | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ vÔttàütavinyastavibhåùaõàèca kautåhalenàpi bhÔtàþ parãyuþ || 3.14

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Indravajrà) pràsàdasopànatalapraõàdaiþ kàücãravairnåpuranisvanaièca | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ vibhràmayaütyo gÔhapakùisaüghànanyonyavegàüèca samàkùipaütyaþ || 3.15

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Sàlà) kàsàücidàsàü tu varàüganànàü jàtatvaràõàmapi sotsukànàm | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ gatiü gurutvàjjagÔhurvièàlàþ èroõãrathàþ pãnapayodharàèca || 3.16

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Buddhi) èãghraü samarthàpi tu gaütumanyà gatiü nijagràha yayau na tårõam | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ hriyà pragalbhàni nigåhamànà rahaþ prayuktàni vibhåùaõàni || 3.17

ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Kãrti) parasparotpãóanapiüóitànàü saümardasaüèobhitakuüóalànàm | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ tàsàü tadà sasvanabhåùaõànàü vàtàyaneùvapraèamo babhåva || 3.18

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Vàõã) vàtàyanebhyastu viniþsÔtàni parasparopàsitakuüóalàni | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ strãõàü virejurmukhapaükajàni saktàni harmyeùviva paükajàni || 3.19

ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (ârdrà) tato vimànairyuvatãkalàpaiþ kautåhalodghàñitavàtayànaiþ | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ èrãmatsamaütànnagaraü babhàse viyadvimànairiva sàpsarobhiþ || 3.20

119 Buddha-carita

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Sàlà) vàtàyanànàmavièàlabhàvàdanyonyagaüóàrpitakuüóalàni | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ mukhàni rejuþ pramadottamànàü baddhàþ kalàpa iva paükajànàm || 3.21

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Bhadrà) tasmin kumàraü pathi vãkùamàõàþ striyo babhurgàmiva gaütukàmàþ | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ årdhvonmukhàècainamudãkùamàõà narà babhurdyàmiva gaütukàmàþ || 3.22

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Indravajrà) dÔùñvà ca taü ràjasutaü striyastà jàjvalyamànaü vapuùà èriyà ca | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ dhanyàsya bhàryeti èanairavocaÿèuddhairmanobhiþ khalu nànyabhàvàt || 3.23

ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Kãrti) ayaü kila vyàyatapãnabàhå råpeõa sàkùàdiva puùpaketuþ | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ tyaktvà èriyaü dharmamupeùyatãti tasmin hità gauravameva cakruþ || 3.24

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Indravajrà) kãrõaü tathà ràjapathaü kumàraþ paurairvinãtaiþ èucidhãraveùaiþ | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ tatpårvamàlokya jaharùa kiücinmene punarbhàvamivàtmanaèca || 3.25

ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Kãrti) puraü tu tatsvargamiva prahÔùñaü èuddhàdhivàsàþ samavekùya devàþ | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ jãrõaü naraü nirmamire prayàtuü saücodanàrthaü kùitipàtmajasya || 3.26

ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Haüsã) tataþ kumàro jarayàbhibhåtaü dÔùñvà narebhyaþ pÔthagàkÔtiü tam | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ uvàca saügràhakamàgatàsthastatraiva niùkampaniviùñadÔùñiþ || 3.27

ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Kãrti) ka eùa bhoþ såta naro 'bhyupetaþ keèaiþ sitairyaùñiviùaktahastaþ | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ bhråsaüvÔtàkùaþ èithilànatàügaþ kiü vikriyaiùà prakÔtiryadÔcchà || 3.28

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Vàõã) ityevamuktaþ sa rathapraõetà nivedayàmàsa nÔpàtmajàya | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ saürakùyamapyarthamadoùadarèã taireva devaiþ kÔtabuddhimohaþ || 3.29

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Indravajrà) råpasya hartrã vyasanaü balasya èokasya yonirnidhanaü ratãnàm | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ nàèaþ smÔtãnàü ripuriüdriyàõàmeùà jarà nàma yayaiùa bhagnaþ || 3.30

120 Buddha-carita

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Ràmà) pãtaü hyanenàpi payaþ èièutve kàlena bhåyaþ parimÔùñamurvyàm | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ krameõa bhåtvà ca yuvà vapuùmàn krameõa tenaiva jaràmupetaþ || 3.31

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Sàlà) ityevamukte calitaþ sa kiücidràjàtmajaþ såtamidaü babhàùe | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ kimeùa doùo bhavità mamàpãtyasmai tataþ sàrathirabhyuvàca || 3.32

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Indravajrà) àyuùmato 'pyeùa vayaþprakarùànniþsaüèayaü kàlavaèena bhàvã | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ evaü jaràü råpavinàèayitrãü jànàti caivecchati caiùa lokaþ || 3.33

ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (ârdrà) tataþ sa pårvàèayaèuddhabuddhirvistãrõakalpàcitapuõyakarmà | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ èrutvà jaràü saüvivije mahàtmà mahàèanerghoùamivàütike gauþ || 3.34

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Indravajrà) niþèvasya dãrghaü sa èiraþ prakaüpya tasmiüèca jãrõe viniveèya cakùuþ | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ tàü caiva dÔùñvà janatàü saharùàü vàkyaü sa saüvignamidaü jagàda || 3.35

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Màyà) evaü jarà haüti ca nirvièeùaü smÔtiü ca råpaü ca paràkramaü ca | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ na caiva saüvegamupaiti lokaþ pratyakùato 'pãdÔèamãkùamàõaþ || 3.36

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Bàlà) evaü gate såta nivartayàèvàn èãghraü gÔhàõyeva bhavànprayàtu | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ udyànabhåmau hi kuto ratirme jaràbhave cetasi vartamàne || 3.37

ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Chàyà) athàjÿayà bhartÔsutasya tasya nivartayàmàsa rathaü niyaütà | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ tataþ kumàro bhavanaü tadeva ciütàvaèaþ èånyamiva prapede || 3.38

ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Upendravajrà) yadà tu tatraiva na èarma lebhe jarà jareti praparãkùamàõaþ | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ tato nareüdrànumataþ sa bhåyaþ krameõa tenaiva bahirjagàma || 3.39

ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Màlà) athàparaü vyàdhiparãtadehaü ta eva devàþ sasÔjurmanuùyam | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ dÔùñvà ca taü sàrathimàbabhàùe èauddhodanistadgatadÔùñireva || 3.40

121 Buddha-carita

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Bàlà) sthålodaraþ èvàsacalaccharãraþ srastàüsabàhuþ kÔèapàõdugàtraþ | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ aübeti vàcaü karuõaü bruvàõaþ paraü samàèliùya naraþ ka eùaþ || 3.41

ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Kãrti) tato 'bravãtsàrathirasya saumya dhàtuprakopaprabhavaþ pravÔddhaþ | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ rogàbhidhànaþ sumahànanarthaþ èakro 'pi yenaiùa kÔto 'svataütraþ || 3.42

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Indravajrà) ityåcivàn ràjasutaþ sa bhåyastaü sànukaüpo naramãkùamàõaþ | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ asyaiva jàtaþ pÔthageùa doùaþ sàmànyato rogabhayaü prajànàm || 3.43

ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Premà) tato babhàùe sa rathapraõetà kumàra sàdhàraõa eùa doùaþ | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ evaü hi rogaiþ paripãóyamàno rujàturo harùamupaiti lokaþ || 3.44

ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Haüsã) iti èrutàrthaþ sa viùaõõacetàþ pràvepatàübårmigataþ èaèãva | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ idaü ca vàkyaü karuõàyamànaþ provàca kiücinmÔdunà svareõa || 3.45

ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (ârdrà) idaü ca rogavyasanaü prajànàü paèyaüèca vièraübhamupaiti lokaþ | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ vistãrõavijÿànamaho naràõàü hasaüti ye rogabhayairamuktàþ || 3.46

ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Màlà) nivartyatàü såta vahiþprayàõànnareüdrasadmaiva rathaþ prayàtu | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ èrutvà ca me rogabhayaü ratibhyaþ pratyàhataü saükucatãva cetaþ || 3.47

ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Kãrti) tato nivÔttaþ sa nivÔttaharùaþ pradhyànayuktaþ praviveèa sadma | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ taü dvistathà prekùya ca saünivÔttaü puryàgamaü bhåmipatiècakàra || 3.48

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Indravajrà) èrutvà nimittaü tu nivartanasya saütyaktamàtmànamanena mene | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ màrgasya èaucàdhikÔtàya caiva cukroèa ruùño 'pi ca nogradaüóaþ || 3.49

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Màyà) bhåyaèca tasmai vidadhe sutàya vièeùayuktaü viùayaprakàram | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ caleüdriyatvàdapi nàpi èakto nàsmànvijahyàditi nàthamànaþ || 3.50

122 Buddha-carita

ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (»ddhi) yadà ca èabdàdibhiriüdriyàrthairaütaþpure naiva suto 'sya reme | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ tato vahirvyàdièati sma yàtràü rasàntaraü syàditi manyamànaþ || 3.51

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Bàlà) snehàcca bhàvaü tanayasya buddhvà saüvegadoùànaviciütya kàüècit | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ yogyàþ samàjÿàpayati sma tatra kalàsvabhijÿa iti vàramukhyàþ || 3.52

ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Màlà) tato vièeùeõa nareüdramàrge svalaükÔte caiva parãkùite ca | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ vyatyàsya såtaü ca rathaü ca ràjà prasthàpayàmàsa bahiþ kumàram || 3.53

ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Kãrti) tatastathà gacchati ràjaputre taireva devairvihito gatàsuþ | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ taü caiva màrge mÔtamuhyamànaü såtaþ kumàraèca dadarèa nànyaþ || 3.54

ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Màlà) athàbravãdràjasutaþ sa såtaü naraiècaturbhirhriyate ka eùaþ | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ dãnairmanuùyairanugamyamàno yo bhåùito 'èvàsyavarudyate ca || 3.55

ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Haüsã) tataþ sa èuddhàtmabhireva devaiþ èuddhàdhivàsairabhibhåtacetàþ | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ avàcyamapyarthamimaü niyaütà pravyàjahàràrthavidãèvaràya || 3.56

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Bàlà) buddhãüdriyapràõaguõairviyuktaþ supto visaüjÿastÔõakàùñhabhåtaþ | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ saübadhya saürakùya ca yatnavadbhiþ priyàpriyaistyajyata eùa ko 'pi || 3.57

ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Kãrti) iti praõetuþ sa nièamya vàkyaü saücukùubhe kiüciduvàca cainam | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ kiü kevalasyaiva janasya dharmaþ sarvaprajànàmayamãdÔèo 'ütaþ || 3.58

ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Kãrti) tataþ praõetà vadati sma tasmai sarvaprajànàmayamaütakarmà | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ hãnasya madhyasya mahàtmano và sarvasya loke niyato vinàèaþ || 3.59

ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Kãrti) tataþ sa dhãro 'pi nareüdrasånuþ èrutvaiva mÔtyuü viùasàda sadyaþ | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ aüsena saüèliùya ca kåbaràgraü provàca nihràdavatà svareõa || 3.60

123 Buddha-carita

ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Chàyà) iyaü ca niùñhà niyataü prajànàü pramàdyati tyaktabhayaèca lokaþ | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ manàüsi èaüke kañhinàni n®õàü svasthàstathà hyadhvani vartamànàþ || 3.61

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Bhadrà) tasmàdrathaü såta nivartyatàü no vihàrabhåmau na hi deèakàlaþ | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ jànanvinàèaü kathamàrttikàle sacetanaþ syàdiha hi pramattaþ || 3.62

ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ Vaüèastha iti bruvàõe 'pi naràdhipàtmaje nivartayàmàsa sa naiva taü ratham | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ vièeùayuktaü tu nareüdraèàsanàtsa padmakhaüóaü vanameva niryayau || 3.63

ÛÜÛÜ,ÛÛÛÛÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜ,ÛÛÛÛÜÛÜÛÜ Rucirà tataþ èivaü kusumitabàlapàdapaü paribhramatpramuditamattakokilam | ÛÜÛÜ,ÛÛÛÛÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜ,ÛÛÛÛÜÛÜÛÜ vipànavatsakamalacàrudãrghikaü dadarèa tadvanamiva naüdanaü vanam || 3.64

ÛÜÛÜ,ÛÛÛÛÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜ,ÛÛÛÛÜÛÜÛÜ Rucirà varàüganàgaõakalilaü nÔpàtmajastato balàdvanamabhinãyate sma tat | ÛÜÛÜ,ÛÛÛÛÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜ,ÛÛÛÛÜÛÜÛÜ varàpsarovÔtamalakàdhipàlayaü1 navavrato muniriva vighnakàtaraþ || 3.65

iti èrãbuddhacarite mahàkàvye saüvegautpattirnàma tÔtãyaþ sargaþ || 3 ||

1 Cowell's edition reads: varàpsaronÔtyamalakàdhipàlayaü, which would mean taking -ty- in - nÔtyam- as not making position, to correct the metre.

124 Buddha-carita

Book IV [Strãvighàtano]

ÛÜÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÜÛÛÐÛÜÛÜ pathyà øloka1 tatastasmàt purodyànàt kautåhalacalekùaõàþ | ÜÜÜÜÐÛÛÛÜÐÐÜÜÛÛÐÛÜÛÜ navipulà pratyujjagmurnÔpasutaü pràptaü varamiva striyaþ || 4.1

ÛÛÜÛÐÛÜÜÜÐÐÜÛÜÜÐÛÜÛÜ abhigamya ca tàstasmai vismayotphullalocanàþ | ÜÛÜÛÐÛÜÜÜÐÐÜÛÜÛÐÛÜÛÜ cakrire samudàcàraü padmakoèanibhaiþ karaiþ || 4.2

ÜÜÛÛÐÛÜÜÜÐÐÜÛÜÜÐÛÜÛÜ tasthuèca parivàryainaü manmathàkùiptacetasaþ | ÜÛÜÜÐÛÛÛÜÐÐÛÜÛÛÐÛÜÛÜ navipulà niècalaiþ prãtivikacaiþ pibaütya iva locanaiþ || 4.3

ÜÛÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÜÜÛÐÛÜÛÜ taü hi tà menire nàryaþ kàmo vigrahavàniti | ÜÛÜÜÐÛÜÜÜÐÐÛÛÜÜÐÛÜÛÜ èobhitaü lakùaõairdãptaiþ sahajairbhåùaõairiva || 4.4

ÜÜÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÛÜÜÐÛÜÛÜ saumyatvàccaiva dhairyàcca kàècidenaü prajajÿire | ÛÛÜÜÐÛÜÜÜÐÐÛÜÜÜÐÛÜÛÜ avatãrõo mahãü sàkùàd sudhàüèuècaüdramà iva || 4.5

ÜÛÜÛÐÛÜÜÜÐÐÜÛÜÜÐÛÜÛÜ tasya tà vapuùàkùiptà nirgrahãtuü jajÔübhire | ÜÜÜÜÐÛÜÜÜÐÐÛÜÛÛÐÛÜÛÜ anyonyaü dÔùñibhirgatvà èanaièca vinièaèvasuþ || 4.6

ÜÜÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÜÛÛÐÛÜÛÜ evaü tà dÔùñimàtreõa nàryo dadÔèureva tam | ÜÜÜÜÐÛÛÛÜÐÐÛÜÜÜÐÛÜÛÜ navipulà na vyàjahrurna jahasuþ prabhàveõàsya yaütritàþ || 4.7

ÜÛÜÛÐÛÜÜÜÐÐÜÜÛÛÐÛÜÛÜ tàstathà tu niràraübhà dÔùñvà praõayaviklavàþ | ÛÜÛÛÐÛÜÜÜÐÐÛÜÜÜÐÛÜÛÜ2 purohitasuto dhãmànudàyã vàkyamabravãt || 4.8

ÜÜÜÛÐÛÜÜÜÐÐÜÜÛÛÐÛÜÛÜ sarvàþ sarvakalàjÿàþ stha bhàvagrahaõapaüóitàþ | ÜÛÜÜÐÛÜÜÜÐÐÛÛÜÜÐÛÜÛÜ råpacàturyasaüpannàþ svaguõairmukhyatàü gatàþ || 4.9

1 The pathyà form of the metre should be presumed in the øloka verses unless otherwise indicated. 2 -br- in abravãt makes position here.

125 Buddha-carita

ÜÛÛÛÐÛÜÜÜÐÐÛÛÜÜÐÛÜÛÜ1 èobhayeta guõairebhirapi tànuttaràn kurån | ÛÜÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÜÛÛÐÛÜÛÜ kuverasyàpi ca krãóaü pràgeva vasudhàmimàm || 4.10

ÜÜÜÛÐÛÜÜÜÐÐÜÛÜÜÐÛÜÛÜ èaktàècàlayituü yåyaü vãtaràgànÔùãnapi | ÜÛÜÜÐÛÛÛÜÐÐÛÜÜÛÐÛÜÛÜ navipulà apsarobhièca kalitàn grahãtuü vibudhànapi || 4.11

ÜÜÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÜÜÜÐÛÜÛÜ bhàvajÿànena hàvena càturyàdråpasaüpadà | ÜÜÜÛÐÛÜÜÜÐÐÜÜÜÜÐÛÜÛÜ strãõàmeva ca èaktàþ stha saüràge kiü punarnÔõàm || 4.12

ÜÜÜÜÐÛÜÜÜÐÐÛÜÜÜÐÛÜÛÜ tàsàmevaüvidhànàü vo niyuktànàü svagocare | ÛÛÜÜÐÛÜÜÜÐÐÛÜÜÜÐÛÜÛÜ iyamevaüvidhà ceùñà na tuùño 'smyàrjavena vaþ || 4.13

ÛÜÛÛÐÛÜÜÜÐÐÜÛÜÛÐÛÜÛÜ idaü navavadhånàü vo hrãnikuücitacakùuùàm | ÛÛÜÜÐÛÜÜÜÐÐÛÛÜÜÐÛÜÛÜ sadÔèaü ceùñitaü hi syàdapi và gopayoùitàm || 4.14

ÜÛÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÛÜÜÐÛÜÛÜ yadyapi syàdayaü vãraþ èrãprabhàvànmahàniti | ÜÜÛÛÐÛÜÜÜÐÐÛÛÜÜÐÛÜÛÜ strãõàmapi mahatteja iti kàryo 'tra niècayaþ || 4.15

ÛÜÛÜÐÛÜÜÜÐÐÜÛÜÜÐÛÜÛÜ purà hi kàèisuüdaryà veèavadhvà mahànÔùiþ | ÜÛÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÜÜÜÐÛÜÛÜ tàóito 'bhåt padanyàsàddurdharùo daivatairapi || 4.16

ÜÜÛÜÐÛÜÜÜÐÐÜÛÜÜÐÛÜÛÜ maüthàlagautamo bhikùurjaüghayà bàlamukhyayà | ÜÜÜÛÐÛÜÜÜÐÐÛÜÛÛÐÛÜÛÜ piprãùuèca tadarthàrthaü vyasån niraharat purà || 4.17

ÜÛÜÜÐÛÛÛÜÐÐÛÜÜÜÐÛÜÛÜ gautamaü dãrghatapasaü mahàrùiü dãrghajãvinam | ÜÜÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÜÜÜÐÛÜÛÜ yoùit saütoùayàmàsa varõasthànàvarà satã || 4.18

1 Cowell's edition reads: èobhayata which has 2 light syllables in 2nd and 3rd positions, which is normally avoided in the Classical Period.

126 Buddha-carita

ÜÛÜÜÐÛÛÛÜÐÐÛÜÜÜÐÛÜÛÜ navipulà ÔùyaèÔügaü munisutaü tathaiva strãùvapaüóitam | ÛÜÜÛÐÛÜÜÜÐÐÜÜÛÛÐÛÜÛÜ upàyairvividhaiþ èàütà jagràha ca jahàra ca || 4.19

ÜÜÜÜÐÛÜÜÜÐÐÛÜÜÛÐÛÜÛÜ vièvàmitro maharùièca vigàóho 'pi mahattapàþ | ÛÛÜÜÐÛÜÜÜÐÐÛÜÜÛÐÛÜÛÜ daèavarùàõyaraõyastho ghÔtàcyàpsarasà hÔtaþ || 4.20

ÜÛÜÜÐÛÜÜÜÐÐÛÛÜÜÐÛÜÛÜ evamàdãnÔùãüstàüstànanayan vikriyàü striyaþ | ÛÛÜÜÐÛÛÛÜÐÐÜÛÜÛÐÛÜÛÜ navipulà lalitaü pårvavayasaü kiü punarnÔpateþ sutam || 4.21

ÛÜÜÛÐÛÜÜÜÐÐÛÛÜÜÐÛÜÛÜ tadevaü sati vièrabdhaü prayatadhvaü tathà yathà | ÛÜÛÜÐÛÜÜÜÐÐÛÜÜÜÐÛÜÛÜ iyaü nÔpasya vaüèaèrãrito na syàtparàïmukhã || 4.22

ÜÛÜÜÐÛÛÛÜÐÐÛÜÛÛÐÛÜÛÜ navipulà yà hi kàècidyuvatayo haraüti sadÔèaü janam | ÛÜÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÜÜÛÐÛÜÛÜ nikÔùñotkÔùñayorbhàvaü yà gÔhõaüti tu tàþ striyaþ || 4.23

ÜÛÜÛÐÛÜÜÜÐÐÜÜÜÛÐÛÜÛÜ ityudàyivacaþ èrutvà tà viddhà iva yoùitaþ | ÛÜÛÛÐÛÜÜÜÐÐÛÜÜÛÐÛÜÛÜ samàruruhuràtmànaü kumàragrahaõaü prati || 4.24

ÜÜÜÜÐÛÜÜÜÐÐÛÛÜÛÐÛÜÛÜ tà bhråbhiþ prekùitairbhàvairhasitairlalitairgataiþ | ÜÛÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÛÜÜÐÛÜÛÜ cakruràkùepikàèceùñà bhãtabhãtà ivàüganàþ || 4.25

ÜÜÛÛÐÛÜÜÜÐÐÛÜÜÛÐÛÜÛÜ ràjÿastu viniyogena kumàrasya ca màrdavàt | ÜÜÜÛÐÛÜÜÜÐÐÛÜÛÛÐÛÜÛÜ jahruþ kùipramavièraübhaü madena madanena ca || 4.26

ÛÛÜÜÐÛÛÛÜÐÐÛÜÜÛÐÛÜÛÜ navipulà atha nàrãjanavÔtaþ kumàro vyacaradvanam | ÜÛÜÜÐÛÛÛÜÐÐÛÜÛÛÐÛÜÛÜ navipulà vàsitàyåthasahitaþ karãva himavadvanam || 4.27

ÛÜÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÜÜÜÐÛÜÛÜ sa tasmin kànane ramye jajvàla strãpuraþsaraþ | ÜÜÛÛÐÛÜÜÜÐÐÛÜÜÜÐÛÜÛÜ àkrãóa iva babhràje vivasvànapsarovÔtaþ || 4.28

127 Buddha-carita

ÛÜÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÜÜÜÐÛÜÛÜ madenàvarjità nàma taü kàècittatra yoùitaþ | ÛÛÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÜÜÜÐÛÜÛÜ kañhinaiþ paspÔèuþ pãnaiþ saüghaññairvalgubhiþ stanaiþ || 4.29

ÜÜÛÜÐÛÜÜÜÐÐÛÛÜÛÐÛÜÛÜ srastàüsakomalàlaübamÔdubàhulatàbalà | ÛÛÜÛÐÛÜÜÜÐÐÜÜÜÜÐÛÜÛÜ anÔtaü skhalitaü kàcitkÔtvainaü sasvaje balàt || 4.30

ÜÜÜÜÐÛÜÜÜÐÐÛÜÜÛÐÛÜÛÜ kàcit tàmràdharoùñhena mukhenàsavagaüdhinà | ÛÛÜÜÐÛÜÜÜÐÐÛÜÜÜÐÛÜÛÜ vinièaèvàsa karõe 'sya rahasyaü èråyatàmiti || 4.31

ÜÛÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÜÜÜÐÛÜÛÜ kàcidàjÿàpayaütãva provàcàrdrànulepanà | ÛÛÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÜÜÜÐÛÜÛÜ iha bhaktiü kuruùveti hastaü saüèliùya lipsayà || 4.32

ÛÜÛÜÐÛÜÜÜÐÐÜÛÜÜÐÛÜÛÜ muhurmuhurmadavyàjasrastanãlàüèukàparà | ÜÜÛÛÐÛÜÜÜÐÐÛÜÜÛÐÛÜÛÜ àlakùyarasanà reje sphuradvidyudiva kùapà || 4.33

ÜÜÛÛÐÛÜÜÜÐÐÛÛÜÛÐÛÜÛÜ kàècitkanakakàücãbhirmukharàbhiritastataþ | ÜÛÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÜÜÜÐÛÜÛÜ babhramurdarèayaütyo 'sya èroõãstanvaüèukàvÔtàþ || 4.34

ÜÛÜÜÐÛÛÛÜÐÐÛÜÜÜÐÛÜÛÜ navipulà cåtaèàkhàü kusumitàü pragÔhyànyà lalaübire | ÛÜÛÛÐÛÜÜÜÐÐÜÛÜÜÐÛÜÛÜ suvarõakalaèaprakhyàn darèayaütyaþ payodharàn || 4.35

ÜÜÜÛÐÛÜÜÜÐÐÛÜÜÜÐÛÜÛÜ kàcitpadmavanàdetya sapadmà padmalocanà | ÜÛÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÜÜÛÐÛÜÛÜ padmavaktrasya pàrève 'sya padmaèrãriva tasthuùã || 4.36

ÛÛÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÜÜÛÐÛÜÛÜ madhuraü gãtamanvarthaü kàcitsàbhinayaü jagau | ÜÜÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÛÜÜÐÛÜÛÜ taü svasthaü codayaütãva vaücito 'sãtyavekùitaiþ || 4.37

ÛÜÛÛÐÛÜÜÜÐÐÜÜÛÛÐÛÜÛÜ èubhena vadanenànyà bhråkàrmukavikarùiõà | ÜÜÜÛÐÛÜÜÜÐÐÜÛÜÜÐÛÜÛÜ pràvÔtyànucakàràsya ceùñitaü vãralãlayà || 4.38

128 Buddha-carita

ÜÛÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÜÜÛÐÛÜÛÜ pãnavalgustanã kàcidvàtàghårõitakuüóalà | ÜÜÛÛÐÛÜÜÜÐÐÛÜÜÛÐÛÜÛÜ uccairavajahàsainaü samàpnotu bhavàniti || 4.39

ÛÛÜÜÐÛÜÜÜÐÐÛÜÜÜÐÛÜÛÜ apayàntaü tathaivànyà babaüdhurmàlyadàmabhiþ | ÜÜÜÜÐÛÛÛÜÐÐÛÛÜÛÐÛÜÛÜ navipulà kàècitsàkùepamadhurairjagÔhurvacanàükuèaiþ || 4.40

ÛÛÜÜÐÛÜÜÜÐÐÛÜÜÜÐÛÜÛÜ pratiyogàrthinã kàcidgÔhãtvà cåtavallarãm | ÛÜÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÜÛÛÐÛÜÛÜ idaü puùpaü tu kasyeti papraccha madaviklavà || 4.41

ÜÜÛÛÐÛÜÜÜÐÐÛÜÜÜÐÛÜÛÜ kàcitpuruùavatkÔtvà gatiü saüsthànameva ca | ÛÜÜÜÐÛÜÜÜÐÐÛÛÜÛÐÛÜÛÜ uvàcainaü jitaþ strãbhirjaya bhoþ pÔthivãmimàm || 4.42

ÛÛÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÜÜÜÐÛÜÛÜ atha loleksaõà kàcijjighraütã nãlamutpalam | ÜÜÛÛÐÛÜÜÜÐÐÛÜÛÛÐÛÜÛÜ kiücinmadakalairvàkyairnÔpàtmajamabhàùata || 4.43

ÜÛÜÜÐÛÜÜÜÐÐÛÛÜÛÐÛÜÛÜ paèya bhartaècitaü cåtaü kusumairmadhugaüdhibhiþ | ÜÛÜÛÐÛÜÜÜÐÐÜÛÜÜÐÛÜÛÜ hemapaüjararuddho và kokilo yatra kåjati || 4.44

ÛÜÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÛÜÛÐÛÜÛÜ aèoko dÔèyatàmeùa kàmièokavivardhanaþ | ÛÜÜÛÐÛÜÜÜÐÐÜÛÜÜÐÛÜÛÜ ruvaüti bhramarà yatra dahyamànà ivàgninà || 4.45

ÜÛÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÛÜÛÐÛÜÛÜ cåtayaùñyà samàèliùño dÔèyatàü tilakadrumaþ | ÜÛÜÜÐÛÛÛÜÐÐÛÜÜÜÐÛÜÛÜ navipulà èuklavàsà iva naraþ striyà pãtàügaràgayà || 4.46

ÜÜÛÛÐÛÜÜÜÐÐÜÜÜÜÐÛÜÛÜ phullaü kuruvakaü paèya nirmuktàlaktakaprabham | ÜÛÜÛÐÛÜÜÜÐÐÜÜÛÛÐÛÜÛÜ yo nakhaprabhayà strãõàü nirbhartsita ivànataþ || 4.47

ÜÜÜÜÐÛÛÛÜÐÐÜÛÜÜÐÛÜÛÜ navipulà bàlàèokaèca nicito dÔèyatàmeùa pallavaiþ | ÜÜÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÛÜÛÐÛÜÛÜ yo 'smàkaü hastaèobhàbhirlajjamàna iva sthitaþ || 4.48

129 Buddha-carita

ÜÛÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÛÜÜÐÛÜÛÜ dãrghikàü pràvÔtàü paèya tãrajaiþ siüduvàrakaiþ | ÜÛÜÛÐÛÜÜÜÐÐÛÜÜÛÐÛÜÛÜ pàüóuràüèukasaüvãtàü èayànàü pramadàmiva || 4.49

ÜÛÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÛÜÜÐÛÜÛÜ dÔèyatàü strãùu màhàtmyaü cakravàko hyasau jale | ÜÛÜÜÐÛÜÜÜÐÐÛÛÜÜÐÛÜÛÜ pÔùñhataþ preùyavadbhàryàmanuvÔtyànugacchati || 4.50

ÜÜÛÛÐÛÜÜÜÐÐÛÛÜÜÐÛÜÛÜ mattasya parapuùñasya ruvataþ èråyatàü dhvaniþ | ÛÛÜÜÐÛÜÜÜÐÐÛÜÜÜÐÛÜÛÜ aparaþ kokilo 'nutkaþ pratièrutyeva kåjati || 4.51

ÛÛÜÛÐÛÜÜÜÐÐÛÜÜÜÐÛÜÛÜ api nàma vihaügànàü vasaütenàhito madaþ | ÛÛÜÛÐÛÜÜÜÐÐÛÜÜÜÐÛÜÛÜ na tu ciütayataècittaü janasya pràjÿamàninaþ || 4.52

