Zmiana Studium uwarunkowa ń i kierunków zagoaspodarowania przestrzennego gminy O świ ęcim
Zał ącznik nr 3b do uchwały Nr XLVI/356/10 Rady Gminy w O świ ęcimiu z dnia 16 czerwca 2010r. w sprawie zmiany studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy O świ ęcim
GMINA O ŚWI ĘCIM
UJEDNOLICONY TEKST DOKUMENTACJI MERYTORYCZNEJ
STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY O ŚWI ĘCIM
W WYNIKU ZMIANY UCHWALONEJ W 2010 r.
Cz ęść I – Rozpoznanie i diagnoza stanu
OŚWI ĘCIM, MARZEC 2010 r
1 Zmiana Studium uwarunkowa ń i kierunków zagoaspodarowania przestrzennego gminy O świ ęcim
ZESPÓŁ AUTORSKI Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego I edycji z 1999 roku
Główny projektant: • dr in Ŝ. arch. Barbara Zastawniak - uprawnienia nr 156/88 Zespół głównego projektanta: • mgr Antoni Matuszko • mgr in Ŝ. arch. Andrzej Bana śkiewicz oraz: • mgr in Ŝ. arch. Michał Szopa - zagadnienia urbanistyczne • mgr in Ŝ. arch. Ewa Szyma ńska - zagadnienia urbanistyczne • mgr in Ŝ. Jerzy Ba ścik - zagadnienia przyrodnicze, funkcje ekonomiczne • mgr in Ŝ. Tadeusz Kopta - zagadnienia komunikacyjne • mgr Krystyna Pawłowska - gospodarka wodno-ściekowa, zaopatrzenie w gaz, gospodarka odpadami • mgr in Ŝ. Andrzej Geissler - elektroenergetyka i telekomunikacja Współpraca: • in Ŝ. Aleksandra Mola • in Ŝ. Zofia Potocka • Janina Wilk
Kierownik Zakładu Dyrektor Oddziału dr Maria Baranowska Janota dr hab. arch. Zygmunt Ziobrowski prof. IGPiK
ZESPÓŁ AUTORSKI zmiany Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy O świ ęcim dla obr ębu Babice
GŁÓWNY PROJEKTANT: mgr in Ŝ. Justyna Ma śko - Osiadacz projektant urbanista
ZESPÓŁ GŁÓWNEGO PROJEKTANTA: mgr in Ŝ. Małgorzata Ma śko-Horyza projektant urbanista dr in Ŝ. Jarosław Osiadacz zagadnienia ekonomiczne zagadnienia środowiska dr Grzegorz Synowiec przyrodniczego mgr in Ŝ. Jacek Kurzeja rozwi ązania komunikacyjne mgr in Ŝ. Artur Wawrzyniak rozwi ązania komunikacyjne
2 Zmiana Studium uwarunkowa ń i kierunków zagoaspodarowania przestrzennego gminy O świ ęcim
Spis tre ści
Wprowadzenie 6 CZ ĘŚĆ I - DIAGNOZA STANU I DOTYCHCZASOWEGO ROZWOJU GMINY 1. Cele rozwoju gminy O świ ęcim 7 1.1. Strategia rozwoju powiatu o świ ęcimskiego jako tło okre ślenia celów 7 dotycz ących gminy O świ ęcim 1.2. Cele polityki przestrzennej gminy O świ ęcim 10 1.3. Sposób ukierunkowania prac nad studium 11 2. Uwarunkowania rozwoju i zagospodarowania gminy Oświ ęcim, wynikaj ące z 13 czynników zewn ętrznych 2.1. Uwarunkowania, problemy i cele zwi ązane z miejscem i rol ą gminy w regionie 13 2.1.1. Poło Ŝenie w regionie i ogólna charakterystyka gminy 13 2.1.2. Wymagania i zalecenia Wojewody Małopolskiego dotyczące gminy O świ ęcim 14 2.1.3. Informacje przekazane przez zarz ądy gmin 15 2.1.4. Informacje przekazane przez inne instytucje 15 2.2. Informacje i propozycje przekazane przez mieszka ńców gminy 18 3. Uwarunkowania zagospodarowania przestrzennego gminy O świ ęcim, 23 wynikaj ące z przyrodniczych cech środowiska i wyst ępuj ących zagro Ŝeń 3.1. Cechy i warto ści środowiska przyrodniczego gminy 23 3.1.1. Poło Ŝenie geograficzne 23 3.1.2. Rze źba terenu 23 3.1.3 Budowa geologiczna 24 3.1.4 Zło Ŝa surowców mineralnych 24 3.1.5. Stosunki wodne 27 3.1.6. Warunki klimatyczne 30 3.1.7. Pokrywa glebowa 31 3.1.8. Szata ro ślinna 33 3.1.9. Świat zwierz ąt 34 3.2. Przeobra Ŝenia i degradacja środowiska 35 3.2.1 Przeobra Ŝenia wynikaj ące z eksploatacji złó Ŝ surowców mineralnych 35 3.2.2. Zanieczyszczenia wód i zmiany stosunków wodnych 36 3.2.3. Zanieczyszczenia powietrza 40 3.2.4. Jako ść i zanieczyszczenie pokrywy glebowej 43 3.2.5. Stan zagro Ŝenia i zanieczyszczenie ro ślinno ści 45 3.2.6. Nadzwyczajne zagro Ŝenia środowiska 46 3.3. Ochrona i uwarunkowania prawne wynikaj ące z walorów środowiska 46 przyrodniczego 3.3.1. Obszary i obiekty chronione 46 3.3.2. Uwarunkowania wynikaj ące z ochrony złó Ŝ surowców mineralnych 51 4. Uwarunkowania wynikaj ące z warto ści kulturowych gminy i ich 53 ochrony 4.1. Historyczne aspekty rozwoju gminy 53 4.2. Stanowiska archeologiczne 55 4.3. Obiekty i zespoły o warto ściach kulturowych 56
3 Zmiana Studium uwarunkowa ń i kierunków zagoaspodarowania przestrzennego gminy O świ ęcim
4.4. Formy zabudowy 60 5. Uwarunkowania rozwoju ekonomicznych funkcji gminy Oświ ęcim 61 5.1. Uwarunkowania rozwoju funkcji rolniczej 61 5.1.1. Przyrodnicze warunki rozwoju rolnictwa 61 5.1.2. Struktura uŜytkowania ziemi 64 5.1.3. Struktura wielko ści gospodarstw rolnych 65 5.1.4. Kierunki rozwoju produkcji rolnej 65 5.1.5. Urz ądzenia obsługi gospodarki rolnej 67 5.2. Uwarunkowania rozwoju nierolniczej działalno ści gospodarczej 69 5.2.1. Rodzaje działalno ści 69 5.2.2. Przyrodniczo gospodarcze uwarunkowania rozwoju działalno ści gospodarczej 71 5.3. Uwarunkowania rozwoju funkcji turystyczno wypoczynkowej 72 6. Uwarunkowania rozwoju funkcji osadniczej 73 6.1. Stosunki ludno ściowe 73 6.1.1. Stan zaludnienia i dynamika rozwoju ludno ści 73 6.1.2. Zatrudnienie 74 6.2. Osadnictwo 75 6.2.1. Układ przestrzenny gminy 75 6.2.2. Zabudowa mieszkaniowa 77 6.2.3. Zabudowa i urz ądzenia usług i administracji 78 7. Uwarunkowania rozwoju komunikacji 85 7.1. Komunikacja kolejowa 85 7.2. Komunikacja drogowa 85 7.2.1. Zmiany zachodz ące w komunikacji drogowej 85 7.2.2. Stan motoryzacji 86 7.2.3. Sie ć drogowa 86 7.2.4. Obci ąŜ enie ruchem oraz wydajno ść urz ądze ń komunikacyjnych 88 7.2.5. System organizacji ruchu i parkowania 90 7.3. Komunikacja zbiorowa 91 7.4. Ruch niezmotoryzowany 92 7.5. Wpływ transportu na środowisko 92 8. Uwarunkowania rozwoju komunalnej infrastruktury technicznej 95 8.1. Zaopatrzenie w wod ę 95 8.1.1. Źródła wody i charakterystyka uj ęć 95 8.1.2. Strefy ochronne źródeł i uj ęć wody 96 8.1.3. Sie ć wodoci ągowa 97 8.1.4. Zapotrzebowanie na wod ę i jej zu Ŝycie 98 8.2. Odprowadzanie i oczyszczanie ścieków 99 8.2.1. Stan istniej ący urz ądze ń odprowadzania i oczyszczania ścieków 99 8.2.2. Koncepcje w zakresie odprowadzania i oczyszczania ścieków 101 8.3. Gospodarka odpadami 105 8.4. Zagadnienia gospodarki energetycznej 107 8.4.1. Elektroenergetyka 107 8.4.2. Zaopatrzenie w gaz 108 8.4.3. Ciepłownictwo 109 8.5. Telekomunikacja 109 8.6. Cmentarnictwo 112 8.7. Ochrona przed powodzi ą 112
4 Zmiana Studium uwarunkowa ń i kierunków zagoaspodarowania przestrzennego gminy O świ ęcim
9. Inne uwarunkowania rozwoju gminy 116 9.1. Struktura u Ŝytkowania i własno ści terenu 116 9.1.1. Mienie komunalne gminy O świ ęcim 116 9.2. Charakterystyka ruchu budowlanego 117 9.2.1. Decyzje o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu 117 9.2.2. Pozwolenia na budow ę 123 9.2.3. Wnioski o zmian ę przeznaczenia gruntów 128 9.3. Rynek nieruchomo ści 129 9.4. Potrzeby i mo Ŝliwo ści rozwoju w obr ębie sołectwa Babice 130 Wykorzystane materiały 131
5 Zmiana Studium uwarunkowa ń i kierunków zagoaspodarowania przestrzennego gminy O świ ęcim
WPROWADZENIE
Opracowanie obejmuje materiały o charakterze analitycznym i studialnym, przygotowane w ramach prac nad Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy O świ ęcim. Podział tych materiałów na rozdziały, odpowiada podziałowi procesu sporz ądzania studium na zasadnicze fazy prac. Tre ści ą opracowania s ą informacje o sposobach dochodzenia do ko ńcowych rozwi ąza ń, a tak Ŝe opis i uzasadnienie tych rozwi ąza ń. Integraln ą cz ęś ci ą projektu studium jest zbiór map tematycznych. Przedstawiane tu opracowanie nie podlega uchwaleniu. Przedmiotem uchwały Rady Gminy jest odr ębnie sporz ądzony dokument wynikowy: rysunek i tekst studium, okre ślaj ący polityk ę przestrzenn ą gminy. W sensie merytorycznym, tekst studium wi ąŜ e si ę ści śle z tre ści ą tych cz ęś ci opracowania, w których omawia si ę cele oraz kierunki zagospodarowania przestrzennego. Tekst studium jest ograniczony do krótko sformułowanych postanowie ń, z pomini ęciem tre ści analitycznych oraz uzasadniaj ących te postanowienia. Stosownie do wymaga ń ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. o zagospodarowaniu przestrzennym, przedstawiane Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego obejmuje cały obszar gminy O świ ęcim, w jej granicach administracyjnych. Prace nad Studium obj ęły, w pierwszej kolejno ści, okre ślenie głównych celów rozwoju gminy oraz - przeprowadzone z punktu widzenia tych celów - rozpoznanie obecnego stanu i dotychczasowego rozwoju gminy oraz analiz ę uwarunkowa ń jej dalszego rozwoju. Podsumowanie tych analiz stanowi punkt wyj ścia do wła ściwych prac projektowych. Istotnym elementem tego podsumowania jest okre ślenie problemów wymagaj ących rozwi ązania. Dalsze prace obj ęły okre ślenie modelu struktury funkcjonalno przestrzennej gminy i kierunków zagospodarowania przestrzennego odniesionych do tego modelu, a wynikaj ących z przyj ętych celów i stwierdzonych uwarunkowa ń rozwoju.
Zmiany wprowadzone w wyniku uchwały nr Rady Gminy O świ ęcim w sprawie uchwalenia zmiany Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego dla sołectwa Babice wyró Ŝniono kursyw ą.
6 Zmiana Studium uwarunkowa ń i kierunków zagoaspodarowania przestrzennego gminy O świ ęcim
1. CELE ROZWOJU GMINY O ŚWI ĘCIM
1.1. Strategia rozwoju powiatu o świ ęcimskiego jako tło okre ślenia celów dotycz ących gminy O świ ęcim
Wykorzystano tu informacje zawarte w opracowaniu pt. „Strategia rozwoju powiatu oświ ęcimskiego - raport z sesji strategicznej" (przygotowanej w pa ździerniku 1998 r. przez Fundacj ę Promocji Gospodarczej Regionu Krakowskiego przy współpracy Urz ędu Wojewódzkiego w Krakowie, Zarz ądu Miasta O świ ęcimia oraz Zarz ądów Gmin Brzeszcze, Chełmek, Kety, Osiek, O świ ęcim, Polanka Wielka, Przeciszów, Zator, a tak Ŝe Urz ędu Statystycznego w Krakowie).
Misj ę i cel strategiczny powiatu sformułowano w sposób nast ępuj ący: „POWIAT O ŚWI ĘCIMSKI - MIEJSCE O WYJ ĄTKOWYM ZNACZENIU HISTORYCZNYM, CHARAKTERYZUJ ĄCE SI Ę ZRÓWNOWA śONYM ROZWOJEM SPOŁECZNO - GOSPODARCZYM, ZARÓWNO JAKO CAŁO ŚĆ , JAK I JEGO POSZCZEGÓLNE SKŁADNIKI (GMINY)". „NASZ POWIAT O ŚWI ĘCIMSKI - MIEJSCE DOBROBYTU MIESZKA ŃCÓW, OTWARTE I PRZYJAZNE DLA WSZYSTKICH"
W rozwini ęciu - okre ślono list ę zada ń/wyników, warunkuj ących osi ągniecie wy Ŝej przytoczonych, głównych celów rozwoju. Przytacza się je w powi ązaniu z problemami („obszarami kluczowymi") których rozwi ązanie uznano jako szczególnie istotne dla powiatu, wyodr ębniaj ąc nast ępuj ące ich grupy:
1. Dost ępno ść komunikacyjna: • prawidłowy układ komunikacyjny na terenie powiatu (funkcjonalna sie ć dróg i parkingów na terenie powiatu i na zewn ątrz) o istnieje system obwodnic, o dobry stan dróg powiatowych, o dobra sie ć poł ącze ń komunikacyjnych miedzy gminami, o dobry stan poł ącze ń komunikacji autobusowej z siedzib ą województwa (w tym silniej powi ązana z Krakowem wschodnia cz ęść powiatu), o sprawna komunikacja pomi ędzy gminami a siedzib ą powiatu, o bezpieczne przej ścia dla pieszych, o dostateczna ilo ść miejsc parkingowych, o istnieje droga ekspresowa miedzy Krakowem a O świ ęcimiem. 2. Usługi publiczne: • dobrze funkcjonuj ąca słu Ŝba zdrowia: o łatwy dost ęp do lekarzy, • istniej ą warunki dla rozwoju turystyki i kultury: o istnieje rozbudowana baza turystyczno rekreacyjna w oparciu o tereny po eksploatacyjne, o sprawny system upowszechnienia kultury i turystyki (program upowszechnienia kultury, łatwa dost ępno ść do dóbr kultury). 3. Budownictwo 4. Ochrona środowiska: • zdrowie i przyjazne środowisko: o ekologiczny system ciepłownictwa,
7 Zmiana Studium uwarunkowa ń i kierunków zagoaspodarowania przestrzennego gminy O świ ęcim
o hermetyzacja urz ądze ń przemysłowych, o stosowanie elektrofiltrów i katalizatorów spalin, o stosowanie czystych paliw, o wydzielenie stref wolnych od ruchu pojazdów samochodowych, o nie zatruta ziemia, o zadrzewianie i zakładanie trawników, o zagospodarowane tereny poprzemysłowe (wyrównane i zalesione), o wybudowane i dobrze utrzymane wały przeciwpowodziowe, o racjonalne nawo Ŝenie i stosowanie środków toksycznych, o prawidłowa gospodarka odpadami (odbiór posegregowanych odpadów i wła ściwe ich zagospodarowanie), o dobra gospodarka ściekami (oczyszczanie 100% ścieków – zadowalaj ący stan kanalizacji sanitarnej, wystarczaj ąca sie ć oczyszczalni ścieków, stworzona sie ć powi ąza ń infrastrukturalnych gmin powiatu), o stworzona sie ć powi ąza ń infrastrukturalnych gmin powiatu, o usuni ęte trudno ści w realizacji infrastruktury technicznej, 5. Integracja: • du Ŝa integracja społecze ństwa powiatu: o istnieje zadowalaj ąca wszystkie zainteresowane strony regulacja na obszarze wokół Pa ństwowego Muzeum Oświ ęcim - Brzezinka, o istnieje konsensus wokół problemu byłego obozu O świ ęcim - Brzezinka, o dobra współpraca gmin w powiecie, o wła ściwy system konsultacji decyzji władz ze społeczno ści powiatu. 6. Rozwój gospodarczy: • napływ kapitału: o szeroka i konkurencyjna oferta inwestycyjna powiatu, o plany miejscowe skoordynowane i przystosowane do potrzeb inwestycyjnych, o uregulowany stan prawny gruntów pod inwestycje, o wielokierunkowa promocja powiatu o świ ęcimskiego, o nawi ązanie kontaktów z inwestorami. 7. Ład przestrzenny 8. Efektywne i nowoczesne rolnictwo: • stworzony system usług dla wsi: o warsztaty napraw sprz ętu rolniczego, o lokalny program doradztwa rolniczego, o targowiska wiejskie,
• zorganizowane grupy producentów rolników, • stworzony system przetwórstwa rolnego:
o przetwórstwo rybne, hodowla ryb i narybku, o istniej ą ubojnie, piekarnie, masarnie, młyny, mleczarnie, fermy hodowlane, • zorganizowany zbyt produktów rolnych: o istnieje giełda rolno spo Ŝywcza, • wielko ść gospodarstw dostosowana do opłacalno ści produkcji: o wyspecjalizowane i wielohektarowe gospodarstwa rolne. 9. Edukacja: • oświata: o prawidłowy stan szkolnictwa ponadpodstawowego (prawidłowa struktura kształcenia na potrzeby rynku pracy, ró Ŝnorodno ść szkół średnich, dost ępno ść szkolnictwa średniego dla młodzie Ŝy terenów wiejskich),
8 Zmiana Studium uwarunkowa ń i kierunków zagoaspodarowania przestrzennego gminy O świ ęcim
o opracowany system finansowania o światy, o systemowy program dla dzieci i młodzie Ŝy (o środki sportowe, kluby i świetlice), • bezpieczna szkoła: o istnieje program walki z narkomani ą, o istnieje szeroka oferta zaj ęć pozaszkolnych dla dzieci i młodzie Ŝy, o istnieje skuteczny system profilaktyki uzale Ŝnie ń, o istnieje program działania przeciw patologii społecznej, o prawidłowe zapobieganie patologii w śród młodzie Ŝy, o wyeliminowana przemoc w śród młodzie Ŝy, • istnienie lokalnej polityki o światowej: o istnieje centrum kształcenia ustawicznego, o istnieje sprawnie funkcjonuj ący system przekwalifikowana zawodowego. 10. Rynek pracy: • niska stopa bezrobocia: o stworzony monitoring zasobów ludzkich i miejsc pracy, o wystarczaj ąca ilo ść miejsc pracy dla młodzie Ŝy, o system wspierania lokalnych podmiotów gospodarczych, o dobrze przygotowana kadra do podj ęcia pracy, o dostosowanie programów o światowych do potrzeb lokalnego rynku pracy. 11. Bezpiecze ństwo i ład publiczny : - 12. Informacja i promocja: -
Nie wszystkim wyłonionym „obszarom kluczowym" - grupom zagadnie ń odpowiadaj ą rozwini ęcia w postaci zada ń do wykonania b ądź okre ślenia wyników tych wykonania zada ń. Wi ąŜ e si ę to z faktem, Ŝe problemy te nie zostały wyodr ębnione według jednolitego kryterium, na skutek czego nie s ą w pełni wzajemnie rozdzielne. W tych sytuacjach zadania i ich wyniki zwi ązane z danym problemem mogły by ć okre ślone w ramach innych grup; np. dotycz ące ładu przestrzennego (7) cz ęś ciowo w grupach 4 i 5, dotycz ące bezpiecze ństwa i ładu publicznego (11) cz ęś ciowo w grupie 9, dotycz ące informacji i promocji (12) cz ęś ciowo w grupie 6 i 10. Niektóre problemy nie znalazły rozwi ąza ń w omawianej strategii. Dotyczy to np. problemu braku mieszka ń, w grupie nr 3 - budownictwo. Niezale Ŝnie od tych niedoci ągni ęć (zrozumiałych, je śli we źmie si ę pod uwag ę, Ŝe okre ślenie omawiane strategia nie stanowi wyniku gł ębszego rozpoznania i analizy lecz jest wynikiem kilkudniowych „warsztatów" - roboczych sesji) - opracowanie zawiera szereg interesuj ących informacji i propozycji.
Jak stwierdzono w podsumowaniu, „W wyniku aktywnego zaanga Ŝowania si ę uczestników warsztatów, sformułowano misj ę powiatu oraz powstała strategia zrównowa Ŝonego rozwoju powiatu o świ ęcimskiego, będąca wyrazem potrzeb i ambicji jego mieszka ńców oraz władz. Cech ą charakterystyczn ą tej strategii jest oparcie rozwoju powiatu, postrzeganego jako wspólnoty gmin, na: 1. wykorzystaniu: a) wysokiej jako ści zasobów lokalnych, ziemi, w tym dla dochodowego rolnictwa, b) walorów materialnych oraz niematerialnych, w tym dla rozwoju turystyki, c) potencjału ludzkiego,
2. integracji społeczno ści lokalnej, 3. otwarto ści na otoczenie bli Ŝsze i dalsze.
9 Zmiana Studium uwarunkowa ń i kierunków zagoaspodarowania przestrzennego gminy O świ ęcim
Rozwój powiatu społeczno ść lokalna postrzega jako zrównowa Ŝony rozwój społeczny i gospodarczy. Jego charakter strategiczny wyra Ŝa si ę równie Ŝ w trosce o wszechstronny rozwój młodzie Ŝy, jej wykształcenie, wychowanie i ochron ę przed zagro Ŝeniami. Wzrost gospodarczy powiatu uwarunkowany jest inwestycjami zwi ększaj ącymi poda Ŝ miejsc pracy, a te z kolei uchwaleniem miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego (ład przestrzenny), w tym w stolicy powiatu, oraz rozwojem infrastruktury technicznej, przede wszystkim sieci drogowej oraz telekomunikacyjnej, kanalizacji oraz oczyszczalni ścieków, wysypisk i utylizacji śmieci. Warunkiem koniecznym realizacji znacz ących dla społeczno ści powiatu przedsi ęwzi ęć rozwojowych jest partnerskie i solidarne współdziałanie Potrzebna jest wiec dobra polityka informacyjna, której celem b ędzie integracja społeczno ści lokalnej wokół strategii." Stwierdzenia te odnosz ą si ę nie tylko do powiatu o świ ęcimskiego, mo Ŝna je odnie ść równie Ŝ do gminy O świ ęcim.
1.2. Cele polityki przestrzennej gminy O świ ęcim
Skoncentrowano si ę tu na celach rozwoju, wyra Ŝaj ących si ę bezpo średnio w zagospodarowaniu przestrzeni. Cele te uporz ądkowano, przypisuj ąc je do trzech grup: • celów ochronnych, zwi ązanych z zachowaniem i ochron ą przyrodniczych i kulturowych warto ści terenu, • celów ekonomicznych, zwi ązanych z zapewnieniem podstaw rozwoju gminy i bytu jej mieszka ńców, • celów społecznych, zwi ązanych z jako ści ą zamieszkania i obsługi mieszka ńców.
Główny cel działania, jakim jest - stosownie do przepisów ustawy o samorz ądzie terytorialnym - zapewnienie ładu przestrzennego (oraz racjonalnej gospodarki gruntami i ochrony środowiska), zawiera si ę w zapewnieniu równowagi mi ędzy wy Ŝej wymienionymi grupami celów.
Proponuje si ę nast ępuj ące rozwini ęcie ww. celów polityki przestrzennej: Cele ochronne : Ochrona istniej ących warto ści, w tym: ochrona środowiska przyrodniczego, dziedzictwa kulturowego oraz krajobrazu i kształtowanie ładu przestrzennego jako podstaw prawidłowego i efektywnego rozwoju wszystkich zakresów działalno ści społeczno gospodarczej rozwijanej w gminie , uwzgl ędnienie wła ściwych warunków ochrony i udost ępnienia miejsc pami ęci ofiar obozów koncentracyjnych Auschwitz - Birkenau. Cele ekonomiczne: Uzyskanie i utrzymanie silnego potencjału gospodarczego gminy w drodze rozwijania funkcji stwarzaj ących podstaw ę jej ekonomicznego rozwoju, a w szczególno ści: uzyskanie wysokiej efektywno ści rolnictwa, w drodze rozwijania produkcji rolniczej i przetwórstwa rolno-spo Ŝywczego, rozwój nierolniczej działalno ści gospodarczej, w tym na bazie lokalnej przedsi ębiorczo ści i z wykorzystaniem lokalnych zasobów. Cele społeczne: Zapewnienie mo Ŝliwie wysokiego poziomu jako ści Ŝycia mieszka ńców oraz funkcjonowania gminy, a w szczególno ści: korzystnych warunków zamieszkania, prawidłowego poziomu obsługi ludno ści w zakresie infrastruktury społecznej,
10 Zmiana Studium uwarunkowa ń i kierunków zagoaspodarowania przestrzennego gminy O świ ęcim
wła ściwej obsługi komunikacyjnej, prawidłowego poziomu wyposa Ŝenia w urz ądzenia komunalnej infrastruktury technicznej.
W 2000 roku, uchwał ą nr XXllI/161/00 Rady Gminy O świ ęcim z dnia 28 czerwca 2000 r., przyj ęto Strategi ę rozwoju gminy O świ ęcim, w której zapisano Misj ę Gminy O świ ęcim. W dokumencie tym przyj ęto równie Ŝ wizj ę rozwoju oraz Cele strategiczne i zadania. W nawi ązaniu do tej Strategii, analizuj ąc mo Ŝliwo ści rozwoju, mo Ŝna przyj ąć , Ŝe w sołectwie Babice nale Ŝy d ąŜ yć do: • harmonijnego rozwoju, zgodnego z zasadami ekorozwoju, • tworzenia wsi jako miejsca dobrobytu mieszka ńców, bezpiecznego, otwartego i przyjaznego dla wszystkich, • integracji funkcjonalnej z miastem O świ ęcim, • rozwoju układu komunikacyjnego i sieci dróg, • rozwoju infrastruktury technicznej i społecznej, • sta ć si ę terenem czystym ekologicznie z rozwini ętą baz ą wypoczynkowo - rekreacyjn ą, a tak Ŝe zagospodarowa ć na cele rekreacyjne oba brzegi Soły i Wisły, • rozwija ć sektor rolniczo - przetwórczy, w tym specjalistyczne gospodarstwa rolne produkuj ące Ŝywno ść ekologiczn ą, • rozwija ć o środek sportu wiejskiego i kultury wiejskiej. Są to potrzeby wynikaj ące nie tylko z indywidualnego interesu wła ścicieli terenów rolniczych, ale przede wszystkim wspólnoty mieszkaniowej sołectwa Babice.