ÜÜÜÜÐÛÛÛÜÐÐÜÛÜÜÐÛÜÛÜ navipulà ityevaü tà yuvatayo manmathoddàmacetasaþ | ÛÜÜÛÐÛÜÜÜÐÐÛÛÜÛÐÛÜÛÜ kumàraü vividhaistaistairupacakramire nayaiþ || 4.53

ÜÛÜÜÐÛÜÜÜÐÐÛÛÜÜÐÛÜÛÜ evamàkùipyamàõo 'pi sa tu dhairyàvÔteüdriyaþ | ÜÜÛÛÐÛÜÜÜÐÐÛÛÜÛÐÛÜÛÜ martavyamiti sodvego na jaharùa na sismiye || 4.54

ÜÜÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÜÛÛÐÛÜÛÜ tàsàü tattvena vasthànaü dÔùñvà sa puruùottamaþ | ÛÜÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÛÜÜÐÛÜÛÜ sasaüvignena dhãreõa ciütayàmàsa cetasà || 4.55

ÜÛÜÜÐÛÜÜÜÐÐÛÛÜÜÐÛÜÛÜ kiü vinà nàvagacchaüti capalaü yauvanaü striyaþ | ÛÜÜÜÐÛÜÜÜÐÐÛÜÜÜÐÛÜÛÜ yato råpeõa saüpannaü jareyaü nàèayiùyati || 4.56

ÜÛÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÛÜÜÐÛÜÛÜ nånametà na paèyaüti kasyacid rogasaüplavam | ÛÜÜÜÐÛÜÜÜÐÐÛÛÜÜÐÛÜÛÜ tathà hÔùñà bhayaü tyaktvà jagati vyàdhidharmiõi || 4.57

ÛÛÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÜÜÜÐÛÜÛÜ anabhijÿàèca suvyaktaü mÔtyoþ sarvàpahàriõaþ | ÛÜÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÜÛÛÐÛÜÛÜ tathà svasthà nirudvegàþ krãóaüti ca hasaüti ca || 4.58

130 Buddha-carita

ÛÜÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÛÜÜÐÛÜÛÜ1 jaràü vyàdhiü ca mÔtyuü ca ko hi jànan sacetanaþ | ÜÜÜÜÐÛÜÜÜÐÐÛÜÜÜÐÛÜÛÜ svasthastiùñhan niùãdedvà supedvà kiü punarhaset || 4.59

ÜÛÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÛÜÛÐÛÜÛÜ yastu dÔùñvà paraü jãrõaü vyàdhitaü mÔtameva ca | ÜÜÛÛÐÛÜÜÜÐÐÛÜÜÜÐÛÜÛÜ svastho bhavati nodvigno yathàcetàstathaiva saþ || 4.60

ÛÜÛÜÐÜÛÛÜÐÐÜÜÛÛÐÛÜÛÜ bhavipulà viyujyamàne 'pi tarau puùpairapi phalairapi | ÛÛÜÜÐÛÜÜÜÐÐÛÛÜÜÐÛÜÛÜ patati cchidyamàne và taruranyo na èocate || 4.61

ÛÜÜÛÐÛÜÜÜÐÐÛÛÜÜÐÛÜÛÜ iti dhyànaparaü dÔùñvà viùayebhyo gataspÔham | ÛÜÜÜÐÛÜÜÜÐÐÛÛÜÛÐÛÜÛÜ udàyã nãtièàstrajÿastamuvàca suhÔttayà || 4.62

ÛÜÛÛÐÛÜÜÜÐÐÛÜÜÜÐÛÜÛÜ ahaü nÔpatinà dattaþ sakhà tubhyaü kùamaþ kila | ÜÜÛÛÐÛÜÜÜÐÐÛÜÛÛÐÛÜÛÜ yasmàttvayi vivakùà me tayà praõayavattayà || 4.63

ÛÛÜÛÐÛÜÜÜÐÐÛÜÜÜÐÛÜÛÜ ahitàt pratiùedhaèca hite cànupravartanam | ÛÛÜÜÐÛÜÜÜÐÐÛÛÜÜÐÛÜÛÜ vyasane càparityàgastrividhaü mitralakùaõam || 4.64

ÜÜÜÜÐÛÜÜÜÐÐÛÛÜÜÐÛÜÛÜ so 'haü maitrãü pratijÿàya puruùàrthàtparàïmukham | ÛÜÜÛÐÛÜÜÜÐÐÛÛÜÜÐÛÜÛÜ yadi tvàü samupekùeyaü na bhavenmitratà mayi || 4.65

ÜÛÜÛÐÛÜÜÜÐÐÛÛÜÛÐÛÜÛÜ tadbravãmi suhÔdbhåtvà taruõasya vapuùmataþ | ÛÜÜÛÐÛÜÜÜÐÐÜÛÜÜÐÛÜÛÜ idaü na pratiråpaü te strãùvadàkùiõyamãdÔèam || 4.66

ÛÛÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÜÛÛÐÛÜÛÜ anÔtenàpi nàrãõàü yuktaü samanuvartanam | ÜÜÜÛÐÛÜÜÜÐÐÜÛÜÜÐÛÜÛÜ tadvrãóàparihàràrthamàtmaratyarthameva ca || 4.67

1 Cowell's edition reads: jaràü mÔtyuü ca vyàdhiü. For the metre to be correct here we would have to understand vy- in vyàdhiü as failing to make position. Either way we have pathyà.

131 Buddha-carita

ÜÛÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÜÛÛÐÛÜÛÜ saünatiscànuvÔttièca strãõàü hÔdayabaüdhanam | ÜÜÛÛÐÛÜÜÜÐÐÜÛÜÜÐÛÜÛÜ snehasya hi guõà yonirmànakàmàèca yoùitaþ || 4.68

ÛÜÛÛÐÛÜÜÜÐÐÛÛÜÛÐÛÜÛÜ tadarhasi vièàlàkùa hÔdaye 'pi paràïmukhe | ÜÜÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÜÜÜÐÛÜÛÜ råpasyàsyànuråpeõa dàkùiõyenànuvartitum || 4.69

ÜÜÛÜÐÛÜÜÜÐÐÜÜÜÜÐÛÜÛÜ dàkùiõyamauùadhaü strãõàü dàkùiõyaü bhåùaõaü param | ÜÜÛÛÐÛÜÜÜÐÐÜÜÛÛÐÛÜÛÜ dàkùiõyarahitaü råpaü niùpuùpamiva kànanam || 4.70

ÜÜÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÜÜÛÐÛÜÛÜ kiü và dàkùiõyamàtreõa bhàvenàstu parigrahaþ | ÛÛÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÛÜÜÐÛÜÛÜ viùayàn durlabhàüllabdhvà na hyavajÿàtumarhasi || 4.71

ÜÜÛÛÐÛÜÜÜÐÐÜÜÛÛÐÛÜÛÜ kàmaü paramiti jÿàtvà devo 'pi hi puraüdaraþ | ÜÛÜÛÐÛÜÜÜÐÐÛÜÜÛÐÛÜÛÜ gautamasya muneþ patnãmahalyàü cakame purà || 4.72

ÛÜÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÛÜÜÐÛÜÛÜ agastyaþ pràrthayàmàsa somabhàryàü ca rohiõãm | ÜÜÜÛÐÛÜÜÜÐÐÜÜÜÜÐÛÜÛÜ tasmàt tatsadÔèaü lebhe lopàmudràmiti èrutiþ || 4.73

ÜÜÜÛÐÛÜÜÜÐÐÛÛÜÜÐÛÜÛÜ autathyasya ca bhàryàyàü mamatàyàü mahàtapàþ | ÜÜÜÛÐÛÜÜÜÐÐÛÜÜÜÐÛÜÛÜ màrutyàü janayàmàsa bharadvàjaü vÔhaspatiþ || 4.74

ÛÜÛÜÐÛÜÜÜÐÐÜÜÜÜÐÛÜÛÜ vÔhaspatermahiùyàü ca juhvatyàü juhvatàü varaþ | ÛÜÛÛÐÛÜÜÜÐÐÛÛÜÜÐÛÜÛÜ budhaü vibudhadharmàõaü janayàmàsa caüdramàþ || 4.75

ÜÜÜÛÐÛÜÜÜÐÐÛÜÛÛÐÛÜÛÜ kàlãm caiva purà kanyàü jalaprabhavasaübhavàm | ÛÜÛÛÐÛÜÜÜÐÐÜÛÜÜÐÛÜÛÜ jagàma yamunàtãre jàtaràgaþ paràèaraþ || 4.76

ÜÜÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÛÜÜÐÛÜÛÜ màtaügyàmakùamàlàyàü garhitàyàü riraüsayà | ÛÜÛÜÐÜÛÛÜÐÐÛÜÜÛÐÛÜÛÜ bhavipulà kapiüjalàdaü tanayaü vasiùñho 'janayanmuniþ || 4.77

132 Buddha-carita

ÛÜÜÜÐÛÜÜÜÐÐÛÜÛÛÐÛÜÛÜ yayàtiècaiva ràjarùirvayasyapi vinirgate | ÜÜÜÛÐÛÜÜÜÐÐÜÜÜÛÐÛÜÛÜ vièvàcyàpsarasà sàrdhaü reme caitrarathe vane || 4.78

ÜÜÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÜÜÜÐÛÜÛÜ strãsaüsargaü vinàèàütaü pàüóurjÿàtvàpi kauravaþ | ÜÜÜÛÐÛÜÜÜÐÐÛÜÜÜÐÛÜÛÜ màdrãråpaguõàkùiptaþ siùeve kàmajaü sukham || 4.79

ÛÜÛÛÐÛÜÜÜÐÐÜÜÜÛÐÛÜÛÜ karàlajanakaècaiva hÔtvà bràhmaõakanyakàm | ÛÜÜÜÐÛÜÜÜÐÐÛÜÛÜÐÛÜÛÜ avàpa bhraüèam apyeva na tu tyajecca manmatham || 4.80

ÜÛÜÜÐÛÜÜÜÐÐÛÛÜÜÐÛÜÛÜ evamàdyà mahàtmàno viùayàn garhitànapi | ÛÛÜÜÐÛÛÛÜÐÐÜÜÛÛÐÛÜÛÜ navipulà ratihetorbubhujire pràgeva guõasaühitàn || 4.81

ÜÛÜÜÐÛÜÜÜÐÐÛÛÜÜÐÛÜÛÜ tvaü punarnyàyataþ pràptàn balavàn råpavàn yuvà | ÛÛÜÛÐÛÜÜÜÐÐÜÛÜÛÐÛÜÛÜ viùayànavajànàsi yatra saktamidaü jagat || 4.82

ÛÜÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÛÜÛÐÛÜÛÜ iti èrutvà vacastasya èlakùõamàgamasaühitam | ÜÜÛÛÐÛÜÜÜÐÐÛÜÜÜÐÛÜÛÜ meghastanitanirghoùaþ kumàraþ pratyabhàùata || 4.83

ÛÛÜÛÐÛÜÜÜÐÐÜÜÜÜÐÛÜÛÜ upapannamidaü vàkyaü sauhàrdavyaüjakaü tvayi | ÜÛÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÛÜÜÐÛÜÛÜ atra ca tvànuneùyàmi yatra mà duùñhu manyase || 4.84

ÜÛÜÜÐÛÛÛÜÐÐÜÜÜÜÐÛÜÛÜ navipulà nàvajànàmi viùayàÿjàne lokaü tadàtmakam | ÛÜÜÛÐÛÜÜÜÐÐÜÛÜÛÐÛÜÛÜ anityaü tu jaganmatvà nàtra me ramate manaþ || 4.85

ÛÜÜÜÐÛÜÜÜÐÐÛÛÜÜÐÛÜÛÜ jarà vyàdhièca mÔtyuèca yadi na syàdidaü trayam | ÛÜÛÛÐÛÜÜÜÐÐÛÛÜÛÐÛÜÛÜ mamàpi hi manojÿeùu viùayeùu ratirbhavet || 4.86

ÜÜÜÛÐÛÜÜÜÐÐÜÛÜÛÐÛÜÛÜ nityaü yadyapi hi strãõàmetadeva vapurbhavet | ÛÜÜÜÐÛÜÜÜÐÐÛÜÛÛÐÛÜÛÜ sasaüvitkasya kàmeùu tathàpi na ratiþ kùamà || 4.87

133 Buddha-carita

ÛÜÛÛÐÛÜÜÜÐÐÜÛÜÜÐÛÜÛÜ yadà tu jarayà pãtaü råpamàsàü bhaviùyati | ÜÛÜÛÐÛÜÜÜÐÐÜÜÜÛÐÛÜÛÜ àtmano 'pyanabhipretaü mohàttatra ratirbhavet || 4.88

ÜÜÜÛÐÛÜÜÜÐÐÜÜÜÛÐÛÜÛÜ mÔtyuvyàdhijaràdharmo mÔtyuvyàdhijaràtmabhiþ | ÛÛÜÜÐÛÜÜÜÐÐÛÜÜÛÐÛÜÛÜ ramamàõo 'pyasaüvignaþ samàno mÔgapakùibhiþ || 4.89

ÛÜÜÛÐÛÜÜÜÐÐÜÛÜÜÐÛÜÛÜ yadapyàttha mahàtmànaste 'pi kàmàtmakà iti | ÜÜÜÛÐÛÜÜÜÐÐÛÜÜÜÐÛÜÛÜ saüvego 'tra na kartavyo yadà teùàmapi kùayaþ || 4.90

ÜÜÜÛÐÛÜÜÜÐÐÜÛÜÜÐÛÜÛÜ màhàtmyaü na ca tanmanye yatra sàmànyataþ kùayaþ | ÛÛÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÜÜÜÐÛÜÛÜ viùayeùu prasaktirvà yuktirvà nàtmavattayà || 4.91

ÛÜÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÛÜÜÐÛÜÛÜ yadapyàtthànÔtenàpi strãjane vartyatàmiti | ÛÛÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÜÜÜÐÛÜÛÜ anÔtaü nàvagacchàmi dàkùiõyenàpi kiücana || 4.92

ÛÜÛÜÐÛÜÜÜÐÐÛÛÜÜÐÛÜÛÜ na cànuvartanaü tanme rucitaü yatra nàrjavam | ÜÛÜÜÐÛÜÜÜÐÐÛÛÜÛÐÛÜÛÜ sarvabhàvena saüparko yadi nàsti dhigastu tat || 4.93

ÛÛÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÜÜÜÐÛÜÛÜ anÔte èraddadhànasya saktasyàdoùadarèinaþ | ÜÛÜÛÐÛÜÜÜÐÐÜÛÜÜÐÛÜÛÜ kiü hi vaücayitavyaü syàjjàtaràgasya cetasaþ || 4.94

ÜÛÜÛÐÛÜÜÜÐÐÜÛÜÜÐÛÜÛÜ vaücayaüti ca yadyeva jàtaràgàþ parasparam | ÛÛÜÜÐÛÜÜÜÐÐÛÜÜÜÐÛÜÛÜ nanu naiva kùamaü draùñuü naràþ strãõàü nÔõàm striyaþ || 4.95

ÛÜÜÛÐÛÜÜÜÐÐÛÜÛÛÐÛÜÛÜ tadevaü sati duþkhàrttaü jaràmaraõabhoginam | ÛÜÜÜÐÛÜÜÜÐÐÛÜÛÛÐÛÜÛÜ na màü kàmeùvanàryeùu pratàrayitumarhasi || 4.96

ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ Vaüèastha aho 'tidhãraü balavacca te manaècaleùu kàmeùu ca sàradarèinaþ | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ bhaye 'pi tãvre viùayeùu sajjase nirãkùamàõo maraõàdhvani prajàþ || 4.97

134 Buddha-carita

ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ Vaüèastha ahaü punarbhãruratãvaviklavo jaràvipadvyàdhibhayaü viciütayan | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ labhe na èàütiü na dhÔtiü kuto ratiü nièàmayan dãptamivàgninà jagat || 4.98

ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ Vaüèastha asaüèayaü mÔtyuriti prajànato narasya ràgo hÔdi yasya jàyate | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ ayomayãü tasya paraimi cetanàü mahàbhaye rakùati yo na roditi || 4.99

ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ Vaüèastha athau kumàraèca viniècayàtmikàü cakàra kàmàèrayaghàtinãü kathàm | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ janasya cakùurgamanãyamaüóalo mahãdharaü càstamiyàya bhàskaraþ || 4.100

ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ Vaüèastha tato vÔthàdhàritabhåùaõasrajaþ kalàguõaièca praõayaièca niùphalaiþ | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ sva eva bhàve vinigÔhya manmathaü puraü yayurbhagnamanorathàþ striyaþ || 4.101

ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ Vaüèastha tataþ purodyànagatàü janaèriyaü nirãkùya sàyaü pratisaühÔtàü punaþ | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ anityatàü sarvagatàü viciütayan viveèa dhiùõyaü kùitipàlakàtmajaþ || 4.102

ÛÜÜÜÜÜ,ÛÛÛÛÛÜÜÛÛÛÜ øikhariõã tataþ èrutvà ràjà viùayavimukhaü tasya tu mano ÛÜÜÜÜÜ,ÛÛÛÛÛÜÜÛÛÛÜ na èièye tàü ràtriü hÔdayagataèalyo gaja iva | ÛÜÜÜÜÜ,ÛÛÛÛÛÜÜÛÛÛÜ atha èràüto maütre bahuvividhamàrge sasacivo ÛÜÜÜÜÜ,ÛÛÛÛÛÜÜÛÛÛÜ na so 'nyatkàmebhyo niyamanamapaèyatsutamateþ || 4.103

iti èrãbuddhacarite mahàkàvye strãvighàtano nàma caturthaþ sargaþ || 4 ||

135 Buddha-carita

Book V [Abhiniùkramaõo]

ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ Aupacchandasaka sa tathà viùayairvilobhyamànaþ paramohairapi èàkyaràjasånuþ | ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ na jagàma ratiü na èarma lebhe hÔdaye siüha ivàtidigdhaviddhaþ || 5.1

ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ Aupacchandasaka atha maütrisutaiþ kùamaiþ kadàcitsakhibhiècitrakathaiþ kÔtànuyàtraþ | ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ vanabhåmididÔkùayà èamepsurnaradevànumato vahiþ pratasthe || 5.2

ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ Aupacchandasaka navarukmakhalãnakiükiõãkaü pracalaccàmaracàruhemabhàüóam | ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ abhiruhya sa kaüñhakaü sadaèvaü prayayau ketumiva drumàbjaketuþ || 5.3

ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ Aupacchandasaka sa nikÔùñataràü vanàütabhåmiü vanalobhàcca yayau mahãguõecchuþ | ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ salilormivikàrasãramàrgàü vasudhàü caiva dadarèa kÔùyamàõàm || 5.4

ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ Aupacchandasaka halabhinnavikãrõaèaùpadarbhàü hatasåkùmakrimikàüóajaütukãrõàm | ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ samavekùya rasàü tathàvidhàü tàü svajanasyeva badhe bhÔèaü èuèoca || 5.5

ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ Aupacchandasaka kÔùataþ puruùàüèca vãkùamàõaþ pavanàrkàüèurajovibhinnavarõàn | ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ vahanaklamaviklavàüèca dhuryàn paramàryaþ paramàü kÔpàü cakàra || 5.6

ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ Aupacchandasaka avatãrya tatasturaügapÔùñhàcchanakairgàü vyacarat èucà parãtaþ | ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ jagato jananavyayaü vicinvan kÔpaõaü khalvidamityuvàca càrttaþ || 5.7

ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ Aupacchandasaka manasà ca viviktatàmabhãpsuþ suhÔdastànanuyàyino nivàrya | ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ abhitàralacàruparõavatyà vijane målamupeyivàn sa jaübvàþ || 5.8

ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ Aupacchandasaka niùasàda ca patrakhoravatyàü bhuvi vaidåryanikàèaèàdvalàyàm | ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ jagataþ prabhavavyayau viciütya manasaèca sthitimàrgamàlalaübe || 5.9

ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ Aupacchandasaka samavàptamanaþ sthitièca sadyo viùayecchàdibhiràdhibhièca muktaþ | ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ savitarkavicàramàpa èàütaü prathamaü dhyànamanàèravaprakàram || 5.10

136 Buddha-carita

ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ Aupacchandasaka adhigamya tato vivekajaü tu paramaprãtisukhaü [manaþ]1 samàdhim | ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ idameva tataþ paraü pradadhyau manasà lokagatiü nièamya samyak || 5.11

ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ Aupacchandasaka kÔpaõaü vata yajjanaþ svayaü sannaraso vyàdhijaràvinàèadharmaþ | ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ jarayàrditamàturaü mÔtaü và paramajÿo vijugupsate madàüdhaþ || 5.12

ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ Aupacchandasaka iha cedahamãdÔèaþ svayaü san vijugupseya paraü tathàsvabhàvam | ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ na bhavetsadÔèaü hi tatkùamaü và paramaü dharmamimaü vijànato me || 5.13

ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ Aupacchandasaka iti tasya vipaèyato yathàvajjagato vyàdhijaràvipattidoùàn | ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ balayauvanajãvitapravÔttau vijagàmàtmagato madaþ kùaõena || 5.14

ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ Aupacchandasaka na jaharùa na càpi cànutepe vicikitsàü na yayau na taüdrinidre | ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ na ca kàmaguõeùu saüraraüje na ca didveùa paraü na càvamene || 5.15

ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ Aupacchandasaka iti buddhiriyaü ca nãrajaskà vavÔdhe tasya mahàtmano vièuddhà | ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ puruùairaparairadÔèyamànaþ puruùaècopasasarpa bhikùuveèaþ || 5.16

ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ Aupacchandasaka naradevasutastamabhyapÔcchadvada ko 'sãti èaèaüsa so 'tha tasmai | ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ sa ca puügava janmamÔtyubhãtaþ èramaõaþ pravrajito 'smi mokùahetoþ || 5.17

ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ Aupacchandasaka jagati kùayadharmake mumukùurmÔgaye 'haü èivamakùayaü padaü tat | ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ ajano 'nyajanairatulyabuddhirviùayebhyo vinivÔttaràgadoùaþ || 5.18

ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ Aupacchandasaka nivasan kvacideva vÔkùamåle vijane vàyatane girau vane và | ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ vicaràmyaparigraho niràèaþ paramàrthàya yathopapannabhikùuþ || 5.19

1 The metre is defective in Cowell's version here, as he mentions in a footnote. Johnson's reading of manaþ here fills the lacuna.

137 Buddha-carita

ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ Aupacchandasaka iti paèyata eva ràjasånoridamuktvà sa nabhaþ samutpapàta | ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ sa hi tadvapuranyabuddhidarèã smÔtaye tasya sameyivàn divaukàþ || 5.20

ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ Aupacchandasaka gaganaü khagavadgate ca tasmin nÔvaraþ saüjahÔùe visismiye ca | ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ upalabhya tataèca dharmasaüjÿàmabhiniryàõavidhau matiü cakàra || 5.21

ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ Aupacchandasaka tata iüdrasamo jiteüdriyaèca pravivikùuþ paramàèvamàruroha | ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ parivartya janaü tvavekùamàõastata evàbhimataü vanaü na bheje || 5.22

ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ Aupacchandasaka sa jaràmaraõakùayaü cikãrùurvanavàsàya matiü smÔtau nidhàya | ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ praviveèa punaþ puraü na kàmàdvanabhåmeriva maüóalaü dvipeüdraþ || 5.23

ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ Aupacchandasaka sukhità vata nirvÔtà ca sà strã patirãdÔktvamivàyatàkùa yasyàþ | ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ iti taü samudãkùya ràjakanyà pravièaütaü pathi sàüjalirjagàda || 5.24

ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ Aupacchandasaka atha ghoùamimaü mahàbhraghoùaþ parièuèràva èamaü paraü ca lebhe | ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ èrutavàüèca hi nirvÔteti èabdaü parinirvàõavidhau matiü cakàra || 5.25

ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ Aupacchandasaka atha kàücanaèailaèÔügavarùmà gajamegharùabhabàhunisvanàkùaþ | ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ kùayamakùayadharmajàtaràgaþ èaèisiühànanavikramaþ prapede || 5.26

ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ Aupacchandasaka mÔgaràjagatistato 'bhyagacchannÔpatiü maütrigaõairupàsyamànam | ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ samitau marutàmiva jvalaütaü maghavaütaü tridive sanatkumàraþ || 5.27

ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ Aupacchandasaka praõipatya ca sàüjalirbabhàùe dièa mahyaü naradeva sàdhvanujÿàm | ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ parivivrajiùàmi mokùahetorniyato hyasya janasya viprayogaþ || 5.28

ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ Aupacchandasaka iti tasya vaco nièamya ràjà kariõevàbhihato drumaècacàla | ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ kamalapratime 'üjalau gÔhãtvà vacanaü cedamuvàca vàùpakaüñhaþ || 5.29

138 Buddha-carita

ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ Aupacchandasaka pratisaühara tàta buddhimetàü na hi kàlastava dharmasaüèrayasya | ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ vayasi prathame matau calàyàü bahudoùàü hi vadaüti dharmacaryàm || 5.30

ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ Aupacchandasaka viùayeùu kutåhaleüdriyasya vratakhedeùvasamarthaniècayasya | ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ taruõasya manaècalatyaraõyàdanabhijÿasya vièeùato 'vivekam || 5.31

ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ Aupacchandasaka mama tu priyadharma dharmakàlastvayi lakùmãmavasÔjya lakùyabhåte | ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ sthiravikrama vikrameõa dharmastava hitvà tu guruü bhavedadharmaþ || 5.32

ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ Aupacchandasaka tadimaü vyavasàyamutsÔja tvaü bhava tàvannirato gÔhasthadharme | ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ puruùasya vayaþsukhàni bhuktvà ramaõãyo hi tapovanapraveèaþ || 5.33

ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ Aupacchandasaka iti vàkyamidaü nièamya ràjÿaþ kalaviükasvara uttaraü babhàùe | ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ yadi me pratibhåècaturùu ràjan bhavasi tvaü na tapovanaü èrayiùye || 5.34

ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ Aupacchandasaka na bhavenmaraõàya jãvitaü me viharetsvàsthyamidaü ca me na rogaþ | ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ na ca yauvanamàkùipejjarà me na ca saüpattimapàharedvipattiþ || 5.35

ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ Aupacchandasaka iti durlabhamarthamåcivàüsaü tanayaü vàkyamuvàca èàkyaràjaþ | ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ tyaja buddhimatimàü gatipravÔttàmavahàsyo 'timanorathakramaèca || 5.36

ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ Aupacchandasaka atha merugururguruü babhàùe yadi nàsti krama eùa nàsti vàryaþ | ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ èaraõàjjvalanena dahyamànànna hi niècikramiùuü kùamaü grahãtum || 5.37

ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ Aupacchandasaka jagataèca yathà dhruvo viyogo na tu dharmàya varaü tvayaü viyogaþ | ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ avaèaü nanu viprayojayenmàmakÔtasvàrthamatÔptameva mÔtyuþ || 5.38

ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ Aupacchandasaka iti bhåmipatirnièamya tasya vyavasàyaü tanayasya nirmumukùoþ | ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ abhidhàya na yàsyatãti bhåyo vidadhe rakùaõamuttamàüèca kàmàn || 5.39

139 Buddha-carita

ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ Aupacchandasaka sacivaistu nidarèito yathàvadbahumànàt praõayàcca èàstrapårvam | ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ guruõà ca nivàrito 'èrupàtaiþ praviveèàvasathaü tataþ sa èocan || 5.40

ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ Aupacchandasaka calakuõdalacuübitànanàbhirghananièvàsavikaüpitastanãbhiþ | ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ vanitàbhiradhãralocanàbhirmÔgaèàvàbhirivàbhyudãkùyamàõaþ || 5.41

ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ Aupacchandasaka sa hi kàücanaparvatàvadàto hÔdayonmàdakaro varàüganànàm | ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ èravanàügavilocanàtmabhàvàn vacanasparèavapurguõairjahàra || 5.42

ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ Aupacchandasaka vigate divase tato vimànaü vapuùà sårya iva pradãpyamànaþ | ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ timiraü vijighàüsuràtmabhàsà ravirudyanniva merumàruroha || 5.43

ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ Aupacchandasaka kanakojjvaladãptadãpavÔkùaü varakàlàgurudhåpapårõagarbham | ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ adhiruhya sa vajrabhakticitraü pravaraü kàücanamàsanaü siùeve || 5.44

ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ Aupacchandasaka tata uttamamuttamàèca nàryo nièi tåryairupatasthuriüdrakalpam | ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ himavacchirasãva caüdragaure draviõeüdràtmajamapsarogaõaughàþ || 5.45

ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ Aupacchandasaka paramairapi divyatåryakalpaiþ sa tu tairnaiva ratiü yayau na harùam | ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ paramàrthasukhàya tasya sàdhorabhiniècikramiùà yato na reme || 5.46

ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ Aupacchandasaka atha tatra suraistapovariùñhairakaniùñhairvyavasàyamasya buddhvà | ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ yugapatpramadàjanasya nidrà vihitàsãdvikÔtàèca gàtraceùñàþ || 5.47

ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ Aupacchandasaka abhavacchayità hi tatra kàcidviniveèya pracale kare kapolam | ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ dayitàmapi rukmapattracitràü kupitevàükagatàü vihàya vãõàm || 5.48

ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ Aupacchandasaka vibabhau karalagnaveõuranyà stanavisrastasitàüèukà èayànà | ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ Ôjuùañpadapaüktijuùñapadmà jalaphenaprahasattañà nadãva || 5.49

140 Buddha-carita

ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ Aupacchandasaka navapuùkaragarbhakomalàbhyàü tapanãyojjvalasaügatàügadàbhyàm | ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ svapiti sma tathà purà bhujàbhyàü parirabhya priyavanmÔdaügameva || 5.50

ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ Aupacchandasaka navahàñakabhåùaõàstathànyà vasanaü pãtamanuttamaü vasànàþ | ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ avaèà vata nidrayà nipeturgajabhagnà iva karõikàraèàkhàþ || 5.51

ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ Aupacchandasaka avalaübya gavàkùapàrèvamanyà èayità càpavibhugnagàtrayaùñiþ | ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ viraràja vilaübicàruhàrà racità toraõaèàlabhaüjikeva || 5.52

ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ Aupacchandasaka maõikuüóaladaùñapatralekhaü mukhapadmaü vinataü tathàparasyàþ | ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ èatapatramivàrdhacakranàóaü sthitakàraüóavaghaññitaü cakàèe || 5.53

ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ Aupacchandasaka aparàþ èayità yathopaviùñàþ stanabhàrairavamanyamànagàtràþ | ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ upaguhya parasparaü virejurbhujapàèaistapanãyapàrihàryaiþ || 5.54

ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ Aupacchandasaka mahatãü parivàdinãü ca kàcidvanitàliügya sakhãmiva prasuptà | ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ vijughårõa calatsuvarõasåtràü vadanenàkulakarõikojjvalena || 5.55

ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ Aupacchandasaka paõavaü yuvatirbhujàüsadeèàdavavisraüsitacàrupàèamanyà | ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ savilàsaratàütatàütamårvorvivare kàütamivàbhinãya èièye || 5.56

ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ Aupacchandasaka aparà na babhurnimãlitàkùyo vipulàkùyo 'pi èubhabhruvo 'pi satyaþ | ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ pratisaükucitàraviüdakoèàþ savitaryastamite yathà nalinyaþ || 5.57

ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ Aupacchandasaka èithilàkulamårdhajà tathànyà jaghanasrastavibhåùaõàüèukàütà | ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ aèayiùña vikãrõakaüñhasåtrà gajabhagnà pratipàtitàüganeva || 5.58

ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ Aupacchandasaka aparàstvavaèà hriyà viyuktà dhÔtimatyo 'pi vapurguõairupetàþ | ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ vinièaèvasurulvaõaü èayànà vikÔtàkùiptabhujà jajÔübhire ca || 5.59

141 Buddha-carita

ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ Aupacchandasaka vyapaviddhavibhåùaõasrajo 'nyà visÔtàgraüthanavàsaso visaüjÿàþ | ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ animãlitaèuklaniècalàkùyo na virejuþ èayità gatàsukalpàþ || 5.60

ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ Aupacchandasaka vivÔtàsyapuñà vivÔddhagàtrà prapatadvaktrajalà prakàèaguhyà | ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ aparà madaghårõiteva èièye na babhàùe vikÔtaü vapuþ pupoùa || 5.61

ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ Aupacchandasaka iti sattvakulànuråparåpaü vividhaü sa pramadàjanaþ èayànaþ | ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ sarasaþ sadÔèaü babhàra råpaü pavanàvarjitarugõapuùkarasya || 5.62

ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ Aupacchandasaka samavekùya tataèca tàþ èayànà vikÔtàstà yuvatãradhãraceùñàþ | ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ guõavadvapuùo 'pi valgubhàso nÔpasånuþ sa vigarhayàü babhåva || 5.63

ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ Aupacchandasaka aèucirvikÔtaèca jãvaloke vanitànàmayamãdÔèaþ svabhàvaþ | ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ vasanàbharaõaistu vaücyamànaþ puruùaþ strãviùayeùu ràgameti || 5.64

ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ Aupacchandasaka vimÔèedyadi yoùitàü manuùyaþ prakÔtiü svapnavikàramãdÔèaü ca | ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ dhruvamatra na vardhayetpramàdaü guõasaükalpahatastu ràgameti || 5.65

ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ Aupacchandasaka iti tasya tadaütaraü viditvà nièi niècikramiùà samudbabhåva | ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ avagamya manastato 'sya devairbhavanadvàramapàvÔtaü babhåva || 5.66

ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ Aupacchandasaka atha so 'vatatàra harmyapÔùñhàdyuvatãstàþ èayità vigarhamàõaþ | ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ avatãrya tataèca nirvièaüko gÔhakakùyàü prathamaü vinirjagàma || 5.67

ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ Aupacchandasaka turagàvacaraü sa bodhayitvà javinaü chaüdakamitthamityuvàca | ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ hayamànaya kaüthakaü tvaràvàn amÔtaü pràptumito 'dya me yiyàsà || 5.68

ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ Aupacchandasaka hÔdi yà mama tuùñiradya jàtà vyavasàyaèca yathà dhÔtau niviùñaþ | ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ vijane 'pi ca nàthavànivàsmi dhruvamartho 'bhimukhaþ sa me ya iùñaþ || 5.69

142 Buddha-carita

ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ Aupacchandasaka hriyameva ca saünatiü ca hitvà èayità matpramukhe yathà yuvatyaþ | ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ vivÔte ca yathà svayaü kapàñe niyataü yàtumanàmayàya kàlaþ || 5.70

ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ Aupacchandasaka pratigÔhya tataþ sa bharturàjÿàü viditàrtho 'pi nareüdraèàsanasya | ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ manasãva pareõa codyamànasturagasyànayane matiü cakàra || 5.71

ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ Aupacchandasaka atha hemakhalãnapårõavaktraü laghuèayyàstaraõopagåóhapÔùñham | ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ balasattvajavatvaropapannaü sa varàèvaü tamupàninàya bhartre || 5.72

ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ Aupacchandasaka pratatatrikapucchamålapàrùõiü nibhÔtaü hrasvatanåjapÔùñhakarõam | ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ vinatonnatapÔùñhakukùipàrèvaü vipulaprothalalàñakañhyuraskam || 5.73

ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ Aupacchandasaka upaguhya sa taü vièàlavakùàþ kamalàbhena ca sàütvayan kareõa | ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ madhuràkùarayà girà èaèàsa dhvajinãmadhyamiva praveùñukàmaþ || 5.74

ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ Aupacchandasaka bahuèaþ kalièatravo nirastàþ samare tvàmadhiruhya pàrthivena | ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ ahamapyamÔtaü paraü yathàvatturagaèreùñha labheya tatkuruùva || 5.75

ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ Aupacchandasaka sulabhàþ khalu saüyuge sahàyà viùayàvàptasukhe dhanàrjane và | ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ puruùasya tu durlabhàþ sahàyàþ patitasyàpadi dharmasaüèraye và || 5.76

ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ Aupacchandasaka iha caiva bhavaüti ye sahàyàþ kaluùe dharmaõi dharmasaüèraye và | ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ avagacchati me yathàütaràtmà niyataü te 'pi janàstadaüèabhàjaþ || 5.77

ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ Aupacchandasaka tadidaü parigamya dharmayuktaü mama niryàõamato jagaddhitàya | ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ turagottama vegavikramàbhyàü prayatasvàtmahite jagaddhite ca || 5.78

ÛÛÛÛÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ Puùpitàgrà iti suhÔdamivànuèiùya kÔtye turagavaraü nÔvaro vanaü yiyàsuþ | ÛÛÛÛÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ sitamasitagatidyutirvapuùmàn raviriva èàradamabhramàruroha || 5.79

143 Buddha-carita

ÛÛÛÛÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ Puùpitàgrà atha sa pariharannièãthacaüóaü parijanabodhakaraü dhvaniü sadaèvaþ | ÛÛÛÛÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ vigatahanuravaþ praèàütaheùaècakitavimuktapadakramà jagàma || 5.80

ÛÛÛÛÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ Puùpitàgrà kanakavalayabhåùitaprakoùñhaiþ kamalanibhaiþ kamalàni ca pravidhya | ÛÛÛÛÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ avanatatanavastato 'sya yakùàècakitagaterdadhire khuràn karàgraiþ || 5.81

ÛÛÛÛÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ Puùpitàgrà guruparighakapàñasaüvÔtà yà na sukhamapi dviradairapàvriyaüte | ÛÛÛÛÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ vrajati nÔpasute gatasvanàstàþ svayamabhavan vivÔtàþ puraþ pratolyaþ || 5.82

ÛÛÛÛÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ Puùpitàgrà pitaramabhimukhaü sutaü ca bàlaü janamanuraktamanuttamàü ca lakùmãm | ÛÛÛÛÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ kÔtamatirapahàya nirvyapekùaþ pitÔnagaràt sa tato vinirjagàma || 5.83

ÛÛÛÛÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ Puùpitàgrà atha sa vikacapaükajàyatàkùaþ puramavalokya nanàda siühanàdam | ÛÛÛÛÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ jananamaraõayoradÔùñapàro na punarahaü kapilàhvayaü praviùñà || 5.84

ÛÛÛÛÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ Puùpitàgrà iti vacanamidaü nièamya tasya draviõapateþ pariùadgaõà nanaüduþ | 5.85 ÛÛÛÛÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ pramuditamanasaèca devasaüghà vyavasitapàraõamàèaèaüsire 'smai ||

ÛÛÛÛÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ Puùpitàgrà hutavahavapuùo divaukaso 'nye vyavasitamasya duùkaraü viditvà | ÛÛÛÛÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ akuruta tuhine pathi prakàèaü ghanavivarapraùÔtà iveüdupàdàþ || 5.86

ÛÛÛÛÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ Puùpitàgrà harituragaturaügavatturaügaþ sa tu vicaran manasãva codyamànaþ | ÛÛÛÛÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ aruõaparuùabhàramaütarãkùaü sarasabahåni jagàma yojanàni || 5.87

iti èrãbuddhacarite mahàkàvye 'bhiniùkramaõo nàma paücamaþ sargaþ || 5 ||

144 Buddha-carita

Book VI [Chaüdakanivartanaü]

ÛÜÛÜÐÜÛÛÜÐÐÛÜÜÛÐÛÜÛÜ bhavipulà tato muhårte 'bhyudite jagaccakùuùi bhàskare | ÜÛÜÜÐÛÛÛÜÐÐÛÛÜÛÐÛÜÛÜ navipulà bhàrgavasyàèramapadaü sa dadarèa nÔõàü varaþ || 6.1

ÜÛÜÜÐÛÛÛÜÐÐÜÜÛÛÐÛÜÛÜ navipulà suptavièvastahariõaü svasthasthitavihaügamam | ÜÜÛÛÐÛÜÜÜÐÐÛÜÛÛÐÛÜÛÜ pathyà øloka1 vièràüta iva yaddÔùñà kÔtàrtha iva càbhavat || 6.2

ÛÜÛÛÐÛÜÜÜÐÐÛÜÜÜÐÛÜÛÜ sa vismayanivÔttyarthaü tapaþpåjàrthameva ca | ÜÜÛÜÐÛÜÜÜÐÐÜÛÜÜÐÛÜÛÜ svàü cànuvartitàü rakùannaèvapÔùñhàdavàtarat || 6.3

ÛÛÜÛÐÛÜÜÜÐÐÜÜÛÛÐÛÜÛÜ avatãrya ca pasparèa nistãrõamiti vàjinam | ÜÛÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÛÜÛÐÛÜÛÜ chaüdakaü càbravãt prãtaþ snàpayanniva cakùuùà || 6.4

ÛÜÜÜÐÛÛÛÜÐÐÛÜÛÛÐÛÜÛÜ navipulà imaü tàrkùyopamajavaü turaügamanugacchatà | ÜÛÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÛÜÜÐÛÜÛÜ darèità saumya madbhaktirvikramaècàyamàtmanaþ || 6.5

ÜÛÜÜÐÛÜÜÜÐÐÛÜÜÛÐÛÜÛÜ sarvathàsmyanyakàryo 'pi gÔhãto bhavatà hÔdi | ÜÜÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÛÜÜÐÛÜÛÜ bhartÔsnehaèca yasyàyamãdÔèaþ èakta eva ca || 6.6

ÜÜÜÛÐÛÜÜÜÐÐÜÜÜÜÐÛÜÛÜ asnigdho 'pi samartho 'sti niþsàmarthyo 'pi bhaktimàn | ÜÛÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÛÜÜÐÛÜÛÜ bhaktimàüscaiva èaktaèca durlabhastvadvidho bhuvi || 6.7

ÜÜÜÛÐÛÜÜÜÐÐÛÜÜÜÐÛÜÛÜ tatprãto 'smi tavànena mahàbhàgena karmaõà | ÜÛÜÛÐÛÜÜÜÐÐÛÜÜÛÐÛÜÛÜ dÔèyate mayi bhàvo 'yaü phalebhyo 'pi paràïmukhe || 6.8

ÜÛÜÛÐÛÜÜÜÐÐÜÜÛÛÐÛÜÛÜ ko janasya phalasthasya na syàdabhimukho janaþ | ÛÜÛÛÐÛÜÜÜÐÐÛÛÜÛÐÛÜÛÜ janãbhavati bhåyiùñhaü svajano 'pi viparyaye || 6.9

1 The pathyà form of the metre should be presumed in the øloka verses unless otherwise indicated.

145 Buddha-carita

ÛÜÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÜÜÜÐÛÜÛÜ kulàrthaü dhàryate putraþ poùàrthaü sevyate pità | ÜÛÜÜÐÛÛÛÜÐÐÜÛÜÜÐÛÜÛÜ navipulà àèayàèliùyati jagannàsti niùkàraõàsvatà || 6.10

ÛÜÜÛÐÛÜÜÜÐÐÛÜÜÛÐÛÜÛÜ kimuktvà bahu saükùepàtkÔtaü me sumahatpriyam | ÛÜÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÜÜÜÐÛÜÛÜ nivartasvàèvamàdàya saüpràpto 'smãpsitaü vanam || 6.11

ÜÜÜÛÐÛÜÜÜÐÐÛÛÜÛÐÛÜÛÜ ityuktvà sa mahàbàhuranuèaüsacikãrùayà | ÜÛÜÛÐÛÜÜÜÐÐÜÜÛÛÐÛÜÛÜ bhåùaõànyavamucyàsmai saütaptamanase dadau || 6.12

ÛÛÜÜÐÛÜÜÜÐÐÛÛÜÜÐÛÜÛÜ mukuñoddãptakarmàõaü maõimàdàya bhàsvaram | ÛÜÜÛÐÛÜÜÜÐÐÜÜÛÛÐÛÜÛÜ bruvan vàkyamidaü tasthau sàditya iva maüdaraþ || 6.13

ÛÜÛÛÐÛÜÜÜÐÐÛÜÛÛÐÛÜÛÜ anena maõinà chaüda praõamya bahuèo nÔpaþ | ÜÜÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÜÛÛÐÛÜÛÜ vijÿàpyo 'muktavièraübhaü saütàpavinivÔttaye || 6.14

ÛÜÛÛÐÛÜÜÜÐÐÛÜÜÛÐÛÜÛÜ jaràmaraõanàèàrthaü praviùño 'smi tapovanam | ÛÛÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÜÜÛÐÛÜÛÜ na khalu svargatarùeõa nàsnehena na manyunà || 6.15

ÛÜÛÛÐÛÜÜÜÐÐÛÜÜÛÐÛÜÛÜ tadevamabhiniùkràütaü na màü èocitumarhasi | ÜÜÛÛÐÛÜÜÜÐÐÜÜÛÛÐÛÜÛÜ bhåtvàpi hi ciraü èleùaþ kàlena na bhaviùyati || 6.16

ÛÜÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÜÜÜÐÛÜÛÜ dhruvo yasmàcca vièleùastasmànmokùàya me matiþ | ÜÛÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÜÜÛÐÛÜÛÜ viprayogaþ kathaü na syàdbhåyo 'pi svajanàdibhiþ || 6.17

ÜÜÜÜÐÛÜÜÜÐÐÛÜÜÛÐÛÜÛÜ èokatyàgàya niùkràütaü na màü èocitumarhasi | ÜÛÜÛÐÛÜÜÜÐÐÜÜÜÜÐÛÜÛÜ èokahetuùu kàmeùu saktàþ èocyàstu ràgiõaþ || 6.18

ÛÜÛÛÐÛÜÜÜÐÐÜÜÜÜÐÛÜÛÜ ayaü ca kila pårveùàmasmàkaü niècayaþ sthiraþ | ÛÛÜÜÐÛÜÜÜÐÐÛÜÜÛÐÛÜÛÜ iti dàyàdabhåtena na èocyo 'smi pathà vrajan || 6.19

146 Buddha-carita

ÛÜÜÜÐÛÜÜÜÐÐÛÛÜÛÐÛÜÛÜ bhavaüti hyarthadàyàdàþ puruùasya viparyaye | ÛÜÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÛÜÛÐÛÜÛÜ pÔthivyàü dharmadàyàdà durlabhàstu na saüti và || 6.20

ÛÛÜÜÐÛÛÛÜÐÐÜÜÛÛÐÛÜÛÜ navipulà yadapi syàdasamaye yàto vanamasàviti | ÛÜÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÛÜÜÐÛÜÛÜ akàlo nàsti dharmasya jãvite caücale sati || 6.21

ÜÜÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÜÛÛÐÛÜÛÜ tasmàdadyaiva me èreyaècetavyamiti niècayaþ | ÜÛÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÜÜÜÐÛÜÛÜ jãvite ko hi vièraübho mÔtyau pratyarthini sthite || 6.22

ÜÛÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÜÜÛÐÛÜÛÜ evamàdi tvayà saumya vijÿàpyo vasudhàdhipaþ | ÛÛÜÜÐÛÜÜÜÐÐÛÜÜÜÐÛÜÛÜ prayatethàstathà caiva yathà màü na smaredapi || 6.23

ÛÛÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÜÛÛÐÛÜÛÜ api nairguõyamasmàkaü vàcyaü narapatau tvayà | ÜÜÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÜÜÜÐÛÜÛÜ nairguõyàttyajyate snehaþ snehatyàgànna èocyate || 6.24

ÛÛÜÛÐÛÜÜÜÐÐÜÜÜÜÐÛÜÛÜ iti vàkyamidaü èrutvà chaüdaþ saütàpaviklavaþ | ÜÜÛÛÐÛÜÜÜÐÐÜÛÜÛÐÛÜÛÜ vàùpagrathitayà vàcà pratyuvàca kÔtàüjaliþ || 6.25

ÛÜÛÛÐÛÜÜÜÐÐÜÛÜÜÐÛÜÛÜ anena tava bhàvena bàüdhavàyàsadàyinà | ÜÜÜÛÐÛÜÜÜÐÐÛÜÜÛÐÛÜÛÜ bhartaþ sãdati me ceto nadãpaüka iva dvipaþ || 6.26

ÜÛÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÛÜÜÐÛÜÛÜ kasya notpàdayedvàùpaü niècayaste 'yamãdÔèaþ | ÛÜÛÜÐÛÛÛÜÐÐÜÛÜÜÐÛÜÛÜ navipulà ayomaye 'pi hÔdaye kiü punaþ snehaviklave || 6.27

ÛÜÛÛÐÛÜÜÜÐÐÜÛÜÛÐÛÜÛÜ vimànaèayanàrhaü hi saukumàryamidaü kva ca | ÛÛÜÜÐÛÛÛÜÐÐÛÜÛÛÐÛÜÛÜ navipulà kharadarbhàükuravatã tapovanamahã kva ca || 6.28

ÜÜÜÛÐÛÜÜÜÐÐÛÜÜÜÐÛÜÛÜ èrutvà tu vyavasàyaü te yadaèvo 'yaü mayà hÔtaþ | ÛÜÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÜÜÜÐÛÜÛÜ balàtkàreõa tannàtha daivenaivàsmi kàritaþ || 6.29

147 Buddha-carita

ÛÜÜÛÐÛÜÜÜÐÐÛÛÜÛÐÛÜÛÜ kathaü hyàtmavaèo jànan vyavasàyamimaü tava | ÛÜÛÜÐÜÛÛÜÐÐÜÜÛÛÐÛÜÛÜ bhavipulà upànayeyaü turagaü èokaü kapilavastunaþ || 6.30

ÜÜÛÛÐÛÜÜÜÐÐÛÜÜÜÐÛÜÛÜ tannàrhasi mahàbàho vihàtuü putralàlasam | ÜÜÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÜÛÛÐÛÜÛÜ snigdhaü vÔddhaü ca ràjànaü saddharmamiva nàstikaþ || 6.31

ÜÜÛÛÐÛÜÜÜÐÐÛÜÜÜÐÛÜÛÜ saüvardhanaparièràütàü dvitãyàü tàü ca màtaram | ÜÛÜÛÐÛÜÜÜÐÐÛÜÛÛÐÛÜÛÜ deva nàrhasi vismartuü kÔtaghna iva satkriyàm || 6.32

ÜÛÜÜÐÛÛÛÜÐÐÛÜÜÜÐÛÜÛÜ navipulà bàlaputràü guõavatãü kulaèlàghyàü pativratàm | ÜÜÜÛÐÛÜÜÜÐÐÜÜÜÜÐÛÜÛÜ devãmarhasi na tyaktuü klãvaþ pràptàmiva èriyam || 6.33

ÜÜÜÜÐÛÜÜÜÐÐÛÜÜÛÐÛÜÛÜ putraü yàèodharaü èlàghyaü yaèodharmabhÔtàü varaþ | ÜÛÜÛÐÛÜÜÜÐÐÛÛÜÜÐÛÜÛÜ bàlamarhasi na tyaktuü vyasanãvottamaü yaèaþ || 6.34

ÛÛÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÛÜÛÐÛÜÛÜ atha baüdhuü ca ràjyaü ca tyaktumeva kÔtà matiþ | ÜÜÛÛÐÛÜÜÜÐÐÜÜÜÛÐÛÜÛÜ màü nàrhasi vibho tyaktuü tvatpàdau hi gatirmama || 6.35

ÜÛÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÛÜÜÐÛÜÛÜ nàsmi yàtuü puraü èakto dahyamànena cetasà | ÜÛÜÜÐÛÜÜÜÐÐÛÜÛÛÐÛÜÛÜ tvàmaraõye parityajya sumitra iva ràghavam || 6.36

ÜÛÜÛÐÛÜÜÜÐÐÛÛÜÛÐÛÜÛÜ kiü hi vakùyati ràjà màü tvadÔte nagaraü gatam | ÜÜÛÛÐÛÜÜÜÐÐÜÛÜÜÐÛÜÛÜ vakùyàmyucitadarèitvàtkiü tavàütaþpuràõi và || 6.37

ÛÜÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÜÛÛÐÛÜÛÜ yadapyàtthàpi nairguõyaü vàcyaü narapatàviti | ÜÜÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÜÜÛÐÛÜÛÜ kiü tadvakùyàmyabhåtaü te nirdoùasya muneriva || 6.38

ÛÛÜÛÐÛÜÜÜÐÐÜÛÜÜÐÛÜÛÜ hÔdayena salajjena jihvayà sajjamànayà | ÛÜÜÛÐÛÜÜÜÐÐÜÜÜÜÐÛÜÛÜ ahaü yadyapi và bråyàü kastacchraddhàtumarhati || 6.39

148 Buddha-carita

ÜÛÜÛÐÛÜÜÜÐÐÛÛÜÜÐÛÜÛÜ yo hi caüdramasastaikùõya kathayecchraddadhãta và | ÛÜÜÛÐÛÜÜÜÐÐÛÛÜÜÐÛÜÛÜ sa doùàüstava doùajÿa kathayecchraddadhãta và || 6.40

ÜÜÜÜÐÛÛÛÜÐÐÜÜÛÛÐÛÜÛÜ navipulà sànukroèasya satataü nityaü karuõavedinaþ | ÜÜÜÜÐÛÛÛÜÐÐÛÜÜÜÐÛÜÛÜ navipulà snigdhatyàgo na sadÔèo nivartasva prasãda me || 6.41

ÛÛÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÜÜÜÐÛÜÛÜ iti èokàbhibhåtasya èrutvà chaüdasya bhàùitam | ÜÜÛÛÐÛÜÜÜÐÐÛÜÛÛÐÛÜÛÜ svasthaþ paramayà dhÔtyà jagàda vadatàü varaþ || 6.42

ÜÛÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÜÜÜÐÛÜÛÜ madviyogaü prati cchaüda saütàpastyajyatàmayam | ÜÜÜÜÐÛÛÛÜÐÐÛÜÜÛÐÛÜÛÜ navipulà nànàbhàvo hi niyataü pÔthagjàtiùu dehiùu || 6.43

ÛÛÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÛÜÜÐÛÜÛÜ svajanaü yadyapi snehànna tyajeyaü mumukùayà | ÜÛÜÜÐÛÛÛÜÐÐÜÜÜÜÐÛÜÛÜ navipulà mÔtyuranyonyamavaèànasmàn saütyàjayiùyati || 6.44

ÛÜÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÜÜÛÐÛÜÛÜ mahatyà tÔùõayà duþkhairgarbheõàsmi yayà dhÔtaþ | ÜÜÜÛÐÛÜÜÜÐÐÜÜÜÜÐÛÜÛÜ tasyà niùphalayatnàyàþ kvàhaü màtuþ kva sà mama || 6.45

ÜÛÜÜÐÛÜÜÜÐÐÛÜÜÛÐÛÜÛÜ vàsavÔkùe samàgamya vigacchaüti yathàüóajàþ | ÛÛÜÜÐÛÜÜÜÐÐÛÜÜÛÐÛÜÛÜ niyataü viprayogàütastathà bhåtasamàgamaþ || 6.46

ÛÜÛÛÐÛÜÜÜÐÐÛÛÜÛÐÛÜÛÜ sametya ca yathà bhåyo vyapayàüti valàhakàþ | ÜÜÜÜÐÛÜÜÜÐÐÛÜÜÜÐÛÜÛÜ saüyogo viprayogaèca tathà me pràõinàü mataþ || 6.47

ÜÜÜÛÐÛÜÜÜÐÐÜÛÜÛÐÛÜÛÜ yasmàdyàti ca loko 'yaü vipralabhya parasparam | ÛÜÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÛÜÜÐÛÜÛÜ mamatvaü na kùamaü tasmàtsvapnabhåte samàgame || 6.48

ÛÛÜÛÐÛÜÜÜÐÐÜÛÜÜÐÛÜÛÜ sahajena viyujyaüte parõaràgeõa pàdapàþ | ÜÜÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÛÜÛÐÛÜÛÜ anyenànyasya vièleùaþ kiü punarna bhaviùyati || 6.49

149 Buddha-carita

ÛÜÜÛÐÛÜÜÜÐÐÜÜÜÜÐÛÜÛÜ tadevaü sati saütàpaü mà kàrùãþ saumya gamyatàm | ÜÛÜÛÐÛÜÜÜÐÐÜÜÛÛÐÛÜÛÜ laübate yadi tu sneho gatvàpi punaràvraja || 6.50

ÜÜÜÜÐÛÜÜÜÐÐÛÜÛÛÐÛÜÛÜ bråyàècàsmàsvanàkùepaü janaü kapilavastuni | ÜÛÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÛÜÜÐÛÜÛÜ tyajyatàü tadgataþ snehaþ èråyatàü càsya niècayaþ || 6.51

ÜÛÜÛÐÛÜÜÜÐÐÜÛÜÜÐÛÜÛÜ kùiprameùyati và kÔtvà jaràmÔtyukùayaü kila | ÛÛÜÜÐÛÜÜÜÐÐÛÛÜÜÐÛÜÛÜ akÔtàrtho niràlaübo nidhanaü yàsyatãti và || 6.52

ÛÛÜÛÐÛÜÜÜÐÐÜÛÜÛÐÛÜÛÜ iti tasya vacaþ èrutvà kaüthakasturagottamaþ | ÜÛÜÛÐÛÜÜÜÐÐÜÛÜÜÐÛÜÛÜ jihvayà lilihe pàdau vàùpamuùõaü mumoca ca || 6.53

ÜÛÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÛÜÜÐÛÜÛÜ jàlinà svastikàükena vakramadhyena pàõinà | ÜÛÜÛÐÛÜÜÜÐÐÛÜÜÛÐÛÜÛÜ àmamarèa kumàrastaü babhàùe ca vayasyavat || 6.54

ÜÛÜÛÐÛÜÜÜÐÐÜÛÜÜÐÛÜÛÜ muüca kaüthaka mà vàùpaü darèiteyaü sadaèvatà | ÜÛÜÛÐÛÜÜÜÐÐÛÜÜÜÐÛÜÛÜ mÔùyatàü saphalaþ èãghraü èramaste 'yaü bhaviùyati || 6.55

ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Premà) maõitsaruü chaüdakahastasaüsthaü tataþ sa dhãro nièitaü gÔhãtvà | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ koèàdasiü kàücanabhakticitraü vilàdivàèãviùamudbabarha || 6.56

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Sàlà) niùkàsya taü cotpalapattranãlaü ciccheda citraü mukuñaü sakeèam | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ vikãryamàõàüèukamaütarãkùe cikùepa cainaü sarasãva haüsam || 6.57

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Màyà) påjàbhilàùeõa ca bàhumànyàddivaukasastaü jagÔhuþ praviddham | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ yathàvadenaü divi devasaüghà divyairvièeùairmahayàü ca cakruþ || 6.58

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Indravajrà) muktvà tvalaükàrakalatravattàü èrãvipravàsaü èirasaèca kÔtvà | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ dÔùñvàüèukaü kàücanahaüsacitram vanyaü sa dhãro 'bhicakàükùa vàsaþ || 6.59

150 Buddha-carita

ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Kãrti) tato mÔgavyàdhavapurdivaukà bhàvaü viditvàsya vièuddhabhàvaþ | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ kàùàyavastro 'bhiyayau samãpaü taü èàkyaràjaprabhavo 'bhyuvàca || 6.60

ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Màlà) èivaü ca kàùàyamÔùidhvajaste na yujyate hiüsramidaü dhanuèca | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ tatsaumya yadyasti na saktiratra mahyaü prayacchedamidaü gÔhàõa || 6.61

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Vàõã) vyàdho 'bravãtkàmada kàmamàràdanena vièvàsya mÔgàn nihatya | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ arthastu èakropama yadyanena haüta pratãcchànaya èuklametat || 6.62

ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Kãrti) pareõa harùeõa tataþ sa vanyaü jagràha vàso 'üèukamutsasarja | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ vyàdhastu divyaü vapureva bibhrat tacchuklamàdàya divaü jagàma || 6.63

ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Kãrti) tataþ kumàraèca sa càèvagopastasmiüstathà yàti visismiyàte | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ àraõyake vàsasi caiva bhåyastasminnakàrùñàü bahumànamàèu || 6.64

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Indravajrà) chaüdaü tataþ sàèrumukhaü visÔjya kàùàyasaüvidvÔtakãrtibhÔtsaþ | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ yenàèramastena yayau mahàtmà saüdhyàbhrasaüvãta ivàdriràjaþ || 6.65

ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ Vaüèastha tatastathà bhartari ràjyaniþspÔhe tapovanaü yàti vivarõavàsasi | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ bhujau samutkùipya tataþ sa vàjibhÔdbhÔèaü vicukroèa papàta ca kùitau || 6.66

ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ Vaüèastha vilokya bhåyaèca ruroda sasvaraü hayaü bhujàbhyàmupaguhya kaüthakam | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ tato niràèo vilapanmuhurmuhuryayau èarãreõa puraü na cetasà || 6.67

ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ Vaüèastha kvacitpradadhyau vilalàpa ca kvacit kvacitpracaskhàla papàta ca kvacit | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ ato vrajan bhaktivaèena duþkhitaècacàra bahvãravaèaþ pathi kriyàþ || 6.68

iti èrãbuddhacarite mahàkàvye chaüdakanivartanaü nàma ùaùñhaþ sargaþ || 6 ||

151 Buddha-carita

Book VII [Tapovanapraveèo]

ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (ârdrà) tato visÔjyàèrumukhaü rudaütaü chaüdaü vanacchaüdatayà niràsthaþ | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ sarvàrthasiddho vapuùàbhibhåya tamàèramaü siddhamiva prapede || 7.1

ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Màlà) sa ràjasånurmÔgaràjagàmã mÔgàjiraü tanmÔgavat praviùñaþ | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ lakùmãviyukto 'pi èarãralakùmyà cakùåüùi sarvàèramiõàü jahàra || 7.2

ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Haüsã) sthità hi hastasthayugàstathaiva kautåhalàccakradharàþ sadàràþ | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ tamiüdrakalpaü dadÔèurna jagmurdhuryà ivàrdhàvanataiþ èirobhiþ || 7.3

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Sàlà) vipràèca gatvà bahiridhmahetoþ pràptàþ samitpuùpapavitrahastàþ | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ tapaþpradhànàþ kÔtabuddhayo 'pi taü draùñumãyurna mañhànabhãyuþ || 7.4

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Bàlà) hÔùñàèca kekà mumucurmayårà dÔùñvàübudaü nãlamivonnamaütam | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ èaùpàõi hitvàbhimukhàèca tasthurmÔgàècalàkùà mÔgacàriõaèca || 7.5