1.3. Sposób ukierunkowania prac nad studium
Zarysowuj ące cele rozwoju gminy O świ ęcim, pozwoliły na ukierunkowanie prac nad Studium, na: • badanie istotnych uwarunkowa ń rozwoju ekonomicznych funkcji gminy oraz niezb ędnych funkcji towarzysz ących, przy przyj ęciu zasady zrównowa Ŝonego rozwoju gminy.
Poj ęcie zrównowa Ŝonego rozwoju zostało w nast ępuj ący sposób zdefiniowane w art. 3 pkt 3a ustawy z dnia 31 stycznia 1980 r. o ochronie i kształtowaniu środowiska (tekst jednolity Dz. U. Nr 49 póz. 196 z 1994 r., z pó źn. zm.): Przez rozwój zrównowa Ŝony rozumie si ę „taki rozwój społeczno-gospodarczy, w którym w celu równowa Ŝenia szans dost ępu do środowiska poszczególnych społecze ństw lub ich obywateli - zarówno współczesnego, jak i przyszłych pokole ń - nast ępuje proces integrowania działa ń politycznych, gospodarczych i społecznych z zachowaniem równowagi przyrodniczej oraz trwało ści podstawowych procesów przyrodniczych".
W odniesieniu do planowania przestrzennego oznacza to przekształcenia ekonomiczne, społeczne, techniczne i przestrzenne, zmierzaj ące do zapewnienia dobrobytu obecnych, jak i nast ępnych pokole ń, poprzez: • zapewnienie okre ślonej jako ści środowiska, • zapewnienie po Ŝą danego stanu zdrowia społecze ństwa, • konserwatorsk ą ochron ę przyrody, • racjonaln ą gospodark ę zasobami, • podejmowanie proekologicznych kierunków rozwoju.
11 Zmiana Studium uwarunkowa ń i kierunków zagoaspodarowania przestrzennego gminy O świ ęcim
Nale Ŝy przy tym zauwa Ŝyć, Ŝe zapewnienie zrównowa Ŝonego rozwoju wymaga pełnej integracji procesów rozwoju społecznego i gospodarczego z ochron ą środowiska i przyrody - łącznego ich rozpatrywania w toku planowania przestrzennego i realizacji przedsi ęwzi ęć z zakresu zagospodarowania przestrzennego. Wymaga te Ŝ m.in. wzajemnego wywa Ŝenia proporcji mi ędzy rozwijanymi rodzajami działalno ści społecznej i gospodarczej. Uwarunkowania przyrodnicze potraktowano wi ęc jako jedne z podstawowych przesłanek (wyznaczników) mo Ŝliwości i kierunków rozwoju, formułowania koncepcji przestrzennych i weryfikowania tych rozwi ąza ń.
Uwzgl ędniaj ąc ponadto konieczno ść uwzgl ędnienia potrzeb ponadlokalnych, uzasadniło to przyj ęcie nast ępuj ącego układu analizy uwarunkowa ń rozwoju gminy Oświ ęcim: analiza uwarunkowa ń rozwoju gminy wynikaj ąca z czynników zewn ętrznych, analiza uwarunkowa ń wynikaj ących z ochrony przyrodniczych, kulturowych i krajobrazowych warto ści środowiska - traktowana jako podstawa dalszych rozwaŜań (przy przyj ętej zasadzie zachowania istniej ących warto ści), analiza uwarunkowa ń rozwoju ekonomicznych funkcji gminy (z uwzgl ędnieniem uwarunkowa ń przyrodniczych oraz wynikaj ących z dotychczasowego rozwoju i istniej ącego zagospodarowania gminy), analiza uwarunkowa ń rozwoju funkcji towarzysz ących - osadnictwa, komunikacji i komunalnej infrastruktury technicznej (z uwzgl ędnieniem jw.).
12 Zmiana Studium uwarunkowa ń i kierunków zagoaspodarowania przestrzennego gminy O świ ęcim
2. UWARUNKOWANIA ROZWOJU I ZAGOSPODAROWANIA GMINY O ŚWI ĘCIM, WYNIKAJ ĄCE Z CZYNNIKÓW ZEWN ĘTRZNYCH
2.1. Uwarunkowania problemy i cele zwi ązane z miejscem i rol ą gminy w regionie
2.1.1. Poło Ŝenie w regionie i ogólna charakterystyka gminy
Gmina O świ ęcim le Ŝy w powiecie o świ ęcimskim, w zachodniej cz ęś ci województwa małopolskiego. Do 1973 r. nale Ŝała do województwa krakowskiego; w latach 1973 -1998 do województwa bielskiego. Gmin ę, o powierzchni 74 km 2 i wielko ści zaludnienia około 15 650 mieszka ńców, tworzy 13 wsi: Babice, Broszkowice, Brzezinka, Dwory H, Grójec, Harm ęŜ e, Łazy, Pławy, Por ęba Wielka, Rajsko, Stawy Monowskie, Włosienica i Zaborze. Tereny wymienionych wsi otaczaj ą z trzech stron (od strony zachodniej, południowej i wschodniej), ponad 44 tysi ęczne, przemysłowe miasto O świ ęcim. Takie poło Ŝenie gminy sprawia, Ŝe gmina i miasto O świ ęcim s ą silnie powi ązane przestrzennie i funkcjonalnie, charakterystyczne w układzie komunikacyjnym gminy są bezpo średnie powi ązania poszczególnych wsi z miastem, przy braku lub drugorz ędnym znaczeniu wzajemnych powi ąza ń tych wsi. Z racji poło Ŝenia gminy w bezpo średnim s ąsiedztwie przemysłowego miasta, oraz struktury zatrudnienia i źródeł utrzymania ludno ści, mo Ŝna mówi ć o przemysłowo rolniczym charakterze gminy. Natomiast z racji struktury miejsc pracy w samej gminie i sposobu jej zagospodarowania, o charakterze rolniczym, ze znaczącym udziałem gospodarki rybnej. Poło Ŝenie gminy w bezpo średnim s ąsiedztwie miasta O świ ęcimia a zwłaszcza zakładów chemicznych, sprawia, Ŝe obszar gminy podlega niekorzystnym skutkom działalno ści przemysłu, w postaci zanieczyszcze ń powietrza, wód i gleb. Kolejnym aspektem tego s ąsiedztwa s ą powi ązania obszaru miasta i gminy z racji istnienia muzeum martyrologii, którego cz ęść znajduje si ę na terenie wsi Brzezinka.
Obszar obj ęty zmian ą Studium dotyczy sołectwa Babice. Jest to wie ś s ąsiaduj ąca z miastem O świ ęcim, poło Ŝona na prawym brzegu Wisły naprzeciw uj ścia do niej Przemszy. Od Soły oddzielona w ąskim pasem terenu nale Ŝą cego obecnie do O świ ęcimia (kiedy ś były to tzw. błonia nale Ŝą ce do Babic). Od południa nadwi śla ńskie tereny stanowi ą przewa Ŝnie ł ąki i pastwiska poci ęte starymi korytami Wisły tzw. wi śliskami. Cały obr ęb zajmuje 666 ha, i zamieszkuje go ok. 1700 osób. Przez jej obszar przebiegaj ą 2 główne drogi: w kierunku północnym do Gliwic oraz w kierunku wschodnim do Chrzanowa. Zabudowa o przewa Ŝaj ącej funkcji mieszkaniowej jednorodzinnej, zlokalizowania jest wzdłu Ŝ drogi do Gliwic oraz w zespole poło Ŝonym pomi ędzy wspomnianymi ju Ŝ drogami. W tym zespole równie Ŝ znajduje si ę szkoła, przedszkole oraz Dom Ludowy.
Przyst ępuj ąc do sporz ądzania studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy O świ ęcim, przesłano zawiadomienia o tym do ponad sze ść dziesi ęciu instytucji i jednostek (wykaz w zał ączeniu). Otrzymane informacje i wnioski omawia si ę w nast ępnych rozdziałach (2.1.2. – 2.1.4.).
13 Zmiana Studium uwarunkowa ń i kierunków zagoaspodarowania przestrzennego gminy O świ ęcim
2.1.2. Wymagania i zalecenia Wojewody Małopolskiego dotycz ące gminy Oświ ęcim
Wy Ŝej wymienione wymagania i zalecenia s ą zawarte w pi śmie Wojewody Małopolskiego, nr AB.IY.7322-1-04/99 z dnia 22 marca 1999 r. W pi śmie tym stwierdza si ę przede wszystkim, Ŝe w wojewódzkim rejestrze zada ń rz ądowych nie znalazły si ę dotychczas zadania przewidziane do realizacji na terenie gminy Oświ ęcim. Istnieje jednak wykaz zada ń inwestycyjnych, które powinny by ć obj ęte programami rz ądowymi. W śród nich wymienia si ę nast ępuj ące zadania dotycz ące obszaru gminy: • przebudowa drogi nr 950 O świ ęcim - Wadowice, • przebudowa drogi nr 948 O świ ęcim - Kęty (obecnie droga wojewódzka), • budowa wałów przeciwpowodziowych na rzece Sole i Wiśle.
Stwierdzono równie Ŝ, Ŝe w studium nale Ŝy uwzgl ędni ć wytyczne wynikaj ące z Oświ ęcimskiego Strategicznego Programu Rz ądowego dotycz ącego byłego obozu koncentracyjnego Auschwitz - Birkenau. Zwrócono te Ŝ uwag ę na potrzeb ę uwzgl ędnienia w studium, poza wymaganiami okre ślonymi w ustawie o zagospodarowaniu przestrzennym, nast ępuj ących zagadnie ń: • zasi ęgów wyst ępowania wód podziemnych, istniej ących i projektowanych uj ęć wody oraz istniej ących i projektowanych stref ochronnych uj ęć wody, • zwi ązanych z obszarami ograniczonego u Ŝytkowania (stosownie do przepisów art.71 ustawy o ochronie i kształtowaniu środowiska), zwłaszcza wzdłu Ŝ tras komunikacyjnych, • zwi ązanych z ochron ą złó Ŝ surowców mineralnych (stosownie do przepisów art.16 pkt1 w/w ustawy), a tak Ŝe innych wymaga ń tej ustawy dotycz ących studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy (art.5, 6 i 16), • ochrony wszystkich obiektów i obszarów chronionych, • kompleksowych rozwi ąza ń składowania i unieszkodliwiania odpadów (zgodnie z ustaw ą o odpadach z dnia 27 czerwca 1997 r.. Wojewoda przypomniał równie Ŝ, Ŝe w studium gminy powinny by ć jasno zdefiniowane obszary aktywno ści budowlanej(mieszkaniowe, produkcyjne, usługowe itp.); nale Ŝy te Ŝ zweryfikowa ć dotychczasowe kierunki u Ŝytkowania terenu, rezygnuj ąc z terenów przeznaczonych do zainwestowania a nie wykorzystanych i drogich do wyposa Ŝenia w infrastruktur ę techniczn ą, a zwłaszcza terenów zagro Ŝonych powodzi ą.
W Planie Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego, przyj ętego uchwał ą nr XV/174/03 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 22 grudnia 2003r., wskazano potencjalne zadania programów rz ądowych dotycz ące dróg krajowych i wojewódzkich, wynikaj ące z: a) Koncepcji polityki zagospodarowania przestrzennego kraju, b) Polityki i zamierze ń inwestycyjnych Generalnej Dyrekcji Dróg Krajowych i Autostrad, Oddział w Krakowie, c) Strategii Rozwoju Województwa Małopolskiego, d) Polityki i zamierze ń inwestycyjnych Zarz ądu Dróg Wojewódzkich w Krakowie. Są to nast ępuj ące planowane inwestycje: a) realizacja drogi ekspresowej S1, b) modernizacja drogi krajowej nr 44 – obwodnica O świ ęcimia, c) modernizacja drogi wojewódzkiej nr 933 z obwodnic ą O świ ęcimia.
14 Zmiana Studium uwarunkowa ń i kierunków zagoaspodarowania przestrzennego gminy O świ ęcim
2.1.3. Informacje przekazane przez zarz ądy gmin
Zarz ąd Miasta O świ ęcimia: Pismo zawiera informacj ę o mo Ŝliwo ści udost ępnienia studium miasta, zawieraj ącego zamierzenia, postulaty i okre ślenie kierunków zagospodarowania przestrzennego oraz o uwzgl ędnionej w nim zmianie planu miejscowego dla obszaru strefy ochronnej pa ństwowego muzeum w O świ ęcimiu.
Urz ąd Miejski Bieru ń: Zwraca si ę z propozycja wspólnego rozwa Ŝenia problemów: poł ącze ń komunikacyjnych, ochrony warto ściowych przyrodniczo terenów w dolinie rzeki Wisły, zabezpieczenia przeciwpowodziowego.
Urz ąd Gminy Brzeszcze: Informuje o braku postulatów do studium gminy O świ ęcim, wyra Ŝaj ąc jednocze śnie gotowo ść wspólnego rozwa Ŝania problemów zwi ązanych z realizacj ą ponadlokalnych celów publicznych, m.in. w zakresie komunikacji i infrastruktury technicznej.
Zarz ąd Miejski w Chełmku: Informuje o sporz ądzonym studium gminy, zwracaj ąc jednocze śnie uwag ę na zasadno ść wspólnego okre ślenia zasad i form ochrony pasma doliny Wisły (proponowany obszar chronionego krajobrazu „Dolina Wisły i dolnej Przemszy"). Proponuje te Ŝ wspólne rozwi ązanie problemu ochrony przeciwpowodziowej i systemu alarmowania mieszka ńców o zagro Ŝeniu po wódzi ą, w tym m.in., stworzenie systemu monitorowania stanu rzek i wałów przeciwpowodziowych. Ponadto wnosi o takie przeznaczenie terenów s ąsiaduj ących z gruntami gminy Chełmek poło Ŝonymi po prawej stronie Wisły, które umo Ŝliwiłyby wła ściwe ich rolnicze wykorzystanie.
Urz ąd Gminy w Mied źnej: Przesłał wyrys i wypis z obowi ązuj ącego, miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego gminy, w zakresie dotycz ącym terenów granicz ących z gmin ą Oświ ęcim, wnioskuj ąc jednocze śnie o nie lokalizowanie w terenie przygranicznym obiektów uci ąŜ liwych, których wpływ mógłby obejmowa ć tereny gminy Mied źna.
Zarz ąd Gminy Osiek: Wnosi o uwzgl ędnienie w studium gminy O świ ęcim - zbiorników wodnych wraz z infrastruktur ą na terenie Grójec „Pu ściny" oraz przepompowni do ww. zbiorników na terenie Grójec „Łazy".
Urz ąd Gminy w K ętach: Wnosi o nie lokalizowanie w s ąsiedztwie gminy K ęty obiektów i działalno ści uci ąŜ liwych dla środowiska.
2.1.4. Informacje przekazane przez inne instytucje
W zakresie spraw dotycz ących ochrony środowiska przyrodniczego, kulturowego
Towarzystwo na rzecz Ziemi przedło Ŝyło wnioski w sprawie ograniczenia zabudowy na terenach zalewowych rzeki Soły oraz w sprawie ochrony terenów nadrzecznych doliny
15 Zmiana Studium uwarunkowa ń i kierunków zagoaspodarowania przestrzennego gminy O świ ęcim
Soły i Wisły (pozostawienie tych terenów w stanie naturalnym, traktowanie jako obszarów ochrony przyrodniczej, wprowadzenie zapisu, Ŝe wszelkie działania prowadzone tam powinny by ć podporz ądkowane wymogom ochrony przyrody). Wskazano, Ŝe na tych obszarach wyst ępuj ą cenne zespoły ro ślinne, m.in. płaty lasów i zaro śli ł ęgowych, w tym wiele gatunków ro ślin chronionych i zagroŜonych; obszar ten jest te Ŝ ostoj ą wielu gatunków zwierz ąt chronionych. Obszary te stanowi ą korytarze ekologiczne o znaczeniu kontynentalnym (przeloty ptaków), krajowym (dolina Wisły) i regionalnym (doliny Soły, Skawy i Przemszy). Powiatowy Inspektor Sanitarny przypomniał o obowi ązku uwzgl ędnienia w studium szeregu zagadnie ń (wymienionych w ustawie o zagospodarowaniu przestrzennym, a ponadto, w szczególno ści - o uwzgl ędnieniu sprawy zaopatrzenia w wod ę zdatna do picia i na potrzeby gospodarcze obszarów przeznaczonych pod zabudow ę. Pa ństwowe Muzeum O świ ęcim Brzezinka: pismo zawiera informacj ę o sporz ądzanym opracowaniu „Studium zagospodarowania przestrzennego strefy krajobrazowej Pa ństwowego Muzeum O świ ęcim - Brzezinka w Brzezince". Zwrócono te Ŝ uwag ę na konieczno ść uwzgl ędnienia, w studium gminy, wszystkich obiektów i miejsc upami ętniaj ących histori ę „KL Auschwitz" na terenie gminy O świ ęcim, deklaruj ąc udost ępnienie potrzebnych dokumentów.
W zakresie zagadnie ń zwi ązanych z rolnicz ą funkcj ą terenu:
Przedsi ębiorstwo Produkcji i Hodowli Ryb Słodkowodnych w Krakowie Sp. z o.o, oddział w Grójcu, przekazało informacje nt. prowadzonego gospodarstwa hodowli ryb, wraz z uwagami i wnioskami dotycz ącymi warunków utrzymania i prowadzenia racjonalnej gospodarki rybackiej, a tak Ŝe znaczenia kompleksów stawowych w utrzymaniu bioró Ŝnorodno ści oraz jako miejsca wypoczynku i rekreacji.
W zakresie dotycz ącym nierolniczej działalno ści gospodarczej:
Dyrektor Okr ęgowego Urz ędu Górniczego w Krakowie poinformował o potrzebie uwzględnienia uwag i wniosków NSW S.A. KWK „Brzeszcze" oraz o zobowi ązaniu ww. zakładu do przesiania na adres Zarz ądu Gminy odpowiedniego pisma wraz z kopia mapy obszaru i terenu górniczego. Ponadto przypomniał o obowi ązkach wynikaj ących z przepisów ustawy Prawo geologiczne i górnicze (sporz ądzenie planu miejscowego dla terenu górniczego, obowi ązek uzgadniania, na terenach górniczych, decyzji o wzizt z Dyrektorem Urz ędu Górniczego). Nadwi śla ńska Spółka Węglowa S.A. w Tychach, Kopalnia Węgla Kamiennego „Brzeszcze", zadeklarowała ch ęć współpracy przy opracowywaniu studium, prosz ąc o okre ślenie rodzaju potrzebnych materiałów i informacji. Nadwi śla ńska Spółka Węgłowa S.A. w Tychach, Kopalnia Węgla Kamiennego „Piast" w Bieruniu informuje, Ŝe w okresie wa Ŝno ści posiadanej koncesji, tj. do 2010 r, nie przewiduje eksploatacji górniczej na terenie gminy O świ ęcim Szczegółowe informacje nt. zamierze ń inwestycyjnych oraz ich wpływu na powierzchni ę terenu zostały przekazane przez Gmin ę Bieru ń w 1998 r.. Nadwi śla ńska Spółka Węgłowa S.A. w Tychach, Kopalnia Węgła Kamiennego „Janina" w Lubi ąŜ u informuje, ze nie prowadzi, nie prowadziła i nie planuje robót górniczych na terenie gminy O świ ęcim; działalno ść kopalni nie ma wpływu na zagospodarowanie gminy. Nadwi śla ńska Spółka Węglowa S.A. w Tychach, Kopalnia Węgla Kamiennego „Czeczott" w Mied źnej - Woli wnioskuje o uwzgl ędnienie inwestycji pn. „Zagospodarowanie
16 Zmiana Studium uwarunkowa ń i kierunków zagoaspodarowania przestrzennego gminy O świ ęcim słonych wód metod ą recyrkulacji" oraz ruroci ągu przesyłowego wód słonych z KWK „Czeczott" do otworów tłocznych (pismo nr7322/5/99/z/dn. 19.01.1999 r., uzgodnienie Urz ędu nr UG-7333/2/98 z dn. 17.02.98). Krakowskie Zakłady Eksploatacji Kruszywa S.A. przekazały informacje o działalno ści prowadzonej na terenie gminy O świ ęcim: • w sołectwie Rajsko: Zakład Rajsko eksploatuj ący zło Ŝa kruszywa w Rajsku i w gminie Brzeszcze - proponowane poszerzenie terenu eksploatacji (zostało zło Ŝone pismo w tej sprawie o nr TG/306/98) b ądź zamkni ęcie zakładu w ko ńcu br., • w sołectwie Stawy Monowskie: planowane wydobycie kruszywa i jego uszlachetnianie (szczegółowe informacje w pi śmie j w.).
W zakresie zagadnie ń komunikacyjnych:
Generalna Dyrekcja Dróg Publicznych Oddz. Południowo Wschodni w Krakowie wnioskuje o uwzgl ędnienie w studium dotychczasowych ustale ń dotycz ących drogi krajowej nr 950 zawartych w obowi ązuj ącym planie miejscowym (szeroko ść w liniach rozgraniczaj ących - 35 - 50 m, min. odległo ść zabudowy od kraw ędzi jezdni - 25 m, droga o ograniczonej dost ępno ści (obszary nowej zabudowy wyposa Ŝone w wewn ętrzne układy komunikacyjne, wnioskuje o nie lokalizowanie przy tej drodze wi ększych obiektów o funkcji handlowo usługowej generuj ących du Ŝy ruch). Ponadto informuje o projekcie modernizacji drogi na odcinku ul. Śląskiej w Babicach; wnioskuje si ę o zapewnienie mo Ŝliwo ści modernizacji drogi w przyszło ści (korekty nienormatywnych łuków i szeroko ści jezdni). Zarz ąd Dróg Powiatowych w O świ ęcimiu informuje o drogach powiatowych na terenie sołectw Babice, Brzezinka i Pławy, wnioskując o przeło Ŝenie obecnego ci ągu ulic: Ofiar Faszyzmu, Pławskiej i M ęcze ństwa Narodów, w celu wyeliminowania ruchu kołowego z bezpo średniego s ąsiedztwa b. obozu w Brzezince (strefa ciszy) i o uwzgl ędnienie potrzeby budowy parkingów dla samochodów osobowych i autobusów. Przedsi ębiorstwo Przerobu Wtórnych Metali Nie Ŝelaznych „Wtórmet" oraz Przedsi ębiorstwo Przerobu Złomu E.Wyci ślok N1CROMET, poinformowały o prowadzonych negocjacjach w sprawie sprzeda Ŝy nieruchomo ści poło Ŝonej w Brzezince, przy ul. Pławskiej. Nabywca, PPZ NICROMET z siedzib ą w Bestwinie k/Czechowic, przejmie obiekt wraz z pracuj ącą tam załog ą i b ędzie kontynuował działalno ść (złomowanie pojazdów samochodowych, skup i przerób złomu metali nie Ŝelaznych, w tym przetop złomu Al., przerób złomu stalowego. Istniej ąc obiekty budowlane maj ą by ć remontowane, rozbudowane i zmodernizowane.
W zakresie zagadnie ń infrastruktury technicznej:
Przedsi ębiorstwo Wodoci ągów i Kanalizacji Sp. z o.o. w O świ ęcimiu przekazało informacje nt. urz ądze ń wodoci ągowych i kanalizacyjnych, zwracaj ąc uwag ę na potrzeb ę zapewnienia stref po średniej ochrony uj ęć wody „Zasole" i „Zaborze" (projekt stref opracowywany przez Firm ę In Ŝynierska „ALL-CON" w Bielsku Białej). Górno śląskie Przedsi ębiorstwo Wodoci ągów w Katowicac h przekazało informacje nt.: • zamierzonej budowy zbiornika wyrównawczego - dobowego Broszkowice, wraz z przebudow ą wału przeciwpowodziowego rzeki Soły (istnieje pozwolenie wodno prawne i pozwolenie na budow ę), • zamierzonej budowy komór zasuwowych, odwadniaj ących, napowietrzaj ąco - odpowietrzaj ących na istniej ących ruroci ągach magistralnych Skawa Soła 2 x- 1400 (istnieje pozwolenie na budow ę),
17 Zmiana Studium uwarunkowa ń i kierunków zagoaspodarowania przestrzennego gminy O świ ęcim
• planowanej trasy ruroci ągu Dn-1800, biegn ącego z prawej strony istniej ącego ruroci ągu 3 x Dn -1200 Broszkowice - Zb. Dzie ćkowice, wraz z pompowni ą przy powi ększonym zbiorniku Broszkowice. Gminny Zakład Wodoci ągów w Przeciszowie informuje o potrzebie przebudowy - eksploatowanej przez Zakład - sieci wodoci ągowej na terenie sołectwa Dwory (własno ść Gminy O świ ęcim), wykonanej w latach 1972-75 z rur azbestowo-cementowych. Beskidzka Energetyka Sp. A. w Bielsku Białej informuje o istniej ących liniach wysokiego napi ęcia, obowi ązuj ących strefach ochrony, zamierzonych remontach linii średniego i niskiego napi ęcia, budowie stacji transformatorowych. Ponadto informuje o mo Ŝliwo ści udost ępnienia danych nt. tras linii kablowych; zaproponowano, by trasy linii napowietrznych projektanci studium zinwentaryzowali we własnym zakresie. Beskidzka Energetyka Sp. A., Zakład Energetyczny K ęty przekazał informacje nt. eksploatowanych przez Zakład urz ądze ń elektroenergetycznych oraz zamierze ń (powi ązanie linii średniego napi ęcia w Babicach z sieci ą miasta O świ ęcimia, linii SN w Harm ęŜ ach z ci ągiem liniowym Zasol ę - Podle śna (O świ ęcim Brzeszcze), potrzebne remonty sieci nn., wprowadzenie nowych obwodów nn., budowa stacji transformatorowych SN/nn na terenie Włosiennicy, Rajska i Babic. Polskie Górnictwo Naftowe i Gazownictwo S.A. w Warszawie, Oddz. Zakład Gazowniczy RÓW w Świerklanach, Rozdzielnia Gazu O świ ęcim przekazała informacje nt. istniej ących urz ądze ń i ich funkcjonowania. Miejski Zakład Energetyki Cieplnej Sp. z o.o. w O świ ęcimiu przekazał informacje nt. zaopatrzenia gminy w ciepło i głównych problemów wymagaj ących rozwi ązania (ankieta) oraz poinformował, Ŝe na terenie gminy nie przewiduje Ŝadnych inwestycji ciepłowniczych. Telekomunikacja Polska S.A. RT O świ ęcim przekazała informacje o zamierzeniach inwestycyjnych na terenie gminy (budowa koncentratorów w Rajsku, Brzezince, Stawach Grójeckich, Włosienicy, rozbudowa centrali w Grójcu, rozbudowa i budowa nowych sieci). Okr ęgowa Dyrekcja Gospodarki Wodnej w Krakowie przekazała Ŝą danie: • wyznaczenia terenów zagro Ŝonych zalaniem wod ą powodziow ą Q 1%, • okre ślenia obszarów podtapianych wodami gruntowymi z uwagi na brak odpływu przy podpi ętrzeniu wywołanym wysokimi stanami wód w rzece, • przeprowadzenia oceny geologicznej celem wyznaczenia obszarów zagro Ŝonych rozmyciem w czasie powodzi i obszarów osuwiskowych, • wyznaczenia otuliny biologicznej jako pasów ochronnych ekosystemu cieków wodnych, • jako terenów, które nale Ŝy wykluczy ć dla zabudowy mieszkaniowej i przemysłowej.
2.2. Informacje i propozycje przekazane przez mieszka ńców gminy
Wśród mieszka ńców gminy przeprowadzono ankiet ę, której wyniki przedstawia si ę w tym rozdziale.
1. Czy jeste ście Pa ństwo zainteresowani podj ęciem własnej działalno ści gospodarczej?
TAK NIE BRAK ODPOWIEDZI Łazy - 2 - Babice - 1 - Rajsko 1 - - Brzezinka 1 - - Harm ęŜ e - 1 - Włosienica 17 9 2 Grójec 10 11 -
18 Zmiana Studium uwarunkowa ń i kierunków zagoaspodarowania przestrzennego gminy O świ ęcim
jaka działalno ść : brak przykładów 2 warsztat tokarsko-ślusarski 1 handlowo-usługowa 8 produkcyjna 1 handlowo-rzemie ślnicza 7 remontowo-budowlana 2 gastronomiczna 2 usługowo-rozrywkowa 2 instalatorstwo 1 przetwórstwo 1 naprawy silników 1 naprawy RTV 1 hodowla koni 1 usługi cmentarne 1
2. Co jest najwi ększ ą przeszkod ą dla podj ęcia działalno ści gospodarczej na terenie gminy?
Grójec Włosie - Łazy Brze - Harm ęŜ e Rajsko nica zinka nie ma przeszkód 1 - - - - - brak lokum (lokali) 3 - - - - - obawa o mo Ŝliwo ść zbytu 2 - - - - - dojazd ul. Kółkow ą 1 - - - - - brak po mocy ze strony gminy 2 - - - - - brak miejsca pod budow ę 1 13 - - - - biurokracja 3 1 - - - - brak woli stworzenia 1 - - - - - centrum handlowego brak funduszy 6 4 - - - - przepisy 3 2 - - - - zły stan dróg - 1 - - - 1 brak kanalizacji - 1 - - - 1 brak telefonów - 1 - - - 1 brak o świetlenia - 1 - - - - brak odpowiedzi 2 2 2 1 1 -
3. Czy jeste ście Pa ństwo zainteresowani wyznaczeniem na terenie Pa ństwa wsi nowych terenów mieszkaniowych, które mogłyby zosta ć zakupione i zainwestowane przez inwestorów spoza gminy?
TAK NIE BRAK ODPOWIEDZI Rajsko - 1 - Babice 1 - - Harm ęŜ e 1 - - Brzezinka 1 - - Łazy 1 1 - Włosienica 23 4 1 Grójec 16 4 1
4. Czy zabudowa mieszkalna na nowych terenach powinna by ć realizowana: - na małych działkach (do 400 m2) - na wi ększych działkach (400 m 2 - 800 m 2) - na działkach powy Ŝej 800 m 2.
19 Zmiana Studium uwarunkowa ń i kierunków zagoaspodarowania przestrzennego gminy O świ ęcim
do 400 400-800 >800 dowolno ść brak wyboru Rajsko - 1 - - - Babice - - 1 - - Harm ęŜ e - 1 - - - Brzezinka - - - - 1 Łazy - 2 - - - Włosienica 4 13 5 1 7 Grójec 4 8 7 - 2 Za brak odpowiedzi przyj ęto równie Ŝ podkre ślenie wszystkich odpowiedzi.
5. Czy w przyszło ści miejsce pracy dla Pa ństwa dzieci znajdowa ć powinno si ę: - na terenie gminy - na terenie Pa ństwa wsi - oboj ętne inne na terenie gminy 1 Babice na terenie gminy 1 Rajsko oboj ętne 1 Harm ęŜ e oboj ętne 1 Brzezinka oboj ętne 1 Łazy na terenie gminy 1 na terenie gminy 15 Włosienica na terenie tej wsi 3 oboj ętne 2 inne - wsi lub gminy 8 na terenie gminy 9 Grójec na terenie tej wsi 5 oboj ętne 5 inne - gminy lub wsi 2
6. Co jest dla Pa ństwa najwi ększ ą uci ąŜ liwo ści ą: a) za daleko od sklepów b) brak usług publicznych tzn. szkół, o środków zdrowia c) dojazdy do miasta d) uci ąŜ liwo ść jakiego ś zakładu (jakiego?) e) brak kanalizacji
Babice Rajsko Harme Ŝe Łazy Włosienica Grójec za daleko do sklepów - 1 - - 4 6 (brak sklepów) brak usług publicznych, - - 1 - 2 3 dojazdy do miasta 1 - - - 6 3 brak kanalizacji - 1 1 2 25 13 brak chodników 1 - - - - - brak utwardzonych dróg - 1 - - - - brak telefonów - 1 - - 3 1 stan dróg - - - - 2 2 brak o świetlenia ulicznego - - - - 2 2 brak apteki - - - - 4 - brak usług rzemie ślniczych - - - - 4 3 brak lekarzy specjalistów - - - - - 4 brak o środka sportu i - - - - - 1 brak propozycji dla m łodzie Ŝy - - - - - 1
7. Jakie s ą najistotniejsze trudno ści ograniczaj ące rozwój gminy?
Babice Rajsko Harm ęŜ e Łazy Włosienica Grójec brak - - 1 2 g 6
20 Zmiana Studium uwarunkowa ń i kierunków zagoaspodarowania przestrzennego gminy O świ ęcim
ograniczona działalno ści 1 - - - - - kółek rolniczych zanik ruchu spółdzielczego 1 - - - - - mała i lo ść firm działaj ących 1 - - - - - na rzecz rolnictwa bezrobocie, brak - 1 - - - - inwestycji brakzmniejszaj supermarketuących - 1 - - - 1 brak środków - - - - 15 11 finansowych, dotacji przestarzały plan miejscowy - - - - 1 - blokowanie t erenów pod - - - - 1 - bu downictwo biurokracja przy - - - - 1 - pozwoleniach na inwestycje braki budow terenówę pod inwestycje - - - - 2 - brak promocji - - - - 1 - zły stan dróg - - - - 2 1 brak inicjatyw ze strony - - - - 1 - miesz ka ńców brak ka nalizacji i o świetlenia - - - - 1 - brak przemysłu - - - - - 1 za du Ŝy obszar gminy - - - - - 1
8. Czy prowadzicie Pa ństwo gospodarstwo rolne?
TAK NIE BRAK ODPOWIEDZI Babice 1 . 1 - Rajsko - - - Harm ęŜ e 1 - - Łazy - 2 - Włosienica 15 14 - Grójec 2 17 1
9. Czy zamierzacie kontynuowa ć t ę działalno ść ?
TAK NIE BRAK ODPOWIEDZI Babice - 1 - Rajsko - 1 - Harm ęŜ e - 1 - Łazy - 2 - Włosienica 10 18 - Grójec 2 13 5
10. Prosz ę wymieni ć najwa Ŝniejsze działania jakie powinny by ć podj ęte w Pa ństwa wsi w ci ągu najbli Ŝszych 5-10 lat w zakresie:
a) rozwoju komunikacji
Babice Łazy Rajsko Wtosienica Grójec Harm ęŜ e interwencje w PKP - - - 1 - - o zatrzymy wanie si ę wybudowaniepoci ągów 1 - - 3 2 - modernizacja 1 - 1 2 - - przystanków poprawaautobusowych stanu i - - 1 18 11 - dróg i budowa
dojazdnowych do miasta - 2 - 1 - 1 oświetlenie dróg - - 1 4 1 - wi ęcej autobusów, - - - 8 2 - ście Ŝki rowerowe - - - 1 2 -
21 Zmiana Studium uwarunkowa ń i kierunków zagoaspodarowania przestrzennego gminy O świ ęcim
b) rozwoju infrastruktury technicznej (kanalizacja, zaopatrzenie w wod ę itd.) Babice Łazy Rajsko Wtosienica Grójec Hann ęŜ e remont i umocnienie 1 - - - - - wałów przeciwpowodziowychkanalizacja - 2 1 22 17 1 gaz - 1 - - - - telefon - 1 - - - - oczyszczanie ścieków - - - 1 - - utylizacja odpadów - - - 1 - - rowy odwadniaj ące - - - 1 - -
c) rozwoju infrastruktury społecznej (kultura, słu Ŝba zdrowia, o świata) Babice Łazy Rajsko Włosienica Grójec Harm ęŜ e sale intemetowe w szkołach - - - - 1 - utworzenie szkoły roku 1 - - 5 1 1 (liceum, studium...) ośrodek zdrowia ze - 1 1 9 7 1 słu Ŝbą specjalistyczn ą gimnazjum - - 1 4 4 - ośrodek kultury - - - 6 6 - ośrodek sportu - - - 3 - - budowa świetlic/klubów - - - 4 2 - dla dzieci i młodzie Ŝy wi ęcej imprez - - - 8 1 - kulturalno - noweoświatowych mie jsca pracy - - - 1 2 - sale gimnastyczne w ------
d) stworzenia warunków dla rozwoju gospodarki (zakłady produkcyjne, zakłady przetwórcze, inne firmy) Babłce Łazy Rajsko Włosie ń ica Grójec Harm ęie stworzenie warunków dla za - - - - 11 3 - kładów produkcyj nych, stworzeniehurtowni mo Ŝliwo ści dla 11 4 lokalnych zakładów przetwór czych, rze źni uruchomienie sklepów - - - 1 - - samo obsługowych rezerwa terenów - - - 1 - - budowlanych dla ró Ŝnych preferencyjnezakładów kredyty z 1 1 Banku Gminy i innych dla zakładów rzemie ślniczych tworzenie miejsc pracy - - - - 4 -
22 Zmiana Studium uwarunkowa ń i kierunków zagoaspodarowania przestrzennego gminy O świ ęcim
3. UWARUNKOWANIA ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY OŚWI ĘCIM, WYNIKAJ ĄCE Z PRZYRODNICZYCH CECH ŚRODOWISKA I WYST ĘPUJ ĄCYCH ZAGRO śEŃ
3.1. Cechy i warto ści środowiska przyrodniczego gminy
3.1.1. Poło Ŝenie geograficzne
Obszar gminy poło Ŝony jest w środkowej cz ęś ci Kotliny O świ ęcimskiej. Pod wzgl ędem fizyczno-geograficznym teren ten zaliczany jest do dwóch mezoregionów: Doliny Górnej Wisły i Podgórza Wilamowickiego (Kondracki 1994). Mezoregion Dolina Górnej Wisły ma powierzchni ę 530 km 2, na około 70 km długo ści i około 8 km szeroko ści. Charakteryzuje si ę szerokim, płaskim, zalewowym dnem doliny o niewielkich deniwelacjach rz ędu 20-30 m. Mezoregion Podgórze Wilamowickie jest cz ęś ci ą Kotliny O świ ęcimskiej. Jest poło Ŝony mi ędzy Dolin ą Wisły, a brzegiem nasuni ęć karpackich. Zajmuje niewielk ą południowo- wschodni ą cz ęść gminy pomi ędzy dolinami Soły i Skawy. Północna granica mezoregionu nie zaznacza , si ę wyra źnie w terenie. W obr ębie gminy deniwelacje terenu nie przekraczaj ą 20 m. Babice poło Ŝone s ą w Dolinie Górnej Wisły, na stosunkowo płaskiej powierzchni z niewielkimi spadkami terenu. Na obszarach usytuowanych w s ąsiedztwie koryt rzecznych wyst ępuj ą obwałowania oraz groble przeciwpowodziowe.
3.1.2. Rze źba terenu
Rze źba obszaru gminy jest mało urozmaicona. Teren łagodnie wznosi si ę od doliny Wisły w kierunku południowym. Rz ędne wysoko ści wynosz ą w północnej cz ęś ci 222m n.p.m. - Dwory II i 230 m n.p.m. - Babice do 248m n.p.m. w dolinie Soły i około 300m n.p.m. w południowej cz ęś ci Grójec. Pod wzgl ędem morfologicznym gmina poło Ŝona jest w obr ębie dwóch głównych poziomów teras rzecznych: • holoce ńskiej, która obejmuje dna dolin Wisły, Soły i Macochy nadbudowywanych w okresach wi ększych powodzi, z licznymi starorzeczami cz ęś ciowo wypełnionymi wod ą oraz ze stawami rybnymi, • plejstoce ńskiej, obejmuj ącej obszary garbów i wysoczyzn pokrytych utworami lessowymi, u Ŝytkowane głównie rolniczo. Dominuj ącymi procesami denudacyjnymi jest erozja w ąwozowa o stosunkowo du Ŝym nat ęŜ eniu, wietrzenie chemiczne, spłukiwanie ługowanie, sufozja oraz procesy antropogeniczne. W południowej wy Ŝszej cz ęś ci gminy we wsi Grójec i Łazy znajduj ą si ę tereny, na których wyst ępowały osuwiska lub s ą predysponowane do ich powstania. Do rozpoznanych i aktywnych (Katalog 1975) nale Ŝą osuwiska poło Ŝone na terenie wsi Grójec. S ą to osuwiska powstałe w wyniku infiltracji wód w czwartorz ędowych glinach, które zalegaj ą na trzeciorz ędowych utworach. Nadal istnieje mo Ŝliwo ść ich dalszego rozwoju. Osuwisko Grójec I - dominuj ą tu procesy spełzywania pokryw zwietrzelinowych oraz zsuwy ze ścinania w materiale jednolitym niewarstwowym. Wysoko ść osuwiska od czoła do kraw ędzi niszy wynosi 35 m, powierzchnia 6,3 ha, średnia gł ęboko ść 8 m i obj ętość mas ok. 500.000 m 3.
23 Zmiana Studium uwarunkowa ń i kierunków zagoaspodarowania przestrzennego gminy O świ ęcim
Osuwisko Grójec II jest mniejszym osuwiskiem, powstałym w wyniku zsuwów strukturalnych wzdłu Ŝ granicy zwietrzeliny i skał oraz obrywów w gruntach spoistych. Wysoko ść od czoła do niszy 20 m, powierzchnia 2,5 ha, średnia gł ęboko ść 6 m i obj ęto ść mas ok. 150.000 m 3.
3.1.3. Budowa geologiczna
Pod wzgl ędem geologicznym obszar gminy le Ŝy w obr ębie Zapadliska Przedkarpackiego, którego podło Ŝe buduj ą utwory z okresu karbonu, triasu i trzeciorz ędowe. Utwory karbo ńskie wykształcone s ą w postaci warstw libi ąskich zbudowanych z piaskowców, z wkładkami łupków ilastych i pokładami w ęgla kamiennego. Mi ąŜ szo ść tych utworów dochodzi do ok. 1200 m. Na warstwach karbo ńskich zalegaj ą miejscami utwory triasowe pstrego piaskowca i wapienia muszlowego, które przykrywaj ą osady mioce ńskie (trzeciorz ęd). Głównie wykształcone s ą jako iły wapniste, iłołupki z wkładkami piaskowców i piasków oraz margle i wapienie margliste. Bezpo średnio na trzeciorz ędowym podło Ŝu zalegaj ą utwory czwartorz ędowe pochodzenia lodowcowego i rzeczno-lodowcowego zbudowane z osadów piaszczysto-Ŝwirowych, mułków piaszczystych lub iłów piaszczystych i pylastych o mi ąŜ szo ści ok. 5-15 m. Na utworach piaszczysto-Ŝwirowych zalegaj ą utwory aluwialne (rzeczne) o mi ąŜ szo ści od 1 do 4 m. W południowej, wy Ŝszej cz ęś ci gminy przewa Ŝaj ą utwory piaszczysto-gliniaste z okresu zlodowacenia krakowskiego, natomiast w dolinie Wisły i Soły utwory ze schyłku ostatniego zlodowacenia i holocenu. Wy Ŝsze partie zapadliska pokrywaj ą utwory eoliczne: gliny lessowe i lessy, tworz ące obszerne płaty o mi ąŜ szo ści ok. 6-13 m. Najmłodsze utwory czwartorz ędowe stanowi ą w dolinach rzek pokrywy akumulacyjne: Ŝwiry rzeczne, pospółki, mady, torfy i gliny aluwialne o mi ąŜ szo ści do 4 m, na których współcze śnie w okresach powodzi na niskich terasach tworz ą si ę osady namułów rzecznych i pokryw Ŝwirowych. Mi ąŜ szo ść wszystkich serii utworów czwartorz ędowych wynosi od ok. 10-20 m na terasach niskich, do 20-30 m na terasach wysokich.
3.1.4. Zło Ŝa surowców mineralnych
Na terenie gminy wyst ępuj ą udokumentowane i karbo ńskie zło Ŝa w ęgla kamiennego i metanu zaliczane do kopalin podstawowych oraz czwartorz ędowe zło Ŝa kruszywa naturalnego, iłów i glin dla ceramiki budowlanej, zaliczane do kopalin pospolitych. Węgiel kamienny - zwi ązany jest z brze Ŝnym południowym obszarem Górno śląskiego Zagł ębia W ęglowego (GZW). S ą to pokłady w ęgla energetycznego poło Ŝone na gł ęboko ści 500-1000 m o zró Ŝnicowanej mi ąŜ szo ści i trudnych do eksploatacji warunkach geologicznych.
24 Zmiana Studium uwarunkowa ń i kierunków zagoaspodarowania przestrzennego gminy O świ ęcim
Nazwa zło Ŝa jednost kopa - stan zasoby geologiczne zasoby wydo- -ka lina zagosp bilansowe prze- bycie . zło Ŝa mysł. razem A + B C (M) A+B+C 1 C2(W) Brzeszcze min m 3 M E 354,00 0,00 354,00 - 44,70 Brzezinka 1) min m 3 M R 425,20 319,20 106,00 - - Czeczott 2) - pole min m M E 61,90 - - - - zachód Brzeszcze rys. ton W E 389.637 132.882 256.754 167.181 2.720 Brzezinka rys. ton W R 480.288 417.149 63.139 0 0 Czeczott ty ś. ton W E 966.045 823.889 142.156 502.641 3.618 Czeczott - pole ty ś. ton W E 26.220 24.513 1.707 0 0 zachód Janina ty ś. ton W E 1.753.858 712.778 1.041.080 1.257.223 3.465 Oświ ęcim ty ś. ton W R 2.086.237 5.207 2.081.030 0 0 Polanka Piast rys. ton W E 1.051.957 844.720 207.237 589.158 4.775 Zator rys. ton W R 771.770 226.353 545.417 0 0 1) obszary poza eksploatowanymi zło Ŝami w ęgla 2) w obszarach eksploatowanych złó Ŝ w ęgla M - metan W - węgiel kamienny E - zło Ŝe eksploatowane
R - zło Ŝe o zasobach rozpoznanych szczegółowo A+B+C 1
Obecnie eksploatacja odbywa si ę na terenach: OG Brzeszcze - KWK Brzeszcze, OG Wola I - KWK Czeczott, OG Bieru ń - KWK Piast, OG Libi ąŜ - KWK Janina, wchodz ących w skład Nadwi śla ńskiej Spółki W ęglowej SA. Granice ww. obszarów górniczych (OG) przebiegaj ą wzdłu Ŝ południowo-wschodnich, wschodnich i północnych granic gminy i tylko w niewielkim stopniu obejmuj ą wsie Rajsko, Babice i Broszkowice. Perspektywiczne zło Ŝa O świ ęcim-Polanka, Zator oraz wschodnia cz ęść dawnego OG Wola, które obejmuj ą swym obszarem cał ą gmin ę O świ ęcim nie s ą zagospodarowane i eksploatowane. W tabeli przedstawiono zasoby bilansowe złó Ŝ oraz wielko ść wydobycia w ęgla kamiennego.
Zło Ŝa metanu - wyst ępuj ą w pokładach w ęgla i wymagaj ą stosowania specjalnych dysorpcyjnych technologii odzysku. W śród zasobów metanu w obszarze eksploatowanych złó Ŝ węgla uznaje si ę za geologicznie bilansowe tylko te, które przy istniej ącej technologii odmetanowania s ą mo Ŝliwe do pozyskania. Jako zasoby pozabilansowe uznaje si ę ogromne ilo ści metanu, które s ą bezpo średnio odprowadzane do atmosfery przy wentylacji kopalin (np. ze zło Ŝa Brzeszcze emisja z wentylacji wynosi 91,1 min m 3, przy wydobyciu 44,7 min m 3).
25 Zmiana Studium uwarunkowa ń i kierunków zagoaspodarowania przestrzennego gminy O świ ęcim
Kruszywa naturalne - wyst ępuj ą głównie w dolinie Wisły i Soły w postaci Ŝwirów pospółki oraz piasków podsadzkowych. Eksploatacja, do ść intensywna, zarówno na potrzeby przemysłowe jak i indywidualne, odbywa si ę w tym rejonie od wielu łat. Do najwi ększego eksploatowanego zło Ŝa na terenie gminy nale Ŝy „Rajsko" poło Ŝone w bezpo średnim s ąsiedztwie Soły, w którym kruszywo pozyskiwane było ju Ŝ w okresie mi ędzywojennym. Obecnie obszar górniczy obejmuje powierzchni ę 56,24 ha, przy czym Krakowskie Zakłady Eksploatacji Kruszywa staraj ą si ę o zezwolenie na wtórn ą eksploatacj ę zło Ŝa do ni Ŝszej rz ędnej terenu (średnio 229,0 m n.p.m.) oraz poszerzenie terenu w kierunku zachodnim. Zasoby piaskowo- Ŝwirowe szacowane s ą na 4.363 ty ś. m , w tym bilansowe w kategorii Q - 652 ty ś. ton. Średnia mi ąŜ szo ść zło Ŝa: 5-15 m., w wi ększo ści zawodnionego (ok. 60%), charakteryzuje si ę brakiem zanieczyszcze ń organicznych, siarczanów i siarczków i nadaje si ę do produkcji betonu klasy B-250.
Pozostałe miejsca eksploatacji surowców naturalnych nie posiadaj ą wi ększego znaczenia gospodarczego dla tego terenu. W latach 2001-2002 projektuje si ę uruchomienie wydobycia kruszywa na terenie wsi Stawy Monowskie.
W bezpo średnim s ąsiedztwie granic gminy znajduj ą si ę du Ŝe zło Ŝa kruszywa naturalnego: Dwory (przeznaczone do likwidacji) oraz perspektywiczne Dwory-Ma ńki. Zasoby tych złó Ŝ wynosz ą: • Dwory (nr ozn. 3) - zasoby geologiczne bilansowe razem 18.572 ty ś. ton, - zasoby przemysłowe 1.137 tys. ton, - wydobycie 68 ty ś. ton, • Dwory - Ma ńki (rys.... nr ozn. 4) - zasoby geologiczne bilansowe 4.465 ty ś. ton, - brak eksploatacji.
Zło Ŝa surowców mineralnych: Lp. Ozna- Miejscowo ść Rodzaj Wielko ść Uwagi czenie surowca odkrywki w m na rys. długo ść / szero- ko ść / gł ęboko ść 1 5 Grójec Ŝwir 300/120/0,6 Ŝwir okresowo nanoszony przez Soł ę cele budowlane 2 6 Grójec - Czajki Ŝwir 250/100/0,5 cele budowlane 3 7 Oświ ęcim Ŝwir 40/17/2,0 poza granicami gminy 4 8 Oświ ęcim - Stare Ŝwir 600 / 70 / 60 poza granicami gminy Stawy 5 9 Grójec glina 12/3/1,5 cele gospodarcze 6 10 Grójec - Czajki glina 60/35/1,8 produkcja cegły 15/5/1,8 glina 7 11 Grójec – 30/15/2,0 produkcja cegły Skotnica 12/5/2,0
26 Zmiana Studium uwarunkowa ń i kierunków zagoaspodarowania przestrzennego gminy O świ ęcim
Surowce dla przemysłu ceramicznego — wyst ępuj ą jako płaty utworów zastoiskowych w postaci iłów i glin. Z uwagi na niewielkie zasoby znaczenie gospodarcze tych złó Ŝ jest małe. Eksploatacja tych surowców dla potrzeb produkcji cegły odbywa si ę na terenie wsi Grójec.
3.1.5. Stosunki wodne
Wody powierzchniowe: Obszar gminy charakteryzuje si ę bogat ą, dobrze rozwini ętą sieci ą rzeczn ą, systemem kanałów i rowów melioracyjnych oraz du Ŝymi obszarami stawów rybnych. W cało ści odwodniony jest poprzez prawobrze Ŝne dopływy Wisły. Wisła - stanowi północn ą i zachodnią granic ę gminy. Na tym odcinku Wisł ę przyjmuje: • lewobrze Ŝne dopływy (poza terenem gminy): Pszczynk ę, Gostynie, Potok Goławiecki, Przemsz ę, • prawobrze Ŝne dopływy z terenu gminy: Pławiank ę, Soł ę i Macoch ę. Wisła ma charakter rzeki nizinnej o spadku 0,36%, kr ętym przebiegu, koryto w ąskie 10-20 m., na całym odcinku obwałowane. W 1977 roku w ramach regulacji Wisły rozpocz ęto budow ę kanału Ŝeglownego Dwory-Las o długo ści 7,5 km, co spowodowało w 1997 roku zmian ę uj ścia Macochy-Por ęby i skierowanie jej bezpo średnio do kanału.
Soła - pierwszy główny beskidzki dopływ Wisły o długo ści 88,9 km i powierzchni dorzecza 1390,6 km 2. Odcinek uj ściowy o długo ści 11 km znajduje si ę na terenie gminy lub cz ęś ci południowej, stanowi jej granic ę. Koryto kr ęte, z licznymi starorzeczami tylko cz ęś ciowo jest uregulowane - wały przeciwpowodziowe, narzuty kamienne, opaski farzynowe. Średni spadek rzeki na odcinku K ęty-Oświ ęcim wynosi 1,86%. Eksploatacja Ŝwirów bezpo średnio z koryta rzeki, budowa zbiorników wodnych w środkowym biegu Soły zwi ększyła średni spadek rzeki od 1855 roku o 0,2%, a w okresach powodzi wywołuje cz ęste zmiany koryta. Główne dopływy na obszarze gminy: • lewobrze Ŝny: Potok Ró Ŝany odprowadzaj ący wody ze stawów rybnych, a poprzez system rowów posiada poł ączenie z górnym odcinkiem Pławianki, • prawobrze Ŝne:
o Macocha o długo ści 20,4 km i powierzchni dorzecza 96,2 km 2, tylko w odcinku uj ściowym płynie przez teren gminy, o Czerna odprowadzaj ąca wod ę ze stawów rybnych, o Młynówka płynie przez obszar gminy, ale uj ście znajduje si ę na terenie miasta Oświ ęcimia, o Macocha-Por ęba o długo ści 13,9 km, powierzchni dorzecza 36,3 km 2 odwadnia stawy i wschodni ą cz ęść gminy, obecnie uchodzi do kanału Dwory- Las.