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Buddhi) dÔùñvà tamikùvàkukulapradãpaü jvalaütamudyaütamivàüèumaütam | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ kÔte 'pi dohe janitapramodàþ prasusruvurhomaduhaèca gàvaþ || 7.6

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Indravajrà) kaècidvasånàmayamaùñamaþ syàtsyàdaèvinoranyataraècyuto 'tra | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ ucceruruccairiti tatra vàcastaddarèanàdvismayajà munãnàm || 7.7

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Bàlà) lekharùabhasyeva vapurdvitãyaü dhàmeva lokasya caràcarasya | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ sa dyotayàmàsa vanaü hi kÔtsnaü yadÔcchayà sårya ivàvatãrõaþ || 7.8

ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (ârdrà) tataþ sa tairàèramibhiryathàvadabhyarcitaècopanimaütritaèca | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ pratyarcayàü dharmabhÔto babhåva svareõa bhàdràübudharopamena || 7.9

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Ràmà) kãrõaü tataþ puõyakÔtà janena svargàbhikàmena vimokùakàmaþ | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ tamàèramaü so 'nucacàra dhãrastapàüsi citràõi nirãkùamàõaþ || 7.10

152 Buddha-carita

ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Chàyà) tapovikàràüèca nirãkùya saumyastapovane tatra tapodhanànàm | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ tapasvinaü kaücidanuvrajaütaü tattvaü vijijÿàsuridaü babhàùe || 7.11

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Indravajrà) tatpårvamadyàèramadarèanaü me yasmàdimaü dharmavidhiü na jàne | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ tasmàdbhavànarhati bhàùituü me yo niècayo yaü prati vaþ pravÔttaþ || 7.12

ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (»ddhi) tato dvijàtiþ sa tapovihàraþ èàkyarùabhàyarùabhavikramàya | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ kramena tasmai kathayàücakàra tapovièeùaü tapasaþ phalaü ca || 7.13

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Sàlà) agràmyamannaü salilapraråóhaü parõàni toyaü phalamålameva | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ yathàgamaü vÔttiriyaü munãnàü bhinnàstu te te tapasàü vikalpàþ || 7.14

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Vàõã) uüchena jãvaüti khagà ivànye tÔõàni kecinmÔgavaccaraüti | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ kecidbhujaügaiþ saha vartayaüti valmãkabhåtà iva màrutena || 7.15

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Indravajrà) aèmaprayatnàrjitavÔttayo 'nye kecitsvadaütàpahatànnabhakùàþ | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ kÔtvà paràrthaü èrapaõaü tathànye kurvaüti kàryaü yadi èeùamasti || 7.16

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Bàlà) kecijjalaklinnajañàkalàpà dviþ pàvakaü juhvati maütrapårvam | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ mãnaiþ samaü kecidapo vigàhya vasaüti kårmollikhitaiþ èarãraiþ || 7.17

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Vàõã) evaüvidhaiþ kàlacitaistapobhiþ parairdivaü yàütyaparairnÔlokam | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ duþkhena màrgeõa sukhaü kùiyaüti duþkhaü hi dharmasya vadaüti målam || 7.18

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Ràmà) ityevamàdi dvipadeüdravatsaþ èrutvà vacastasya tapodhanasya | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ adÔùñatattvo 'pi na saütutoùa èanairidaü càtmagataü jagàda || 7.19

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Indravajrà) duþkhàtmakaü naikavidhaü tapaèca svargapradhànaü tapasaþ phalaü ca | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ lokàèca sarve pariõàmavaütaþ svalpe èramaþ khalvayamàèramàõàm || 7.20

153 Buddha-carita

ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (ârdrà) èriyaü ca baüdhån viùayàüèca hitvà ye svargahetau niyamaü caraüti | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ te viprayuktàþ khalu gaütukàmà mahattaraü svaü vanameva bhåyaþ || 7.21

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Vàõã) kàyaklamairyaèca tapo 'bhidhànaiþ pravÔttimàkàükùati kàmahetoþ | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ saüsàradoùànaparãkùamàõo duþkhena so 'nvicchati duþkhameva || 7.22

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Indravajrà) tràsaèca nityaü maraõàtprajànàü yatnena cecchaüti punaþ prasåtim | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ satyàü pravÔttau niyataèca mÔtyustatraiva magno yata eva bhãtaþ || 7.23

ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (»ddhi) ihàrthameke pravièaüti khedaü svargàrthamanye èramamàpnuvaüti | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ sukhàrthamàèàkÔpaõo 'kÔtàrthaþ patatyanarthe khalu jãvalokaþ || 7.24

ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Kãrti) na khalvayaü garhita eva yatno yo hãnamutsÔjya vièeùagàmã | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ pràjÿaiþ samànena parièrameõa kàryaü tu tadyatra punarna kàryam || 7.25

ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Màlà) èarãrapãóà tu yadãha dharmaþ sukhaü èarãrasya bhavatyadharmaþ | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ dharmeõa càpnoti sukhaü paratra tasmàdadharmaü phalatãha dharmaþ || 7.26

ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Màlà) yataþ èarãraü manaso vaèena pravartate vàpi nivartate và | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ yukto damaècetasa eva tasmàccittàdÔte kàùñhasamaü èarãram || 7.27

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Indravajrà) àhàraèuddhyà yadi puõyamiùñaü tasmànmÔgàõàmapi puõyamasti | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ ye càpi bàhyàþ puruùàþ phalebhyo bhàgyàparàdhena paràïmukhatvàt || 7.28

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Màyà) duþkhe 'bhisaüdhistvatha puõyahetuþ sukhe 'pi kàryo nanu so 'bhisaüdhiþ | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ atha pramàõaü na sukhe 'bhisaüdhirduþkhe pramàõaü nanu nàbhisaüdhiþ || 7.29

ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (»ddhi) tathaiva ye karmavièuddhihetoþ spÔèaütyapastãrthamiti pravÔttàþ | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ tatràpi toùo hÔdi kevalo 'yaü na pàvayiùyaüti hi pàpamàpaþ || 7.30

154 Buddha-carita

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Indravajrà) spÔùñaü hi yadyadguõavadbhiraübhastattatpÔthivyàü yadi tãrthamiùñam | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ tasmàdguõàneva paraimi tãrthamàpastu niþsaüèayamàpa eva || 7.31

ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Upendravajrà) iti sma tattadbahuyuktiyuktaü jagàda càstaü ca yayau vivasvàn | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ tato havirdhåmavivarõavÔkùaü tapaþpraèàütaü sa vanaü viveèa || 7.32

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Vàõã) abhyuddhÔtaprajvalitàgnihotraü kÔtàbhiùekarùijanàvakãrõam | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ jàpyasvanàkåjitadevakoùñhaü dharmasya karmàütamiva pravÔttam || 7.33

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Vàõã) kàècinnièàstatra nièàkaràbhaþ parãkùamàõaèca tapàüsyuvàsa | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ sarvaü parikùepya tapaèca matvà tasmàttapaþkùetratalàjjagàma || 7.34

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Bàlà) anvavrajannàèramiõastatastaü tadråpamàhàtmyagatairmanobhiþ | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ deèàdanàryairabhibhåyamànànmahàrùayo dharmamivàpayàütam || 7.35

ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Chàyà) tato jañàvalkalacãrakhelàüstapodhanàüècaiva sa tàndadarèa | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ tapàüsi caiùàmanubudhyamànastasthau èive èrãmati màrgavÔkùe || 7.36

ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Premà) athopasÔtyàèramavàsinastaü manuùyavaryaü parivàrya tasthuþ | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ vÔddhaèca teùàü bahumànapårvaü kalena sàmnà giramityuvàca || 7.37

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Bàlà) tvayyàgate pårõa ivàèramo 'bhåtsaüpadyate èånya iva prayàte | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ tasmàdimaü nàrhasi tàta hàtuü jijãviùordehamiveùñamàyuþ || 7.38

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Sàlà) brahmarùiràjarùisurarùijuùñaþ puõyaþ samãpe himavàn hi èailaþ | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ tapàüsi tànyeva tapodhanànàü yatsaünikarùàdbahulãbhavaüti || 7.39

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Indravajrà) tãrthàni puõyànyabhitastathaiva sopànabhåtàni nabhastalasya | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ juùñàni dharmàtmabhiràtmavadbhirdevarùibhiècaiva mahàrùibhièca || 7.40

155 Buddha-carita

ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (»ddhi) itaèca bhåyaþ kùamamuttaraiva diksevituü dharmavièeùahetoþ | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ na hi kùamaü dakùiõato budhena padaü bhavedekamapi prayàtum || 7.41

ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Kãrti) tapovane 'sminnatha niùkriyo và saükãrõadharmà patito 'èucirvà | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ dÔùñastvayà yena na te vivatsà tadbråhi yàvadrucito 'stu vàsaþ || 7.42

ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (»ddhi) ime hi vàüchaüti tapaþsahàyaü taponidhànapratimaü bhavaütam | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ vàsastvayà hãüdrasamena sàrdhaü vÔhaspaterabhyudayàvahaþ syàt || 7.43

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Màyà) ityevamukte sa tapasvimadhye tapasvimukhyena manãùimukhyaþ | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ bhavapraõàèàya kÔtapratijÿaþ svaü bhàvamaütargatamàcacakùe || 7.44

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Indravajrà) Ôjvàtmanàü dharmabhÔtàü munãnàmiùñàtithitvàtsvajanopamànam | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ evaüvidhairmàü prati bhàvajàtaiþ prãtiþ paràtmà janitaèca màrgaþ || 7.45

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Màyà) snigdhàbhiràbhirhÔdayaügamàbhiþ samàsataþ snàta ivàsmi vàgbhiþ | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ ratièca me dharmanavagrahasya vispaüdità saüprati bhåya eva || 7.46

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Bhadrà) evaü pravÔttàn bhavataþ èaraõyànatãva saüdarèitapakùapàtàn | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ yàsyàmi hitveti mamàpi duþkhaü yathaiva baüdhåüstyajatastathaiva || 7.47

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Vàõã) svargàya yuùmàkamayaü tu dharmo mamàbhilàùastvapunarbhavàya | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ asmin vane yena na me vivatsà bhinnaþ pravÔttyà hi nivÔttidharmaþ || 7.48

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Vàõã) tannàratirme na paràpacàro vanàdito yena parivrajàmi | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ dharme sthitàþ pårvayugànuråpe sarve bhavaüto hi mahàrùikalpàþ || 7.49

ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (ârdrà) tato vacaþ sånÔtamarthavacca suèlakùõamojasvi ca garvitaü ca | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ èrutvà kumàrasya tapasvinaste vièeùayuktaü bahumànamãyuþ || 7.50

156 Buddha-carita

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Indravajrà) kaèciddvijastatra tu bhasmaèàyã pràüèuþ èikhã dàravacãravàsàþ | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ àpiügalàkùastanudãrghaghoõaþ kuüóodahasto giramityuvàca || 7.51

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Indravajrà) dhãmannudàraþ khalu niècayaste yastvaü yuvà janmani dÔùñadoùaþ | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ svargàpavargau hi vicàrya samyagyasyàpavarge matirasti so 'sti || 7.52

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Indravajrà) yajÿaistapobhirniyamaièca taistaiþ svargaü yiyàsaüti hi ràgavaütaþ | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ ràgeõa sàrdhaü ripuõeva yuddhvà mokùaü parãpsaüti tu sattvavaütaþ || 7.53

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Sàlà) tadbuddhireùà yadi niècità te tårõaü bhavàn gacchatu viüdhyakoùñham | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ asau munistatra vasatyaràóo yo naiùñhike èreyasi labdhacakùuþ || 7.54

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Sàlà) tasmàdbhavàÿchroùyati tattvamàrgaü satyàü rucau saüpratipatsyate ca | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ yathà tu paèyàmi matistavaiùà tasyàpi yàsyatyavadhåya buddhim || 7.55

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Sàlà) puùñàèvaghoõaü vipulàyatàkùaü tàmràdharoùñhaü sitatãkùõadaüùñram | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ idaü hi vaktraü tanuraktajihvaü jÿeyàrõavaü pàsyati kÔtsnameva || 7.56

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Indravajrà) gaübhãratà yà bhavatastvagàdhà yà dãptatà yàni ca lakùaõàni | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ àcàryakaü pràpsyasi tatpÔthivyàü yannarùibhiþ pårvayuge 'pyavàptam || 7.57

ÛÛÛÛÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÛÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜ Aparavaktra paramamiti tato nÔpàtmajastamÔùijanaü pratinaüdya niryayau | ÛÛÛÛÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÛÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜ vidhivadanuvidhàya te 'pi taü pravivièuràèramiõastapovanam || 7.58

iti èrãbuddhacarite mahàkàvye tapovanapraveèo nàma saptamaþ sargaþ || 7 ||

157 Buddha-carita

Book VIII [Aütaþpuravilàpo]

ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ Vaüèastha tatasturaügàvacaraþ sa durmanàstathà vanaü bhartari nirmame gate | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ cakàra yatnaü pathi èokavigrahe tathàpi caivàèru na tasya cikùipe || 8.1

ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ Vaüèastha yamekaràtreõa tu bharturàjÿayà jagàma màrgaü saha tena vàjinà | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ iyàya bharturvirahaü viciütayaüstameva paüthànamahobhiraùñabhiþ || 8.2

ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ Vaüèastha hayaèca saujasvi cacàra kaüthakastatàma bhàvena babhåva nirmadaþ | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ alaükÔtaècàpi tathaiva bhåùaõairabhådgataèrãriva tena varjitaþ || 8.3

ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ Vaüèastha nivÔtya caivàbhimukhastapovanaü bhÔèaü jiheùe karuõaü muhurmuhuþ | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ kùudhànvito 'pyadhvani èaùpamaübu và yathà purà nàbhinanaüda nàdade || 8.4

ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ Vaüèastha tato vihãnaü kapilàhvayaü puraü mahàtmanà tena jagaddhitàtmanà | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ krameõa tau èånyamivopajagmaturdivàkareõeva vinàkÔtaü nabhaþ || 8.5

ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ Vaüèastha sapuüóarãkairapi èobhitaü jalairalaükÔtaü puùpadharairnagairapi | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ tadeva tasyopavanaü vanopamaü gatapraharùairna raràja nàgaraiþ || 8.6

ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ Vaüèastha tato bhramadbhirdièi dãnamànasairanujjvalairvàùpahatekùaõairnaraiþ | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ nivàryamàõàviva tàvubhau puraü èanairajaþsnàtamivàbhijagmatuþ || 8.7

ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ Vaüèastha nièamya ca srastaèarãragàminau vinàgatau èàkyakularùabheõa tau | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ mumoca vàùpaü pathi nàgaro janaþ purà rathe dàèaratherivàgate || 8.8

ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ Vaüèastha atha bruvaütaþ samupetamanyavo janàþ pathi cchaüdakamàgatàèravaþ | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ kva ràjaputraþ kularàùñravardhano hÔtastvayàsàviti pÔùñhato 'nvayuþ || 8.9

ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ Vaüèastha tataþ sa tàn bhaktimato 'bravãjjanànnareüdraputraü na parityajàmyaham | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ rudannahaü tena tu nirjane vane gÔhasthaveèaèca visarjitàviti || 8.10

158 Buddha-carita

ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ Vaüèastha idaü vacastasya nièamya te janàþ suduùkaraü khalviti niècayaü yayuþ | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ patadvijahruþ salilaü na netrajaü mano niniüduèca phalàrthamàtmanaþ || 8.11

ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ Vaüèastha athocuradyaiva vièàma tadvanaü gataþ sa yatra dviparàjavikramaþ | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ jijãviùà nàsti hi tena no vinà yatheüdriyàõàü vigame èarãriõàm || 8.12

ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ Vaüèastha idaü puraü tena vivarjitaü vanaü vanaü ca tattena samanvitaü puram | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ na èobhate tena hi no vinà puraü marutvatà vÔtravadhe yathà divam || 8.13

ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ Vaüèastha punaþ kumàro vinivÔtta ityathau gavàkùamàlàþ pratipedire 'üganàþ | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ viviktapÔùñhaü ca nièamya vàjinaü punargavàkùàõi pidhàya cukruèuþ || 8.14

ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ Vaüèastha praviùñadãkùastu sutopalabdhaye vratena èokena ca khinnamànasaþ | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ jajàpa devàyatane naràdhipaècakàra tàstàèca yathàèrayàþ kriyàþ || 8.15

ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ Vaüèastha tataþ sa vàùpapratipårõalocanasturaügamàdàya turaügamànasaþ | 8.16 ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ viveèa èokàbhihato nÔpàlayaü kùayaü vinãte ripuõeva bhartari ||

ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ Vaüèastha vigàhamànaèca nareüdramaüdiraü vilokayannaèruvahena cakùuùà | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ svareõa puùñena ruràva kaüthako janàya duþkhaü prativedayanniva || 8.17

ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ Vaüèastha tataþ khagàèca kùayamadhyagocaràþ samãpabaddhàsturagàèca satkÔtàþ | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ hayasya tasya pratisasvanuþ svanaü nareüdrasånorupayànaèaükitàþ || 8.18

ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ Vaüèastha janàèca harùàtièayena vaücità janàdhipàütaþpurasaünikarùagàþ | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ yathà hayaþ kaüthaka eùa heùate dhruvaü kumàro vièatãti menire || 8.19

ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ Vaüèastha atipraharùàdatha èokamårchitàþ kumàrasaüdarèanalolalocanàþ | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ gÔhàdviniècakramuràèayà striyaþ èaratpayodàdiva vidyutaècalàþ || 8.20

159 Buddha-carita

ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ Vaüèastha vilaübaveèyo malinàüèukàübarà niraüjanairvàùpahatekùaõairmukhaiþ | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ Vaüèastha1 striyo na rejurmÔjayà vinàkÔtà divãva tàrà rajanãkùayàruõàþ || 8.21

ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ Vaüèastha araktatàmraiècaraõairanåpurairakuüóalairàrjavakarõikairmukhaiþ | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ svabhàvapãnairjaghanairamekhalairahàrayoktrairmuùitairiva stanaiþ || 8.22

ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ Vaüèastha nirãkùità vàùpaparãtalocanaü niràèrayaü chaüdakamaèvameva ca | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ vivarõavaktrà rurudurvaràüganà vanàütare gàva ivarùabhojjhitàþ || 8.23

ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ Vaüèastha tataþ savàùpà mahiùã mahãpateþ pranaùñavatsà mahiùãva vatsalà | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ pragÔhya bàhå nipapàta gautamã vilolaparõà kadalãva kàücanã || 8.24

ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ Vaüèastha hatatviùo 'nyàþ èithilàtmabàhavaþ striyo viùàdena vicetanà iva | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ na cukruèurnàèru jahurna èaèvasurna cetanà ullikhità iva sthitàþ || 8.25

ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ Vaüèastha adhãramanyàþ patièokamårchità vilocanaprasravaõairmukhaiþ striyaþ | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ siùiücire proùitacaüdanàn stanàn dharàdharaþ prasravaõairivopalàn || 8.26

ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ Vaüèastha mukhaièca tàsàü nayanàübutàóitaiþ raràja tadràjaniveèanaü tadà | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ navàübukàle 'übudavÔùñitàóitaiþ sravajjalaistàmarasairyathà saraþ || 8.27

ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ Vaüèastha suvÔttapãnàügulibhirniraütarairabhåùaõairgåóhaèirairvaràüganàþ | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ uràüsi jaghnuþ kamalopamaiþ karaiþ svapallavairvàtacalà latà iva || 8.28

ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ Vaüèastha karaprahàrapracalaièca tà babhuryathàpi nàryaþ sahitonnataiþ stanaiþ | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ vanànilàghårõitapadmakaüpitaiþ rathàüganàmnàü mithunairivàpagàþ || 8.29

1 Cowell's edition reads: kÔùõà vivarõàüjanayà vinàkÔtà, which would give a short syllable in the opening of line c, against Aèvaghoùa'a normal prosody.

160 Buddha-carita

ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ Vaüèastha yathà ca vakùàüsi karairapãóayaüstathaiva vakùobhirapãóayan karàn | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ akàrayaüstatra parasparaü vyathàþ karàgravakùàüsyabalà dayàlasàþ || 8.30

ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ Vaüèastha tatastu roùapraviraktalocanà viùàdasaübaüdhakaùàyagadgadam | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ uvàca niþèvàsacalatpayodharà vigàdhaèokàèrudharà yaèodharà || 8.31

ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ Vaüèastha nièi prasuptàmavaèàü vihàya màü gataþ kva sa cchaüdaka manmanorathaþ | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ upàgate ca tvayi kaüthake ca me samaü gateùu triùu kaüpate manaþ || 8.32

ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ Vaüèastha anàryamasnidghamamitrakarma me nÔèaüsa kÔtvà kimihàdya rodiùi | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ niyaccha vàùpaü bhava tuùñamànaso na saüvadatyaèru ca tacca karma te || 8.33

ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ Vaüèastha priyeõa vaèyena hitena sàdhunà tvayà sahàyena yathàrthakàriõà | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ gato 'ryaputro hyapunarnivÔttaye ramasva diùñyà saphalaþ èramastava || 8.34

ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ Vaüèastha varaü manuùyasya vicakùaõo ripurna mitramapràjÿamayogapeèalam | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ suhÔdbruveõa hyavipaècità tvayà kÔtaþ kulasyàsya mahànupaplavaþ || 8.35

ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ Vaüèastha imà hi èocyà vyavamuktabhåùaõàþ prasaktavàùpàvilaraktalocanàþ | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ sthite 'pi patyau himavanmahãsame pranaùñaèobhà vidhavà iva striyaþ || 8.36

ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ Vaüèastha imàèca vikùiptaviñaükabàhavaþ prasaktapàràvatadãrghanisvanàþ | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ vinàkÔtàstena sahaiva rodhanairbhÔèaü rudaütãva vimànapaüktayaþ || 8.37

ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ Vaüèastha anarthakàmo 'sya janasya sarvathà turaügamo 'pi dhruvameùa kaüthakaþ | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ jahàra sarvasvamitastathà hi me jane prasupte nièi ratnacauravat || 8.38

ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ Vaüèastha yadà samarthaþ khalu soóhumàgatàniùuprahàrànapi kiü punaþ kaèàþ | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ gataþ kaèàpàtabhayàt kathaü tvayaü èriyaü gÔhãtvà hÔdayaü ca me samam || 8.39

161 Buddha-carita

ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ Vaüèastha anàryakarmà bhÔèamadya heùate nareüdradhiùõyaü pratipårayanniva | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ yadà tu nirvàhayati sma me priyaü tadà hi måkasturagàdhamo 'bhavat || 8.40

ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ Vaüèastha yadi hyaheùiùyata bodhayaÿjanaü khuraiþ kùitau vàpyakariùyata dhvanim | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ hanusvanaü vàjanayiùyaduttamaü na càbhaviùyanmama duþkhamãdÔèam || 8.41

ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ Vaüèastha itãha devyàþ paridevitàèrayaü nièamya vàùpagrathitàkùaraü vacaþ | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ adhomukhaþ sàèrukalaþ kÔtàüjaliþ èanairidaü chaüdaka uttaraü jagau || 8.42

ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ Vaüèastha vigarhituü nàrhasi devi kaüthakaü na càpi roùaü mayi kartumarhasi | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ anàgasau svaþ samavehi sarvaèo gato nÔdevaþ sa hi devi devavat || 8.43

ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ Vaüèastha ahaü hi jànannapi ràjaèàsanaü balàtkÔtaþ kairapi daivatairiva | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ upànayaü tårõamimaü turaügamaü tathànvagacchaü vigataèramo 'dhvani || 8.44

ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ Vaüèastha vrajannayaü vàjivaro 'pi nàspÔèanmahãü khuràgrairvidhÔtairivàütarà | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ tathaiva daivàdiva saüyatànano hanusvanaü nàkÔta nàpyaheùata || 8.45

ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ Vaüèastha yadà vahirgacchati pàrthivàtmajastadàbhavaddvàramapàvÔtaü svayam | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ tamaèca naièaü raviõeva pàñitaü tato 'pi daivo vidhireùa gÔhyatàm || 8.46

ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ Vaüèastha yadàpramatto 'pi nareüdraèàsanàdgÔhe pure caiva sahasraèo janaþ | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ tadà sa nàbudhyata nidrayà hÔtastato 'pi daivo vidhireùa gÔhyatàm || 8.47

ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ Vaüèastha yataèca vàso vanavàsasaümataü visÔùñamasmai samaye divaukasà | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ divi praviddhaü mukuñaü ca taddhÔtaü tato 'pi daivo vidhireùa gÔhyatàm || 8.48

ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ Vaüèastha tadevamàvàü naradevi doùato na tatprayàtaü pratigaütumarhasi | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ na kàmakàro mama nàsya vàjinaþ kÔtànuyàtraþ sa hi daivatairgataþ || 8.49

162 Buddha-carita

ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ Vaüèastha iti prayàõaü bahudhaivamadbhutaü nièamya tàstasya mahàtmanaþ striyaþ | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ pranaùñaèokà iva vismayaü yayurmanojvaraü pravrajanàttu lebhire || 8.50

ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ Vaüèastha viùàdapàriplavalocanà tataþ pranaùñapotà kurarãva duþkhità | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ vihàya dhairyaü viruràva gautamã tatàma caivàèrumukhã jagàda ca || 8.51

ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ Vaüèastha mahormimaüto mÔdavo 'sitàþ èubhàþ pÔthakpÔthagmålaruhàþ samudgatàþ | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ praceritàste bhuvi tasya mårdhajà nareüdramaulãpariveùñanakùamàþ || 8.52

ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ Vaüèastha pralaübabàhurmÔgaràjavikramo mahàrùabhàkùaþ kanakojjvaladyutiþ | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ vièàlavakùà ghanaduüdubhisvanastathàvidho 'pyàèramavàsamarhati || 8.53

ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ Vaüèastha abhàginã nånamiyaü vasuüdharà tamàryakarmàõamanuttamaü prati | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ gatastato 'sau guõavàn hi tàdÔèo nÔpaþ prajàbhàgyaguõaiþ prasåyate || 8.54

ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ Vaüèastha sujàtajàlàvatatàügulã mÔdå nigåóhagulphau viùapuùpakomalau | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ vanàütabhåmiü kañhinàü kathaü nu tau sacakramadhyau caraõau gamiùyataþ || 8.55

ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ Vaüèastha vimànapÔùñhe èayanàsanocitaü mahàrhavastràgurucaüdanàrcitam | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ kathaü nu èãtoùõajalàgameùu taccharãramojasvi vane bhaviùyati || 8.56

ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ Vaüèastha kulena sattvena balena varcasà èrutena lakùmyà vayasà ca garvitaþ | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ pradàtumevàbhyudito na yàcituü kathaü sa bhikùàü parataècariùyati || 8.57

ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ Vaüèastha èucau èayitvà èayane hiraõmaye prabodhyamàno nièi tåryanisvanaiþ | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ kathaü vata svapsyati so 'dya me vratã pañaukadeèàütarite mahãtale || 8.58

ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ Vaüèastha imaü vilàpaü karuõaü nièamya tà bhujaiþ pariùvajya parasparaü striyaþ | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ vilocanebhyaþ salilàni tatyajurmadhåni puùpebhya iverità latàþ || 8.59

163 Buddha-carita

ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ Vaüèastha tato dharàyàmapatadyaèodharà vicakravàkeva rathàügasàhvayà | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ èanaièca tattadvilalàpa viklavà muhurmuhurgadgadaruddhayà girà || 8.60

ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ Vaüèastha sa màmanàthàü sahadharmacàriõãmapàsya dharmaü yadi kartumicchati | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ kuto 'sya dharmaþ sahadharmacàriõãü vinà tapo yaþ paribhoktumicchati || 8.61

ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ Vaüèastha èÔõoti nånaü sa na pårvapàrthivàn mahàsudarèaprabhÔtãn pitàmahàn | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ vanàni patnãsahitànupeyuùastathà sa dharmaü madÔte cikãrùati || 8.62

ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ Vaüèastha makheùu và vedavidhànasaüskÔtau na daüpatã paèyati dãkùitàvubhau | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ samaü bubhukùå parato 'pi tatphalaü tato 'sya jàto mayi dharmamatsaraþ || 8.63

ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ Vaüèastha dhruvaü sa jànan mama dharmavallabho manaþ priye 'pyàkalahaü muhurmithaþ | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ sukhaü vibhãrmàmapahàya rosaõàü maheüdraloke 'psaraso jighÔkùati || 8.64

ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ Vaüèastha iyaü tu ciütà mama kãdÔèaü nu tà vapurguõaü bibhrati tatra yoùitaþ | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ vane yadarthaü sa tapàüsi tapyate èriyaü ca hitvà mama bhaktimeva ca || 8.65

ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ Vaüèastha na khalviyaü svargasukhàya me spÔhà na tajjanasyàtmavato 'pi durlabham | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ sa tu priyo màmiha và paratra và kathaü na jahyàditi me manorathaþ || 8.66

ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ Vaüèastha abhàginã yadyahamàyatekùaõaü èucismitaü bharturudãkùituü mukham | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ na maüdabhàgyo 'rhati ràhulo 'pyayaü kadàcidaüke parivartituü pituþ || 8.67

ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ Vaüèastha aho nÔèaüsaü sukumàravarcasaþ sudàruõaü tasya manasvino manaþ | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ kalapralàpaü dviùato 'pi harùaõaü èièuü sutaü yastyajatãdÔèaü svataþ || 8.68

ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ Vaüèastha mamàpi kàmaü hÔdayaü sudàruõaü èilàmayaü vàpyayasàpi và kÔtam | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ anàthavacchrãrahite sukhocite vanaü gate bhartari yanna dãryate || 8.69

164 Buddha-carita

ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ Vaüèastha itãha devã patièokamårchità ruroda dadhyau vilalàpa càsakÔt | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ svabhàvadhãràpi hi sà satã èucà dhÔtiü na sasmàra cakàra no hriyam || 8.70

ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ Vaüèastha tatastathà èokavilàpaviklavàü yaèodharàü prekùya vasuüdharàgatàm | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ mahàraviüdairiva vÔùñitàóitairmukhaiþ savàùpairvanità vicukruèuþ || 8.71

ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ Vaüèastha samàptajàpyaþ kÔtahomamaügalo nÔpastu devàyatanàdviniryayau | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐ ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ janasya tenàrttaraveõa càhataècacàla vajradhvanineva vàraõaþ || 8.72

ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ Vaüèastha nièàmya ca cchaüdakakaüthakàvubhau sutasya saüèrutya ca niècayaü sthiram | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ papàta èokàbhihato mahãpatiþ èacãpatervÔtta ivotsave dhvajaþ || 8.73

ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ Vaüèastha tato muhårtaü sutaèokamohito janena tulyàbhijanena dhàritaþ | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ nirãkùya dÔùñyà jalapårõayà hayaü mahãtalastho vilalàpa pàrthivaþ || 8.74

ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ Vaüèastha bahåni kÔtvà samare priyàõi me mahattvayà kaüthaka vipriyaü kÔtam | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ guõapriyo yena vane sa me priyaþ priyo 'pi sannapriyavat praceritaþ || 8.75

ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ Vaüèastha tadadya màü và naya tatra yatra sa vraja drutaü và punarenamànaya | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ Ôte hi tasmànmama nàsti jãvitaü vigàóharogasya sadauùadhàdiva || 8.76

ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ Vaüèastha suvarõaniùñhãvini mÔtyunà hÔte suduùkaraü yanna mamàra sÔüjayaþ | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ ahaü punardharmaratau sute gate 'mumukùuràtmànamanàtmavàniva || 8.77

ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ Vaüèastha vibhordaèakùatrakÔtaþ prajàpateþ paràparajÿasya vivasvadàtmanaþ | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ priyeõa putreõa satà vinàkÔtaü kathaü na muhyeddhi mano manorapi || 8.78

ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ Vaüèastha ajasya ràjÿastanayàya dhãmate naràdhipàyeüdrasakhàya me spÔhà | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ gate vanaü yastanaye divaü gato na moghavàùpaþ kÔpaõaü jijãva ha || 8.79

165 Buddha-carita

ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ Vaüèastha pracakùva me bhadra tadàèramàjiraü hÔtastvayà yatra sa me jalàüjaliþ | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ ime parãpsaüti hi te pipàsavo mamàsavaþ pretagatiü yiyàsavaþ || 8.80

ÛÛÛÛÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ Puùpitàgrà iti tanayaviyogajàtaduþkhaü kùitisadÔèaü sahajaü vihàya dhairyam | ÛÛÛÛÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ daèaratha iva ràmaèokavaèyo bahu vilalàpa nÔpo visaüjÿakalpaþ || 8.81

ÛÛÛÛÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ Puùpitàgrà èrutavinayaguõànvitastatastaü matisacivaþ pravayàþ purohitaèca | ÛÛÛÛÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ avadhÔtamidamåcaturyathàvanna ca paritaptamukhau na càpyaèokau || 8.82

ÛÛÛÛÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ Puùpitàgrà tyaja naravara èokamehi dhairyaü kudhÔtirivàrhasi dhãra nàèru moktum | ÛÛÛÛÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ srajamiva mÔditàmapàsya lakùmãü bhuvi bahavo hi nÔpà vanànyatãyuþ || 8.83

ÛÛÛÛÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ Puùpitàgrà api ca niyata eùa tasya bhàvaþ smara vacanaü tadÔùeþ puràsitasya | ÛÛÛÛÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ na hi sa divi na cakravartiràjye kùaõamapi vàsayituü sukhena èakyaþ || 8.84

ÛÛÛÛÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ Puùpitàgrà yadi tu nÔvara kàrya eva yatnastvaritamudàhara yàvadatra yàvaþ | ÛÛÛÛÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ bahuvidhamiha yuddhamastu tàvattava tanayasya vidheèca tasya tasya || 8.85

ÛÛÛÛÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ Puùpitàgrà narapatiratha tau èaèàsa tasmàddrutamita eva yuvàmabhiprayàtam | ÛÛÛÛÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ na hi mama hÔdayaü prayàti èàütiü vanaèakuneriva putralàlasasya || 8.86

ÛÛÛÛÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÛ Puùpitàgrà paramamiti nareüdraèàsanàttau yayaturamàtyapurohitau vanaü tat | ÛÛÛÛÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ kÔtamiti savadhåjanaþ sadàro nÔpatirapi pracakàra èeùakàryam || 8.87

iti èrãbuddhacarite mahàkàvye 'ütaþpuravilàpo nàmàùñamaþ sargaþ || 8 ||

166 Buddha-carita

Book IX [Kumàrànveùaõo]

ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Kãrti) tatastadà maütripurohitau tau vàùpapratodàbhihatau nÔpeõa | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ viddhau sadaèvàviva sarvayatnàtsauhàrdaèãghraü yayaturvanaü tat || 9.1

ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Premà) tamàèramam jàtaparièramau tàvupetya kàle sadÔèànuyàtrau | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ ràjarddhimutsÔjya vinãtaceùñàvupeyaturbhàrgavadhiùõyameva || 9.2

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Sàlà) tau nyàyatastaü pratipåjya vipraü tenàrcitau tàvapi cànuråpam | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ kÔtàsanau bhàrgavamàsanasthaü chittvà kathàmåcaturàtmakÔtyam || 9.3

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Ràmà) èuddhaujasaþ èuddhavièàlakãrterikùvàkuvaüèaprabhavasya ràjÿaþ | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ imaü janaü vettu bhavànadhãraü èrutagrahe maütraparigrahe ca || 9.4

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Sàlà) tasyeüdrakalpasya jayaütakalpaþ putro jaràmÔtyubhayaü titãrùuþ | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ ihàbhyupetaþ kila tasya hetoràvàmupetau bhagavànavaitu || 9.5

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Indravajrà) tau so 'bravãdasti sa dãrghabàhuþ pràptaþ kumàro na tu nàvabuddhaþ | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ dharmo 'yamàvartaka ityavetya yàtastvaràóàbhimukho mumukùuþ || 9.6

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Bàlà) tasmàttatastàvupalabhya tattvaü taü vipramàmaüttya tadaiva sadyaþ | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ khinnàvakhinnàviva ràjaputraþ prasasratustena yataþ sa yàtaþ || 9.7

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Màyà) yàütau tatastau sÔjayà vihãnamapaèyatàü taü vapuùà jvalaütam | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ nÔpopaviùñaü pathi vÔkùamåle såryaü ghanàbhogamiva praviùñam || 9.8

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Màyà) yànaü vihàyopayayau tatastaü purohito maütradhareõa sàrdham | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ yathà vanasthaü sahavàmadevo ràmaü didÔkùurmuniraurvaèeyaþ || 9.9

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Bhadrà) tàvarcayàmàsaturarhatastaü divãva èukràügirasau maheüdram | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ pratyarcayàmàsa sa càrhatastau divãva èukràügirasau maheüdraþ || 9.10

167 Buddha-carita

ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Upendravajrà) kÔtàbhyanujÿàvabhitastatastau niùãdatuþ èàkyakuladhvajasya | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ virejatustasya ca saünikarùe punarvaså yogagatàviveüdoþ || 9.11

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Buddhi) taü vÔkùamålasthamabhijvalaütaü purohito ràjasutaü babhàùe | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ yathopaviùñaü divi pàrijàte vÔhaspatiþ èakrasutaü jayaütam || 9.12

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Sàlà) tvacchokaèalye hÔdayàvagàóhe mohaü gato bhåmitale muhårtam | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ kumàra ràjà nayanàübuvarùo yattvàmavocattadidaü nibodha || 9.13

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Màyà) jànàmi dharmaü prati niècayaü te paraimi te 'cyàvinametamartham | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ ahaü tvakàle vanasaüèrayàtte èokàgninàgnipratimena dahye || 9.14

ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (»ddhi) tadehi dharmapriya matpriyàrthaü dharmàrthameva tyaja buddhimetàm | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ ayaü hi mà èokarayaþ pravÔddho nadãrayaþ kålamivàbhihaüti || 9.15

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Bhadrà) meghàübukakùàdriùu yà hi vÔttiþ samãraõàrkàgnimahàèanãnàm | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ tàü vÔttimasmàsu karoti èoko vikarùaõocchoùaõadàhabhedaiþ || 9.16

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Sàlà) tadbhuükùva tàvadvasudhàdhipatyaü kàle vanaü yàsyasi èàstradÔùñe | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ aniùñabaüdhau kuru màpyupekùàü sarveùu bhåteùu dayà hi dharmaþ || 9.17

ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Premà) na caiùa dharmo vana eva siddhaþ pure 'pi siddhirniyatà yatãnàm | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ buddhièca yatnaèca nimittamatra vanaü ca liügaü ca hi bhãrucihnam || 9.18

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Indravajrà) maulãdharairaüsaviùaktahàraiþ keyåraviùñabdhabhujairnareüdraiþ1 | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ lakùmyaükamadhye parivartamànaiþ pràpto gÔhasthairapi mokùadharmaþ || 9.19

1 Cowell's edition reads: keyåraviùñabdhasrajair, which means we would have to understand - sr- as not making position, which goes against the Aèvaghoùa's normal prosody.

168 Buddha-carita

ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Haüsã) dhruvànujau yau balivajrabàhå vaibhràjamàùàóhamathàütidevam | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ videharàjaü janakaü tathaiva pàkadrumaü senajitaèca ràjÿaþ || 9.20

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Sàlà) etàn gÔhasthàn nÔpatãnavehi naiþèreyase dharmavidhau vinãtàn | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ ubhe 'pi tasmàdyugapadbhajasva cittàdhipatyaü ca nÔpaèriyaü ca || 9.21

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Màyà) icchàmi hi tvàmupaguhya gàóhaü kÔtàbhiùekaü salilàrdrameva | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ dhÔtàtapatraü samudãkùamàõastenaiva harùeõa vanaü praveùñum || 9.22

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Indravajrà) ityabravãdbhåmipatirbhavaütaü vàkyena vàùpagrathitàkùareõa | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ èrutvà bhavànarhati tatpriyàrthaü snehena tatsnehamanuprayàtum || 9.23

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Bàlà) èokàübhasi tvatprabhave hyagàdhe duþkhàrõave majjati èàkyaràjaþ | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ tasmàttamuttàraya nàthahãnaü niràèrayaü magnamivàrõave gàm || 9.24

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Bàlà) bhãùmeõa gaügodarasaübhavena ràmeõa ràmeõa ca bhàrgaveõa | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ èrutvà kÔtaü karma pituþ priyàrthaü pitustvamapyarhasi kartumiùñam || 9.25

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Buddhi) saüvardhayitrãü ca samehi devãmagastyajuùñàü dièamaprayàtàm | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ pranaùñavatsàmiva vatsalàü gàmajasramàrttàü karuõaü rudaütãü1 || 9.26

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Indravajrà) haüsena haüsãmiva viprayuktàü tyaktàü gajeneva vane kareõum | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ àrttàü sanàthàmapi nàthahãnàü tràtuü vadhåmarhasi darèanena || 9.27

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Indravajrà) ekaü sutaü bàlamanarhaduþkhaü saütàpamantargatamudvahantam2 | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ taü ràhulaü mokùaya baüdhuèokàd ràhåpasargàdiva pårõacaüdram || 9.28

1 Cowell's edition reads: kalituü na càrhasi, which would give Vaüèastha. This is not impossible in Upajàti verses; but it goes against Aèvaghoùa's normal prosody. 2 Cowell's edition is corrupt here, he reads: saütàpasaütapta [...... ].

169 Buddha-carita

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Indravajrà) èokàgninà tvadviraheüdhanena niþèvàsadhåmena tamaþèikhena | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ tvaddarèanàyarchati dahyamànaþ so 'ütaþpuraü caiva puraü ca kÔtsnam || 9.29

ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Kãrti) sa bodhisattvaþ paripårõasattvaþ èrutvà vacastasya purohitasya | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ dhyàtvà muhårtaü guõavadguõajÿaþ pratyuttaraü praèritamityuvàca || 9.30

ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Màlà) avaimi bhàvaü tanayaprasaktaü vièeùato yo mayi bhåmipasya | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ jànannapi vyàdhijaràvipadbhyo bhãtastvagatyà svajanaü tyajàmi || 9.31

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Ràmà) draùñuü priyaü kaþ svajanaü hi necchennàsau yadi syàtpriyaviprayogaþ | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ yadà tu bhåtvàpi bhavedviyogastato guruü snigdhamapi tyajàmi || 9.32

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Indravajrà) maddhetukaü yattu naràdhipasya èokaü bhavànarhati na priyaü me | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ yatsvapnabhåteùu samàgameùu saütapyate bhàvini viprayogaiþ || 9.33

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Indravajrà) evaü ca te niècayametu buddhirdÔùñvà vicitraü vividhapracàram | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ saütàpaheturna suto na baüdhurajÿànanaimittika eùa tàpaþ || 9.34

ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Haüsã) yadàdhvagànàmiva saügatànàü kàle viyogo niyataþ prajànàm | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ pràjÿo janaþ ko nu bhajeta èokaü baüdhupriyaþ sannapi baüdhuhãnaþ || 9.35

ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Màlà) ihaiti hitvà svajanaü paratra pralabhya cehàpi punaþ prayàti | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ gatvàpi tatràpyaparatra gacchetyevaü jano yogini ko 'nurodhaþ || 9.36

ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Kãrti) yadà ca garbhàtprabhÔti pravÔttaþ sarvàsv avasthàsu vadhàya mÔtyuþ1 | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛ kasmàdakàle vanasaüèrayaü me putrapriyastatra bhavàn avocat || 9.37

1 Cowell's edition is corrupt here, he reads: yadà ca garbhàtprabhÔti prajànàü vadhàya [.. ..] nubadhàya mÔtyuþ.

170 Buddha-carita

ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Kãrti) bhavatyakàlo viùayàbhipattau kàlastathaivàbhividhau pradiùñaþ | 9.38 ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ kàlo jagatkarùati sarvakàlànarcàrhake èreyasi sarvakàlaþ ||

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Màyà) ràjyaü mumukùurmayi yacca ràjà tadapyudàraü sadÔèaü pituèca | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ pratigrahãtuü mama na kùamaü tu lobhàdapathyànnamivàturasya || 9.39

ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Premà) kathaü nu mohàyatanaü nÔpatvaü kùamaü prapattuü viduùà nareõa | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ sodvegatà yatra madaþ èramaèca paropacàreõa ca dharmapãóà || 9.40

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Vàõã) jàübånadaü harmyamiva pradãptaü viùeõa saüyuktamivottamànnam | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ gràhàkulaü càmbviva sàravindaü ràjyaü hi ramyaü vyasanàèrayaü ca1 || 9.41

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Indravajrà) itthaü ca ràjyaü na sukhaü na dharmaþ pårve yathà jàtaghÔõà nareüdràþ | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ vayaþprakarùe 'parihàryaduþkhe ràjyàni muktvà vanameva jagmuþ || 9.42

ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Haüsã) varaü hi bhuktàni tÔõànyaraõye toùaü paraü ratnamivopaguhya | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ sahoùitaü èrãsulabhairna caiva doùairadÔèyairiva kÔùõasarpaiþ || 9.43

ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (ârdrà) èlàghyaü hi ràjyàni vihàya ràjÿàü dharmàbhilàùeõa vanaü praveùñum | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ bhagnapratijÿasya na tåpapannaü vanaü parityajya gÔhaü praveùñum || 9.44

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Bàlà) jàtaþ kule ko hi naraþ sasattvo dharmàbhilàùeõa vanaü praviùñaþ | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ kàùàyamutsÔjya vimuktalajjaþ puraüdarasyàpi puraü èrayeta || 9.45

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Indravajrà) lobhàddhi mohàdathavà bhayena yo vàütamannaü punaràdadãta | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ lobhàtsa mohàdathavà bhayena saütyajya kàmàn punaràdadãta || 9.46

1 Cowell's edition is corrupt here, he reads: gràhàkulaü ca sthitaü [...... ] ramyaü vyasanàèrayaü ca. The following verses, missing in Cowell's edition are supplied from Johnson's edition.

171 Buddha-carita

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Indravajrà) yaèca pradãptàccharaõàtkathaücinniùkramya bhåyaþ pravièettadeva | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ gàrhasthyamutsÔjya sa dÔùñadoùo mohena bhåyo 'bhilaùedgrahãtum || 9.47

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Màyà) yà ca èrutirmokùamavàptavanto nÔpà gÔhasthà iti naitadasti | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ èamapradhànaþ kva ca mokùadharmo daüóapradhànaþ kva ca ràjadharmaþ || 9.48

ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Haüsã) èame ratiècecchithilaü ca ràjyaü ràjye matiècecchamaviplavaèca | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ èamaèca taikùõyaü ca hi nopapannaü èãtoùõayoraikyamivodakàgnyoþ || 9.49

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Bàlà) tanniècayàdvà vasudhàdhipàste ràjyàni muktvà èamamàptavaütaþ | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ ràjyàügità và nibhÔtendriyatvàdanaiùñhike mokùakÔtàbhimànàþ || 9.50

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Indravajrà) teùàü ca ràjye 'stu èamo yathàvatpràpto vanaü nàhamaniècayena | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ chittvà hi pàèaü gÔhabaüdhusaüjÿaü muktaþ punarna pravivikùurasmi || 9.51

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Indravajrà) ityàtmavijÿànaguõànuråpaü muktaspÔhaü hetumadårjitaü ca | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ èrutvà nareüdràtmajamuktavantaü pratyuttaraü maütradharo 'pyuvàca || 9.42 (9.52)

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Indravajrà) yo niècayo maütravarastavàyaü nàyaü na yukto na tu kàlayuktaþ | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ èokàya hitvà pitaraü vayaþsthaü syàddharmakàmasya hi te na dharmaþ || 9.43 (9.53)

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Indravajrà) nånaü ca buddhistava nàtisåkùmà dharmàrthakàmeùvavicakùaõà và | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ hetoradÔùñasya phalasya yastvaü pratyakùamarthaü paribhåya yàsi || 9. 44 (9.54)

ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Kãrti) punarbhavo 'stãti ca kecidàhurnàstãti kecinniyatapratijÿàþ | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ evaü yadà saüèayito 'yamarthastasmàt kùamaü bhoktumupasthità èrãþ || 9.45 (9.55)

172 Buddha-carita

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Sàlà) bhåyaþ pravÔttiryadi kàcidasti raüsyàmahe tatra yathopapattau | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ atha pravÔttiþ parato na kàcitsiddho 'prayatnàjjagato 'sya mokùaþ || 9.46 (9.56)

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Indravajrà) astãti kecitparalokamàhurmokùasya yogaü na tu varõayaüti | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ agneryathà hyuùõamapàü dravatvaü tadvatpravÔttau prakÔtiü vadaüti || 9.47 (9.57)

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Bhadrà) kecitsvabhàvàditi varõayaüti èubhàèubhaü caiva bhavàbhavau ca | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ svàbhàvikaü sarvamidaü ca yasmàdato 'pi mogho bhavati prayatnaþ || 9.48 (9.58)

ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Màlà) yadiüdriyàõàü niyataþ pracàraþ priyàpriyatvaü viùayeùu caiva | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ saüyujyate yajjarayàrttibhièca kastatra yatno nanu sa svabhàvaþ || 9.49 (9.59)

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Indravajrà) adbhirhutàèaþ èamamabhyupaiti tejàüsi càpo gamayaüti èoùam | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ bhinnàni bhåtàni èarãrasaüsthànyaikyaü ca dattvà jagadudvahaüti || 9.50 (9.60)

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Sàlà) yatpàõipàdodarapÔùñhamårdhnà nirvartate garbhagatasya bhàvaþ | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ yadàtmanastasya ca tena yogaþ svàbhàvikaü tatkathayaüti tajjÿàþ || 9.51 (9.61)

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Buddhi) kaþ kaüñakasya prakaroti taikùõyaü vicitrabhàvaü mÔgapakùiõàü và | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ svabhàvataþ sarvamidaü pravÔttaü na kàmakàro 'sti kutaþ prayatnaþ || 9.52 (9.62)

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Sàlà) sargaü vadaütãèvaratastathànye tatra prayatne puruùaùya ko 'rthaþ | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ ya eva heturjagataþ pravÔttau heturnivÔttau niyataþ sa eva || 9.53 (9.63)

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Indravajrà) kecidvadaütyàtmanimittameva pràdurbhavaü caiva bhavakùayaü ca | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ pràdurbhavaü tu pravadaütyayatnàdyatnena mokùàdhigamaü bruvaüti || 9.54 (9.64)

173 Buddha-carita

ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Kãrti) naraþ pit®õàmanÔõaþ prajàbhirvedairÔùãõàü kratubhiþ suràõàm | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ utpadyate sàrdhamÔõaistribhistairyasyàsti mokùaþ kila tasya mokùaþ || 9.55 (9.65)

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Ràmà) ityevametena vidhikrameõa mokùaü sayatnasya vadaüti tajjÿàþ | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ prayatnavaüto 'pi hi vikrameõa mumukùavaþ khedamavàpnuvaüti || 9.56 (9.66)

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Indravajrà) tatsaumya mokùe yadi bhaktirasti nyàyena sevasva vidhiü yathoktam | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ evaü bhaviùyatyupapattirasya saütàpanàèaèca naràdhipasya || 9.57 (9.67)

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Vàõã) yà ca pravÔttà bhavadoùabuddhistapovanebhyo bhavanaü praveùñum | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ tatràpi ciütà tava tàta mà bhåt pårve 'pi jagmuþ svagÔhaü vanebhyaþ || 9.58 (9.68)

ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Upendravajrà) tapovanastho 'pi vÔtaþ prajàbhirjagàma ràjà puramaübarãùaþ | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ tathà mahãü viprakÔtàmanàryaistapovanàdetya rarakùa ràmaþ || 9.59 (9.69)

ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Màlà) tathaiva èàlvàdhipatirdrumàkùo vanàtsasånuþ svapuraü pravièya | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ brahmarùibhåtaèca munervaèiùñhàddadhre èriyaü sàükÔtiraütidevaþ || 9.60 (9.70)

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Bhadrà) evaüvidhà dharmayaèaþpradãptà vanàni hitvà bhavanànyabhãyuþ | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ tasmànna doùo 'sti gÔhaü praveùñuü tapovanàddharmanimittameva || 9.61 (9.71)

ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ Vaüèastha tato vacastasya nièamya maütriõaþ priyaü hitaü caiva nÔpasya cakùuùaþ | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ anånamavyastamasaktamadrutaü dhÔtau sthito ràjasuto 'bravãdvacaþ || 9.62 (9.72)

ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ Vaüèastha ihàsti nàstãti ya eùa saüèayaþ parasya vàkyairna mamàtra niècayaþ | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ avetya tattvaü tapasà èamena và svayaü grahãùyàmi yadatra niècitam || 9.63 (9.73)

ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ Vaüèastha na me kùamaü saügaèataü hi darèanaü grahãtumavyaktaparaü paràhatam | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ buddhaþ parapratyayato hi ko vrajejjano 'üdhakàre 'üdha ivàüdhadeèitaþ || 9.64 (9.74)

174 Buddha-carita

ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ Vaüèastha adÔùñatattvasya sato 'pi kiü tu me èubhàèubhe saüèayite èubhe matiþ | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ vÔthàpi khedo 'pi varaü èubhàtmanaþ sukhaü na tattve 'pi vigarhitàtmanaþ || 9.65 (9.75)

ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ Vaüèastha imaü tu dÔùñvàgamamavyavasthitaü yaduktamàptaistadavehi sàdhviti | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ prahãõadoùatvamavehi càptatàü prahãõadoùo hyanÔtaü na vakùyati || 9.66 (9.76)

ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ Vaüèastha gÔhapraveèaü prati yacca me bhavànuvàca ràmaprabhÔtãn nidarèanam | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ na te pramàõaü na hi dharmaniècayeùvalaü pramàõàya parikùatavratàþ || 9.67 (9.77)

ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ Vaüèastha tadevamapyeva ravirmahãü patedapi sthiratvaü himavàn giristyajet | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ adÔùñatattvo viùayonmukheüdriyaþ èrayeya na tveva gÔhàn pÔthagjanaþ || 9.68 (9.78)

ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ Vaüèastha ahaü vièeyaü jvalitaü hutàèanaü na càkÔtàrthaþ pravièeyamàlayam | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ iti pratijÿàü sa cakàra garvito yatheùñamutthàya ca nirmamo yayau || 9.69 (9.79)

ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ Vaüèastha tataþ savàùpau sacivadvijàvubhau nièamya tasya sthirameva niècayam | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ viùaõõavaktràvanugamya duþkhitau èanairagatyà purameva jagmatuþ || 9.70 (9.80)

ÜÜÜ ÛÛÛÛÜÛÜÛÜÜÐÐÜÜÜ,ÛÛÛÛÜÛÜÛÜÜ Praharùiõã tatsnehàdatha nÔpateèca bhaktitastau sàpekùaü pratiyayatuèca tasthatuèca | ÜÜÜ,ÛÛÛÛÜÛÜÛÜÜÐÐÜÜÜ,ÛÛÛÛÜÛÜÛÜÜ durdharùaü ravimiva dãptamàtmabhàsà taü draùñuü na hi pathi èekaturna moktum || 9.71 (9.81)

ÜÜÜ,ÛÛÛÛÜÛÜÛÜÜÐÐÜÜÜ ÛÛÛÛÜÛÜÛÜÜ Praharùiõã tau jÿàtuü paramagatergatiü tu tasya pracchannàüècarapuruùàÿchucãn vidhàya | ÜÜÜ,ÛÛÛÛÜÛÜÛÜÜÐÐÜÜÜ,ÛÛÛÛÜÛÜÛÜÛ ràjànaü priyasutalàlasaü nu gatvà drakùyàvaþ kathamiti jagmatuþ kathaücit || 9.72 (9.82)

iti èrãbuddhacarite mahàkàvye kumàrànveùaõo nàma navamaþ sargaþ || 9 ||

175 Buddha-carita

Book X [øreõyàbhigamano]

ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Kãrti) sa ràjavatsaþ pÔthupãnavakùàstau havyamaütràdhikÔtau vihàya | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ uttãrya gaügàü pracalattaraügàü èrãmadgÔhaü ràjagÔhaü jagàma || 10.1

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Vàõã) èailaiþ suguptaü ca vibhåùitaü ca dhÔtaü ca påtaü ca èivaistapodaiþ | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ paücàcalàükaü nagaraü prapede èàütaþ svayaübhåriva nàkapÔùñham || 10.2

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Màyà) gàübhãryamojaèca nièàmya tasya vapuèca dãptaü puruùànatãtya | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ visismiye tatra janastadànãü sthàõuvratasyeva vÔùadhvajasya || 10.3

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Sàlà) taü prekùya yo 'nyena yayau sa tasthau yaècàtra tasthau pathi so 'nvagacchat | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ drutaü yayau yaü sadayaü sadhãraü yaþ kaècidàste sma sa cotpapàta || 10.4

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Indravajrà) kaècittamànarca janaþ karàbhyàü satkÔtya kaècicchirasà vavaüde | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ snigdhena kaècidvacasàbhyanaüdannaivaü jagàmàpratipåjya kaècit || 10.5

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Bhadrà) taü jihriyuþ prekùya vicitraveùàþ prakãrõavàcaþ pathi maunamãyuþ | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ dharmasya sàkùàdiva saünikarùànna kaècidanyàyamatirbabhåva || 10.6

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Ràmà) anyakriyàõàmapi ràjamàrge strãõàü nÔõàü và bahumànapårvam | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ tadeva kalpaü naradevasåtraü nirãkùamàõà na tu tasya dÔùñiþ || 10.7

ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Upendravajrà) bhruvau lalàñaü mukhamãkùaõaü và vapuþ karau và caraõau gatiü và | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ yadeva yastasya dadarèa tatra tadeva tasyànubabaüdha cakùuþ || 10.8

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Vàõã) dÔùñvà èubhorõabhruvamàyatàkùaü jvalaccharãraü èubhajàlahastam | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ taü bhikùuveèaü kùitipàlanàrhaü saücukùubhe ràjagÔhasya lakùmãþ || 10.9

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Ràmà) èreõyo 'tha bhartà magadhàjirasya vàhyàdvimànàdvipulaü janaugham | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ dadarèa papraccha ca tasya hetuü tatastamasmai puruùaþ èaèaüsa || 10.10

176 Buddha-carita

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Ràmà) jÿànaü paraü và pÔthivãèriyaü và viprairya ukto 'dhigamiùyatãti | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ sa eva èàkyàdhipatestanåjo nirãkùyate pravrajito janena || 10.11

ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (ârdrà) tataþ èrutàrtho manasà gatàrtho ràjà babhàùe puruùaü tameva | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ vijÿàyatàü kva pratigacchatãti tathetyathainaü puruùo 'nvagacchat || 10.12

ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Upendravajrà) alolacakùuryugamàtradarèã nivÔttavàgyaütritamaüdagàmã | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ cacàra bhikùàü sa tu bhikùuvaryo nidhàya gàtràõi calaü ca cetaþ || 10.13

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Bhadrà) àdàya bhaikùaü ca yathopapannaü yayau gireþ prasravaõaü viviktam | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ nyàyena tatràbhyavahÔtya cainanmahãdharaü pàüóavamàruroha || 10.14

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Bhadrà) tasminvane lodhravanopagåóhe mayåranàdapratipårõakuüje | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ kàùàyavàsàþ sa babhau nÔsåryo yathodayasyopari bàlasåryaþ || 10.15

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Indravajrà) tatraivamàlokya sa ràjabhÔtyaþ èreõyàya ràjÿe kathayàü cakàra | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ saüèrutya ràjà sa ca bàhumànyàttatra pratasthe nibhÔtànuyàtraþ || 10.16

ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (ârdrà) sa pàüóavaü pàüóavatulyavãryaþ èailottamaü èailasamànavarùmà | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ maulãdharaþ siühagatirnÔsiühaècalatsañaþ siüha ivàruroha || 10.17

ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (»ddhi) calasya tasyopari èÔügabhåtaü èàüteüdriyaü paèyati bodhisattvam | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ paryaükamàsthàya virocamànaü èaèàükamudyaütamivàbhrakåñàt || 10.18

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Ràmà) taü råpalakùmyà ca èamena caiva dharmasya nirmàõamivopadiùñam | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ savismayaþ praèrayavàn nareüdraþ svayaübhuvaü èakra ivopatasthe || 10.19

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Buddhi) taü nyàyato nyàyavatàü variùñhaþ sametya papraccha ca dhàtusàmyam | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ sa càpyavocatsadÔèena sàmnà nÔpaü manaþsvàsthyamanàmayaü ca || 10.20

177 Buddha-carita

ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Chàyà) tataþ èucau vàraõakarõanãle èilàtale 'sau niùasàda ràjà | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ nÔpopavièyànumataèca tasya bhàvaü vijijÿàsuridaü babhàùe || 10.21

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Vàõã) prãtiþ parà me bhavataþ kulena kramàgatà caiva parãkùità ca | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ jàtà vivakùà suta yà yato me tasmàdidaü snehavaco nibodha || 10.22

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Vàõã) àdityapårvaü vipulaü kulaü te navaü vayo dãptamidaü vapuèca | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ kasmàdiyaü te matirakrameõa bhaikùàka evàbhiratà na ràjye || 10.23

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Indravajrà) gàtraü hi te lohitacaüdanàrhaü kàùàyasaüèleùamanarhametat | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ hastaþ prajàpàlanayogya eùa bhoktuü na càrhaþ paradattamannam || 10.24

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Sàlà) tatsaumya ràjyaü yadi paitÔkaü tvaü snehàtpiturnecchasi vikrameõa | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ na ca kùamaü marùayituü matiste bhuktvàrdhamasmadviùayasya èãghram || 10.25

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Indravajrà) evaü hi na syàtsvajanàvamardaþ kàlakrameõàpi èamaèrayà èrãþ | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ tasmàtkuruùva praõayaü mayi tvaü sadbhiþ sahãyà hi satàü samÔddhiþ || 10.26

ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (ârdrà) atha tvidànãü kulagarvitatvàdasmàsu vièraübhaguõo na te 'sti | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ vyåhànyanekàni vigàhya vàõairmayà sahàyena paràÿjigãùa || 10.27

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Indravajrà) tadbuddhimatrànyataràü vÔõãùva dharmàrthakàmàn vidhivadbhajasva | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ vyatyasya ràgàdi ha hi trivargaü pretyeha vibhraüèamavàpnuvaüti || 10.28

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Indravajrà) yo hyarthadharmau paripãóya kàmaþ syàddharmakàmye paribhåya càrthaþ | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ kàmàrthayoècoparameõa dharmastyàjyaþ sa kÔtsno yadi kàükùitàrthaþ || 10.29

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Bàlà) tasmàttrivargasya niùevaõena tvaü råpametatsaphalaü kuruùva | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ dharmàrthakàmàdhigamaü hyanånaü nÔõàmanånaü puruùàrthamàhuþ || 10.30

178 Buddha-carita

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Indravajrà) tanniùphalau nàrhasi kartumetau pãnau bhujau càpavikarùaõàrhau | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ màüdhàtÔvajjetumimau hi yogyau lokàni hi trãõi hi kiü punargàm || 10.31

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Sàlà) snehena khalvetadahaü bravãmi naièvaryaràgeõa na vismayena | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ imaü hi dÔùñvà tava bhikùuveèaü jàtànukaüpo 'smyapi càgatàèruþ || 10.32

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Bàlà) tadbhuükùva bhikùàèramakàma kàmàükàle 'si kartà priyadharma dharmam | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ yàvatsvavaüèapratiråparåpaü na te jaràbhyetyabhibhåya bhåyaþ || 10.33

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Sàlà) èaknoti jãrõaþ khalu dharmamàptuü kàmopabhogeùvagatirjaràyàþ | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ ataèca yånaþ kathayaüti kàmànmadhyasya vittaü sthavirasya dharmam || 10.34

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Indravajrà) dharmasya càrthasya ca jãvaloke pratyarthibhåtàni hi yauvanàni | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ saürakùyamàõànyapi durgrahàõi kàmà yatastena yathà haraüti || 10.35

ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (ârdrà) vayàüsi jãrõàni vimarèayaüti dhãràõyavasthànaparàyaõàni | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ alpena yatnena èamàtmakàni bhavaütyagatyeva ca lajjayà ca || 10.36

ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Chàyà) ataèca lolaü viùayapradhànaü pramattamakùàütamadãrghadarèi | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ bahucchalaü yauvanamabhyatãtya nistãrya kàütàramivàèvasaüti || 10.37

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Bhadrà) tasmàdadhãraü capalapramàdi navaü vayastàvadidaü vyapaitu | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ kàmasya pårvaü hi vayaþ èaravyaü na èakyate rakùitumiüdriyebhyaþ || 10.38

ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Premà) athau cikãrùà tava dharma eva yajasva yajÿaü kuladharma eùaþ | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ yajÿairadhiùñhàya hi nàkapÔùñhaü yayau marutvànapi nàkapÔùñham || 10.39

ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ Vaüèastha suvarõakeyåravidaùñabàhavo maõipradãpojjvalacitramaulayaþ | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ nÔparùayastàü hi gatiü gatà makhaiþ èrameõa yàmeva mahàrùayo yayuþ || 10.40

179 Buddha-carita

ÜÜÜ,ÛÛÛÛÜ[ÛÜ]ÛÜÜÐÐÜÜÜ,ÛÛÛÛÜÛÜÛÜÜ Praharùiõã ityevaü magadhapatir[vaco]1 babhàùe yaþ samyagvalabhidiva dhruvaü babhàùe | ÜÜÜ,ÛÛÛÛÜÛÜÛÜÜÐÐÜÜÜ,ÛÛÛÛÜÛÜÛÜÜ tacchrutvà na sa vicacàra ràjasånuþ kailàso giririva naikacitrasànuþ || 10.41 iti èrãbuddhacarite mahàkàvye 'èvaghoùakÔte èreõyàbhigamano nàma daèamaþ sargaþ || 10 ||

1 These 2 syllables, missing in Cowell's edition (where he wrongly identifies the omission as occurring in line c), are supplied from Johnson's edition.