Bezpo średnio do Wisły i Soły odprowadzane s ą wody ze stawów poprzez sie ć kanałów i sztucznych przekopów mi ędzy zlewniami. Wyznaczone działy wodne na tym obszarze s ą niepewne, gdy Ŝ w zale Ŝno ści od stanów wody lub potrzeb gospodarki wodnej na stawach, wody kierowane s ą systemem śluz i zastawek do ró Ŝnych zlewni. O zasobach wodnych danego obszaru informuje średni roczny przepływ, który przyjmowany jest jako podstawowy wska źnik. Przepływy charakterystyczne (Q m3/s) w profilach wodowskazowych dla okresu 1951-1990, przedstawiaj ą si ę nast ępuj ąco:
27 Zmiana Studium uwarunkowa ń i kierunków zagoaspodarowania przestrzennego gminy O świ ęcim
Przepływ Wisła i Soła Macocha - Oświ ęci Por ęba 3) Nowy Pustynia 1) Dwory 2' m Bie ru ń NNQ najni Ŝszy 1,50 18,4 0,83 0,05 SNQ średni niski 5,09 23,9 10,50 2,98 0,10 SSQ średni roczny 20,90 44,4 20,20 0,44 SWQ średni 215 236 62,10 343 7,10 wysoki WWQ 654 603 1300 22,10 najwy Ŝszy 1580 Prawdopodobie ństwa 2) - NNQ 50 % 3,74 21,00 NNQ 10 % 1,99 14,20 NNQ 1 % 1,24 10,20 WWQ 50 % 165 300 460 290 WWQ 10% 435 550 1180 760 WWQ 1% 780 860 2190 1430 1} za okres 1971 -1990 2) za okres 1921 (46) - 1980 (Dynowska ... 1991) 3) warto ści o bliczone (Ocena stanu ... 1998).
Naturalny re Ŝim przepływów Wisły i Soły jest mocno zakłócony w wyniku gospodarczej działalno ści człowieka przez gospodark ę wodn ą na zbiornikach powy Ŝej poło Ŝonych, zrzuty wód kopalnianych, przemysłowe u Ŝytkowanie wód oraz pobór na potrzeby komunalne. Przepływy s ą bardzo zró Ŝnicowane; maksima wyst ępuj ą w kwietniu i lipcu, a minima w styczniu i we wrze śniu. Szczególnie wa Ŝne s ą maksymalne przepływy zwi ązane z opadami katastrofalnymi, nawalnymi lub roztopami wywołuj ącymi powodzie. Prawdopodobie ństwo wyst ępowania tych przepływów, jak i warto ści rzeczywiste zmierzone dla najwi ększych powodzi w XX w. przedstawiaj ą tabele. Poło Ŝenie gminy w Kotlinie (w ęzeł hydrologiczny) powoduje, Ŝe w przypadku wyst ąpienia powodzi w rejon ten spływaj ą ogromne ilo ści wód z ró Ŝnych kierunków w tym samym czasie. Przepływy minimalne wyst ępuj ące najcz ęś ciej VII-XI s ą najbardziej zakłócane działalno ści ą gospodarcz ą człowieka. Szczególne znaczenie w tych warunkach ma okre ślenie przepływu nienaruszalnego.
Przepływy kulminacyjne fali powodziowej w m 3/s (Niedbała 1998): Rok Wisła Soła uj ście poni Ŝej uj ścia poni Ŝej uj ścia Soły Przemszy 1903 550 1500 1200 1925 580 1300 900 1931 460 1080 880 1934 400 1000 800 1940 740 1300 1000 1951 400 1450 700 1958 330 1200 1300 1960 750 1680 940 1970 680 1500 1000 1972 700 1220 520 1997 756 1210 832
Przyjmuje si ę, Ŝe dla Soły w O świ ęcimiu przepływ nienaruszalny w zale Ŝno ści od gospodarczego wykorzystania powinien wynosi ć:
28 Zmiana Studium uwarunkowa ń i kierunków zagoaspodarowania przestrzennego gminy O świ ęcim
2,16 m 3/s - woda biologiczna zapewniająca zachowanie środowiska wodnego fauny i flory, 2,16 m 3/s w zimie i 3,75 w lecie wg kryterium rybacko-wędkarskiego, 4,0 m 3/s w zimie i 2,3 m 3/s w lecie dla turystyki wodnej, dla uj ęć wód powierzchniowych i zrzutu ścieków okre śla si ę dyspozycyjne zasoby wód powierzchniowych, które stanowi ą ró Ŝnic ę mi ędzy aktualnym a nienaruszalnym przepływem. Ocen ę mo Ŝliwo ści zaopatrzenia w wod ę i zasoby dyspozycyjne odnosi si ę do przepływu gwarantowanego (Q 95%). Dla środkowych i dolnych odcinków rzek mo Ŝna przyj ąć , Ŝe nienaruszalny przepływ jest równy SNQ. W tym przypadku dla Wisły Q 95% jest poni Ŝej warto ści SNQ, a dla Soły nieco powy Ŝej (Program .... 1996).
Wa Ŝnym elementem zagospodarowania terenu gminy s ą wody stoj ące wyst ępuj ące w zbiornikach naturalnych, sztucznych i jako mokradła. Zbiorniki sztuczne to głównie stawy rybne, posiadaj ące na tym terenie stare tradycje („ Ŝabi kraj"). Koncentruj ą si ę głównie w dolinie Wisły i Soły, w mniejszym stopniu na płaskiej wierzchowinie. Ogólna ich powierzchnia wynosi 923,64 ha, tj. 12,44% powierzchni gminy. Zbiorniki naturalne wyst ępuj ą w formie starorzeczy - wi ślisk i solisk, będących w stadium zaniku. Tak du Ŝe kompleksy stawów poło Ŝonych w dolinach rzek Wisły i Soły wpływaj ą na warunki klimatyczne, gospodark ę wodn ą, a tak Ŝe na gospodarcze korzystanie ze środowiska.
Wody podziemne: Według podziału regionalnego Paczy ńskiego zwykłych wód podziemnych Polski, obszar gminy O świ ęcim jest poło Ŝony w makroregionie „d" - południowym, region - XIII 2 przedkarpacki, subregion - XIII 2 rybnicko-oświ ęcimski, o powierzchni 2800 km (Atlas... 1993). Zbiorniki wód podziemnych o charakterze u Ŝytkowym wyst ępuj ą w utworach czwartorz ędowych. Według Kleczkowskiego (1990), na terenie gminy, w jej wschodniej cz ęś ci wyst ępuje główny zbiornik wód podziemnych GZWP 449 - Dolina rzeki Wisła (O świ ęcim), który stanowi z punktu wodono śno ści fragment uŜytkowego poziomu wód podziemnych (UPWP) QIII - Dolina rzeki Soła, QV - Dolina rzeki Wisła 2,
Charakterystyk ę zbiorników i zasobów wód podziemnych GZWP i UPWP przedstawia poni Ŝsze zestawienie: GZWP 449 UPWP QIII Sola QV Wisła Powierzchnia - km 2 35 56,0 90,0 Stratygrafia Q Q Q Typ o środka porowy porowy porowy
Zasoby dynamiczne moduł 389,0 276,0 259,0 zasobów m 3/(d • km 2) zasoby m 3/s 0,20 0,18 0,27
Zasoby dyspozycyjne moduł 272 193 181 zasobów m 3/(d • km 2) zasoby m 3/s 0,14 0,125 0,19 Zasoby zatwierdzone 0,12 0,58 0,13 Wykorzystanie zasobów zatwier - 62,2 73,3 brak danych dzonych w %
29 Zmiana Studium uwarunkowa ń i kierunków zagoaspodarowania przestrzennego gminy O świ ęcim
Klasa jako ści wód wg PIOS II, III II, III II, III (1995)
Wielko ść zasobów dyspozycyjnych GZWP 449 ma charakter szacunkowy i została okre ślona na poziomie 70% ustalonych zasobów dynamicznych. W celu ochrony zasobów wód podziemnych dla GZWP zostały okre ślone strefy o łącznej powierzchni 130 km 2. ONO - obszar najwy Ŝszej ochrony o powierzchni 70 km 2 oraz OWO - obszar wysokiej ochrony o powierzchni 60 km 2. Łączna suma zasobów dyspozycyjnych w ramach zbiorników GZWP i UPWP wynosi 0,455 m 3/s.
3.1.6. Warunki klimatyczne
Pod wzgl ędem klimatycznym obszar gminy zaliczany jest do regionu: • wg Romera (1949) - klimatu podgórskich nizin i kotlin (E 7) łagodnego, o opadach korzystnie rozło Ŝonych dla rolnictwa i najdłu Ŝszym okresie wegetacyjnym, • wg Gumi ńskiego (1948) - do XV dzielnicy rolniczo-klimatycznej wydzielonej na podstawie rozwoju ro ślin i wska źników fenologicznych, • wg Baca (1991) - agroklimat w półroczu letnim charakteryzowany w oparciu o bilans wodny i energii zaliczany jest do bardzo wilgotnego podtyp: umiarkowanie ciepły i słoneczny oraz umiarkowanie ciepły i pochmurny, • wg Wosia (1995) - śląsko-krakowskiego (XXVI), który wyró Ŝnia si ę stosunkowo niewielk ą liczb ą dni z pogod ą bardzo ciepł ą z opadem ( średnio 34 dni), ciepł ą z du Ŝym zachmurzeniem i opadem (50 dni), natomiast mniej jest dni umiarkowanie ciepłych i pochmurnych oraz chłodnych i pochmurnych ( średni ą roczn ą liczb ę dni z poszczególnymi typami pogody przedstawiono na załączonej tablicy).
Warunki klimatyczne gminy s ą kształtowane pod wpływem mas powietrza napływaj ących nad ten teren. W ogólnej cyrkulacji dominuj ą masy powietrza polarnomorskiego i polarnokontynentalnego napływaj ące z sektora zachodniego, w tym ok.27% układów cyklonalnych i 17% antycyklonalnych. Kotlina O świ ęcimska podobnie do innych form wkl ęsłych charakteryzuje si ę niekorzystnymi warunkami anemologicznymi. Rozkład kierunków wiatru jest zgodny z przebiegiem Kotliny, dominuj ą wiatry z sektora zachodniego (ok.52%) i wschodniego (ok.24%), a istotny wpływ wywieraj ą równie Ŝ doliny głównych dopływów Wisły, Soły, Przemszy i Gostynki. Rejon ten jest słabo przewietrzany, cisze stanowi ą ok.17%, a ł ącznie z wiatrami do 2 m/s blisko 70% ogólnej liczby przypadków (rys. ...). Wiatry o pr ędko ściach powy Ŝej 7 m/s wyst ępuj ą sporadycznie i w wi ększo ści zwi ązane s ą z wyst ępowaniem wiatrów fenowych. Nieco korzystniejsze warunki anemologiczne wyst ępuj ą na terenach wy Ŝej poło Ŝonych w południowej cz ęś ci gminy. Charakterystyk ę podstawowych elementów klimatu przedstawiono w formie tablicy. Pod wzgl ędem cech klimatu naturalnego, obszar ten zaliczany jest do terenów bardzo korzystnych zwłaszcza dla rolnictwa, a wska źnik klasyfikacji bonitacyjnej osi ąga warto ść 94- 96 (100 - maksymalna warto ść w Polsce - Górski. Atlas... 1994).
Charakterystyka wybranych elementów klimatu (okres bada ń 1965-1995, Ostródka 1996 , Atlas... 1994): Element W Średnia roczna temperatura ( DC) 8,0
30 Zmiana Studium uwarunkowa ń i kierunków zagoaspodarowania przestrzennego gminy O świ ęcim
Średnia roczna temperatura maksymalna 12,6 (°C) Absolutne maksimum (°C) 36,3 Średnia roczna temperatura minimalna 3,5 (°C) Absolutne minimum (°C) -28,0 Liczba dni z temperatur ą minimaln ą < - 10 °C 17 < 0,0 °C 112 Liczba dni z temperatur ą maksymaln ą < 0,0 °C 32 > 25,0 °C 33 Średnia roczna wilgotno ść powietrza (%) 80,2 Liczba dni z wilgotno ści ą < 40 % 0,2 = 90 % 141,2 Liczba dni z mgł ą 40-60 Roczna suma opadów (mm) 740,7 Liczba dni z opadem = 0,1 mm 176,6 = 1,0 mm 121,4 = 10,0 mm 19,3 Liczba dni z gradem 15 - 25 Liczba dni z pokryw ą śnie Ŝną > 10 cm 30 - 40 Długo ść okresu gospodarczego śr. t dób. > °C (dni) 240 - 250 2,5 Długo ść okresu wegetacyjnego śr. t dób. > DC (dni) 210 - 220 5,0 Średnie daty ostatnich przymrozków 26 IV – 5 V Średnie daty pierwszych przymrozków 6 X – 15 X
W stosunku do ogólnie - korzystnych warunków makroklimatycznych Kotliny Oświ ęcimskiej, w jej obr ębie mo Ŝemy wyró Ŝni ć dwa typy mezoklimatów (Atlas ... 1981): 1. mezoklimat den dolinnych Wisły i Soły charakteryzujący si ę krótkim okresem bezprzymrozkowym, o du Ŝych wahaniach temperatury i wilgotno ści powietrza w czasie doby (w dzie ń - silnie przegrzewanych i wysuszanych, w nocy – bardzo wilgotnych i silnie wychładzaj ących), poło Ŝonych w zasi ęgu inwersji temperatury i wilgotno ści powietrza stanowi ących przewa Ŝnie zastoiska powietrza ze wzgl ędu na słab ą wentylacj ę, 2. mezoklimat wy Ŝszych teras rzecznych o dłu Ŝszym o około 20 dni okresie bezprzymrozkowym i wy Ŝszych o ok. 1,0°C średnich rocznych temperatur minimalnych ni Ŝ w dnach dolinnych, wentylacja naturalna umiarkowana.
3.1.7. Pokrywa glebowa
Gleby wyst ępuj ące na terenie gminy zwi ązane s ą bezpo średnio z budow ą geologiczn ą i rze źbą terenu. Reprezentowane s ą głównie przez: • mady brunatne, które wyst ępuj ą w dolinach Wisły i Soły. S ą to gleby w wi ększo ści o średnim lub ci ęŜ kim składzie mechanicznym, o bardzo zró Ŝnicowanych warunkach wilgotno ściowych, charakteryzuj ące si ę do ść wysok ą urodzajno ści ą,
31 Zmiana Studium uwarunkowa ń i kierunków zagoaspodarowania przestrzennego gminy O świ ęcim
• gleby pseudobielicowe wytworzone z lessu wyst ępuj ą na terenach płaskich lub łagodnych stokach, słabo przepuszczalne, jednak zaliczane do gleb dobrych. W okresach długotrwałej suszy cierpi ące na brak wilgotno ści, o słabej zasobno ści w składniki pokarmowe, kwa śne wymagaj ące wapniowania, a tak Ŝe intensywnego nawo Ŝenia organiczno-mineralnego. Charakteryzuj ą si ę du Ŝą podatno ści ą na intensywn ą erozj ę wodn ą, • gleby brunatne wytworzone z lessu poło Ŝone na terenach płaskich lub łagodnych stokach charakteryzuj ą si ę dobr ą struktur ą i bardzo korzystnymi stosunkami powietrzno-wodnymi, słabo przepuszczalne, łatwo zaskorupiaj ące si ę na powierzchni, wyługowane b ądź kwa śne wymagaj ące wapniowania. Na niewielkich obszarach gminy wyst ępuj ą równie Ŝ: • gleby brunatne namyte wytworzone z lessu o gł ębokim poziomie próchniczym (obni Ŝenia nieckowate, dna dolin), • gleby brunatne wytworzone z piasków - lekkie, przepuszczalne i przewiewne, łatwe w uprawie, • mady glejowe wytworzone z pyłu, dobre gleby ł ąkowe, • gleby glejowe namyte wytworzone z lessu na torfach wyst ępuj ą tylko pod uŜytkami zielonymi, • gleby murszowe na podło Ŝu mineralnym.
Pod wzgl ędem wła ściwo ści rolniczej gleb, na terenie gminy przewa Ŝaj ą gleby średniej jako ści, III i IV klasy bonitacyjnej, które stanowi ą ł ącznie ponad 86% gruntów ornych oraz 82% u Ŝytków zielonych. Gleby najlepsze, klasy I, wyst ępuj ą jedynie we wsi Babice; ich udział jest znikomy (< 1%) w stosunku do powierzchni gminy. Gleby bardzo dobre, II klasy, wyst ępuj ą na małych obszarach głównie w Babicach, Broszkowicach i Rajsku. Ł ącznie gleby I i II klasy stanowi ą 6,4% powierzchni gminy, a z u Ŝytkami zielonymi (tylko II klasa) 7,8%. Udział klas gruntów ornych i u Ŝytków zielonych w poszczególnych wsiach przedstawiono w formie tablicy.
Bonitacja u Ŝytków rolnych (Witek 1994): Klasy bonitacyjne gruntów ornych łącznie z sadami uŜytków zielonych klasa ha woj. % woj. klasa ha woj. % woj. 1 20 59 0,6 0,0 I 0 7 0,0 0,0 II 183 1207 5,8 0,8 II 26 385 1,4 0,9 III A 537 9741 17,1 6,8 III 530 8 174 29,5 18,4 III B 595 30455 18,9 21,2 IV 944 16463 52,7 38,2 IV A 1003 39349 32,1 27,4 V 259 11371 14,4 26,3 IV B 566 26891 18,0 18,7 VI 35 9850 2,0 1U V 220 23406 7,0 16,3 VI 17 12322 0,5 8,6 razem 3 141 143 805 42,2 38,8 1794 24,1 43 193 11,7
Powierzchnia u Ŝytków rolnych wynosi ogółem 4 935 ha, tj. ponad 66 % powierzchni gminy ( średnia wojewódzka kształtuje si ę w granicach około 50 %).
32 Zmiana Studium uwarunkowa ń i kierunków zagoaspodarowania przestrzennego gminy O świ ęcim
W zakresie rolniczej przydatno ści gleb w gminie dominuje kompleks drugi - pszenny dobry (48,0%), ósmy - zbo Ŝowo-pastewny mocny (34,0%) oraz pierwszy - pszenny bardzo dobry (6,4%). Udział pozostałych kompleksów glebowych w powierzchni gminy nie przekracza 4,0% powierzchni gruntów ornych. Natomiast w u Ŝytkach zielonych dominuje kompleks 2z - średni, klas III i IV, (87,0%) i kompleks 3z - uŜytki zielone słabe i najsłabsze, klas V i VI (12,2%) w stosunku do ich powierzchni.
Waloryzacja rolniczej przestrzeni produkcyjnej w punktach (do 100), okre śla potencjalne przyrodnicze mo Ŝliwo ści produkcyjne danego obszaru (Witek 1994). Bonitacj ę dokonuje si ę metod ą sumowania punktów za poszczególne elementy środowiska; gleba, rze źba terenu, agroklimat i stosunki wodne. Dla terenu gminy Oświ ęcim, zarówno wska źnik jako ści rolniczej przestrzeni produkcyjnej jak i bonitacyjna ocena gleb waha si ę w granicach 60-78 pkt dla gruntów ornych i 47-48 pkt dla u Ŝytków zielonych. S ą to warto ści wy Ŝsze od średniej warto ści dla całego województwa i Polski, co wskazuje, Ŝe naturalne warunki dla rozwoju rolnictwa w tym rejonie s ą korzystne.
Waloryzacja rolniczej przestrzeni produkcyjnej (Witek 1994): Ocena gleb w punktach gmina gmina gmina Oświ ęcim Czernichów Le Ŝajsk Bonitacja: grunty orne 61,4 62,4 54,4 uŜytki zielone 48,4 52,1 42,6 Przydatno ść rolnicza: grunty orne uŜytki 72,4 63,5 56,0 zielone 47,1 43,3 38,5 Wska źnik syntetyczny jako ści: grunty orne 67,0 63,3 55,2 uŜytki zielone 47,7 47,6 40,5 Wska źnik bonitacji: jako ści i przydatno ści rolniczej 60,0 59,0 51,3 agroklimatu 9,2 13,0 13,0 rze źby terenu 4,2 3,9 4,2 warunków wodnych 4,7 3,8 3,5 Ogólny wska źnik jako ści rolniczej 77,7 79,7 72,0 przestrzeni produkcyjnej
3.1.8. Szata ro ślinna
Zgodnie z podziałem geobotanicznym Polski (Szafer, Zarzycki 1997) obszar gminy poło Ŝony jest w Dziale Bałtyckim, Poddział Pas Kotlin Podgórskich, Kraina Kotlina Sandomierska, Okr ęg O świ ęcimski. Ro ślinno ść tego terenu charaktery-styczna jest dla ni Ŝowego pi ętra ro ślinnego wyst ępuj ącego do wysoko ści ok. 300 m n.p.m. i reprezentowana jest przez ok. 615 gatunków ro ślin naczyniowych (Zbiorowe Środowisko... 1983). Obecnie obszar ten wyró Ŝnia si ę bardzo mał ą lesisto ścią, ok. 6,1% powierzchni gminy, skupionej głównie na terenie wsi Włosienica, Por ęba Wielka, Grójec i Brzezinka (rys. ...). Na pozostałym obszarze lasy ust ąpiły miejsca uprawom rolniczym oraz wtórnym antropogenicznym zbiorowiskom ł ąk i pastwisk. Główne zbiorowiska ro ślinno ści potencjalnej (czyli naturalnej formacji ro ślinnej) reprezentowane s ą przez grupy zbiorowisk le śnych (Atlas... 1981): • Lasy ł ęgowe wierzbowo-topolowe wyst ępuj ące w dolinach Wisły i Soły, gdzie znajduj ą si ę wilgotne i Ŝyzne gleby o charakterze mad wykształconych na rozlewiskach
33 Zmiana Studium uwarunkowa ń i kierunków zagoaspodarowania przestrzennego gminy O świ ęcim
terasowych, w postaci zespołów ł ęgu wierzbowo-topolowego i zaro śli wiklinowych. Zbiorowiskami zast ępczymi tej grupy ł ęgów s ą niektóre niskoturzycowe zespoły torfowiskowe oraz zbiorowiska szuwarowe na siedliskach podmokłych, • Lasy ł ęgowe wi ązowe, olszowo-jesionowe i inne do ść zró Ŝnicowane siedliskowo : podmokłe - olesy i zaro śla łozowe, mniej wilgotny ł ęg olszowy i najmniej wilgotny ł ęg jesionowo-wi ązowy, które reprezentuj ą lasy ni Ŝowe, oraz ł ęg podgórski, którego drzewostan tworzy olsza czarna i jesion. Zbiorowiskami zast ępczymi s ą zespoły: szuwarowe na siedliskach podmokłych, mszarne, niskoturzycowe zespoły torfowiskowe oraz wilgotne ł ąki trawiaste, ziołoro ślowe i cz ęś ciowo turzycowe, • Lasy d ębowo-grabowe wilgotne - gr ądy niskie obejmuj ące najwi ększy obszar gminy, na płasko ukształtowanych terasach nadrzecznych nie podlegaj ących zalewom powierzchniowym na Ŝyznych glebach typu brunatnego. Drzewostan składa si ę przewa Ŝnie z d ębu szypułkowego, grabu, lipy drobnolistnej, z domieszk ą jesionu i olszy czarnej, a w podszyciu czeremchy. Zbiorowiskami zast ępczymi gr ądów niskich s ą wilgotne ł ąki trawiaste ziołoro ślowe i cz ęś ciowo turzycowe i niektóre zespoły torfowiskowe, • Bory mieszane d ębowo-sosnowe o bogatym podszyciu - leszczyna, kruszyna, dąb, borówka, zajmuj ą najmniejszy obszar w południowo-wschodniej cz ęś ci gminy. Zbiorowiskami zast ępczymi s ą ubo Ŝsze ł ąki ko śne i pastwiska.
3.1.9. Świat zwierz ąt
Fauna tego rejonu jest charakterystyczna dla obszarów przej ściowych od terenów nizinnych do podgórskich. Według podziału na jednostki faunistyczne obszar gminy nale Ŝy do: rejonu śląskiego (A) - wchodz ącego w skład zoogeograficznej Dzielnicy Środkowoeuropejskiej, rejonu podkarpackiego (B) - nale Ŝą cego do Dzielnicy Alpejskiej - Krainy Sudecko- Karpackiej.
Cech ą charakterystyczn ą tego terenu jest du Ŝy udział gatunków wodnych, nadwodnych i błotnych, zarówno osiadłych jak i przelotnych, zwi ązanych z licznymi zakolami i sztucznymi zbiornikami wodnymi (stawy). Przelotna awifauna rejonu zwi ązana jest z głównym szlakiem okresowych w ędrówek ptaków prowadz ącym Dolin ą Wisły do Bramy Morawskiej oraz drugim prowadz ącym na południe od granic gminy od uj ścia Skawy do doliny Soły.
• Ssaki - na terenie gminy wyst ępuje ponad 30 gatunków, w tym: gryzonie i zaj ęczaki nale Ŝą do najliczniej reprezentowanej grupy m.in. najpospolitszymi ssakami s ą: o szczur, mysz, darniówka, nomica oraz zaj ąc, o owado Ŝerne - ryjówka, kret, o nietoperze - mroczek pó źny, borowiec wielki, nocek w ąsaty, gacek wielkouch, o kopytne - sarna, jele ń, dzik oraz sporadycznie spotykany na tym terenie daniel, o mi ęso Ŝerne - lis, wydra, kuna domowa. • Ptaki są dominuj ącą pod wzgl ędem liczebno ści grup ą kr ęgowców ok. 160 gatunków, w tym: o ptactwo wodno-błotne: perkozowate, wiosłonogie, brodz ące, blaszkodziobe, Ŝurawiowate i siewkowate zasiedlaj ą głównie zbiorniki wodne; do najpospolitszych nale Ŝą : bocian biały, kaczka krzy Ŝówka oraz unikatowe:
34 Zmiana Studium uwarunkowa ń i kierunków zagoaspodarowania przestrzennego gminy O świ ęcim
czapla siwa, ślepowron, g ągoł krzykliwy, sieweczka obro Ŝna, rybitwa białoskrzydła i biało-wąsa, o wróblowate (ok. 94 gatunki) i jerzyki - obejmuj ą najpospolitsze, szeroko rozsiedlone gatunki terenów otwartych, zurbanizowanych, le śnych, a tak Ŝe unikalne ni Ŝowe wyst ępuj ące sporadycznie jak: w ąsatka i podró Ŝniczek, o dziuplaki, du Ŝe gatunki ptaków le śnych i terenów otwartych: kuraki, goł ębiowate, kukułkowate, kraskowate i dzi ęcioły; do najbardziej rozpowszechnionych nale Ŝą ba Ŝant, kuropatwa, kukułka, o dzienne i nocne ptaki drapie Ŝne, grupa ta jest słabo reprezentowana, mimo znacznej liczby innych gatunków zwłaszcza wodno-błotnych i wróblowatych. Do najpospolitszych nale Ŝy myszołów i jastrz ąb.
• Gady - wyst ępuje mała liczba gatunków, do najpospolitszych naleŜą : jaszczurka zwinka, zaskroniec zwyczajny, Ŝmija zygzakowata, padalec zwyczajny. • Pla Ŝy - najliczniej reprezentowane s ą przez Ŝab ę trawn ą, moczarow ą, wodn ą, ropuch ę szar ą, traszk ę, kumaka nizinnego. • Ryby - liczba gatunków ryb Ŝyj ących w wodach płyn ących jest trudna do ustalenia z uwagi na wysoki stopie ń zanieczyszczenia rzek. Do najcz ęś ciej spotykanych nale Ŝy: kle ń, pło ć, oko ń, głowacz, pstr ąg, strzebla, kiełb, śliz oraz kilka gatunków hodowlanych, dziko Ŝyj ących w starorzeczach i zbiornikach wodnych, w tym karp, pstr ąg. • Owady - bardzo liczna grupa m.in. błonkoskrzydłe, łuskoskrzydłe. • Bezkr ęgowce - sk ąposzczety, skorupiaki, kosarze i wije.
3.2. Przeobra Ŝenia i degradacja środowiska
3.2.1. Przeobra Ŝenia wynikaj ące z eksploatacji złó Ŝ surowców mineralnych
Eksploatacja podziemna, jak i powierzchniowa złó Ŝ surowców prowadzi do degradacji środowiska na znacznych obszarach. Z uwagi, Ŝe cały obszar gminy obejmuj ą perspektywiczne obszary górnicze nale Ŝy spodziewa ć si ę, Ŝe w przypadku podj ęcia wydobycia wyst ąpi ą niekorzystne zmiany w wielu elementach środowiska, zwi ązane z: • osiadaniem terenu, • zagro Ŝeniem wstrz ąsami górniczymi, • zanieczyszczeniem wód powierzchniowych poprzez zrzuty wód słonych, • obni Ŝeniem zwierciadła wód podziemnych (tereny osuszone), • wyst ąpieniem terenów podtopionych i zalewisk w bezodpływowych obszarach, • utrat ą terenów na hałdy, zwałowiska, składowiska, • wzrostem powierzchni nieu Ŝytków i terenów zanieczyszczonych, • zmian ą warunków siedliskowych flory i fauny, w tym degradacj ą kompleksów le śnych.
Przeciwdziałania ujemnym skutkom działalno ści górniczej polegaj ą przede wszystkim na dostosowywaniu technologii wydobycia do warunków geologicznych i ustanawianiu filarów ochronnych w przypadku dóbr wymagaj ących ochrony. Przeciwdziałanie to polega równie Ŝ na ustanawianiu stref wył ączonych z zabudowy oraz okre ślaniu warunków technicznych zabudowy w odniesieniu do terenów obj ętych działalno ści ą górnicz ą. Eksploatacja prowadzona obecnie w obr ębie obszaru górniczego Brzeszcze, Wola I, Bieru ń i Libi ąŜ nie powoduje na terenie gminy O świ ęcim istotnych powierzchniowych oddziaływa ń, które wymagaj ą ustanowienia stref ograniczonego uŜytkowania. Eksploatacja powierzchniowa kopalin podstawowych tj. złó Ŝ piasków, Ŝwiru i glinu prowadzona jest na obszarze gminy od wielu lat głównie w dolinie Soły.
35 Zmiana Studium uwarunkowa ń i kierunków zagoaspodarowania przestrzennego gminy O świ ęcim
W rejonie Rajska, eksploatacja piasku i Ŝwiru odbywa si ę w bezpo średnim s ąsiedztwie koryta Soły. Powstałe wyrobiska zostały wypełnione wod ą ( średnia gł ęboko ść 3,4 - 4,9 m), natomiast zwierciadło wód gruntowych na przestrzeni ostatnich 42 lat nie wykazuje wi ększych zmian (ok. 0,2 m). Zasi ęg powstałego leja depresyjnego wynosi 52 m od centrum wyrobiska tj. około 2 m jego brzegu (OOS - 1996). Znacznie wi ększy zasi ęg oddziaływania ma wydobywanie Ŝwirów bezpo średnio z koryta rzeki. Eksploatacja prowadzona od XIX wieku do lat pi ęć dziesi ątych XX w. spowodowała skrócenie koryta rzeki o 3 km i wzrost średniego spadku Soły na odcinku K ęty-Oświ ęcim o 0,2% (1885 - 1,66%, 1975 - 1,86%). W wyniku tego zwi ększyła si ę erozyjna działalno ść rzeki, zwłaszcza w okresie wysokich stanów wody i powodzi. Stare wyrobiska glin, cz ęsto wypełnione wod ą, mog ą by ć zagospodarowane jako tereny rekreacji, natomiast z uwagi na brak dostatecznej izolacji wód gruntowych nie nadaj ą si ę na składowiska odpadów.
3.2.2. Zanieczyszczenia wód i zmiany stosunków wodnych
Jako ść wód powierzchniowych: Charakterystyk ę stanu zanieczyszczenia rzek przeprowadzono w oparciu o wyniki bada ń monitoringu środowiska wykonywanych przez WIO Ś (Raport... 1997) oraz badania własne Instytutu Gospodarki Przestrzennej i Komunalnej Oddział w Krakowie (Ocena... 1998).
Wisła - jest rzek ą silnie zanieczyszczon ą, a o poziomie stęŜ eń ponadnormatywnych decyduj ą dopływy przepływaj ące przez tereny silnie uprzemysłowione i zurbanizowane, o nieuporz ądkowanej gospodarce wodno ściekowej. Głównym źródłem zanieczyszcze ń jest przemysł odprowadzaj ący do rzek zasolone wody kopalniane, bogate w metale ci ęŜ kie oraz ścieki przemysłowe i komunalne. Jako ść wody Wisły, ze wzgl ędu na kryterium fizykochemiczne i bakteriologiczne, nie odpowiada obowi ązuj ącym normom (n.o.n.) czysto ści powierzchniowych wód płyn ących. Stwierdzono wysokie st ęŜ enia chlorków, substancji rozpuszczonych, ekstraktu eterowego, sodu i potasu, a przy ni Ŝszych stanach wody dodatkowo zawiesiny ogólne, BZT 5, Ŝelazo, cynk, ołów, substancje organiczne i inne. Średni indeks saprobowo ści kwalifikuje wody Wisły do III klasy czysto ści. Zgodnie z docelow ą klasyfikacj ą wód powierzchniowych, jako ść wody Wisły powinna odpowiada ć II klasie czysto ści.
Soła - według kryterium fizykochemicznego wody rzeki zaliczane s ą do: III klasy czysto ści na odcinku od uj ęcia do 3,3 km biegu rzeki, n.o.n. - na odcinku 3,3-9,0 km biegu rzeki, III klasy czysto ści - od 9,0 km biegu rzeki do granic gminy. Łącznie na odcinku 11 km rzeki przepływaj ącej przez teren gminy jako ść wody pozaklasowej (n.o.n.) wyst ępowała na długo ści 5,7 km, a w III klasie czysto ści 5,3 km .
O ocenie jako ści wody w poszczególnych grupach decydowały: • substancje organiczne - wska źnikiem decyduj ącym jest BZT 5, którego warto ść odpowiada III klasie czysto ści, • zasolenie - nie przekraczało norm I klasy czysto ści, • fenole i siarczki - na poziomie III klasy czysto ści,
36 Zmiana Studium uwarunkowa ń i kierunków zagoaspodarowania przestrzennego gminy O świ ęcim
• stan sanitarny - oceniany na podstawie miana Coli typu kałowego wykazywał st ęŜ eń nie odpowiadaj ące normatywom (n.o.n.), • wska źniki hydrobiologiczne - chlorofil "a" oraz indeks saprobowo ści - II klasa czysto ści. Wska źnikiem decyduj ącym o jako ści wody Soły na terenie gminy jest ponad-normatywne st ęŜ enie azotu azotynowego, który do wód powierzchniowych dostaje si ę ze ściekami komunalnymi i przemysłowymi oraz ze spływów z pól nawo Ŝonych nawozami azotowymi. Rzeka Soła powinna zgodnie z docelow ą klasyfikacj ą wód powierzchniowych odpowiada ć I klasie czysto ści.
Macocha-Por ęba - wody charakteryzuj ą si ę wysok ą zawarto ści ą zawiesin, zmiennym okresowo silnym zanieczyszczeniem organicznym (od warto ści charakterystycznych dla I klasy do warto ści n.o.n.), podwy Ŝszon ą zawarto ści ą pierwiastków biogennych (fosfor, azot na poziomie II klasy czysto ści) oraz silnym ska Ŝeniem bakteriologicznym. Zanieczyszczenie rzeki jest odzwierciedleniem rolniczego charakteru zlewni, z jego specyfik ą tzn. gospodark ą ryback ą, a ponadto ści śle wi ąŜ e si ę z brakiem kanalizacji w obr ębie zlewni. Ze wzgl ędu na zanieczyszczenie antropogeniczne, wody potoku kwalifikuj ą si ę do III klasy czysto ści powierzchniowych wód płyn ących. Natomiast nadmierna zawarto ść Ŝelaza pochodzenia naturalnego wyst ępuj ąca zazwyczaj w st ęŜ eniach nie odpowiadaj ącym normom sprawia, Ŝe wody zaliczane s ą do wód pozaklasowych. Według kryterium bakteriologicznego wody Macochy kwalifikuj ą si ę do wód nie odpowiadaj ących normatywom, natomiast kryterium hydrobiologiczne pozwala zaliczy ć je do II klasy czysto ści z tendencj ą do klasy III w niekorzystnych warunkach hydrologicznych.
Jako ść wód podziemnych: Na obszarze gminy wyst ępuje jeden poziom wodono śny zwi ązany z przepuszczalnymi utworami czwartorz ędowymi Ŝwirowo-piaszczystymi le Ŝą cymi na nieprzepuszczalnym podło Ŝu iłów mioce ńskich o du Ŝej mi ąŜ szo ści. Pozostaje on poprzez infiltracj ę w kontakcie hydraulicznym z wodami powierzchniowymi Wisły i Soły, jak równie Ŝ z wodami opadowymi. Wody czwartorz ędowe omawianego rejonu s ą wodami słodkimi o suchej pozo-stało ści mieszcz ącej si ę w przedziale od 235 do 420 mg/dm 3. Nale Ŝą do wód mi ękkich i średnio twardych (1,1-5,5 mval/dm 3) o odczynie od słabokwa śnego do słabozasadowego. Reprezentuj ą wielojonowy typ hydrogeochemiczny: HCO 3-Ca-Mg lub mieszany. Zawarto ść siarczanów w wodzie wynosi od 31 do 165 mg/dm 3, chlorków 18-110 mg/dm 3. Zwi ększon ą zawarto ść Fe, Mn i Al stwierdzono w rejonie O świ ęcimia-Zaborze. Pod wzgl ędem fizykochemicznym s ą to wody średniej jako ści kwalifikuj ące si ę do II klasy zwykłych wód podziemnych, a lokalnie do klasy III (dane z analiz hydrogeochemicznych do arkusza hydrogeosozologicznego "O świ ęcim" w skali 1:50 000). Charakterystyk ę jako ści wód zbiornika GZWP 449 "O świ ęcim" oparto na analizie przedstawionej w opracowaniu IGPiK Oddział w Krakowie [Ocena... 1998], dotycz ącej wód ujmowanych przez Firm ę Chemiczn ą "Dwory" z 6 otworów studziennych (tab.).
37 Zmiana Studium uwarunkowa ń i kierunków zagoaspodarowania przestrzennego gminy O świ ęcim
Tab. Jako ść wód podziemnych (Ocena... 1998).
Lp. Parametr Jednostka Zakres warto ści Średnia Klasyfikacja jako ści zw.
x wód podziemnych warto ści eks- warto ści tremalnych średnie j
1 mętno ść mg 0,7-8,0 2,24 la-II Ib 3 SiO 2,/dm 2 barwa mg Pt/dm 3 15-25 20 Ib-II Ib 3 zapach Z G-Z G Z G brak normy 2 3 3 4 odczyn PH 6,7-8,3 7,2 Ia-Ia Ia 5 twardo ść og. mval/dm 3 4,92-5,9 5,44 Ia-Ia Ia 6 zasadowo ść og. mmol/dm 3 4,0-4,5 4,26 brak normy 3 7 chlorki mg/dm 14,8-62,1 31,7 Ia-Ib Ia 8 siarczany mg/dm 3 36,8-56,0 43,4 Ia-Ia Ia 9 azot amonowy mg/dm 3 0,741-4,3 1,7 II-non non 10 azot azotanowy mg/dm 3 0,000-0,367 0,116 Ia-Ib Ia 11 azot azotynowy mg/dm 3 0,009 -0,015 0,012 Ib -Ib Ib 3 12 utlenialno ść mg O 2/dm 3,8 -9,7 5,29 Ib -II II 13 detergenty mg/dm 3 0,0 -0,62 0,119 Ia -III Ib 14 mangan mg/dm 3 0,499 -0,748 0,64 non -non non 15 Ŝelazo mg/dm 3 3,163 -30,24 7,65 III -non non 16 cynk mg/dm 3 0,012 -0,679 0,131 Ia -II Ia 17 mied ź mg/dm 3 0,0 -0,074 0,0089 Ia -II Ia 18 magnez mg/dm 3 1,315 -12,0 8,7 Ia -Ia Ia 19 nikiel mg/dm 3 0,015 -0,028 0,017 Ib -Ib Ib 20 chrom og. mg/dm 3 0,0 -0,088 0,026 brak normy 21 ołów mg/dm 3 0,0 -0,505 0,0 73 Ia -non III 22 kadm mg/dm 3 0,0 -0,022 0,0098 Ia -non non 23 rt ęć mg/dm 3 0,0 -0,0027 0,0007 Ia -non Ib 5
Według klasyfikacji Z. Pazdro wody te nale Ŝą do średnio twardych (4,92-5,9 mval/dm 3), o odczynie od słabokwa śnego do słabozasadowego. Przeci ętna warto ść pH wynosi 7.2. Charakteryzuj ą si ę niewielk ą zawarto ści ą chlorków (średnio 32 mg/dm 3), siarczanów (średnio 43 mg/dm 3), oraz du Ŝą ilo ści ą Ŝelaza (3,16-30,24 mg/dm 3) i manganu (0,499-0,748 mg/dm 3). Średnie warto ści zdecydowanej wi ększo ści wska źników (14 na 20 parametrów normowanych) kwalifikuj ą si ę do la i Ib klasy jako ści zwykłych wód podziemnych. Wyj ątkiem w zakresie wska źników podstawowych jest azot amonowy, którego st ęŜ enia zawieraj ą si ę w granicach od 0,741 do 4,3 mg/dm, a warto ść średnia nie odpowiada obowi ązuj ącym normom. Wyst ępowanie metali ci ęŜ kich, a szczególnie ołowiu, kadmu i rt ęci, charakteryzuje si ę du Ŝą zmienno ści ą. Obok wyników stwierdzaj ących brak metali ci ęŜ kich w wodzie, s ą równie Ŝ dane wskazuj ące na st ęŜ enia w ilo ściach pozaklasowych. Najcz ęś ciej w ilo ściach ponadnormatywnych wyst ępuje Ŝelazo, mangan i kadm, o czym świadcz ą wysokie warto ści średnie tych metali, na poziomie n.o.n. Średnie st ęŜ enie ołowiu kwalifikuje wod ę do DI klasy jako ści zwykłych wód podziemnych.
38 Zmiana Studium uwarunkowa ń i kierunków zagoaspodarowania przestrzennego gminy O świ ęcim
Wysoka zawarto ść Ŝelaza i manganu w wodach podziemnych ma charakter geogeniczny i wynika z budowy geologicznej aluwiów Wisły.
Głównymi źródłami zanieczyszcze ń wód podziemnych s ą: obszary zabudowane nieskanalizowane - głównie szamba, doły kloaczne, zabudowania gospodarcze, które powoduj ą podwy Ŝszon ą zawarto ść zwi ązków azotu, chlorków, węglowodorów, metali ci ęŜ kich oraz sodu i potasu, tereny rolnicze - zagro Ŝenie dla wód podziemnych stanowi ą nawozy azotowe (dobra rozpuszczalno ść w wodzie i łatwo ść migracji), fosforowe, potasowe oraz środki ochrony ro ślin - pestycydy zwłaszcza chloroorganiczne, linie komunikacyjne o du Ŝym nat ęŜ eniu ruchu powoduj ące podwy Ŝszenie st ęŜ eń chlorków, fosforanów, metali ci ęŜ kich, w ęglowodorów, zanieczyszczone wody powierzchniowe m.in. na skutek zrzutu wód kopalnianych, które przy wy Ŝszych stanach infiltruj ą do wód podziemnych, zanieczyszczenia powietrza zwłaszcza metalami ci ęŜ kimi, dwutlenkiem siarki, tlenkami azotu, które wraz z opadami przedostaj ą si ę do gleb i wód, składowiska odpadów komunalnych i przemysłowych, szczególnie niekontrolowane (dzikie).
Zmiany stosunków wodnych:
Do głównych przeobra Ŝeń stosunków wodnych wywołanych ingerencj ą człowieka w środowisko i bezpo średnio wpływaj ących na inne jego elementy, nale Ŝy zaliczy ć stawy rybne oraz Kanał Dwory-Las. Stawy rybne - dogodne warunki morfologiczne umo Ŝliwiły budow ę stawów oraz sieci rowów melioracyjnych. Wykorzystuj ąc liczne naturalne cieki stworzono system zaopatrzenia i przerzutu wody mi ędzy zlewniami. Skupione w dolinie Wisły i w uj ściowych odcinkach Soły i Macochy nale Ŝą do charakterystycznych cech krajobrazu gminy, wywieraj ąc istotny wpływ na środowisko i działalno ść gospodarcz ą człowieka. Najistotniejsze gospodarcze i przyrodnicze znaczenie i oddziaływanie stawów dla tego rejonu przejawia si ę w: • zdolno ściach retencyjnych - szacuje si ę, Ŝe stawy rybne w dawnym województwie bielskim, o ogólnej powierzchni wynosz ącej 5,5 ty ś. ha i pojemno ści około 80 min m 3 wody - stanowi ą około 50% pojemno ści budowanego zbiornika na Skawie w Świnnej Por ębie. Tak du Ŝe rezerwy retencyjne pozwalaj ą w okresie zagro Ŝenia powodziowego na gromadzenie w stawach i w sieci kanałów znacz ących ilo ści wody. Cykl produkcyjny oraz gospodarka wodna na stawach umo Ŝliwia, w okresie wiosennych roztopów i letnich wezbra ń, gromadzenie du Ŝych ilo ści wody, której zrzuty nast ępuj ą w okresach letnich i pó źnojesiennych ni Ŝówek. Równocze śnie du Ŝe powierzchnie wodne, zwłaszcza w czasie letniego (VII-VIII) deficytu wody, reguluj ą bilans wodny środowiska poprzez parowanie i przesi ąki, • bioró Ŝnorodno ści fauny i flory - liczne zbiorowiska ro ślinne stawów, rowów melioracyjnych, okresowo lub stale zalanych, sprzyjaj ą wyst ępowaniu wielu gatunków bezkr ęgowców i kr ęgowców, a zwłaszcza ptaków wodno-błotnych, które maj ą tu dogodne warunki bytowania i gniazdowania, • zmianie warunków klimatycznych - zwłaszcza stosunków termiczno-wilgotno ściowych na znacznym obszarze, • jako ści wód - w wielu przypadkach stawy odgrywaj ą du Ŝą rol ę w zakresie redukcji biogenów, natomiast intensywna gospodarka stawowa jest źródłem nast ępuj ących zanieczyszcze ń i zagro Ŝeń:
39 Zmiana Studium uwarunkowa ń i kierunków zagoaspodarowania przestrzennego gminy O świ ęcim
o w okresie odłowów cz ęść osadów dennych jest odprowadzana do rowów i dalej do odbiornika, o w okresie karmienia i intensywnego Ŝerowania ryb, nast ępuje zm ętnienie wody osadami dennymi i materi ą organiczn ą, o pobory wody w okresach niskich stanów powoduj ą niezachowanie przepływu nienaruszalnego .
Kanał Dwory-Las - w latach 1985-1997 w zwi ązku z budow ą kanału prowadzone było odpompowywanie wód podziemnych. Spowodowało to obniŜenie poziomu o 2 m do rz ędnej 216,0 m n.p.m. i wyra źnie zogniskowało drena Ŝ wód podziemnych w tym rejonie. W konsekwencji tego powstały straty w zbiorowiskach ro ślinnych, a zwłaszcza w drzewostanie rezerwatu " śaki". W wyniku budowy kanału nast ąpiło skrócenie dolnego biegu rzeki Macochy, której uj ście skierowano w kwietniu 1997 r. do kanału. Stare koryto na odcinku kanał-uj ście do Wisły ulegnie zasypaniu. Przebudowa układu sieci rzecznej w tym rejonie spowodowała skierowanie ścieków z MPO Ś do potoku Macocha i dalej do kanału.
3.2.3. Zanieczyszczenie powietrza
Na obszarze gminy nie ma zlokalizowanych zakładów przemysłowych emituj ących do atmosfery du Ŝe ilo ści zanieczyszcze ń pyłowych i gazowych. Warunki aerosanitarne gminy kształtowane s ą jednak pod wpływem zanieczyszcze ń napływaj ących z: Firmy Chemicznej Dwory SA, miasta O świ ęcimia oraz silnie uprzemysłowionych i zurbanizowanych sąsiednich terenów. Do głównych lokalnych źródeł zanieczyszcze ń powietrza zaliczy ć nale Ŝy: gospodark ę komunaln ą, komunikacj ę oraz drobne zakłady przemysłowo-usługowe. Monitoring zanieczyszcze ń atmosfery prowadzony jest na sieci stacji pomiarowych Wojewódzkiej i Terenowej Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej w Bielsku-Białej i Oświ ęcimiu, Firmy Chemicznej Dwory SA oraz WIO Ś. Punkty pomiarowe są zlokalizowane w wi ększo ści w rejonie Firmy Chemicznej Dwory SA i na terenie miasta; natomiast na obszarze gminy znajduj ą si ę tylko nieliczne punkty, o ograniczonym zakresie pomiarowym. W wi ększo ści st ęŜ enia zanieczyszcze ń powietrza charakteryzuj ą si ę du Ŝą zmienno ści ą przestrzenn ą, jednak nie przekraczaj ą warto ści dopuszczalnych, za wyj ątkiem pyłu zawieszonego. Dwutlenek siarki - średnioroczne st ęŜ enia SO 2 w 1997 roku, na terenie gminy wynosiły od 7,9% do 67,8% warto ści dopuszczalnej. W przebiegu rocznym, kilkukrotnie wy Ŝsze st ęŜ enia wyst ępuj ą w półroczu zimowym w stosunku do okresu letniego. Tak wysoki poziom st ęŜ eń spowodowany jest gospodark ą ciepln ą opart ą na w ęglu kamiennym i koksie w gospodarstwach domowych, kotłowniach i małych zakładach produkcyjnych. Zale Ŝno ść tę potwierdzaj ą równie Ŝ wy Ŝsze st ęŜ enia SO 2 na terenie miasta O świ ęcimia w okresie zimowym. Dwutlenek azotu - średnioroczne st ęŜ enia NO 2 na terenie gminy nie przekraczaj ą dopuszczalnych warto ści, a poziom ich kształtuje si ę od 17,9% do 32,% warto ści dopuszczalnych. W przebiegu rocznym, st ęŜ enia dwutlenku azotu nie wykazuj ą tak du Ŝego zró Ŝnicowania mi ędzy porami roku jak SO 2, gdy Ŝ s ą to zanieczyszczenia pochodz ące ze spalania paliw płynnych, głównie z transportu. Pył zawieszony (PM10) - w wi ększo ści punktów pomiarowych średnioroczne stęŜ enia przekraczaj ą warto ści dopuszczalne nawet 2-3-krotnie i wykazuj ą bardzo du Ŝe zró Ŝnicowanie przestrzenne. Decyduj ący wpływ na poziom st ęŜ eń pyłu maj ą źródła przemysłowe, komunalne, napływ z s ąsiednich terenów oraz unoszenie pyłu z podło Ŝa.
40 Zmiana Studium uwarunkowa ń i kierunków zagoaspodarowania przestrzennego gminy O świ ęcim
Średnioroczne st ęŜ enia dwutlenku siarki, dwutlenku azotu i pyłu zawieszonego w Mg/m 3 w 1997 r. (Ocena... 1998):
Numer Nazwa punktu S0 2 NO 2 Pył PMlO punktu 2 Zaborze 8,40 7,16 86,92 3. Por ęba 3,18 12,54 65,74 4. Włosienica 18,17 13,00 6,83 5. Stawy Monowskie 2,23 7,16 146.78 6. Dwory II 27,14 17,28 102,91 9. Bobrek 15,60 10,60 124,90 11. Kruki 4,25 11,68 45,30 12. Firma Chemiczna Dwory 33,99 14,50 56,59 SA* 14. Oświ ęcim - Zasole 1,75 12,80 42,84 Warto ść dopuszczalna 40 40 50 * stacja automatyczna SPO
Opad pyłu - na terenie gminy opad pyłu stanowi od 20,5% do 38,5% warto ści dopuszczalnej i w porównaniu do terenu miasta jest ni Ŝszy o około 10-30%. W roku 1997 stwierdzono niewielki wzrost warto ści opadu pyłu w stosunku do roku 1996. Opad metali - średnie roczne warto ści opadu metali w pyle (kadm i ołów) wynosiły odpowiednio 4% i 20% dopuszczalnej warto ści wykazuj ąc tendencj ę spadkow ą w porównaniu do lat ubiegłych.
Zjawiska te ilustruje zał ączone zestawienie. Opad pyłu i metali w latach 1996-1997 (Ocena... WSSE 1998): Numer Nazwa punktu Opad pyłu Opad metali [g/m 2- rok] punktu [g/m 2- rok] ołów kadm 1996 1997 1996 1997 1996 1997 1. Brzezinka 34,9 28,2 11,93 9,54 0,52 0,39 2. Zaborze 35,0 41,0 - - - - 3. Por ęba 63,0 64,0 - - - - 4. Włosienica 57,0 - - - - - 5. Stawy Monowskie 44,0 - - - - - 6. Dwory II 51,0 - - - - - 7. Monowice 65,1 77,5 26,43 11,67 0,90 0,32 8. Dwory I 81,9 69,3 24,10 20,03 0,83 0,39 9. Bobrek 45,0 60,0 - - - - 10. Bobrek II 40,7 44,6 11,66 9,54 0,31 0,32 11. Kruki 59,0 64,0 - - - - 12. Firma Chemiczna Dwory SA 13. Oświ ęcim, 53,1 57,3 20,99 13,80 0,77 0,24 ul. śeromskiego 14. Oświ ęcim - Zasole 44,0 56,0 - - - - 15. Oświ ęcim, osiedle 77,7 100,6 29,88 28,70 0,90 0,55 Legionów
41 Zmiana Studium uwarunkowa ń i kierunków zagoaspodarowania przestrzennego gminy O świ ęcim
Warto ść dopuszczalna 200 100 10
Inne zanieczyszczenia - poło Ŝenie gminy w otoczeniu zakładów chemicznych, w których do produkcji stosowane s ą liczne specyficzne substancje chemiczne, w wi ększo ści bardzo toksyczne, stwarza zagro Ŝenie wyst ąpienia ponadnormatywnych st ęŜ eń. Na sieci punktów pomiarowych prowadzonych przez Firm ę Chemiczn ą Dwory SA przekroczenia dopuszczalnych st ęŜ eń lotnych substancji zanieczyszcze ń organicznych odnosz ą si ę jedynie do benzenu. Przekroczenia te, nawet dwukrotne, notowane były w Dworach II i na terenie miasta Oświ ęcimia.