180 Buddha-carita

Book XI [Kàmavigarhaõo]

ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Màlà) athaivamukto magadhàdhipena suhÔnmukhena pratikålamartham | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ svastho 'vikàraþ kulaèaucaèuddhaþ èauddhodanirvàkyamidaü jagàda || 11.1

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Indravajrà) nàècaryametadbhavato 'bhidhàtuü jàtasya haryaükakule vièàle | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ yanmitrapakùe tava mitrakàma syàdvÔttireùà parièuddhavÔtteþ || 11.2

ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Màlà) asatsu maitrã svakulànuråpà na tiùñhati èrãriva viklaveùu | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ pårvaiþ kÔtàü prãtiparaüparàbhistàmeva saütastu vivardhayaüti || 11.3

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Vàõã) ye càrthakÔcchreùu bhavaüti loke samànakàryàþ suhÔdàü manuùyàþ | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ mitràõi tànãti paraimi buddhyà svasthasya vÔddhiùviha ko hi na syàt || 11.4

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Sàlà) evaü ca ye dravyamavàpya loke mitreùu dharme ca niyojayaüti | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ avàptasàràõi dhanàni teùàü bhraùñàni nàüte janayaüti tàpam || 11.5

ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Màlà) suhÔttayà càryatayà ca ràjan vibhàvya màmeva viniècayaste | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ atrànuneùyàmi suhÔttayaiva bråyàmahaü nottaramanyadatra || 11.6

ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Màlà) ahaü jaràmÔtyubhayaü viditvà mumukùayà dharmamimaü prapannaþ | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ baüdhånpriyànaèrumukhàn vihàya pràgeva kàmànaèubhasya hetån || 11.7

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Ràmà) nàèãviùebhyo 'pi tathà bibhemi naivàèanibhyo gaganàccyutebhyaþ | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ na pàvakebhyo 'nilasaühitebhyo yathà bhayaü me viùayebhya ebhyaþ || 11.8

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Indravajrà) kàmà hyanityàþ kuèalàrthacaurà riktàèca màyàsadÔèàèca loke | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ àèàsyamànà api mohayaüti cittaü nÔõàü kiü punaràtmasaüsthàþ || 11.9

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Bhadrà) kàmàbhibhåtà hi na yàüti èarma tripiùñape kiü vata martyaloke | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ kàmaiþ satÔùõasya hi nàsti tÔptiryatheüdhanairvàtasakhasya vahneþ || 11.10

181 Buddha-carita

ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Kãrti) jagatyanartho na samo 'sti kàmairmohàcca teùveva janaþ prasaktaþ | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ tattvaü viditvaivamanarthabhãruþ pràjÿaþ svayaü ko 'bhilaùedanartham || 11.11

ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (ârdrà) samudravastràmapi gàmavàpya pàraü jigãùaüti mahàrõavasya | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ lokasya kàmairna vitÔptirasti patadbhiraübhobhirivàrõavasya || 11.12

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Indravajrà) devena vÔùñe 'pi hiraõyavarùe dvãpànsamudràüècaturo 'pi jitvà | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ èakrasya càrdhàsanamapyavàpya màüdhàturàsãdviùayeùvatÔptiþ || 11.13

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Vàõã) bhuktvàpi ràjyaü divi devatànàü èatakratau vÔtrabhayàtpranaùñe | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ darpànmahàrùãnapi vàhayitvà kàmeùvatÔpto nahuùaþ papàta || 11.14

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Bàlà) aióaèca ràjà tridivaü vigàhya nãtvàpi devãü vaèamurvaèãü tàm | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ lobhàdÔùibhyaþ kanakaü jihãrùurjagàma nàèaü viùayeùvatÔptaþ || 11.15

ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Kãrti) balermaheüdraü nahuùaü maheüdràdiüdraü punarye nahuùàdupeyuþ | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ svarge kùitau và viùayeùu teùu ko vièvasedbhàgyakulàkuleùu || 11.16

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Vàõã) cãràübarà målaphalàübubhakùà jañà vahaüto 'pi bhujaügadãrghàþ | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ yairanyakàryà munayo 'pi bhagnàþ kaþ kàmasaüjÿàn mÔgayeta èatrån || 11.17

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Indravajrà) ugràyudhaècaugradhÔtàyudho 'pi yeùàü kÔte mÔtyumavàpa bhãùmàt | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ ciütàpi teùàmaèivà vadhàya tadvÔttinàü kiü punaravratànàm || 11.18

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Indravajrà) àsvàdamalpaü viùayeùu matvà saüyojanotkarùamatÔptimeva | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ sadbhyaèca garhàü niyataü ca pàpaü kaþ kàmasaüjÿaü viùamàsasàda || 11.19

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Indravajrà) kÔùyàdibhirdharmabhiranvitànàü kàmàtmakànàü ca nièamya duþkham | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ svàsthyaü ca kàmeùvakutåhalànàü kàmàn vihàtuü kùamamàtmavadbhiþ || 11.20

182 Buddha-carita

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Sàlà) jÿeyà vipatkàmini kàmasaüpatsiddheùu kàmeùu madaü hyupaiti | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ madàdakàryaü kurute na kàryaü yena kùato durgatimabhyupaiti || 11.21

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Indravajrà) yatnena labdhàþ parirakùitàèca ye vipralabhya pratiyàüti bhåyaþ | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ teùvàtmavàn yàcitakopameùu kàmeùu vidvàniha ko rameta || 11.22

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Indravajrà) anviùya càdàya ca jàtatarùà yànatyajaütaþ pariyàüti duþkham | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ loke tÔõolkàsadÔèeùu teùu kàmeùu kasyàtmavato ratiþ syàt || 11.23

ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Màlà) anàtmavaüto hÔdi yairvidaùñà vinàèamarchaüti na yàüti èarma | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ kruddhaugrasarpapratimeùu teùu kàmeùu kasyàtmavato ratiþ syàt || 11.24

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Indravajrà) asthi kùudhàrttà iva sàrameyà bhuktvàpi yànnaiva bhavaüti tÔptàþ | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ jãrõàsthikaükàlasameùu teùu kàmeùu kasyàtmavato ratiþ syàt || 11.25

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Indravajrà) ye ràjacaurodakapàvakebhyaþ sàdhàraõatvàjjanayaüti duþkham | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ teùu praviddhàmiùasaünibheùu kàmeùu kasyàtmavato ratiþ syàt || 11.26

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Indravajrà) yatra sthitànàmabhito vipattiþ èatroþ sakàèàdapi bàüdhavebhyaþ | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ hiüsreùu teùvàyatanopameùu kàmeùu kasyàtmavato ratiþ syàt || 11.27

ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Kãrti) girau vane càpsu ca sàgare ca yadbhraüèamarchaütyabhilaüghamànàþ | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ teùu drumapràgraphalopameùu kàmeùu kasyàtmavato ratiþ syàt || 11.28

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Vàõã) tãrthaiþ prayatnairvividhairavàptàþ kùaõena ye nàèamiha prayàüti | 11.29 ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ svapnopabhogapratimeùu teùu kàmeùu kasyàtmavato ratiþ syàt |

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Vàõã) yànarcayitvàpi na yàüti èarma vivardhayitvà paripàlayitvà | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ aügàrakarùapratimeùu teùu kàmeùu kasyàtmavato ratiþ syàt || 11.30

183 Buddha-carita

ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Kãrti) vinàèamãyuþ kuravo yadarthaü vÔùõyaüdhakà maithiladaüóakàèca | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ èålàsikàùñhapratimeùu teùu kàmeùu kasyàtmavato ratiþ syàt || 11.31

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Indravajrà) suüdopasuüdàvasurau yadarthamanyonyavairaprasÔtau vinaùñau | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ sauhàrdavièleùakareùu teùu kàmeùu kasyàtmavato ratiþ syàt || 11.32

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Sàlà) kàmàüdhasaüjÿàþ kÔpayà va ke ca kravyàtsu nàtmànamihotsÔjaüti | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ sapatnabhåteùvaèiveùu teùu kàmeùu kasyàtmavato ratiþ syàt || 11.33

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Indravajrà) kàmàüdhasaüjÿaþ kÔpaõaü karoti pràpnoti duþkhaü vadhabaüdhanàdi | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ kàmàrthamàèàkÔpaõastapasvã mÔtyuèramaü càrhati jãvaloke || 11.34

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Indravajrà) gãtairhriyaüte hi mÔgà vadhàya råpàrthamagnau èalabhàþ pataüti | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ matsyo giratyàyasamàmiùàrthã tasmàdanarthaü viùayàþ phalaüti || 11.35

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Indravajrà) kàmàstu bhogà iti yanmataü syàdbhogyà na kecitparigaõyamànàþ | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ vastràdayo dravyaguõà hi loke duþkhapratãkàra iti pradhàryàþ || 11.36

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Indravajrà) iùñaü hi tarùapraèamàya toyaü kùunnàèahetoraèanaü tathaiva | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ vàtàtapàübvàvaraõàya veèma kaupãnaèãtàvaraõàya vàsaþ || 11.37

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Sàlà) nidràvighàtàya tathaiva èayyà yànaü tathàdhvaèramanàèanàya | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ tathàsanaü sthànavinodanàya snànaü mÔjàrogyabalàèrayàya || 11.38

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Indravajrà) duþkhapratãkàranimittabhåtàstasmàtprajànàü viùayà na bhogyàþ | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ aènàmi bhogàniti ko 'bhyupeyàtpràjÿaþ pratãkàravidhau pravÔttàn || 11.39

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Indravajrà) yaþ pittadàhena vidahyamànaþ èãtakriyàü bhoga iti vyavasyet | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ duþkhapratãkàravidhau pravÔttaþ kàmeùu kuryàtsa hi bhogasaüjÿàm || 11.40

184 Buddha-carita

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Màyà) kàmeùvanaikàütikatà ca yasmàdato 'pi me teùu na bhogasaüjÿà | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ ya eva bhàvà hi sukhaü dièaüti ta eva duþkhaü punaràvahaüti || 11.41

ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Premà) guråõi vàsàüsyaguråõi caiva sukhàya èãte hyasukhàya gharme | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ caüdràüèavaècaüdanameva coùõe sukhàya duþkhàya bhavaüti èãte || 11.42

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Màyà) dvaüdvàni sarvasya yataþ prasaktànyalàbhalàbhaprabhÔtãni loke | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ ato 'pi naikàütasukho 'sti kaècinnaikàütaduþkhaþ puruùaþ prñhivyàm || 11.43

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Bàlà) dÔùñvà ca mièràü sukhaduþkatàü me ràjyaü ca dàsyaü ca mataü samànam | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ nityaü hasatyeva hi naiva ràjà na càpi saütapyata eva dàsaþ || 11.44

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Vàõã) àjÿà nÔpatve 'bhyadhiketi yasmàtmahàüti duþkhànyata eva ràjÿaþ | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ àsaügakàùñhapratimo hi ràjà lokasya hetoþ parikhedameti || 11.45

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Sàlà) ràjye nÔpastyàgini vaükamitre vièvàsamàgacchati cedvipannaþ | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ athàpi vièraübhamupaiti neha kiü nàma saukhyaü cakitasya ràjÿaþ || 11.46

ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (ârdrà) yadà ca jitvàpi mahãü samagràü vàsàya dÔùñaü puramekameva | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ tatràpi caikaü bhavanaü niùevyaü èramaþ paràrthe nanu ràjabhàvaþ || 11.47

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Indravajrà) ràjyo 'pi vàse yugamekameva kùutsaünirodhàya tathànnamàtrà | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ èayyà tathaikàsanamekameva èeùà vièeùà nÔpatermadàya || 11.48

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Vàõã) tuùñyarthametacca phalaü yadãùñamÔte 'pi ràjyànmama tuùñirasti | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ tuùñau ca satyàü puruùasya loke sarve vièeùà nanu nirvièeùàþ || 11.49

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Indravajrà) tannàsti kàmàn prati saüpratàryaþ kùeme èivaü màrgamanuprapannaþ | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ smÔtvà suhÔttvaü tu punaþ punarmàü bråhi pratijÿàü khalu pàlayaüti || 11.50

185 Buddha-carita

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Màyà) na hyasmyamarùeõa vanapraviùño na èatrubàõairavadhåtamauliþ | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ kÔtaspÔho nàpi phalàdhikebhyo gÔhõàmi naitadvacanaü yataste || 11.51

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Indravajrà) yo daüdaèåkaü kupitaü bhujaügaü muktvà vyavasyeddhi punargrahãtum | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ dàhàtmikàü và jvalitàü tÔõaulkàü saütyajya kàmànsa punarbhajeta || 11.52

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Bàlà) aüdhàya yaèca spÔhayedanaüdho baddhàya mukto vidhanàya vàóhyaþ | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ unmattacittàya ca kalyacittaþ spÔhàü sa kuryàdviùayàtmakàya || 11.53

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Buddhi) bhikùopabhogã vara nànukaüpyaþ kÔtã jaràmÔtyubhayaü titãrùuþ | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ ihottamaü èàütisukhaü ca yasya paratra duþkhàni ca saüvÔtàni || 11.54

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Bàlà) lakùmyàü mahatyàmapi vartamànastÔùõàbhibhåtastvanukaüpitavyaþ | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ pràpnoti yaþ èàütisukhaü na ceha paratra duþkhaü pratigÔhyate ca || 11.55

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Sàlà) evaü tu vaktuü bhavato 'nuråpaü sattvasya vÔttasya kulasya caiva | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ mamàpi voóhuü sadÔèaü pratijÿàü sattvasya vÔttasya kulasya caiva || 11.56

ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Premà) ahaü hi saüsàrarasena viddho viniþsÔtaþ èàütamavàptukàmaþ | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ neccheyamàptuü tridive 'pi ràjyaü niràmayaü kiü vata mànuùeùu || 11.57

ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ Vaüèastha trivargasevàü nÔpa yattu kÔtsnataþ paro manuùyàrtha iti tvamàttha màm | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ anartha ityàttha mamàrthadarèanaü kùayã trivargo hi na càpi tarpakaþ || 11.58

ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ Vaüèastha pade tu yasminna jarà na bhãrutà na janma naivoparamo na vàdhayaþ | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ tameva manye puruùàrthamuttamaü na vidyate yatra punaþ punaþ kriyà || 11.59

ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ Vaüèastha yadapyavocaþ paripàlyatàü jarà navaü vayo gacchati vikriyàmiti | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ aniècayo 'yaü capalaü hi dÔèyate jaràpyadhãrà dhÔtimacca yauvanam || 11.60

186 Buddha-carita

ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ Vaüèastha svakarmadakùaèca yadà tu ko jagadvayaþsu sarveùu ca saüvikarùati | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ vinàèakàle kathamavyavasthite jarà pratãkùyà viduùà èamepsunà || 11.61

ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ Vaüèastha jaràyudho vyàdhivikãrõasàyako yadàütako vyàdha ivàèritaþ sthitaþ | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ prajàmÔgàn bhàgyavanàèritàüstudan vayaþprakarùaü prati ko manorathaþ || 11.62

ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ Vaüèastha suto yuvà và sthaviro 'thavà èièustathà tvaràvàniha kartumarhati | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ yathà bhaveddharmavataþ kÔpàtmanaþ pravÔttiriùñà vinivÔttireva và || 11.63

ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ Vaüèastha yadàttha và dãptaphalàü kulocitàü kuruùva dharmàya makhakriyàmiti | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ namo makhebhyo na hi kàmaye sukhaü parasya duþkhakriyayàpadièyate || 11.64

ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ Vaüèastha paraü hi haütuü vivaèaü phalepsayà na yuktaråpaü karuõàtmanaþ sataþ | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ kratoþ phalaü yadyapi èàèvataü bhavet tathàpi kÔtvà kimupakùayàtmakam || 11.65

ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ Vaüèastha bhavecca dharmo yadi nàparo vidhirvratena èãlena manaþèamena và | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ tathàpi naivàrhati sevituü kratuü vièasya yasmin paramucyate phalam || 11.66

ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ Vaüèastha ihàpi tàvatpuruùasya tiùñhataþ pravartate yatparahiüsayà sukham | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ tadapyaniùñaü saghÔõasya dhãmato bhavàütare kiü vata yanna dÔèyate || 11.67

ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ Vaüèastha na ca pratàryo 'smi phalapravÔttaye bhaveùu ràjan ramate na me manaþ | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ latà ivàübhodharavÔùñitàóitàþ pravÔttayaþ sarvagatà hi caücalà || 11.68

ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ Vaüèastha ihàgataècàhamito didÔkùayà muneraràóasya vimokùavàdinaþ | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ prayàmi càdyaiva nÔpàstu te èivaü vacaþ kùamethàþ èamatattvaniùñhuram || 11.69

ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ Vaüèastha atheüdravaddivyava èaèvadarkavadguõairava èreya ihàva gàmava | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ avàyuràryairava satsutàn ava èriyaèca ràjannava dharmamàtmanaþ || 11.70

187 Buddha-carita

ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ Vaüèastha himàriketådbhavasaüplavàütare yathà dvijo yàti vimokùayaüstanum | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ himàrièatruü kùayaèatrughàtinastathàütare yàhi vimocayanmanaþ || 11.71

ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ Vaüèastha nÔpo 'bravãtsàüjaliràgataspÔho yatheùñamàpnoti bhavànavighnataþ | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ avàpya kàle kÔtakÔtyatàmimàü mamàpi kàryo bhavatà tvanugrahaþ || 11.72

ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ Vaüèastha sthiraü pratijÿàya tatheti pàrthive tataþ sa vaièvaütaramàèramaü yayau | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ parivrajaütaü samudãkùya vismito nÔpo 'pi ca pràpurimaü giriü vrajan || 11.73 iti èrãbuddhacarite mahàkàvye 'èvaghoùakÔte kàmavigarhaõo nàmaikàdaèaþ sargaþ || 11 ||

188 Buddha-carita

Book XII [Aràóadarèano]

ÛÜÛÛÐÛÜÜÜÐÐÛÜÜÜÐÛÜÛÜ pathyà øloka1 tataþ èamavihàrasya munerikùvàkucaüdramàþ | ÛÜÜÜÐÛÜÜÜÐÐÛÛÜÜÐÛÜÛÜ aràóasyàèramaü bheje vapuùà pårayanniva || 12.1

ÛÜÜÛÐÛÜÜÜÐÐÜÜÜÜÐÛÜÛÜ sa kàlàmasagotreõa tenàlokyaiva dårataþ | ÜÜÜÛÐÛÜÜÜÐÐÛÜÛÛÐÛÜÛÜ uccaiþ svàgatamityuktaþ samãpamupajagmivàn || 12.2

ÜÛÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÛÜÜÐÛÜÛÜ tàvubhau nyàyataþ pÔùñvà dhàtusàmyaü parasparam | ÜÜÜÜÐÛÜÜÜÐÐÛÜÜÜÐÛÜÛÜ dàravyormedhyayorvÔùyoþ èucau deèe niùãdatuþ || 12.3

ÛÜÜÜÐÛÛÛÜÐÐÜÛÜÛÐÛÜÛÜ navipulà tamàsãnaü nÔpasutaü so 'bravãnmunisattamaþ | ÛÛÜÛÐÛÜÜÜÐÐÜÛÜÜÐÛÜÛÜ bahumànavièàlàbhyàü darèanàbhyàü pibanniva2 || 12.4

ÛÛÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÜÜÛÐÛÜÛÜ viditaü me yathà saumya niùkràüto bhavanàdasi | ÜÜÜÛÐÛÜÜÜÐÐÜÜÜÛÐÛÜÛÜ chittvà snehamayaü pàèaü pàèaü dÔpta iva dvipaþ || 12.5

ÜÛÜÛÐÛÜÜÜÐÐÜÜÜÛÐÛÜÛÜ sarvathà dhÔtimaccaiva pràjÿaü caiva manastava | ÜÜÜÜÐÛÜÜÜÐÐÛÜÛÛÐÛÜÛÜ yastvaü pràptaþ èriyaü tyaktvà latàü viùaphalàmiva || 12.6

ÜÜÜÜÐÛÛÛÜÐÐÜÜÜÜÐÛÜÛÜ navipulà nàècaryaü jãrõavayaso yajjagmuþ pàrthivà vanam | ÛÜÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÜÜÜÐÛÜÛÜ apatyebhyaþ èriyaü dattvà bhuktocchiùñàmiva srajam || 12.7

ÛÜÜÛÐÛÜÜÜÐÐÛÜÛÛÐÛÜÛÜ idaü me matamàècaryaü nave vayasi yadbhavàn | ÛÜÜÜÐÛÜÜÜÐÐÛÜÛÛÐÛÜÛÜ abhuktveva èriyaü pràptaþ sthito viùayagocare || 12.8

ÜÜÜÛÐÛÜÜÜÐÐÛÛÜÜÐÛÜÛÜ tadvijÿàtumimaü dharmaü paramaü bhàjanaü bhavàn | ÜÛÜÛÐÛÜÜÜÐÐÜÜÜÜÐÛÜÛÜ jÿànapårvamadhiùñhàya èãghraü duþkhàrõavaü tara || 12.9

1 The pathyà form of the metre should be presumed in the øloka verses unless otherwise indicated. 2 Written pivanniva in the text, which must be a misprint.

189 Buddha-carita

ÜÜÜÛÐÛÜÜÜÐÐÜÜÜÜÐÛÜÛÜ èiùye yadyapi vijÿàte èàstraü kàlena vartate | ÜÜÜÛÐÛÜÜÜÐÐÛÛÜÜÐÛÜÛÜ gàübhãryàdvyavasàyàcca suparãkùyo bhavàn mama || 12.10

ÛÛÜÛÐÛÜÜÜÐÐÜÜÛÛÐÛÜÛÜ iti vàkyamaràóasya vijÿàya sa naràdhipaþ | ÛÜÛÛÐÛÜÜÜÐÐÜÜÜÛÐÛÜÛÜ babhåva paramaprãtaþ provàcottarameva ca || 12.11

ÛÜÜÜÐÛÛÛÜÐÐÜÜÜÛÐÛÜÛÜ navipulà viraktasyàpi yadidaü saumukhyaü bhavataþ param | ÛÛÜÜÐÛÜÜÜÐÐÛÜÛÛÐÛÜÛÜ akÔtàrtho 'pyanenàsmi kÔtàrtha iva saüprati || 12.12

ÛÜÛÛÐÛÜÜÜÐÐÛÜÛÛÐÛÜÛÜ didÔkùuriva hi jyotiryiyàsuriva daièikam | ÜÜÛÜÐÛÜÜÜÐÐÛÜÛÛÐÛÜÛÜ tvaddarèanàdahaü manye titãrùuriva ca plavam || 12.13

ÜÜÜÛÐÛÜÜÜÐÐÜÜÜÛÐÛÜÛÜ tasmàdarhasi tadvaktuü vaktavyaü yadi manyase | ÛÜÛÛÐÛÜÜÜÐÐÛÜÜÛÐÛÜÛÜ jaràmaraõarogebhyo yathàyaü parimucyate || 12.14

ÜÛÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÜÜÜÐÛÜÛÜ ityaràóaþ kumàrasya màhàtmyàdeva coditaþ | ÜÜÜÛÐÛÜÜÜÐÐÜÛÜÜÐÛÜÛÜ saükùiptaü kathayàü cakre svasya èàstrasya niècayam || 12.15

ÜÛÜÛÐÛÜÜÜÐÐÜÜÜÜÐÛÜÛÜ èråyatàmayamasmàkaü siddhàütaþ èÔõvatàü vara | ÛÜÛÛÐÛÜÜÜÐÐÛÜÜÛÐÛÜÛÜ yathà bhavati saüsàro yathà vai parivartate || 12.16

ÛÛÜÛÐÛÜÜÜÐÐÜÛÜÜÐÛÜÛÜ prakÔtièca vikàraèca janma mÔtyurjaraiva ca | ÜÜÜÜÐÛÜÜÜÐÐÛÛÜÛÐÛÜÛÜ tattàvatsattvamityuktaü sthirasattva parehi naþ || 12.17

ÜÛÜÛÐÛÜÜÜÐÐÜÜÛÛÐÛÜÛÜ tatra tu prakÔtirnàma viddhi prakÔtikovida | ÜÛÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÛÜÜÐÛÜÛÜ paüca bhåtànyahaükàraü buddhimavyaktameva ca || 12.18

ÛÜÛÛÐÛÜÜÜÐÐÛÛÜÜÐÛÜÛÜ vikàra iti buddhiü tu viùayàniüdriyàõi ca | ÜÛÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÜÜÜÐÛÜÛÜ pàõipàdaü ca vàdaü ca pàyåpasthaü tathà manaþ || 12.19

190 Buddha-carita

ÜÜÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÜÛÛÐÛÜÛÜ asya kùetrasya vijÿànàt kùetrajÿa iti saüjÿi ca | ÜÜÛÛÐÛÜÜÜÐÐÛÛÜÜÐÛÜÛÜ kùetrajÿa iti càtmànaü kathayaütyàtmaciütakàþ || 12.20

ÛÜÜÛÐÛÜÜÜÐÐÛÛÜÛÐÛÜÛÜ saèiùyaþ kapilaèceha pratibuddha iti smÔtiþ | ÛÜÜÛÐÛÜÜÜÐÐÛÜÛÛÐÛÜÛÜ saputraþ pratibuddhaèca prajàpatirihocyate || 12.21

ÜÛÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÛÜÛÐÛÜÛÜ jàyate jãryate caiva budhyate mriyate ca yat | ÜÜÛÛÐÛÜÜÜÐÐÜÜÜÛÐÛÜÛÜ tadvyaktamiti vijÿeyamavyaktaü tu viparyayàt || 12.22

ÜÜÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÜÜÜÐÛÜÛÜ ajÿànaü karma tÔùõà ca jÿeyàþ saüsàrahetavaþ | ÛÜÜÛÐÛÜÜÜÐÐÜÜÜÜÐÛÜÛÜ sthito 'smiüstritaye yastu tatsattvaü nàbhivartate || 12.23

ÜÜÛÜÐÛÜÜÜÐÐÜÜÜÛÐÛÜÛÜ vipratyayàdahaükàràtsaüdehàdabhisaüplavàt | ÛÛÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÜÜÛÐÛÜÛÜ avièeùànupàyàbhyàü saügàdabhyavapàtataþ || 12.24

ÜÛÜÜÐÛÜÜÜÐÐÛÛÜÜÐÛÜÛÜ tatra vipratyayo nàma viparãtaü pravartate | ÜÛÜÛÐÛÜÜÜÐÐÜÜÜÜÐÛÜÛÜ anyathà kurute kàryaü maütavyaü manyate 'nyathà || 12.25

ÛÜÛÛÐÛÜÜÜÐÐÜÜÛÛÐÛÜÛÜ bravãmyahamahaü vedmi gacchàmyahamahaü sthitaþ | ÛÜÜÛÐÛÜÜÜÐÐÛÛÜÜÐÛÜÛÜ itãhaivamahaükàrastvanahaükàra vartate || 12.26

ÜÛÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÜÜÜÐÛÜÛÜ yastu bhàvena saüdigdhànekãbhàvena paèyati | ÜÜÛÛÐÛÜÜÜÐÐÜÜÜÛÐÛÜÛÜ mÔtpiüóavadasaüdeha saüdehaþ sa ihocyate || 12.27

ÛÜÜÜÐÛÜÜÜÐÐÛÜÜÜÐÛÜÛÜ ya evàhaü sa evedaü mano buddhièca karma ca | ÜÜÜÛÐÛÜÜÜÐÐÛÛÜÜÐÛÜÛÜ yaècaivaü sa gaõaþ so 'hamiti yaþ so 'bhisaüplavaþ || 12.28

ÛÛÜÜÐÛÜÜÜÐÐÛÛÜÜÐÛÜÛÜ avièeùaü vièeùajÿa pratibuddhàprabuddhayoþ | ÛÛÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÛÜÛÐÛÜÛÜ prakÔtãnàü ca yo veda so 'vièeùa iti smÔtaþ || 12.29

191 Buddha-carita

ÛÜÜÛÐÛÜÜÜÐÐÜÛÜÜÐÛÜÛÜ namaskàravaùañkàrau prokùaõàbhyukùaõàdayaþ | ÛÛÜÛÐÛÜÜÜÐÐÛÜÜÜÐÛÜÛÜ anupàya iti pràjÿairupàyajÿa praveditaþ || 12.30

ÜÛÜÜÐÛÜÜÜÐÐÛÜÜÜÐÛÜÛÜ sajjate yena durmedhà manovàkkarmabuddhibhiþ | ÛÛÜÛÐÛÜÜÜÐÐÜÜÜÛÐÛÜÛÜ viùayeùvanabhiùvaüga so 'bhiùvaüga iti smÔtaþ || 12.31

ÛÜÛÛÐÛÜÜÜÐÐÜÜÛÛÐÛÜÛÜ mamedamahamasyeti yadduþkhamabhimanyate | ÜÜÜÛÐÛÜÜÜÐÐÜÜÜÜÐÛÜÛÜ vijÿeyo 'bhyavapàtaþ sa saüsàre yena pàtyate || 12.32

ÜÛÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÛÜÜÐÛÜÛÜ ityavidyà hi vidvàüsaþ paücaparvà samãhate | ÛÜÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÜÜÛÐÛÜÛÜ tamo mohaü mahàmohaü tàmisradvayameva ca || 12.33

ÜÜÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÜÜÜÐÛÜÛÜ tatràlasyaü tamo viddhi mohaü mÔtyuü ca janma ca | ÛÜÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÛÜÛÐÛÜÛÜ mahàmohastvasaümoha kàma ityavagamyatàm || 12.34

ÜÜÜÛÐÛÜÜÜÐÐÛÜÜÛÐÛÜÛÜ yasmàdatra ca bhåtàni pramuhyaüti mahàütyapi | ÜÜÜÛÐÛÜÜÜÐÐÛÜÜÛÐÛÜÛÜ tasmàdeùa mahàbàho mahàmoha iti smÔtaþ || 12.35

ÜÜÛÛÐÛÜÜÜÐÐÜÛÜÜÐÛÜÛÜ tàmisramiti càkrodha krodhamevàdhikurvate | ÛÜÜÜÐÛÜÜÜÐÐÛÛÜÜÐÛÜÛÜ viùàdaü càüdhatàmisramaviùàda pracakùate || 12.36

ÛÛÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÜÜÜÐÛÜÛÜ anayàvidyayà bàlaþ saüyuktaþ paücaparvayà | ÜÜÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÜÛÛÐÛÜÛÜ saüsàre duþkhabhåyiùñhe janmasvabhiniùicyate || 12.37

ÜÜÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÜÛÛÐÛÜÛÜ draùñà èrotà ca maütà ca kàryaü karaõameva ca | ÛÛÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÜÜÛÐÛÜÛÜ ahamityevamàgamya saüsàre parivartate || 12.38

ÜÜÜÜÐÛÜÜÜÐÐÛÜÜÜÐÛÜÛÜ ityebhirhetubhirdhãman tamaþsrotaþ pravartate | ÜÛÜÜÐÛÜÜÜÐÐÛÛÜÜÐÛÜÛÜ hetvabhàve phalàbhàva iti vijÿàtumarhasi || 12.39

192 Buddha-carita

ÜÛÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÛÜÛÐÛÜÛÜ tatra samyagmatirvidyànmokùakàma catuùñayam | ÛÛÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÛÜÜÐÛÜÛÜ pratibuddhàprabuddhau ca vyaktamavyaktameva ca || 12.40

ÛÜÛÜÐÜÜÜÜÐÐÜÜÜÛÐÛÜÛÜ mavipulà yathàvadetadvijÿàya kùetrajÿo hi catuùñayam | ÜÛÜÛÐÛÜÜÜÐÐÜÜÛÛÐÛÜÛÜ àrjavaü javatàü hitvà pràpnoti padamakùaram || 12.41

ÜÜÜÜÐÛÜÜÜÐÐÛÛÜÜÐÛÜÛÜ ityarthaü bràhmaõà loke paramabrahmavàdinaþ | ÜÛÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÛÜÜÐÛÜÛÜ brahmacaryaü caraütãha bràhmaõàn vàsayaüti ca || 12.42

ÛÛÜÛÐÛÜÜÜÐÐÛÜÜÛÐÛÜÛÜ iti vàkyamidaü èrutvà munestasya nÔpàtmajaþ | ÜÛÜÜÐÛÜÜÜÐÐÛÛÜÛÐÛÜÛÜ abhyupàyaü ca papraccha padameva ca naiùñhikam || 12.43

ÜÛÜÛÐÛÜÜÜÐÐÛÜÜÜÐÛÜÛÜ brahmacaryamidaü caryaü yathà yàvacca yatra ca | ÜÜÜÛÐÛÜÜÜÐÐÛÜÜÜÐÛÜÛÜ dharmasyàsya ca paryaütaü bhavàn vyàkhyàtumarhati || 12.44

ÜÛÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÜÜÜÐÛÜÛÜ ityaràóo yathàèàstraü vispaùñàrthaü samàsataþ | ÛÜÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÛÜÜÐÛÜÛÜ tamevànyena kalpena dharmamasmai vyabhàùata || 12.45

ÛÛÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÜÜÜÐÛÜÛÜ ayamàdau gÔhànmuktvà bhaikùàkaü liügamàèritaþ | ÛÛÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÛÜÜÐÛÜÛÜ samudàcàravistãrõaü èãlamàdàya vartate || 12.46

ÜÜÜÛÐÛÜÜÜÐÐÜÛÜÛÐÛÜÛÜ saütoùaü paramàsthàya yena tena yatastataþ | ÛÜÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÜÜÜÐÛÜÛÜ viviktaü sevate vàsaü nirdvaüdvaþ èàstravitkÔtã || 12.47

ÛÜÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÜÜÛÐÛÜÛÜ tato ràgàdbhayaü dÔùñvà vairàgyàcca paraü èivam | ÛÜÜÜÐÛÜÜÜÐÐÛÛÜÛÐÛÜÛÜ nigÔhõanniüdriyagràmaü yatate manasaþ èrame || 12.48

ÛÜÛÜÐÜÜÜÜÐÐÜÜÜÜÐÛÜÛÜ mavipulà atho viviktaü kàmebhyo vyàpàdàdibhya eva ca | ÛÜÛÛÐÛÜÜÜÐÐÜÜÜÜÐÛÜÛÜ vivekajamavàpnoti pårvadhyànaü vitarkavat || 12.49

193 Buddha-carita

ÜÜÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÛÜÛÐÛÜÛÜ tacca dhyànaü sukhaü pràpya tattadeva vitarkayan | ÛÜÛÛÐÛÜÜÜÐÐÛÛÜÜÐÛÜÛÜ apårvasukhalàbhena hriyate bàlièo janaþ || 12.50

ÛÜÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÜÜÛÐÛÜÛÜ èamenaivaüvidhenàyaü kàmadveùavigarhiõà | ÜÛÜÛÐÛÜÜÜÐÐÛÛÜÜÐÛÜÛÜ brahmalokamavàpnoti paritoùeõa vaücitaþ || 12.51

ÜÜÜÜÐÛÜÜÜÐÐÛÜÜÜÐÛÜÛÜ jÿàtvà vidvàn vitarkàüstu manaþsaükùobhakàrakàn | ÜÛÜÛÐÛÜÜÜÐÐÜÜÜÛÐÛÜÛÜ tadviyuktamavàpnoti dhyànaü prãtisukhànvitam || 12.52

ÛÛÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÛÜÜÐÛÜÛÜ hriyamàõastayà prãtyà yo vièeùaü na paèyati | ÜÜÜÛÐÛÜÜÜÐÐÜÜÜÜÐÛÜÛÜ sthànaü bhàsvaramàpnoti deveùvàbhàsureùvapi || 12.53

ÜÜÜÛÐÛÜÜÜÐÐÛÜÛÛÐÛÜÛÜ yastu prãtisukhàttasmàdvivecayati mànasam | ÛÜÜÛÐÛÜÜÜÐÐÛÜÜÛÐÛÜÛÜ tÔtãyaü labhate dhyànaü sukhaü prãtivivarjitam || 12.54

ÜÛÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÛÜÛÐÛÜÛÜ tatra kecidvyavasyaüti mokùa ityapi màninaþ | ÛÛÜÛÐÛÜÜÜÐÐÜÜÜÜÐÛÜÛÜ sukhaduþkhaparityàgàdavyàpàràcca cetasaþ || 12.55 (57)

ÜÛÜÜÐÛÜÜÜÐÐÛÛÜÜÐÛÜÛÜ yastu tasminsukhe magno na vièeùàya yatnavàn | ÛÛÜÜÐÛÜÜÜÐÐÛÜÜÜÐÛÜÛÜ èubhakÔtsnaiþ sa sàmànyaü sukhaü pràpnoti daivataiþ || 12.56 (55)

ÜÛÜÛÐÛÜÜÜÐÐÜÛÜÜÐÛÜÛÜ tàdÔèaü sukhamàsàdya yo na rajyannupekùate | ÛÜÜÜÐÛÜÜÜÐÐÛÛÜÛÐÛÜÛÜ caturthaü dhyànamàpnoti sukhaduþkhavivarjitam || 12.57 (56)

ÜÜÜÜÐÛÛÛÜÐÐÛÜÜÜÐÛÜÛÜ navipulà asya dhyànasya tu phalaü samaü devairvÔhatphalaiþ | ÛÛÜÛÐÛÜÜÜÐÐÛÜÜÜÐÛÜÛÜ1 kathayaüti bÔhatkàlaü vÔhatprajÿàparãkùakàþ || 12.58

1 Cowell's edition reads: vÔhatphalaü, which would give an Anuùñubh variation, which is not acceptable in Aèvaghoùa's prosody.

194 Buddha-carita

ÛÜÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÜÜÜÐÛÜÛÜ samàdhervyutthitastasmàddÔùñvà doùàüècharãriõàm | ÜÛÜÜÐÛÜÜÜÐÐÛÜÛÛÐÛÜÛÜ jÿànamàrohati pràjÿaþ èarãravinivÔttaye || 12.59

ÛÜÜÜÐÛÜÜÜÐÐÛÜÜÛÐÛÜÛÜ tatastaddhyànamutsÔjya vièeùe kÔtaniècayaþ | ÜÜÛÛÐÛÜÜÜÐÐÜÜÛÛÐÛÜÛÜ kàmebhya iva satpràjÿo råpàdapi virajyate || 12.60

ÛÜÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÜÜÛÐÛÜÛÜ èarãre khàni yànyasya tànyàdau parikalpayan | ÛÜÛÛÐÛÜÜÜÐÐÜÜÛÛÐÛÜÛÜ ghaneùvapi tato dravyeùvàkàèamadhimucyate || 12.61

ÜÜÛÛÐÛÜÜÜÐÐÜÜÜÛÐÛÜÛÜ àkàèasamamàtmànaü saükùipya tvaparo budhaþ | ÛÜÜÜÐÛÜÜÜÐÐÛÜÛÛÐÛÜÛÜ tadaivànaütataþ paèyan vièeùamadhigacchati || 12.62

ÜÜÛÛÐÛÜÜÜÐÐÛÜÜÜÐÛÜÛÜ adhyàtmakuèaleùvanyo nivartyàtmànamàtmanà | ÜÜÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÜÜÛÐÛÜÛÜ kiücinnàstãti saüpaèyannàkiücanya iti smÔtaþ || 12.63

ÛÜÜÜÐÛÜÜÜÐÐÛÛÜÜÐÛÜÛÜ tato muüjàdiùãkeva èakuniþ paüjaràdiva | ÜÜÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÛÜÛÐÛÜÛÜ kùetrajÿo niþsÔto dehànmukta ityabhidhãyate || 12.64

ÜÜÜÛÐÛÜÜÜÐÐÜÜÜÛÐÛÜÛÜ etattatparamaü brahma nirliügaü dhruvamakùaram | ÜÜÛÛÐÛÜÜÜÐÐÛÛÜÛÐÛÜÛÜ yanmokùa iti tattvajÿàþ kathayaüti manãùiõaþ || 12.65

ÜÛÜÜÐÛÜÜÜÐÐÛÜÜÜÐÛÜÛÜ ityupàyaèca mokùaèca mayà saüdarèitastava | ÛÜÜÜÐÛÛÛÜÐÐÛÜÜÛÐÛÜÛÜ navipulà1 yadi jÿàtaü yadi rucir yathàvatpratipadyatàm || 12.66

ÜÜÜÜÐÛÛÛÜÐÐÜÜÜÛÐÛÜÛÜ navipulà jaigãùavyo 'tha janako vÔddhaècaiva paràèaraþ | ÛÜÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÜÜÜÐÛÜÛÜ imaü paüthànamàsàdya muktà hyanye ca mokùiõaþ || 12.67

1 Cowell's edition reads: ruci, which would give a light syllable at th end of the pàda, but navipulà needs a heavy syllable after the three light ones.

195 Buddha-carita

ÛÛÜÛÐÛÜÜÜÐÐÛÜÜÛÐÛÜÛÜ iti tasya sa tadvàkyaü gÔhãtvà na vicàrya ca | ÜÛÜÛÐÛÜÜÜÐÐÜÜÛÛÐÛÜÛÜ pårvahetubalapràptaþ pratyuttaramuvàca saþ || 12.68

ÛÜÜÛÐÛÜÜÜÐÐÛÛÜÛÐÛÜÛÜ èrutaü jÿànamidaü såkùmaü parataþ parataþ èivam | ÜÜÜÜÐÛÜÜÜÐÐÛÜÜÛÐÛÜÛÜ kùetreùvasyàparityàgàdavaimyetadanaiùñhikam || 12.69

ÛÜÜÛÐÛÜÜÜÐÐÜÜÜÜÐÛÜÛÜ vikàraprakÔtibhyo hi kùetrajÿaü muktamapyaham | ÜÜÛÛÐÛÜÜÜÐÐÜÛÜÜÐÛÜÛÜ manye prasavadharmàõaü vãjadharmàõameva ca || 12.70

ÛÜÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÜÛÛÐÛÜÛÜ vièuddho yadyapi hyàtmà nirmukta iti kalpyate |1 (ab = 12.71ab) ÜÜÜÛÐÛÜÜÜÐÐÛÜÜÛÐÛÜÛÜ bhåyaþ pratyayasadbhàvàdamuktaþ sa bhaviùyati || 12.71

ÛÛÜÜÐÛÛÛÜÐÐÛÜÜÜÐÛÜÛÜ navipulà Ôtubhåmyaübuvirahàdyathà bãjaü na rohati | ÜÛÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÜÜÛÐÛÜÛÜ rohati pratyayaistaistaistadvatso 'pi mato mama || 12.72

ÜÜÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÜÜÜÐÛÜÛÜ yatkarmàjÿànatÔùõànàü tyàgànmokùaèca kalpyate | ÜÜÜÛÐÛÜÜÜÐÐÛÜÜÛÐÛÜÛÜ atyaütastatparityàgaþ satyàtmani na vidyate || 12.71 (cd = 12.73cd)

ÜÜÜÜÐÛÛÛÜÐÐÛÜÜÜÐÛÜÛÜ navipulà hitvà hitvà trayamidaü vièeùaståpalabhyate | ÜÛÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÛÜÛÐÛÜÛÜ àtmanastu sthitiryatra tatra såkùmamidaü trayam || 12. 72 (12.74)

ÜÜÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÜÜÜÐÛÜÛÜ såkùmatvàccaiva doùàõàmavyàpàràcca cetasaþ | ÜÜÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÜÛÛÐÛÜÛÜ dãrghatvàdàyuùaècaiva mokùastu parikalpyate || 12.73 (12.75)

ÛÜÜÛÐÛÜÜÜÐÐÜÜÛÛÐÛÜÛÜ ahaükàraparityàgo yaècaiùa parikalpyate | ÜÜÛÛÐÛÜÜÜÐÐÜÜÜÜÐÛÜÛÜ satyàtmani parityàgo nàhaükàrasya vidyate || 12.74 (12.76)

1 Johnson inserts 2 extra verses inserted at this point, written in italics here. The rest of the verse numbers in this chapter in Johnson's edition are affected by this, and are placed in brackets in this edition henceforth.

196 Buddha-carita

ÜÜÛÛÐÛÜÜÜÐÐÜÛÜÛÐÛÜÛÜ saükhyàdibhiramuktaèca nirguõo na bhavatyayam | ÜÜÛÛÐÛÜÜÜÐÐÜÛÜÜÐÛÜÛÜ tasmàdasati nairguõye nàsya mokùo 'bhidhãyate || 12.75 (12.77)

ÛÛÜÛÐÛÜÜÜÐÐÛÛÜÜÐÛÜÛÜ guõino hi guõànàü ca vyatireko na vidyate | ÜÜÜÜÐÛÛÛÜÐÐÜÜÛÛÐÛÜÛÜ navipulà råpoùõàbhyàü virahito na hyagnirupalabhyate || 12.76 (12.78)

ÜÜÜÛÐÛÜÜÜÐÐÜÛÜÜÐÛÜÛÜ pràgdehànna bhaveddehã pràgguõebhyastathà guõã | ÜÜÜÜÐÛÜÜÜÐÐÛÜÜÜÐÛÜÛÜ kasmàdàdau vimuktaþ saÿèarãrã badhyate punaþ || 12.77 (12.79)

ÜÜÜÛÐÛÜÜÜÐÐÜÜÜÜÐÛÜÛÜ kùetrajÿo vièarãraèca jÿo và syàdajÿa eva và | ÛÜÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÜÛÛÐÛÜÛÜ yadi jÿo jÿeyamasyàsti jÿeye sati na mucyate || 12.78 (12.80)

ÛÜÛÛÐÛÜÜÜÐÐÜÛÜÛÐÛÜÛÜ athàjÿa iti siddho vaþ kalpitena kimàtmanà | ÛÜÜÜÐÛÜÜÜÐÐÛÜÜÜÐÛÜÛÜ vinàpi hyàtmanàjÿànaü prasiddhaü kàùñhakuóyavat || 12.79 (12.81)

ÛÛÜÛÐÛÜÜÜÐÐÜÜÛÛÐÛÜÛÜ parataþ paratastyàgo yasmàttu guõavàn smÔtaþ | ÜÜÜÛÐÛÜÜÜÐÐÜÜÜÜÐÛÜÛÜ tasmàtsarvaparityàgànmanye kÔtsnàü kÔtàrthatàm || 12.80 (12.82)

ÛÛÜÛÐÛÜÜÜÐÐÛÜÜÛÐÛÜÛÜ iti dharmamaràóasya viditvà na tutoùa saþ | ÛÜÛÛÐÛÜÜÜÐÐÛÜÛÛÐÛÜÛÜ akÔtsnamiti vijÿàya tataþ pratijagàma ha || 12.81 (12.83)

ÛÜÛÛÐÛÜÜÜÐÐÜÛÜÜÐÛÜÛÜ vièeùamatha èuèråùurudrakasyàèramaü yayau | ÜÜÜÜÐÛÜÜÜÐÐÛÛÜÛÐÛÜÛÜ àtmagràhàcca tasyàpi jagÔhe na sa darèanam || 12.82 (12.84)

ÜÜÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÜÛÛÐÛÜÛÜ saüjÿàsaüjÿitvayordoùaü jÿàtvà hi munirudrakaþ | ÜÜÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÜÜÜÐÛÜÛÜ àkiücinyàtparaü lebhe saüjÿàsaüjÿàtmikàü gatim || 12.83 (12.85)

ÜÜÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÜÜÜÐÛÜÛÜ yasmàccàlaübane såkùme saüjÿàsaüjÿe tataþ param | ÜÜÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÜÜÛÐÛÜÛÜ nàsaüjÿã naiva saüjÿãti tasmàttatra gataspÔhaþ || 12.84 (12.86)

197 Buddha-carita

ÛÜÛÜÐÜÜÜÜÐÐÛÜÜÜÐÛÜÛÜ mavipulà yataèca buddhistatraiva sthitànyatràpracàriõã | ÜÜÜÛÐÛÜÜÜÐÐÜÜÜÜÐÛÜÛÜ såkùmàpàdi tatastatra nàsaüjÿitvaü na saüjÿità || 12.85 (12.87)

ÜÜÛÛÐÛÜÜÜÐÐÛÛÜÜÐÛÜÛÜ yasmàcca tamapi pràpya punaràvartate jagat | ÜÛÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÜÜÛÐÛÜÛÜ bodhisattvaþ paraü prepsustasmàdudrakamatyajat || 12.86 (12.88)

ÛÜÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÜÜÛÐÛÜÛÜ tato hitvàèramaü tasya èreyo 'rthã kÔtaniècayaþ | ÜÜÛÜÐÛÜÜÜÐÐÛÛÜÜÐÛÜÛÜ bheje gayasya ràjarùernagarãsaüjÿamàèramam || 12.87 (12.89)

ÛÛÜÜÐÛÜÜÜÐÐÛÜÛÛÐÛÜÛÜ atha nairaüjanàtãre èucau èuciparàkramaþ | ÛÜÛÜÐÛÜÜÜÐÐÛÜÜÜÐÛÜÛÜ cakàra vàsamekàütavihàràbhivratã muniþ || 12.88 (12. 90)

ÅÅÅÅÐÅÜÜÜÐÐÜÜÛÛÐÛÜÛÜ1 2 tatpårvaü paüceüdriyavaèoddhatàn | ÛÜÅÅÐÅÛÛÜÐÐÜÜÜÛÐÛÜÛÜ tapaþ vratino bhikùån paüca niraikùata || (12.91)

ÜÜÛÜÐÜÜÜÜÐÐÜÛÜÜÐÛÜÛÜ mavipulà paücopatasthurdÔùñvàtra bhikùavastaü mumukùavaþ | ÜÜÛÛÐÛÜÜÜÐÐÜÛÜÜÐÛÜÛÜ puõyàrjitadhanàrogyamiüdriyàrthà iveèvaram || 12.89 (12.92)

ÜÜÛÜÐÜÜÜÜÐÐÛÛÜÛÐÛÜÛÜ mavipulà saüpåjyamànastaiþ prahvairvinayànatamårtibhiþ | ÜÛÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÜÛÛÐÛÜÛÜ tadvaüèasthàyibhiþ èiùyairlolairmana iveüdriyaiþ || 12.90 (12.93)

ÜÛÜÜÐÛÛÛÜÐÐÜÛÜÜÐÛÜÛÜ navipulà mÔtyujanmàütakaraõe syàdupàyo 'yamityatha | ÜÛÜÛÐÛÜÜÜÐÐÛÜÛÛÐÛÜÛÜ duùkaràõi samàrebhe tapàüsyanaèanena saþ || 12.91 (12.94)

ÛÛÜÛÐÛÜÜÜÐÐÜÜÛÛÐÛÜÛÜ upavàsavidhãn nekàn kurvan naraduràcaràn | ÜÜÛÜÐÜÜÜÜÐÐÛÛÜÜÐÛÜÛÜ mavipulà varùàõi ùañkarmaprepsurakarotkàrèyamàtmanaþ || 12.92 (12.95)

1 Ed: This line could be either pathyà or mavipulà. The next line could be either navipulà or bhavipulà. 2 Johnson's edition inserts this verse here, along with the translation. The numbering in Johnson's edition is again affected by this change.

198 Buddha-carita

ÜÛÜÜÐÛÜÜÜÐÐÛÜÛÛÐÛÜÛÜ annakàleùu caikaikaiþ sakolatilataüóulaiþ | ÛÜÛÜÐÛÜÜÜÐÐÜÜÜÛÐÛÜÛÜ apàrapàrasaüsàrapàraü prepsurapàrayat || 12.93 (12.96)

ÜÜÛÛÐÛÜÜÜÐÐÛÛÜÜÐÛÜÛÜ dehàdapacayastena tapasà tasya yaþ kÔtaþ | ÛÜÜÛÐÛÜÜÜÐÐÜÛÜÛÐÛÜÛÜ sa evopacayo bhåyastejasàsya kÔto 'bhavat || 12.94 (12.97)

ÛÜÛÛÐÛÜÜÜÐÐÜÜÜÜÐÛÜÛÜ kÔèo 'pyakÔèakãrtièrãrhlàdaü cakre 'nyacakùuùam | ÛÛÜÜÐÛÛÛÜÐÐÜÛÜÜÐÛÜÛÜ navipulà kumudànàmiva èaracchuklapakùàdicaüdramàþ || 12.95 (12.98)

ÛÜÛÜÐÜÜÜÜÐÐÜÜÛÛÐÛÜÛÜ mavipulà tvagasthièeùo niþèeùairmedaþpièitaèoõitaiþ | ÜÜÜÜÐÛÜÜÜÐÐÛÜÛÛÐÛÜÛÜ kùãõo 'pyakùãõagàübhãryaþ samudra iva sa vyabhàt || 12.96 (12.99)

ÛÛÜÛÐÛÜÜÜÐÐÜÜÜÛÐÛÜÛÜ atha kaùñatapaþspaùñavyarthakliùñatanurmuniþ | ÛÛÜÛÐÛÜÜÜÐÐÜÜÜÜÐÛÜÛÜ bhavabhãrurimàü cakre buddhiü buddhatvakàükùayà || 12.97 (12.100)

ÜÜÜÜÐÛÜÜÜÐÐÛÜÜÛÐÛÜÛÜ nàyaü dharmo viràgàya na bodhàya na muktaye | ÜÛÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÛÜÛÐÛÜÛÜ jaübumåle mayà pràpto yastadà sa vidhirdhruvaþ || 12.98 (12.101)

ÛÜÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÛÜÜÐÛÜÛÜ na càsau durbalenàptuü èakyamityàgatàdaraþ | ÛÜÛÛÐÛÜÜÜÐÐÛÜÜÜÐÛÜÛÜ èarãrabalavÔddhyarthamidaü bhåyo 'nvaciütayat || 12.99 (12.102)

ÜÛÜÜÐÛÜÜÜÐÐÛÜÜÜÐÛÜÛÜ kùutpipàsàèramaklàütaþ èramàdasvasthamànasaþ | ÜÛÜÛÐÛÜÜÜÐÐÛÜÛÛÐÛÜÛÜ pràpnuyànmanasàvàpyaü phalaü kathamanirvÔtaþ || 12.100 (12.103)

ÜÛÜÜÐÛÜÜÜÐÐÛÛÜÛÐÛÜÛÜ nirvÔtiþ pràpyate samyaksatateüdriyatarpaõàt | ÜÜÛÜÐÛÛÛÜÐÐÛÜÜÛÐÛÜÛÜ navipulà saütarpiteüdriyatayà manaþsvàsthyamavàpyate || 12.101 (12.104)

ÜÜÛÜÐÛÛÛÜÐÐÛÜÛÛÐÛÜÛÜ navipulà svasthaprasannamanasaþ samàdhirupapadyate | ÛÜÛÜÐÛÜÜÜÐÐÜÛÜÜÐÛÜÛÜ samàdhiyuktacittasya dhyànayogaþ pravartate || 12.102 (12.105)

199 Buddha-carita

ÜÜÛÜÐÛÜÜÜÐÐÜÜÜÜÐÛÜÛÜ dhyànapravartanàddharmàþ pràpyaüte yairavàpyate | ÜÛÜÜÐÛÛÛÜÐÐÛÜÛÛÐÛÜÛÜ navipulà durlabhaü èàütamajaraü paraü tadamÔtaü padam || 12.103 (12.106)

ÜÜÜÜÐÛÜÜÜÐÐÛÜÛÛÐÛÜÛÜ tasmàdàhàramålo 'yamupàya itiniècayaþ | ÛÜÛÛÐÛÜÜÜÐÐÜÜÛÛÐÛÜÛÜ asårikaraõe dhãraþ kÔtvàmitamatirmatim || 12.104 (12.107)

ÜÜÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÛÜÛÐÛÜÛÜ snàto nairaüjanàtãràduttatàra èanaiþ kÔèaþ | ÜÜÛÛÐÛÜÜÜÐÐÜÛÜÜÐÛÜÛÜ bhaktyàvanataèàkhàgrairdattahastastañadrumaiþ || 12.105 (12.108)

ÛÛÜÜÐÛÛÛÜÐÐÜÛÜÛÐÛÜÛÜ navipulà atha gopàdhipasutà daivatairabhicodità | ÜÜÛÛÐÛÜÜÜÐÐÜÛÜÛÐÛÜÛÜ udbhåtahÔdayànaüdà tatra naüdabalàgamat || 12.106 (12.109)

ÛÛÜÜÐÛÛÛÜÐÐÜÛÜÛÐÛÜÛÜ navipulà sitaèaükhojjvalabhujà nãlakaübalavàsinã | ÛÜÛÜÐÜÜÜÜÐÐÛÛÜÛÐÛÜÛÜ mavipulà sapheõamàlànãlàüburyamuneva saridvarà || 12.107 (12.110)

ÜÜÜÜÐÛÜÜÜÐÐÛÛÜÜÐÛÜÛÜ sà èraddhàvardhitaprãtirvikasallocanotpalà | ÛÛÜÛÐÛÜÜÜÐÐÜÛÜÜÐÛÜÛÜ èirasà praõipatyainaü gràhayàmàsa pàyasam || 12.108 (12.111)

ÜÜÛÛÐÛÜÜÜÐÐÜÛÜÛÐÛÜÛÜ kÔtvà tadupabhogena pràptajanmaphalàü sa tàm | ÜÜÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÜÛÛÐÛÜÛÜ bodhipràptau samartho 'bhåtsaütarpitaùaóiüdriyaþ || 12.109 (12.112)

ÜÜÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÜÛÛÐÛÜÛÜ paryàptàpyànamårtaèca sàrdhaü suyaèasà muniþ | ÜÛÜÜÐÛÜÜÜÐÐÛÜÜÛÐÛÜÛÜ kàütidhairyaikabhàraikaþ èaèàükàrõavavalbabhau || 12.110 (12.113)

ÜÜÛÛÐÛÜÜÜÐÐÜÛÜÜÐÛÜÛÜ àvÔtta iti vijÿàya taü jahuþ paücabhikùavaþ | ÛÜÛÛÐÛÜÜÜÐÐÜÜÜÜÐÛÜÛÜ manãùiõamivàtmànaü nirmuktaü paücadhàtavaþ || 12.111 (12.114)

ÛÛÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÛÜÜÐÛÜÛÜ vyavasàyadvitãyo 'tha èàdvalàstãrõabhåtalam | ÜÜÛÜÐÜÛÛÜÐÐÜÜÛÛÐÛÜÛÜ bhavipulà so 'èvatthamålaü prayayau bodhàya kÔtaniècayaþ || 12.112 (12.115)