Średnioroczne st ęŜ enia lotnych zanieczyszcze ń organicznych w g/m w 1997 r. (Ocena... 1998), przedstawia poni Ŝsze zestawienie: Nr Lokalizacja Chlorek Benzen Styren Toluen Ksylen Octan Trójchlo pkt. punktu winylu winylu -roetyle n
2 Zaborze 0,13 2,56 - 1,94 0,35 0,51 - 3 Por ęba 0,20 1,00 0,30 1,21 0,47 0,11 0,09 4 Włosienica 0,39 1,22 - 0,56 0,04 0,0004 - 5 Stawy 0,35 0,35 - 0,28 0,01 0,15 - Monowskie 6 Dwory II 0,03 5,22
-* -< 0,33 ,JJ 2,50 0,49 0,96 - 9 Bobrek - 1,49 - 1,43 0,04 0,09 0,25 11 Kruki 0,30 1,57 0,019 1,54 0,67 0,19 0,59 14 Oświęcim - 0,20 5,53 0,30 6,17 1,77 1,00 0,39 Zasole Warto ść 1,00 2,50 2,00 10,00 10,00 10,00 60,00 dopuszczalna
W ostatnich latach (1995-1997), w wyniku wyra źnego spadku emisji tych substancji z Firmy Chemicznej Dwory S.A., poziom st ęŜ eń tych substancji w powietrzu systematycznie maleje.
Hałas - jest bardzo istotnym i uci ąŜ liwym dla mieszka ńców elementem zanieczyszczenia powietrza. Głównymi źródłami hałasu na terenie gminy jest komunikacja samochodowa, kolejowa oraz zakłady przemysłowo-usługowe. Poziom hałasu komunikacyjnego "u źródła" wzdłu Ŝ głównych dróg w zale Ŝno ści od nat ęŜ enia ruchu wynosi: ponad 70 dB dla odcinków dróg: • Chrzanów-Oświ ęcim-Brzeszcze, • Kęty-Oświ ęcim, • Tychy-Oświ ęcim-Zator, przy nat ęŜ eniu ruchu ponad 250 poj./h. 60-70 dB dla odcinków dróg o nat ęŜ eniu ruchu 100-250 poj./h oraz głównych linii kolejowych i bocznic.
42 Zmiana Studium uwarunkowa ń i kierunków zagoaspodarowania przestrzennego gminy O świ ęcim
Na poszczególnych drogach - typ zabudowy, obecno ść zieleni i obiektów ekranuj ących oraz udział samochodów ci ęŜ arowych w potoku ruchu, w decyduj ący sposób warunkuj ą poziom hałasu oraz rozprzestrzenianie si ę na otaczaj ące tereny. Hałas przemysłowy - uci ąŜ liwo ść jego ogranicza si ę do terenów bezpo średnio przyległych i w wi ększo ści do pory dziennej. Do najbardziej uci ąŜ liwych nale Ŝą tereny eksploatacji powierzchniowej, zakłady usługowe, a zwłaszcza stolarnie, ślusarnie, blacharstwo samochodowe, składy materiałów itp. Według Oceny... (1998) poziom hałasu w otoczeniu Firmy Chemicznej Dwory SA waha si ę od 50 do 55 dB i tylko sporadycznie przekracza 60 dB.
3.2.4. Jako ść i zanieczyszczenie pokrywy glebowej
Rozwój przemysłu, wzrost zanieczyszczenia powietrza, wody oraz chemizacja rolnictwa powoduj ą wzrost zanieczyszcze ń gleb, ich degradacj ę co prowadzi do spadku produkcji rolnej, jak równie Ŝ ska Ŝenia płodów rolnych. Jak wynika z bada ń u Ŝytków rolnych prowadzonych przez Okr ęgow ą Stacj ę Chemiczno-Rolnicz ą w Gliwicach (Wyniki... 1995, 1996, 1998; Badanie... 1998) na terenie wszystkich wsi gleby charakteryzuj ą si ę: 1. Odczynem (pH) w granicach od 4.0 do 7.1, tj. od bardzo kwa śnych do oboj ętnych. Wynikaj ące z tego potrzeby wapniowania obejmuj ą od 60% do ponad 80% powierzchni u Ŝytków rolnych w poszczególnych wsiach ( średnio w gminie 72%). Wapniowanie jest podstawowym zabiegiem kształtuj ącym i podtrzymuj ącym agroekologiczne walory gleby, które poprawia odczyn, w wyniku czego zmniejsza si ę o 50% zdolno ść pobierania metali ci ęŜ kich przez ro śliny uprawne. 2. Bardzo zró Ŝnicowan ą zasobno ści ą w przyswajalne makroelementy, tj. fosfor, potas i magnez. Nale Ŝą one do grupy pierwiastków pobieranych z gleby przez ro śliny w stosunkowo du Ŝych ilo ściach. W wi ększo ści przebadanych gleb stwierdzono ich du Ŝą zmienno ść od bardzo niskiej do bardzo wysokiej: • fosfor 0,6-25,0 mg/100 g gleby, • potas 6,2-50,0 mg/100 g gleby, • magnez 4,4-25,5 mg/100 g gleby. Najwi ększe niedobory stwierdzono w zakresie braku fosforu (tab.), co wymaga zwi ększenia nawo Ŝenia (ale o ni Ŝszej zawarto ści magnezu), gdy Ŝ podobnie jak wapniowanie wy Ŝsza zawarto ść fosforu w glebie obni Ŝa zdolno ść pobierania metali ci ęŜ kich przez ro śliny.
Gleby wymagaj ące zwi ększonego nawo Ŝenia:
43 Zmiana Studium uwarunkowa ń i kierunków zagoaspodarowania przestrzennego gminy O świ ęcim
Lp. Miejscowo ść Procent gleby wymagaj ących zwi ększonego nawo Ŝenia
Fosforem potasem magnezem 1 Broszkowice 41 -50 0-10 0-10 2 Babice 41 -50 21 -30 0-10 3 Brzezinka 41 -50 21 -30 0-10 4 Pławy 41 -50 21 -30 0-10 5 Harm ęŜ e 41 -50 41 -50 31 -40 6 Rajsko 51 -60 0-10 0-10 7 Grójec 51 -60 31 -40 21 -30 8 Zaborze 41 -50 41 -50 21 -30 9 Łazy 51 -60 31 -40 21 -30 10 Por ęba Wielka 51 -60 31 -40 21 -30 11 Włosienica 41 -50 41 -50 11 -20 3. O 12 Stawy Monowskie 41 -50 31 -40 0-10 b 13 Dwory II 71-80 21-30 0-10 e cno ści ą mikroelementów pochodzenia zarówno naturalnego - ze skał macierzystych, jak te Ŝ w wyniku zanieczyszcze ń przemysłowych. Wysoka zawarto ść metali ci ęŜ kich mo Ŝe prowadzi ć do ska Ŝenia płodów rolnych zwłaszcza gdy gleby s ą dodatkowo zakwaszone. Badania wykazały, Ŝe wg stosowanej w Polsce 6-stopniowej klasyfikacji rolniczej przydatno ści gleb w zale Ŝno ści od stopnia zanieczyszczenia opracowanej przez IUNG Puławy (stopie ń 0 - gleby nie zanieczyszczone do stopnia V - gleby bardzo silnie zanieczyszczone), na terenie gminy wyst ępuj ą gleby, w których zawarto ść metali ci ęŜ kich okre ślana jest jako: • stopie ń 0 - gleby nie zanieczyszczone o naturalnych zawarto ściach metali śladowych. Gleby te mog ą by ć przeznaczone pod wszystkie uprawy ogrodnicze i rolnicze, zgodnie z zasadami racjonalnego wykorzystania rolniczej przestrzeni produkcyjnej, • stopie ń I - obejmuje gleby o podwy Ŝszonej zawarto ści metali. Gleby te mog ą by ć przeznaczone pod wszystkie uprawy polowe, z ograniczeniem warzyw przeznaczonych dla dzieci, • stopie ń II - gleby słabo zanieczyszczone. Na glebach takich zachodzi ju Ŝ obawa chemicznego zanieczyszczenia ro ślin. Wykluczy ć wi ęc nale Ŝy przede wszystkim niektóre uprawy ogrodnicze, jak np. sałata, szpinak, kalafior. Dozwolona jest uprawa ro ślin zbo Ŝowych, okopowych i pastewnych.
Udział poszczególnych klas gleb (w %) w zale Ŝno ści od stopnia zanieczyszczenia przedstawia poni Ŝsza tabela: Pierwiastek Stopie ń zanieczyszczenia gleb ie ń zanieczyszczenia1995 gleb * 1996 1998 0 I II 0 I II 0 I II Ołów (Pb) 74 26 - 82 18 - 93 7 - Kadm (Cd) 23 69 8 16 74 10 13 74 13 Nikiel (Ni) 77 14 9 66 26 8 85 13 2 Cynk (Zn) 17 77 6 5 87 8 17 77 6 Mied ź (Cu) ------88 12 - zanieczyszczenia stopnia III-V nie stwierdzono w Ŝadnej próbie.
W ostatnich latach nie zaznacza si ę wyra źny trend zmian zanieczyszcze ń gleb, np. zawarto ść ołowiu i niklu maleje, natomiast wzrasta zanieczyszczenie kadmem.
44 Zmiana Studium uwarunkowa ń i kierunków zagoaspodarowania przestrzennego gminy O świ ęcim
Słabe zanieczyszczenia w wi ększo ści nie przekraczaj ą 10% badanych prób, a najcz ęś ciej stwierdzane s ą na terenie wsi Dwory II, Harm ęŜ e i Babice.
W zakresie innych mikroelementów stwierdzono: • w powy Ŝej 50% prób nisk ą zawarto ść boru (B) na terenie wsi Por ęba, Włosienica, Harm ęŜ e, gdzie nale Ŝy zwi ększy ć nawo Ŝenie nawozami borowymi w szczególno ści pod uprawy wra Ŝliwe jak buraki, rzepak, koniczyna, • średni ą zawarto ść manganu (Mn) i Ŝelaza (Fe) na terenie całej gminy.
3.2.5. Stan zagro Ŝenia i zanieczyszczenie ro ślinno ści
Stan zagro Ŝenia ro ślin: Na terenie gminy, jak i w Kotlinie O świ ęcimskiej obserwuje si ę post ępuj ące zanikanie ro ślinno ści naturalnej nadrzecznej, wodnej, błotnej zaro ślowej, le śnej, ust ępowanie rodzimych gatunków ro ślin oraz ekspansj ę nowych gatunków ro ślin synantropijnych. Główne przyczyny tego zjawiska to: niszczenie siedlisk nadrzecznych poprzez regulacj ę, eksploatacja Ŝwirów, zajmowanie terenów pod zabudow ę i infrastruktur ę, stosowanie herbicydów i nawozów, zanieczyszczenie gleb, wody i powietrza. Mimo tak du Ŝego przekształcenia warunków naturalnych obszar ten przedstawia wysokie walory przyrodnicze. Obserwuje si ę du Ŝe zró Ŝnicowanie wielu grup ro ślinno ści, a zwłaszcza zwi ązanych z siedliskami o wysokim poziomie wód gruntowych lub wodnych m.in.: • flory mszaków, grupy ro ślin szczególnie wra Ŝliwych na zanieczyszczenia wykorzystywanych cz ęsto w bioindykacji, których stwierdzono wyst ępowanie około 100 gatunków, w tym 4 gatunków zagro Ŝonych w Polsce i 19 zagro Ŝonych w Kotlinie O świ ęcimskiej, • flory ro ślin naczyniowych, w śród których stwierdzono obecno ść 10 gatunków ro ślin obj ętych ochron ą prawn ą, w tym:
o gatunków obj ętych ochron ą całkowit ą: bluszcz pospolity, gr ąŜ el Ŝółty, listera jajowata, storczyk szerokolistny oraz cis pospolity w nasadzeniach, o 4 gatunki ro ślin chronionych cz ęś ciowo: centuria pospolita, konwalia majowa, kruszyna pospolita i kalina koralowa.
Ponadto wyst ępuj ą tu 43 gatunki ro ślin uznane za rzadkie i bardzo rzadkie, głównie gatunki wodne, szuwarowe i siedlisk wilgotnych i kserotermiczne, które powinny zosta ć obj ęte ochron ą np. poprzez wpisanie do regionalnej listy gatunków chronionych. Niektóre z tych gatunków zostały zamieszczone w Polskiej Czerwonej Ksi ędze Ro ślin (Zarzycki, Ka źmierczakowa 1993). Na szczególn ą uwag ę zasługuje równie Ŝ ł ęg topolowo-wierzbowy Salici-Populetum. Zbiorowisko to w skali całego kraju wyst ępuje nielicznie, jedynie we fragmentach, a w dolinie Soły jest trwałym zbiorowiskiem naturalnym zachowuj ącym bardzo wysok ą bioró Ŝnorodno ść i zasługuj ącym na szczególn ą ochron ę. Zbiorowiska le śne w tym obszarze podlegaj ą degradacji abiotycznej, biotycznej i antropogenicznej. Drzewostany le śne znajduj ą si ę w zasi ęgu imisji przemysłowych,
45 Zmiana Studium uwarunkowa ń i kierunków zagoaspodarowania przestrzennego gminy O świ ęcim głównie z terenów GOP i RÓW, i wykazuj ą uszkodzenia oceniane jako średnie - II stopie ń degradacji lasu.
Zanieczyszczenie ro ślinno ści:
Dopuszczalne zawarto ści metali ci ęŜ kich w warzywach, owocach i ziemniakach okre śla Zarz ądzenie Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 31.03.1993 r. w sprawie wykazu substancji dodatkowych dozwolonych i zanieczyszcze ń technicznych w środkach spo Ŝywczych i uŜywkach (MP, Dz. Urz. RP nr 22, póz. 233). Przekroczenie podanych w zał ączniku nr 4 do ww. zarz ądzenia dopuszczalnych zawarto ści chocia Ŝ jednego z metali dyskwalifikuje płody rolne jako artykuły spo Ŝywcze. śywno ść taka nie powinna by ć dopuszczana do obrotu handlowego, a przeznaczona na cele paszowe lub przemysłowe. Badania stopnia ska Ŝenia ro ślin prowadzone przez OSCh-R w Gliwicach (Wyniki... 1995, 1996, 1998) w oparciu o metodyk ę IUNG Puławy wykazały, Ŝe na terenie gminy wyst ępuj ą przekroczenia dopuszczalnych warto ści metali ci ęŜ kich w normie konsumpcyjnej przydatno ści ro ślin. Udział procentowy badanych ro ślin w zale Ŝno ści od ich przydatno ści: Pierwiastek Przydatno ść ro ślin konsumpcyjna paszowa przemysłowa 95 96 98 95 96 98 95 96 98 Ołów (Pb) 100 100 100 ------Kadm (Cd) 50 58 57 35 42 43 15 - - Nikiel (Ni) 100 100 ------Cynk (Zn) 75 100 92 15 - 8 10 - - Mied ź (Cu) - - 97 - - 3 - - -
Z przebadanych ro ślin (zbo Ŝa, warzywa, ziemniaki, trawa) najcz ęś ciej stwierdza si ę przekroczenia kadmu, rzadziej cynku, natomiast pozostałe metale ci ęŜ kie nie maj ą znaczenia dla oceny stopnia zdrowotno ści badanego materiału. Najwi ęcej przekrocze ń norm stwierdzono na terenie wsi Rajsko, Grójec i Harm ęŜ e. Ska Ŝenie ro ślin metalami ci ęŜ kimi, a zwłaszcza kadmem i cynkiem wykazuje bardzo du Ŝą korelacj ę ze ska Ŝeniem gleb. Szczególnie kadm nale Ŝy do pierwiastków wyj ątkowo łatwo przyswajalny przez ro śliny, zarówno przez li ście jak i system korzeniowy. Kumulacja nast ępuje głównie w korzeniach nawet w przypadku absorpcji przez li ście. Z uwagi na mał ą liczb ę prób ocen ę stopnia skaŜenia ro ślin nale Ŝy traktowa ć jako orientacyjn ą nie daj ącą pełnego obrazu stanu i jako ści ro ślin na terenie całej gminy.
3.2.6. Nadzwyczajne zagro Ŝenia środowiska
Na terenie gminy nie ma zakładów, które u Ŝywaj ą do celów produkcyjnych lub magazynuj ą takie rodzaje i ilo ści substancji, które w wyniku awarii stwarzaj ą nadzwyczajne zagro Ŝenie dla środowiska. Potencjalnym źródłem zagro Ŝeń o charakterze NZ Ś s ą: stacje benzynowe, magazyny paliw i gazów oraz trasy komunikacyjne - drogowe i kolejowe, po których transportowane s ą substancje niebezpieczne. Istotnym zagro Ŝeniem dla terenu gminy s ą zakłady chemiczne w O świ ęcimiu, na terenie których do celów produkcyjnych magazynowane s ą du Ŝe ilo ści substancji niebezpiecznych, w tym m.in. chlor i amoniak. Zagro Ŝenie stanowi ą równocze śnie trasy komunikacyjne dowozu
46 Zmiana Studium uwarunkowa ń i kierunków zagoaspodarowania przestrzennego gminy O świ ęcim tych substancji do zakładu, które prowadz ą przez teren gminy. W przypadku awarii instalacji chloru lub amoniaku strefa ska Ŝeń si ęga ć b ędzie na teren gminy.
3.3. Ochrona i uwarunkowania prawne wynikaj ące z walorów środowiska przyrodniczego
3.3.1. Obszary i obiekty chronione
System obszarów obj ętych ochron ą tworz ą zespoły i obiekty o wysokich walorach przyrodniczych, o znaczeniu wa Ŝnym w skali europejskiej, krajowej i regionalnej. Obszary przyrodniczo cenne w skali europejskiej i krajowej obj ęte ochron ą prawn ą przyrody, tj. rezerwaty przyrody, pomniki przyrody, a tak Ŝe zespoły przyrodniczo - krajobrazowe wchodz ą w skład sieci terenów ECONET i ostoi CORINE biotypes. Sie ć ekologiczna ECONET- PL składa si ę z obszarów w ęzłowych i korytarzy ekologicznych, które umo Ŝliwiaj ą rozprzestrzenianie si ę gatunków. Na terenie gminy, w jej północnej cz ęś ci od O świ ęcimia po Zator, znajduje si ę odcinek korytarza ekologicznego doliny Wisły posiadaj ący europejskie znaczenie. O warto ści przyrodniczej tego terenu decyduj ą zespoły stawów, kompleksy podmokłych ł ąk, zbiorowiska le śne oraz bogactwo gatunków ro ślin i zwierz ąt. Program CORINE biotypes obejmuje cenne pod wzgl ędem przyrodniczym obszary (ostoje) l ądowe lub wodne stanowi ące pewn ą cało ść funkcjonaln ą z punktu widzenia populacji ro ślin, zwierz ąt czy siedlisk. Programem tym, na terenie gminy, obj ęto rezerwat śaki. Rezerwat przyrody " śaki": Typ : le śny Charakter rezerwatu: ochrona cz ęś ciowa Utworzony został w 1959 r. na powierzchni 17,52 ha. Poło Ŝony jest w północno- wschodni ej cz ęś ci gminy na terenie wsi Dwory II. Ochron ą obj ęto fragment lasu gradowego (Tilio-Carpinetum) z przewag ą starodrzewia lipowego, stanowi ący niezwykle cenn ą cz ęść krajobrazu doliny Wisły. W runie tego lasu wyst ępuje szereg gatunków ro ślin obj ętych ochron ą: • Gatunki chronione: o Daphne mezereum - wawrzynek wilczełyko, o Epipactis helleborine - kruszczyk szerokolistny, o Hedera helix - bluszcz pospolity, o Yeratrum album ssp lobelianum - ciemi ęŜ yca biała, zielona. • Gatunki pod ochron ą cz ęś ciow ą: o Asarum europaeum - kopytnik pospolity, o Frangula alnus - kruszyna pospolita, o Primula elatior - pierwiosnka wyniosła, o Yiburnum opulus - kalina koralowa.
Według programu CORINE biotypes w charakterystyce rezerwatu przyj ęto nazewnictwo jednostek fitosocjologicznych i typy siedlisk kodowane zgodnie z klasyfikacj ą Physis: Typy siedlisk: 41.G1 - gr ąd z dominacj ą lipy. Jedna z pi ęciu najwa Ŝniejszych ostoi tego Kod ostoi: GOK 100700 Współrz ędne geograficzne: E 19:22:00,50:01:45 Respondent: Instytut Ochrony Przyrody, Kraków
47 Zmiana Studium uwarunkowa ń i kierunków zagoaspodarowania przestrzennego gminy O świ ęcim
Status ochronny: 09.G.01-99 Rezerwat przyrody Motywacje: 02 botaniczna 05 zoologiczna 05 ssaki 11 siedliska (biotopy) /zespoły/ ekosystemy 12 gatunki rzadkie 13 gatunki zagro Ŝone Działalno ść człowieka: 17 nieznana działalno ść
Ostoja przyrody „Rezerwat śaki" posiada znaczenie europejskie. W wyniku budowy Kanału Wi ślanego pierwotny obszar rezerwatu uległ zmniejszeniu do powierzchni 11,80 ha. Budowa kanału spowodowała nie tylko zdegradowanie północnej cz ęś ci rezerwatu, ale równie Ŝ w wyniku obni Ŝenia zwierciadła wody na pozostałym terenie (do ok.2 m), usychanie starodrzewia d ębu szypułkowego. Nast ępuj ą tak Ŝe zmiany gatunkowe w składzie runa le śnego, do którego przenikaj ą coraz liczniej nitrofity m.in. pokrzywa zwyczajna, bluszczyk kurdybanek, poziewnik mi ękkowłosy i inne.
Pomniki przyrody : Na terenie gminy wyst ępuj ą nieliczne pomniki przyrody o Ŝywionej. Grójec − grupa 2 d ębów - w parku pałacowym w pobli Ŝu Domu Ludowego, przy drodze Grojec- Łazy: nr ewidencyjny w rejestrze Wojewódzkiego Konserwatora Przyrody - 229, rok ustanowienia- 1968, obwód - 520, 600 cm, wysoko ść - 25 m, wiek - 300 lat; − kasztanowiec zwyczajny - w parku podworskim, obok placu zabaw – własno ść Pa ństwowy Zakład Opieku ńczo-Leczniczy: nr ewidencyjny w rejestrze Wojewódzkiego Konserwatora Przyrody - 470, rok ustanowienia -1995, obwód-3 50 cm, wysoko ść - 20 m, wiek-l 50 lat. Zaborze − grupa 3 d ębów , obok szkoły (obecnie przedszkole): nr ewidencyjny w rejestrze Wojewódzkiego Konserwatora Przyrody - 198, rok ustanowienia- 1968, obwód - 390-490 cm, wysoko ść - 25 m, wiek - 200-250 lat. Por ęba Wielka − lipa drobnolistna , w parku podworskim, obok budynku szkoły podstawowej: nr ewidencyjny w rejestrze Wojewódzkiego Konserwatora Przyrody - 312, rok ustanowienia -1988,
48 Zmiana Studium uwarunkowa ń i kierunków zagoaspodarowania przestrzennego gminy O świ ęcim
obwód- 515 cm, wysoko ść - 28 m, wiek - 250 lat. Babice - orzech włoski „Uzdrowiciel” , zlokalizowany przy ul. Grunwaldzkiej 26, ustanowiony Rozporz ądzeniem Wojewody Małopolskiego nr 14/02 z dnia 31.01. 2002r.
Zespół przyrodniczo-krajobrazowy: W 1988 roku utworzony został zespół przyrodniczo-krajobrazowy pod nazw ą "Dolina rzeki Soły w O świ ęcimiu". T ą form ą ochrony obj ęto obszar lasów ł ęgowych i zbiorowisk niele śnych poło Ŝonych w mi ędzywalu Soły na terenie O świ ęcimia, o powierzchni ł ącznej 154 ha. Celem powołania takiego obszaru chronionego jest zabezpieczenie bioró Ŝnorodno ści tego terenu, zachowania jako korytarz ekologiczny dla migracji cennych gatunków ro ślin i zwierz ąt oraz zabezpieczenia aktualnych i perspektywicznych potrzeb w zakresie edukacji ekologicznej, turystyki i wypoczynku społeczno ści O świ ęcimia. Ponadto zaproponowano (Przyroda... 1997) powołanie zespołu przyrodniczo- krajobrazowego " Stare Wi ślisko " - na terenie Brzezinki i Babic, obejmuje on fragment doliny Wisły wraz ze starorzeczami, zbiorowiskami ł ąkowymi i laskami gradowymi. Spo śród ro ślin obj ętych ochron ą prawn ą wyst ępuje tutaj m.in. bluszcz, konwalia majowa i pierwiosnek. Znajduje si ę tu tak Ŝe stanowisko wyst ępowania ciemi ęŜ ycy zielonej.
UŜytki ekologiczne: W granicach zespołu przyrodniczo-krajobrazowego "Dolina rzeki Soły w O świ ęcimiu" obj ęto ochron ą najcenniejsze fragmenty obszarów le śnych przez uznanie ich za u Ŝytki ekologiczne: "Ł ęg Stare Stawy" - 4,45 ha, "Ł ęg Kamieniec" - 23,83 ha, "Ł ęg Błonie" - 6,00 ha, "Ł ęg Za Torami" - 15,00 ha. Utworzono je dla zachowania naturalnych fragmentów ł ęgów topolowo-wierzbowych wraz z wyst ępuj ącymi przedstawicielami flory i fauny oraz ze wzgl ędów przyrodniczych, naukowych i dydaktycznych. Głównie ze wzgl ędu na ochron ę chrz ąszczy w ich naturalnym środowisku, proponuje si ę utworzenie nowych u Ŝytków ekologicznych: - Zaborze - mokradła i pobrze Ŝa starych stawów rybnych i podmokłe ł ąki ze stanowiskiem ślepowrona, gatunkiem wymieraj ącym w Kotlinie O świ ęcimskiej, umieszczonym w "Czerwonej Ksi ędze Zwierz ąt Gin ących i Zagro Ŝonych w Polsce" (Przyroda... 1997).
Obszary chronionego krajobrazu: W celu zachowania wysokich walorów krajobrazowo-ekologicznych tych terenów projektowany jest regionalny system obszarów chronionych (Program... 1996): w dolinie Wisły - w północnej cz ęś ci gminy a Ŝ po Zator, w dolinie Soły - od śywca na południu po dolin ę Wisły.
Obszary te tworz ą przestrzenn ą sie ć wzajemnych powi ąza ń ekologicznych regionalnego systemu obszarów chronionych i maj ą wpływa ć na hamowanie procesów degradacji środowiska oraz na popraw ę jego stanu, szczególnie w krajobrazie rolniczym.
49 Zmiana Studium uwarunkowa ń i kierunków zagoaspodarowania przestrzennego gminy O świ ęcim
W faunie omawianego obszaru wyst ępuje szereg gatunków zwierz ąt obj ętych ochron ą prawn ą, w tym m.in.: • ssaki - nietoperze - wszystkie gatunki, je Ŝ, wiewiórka, ryjówka, • ptaki - prawie wszystkie gatunki, • gady - zaskroniec, jaszczurka Ŝyworodna, Ŝmija, • płazy - traszka zwyczajna, Ŝaby, ropucha szara, • ryby - strzebla potokowa, piskorz, śliz. W ostatnim okresie prowadzone s ą prace nad reintrodukcj ą stanowiska bobra na terenie wsi Rajsko nad Soł ą.
W Babicach wi ększo ść obszaru niezabudowanego jest otwarta, bez wyst ępowania wi ększych skupisk drzew, co nie sprzyja kształtowaniu si ę ró Ŝnorodno ści gatunkowej zwierz ąt i ro ślin. Jedynie na obszarach wzdłu Ŝ koryta Wisły mo Ŝna zaobserwowa ć ciekawe walory przyrodnicze. Znajduj ą si ę tam wilgotne ł ąki, teren porastaj ą płaty trzcinowisk oraz niewysokie wierzby i olchy. Według koncepcji krajowej sieci ECONET, dolina Górnej Wisły stanowi naturalny korytarz ekologiczny o znaczeniu międzynarodowym wzdłu Ŝ którego odbywa si ę migracja zwierz ąt i ro ślin. Bogate florystycznie s ą równie Ŝ ogrody przydomowe z ro ślinno ści ą ozdobn ą. W śród tego typu zbiorowisk mo Ŝna spotka ć gatunki ptaków zwi ązane z siedliskami ludzkimi. Zachodnie kra ńce sołectwa przylegaj ące do Wisły znajduj ą si ę w obr ębie obszaru Natura 2000 Dyrektywa Ptasia „Stawy w Brzeszczach ” PLB 120009. Natomiast do południowej granicy miasta O świ ęcim przylega obszar Natura 2000 Dyrektywa Ptasia „Dolina Dolnej Soły” PLB 120004. Obszar „Stawy w Brzeszczach” obejmuje kompleksy stawów hodowlanych w dolinie górnej Wisły, poło Ŝone po obu stronach rzeki. Wisła ma tutaj naturalny charakter, meandruje i w jej dolinie znajduje si ę sporo niewielkich starorzeczy. W ostoi wyst ępuje co najmniej 14 gatunków ptaków z Zał ącznika I Dyrektywy Ptasiej, 5 gatunków z Polskiej Czerwonej Ksi ęgi (PCK). W okresie l ęgowym obszar zasiedla co najmniej 1% populacji krajowej (C3 i C6) nast ępuj ących gatunków ptaków: b ączek (PCK), czapla purpurowa (PCK), rybitwa białow ąsa (PCK), ślepowron (PCK), kokoszka, krakwa, krwawodziób, śmieszka, zausznik; stosunkowo wysok ą liczebno ść (C7) osi ąga: b ąk (PCK), rybitwa czarna i perkoz dwuczuby. Zagro Ŝeniami na tym obszarze s ą: zaniechanie lub zmiana u Ŝytkowania stawów hodowlanych, likwidacja wysp na stawach i wycinanie zakrzewie ń, likwidacja szuwarów i ro ślinno ści wodnej na stawach, zmiana przeznaczenia stawów hodowlanych na stawy rekreacyjne, zaniechanie gospodarki stawowej, regulacja Wisły, wycinanie zakrzewie ń nadrzecznych, składowanie odpadów górniczych w jej dolinie. Ponadto nad Dolin ą Soły zlokalizowany jest potencjalny obszar ochrony siedlisk Natura 2000 „Dolna Soła” , poddany opiniowaniu w maju 2009r., stosownie do art. 27 ust. 2 ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz. U. Nr 92, poz. 880, z pó źn. zm.). Przylega on do obszaru sołectwa w południowo – wschodniej jego cz ęś ci, przy walach nad Soł ą. Stanowiska kumaków nizinnych na tym terenie nale Ŝą do jednych z liczniejszych na terenie woj. Małopolskiego. Obszar jest miejscem wyst ępowania 5 typów siedlisk wymienionych w Zał ączniku I Dyrektywy Siedliskowej, w tym dominuj ących powierzchniowo łęgów wierzbowo-topolowych, ale znacznie przekształconych. Ponadto na obszarze tym
50 Zmiana Studium uwarunkowa ń i kierunków zagoaspodarowania przestrzennego gminy O świ ęcim stwierdzono 7 gatunków zwierz ąt wymienionych w Zał ączniku II Dyrektywy Siedliskowej, w tym 1 gatunek ssaka, 2 gatunki płazów i 3 gatunki ryb. Obszar uzupełnia reprezentacj ę bolenia, brzanki i głowacza białopłetwego w regionie kontynentalnym. Do głównych zagro Ŝeń obszaru nale Ŝą : intensywna eksploatacja Ŝwiru rzecznego powoduj ąca zanikanie kamienistych tarlisk litofilnych gatunków ryb, realizacja programów ochrony przeciwpowodziowej, wynikaj ących z nadmiernej zabudowy terenów zalewowych i polegaj ących na szybkim odprowadzeniu wód powodziowych z obszaru zagro Ŝonego, prace wykonywane w korycie rzeki, zwi ązane z zabudow ą hydrotechniczn ą (utrzymaniem i regulacj ą wód), rolnicze i przemysłowe zagospodarowanie terasy zalewowej jako "ziemi niczyjej". zabudowa terenów zalewowych poł ączona z ubezpieczaniem i nadsypywaniem brzegów prowadz ąca do stopniowego zmniejszania szeroko ści koryta rzecznego, zanieczyszczenia obszarowe i punktowe (komunalne, small biznes), za śmiecanie koryta rzecznego obcym materiałem skalnym (gruzem) u Ŝytym do ubezpieczania brzegów, gospodarka wodna na zbiornikach kaskady Soły powy Ŝej obszaru prowadz ąca do istotnych zmian w re Ŝimie hydrologicznym rzeki powoduj ąca przesuszenie siedlisk nadbrze Ŝnych w dolinie rzeki, wycinka lasów ł ęgowych oraz inwazja obcych gatunków ro ślin. 3.3.2. Uwarunkowania wynikaj ące z ochrony złó Ŝ surowców mineralnych
Stosownie do przepisów ustawy Prawo geologiczne i górnicze, z dnia 4 lutego 1994 r. (Dz. U. nr 27, póz. 96 z pó źn. zm.), istnieje obowi ązek sporz ądzenia planu miejscowego terenu górniczego. W ramach tego planu nale Ŝy uwzgl ędni ć m.in.: charakterystyk ę geologiczn ą udokumentowanego zło Ŝa, warunki działalno ści górniczej okre ślone w koncesji na wydobywanie kopaliny, • elementy zagospodarowania zło Ŝa, • przeprowadzi ć inwentaryzacj ę zagospodarowania terenu górniczego i ocen ę odporno ści obiektów, • okre śli ć wpływy eksploatacji górniczej i przeciwdziałanie ujemnym skutkom działalno ści górniczej.
Dopuszcza si ę mo Ŝliwo ść odst ąpienia od sporz ądzania planu terenu górniczego tylko gdy zachodz ą dwie sytuacje równocze śnie: • je Ŝeli nie przewiduje si ę ujemnych wpływów na środowisko, • i je Ŝeli teren górniczy został utworzony w zwi ązku z wydobywaniem kopalin pospolitych.
W 1997 r. Nadwi śla ńska Spółka W ęglowa SA wyst ąpiła do MO ŚZNiL o zrzeczenie si ę cz ęś ci koncesji na wydobywanie w ęgla kamiennego ze zło Ŝa obj ętego obszarem górniczym Wola, przesuni ęcie wschodniej granicy na lini ę Wisły i utworzenie wspólnego terenu górniczego Wola I - Mi ędzyrzecze. Korekta granic wynika m.in. z nowego projektu zagospodarowania zło Ŝa, który przewiduje rozszerzenie filarów ochronnych dla Pa ństwowego Muzeum O świ ęcim-Brzezinka, terenów PKP, miasta O świ ęcim i rzeki Wisły. Rozszerzenie tych filatrów w istotny sposób zmniejsza zasoby przemysłowe kopalni, redukuj ąc je z 511,2 min t do 127,6 min t w ęgla. Tereny te nie były do tej pory obj ęte eksploatacj ą, z uwagi na trudne warunki geologiczno-
51 Zmiana Studium uwarunkowa ń i kierunków zagoaspodarowania przestrzennego gminy O świ ęcim górnicze (III grupa zmienno ści). W odpowiedzi na ww. wniosek MO ŚZNiL wydało now ą koncesj ę nr GK/wk/Pk/3365/98 z dnia 17.08.1998 r. zatwierdzaj ącą powy Ŝsze zmiany. Zmiana przebiegu wschodniej granicy OG Wola spowodowała korekt ę granic terenu górniczego kopalni "Piast" w jej południowo-wschodniej cz ęś ci i "Brzeszcze" w północnej cz ęś ci obszaru. Obecnie, na terenie gminy O świ ęcim, tereny górnicze obejmuj ą północn ą cz ęść wsi Broszkowice i Babice, południow ą cz ęść wsi Rajsko i Harm ęŜ e oraz niewielk ą cz ęść wsi Pławy, Brzezinka i Dwory II.
Fragment sołectwa poło Ŝony jest cz ęś ciowo w granicach obszaru górniczego „Bieru ń I" i terenu górniczego Kopalni KWK Piast. Wyst ępuj ą tutaj nast ępujące warunki górniczo – geologiczne: 1) podział stratygraficzny i charakterystyka litologiczna warstw geologicznych przedmiotowego rejonu (mi ąŜ szo ść ): a) 10,0 – 15,0 m - Czwartorz ęd (piaski gliny), b) 88,0 - 278,0 m - Trzeciorz ęd /iły mioce ńskie, c) poni Ŝej - Karbon (warstwy łaziskie z pokładami w ęgła), 2) tektonika górotworu w przedmiotowym rejonie (rozci ągło ść , upad, dyslokacje, zmycia, uskoki w pokładzie jako granice eksploatacyjne) – rozci ągło ść NW-SE, upad 3-5°, 3) charakterystyka wykształcenia i warto ść przemysłowa zło Ŝa kopaliny lub jego cz ęś ci – węgiel kamienny, typ w ęgla 31, 32, zło Ŝe wykształcone jest w formie pokładów zalegaj ących regularnie, 4) istniej ące stosunki wodne – zwierciadło wody gruntowej stabilizuje si ę na gł ęboko ści ok. 2,0 – 3,0 m pod powierzchni ą terenu, 5) dane charakteryzuj ące wyst ępowanie wstrz ąsów powodowanych działalno ści ą górnicz ą – wpływ wstrz ąsów parasejsmicznych o przyspieszeniu do 200mm/s^, 6) przewidywane wpływy eksploatacji dokonanej i projektowanej – rysunek zmiany Studium wskazuje zasi ęg I i II kategorii przydatno ści terenu do zabudowy, 7) przewidywane zmiany stosunków wodnych w zwi ązku z eksploatacj ą górnicz ą – zmian sytuacji hydrogeologicznej nie przewiduje si ę.
W restrukturyzacji przemysłu, przeprowadzanej w oparciu o program dostosowania górnictwa w ęgla kamiennego do warunków rynkowych, przewiduje się ograniczenie wydobycia, zamkni ęcie kilku deficytowych kopal ń (m.in. KWK Cze-czott) oraz rezygnacj ę z eksploatacji cienkich pokładów poni Ŝej 1,2 m zanieczyszczonych >55%, trudnych warunkach geologiczno-gómiczych i w filarach granicznych, ochronnych, oporowych. W tych warunkach istnieje małe prawdopodobie ństwo zagospodarowania złó Ŝ perspektywicznych Oświ ęcim-Polanka, Zator oraz Wola (cz ęść po korekcie OG). W planach do 2000 roku nie przewiduje si ę rozpocz ęcia budowy nowych kopal ń, a uwzgl ędniaj ąc długi cykl budowy mo Ŝna stwierdzi ć, Ŝe obszary te nie b ędą zagospodarowane do 2015 roku.
52 Zmiana Studium uwarunkowa ń i kierunków zagoaspodarowania przestrzennego gminy O świ ęcim
4. UWARUNKOWANIA WYNIKAJ ĄCE Z WARTO ŚCI KULTUROWYCH GMINY I ICH OCHRONY
4.1. Historyczne aspekty rozwoju gminy
Liczne stanowiska archeologiczne potwierdzaj ą istnienie osad ludzkich w czasach przedhistorycznych. S ą tu ślady osadnicze z epoki kamiennej (Babice, Grójec, Harm ęŜ e, Por ęba Wielka, Włosienica, Zaborze), neolitu, kultury łu Ŝyckiej b ądź wczesnego lub pó źnego średniowiecza - na terenach prawie wszystkich wsi gminy. Domniemywa si ę, Ŝe w VII - XII wieku istniało średniowieczne grodzisko w Łazach; pó źniej w miejscu tego grodziska powstał warowny grodek, a jeszcze pó źniej, w XV wieku - dwór z zabudowaniami dworskimi. Historia wsi gminy O świ ęcim była zawsze silnie zwi ązana z histori ą miasta Oświ ęcimia. Gród i zamek w O świ ęcimiu powstał prawdopodobnie w pierwszym okresie pa ństwowo ści polskiej. Nale Ŝały, wraz z otaczaj ącymi terenami, do Ksi ęstwa Opolskiego, po jego podziale pod koniec XIII w. do Ksi ęstwa Cieszy ńskiego, a po kolejnych kilkudziesi ęciu latach stały si ę odr ębnym ksi ęstwem O świ ęcimska Zatorskim. W tym czasie, przez około 100 lat podlegało koronie czeskiej, pó źniej koronie polskiej. W 1772 r. ziemia o świ ęcimska została wcielona do zaboru austriackiego. Na pocz ątku XX wieku istniało starostwo o świ ęcimskie, a w okresie mi ędzywojennym - powiat nale Ŝą cy do województwa krakowskiego. Rozwój O świ ęcimia, podobnie jak poło Ŝonego na wschód Zatora był w pocz ątkowym okresie tego rozwoju, zwi ązany z istnieniem szlaku handlowego wiod ącego od strony Krakowa w kierunku południowo zachodnim. Miasta na tym szlaku strzegły przepraw przez rzeki (Zator przez Wisł ę i Skaw ę, O świ ęcim przez Wisł ę i Soł ę) i wyznaczały kolejne etapy drogi. Pierwsze wzmianki o wsiach w otoczeniu zamku i miasta O świ ęcimia pochodz ą z ko ńca XIII b ądź z XIV wieku. I tak, źródła historyczne z 1272 r. informuj ą o istnieniu wsi Rajsko, zało Ŝonej na prawie niemieckim („lure teuthonico"). W dokumencie tym wymieniono równie Ŝ obecn ą wie ś Pławy (o pierwotnej nazwie Francisci). Rok 1285 widnieje w przywileju lokacyjnym wsi Por ęba Wielka, zało Ŝonej na karczowisku, równie Ŝ na prawie niemieckim; przywilej ten wymienia równie Ŝ wsie Grójec i Włosienic ę. Babice zostały wzmiankowane w dokumencie z 1314 roku, Dwory w roku 1368, Brzezinka w 1381 roku. W statucie solnym króla Kazimierza Wielkiego, z 1368 r., zagwarantowano tranzyt soli z Ŝup wielickich przez O świ ęcim Trakt ten prowadził przez Włosienic ę, Monowice, Dwory, Klucznikowice, Rajsko i Harm ęŜ e w kierunku zachodnim (jego przebieg jest znany z lustracji z 1564 r.). W tym czasie wsie obecnej gminy O świ ęcim wchodziły w skład ksi ęstwa o świ ęcimskiego i zatorskiego; w połowie XV wieku, w roku 1457 ksi ęstwo zostało sprzedane królowi polskiemu Kazimierzowi Jagiello ńczykowi. W dokumencie sprzeda Ŝy wymieniono wsie: Babice, Broszkowice, Brzezink ę, Dwory, Grodziec (Grójec) Ł ęki, Monowice, Rajsko, Franciszko wice (Pławy), Harm ęŜ e, Szparowice. Poszczególne wsie stanowiły własno ść ksi ąŜę cą, pó źniej królewsk ą (np. Babice, Dwory), bądź własno ść rozmaitych rodów (Brzezinka, Grójec, Harm ęŜ e, Łazy, Pławy, Por ęba Wielka); w kolejnych latach zmieniały wła ścicieli. Wie ś Broszkowice w okresie od 1427 roku, przez ponad trzysta pi ęć dziesi ąt lat, stanowiła własno ść klasztoru Dominikanów w O świ ęcimiu. W 1782 roku, została wcielona do rz ądowego funduszu religijnego po kasacji klasztoru Dominikanów przez cesarza austriackiego Józefa II. Wie ś Pławy na pocz ątku XVI wieku została sprzedana mieszczanom o świ ęcimskim; w XIX w. gmina O świ ęcim organizowała tu du Ŝe targi wołów.
53 Zmiana Studium uwarunkowa ń i kierunków zagoaspodarowania przestrzennego gminy O świ ęcim
W sposób szczególny zaznaczył si ę na ziemi o świ ęcimskiej okres II wojny światowej. Tereny te zostały wł ączone do Rzeszy Niemieckiej. W 1940 r. okupanci rozpocz ęli budow ę obozu koncentracyjnego, najpierw na terenie miasta, na tzw. Zasolu, a w rok pó źniej na terenach wsi Brzezinka. Od 1942 r. obóz Auschwitz-Birkenau był najwi ększym obozem masowej zagłady, głównie ludno ści Ŝydowskiej, lecz nie tylko, przywo Ŝonej tu ze wszystkich krajów okupowanej Europy. Plany dalszej, prawie dwukrotnej rozbudowy obozu w Brzezince (wykonywane przez niemieck ą firm ę z Breslau - Wrocławia) przekre ślił koniec wojny w 1945 r. Tereny byłych obozów koncentracyjnych w O świ ęcimiu i w Brzezince zostały zachowane jako pomnik martyrologii narodów. W latach powojennych, do 1973 r. ziemia o świ ęcimska wchodziła w skład województwa krakowskiego, w latach 1973-1998 do województwa bielskiego. Obecnie, w wyniku kolejnej reformy administracyjnej powróciła do województwa krakowskiego. W przeszło ści dla okre ślenia wsi w zachowanych dokumentach historycznych wyst ępuj ą nazwy: Babica, Babycza, Babycze, Babice. Pierwsza wzmianka o Babicach pochodzi z 1314 roku zamieszczona w dokumencie ksi ęcia Mieszka Cieszy ńskiego. Dotyczy utworzenia tu sołtysostwa przez księcia oraz zwolnienia jej sołtysa Piotra Stosza z Babic koło Oświ ęcimia od płatno ści daniny. W 1457 r. Babice, jako własno ść ksi ąŜą t o świ ęcimskich, przechodz ą w drodze kupna przez króla polskiego Kazimierza Jagiello ńczyka całego ksi ęstwa Oświ ęcimsko – Zatorskiego, do dóbr królewskich pa ństwa polskiego. W latach 1470 – 80 odnotowano płatno ść dziesi ęciny pieni ęŜ nej z łanów kmiecych w Babicach na rzecz Scholasterii Krakowskiej (Uczelni Krakowskiej). Dokumenty z lat: 1496, 1502, 1529 wspominaj ą o folwarku w Babicy nale Ŝą cym do zamku o świ ęcimskiego. W 1496 r. s ąd oficjała krakowskiego rozstrzygn ął spór mi ędzy "szlachetnie urodzonym" Spergetlthem – podstaro ścim o świ ęcimskim a klasztorem OO Dominikanów w O świ ęcimiu o dziesi ęcin ę snopow ą z ról folwarcznych m.in. w Babicy, wsi zamku O świ ęcimskiego na korzy ść klasztoru, poniewa Ŝ nale Ŝała si ę ona ko ściołowi parafialnemu w O świ ęcimiu, którym wówczas ministrowali Dominikanie. W tym czasie Babice stanowiły wie ś słu Ŝebn ą zamku o świ ęcimskiego. W lustracji starostwa o świ ęcimskiego z 1508 r. zapisano, Ŝe do obowi ązków mieszka ńców wsi nale Ŝy czyszczenie zamku, wywo Ŝenie z niego nieczysto ści, uprawa kapusty w miejscowym folwarku zamkowym. Pod koniec XVI w. doszły do tego jeszcze obowi ązki przy stawach rybnych starostwa. Wspomniany dokument informuje równie Ŝ, Ŝe we wsi funkcjonuje prom. W 1584 r. na drodze śląskiej prowadz ącej przez Babice wymieniany jest most na Wi śle, przez który przeje ŜdŜali krakowscy kupcy z Krakowa na Śląsk. Po rozbiorach polski w XVII wieku rola tej drogi jeszcze si ę zwi ększyła, poniewa Ŝ Babice stały si ę wa Ŝnym punktem granicznym mi ędzy ówczesna Galicj ą a Prusami, które rozgraniczała w tym rejonie Wisła i Przemsza. W Babicach znajdowała si ę komora celna poniewa Ŝ tu rozchodziły si ę dwie drogi "cłowe", o świ ęcimska prowadz ąca przez Gorzów i Chełmek na Śląsk, oraz babicka prowadz ąca na Kraków. Komora celna została przeniesiona pó źniej z Babic w pobli Ŝe dworca kolejowego "O świ ęcim" w Brzezince. W tym czasie Babice wraz z innymi wsiami starostwa o święcimskiego nale Ŝały do Ŝywotnio do ostatniego starosty Piotra Małachowskiego, który nast ępnie wydzier Ŝawił je Tomaszowi z Brzezia Rusockiemu. Ten z kolei, po śmierci Małachowskiego w 1792 r., cz ęść gruntów babickich samowolnie sprzedał lub rozdał miejscowym chłopom i śydom. W 1803 r. na publicznej licytacji Babice nabył hrabia Wincenty Bobrowski z Por ęby Wielkiej i od razu odsprzedał je Kajetanowi Rusockiemu - wła ścicielowi pobliskich Broszkowic. Po nim maj ątek odziedziczyła córka Leokadia D ębska z O świ ęcimia a jej spadkobiercy po 1849 r., kiedy zniesiono ju Ŝ pa ńszczyzn ę, dobra folwarczne rozprzedali, podobnie jak dobra w Broszkowicach. Na pocz ątku roku 1900 w Babicach zorganizowano 2 klasow ą szkoł ę i zało Ŝono Ochotnicz ą Stra Ŝ Ogniow ą.
54 Zmiana Studium uwarunkowa ń i kierunków zagoaspodarowania przestrzennego gminy O świ ęcim
1 pa ździernika 1939 r. na terenie Babic odbyło si ę konspiracyjne zebranie tajnej grupy wojskowych w składzie: rotm. Stanisław Kr ępa – pseudonim "Trojacki", Mieczysław Jonkisz ("Mietek"), Stanisław Matuszczyk i porucznik Jan Wawrzyczek ("Marusza", "Danuta"), którzy zorganizowali terenow ą organizacj ę Zwi ązku Walki Zbrojnej (ZWZ). W czasie okupacji (kwiecie ń 1941r.) Niemcy wysiedlili mieszka ńców Babic wyburzaj ąc wi ększ ą cz ęść zagród a na terenie wsi utworzyli gospodarstwo rolne "maj ątek dworski" w którym pracowali wi ęź niowie z pobliskiego obozu w O świ ęcimiu. W 1943 r. władze okupacyjne zało Ŝyły w Babicach podobóz "Wirtschafshow Babitz". W budynku szkolnym umieszczono wi ęź niarki, a wi ęź niów w oddzielnie wybudowanym baraku. Podobóz otoczony był drutami kolczastymi i podlegał Auschwitz II – Birkenau. Jego mieszka ńcy pracowali przy obsłudze koni, pracach polowych i ziemnych, budowali drogi itp. Natomiast kobiety przy hodowli krów, buhajów, kompostowaniu, nawo Ŝeniu pól i l Ŝejszych pracach polowych, chocia Ŝ widziano jak wi ęź niarki były wykorzystywane jako siła poci ągowa do orania pól pługiem. Likwidacja podobozu nast ąpiła po ewakuacji wi ęź niów 17 stycznia 1945r.
4.2. Stanowiska archeologiczne
Na obszarze gminy O świ ęcim, wg materiałów Muzeum Archeologicznego, istnieje 27 stanowisk archeologicznych, w tym 2 wpisane do rejestru zabytków nieruchomych województwa. Stanowiska archeologiczne, o warto ściach regionalnych wpisane do rejestru zabytków tworz ą stref ę „W" i „OW" - ochrony archeologicznej. W odniesieniu do stanowisk nie wpisanych do rejestru, uj ętych w ewidencji, okre ślono stref ę „OW". Przy ocenie ich warto ści kierowano si ę nast ępuj ącymi kryteriami: znaczenie naukowe, wielko ść i rodzaj obiektu, jego funkcja, przynale Ŝno ść chronologiczno-kulturowa, stopie ń rozpoznania i stopie ń zagro Ŝenia. Strefy te wyznaczono na podstawie bada ń lub wskazówek źródłowych.
Wykaz stanowisk archeologicznych na obszarze gminy O świ ęcim:
Babice 1. stanowisko archeologiczne nr 1 obszar AZP 102-49 nr st. ob. 7 ( ślad osadniczy - epoka kamienna), 2. stanowisko archeologiczne nr 2 obszar AZP 102-49 nr st. ob. 8 ( ślad osadniczy - epoka kamienna), 3. stanowisko archeologiczne nr 3 obszar AZP 102-49 nr st. ob. 9 nr st. 3 ( ślad osadniczy - epoka kamienna).
Grójec 1. stanowisko archeologiczne i obszar 104-49 nr st. ob. 1 nr rej. A-438/84 grunty pól uprawnych nr 935/1, 935/2, 935/3, 935/4, 935/5, 935/8, 935/9, 935/10, 935/11, 939/1, 939/2, 938, 940, 941 (neolit, kultura łu Ŝycka, wczesne średniowiecze), 2. stanowisko archeologiczne 7 obszar AZP 103-49 st. ob. 4 (osadnictwo pó źno średniowieczne i nowo Ŝytne), 3. stanowisko archeologiczne 8 obszar AZP 103-49 st. ob. 5 (epoka kamienna), 4. stanowisko archeologiczne 2 obszar AZP 104-49 st. ob. 2 (osada wczesno średniowieczna i średniowieczna), 5. stanowisko archeologiczne 3 obszar AZP 104-49 st. ob. 3 (osada z okresu rzymskiego i ślad osady wczesno średniowiecznej), 6. stanowisko archeologiczne 4 obszar AZP 104-49 st. ob. 4 (osada średniowieczna),
55 Zmiana Studium uwarunkowa ń i kierunków zagoaspodarowania przestrzennego gminy O świ ęcim
7. stanowisko archeologiczne 5 obszar AZP 104-49 st. ob. 5 (domniemana osada średniowieczna), 8. stanowisko archeologiczne 6 obszar AZP 104-50 st. ob. 1 (epoka br ązu).