200 Buddha-carita

ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ Vaüèastha tatastadànãü gajaràjavikramaþ padasvanenànupamena bodhitaþ | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ mahàmuneràgatabodhiniècayo jagàda kàlo bhujagottamaþ stutim || 12.113 (12.116)

ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ Vaüèastha yathà mune tvaccaraõàvapãóità muhurmuhurniùñanatãva medinã | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ yathà ca te ràjati såryavatprabhà dhruvaü tvamiùñaü phalamadya bhokùyase || 12.114 (12.117)

ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ Vaüèastha yathà bhramaütyo divi vàyapaüktayaþ pradakùiõaü tvàü kamalàkùa kurvate | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ yathà ca saumyà divi vàüti vàyavastvamadya buddho niyataü bhaviùyasi || 12.115 (12.118)

ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ Vaüèastha tato bhujaügapravareõa saüstutastÔõànyupàdàya èucãni làvakàt | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ kÔtapratijÿo niùasàda bodhaye mahàtarormålamupàèritaþ èuceþ || 12.116 (12.119)

ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ Vaüèastha tataþ sa paryaükamakaüpyamuttamaü babaüdha suptoragabhogapiüóitam | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ bhinadmi tàvadbhuvi naitadàsanaü na yàmi tàvatkÔtakÔtyatàmiti || 12.117 (12.120)

ÛÜÛÜ,ÛÛÛÛÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜ,ÛÛÛÛÜÛÜÛÜ Rucirà tato yayurmudamatulàü divaukaso vavàsire na mÔgaganà na pakùiõaþ | ÛÜÛÜ,ÛÛÛÛÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜ,ÛÛÛÛÜÛÜÛÜ na sasvanurvanataravo 'nilàhatàþ kÔtàsane bhagavati niècalàtmani || 12.118 (12.121) iti èrãbuddhacarite mahàkàvye 'èvaghoùakÔte 'ràóadarèano nàma dvàdaèaþ sargaþ || 12 ||

201 Buddha-carita

Book XIII [Màravijayo]

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Indravajrà) tasminèca bodhàya kÔtapratijÿe ràjarùivaüèaprabhave mahàrùau | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ tatropaviùñe prajaharùa lokastatràsa saddharmaripustu màraþ || 13.1

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Indravajrà) yaü kàmadevaü pravadaüti loke citràyudhaü puùpaèaraü tathaiva | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ kàmapracàràdhipatiü tameva mokùadviùaü màramudàharaüti || 13.2

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Bàlà) tasyàtmajà vibhramaharùadarpàstisro ratiprãtitÔùaèca kanyàþ | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ papracchurenaü manaso vikàraü sa tàüèca tàècaiva vaco babhàùe || 13.3

ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Haüsã) asau munirniècayavarma bibhrat sattvàyudhaü buddhièaraü vikÔùya | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ jigãùuràste viùayànmadãyàn tasmàdayaü me manaso viùàdaþ || 13.4

ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Kãrti) yadi hyasau màmabhibhåya yàti lokàya càkhyàtyapavargamàrgam | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ èånyastato 'yaü viùayo mamàdya vÔttàccyutasyeva videhabhartuþ || 13.5

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Indravajrà) tadyàvadevaiùa na labdhacakùurmadgocare tiùñhati yàvadeva | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ yàsyàmi tàvadvratamasya bhettuü setuü nadãvega ivàbhivÔddhaþ || 13.6

ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Màlà) tato dhanuþ puùpamayaü gÔhãtvà èaràüstathà mohakaràüèca paüca | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ so 'èvatthamålaü sasuto 'bhyagacchadasvàsthyakàrã manasaþ prajànàm || 13.7

ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Haüsã) atha praèàütaü munimàsanasthaü pàraü titãrùuü bhavasàgarasya | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ viùajya savyaü karamàyudhàgre krãóaÿèareõedamuvàca màraþ || 13.8

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Vàõã) uttiùñha bhoþ kùatriya mÔtyubhãta varasva dharmaü tyaja mokùadharmam | ÜÜÛ[ÜÐÜÛ]ÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ vàõaièca [yajÿaièca]1 vinãya lokàn lokàn paràn pràpnuhi vàsavasya || 13.9

1 The lacuna in Cowell's text is supplied from Johnson's edition.

202 Buddha-carita

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Indravajrà) paüthà hi niryàtumayaü yaèasyo yo vàhitaþ pårvatamairnareüdraiþ | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ jàtasya ràjarùikule vièàle bhaikùàkamaèlàghyamidaü prapattum || 13.10

ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Chàyà) athàdya nottiùñhasi niècitàtmà bhava sthiro mà vimucaþ pratijÿàm | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ mayodyato hyeùa èaraþ sa eva yaþ såryake mãnaripau vimuktaþ || 13.11

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Sàlà) pÔùñaþ sa cànena kathaücidaióaþ somasya naptàpyabhavadvicittaþ | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ sa càbhavacchàütanurasvataütraþ kùãõe yuge kiü vata durbalo 'nyaþ || 13.12

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Sàlà) tatkùipramuttiùñha labhasva saüjÿàü vàõo hyayaü tiùñhati lelihànaþ | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ priyàbhidheyeùu ratipriyeùu yaü cakravàkeùvapi notsÔjàmi || 13.13

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Sàlà) ityevamukto 'pi yadà niràstho naivàsanaü èàkyamunirbibheda | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ èaraü tato 'smai visasarja màraþ kanyàèca kÔtvà purataþ sutàüèca || 13.14

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Vàõã) tasmiüstu vàõe 'pi sa vipramukte cakàra nàsthàü na dhÔteècacàla | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ dÔùñvà tathainaü viùasàda màraèciütàparãtaèca èanairjagàda || 13.15

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Sàlà) èaileüdraputrãü prati yena viddho devo 'pi èaübhuècalito babhåva | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ na ciütayatyeùa tameva vàõaü kiü syàdacitto na èaraþ sa eùaþ || 13.16

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Vàõã) tasmàdayaü nàrhati puùpavàõaü na harùaõaü nàpi raterniyogam | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ arhatyayaü bhåtagaõairaèeùaiþ saütràsanàtarjanatàóanàni || 13.17

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Bàlà) sasmàra màraèca tataþ svasainyaü vidhvaüsanaü èàkyamuneècikãrùan | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ nànàèrayàècànucaràþ parãyuþ èaradrumapràsagadàsihastàþ || 13.18

ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Kãrti) varàhamãnàèvakharoùñravaktrà vyàghrarkùasiühadviradànanàèca | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ ekekùaõà naikamukhàstrièãrùà laübodaràècaiva pÔùodaràèca || 13.19

203 Buddha-carita

ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Haüsã) ajàsu saktà ghañajànavaèca daüùñràyudhàècaiva nakhàyudhàèca | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ kabaüdhahastà bahumårtayaèca bhagnàrdhavaktràèca mahàmukhàèca || 13.20

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Indravajrà) tàmràruõà lohitaviüducitràþ khañvàügahastà haridhåmrakeèàþ | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ laübasrajo vàraõalaübakarõàècarmàübaràècaiva niraübaràèca || 13.21

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Bàlà) èvetàrdhavaktrà haritàrdhakàyàstàmràèca dhåmrà harayo 'sitàèca | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ vyàóottaràsaügabhujàstathaiva praghuùñaghaüñàkulamekhalàèca || 13.22

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Sàlà) tàlapramàõàèca gÔhãtaèålà daüùñràkaràlàèca èièupramàõàþ | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ urabhravaktràèca vihaügamàèca màrjàravaktràèca manuùyakàyàþ || 13.23

ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Haüsã) prakãrõakeèàþ èikhino 'rdhamuüóà rajjvaübarà vyàkulaveùñanàèca | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ prahÔùñavaktrà bhÔkuñãmukhàèca tejoharàècaiva manoharàèca || 13.24

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Indravajrà) kecidvrajaüto bhÔèamàvavalguranyo 'nyamàpupluvire tathànye | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ cikrãóuràkàèagatàèca kecitkecicca cerustarumastakeùu || 13.25

ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Kãrti) nanarta kaècidbhramayaüstrièålaü kaèciddha pusphårja gadàü vikarùan | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ harùeõa kaècidvÔùavannanarta kaècitprajajvàla tanåruhebhyaþ || 13.26

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Sàlà) evaüvidhà bhåtagaõàþ samaütàttadbodhimålaü parivàrya tasthuþ | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ jighÔkùavaècaiva jighàüsavaèca bharturniyogaü paripàlayaütaþ || 13.27

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Bàlà) taü prekùya màrasya ca pårvaràtre èàkyarùabhasyaiva ca yuddhakàlam | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ na dyauècakàèe pÔthivã cakaüpe prajajvaluècaiva dièaþ saèabdàþ || 13.28

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Sàlà) viùvagvavau vàyurudãrõavegastàrà na rejurna babhau èaèàükaþ | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ tamaèca bhåyo vitatàra ràtreþ sarve ca saücukùubhire samudràþ || 13.29

204 Buddha-carita

ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Màlà) mahãbhÔto dharmaparàèca nàgà mahàmunervighnamamÔùyamàõàþ | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ màraü prati krodhavivÔttanetrà niþèaèvasuècaiva jajÔübhire ca || 13.30

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Bàlà) èuddhàdhivàsà vibudharùayastu saddharmasiddhyarthamiva pravÔttàþ | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ màre 'nukaüpàü manasà pracakrurviràgabhàvàttu na roùamãyuþ || 13.31

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Bàlà) tadbodhimålaü samavekùya kãrõaü hiüsàtmanà màrabalena tena | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ dharmàtmabhirlokavimokùakàmairbabhåva hàhàkÔtamaütarãkùam || 13.32

ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Haüsã) upaplutaü dharmavidastu tasya dÔùñvà sthitaü màrabalaü mahàrùiþ | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ na cukùubhe nàpi yayau vikàraü madhye gavàü siüha ivopaviùñaþ || 13.33

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Indravajrà) màrastato bhåtacamåmudãrõàmàjÿàpayàmàsa bhayàya tasya | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ svaiþ svaiþ prabhàvairatha sàsya senà taddhairyabhedàya matiü cakàra || 13.34

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Sàlà) keciccalannaikavilaübijihvàstãkùõogradaüùñrà harimaüóalàkùàþ | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ vidàritàsyàþ sthiraèaükukarõàþ saütràsayaütaþ kila nàma tasthuþ || 13.35

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Sàlà) tebhyaþ sthitebhyaþ sa tathàvidhebhyaþ råpeõa bhàvena ca dàruõebhyaþ | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ na vivyathe nodvivije mahàrùiþ krãóan subàlebhya ivoddhatebhyaþ || 13.36

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Bàlà) kaècittato raudravivÔttadÔùñistasmai gadàmudyamayàücakàra | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ tastaübha bàhuþ sagadastato 'sya puraüdarasyeva purà savajraþ || 13.37

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Vàõã) kecitsamudyamya èilàstaråüèca viùehire naiva munau vimoktum | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ petuþ savÔkùàþ saèilàstathaiva vajràvabhagnà iva viüdhyapàdàþ || 13.38

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Vàõã) kaiècitsamutpatya nabho vimuktàþ èilàèca vÔkùàèca paraèvadhàèca | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ tasthurnabhasyeva na càvapetuþ saüdhyàbhrapàdà iva naikavarõàþ || 13.39

205 Buddha-carita

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Vàõã) cikùepa tasyopari dãptamanyaþ kaóaügaraü parvataèÔügamàtram | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ yanmuktamàtraü gaganasthameva tasyànubhàvàcchatadhà babhåva || 13.40

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Indravajrà) kaècijjvalannarka ivoditaþ khàdaügàravarùaü mahadutsasarja | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ cårnàni càmãkarakaüdaràõàü kalpàtyaye meruriva pradãptaþ || 13.41

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Bàlà) tadbodhimåle pravikãryamàõamaügàravarùaü tu savisphuliügam | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ maitrãvihàràdÔùisattamasya babhåva raktotpalapatravarùaþ || 13.42

ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Kãrti) èarãracittavyasanàtapaistairevaüvidhaistaièca nipàtyamànaiþ | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ naivàsanàcchàkyamuniècacàla svaü niècayaü baüdhumivopaguhya || 13.43

ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (ârdrà) athàpare nirjagalurmukhebhyaþ sarpànvijãrõebhya iva drumebhyaþ | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ te maütrabaddhà iva tatsamãpe na èaèvasurnotsasÔjurna celuþ || 13.44

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Vàõã) bhåtvàpare vàridharà vÔhaütaþ savidyutaþ sàèanicaüóaghoùàþ | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ tasmin drume tatyajuraèmavarùaü tatpuùpavarùaü ruciraü babhåva || 13.45

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Sàlà) càpe 'tha vàõo nihito 'pareõa jajvàla tatraiva na niùpapàta | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ anãèvarasyàtmani dhåryamàõo durmarùaõasyeva narasya manyuþ || 13.46

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Indravajrà) paüceùavo 'nyena tu vipramuktàstasthurnayatyeva munau na petuþ | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ saüsàrabhãrorviùayapravÔttau paüceüdriyàõãva parãkùakasya || 13.47

ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Màlà) jighàüsayànyaþ prasasàra ruùño gadàü gÔhãtvàbhimukho mahàrùeþ | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ so 'pràptakàlo vivaèaþ papàta doùeùvivànarthakareùu lokaþ || 13.48

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Bàlà) strã meghakàlã tu kapàlahastà kartuü mahàrùeþ kila mohacittam | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ babhràma tatràniyataü na tasthau calàtmano buddhirivàgameùu || 13.49

206 Buddha-carita

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Indravajrà) kaècitpradãptaü praõidhàya cakùurnetràgninàèãviùavaddidhakùuþ | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ tatraiva nàsãttamÔùiü dadarèa kàmàtmakaþ èreya ivopadiùñam || 13.50

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Indravajrà) gurvãü èilàmudyamayaüstathànyaþ èaèràma moghaü vihataprayatnaþ | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ niþèreyasaü jÿànasamàdhigamyaü kàyaklamairdharmamivàptukàmaþ || 13.51

ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Màlà) tarakùusiühàkÔtayastathànye praõeduruccairmahataþ praõàdàn | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ sattvàni yaiþ saücukucuþ samaütàdvajràhatà dyauþ phalatãti matvà || 13.52

ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Premà) mÔgà gajàècàrttaravàn sÔjaüto vidudruvuècaiva nililyire ca | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ ràtrau ca tasyàmahanãva digbhyaþ khagà ruvaütaþ paripeturàrttàþ || 13.53

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Ràmà) teùàü praõàdaistu tathàvidhaistaiþ sarveùu bhåteùvapi kaüpiteùu | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ munirna tatràsa na saücukoca ravairgarutmàniva vàyasànàm || 13.54

ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Chàyà) bhayàvahebhyaþ pariùadgaõebhyo yathà yathà naiva munirbibhàya | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ tathà tathà dharmabhÔtàü sapatnaþ èokàcca roùàcca sasàra màraþ || 13.55

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Vàõã) bhåtaü tataþ kiücidadÔèyaråpaü vièiùñaråpaü gaganasthameva | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ dÔùñvàrùaye drugdhamavairaruùñaü màraü babhàùe mahatà svareõa || 13.56

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Bàlà) moghaü èramaü nàrhasi màra kartuü hiüsràtmatàmutsÔja gaccha èarma | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ naiùa tvayà kaüpayituü hi èakyo mahàgirirmerurivànilena || 13.57

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Sàlà) apyuùõabhàvaü jvalanaþ prajahyàdàpo dravatvaü pÔthivã sthiratvam | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ anekakalpàcitapuõyakarmà na tveva jahyàdvyavasàyameùaþ || 13.58

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Bàlà) yo niècayo hyasya paràkramaèca tejaèca yadyà ca dayà prajàsu | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ apràpya notthàsyati tattvameùa tamàüsyahatveva sahasraraèmiþ || 13.59

207 Buddha-carita

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Indravajrà) kàùñhaü hi mathnan labhate hutàèaü bhåmiü khanan viüdati càpi toyam | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ nirbaüdhinaþ kiüca na nàsya sàdhyaü nyàyena yuktaü ca kÔtaü ca sarvam || 13.60

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Sàlà) tallokamàrttaü karuõàyamàno rogeùu ràgàdiùu vartamànam | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ mahàbhiùagnàrhati vighnameùa jÿànauùadhàrthaü parikhidyamànaþ || 13.61

ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (»ddhi) hÔte ca loke bahubhiþ kumàrgaiþ sanmàrgamanvicchati yaþ èrameõa | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ sa daièikaþ kùobhayituü na yuktaü sudeèikaþ sàrtha iva pranaùñe || 13.62

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Indravajrà) sattveùu naùñeùu mahàüdhakàrairjÿànapradãpaþ kriyamàõa eùaþ | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ àryasya nirvàpayituü na sàdhu prajvàlyamànastamasãva dãpaþ || 13.63

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Indravajrà) dÔùñvà ca saüsàramaye mahaughe magnaü jagatpàramaviüdamànam | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ yaècedamuttàrayituü pravÔttaþ kaècinnayettasya tu pàpamàryaþ || 13.64

ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Kãrti) kùamàèipho dhairyavigàóhamålaècàritrapuùpaþ smÔtibuddhièàkhaþ | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ jÿànadrumo dharmaphalapradàtà notpàñanaü hyarhati vardhamànaþ || 13.65

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Indravajrà) baddhàü dÔóhaiècetasi mohapàèairyasya prajàü mokùayituü manãùà | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ tasmin jighàüsà tava nopapannà èràüte jagadbaüdhanamokùahetoþ || 13.66

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Bhadrà) bodhàya karmàõi hi yànyanena kÔtàni teùàü niyato 'dya kàlaþ | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ sthàne tathàsminnupaviùña eùa yathaiva pårve munayastathaiva || 13.67

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Indravajrà) eùà hi nàbhirvasudhàtalasya kÔtsnena yuktà parameõa dhàmnà | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ bhåmerato 'nyo 'sti hi na pradeèo veèaü samàdherviùayo hitasya || 13.68

ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Bàlà) tanmà kÔthàþ èokamupehi èàütiü mà bhånmahimnà tava màra mànaþ | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ vièraübhituü na kùamamadhruvà èrãècale pade kiü padamabhyupaiùi || 13.69

208 Buddha-carita

ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ Vaüèastha tataþ sa saüèrutya ca tasya tadvaco mahàmuneþ prekùya ca niùprakaüpatàm | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ jagàma màro vimanà hatodyamaþ èarairjagaccetasi yairvihanyase || 13.70

ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ Vaüèastha gatapraharùà viphalãkÔtaèramà praviddhapàùàõakaóaügaradrumà | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ dièaþ pradudràva tato 'sya sà camårhatàèrayeva dviùatà dviùaccamåþ || 13.71

ÛÛÛÛÛÛÜÜ,ÜÛÜÜÛÜÜ Màlinã dravati saparapakùe nirjite puùpaketau ÛÛÛÛÛÛÜÜ,ÜÛÜÜÛÜÜ jayati jitatamaske nãrajaske mahàrùau | ÛÛÛÛÛÛÜÜ,ÜÛÜÜÛÜÜ yuvatiriva sahàsà dyauècakàèe sacaüdrà ÛÛÛÛÛÛÜÜ,ÜÛÜÜÛÜÜ surabhi ca jalagarbhaü puùpavarùaü papàta || 13.72 tathàpi pàpãyasi nirjite gate dièaþ praseduþ prababhau nièàkaraþ | divo nipeturbhuvi puùpavÔùñayo raràja yoùeva vikalmaùà nièà | 13.73* iti èrãbuddhacarite mahàkàvye 'èvaghoùakÔte màravijayo nàma trayodaèaþ sargaþ || 13 ||

209 Buddha-carita

Book XIV

ÛÜÜÛÐÛÜÜÜÐÐÜÜÛÛÐÛÜÛÜ pathyà øloka1 tato màrabalaü jitvà dhairyeõa ca èamena ca | ÛÛÜÜÐÛÜÜÜÐÐÛÜÜÜÐÛÜÛÜ paramàrthaü vijijÿàsuþ sa dadhyau dhyànakovidaþ || 14.1

ÜÜÜÜÐÛÛÛÜÐÐÜÛÜÛÐÛÜÛÜ navipulà sarveùu dhyànavidhiùu pràpya caièvaryamuttamam | ÜÜÜÛÐÛÜÜÜÐÐÜÛÜÛÐÛÜÛÜ sasmàra prathame yàme pårvajanmaparaüparàm || 14.2

ÛÜÜÛÐÛÜÜÜÐÐÛÜÜÜÐÛÜÛÜ amutràhamayaü nàma cyutastasmàdihàgataþ | ÛÛÜÛÐÛÜÜÜÐÐÜÜÜÛÐÛÜÛÜ iti janmasahasràõi sasmàrànubhavanniva || 14.3

ÜÜÜÛÐÛÜÜÜÐÐÜÛÜÜÐÛÜÛÜ smÔtvà janma ca mÔtyuü ca tàsu tàsåpapattiùu | ÛÜÜÜÐÛÜÜÜÐÐÛÜÛÛÐÛÜÛÜ tataþ sattveùu kàruõyaü cakàra karuõàtmakaþ || 14.4

ÜÜÜÛÐÛÜÜÜÐÐÛÛÜÜÐÛÜÛÜ kÔtveha svajanotsargaü punaranyatra ca kriyàþ | ÜÜÜÛÐÛÜÜÜÐÐÛÜÛÛÐÛÜÛÜ atràõaþ khalu loko 'yaü paribhramati cakravat || 14.5

ÜÜÜÛÐÛÜÜÜÐÐÛÜÛÛÐÛÜÛÜ ityevaü smaratastasya babhåva niyatàtmanaþ | ÛÛÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÜÛÛÐÛÜÛÜ kadalãgarbhaniþsàraþ saüsàra iti niècayaþ || 14.6

ÛÜÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÛÜÛÐÛÜÛÜ dvitãye tvàgate yàme so 'dvitãyaparàkramaþ | ÜÜÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÛÜÜÐÛÜÛÜ divyaü cakùuþ paraü lebhe sarvacakùuùmatàü varaþ || 14.7

ÛÜÜÛÐÛÜÜÜÐÐÛÛÜÜÐÛÜÛÜ tatastena sa divyena parièuddhena cakùuùà | ÛÜÛÛÐÛÜÜÜÐÐÜÜÛÛÐÛÜÛÜ dadarèa nikhilaü lokamàdarèa iva nirmale || 14.8

ÜÜÜÜÐÛÜÜÜÐÐÛÜÜÜÐÛÜÛÜ sattvànàü paèyatastasya nikÔùñotkÔùñakarmaõàm | ÜÛÜÜÐÛÜÜÜÐÐÛÛÜÛÐÛÜÛÜ pracyutiü copapattiü ca vavÔdhe karuõàtmatà || 14.9

1 The pathyà form of the metre should be presumed in the øloka verses unless otherwise indicated.

210 Buddha-carita

ÛÜÜÛÐÛÜÜÜÐÐÜÛÜÜÐÛÜÛÜ ime duùkÔtakarmàõaþ pràõino yàüti durgatim | ÛÜÜÛÐÛÜÜÜÐÐÛÜÜÜÐÛÜÛÜ ime 'nye èubhakarmàõaþ pratiùñhaüte tripiùñape || 14.10

ÛÛÜÜÐÛÛÛÜÐÐÛÛÜÛÐÛÜÛÜ navipulà upapannàþ pratibhaye narake bhÔèadàruõe | ÛÜÜÜÐÛÛÛÜÐÐÜÜÜÛÐÛÜÛÜ navipulà amã duþkhairbahuvidhaiþ pãóyaüte kÔpaõaü vata || 14.11

ÜÜÜÛÐÛÜÜÜÐÐÜÛÜÛÐÛÜÛÜ pàyyaüte kvathitaü kecidagnivarõamayorasam | ÜÜÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÜÜÜÐÛÜÛÜ àropyaüte ruvaüto 'nye niùñaptastaübhamàyasam || 14.12

ÜÜÜÜÐÛÜÜÜÐÐÛÜÜÜÐÛÜÛÜ pacyaüte piùñavatkecidayaskuübhãùvavàïmukhàþ | ÜÜÜÛÐÛÜÜÜÐÐÜÜÜÜÐÛÜÛÜ dahyaüte karuõaü keciddãpteùvaügàraràèiùu || 14.13

ÜÜÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÜÜÜÐÛÜÛÜ kecittãkùõairayodaüùñrairbhakùyaüte dàruõaiþ èvabhiþ | ÜÜÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÛÜÜÐÛÜÛÜ keciddhÔùñairayastuüóairvàyasairàyasairiva || 14.14

ÜÜÜÛÐÛÜÜÜÐÐÜÜÜÜÐÛÜÛÜ keciddàhaparièràütàþ èãtacchàyàbhikàükùiõaþ | ÛÛÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÜÛÛÐÛÜÛÜ asipatraü vanaü nãlaü baddhà iva vièaütyamã || 14.15

ÜÜÜÜÐÛÜÜÜÐÐÛÜÜÛÐÛÜÛÜ pàñyaüte dàruvat kecitkuñhàrairbahubàhavaþ | ÜÜÛÛÐÛÜÜÜÐÐÜÛÜÜÐÛÜÛÜ duþkhe 'pi na vipadyaüte karmabhirdhàritàsavaþ || 14.16

ÛÜÜÛÐÛÜÜÜÐÐÛÜÜÛÐÛÜÛÜ sukhaü syàditi yatkarma kÔtaü duþkhanivÔttaye | ÛÜÜÜÐÛÛÛÜÐÐÜÛÜÜÐÛÜÛÜ navipulà phalaü tasyedamavaèairduþkhamevopabhujyate || 14.17

ÛÜÛÛÐÛÜÜÜÐÐÛÜÜÛÐÛÜÛÜ sukhàrthamaèubhaü kÔtvà ya ete bhÔèaduþkhitàþ | ÜÜÜÛÐÛÜÜÜÐÐÛÜÛÛÐÛÜÛÜ àsvàdaþ sa kimeteùàü karoti sukhamaõvapi || 14.18

ÛÜÜÜÐÛÜÜÜÐÐÛÛÜÛÐÛÜÛÜ hasadbhiryatkÔtaü karma kaluùaü kaluùàtmabhiþ | ÜÜÛÛÐÛÜÜÜÐÐÜÜÛÛÐÛÜÛÜ etatpariõate kàle kroèadbhiranubhåyate || 14.19

211 Buddha-carita

ÜÜÛÜÐÛÜÜÜÐÐÜÜÜÜÐÛÜÛÜ yadyeva pàpakarmàõaþ paèyeyuþ karmaõàü phalam | ÛÜÛÜÐÛÛÛÜÐÐÜÜÛÛÐÛÜÛÜ navipulà vameyuruùõarudhiraü marmasvabhihatà iva || 14.20

èàrãrebhyo 'pi duþkhebhyo nàrakebhyo manasvinaþ | anàryaiþ saha saüvàso mama kÔcchratamo mataþ || | 14.21*

ÛÜÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÛÜÜÐÛÜÛÜ ime 'nye karmabhiècitraiècittavispaüdasaübhavaiþ | ÜÜÜÜÐÛÜÜÜÐÐÛÛÜÜÐÛÜÛÜ tiryagyonau vicitràyàmupapannàstapasvinaþ || 14.22 (14.21)

ÜÜÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÜÛÛÐÛÜÛÜ màüsatvagbàladaütàrthaü vairàdapi madàdapi | ÜÜÜÛÐÛÜÜÜÐÐÜÜÜÜÐÛÜÛÜ hanyaüte kÔpaõà yatra baüdhånàü paèyatàmapi || 14.23 (14.22)

ÛÜÛÜÐÜÛÛÜÐÐÜÜÜÛÐÛÜÛÜ bhavipulà aèaknuvaüto 'pyavaèàþ kùuttarùaèramapãóitàþ | ÜÛÜÜÐÛÜÜÜÐÐÛÜÜÛÐÛÜÛÜ go 'èvabhåtàèca vàhyaüte pratodakùatamårtayaþ || 14.24 (14.23)

ÜÜÜÛÐÛÜÜÜÐÐÛÜÜÜÐÛÜÛÜ vàhyaüte gajabhåtàèca balãyàüso 'pi durbalaiþ | ÜÛÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÛÜÜÐÛÜÛÜ aükuèakliùñamårdhànastàóitàþ pàdapàrùõibhiþ || 14.25 (14.24)

ÜÜÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÜÜÛÐÛÜÛÜ satsvapyanyeùu duþkheùu duþkhaü yatra vièeùataþ | ÛÜÛÛÐÛÜÜÜÐÐÛÜÜÛÐÛÜÛÜ parasparavirodhàcca paràdhãnatayaiva ca || 14.26 (14.25)

ÜÜÜÜÐÛÜÜÜÐÐÛÜÜÛÐÛÜÛÜ khasthàþ khasthairhi bàdhyaüte jalasthà jalacàribhiþ | ÛÜÜÛÐÛÜÜÜÐÐÜÜÜÜÐÛÜÛÜ sthalasthàþ sthalasaüsthaistu pràpyaüte cetaretaraiþ || 14.27 (14.26)

ÛÛÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÜÜÜÐÛÜÛÜ upapannàstathà ceme màtsaryàkràütacetasaþ | ÛÛÜÜÐÛÜÜÜÐÐÛÛÜÜÐÛÜÛÜ pitÔloke niràloke kÔpaõaü bhuüjate phalam || 14.28 (14.27)

ÜÜÜÜÐÛÛÛÜÐÐÜÛÜÛÐÛÜÛÜ navipulà såcãchidropamamukhàþ parvatopamakukùayaþ | ÜÜÛÛÐÛÜÜÜÐÐÜÜÜÜÐÛÜÛÜ kùuttarùajanitairduþkhaiþ pãóyaüte duþkhabhàginaþ || 14.29 (14.28)

212 Buddha-carita

ÛÛÜÛÐÛÜÜÜÐÐÜÜÜÜÐÛÜÛÜ puruùo yadi jànãta màtsaryasyedÔèaü phalam | ÜÛÜÛÐÛÜÜÜÐÐÛÜÜÛÐÛÜÛÜ sarvathà èivivaddadyàccharãràvayavànapi || 14.30 (14.30)

ÜÛÜÛÐÛÜÜÜÐÐÜÛÜÜÐÛÜÛÜ àèayà samabhikràütà ghàryamàõàþ svakarmabhiþ | ÛÜÜÜÐÛÜÜÜÐÐÛÜÜÛÐÛÜÛÜ labhaüte na hyamã bhoktuü pravÔddhànyaèucãnyapi || 14.31 (14.29)

ÛÜÜÛÐÛÜÜÜÐÐÜÛÜÜÐÛÜÛÜ ime 'nye narakaü pràpya garbhasaüjÿe 'èucihrade | ÛÛÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÛÜÜÐÛÜÛÜ upapannà manuùyeùu duþkhamarchaüti jaütavaþ || 14.32 (14.31)1

1 At this point the original section of Buddhacarita breaks off, it is supplemented by AmÔtànanda's conclusion (in Sanskrit) in Cowell's edition; and the continuation in the Tibetan and Chinese translations has been translated in Johnson's edition. But as these throw no light on Aèvaghoùa's prosody they are omitted here.

213