Harm ęŜ e 1. stanowisko archeologiczne i obszar AZP 103-49 ob. 6 ( ślad osadnictwa pradziejowego i z epoki kamienia).
Łazy 1. stanowisko archeologiczne 2 obszar AZP 104-50 st. ob. 3 rej. zab. nr A-441/84 nr kat. pgr 101/4, 2. stanowisko archeologiczne 1 obszar AZP 104-50 st. ob. 2 ( ślad osadnictwa średniowiecznego).
Por ęba Wielka 1. stanowisko archeologiczne 1 obszar AZP 103-50 st. ob. 7 ( ślad osadnictwa z epoki kamiennej i średniowiecznej), 2. stanowisko archeologiczne 2 obszar AZP 103-50 st. ob. 10 ( ślad osadnictwa, epoka kamienna i średniowieczna), 3. stanowisko archeologiczne 3 obszar AZP 103-50 st. ob. 11 ( ślad osadnictwa średniowiecznego), 4. stanowisko archeologiczne 4 obszar AZP 103-50 st. ob. 12 (osadnictwo pó źno średniowieczne), 5. stanowisko archeologiczne 5 obszar AZP 103-50 st. ob. 13 ( ślad osadnictwa, pradzieje).
Włosienica 1. stanowisko archeologiczne 1 obszar AZP 103-50 st. ob. 4 (osada kultury łu Ŝyckiej), 2. stanowisko archeologiczne 2 obszar AZP 103-50 st. ob. 5 ( ślady osady epoka kamienia), 3. stanowisko archeologiczne 3 obszar AZP 103-50 st. ob. 6 ( ślady osadnictwa - pradzieje i średniowiecze), 4. stanowisko archeologiczne 4 obszar AZP 103-50 st. ob. 8 ( ślad osadnictwa - pradzieje), 5. stanowisko archeologiczne 5 obszar AZP 103-50 ( ślady osadnictwa – epoka kamienia).
Zaborze 1. stanowisko archeologiczne nr 1 - osada pradziejowa.
4.3. Obiekty i zespoły o warto ściach kulturowych
Zasoby kulturowe gminy O świ ęcim obejmuj ą: • historyczne szlaki handlowe , • zespoły i obiekty architektury sakralnej - ko ścioły (w Grójcu, Por ębie Wielkiej, Włosienicy), kapliczki i figury przydro Ŝne (w Babicach, Broszkowicach, Brzezince, Grójcu, Harm ęŜ ach, Łazach, Pławach, Por ębie Wielkiej, Rajsku, Zaborzu), • zało Ŝenia dworsko-parkowe (pałac w Grójcu, dwór w Harm ęŜ ach, w Por ębie Wielkiej, Rajsku, Zaborzu), • domy mieszkalne i zabudowania gospodarcze (w Babicach, Broszkowicach, Dworach, Grójcu. Łazach, Por ębie Wielkiej, Rajsku, Stawach Monowskich, Włosienicy, Zaborzu),
56 Zmiana Studium uwarunkowa ń i kierunków zagoaspodarowania przestrzennego gminy O świ ęcim
• zabytki techniki i obiekty u Ŝyteczno ści publicznej (młyn wodny w Grójcu, spichlerz w Łazach, remiza stra Ŝacka i budynek przedszkola w Por ębie Wielkiej, magazyn i budynek szkoły w Rajsku, remiza i wiadukt kolejowy we Włosienicy), • cmentarze (w Grójcu, Por ębie Wielkiej, Włosienicy), • archeologiczne obiekty nieruchome (omówione w poprzednim rozdziale).
Niektóre z tych obiektów i zespołów s ą obj ęte ochron ą konserwatorsk ą (w rozumieniu ustawy o ochronie dóbr kultury, tj. wpisane do rejestru zabytków); inne uj ęto w postaci ewidencji. Spis tych obiektów, według materiałów udost ępnionych przez Wojewódzkie Słu Ŝby Ochrony Zabytków, zamieszczono w Aneksie nr 1. W obr ębie wsi Babice wyst ępuj ą nast ępuj ące obiekty zabytkowe wpisane do gminnej ewidencji zabytków: dom ul. Śląska 2, mur. ok. 1910r. dom ul. Śląska 3, mur. ok. 1930r. dom ul. Śląska 4, mur. 1. 30-te XXw. dom ul. Śląska 7, mur. ok. 1920r. dom ul. Śląska 10, mur. 1910/20 dom ul. Śląska 11, mur. 1910/20 dom ul. Śląska 22, mur. ok. 1930r. dom ul. Śląska 27, mur. l. 20-te XXw. dom ul. Śląska 29 mur. l. 20-te XXw. chałupa ul. Śląska 30, drewn. kon. XIXw. dom ul. Śląska 33, mur. l.20-te XXw. chałupa ul. Śląska 34, drewn. 1895r. dom ul. Śląska 36, mur. 1925r. (przebudow.) dom ul. Śląska 41, mur. pocz. XXw. (przebudow.) dom ul. Topolowa 8, mur. ok. 1930r. dom ul. Topolowa 10, mur. ok. 1930r. dom ul. Starowi ślana 10, mur. l. 30-te XXw. dom ul. Starowi ślana 13, mur. ok. 1935r. (przebudow.) stodoła ul. Kwiatowa 2, drewn. kon. XIXw. figura św. Jana Nepomucena ul. Grunwaldzka 2, kam. XVIIl/XIXw. krzy Ŝ - kalwaria ul. Grunwaldzka nr 7 kam. 1894r. dom ul. Grunwaldzka 7, mur. ok. 1920 figura św. Jana Nepomucena ul. Grunwaldzka 21, kam. 1848, 1949r. dom ul. Grunwaldzka 22, mur. ok. 1910/20r. budynek dró Ŝnika ul. Grunwaldzka 38, mur. ok. 1900r. dom ul. Grunwaldzka 41, mur. ok. 1910 (przebudow.) dom ul. Orzechowa 1, mur. 1910/30r (przebudow.) dom ul. Orzechowa 3, mur. XIX/XXw. dom ul. Orzechowa 6, mur. 1910 (przebudow.) chałupa ul. Załawie 3, drewn. ok. 1910r. dom ul. Lipowa 1, mur. kon. XIXw.(przebudow.) dom ul. Handlowa 6, mur.-drewn. 4 ćw. XIXw. chałupa ul. Handlowa 9, drewn. ok. 1900r. dom ul. Spacerowa 2, mur. ok. 1930r. dom ul. Spacerowa 4, mur. kon. XIXw. 1930r. dom ul. Spacerowa 9, mur. 1> 20-te XXw. dom ul. Spacerowa 11, mur. ok. 1910r. (przebudow.) stacja trafo ul. Ró Ŝana 1, mur. ok. 1930r.
57 Zmiana Studium uwarunkowa ń i kierunków zagoaspodarowania przestrzennego gminy O świ ęcim
dom ul. Ró Ŝana 3, mur. 1. 20-te XXw. dom ul. Ró Ŝana 5, mur. ok. 1910/20r. dom ul. Ró Ŝana 8, mur. ok. 1910/20r.
Na terenie wsi nie wyst ępuj ą obiekty dziedzictwa kultury współczesnej.
Okre ślono nast ępuj ące strefy ochrony konserwatorskiej - krajobrazowej: • Stref ę „A" - ścisłej ochrony konserwatorskiej w odniesieniu do obiektów wpisanych do rejestru zabytków. Obiekty w tej strefie podlegaj ą zachowaniu i konserwacji na mocy przepisów ustawy o ochronie dóbr kultury. • Stref ę „B" - ochrony zachowanych elementów zabytkowych obejmuj ące tereny otuliny obiektów obj ętych stref ą „A", a tak Ŝe tereny ochrony krajobrazu kulturowego (elementy historycznych układów przestrzennych z towarzysz ąca im zieleni ą, ciekami, drogami, rozłogami pól). • Strefę „E" - ekspozycji, obejmuj ącą obszary otoczenia zabytków, maj ącą zapewni ć odpowiedni wgl ąd na zabytki oraz zachowanie osi widokowych na dominanty krajobrazowe. • Stref ę „K" - ochrony krajobrazowej , obejmuj ącą obszary integralnie zwi ązane z chronionymi obiektami, podkre ślaj ące ich walory.
Charakterystyka obiektów i zespołów zabytkowych objętych ścisł ą ochron ą konserwatorsk ą:
Brzezinka Teren byłego obozu koncentracyjnego KL II Auschwitz-Birkenau w Brzezince (rejestr zabytków nr A-714/95) wraz z historycznymi ogrodzeniami, wszystkimi zabudowaniami i urz ądzeniami, które zwi ązane były z funkcjonowaniem obozu, a znajduj ą si ę na terenie obecnego Pa ństwowego Muzeum. S ą to: ruiny krematoriów i komór gazowych, II, III, IV, V, wartownia główna SS - "Brama Śmierci", stosy spaleniskowe, ła źnia obozowa, 10 obiektów latryn i umywalni wi ęź niarskich, 36 baraków murowanych, 20 baraków drewnianych, wie Ŝe wartownicze lokowane wzdłu Ŝ ogrodze ń, rampa wyładowcza, stawek, do którego zsypywano ludzkie popioły, masowe mogiły je ńców radzieckich, układ przestrzenny, relikty po nieistniej ących barakach, Mi ędzynarodowy Pomnik Ofiar Faszyzmu.
Grójec Neolityczna osada kultury lendzielskiej usytuowana na Górze Grójeckiej (270,3 m n.p.m.) wcinaj ącej si ę cyplem w dolin ę zalewow ą Soły (stanowisko archeologiczne i obszar 104-49 nr st. ob. 1 nr rej. A-438/84 grunty pól uprawnych otaczaj ących stanowisko). Ko ściół parafialny p.w. św. Wawrzy ńca, zbudowany w 1671 r. przez Zygmunta Por ębskiego. W latach 1764-1767 niemal Ŝe od podstaw przebudowała go Anna Szembekowa. Jest to ko ściół drewniany, konstrukcji zr ębowej, z prezbiterium zamkni ętym wielobocznie, jednonawowy. Wie Ŝa od strony zachodniej konstrukcji słupowej, kwadratowa, w połowie nad naw ą nadwieszona, nakryta hełmem namiotowym z latarni ą (nr rej. z ąb. A-227/78). W 2 pół. XIX w. przystawiono od południa murowane dobudówki, a od północy kaplic ę i zakrysti ę. Ochronie podlega budynek w cało ści wraz z najbli Ŝszym otoczeniem w granicach ogrodzenia (wraz z wyposa Ŝeniem obj ętym ochron ą na podstawie odr ębnego wpisu do rejestru nr B-24). Neogotycki pałac zwi ązany z siedzib ą rodow ą Bobrowskich, murowany pi ętrowy zadaszony dachem mansardowym powstały w I pół. XIX w. po gruntownej przebudowie barokowego dworu z XVII w. wraz ze skrzydłem powstałym w ko ńcu XIX w. W latach 50. XX w. rozbudowany i nadbudowany z adaptacj ą poddasza, w cało ści przystosowany dla potrzeb
58 Zmiana Studium uwarunkowa ń i kierunków zagoaspodarowania przestrzennego gminy O świ ęcim
Pa ństwowego Zakładu Specjalnego, obecnie Pa ństwowego Zakładu Opieku ńczo-Leczniczego dla Dzieci (rej. z ąb. nr A-673/91). Pałac otacza park krajobrazowy z połowy XIX w. o pomnikowym drzewostanie, z budynkiem gospodarczym dawnej stajni obecnie obory (park w trakcie wpisu do rejestru zabytków). Zespół pałacowo-parkowy jest czołowym przykładem wiejskich rezydencji szlacheckich ziemi o świ ęcimskiej. Odnotowany w XVII w. i XVIII w. na mapach dawnego Ksi ęstwa Oświ ęcimsko-Zatorskiego.
Harm ęŜ e Dwór w Harm ęŜ ach zbudowany w pocz ątku XIX w. przez rodzin ę Zwillingów, przekomponowany wewn ątrz po po Ŝarze w ko ńcu II wojny światowej, pi ętrowy, z bocznymi ryzalitami flankowanymi parzy ście kolumnami, piano nobile ozdobione fryzem a Ŝurowym, nakryty dachem wielospadowym. Dwór posiada zachowaną unikaln ą form ę fasady nawi ązuj ącej do stylu dworku romantycznego. W otoczeniu dworu resztówka zało Ŝenia parkowego w kształcie prostok ątnym z kilkoma drzewami pomnikowymi. Ochronie konserwatorskiej podlega budynek dworu wraz z otoczeniem tj. zabytkowego parku (rej. zab. nr A-606/94).
Łazy Średniowieczny grodek sto Ŝkowaty, stanowisko 1, usytuowany na wysuni ętym cyplu, otoczonym z trzech stron wodami stawu rybnego (dz. katastralna pgr 101/4). Posiada regularny kształt kolisty o średnicy ok. 30 m i otoczony jest do ść dobrze zachowan ą fos ą o szeroko ści ok: 1,5 m oraz zewn ętrznym wałem poro śni ętym zabytkowymi d ębami. Ochronie konserwatorskiej na mocy wpisu do rejestru zabytków pod nr A-441/84 podlega obszar w granicy parc. nr 101/4.
Por ęba Wielka Dwór (obecnie szkoła podstawowa) wzniesiony w 1769 r. przez hrabiego Ignacego Bobrowskiego według planów Franciszka Marii Lanci'ego w stylu neogotycko- maureta ńskim, murowany, pi ętrowy, cz ęś ciowo zniekształcony przebudow ą dokonan ą w r. 1958, stanowi przykład eklektycznej architektury dworskiej. W s ąsiedztwie dworu znajduje si ę oficyna drewniano-murowana (tzw. "Grottgerówka") z 1768 r., w której w 1866 r. mieszkał Artur Grottger, tworz ąc tu rysunki z cyklu "Wojna". Obiekty zlokalizowane są na terenie angielskiego krajobrazowego parku ro ślinno-wodnego z poł. XVIII w. Ochronie konserwatorskiej podlega budynek dworu, oficyna oraz park (rej. zab. nr A-290/78). Ko ściół pw. Św. Bartłomieja zbudowany w 1 ćw. XVI w. drewniany, pó źnogotycki, kryty gontem, z trzech stron otoczony otwartymi drewnianymi sobotami. Ołtarze: główny, dwa boczne, ambona oraz organy wykonane s ą w stylu rokoko. Wie Ŝa ko ścioła pochodzi sprzed 1644 r., zako ńczona jest nadwieszon ą izbic ą, zwie ńczon ą cebulastym hełmem z ostrosłupem. W otoczeniu ko ścioła znajduje si ę cmentarz oraz starodrzew. Ochronie konserwatorskiej na podstawie wpisu do rejestru zabytków (nr A- 364/78) podlega budynek ko ścioła w cało ści, wraz z najbli Ŝszym otoczeniem, tj. cmentarz wraz ze starodrzewem oraz wyposa Ŝenie ko ścioła (obj ęte ochron ą na podstawie odr ębnego wpisu do rejestru nr B-68).
Rajsko Pałac (obecnie szpital Miejski w O świ ęcimiu) wzniesiony w II poł. XVIII w. przez rodzin ę Bobrowskich, znacznie przebudowany w XIX/XX w. murowany, pi ętrowy, z wieloboczn ą baszt ą naro Ŝną, z attykami krenela Ŝowymi, stanowi dobry przykład eklektycznej architektury rezydencjonalnej. Budynek pałacu otacza dawna zabudowa gospodarcza (5 obiektów). Cało ść zlokalizowana jest na terenie zabytkowego parku krajobrazowego z
59 Zmiana Studium uwarunkowa ń i kierunków zagoaspodarowania przestrzennego gminy O świ ęcim pomnikowym drzewostanem. Ochron ą konserwatorsk ą (nr rej. zab. A-286/78) obj ęty jest budynek pałacu w cało ści wraz z najbli Ŝszym otoczeniem parkowym.
4.4. Formy zabudowy
Obok obiektów warto ściowych pod wzgl ędem architektonicznym (w tym budynków starszych oraz nowych), istniej ą w gminie budynki dysharmonijne w krajobrazie. Formy cz ęś ci zabudowy mieszkaniowej i gospodarczej oraz obiektów działalno ści gospodarczej, zwłaszcza powstałych w latach sze ść dziesi ątych - do połowy lat osiemdziesi ątych, obni Ŝaj ą walory fizjonomiczne obszaru gminy. W przypadku zabudowy mieszkaniowej, ujemny wpływ wywarło realizowanie w tych latach projektów typowych, nie dostosowanych charakterem do specyfiki gminy, a tak Ŝe samowolne odst ępstwa od zatwierdzonych projektów (podwy Ŝszanie wysoko ści budynków, a zwłaszcza kondygnacji przyziemia, zmiany formy dachów itp.). Po Ŝą danym byłoby, aby tradycyjne budownictwo wsi gminy O świ ęcim stało si ę przedmiotem odr ębnego opracowania; dostarczyłoby ono informacji nt. form tej zabudowy i przesłanek do okre ślenia zasad kształtowania form zabudowy współczesnej - w nawi ązaniu do form tradycyjnych. Powinno w nim nast ąpi ć okre ślenie nast ępuj ących cechy przes ądzaj ących o wy Ŝej wspomnianych tradycyjnych formach zabudowy: a. kształt rzutu i bryły budynków (w tym wysoko ść zabudowy), b. forma dachów, c. porz ądek elewacji, d. detal architektoniczny. W zabudowie ostatnich lat coraz wyra źniej wda ć oznaki podnoszenia si ę kultury budowlanej, a tak Ŝe zamo Ŝno ści i aspiracji mieszka ńców. Ujawnia si ę to z jednej strony w bardziej spokojnych i estetycznych rozwi ązaniach architektonicznych, a tak Ŝe w zaznaczaj ącej si ę dbało ści o wyko ńczenie budynków, ich ogrodze ń oraz otoczenia (ogrody kwiatowe, trawniki, kompozycje ro ślinne z wykorzystaniem ozdobnej zieleni wysokiej, średniej i niskiej). Niew ątpliwy wpływ na te pozytywne zjawiska ma dost ępno ść na rynku ró Ŝnorodnych materiałów budowlanych.
60 Zmiana Studium uwarunkowa ń i kierunków zagoaspodarowania przestrzennego gminy O świ ęcim
5. UWARUNKWANIA ROZWOJU EKONOMICZNYCH FUNKCJI GMINY O ŚWI ĘCIM
5.1. Uwarunkowania rozwoju funkcji rolniczej
5.1.1. Przyrodnicze warunki rozwoju rolnictwa
Przyrodnicze warto ści środowiska, oceniane z punktu widzenia rozwoju rolnictwa, nale Ŝy zaliczy ć do korzystnych. Do najwa Ŝniejszych, korzystnych uwarunkowa ń rozwoju funkcji rolniczej gminy Oświ ęcim nale Ŝy zaliczy ć: • korzystne warunki klimatyczne, a zwłaszcza długo ść okresu wegetacyjnego trwaj ącego od 210 do 220 dni i gospodarczego trwaj ącego 240-250 dni, średni ą roczn ą temperatur ę powietrza w granicach 8,0° C, bardzo wysoki klimatyczny wska źnik klasyfikacji bonitacyjnej, wynosz ącej 94-96 punktów na 100 mo Ŝliwych, • dogodne ukształtowanie terenu, o małych deniwelacjach, • rolnicz ą przestrze ń produkcyjn ą.
Do uwarunkowa ń niekorzystnych nale Ŝą : • zanieczyszczenia wód powierzchniowych, • wysoki poziom wód gruntowych, • zanieczyszczenia powietrza, • zanieczyszczenia gleb.
Podstaw ą warunkuj ącą rozwój rolnictwa s ą gleby: ich jako ść , charakterystyka i zasobno ść w składniki pokarmowe. O jako ści produkcyjnej gruntów rolnych na obszarze gminy Oświ ęcim, decyduj ą główne typy gleb: • mady brunatne - urodzajne, o średnim i ci ęŜ kim składzie mechanicznym, 25-35 cm poziomie próchniczym i du Ŝych wahaniach poziomu wód gruntowych, wyst ępuj ące na obszarze całych wsi poło Ŝonych w dnie doliny Wisły i sto Ŝku napływowym Soły, • pseudobielicowe - dobre, o charakterystycznym dwuczłonowym profilu glebowym (20- 25 cm poziom próchniczy wymywania - przepuszczalny oraz zbity poziom wmycia i skaty macierzystej), kwa śne - wymagaj ące wapniowania i intensywnego nawo Ŝenia organiczno-mineralnego, wyst ępuj ące we wsiach: Włosienica, Por ęba Wielka, Zaborze, Łazy i Grójec, • brunatne wytworzone z lessu - wyługowane b ądź kwa śne, zlewne, łatwo zaskorupiaj ące si ę, o niskiej zasobno ści w składniki pokarmowe i średniej zawarto ści próchnicy, zbite w poziomie brunatnienia (50-70 cm).
Według warto ści bonitacyjnych gruntów ornych, na terenie gminy przewa Ŝaj ą gleby: średniej jako ści - klasy IVa i IVb, wyst ępuj ące na powierzchni około 1570 ha (50 % gruntów ornych), dobre - klasy IIIa i IIIb, wyst ępuj ące na powierzchni 1132 ha (36 % gruntów ornych). Gleb bardzo dobrych, klasy I i II jest tylko 203 ha (6,5 %), a słabych i najsłabszych klasy V i VI 237 ha (7,5 % ogólnej powierzchni gruntów ornych).
61 Zmiana Studium uwarunkowa ń i kierunków zagoaspodarowania przestrzennego gminy O świ ęcim
Najwi ększy udział gleb bardzo dobrych wyst ępuje we wsiach Babice i Broszkowice, dobrych w Łazach, Brzezince i Włosienicy, średnich w Por ębie Wielkiej, Grójcu, Zaborzu, a słabych i najsłabszych w Pławach i Harm ęŜ ach.
Udział u Ŝytków rolnych, w %, wg klas bonitacyjnych, w poszczególnych wsiach gminy, przedstawia tablica (Wywiał M. 1975): Lp. Miejscowo ść I II IIIa IIIb lVa IVb V •VI 1. Broszkowice - 24,9 42,1 - 86,8 3,3 12,9 - 2. Babice 4,7 36,0 20,6 8,7 26,1 3,9 - - 3. Brzezinka - 0,7 27,3 30,9 31,3 9,8 - - 4. Pławy - - - 1,9 9,5 23,5 59,8 5,3 5. Harm ęŜ e - - 0,4 1,2 4,5 36,7 54,3 2,9 6. Rajsko - 3,0 18,2 14,8 25,8 25,2 12,6 0,4 7. Grójec - - 3,1 25,3 47,8 22,3 1,5 - 8. Zaborze - 3,0 11,5 14,4 32,3 38,3 0,5 - 9. Łazy - - 61,0 31,5 7,5 - - - 10. Por ęba Wielka - 1,4 6,5 10,2 46,6 27,8 7,5 - 11. Włosienica - - 16,9 31,4 39,8 9,7 2,2 - 12. Stawy Monowskie - - - - 29,9 58,4 11,7 - 13. Dwory II - 2,2 15,6 25,7 32,7 18,2 5,6 -
Wśród u Ŝytków zielonych na terenie gminy dominuje: IV klasa bonitacyjna -944 ha, (około 53 %) i III klasa - 530 ha (30 % ogólnej powierzchni u Ŝytków zielonych). Najwi ęcej u Ŝytków zielonych bardzo dobrych, klasy I i II wyst ępuje w Łazach i Broszkowicach, dobrych, klasy III i IV w Zaborzu, Stawach Monowskich, Brzezince, a słabych i najsłabszych w Broszkowicach, Włosienicy i Harm ęŜ ach.
Udział u Ŝytków zielonych [w %] według klas bonitacyjnych (Wywiał M. 1975), przedstawia si ę nast ępuj ąco: Lp. Miejscowo ść 1 II III IV V VI 1. Broszkowice - 7,0 18,8 23,5 40,8 9,9 2. Babice - 1,9 41,5 48,7 7,9 - 3. Brzezinka - - 78,0 20,7 1,3 - 4. Pławy - - 46,0 46,0 7,6 0,4 5. Harm ęŜ e - 3,6 21,5 46,4 20,2 8,3 6. Rajsko - - 10,0 65,3 19,1 5,6 7. Grójec - 0,1 26,7 66,3 6,5 0,4 8. Zaborze - - 11,6 88,4 - - 9. Łazy - 8,4 63,1 24,9 3,6 - 10. Por ęba Wielka - 0,2 20,3 54,5 23,9 1,1 11. Włosienica - - 25,4 46,9 25,0 2,7 12. Stawy Monowskie - 0,1 37,6 56,6 0,8 4,9 13. Dwory II - 1,7 19,8 56,9 19,4 2,2
62 Zmiana Studium uwarunkowa ń i kierunków zagoaspodarowania przestrzennego gminy O świ ęcim
Pod wzgl ędem wyst ępowania kompleksów rolniczej przydatno ści gleb na obszarze gminy dominuje: • kompleks 2 - pszenny dobry, który stanowi 48,0% ogólnej powierzchni gruntów ornych, a wyst ępuje głównie w Łazach (98,8%), Włosienicy (71,1%), Porębie Wielkiej (62,2%), Grójcu (59,0%) i Dworach II (53,3%), • kompleks 8 - zbo Ŝowo-pastewny mocny - pod wzgl ędem powierzchni zajmuje 34,0% gminy, wyst ępuje głównie we wsiach Stawy Monowskie (91,9%), Zaborze (66,2%), Brzezinka (45,5%) i Dwory H (42,5%), • kompleks 1 - pszenny bardzo dobry - zajmuje 6,4% powierzchni gminy, głównie w Babicach (41,4%) i Broszkowicach (27,7%).
Udział pozostałych kompleksów 3, 4, 5, 6, 9 i 14 jest znikomy, w tym kompleks 4 - Ŝytni bardzo dobry stanowi 3,8%, kompleks 5 - Ŝytni dobry 3,2%, a pozostałe kompleksy nie przekraczaj ą 2% powierzchni gruntów ornych. Kompleksy: 7, 10,11,12 i 13 nie wyst ępuj ą na terenie gminy. W u Ŝytkach zielonych dominuje kompleks 2z - średni, który zajmuje 87 %, 3z - uŜytki słabe i najsłabsze - 12,2%, a 1z - bardzo dobry 0,8% powierzchni gminy i wyst ępuje tylko we wsi Płazy, obejmuj ąc 8,0% powierzchni u Ŝytków zielonych wsi.
Cech ą, która obok innych, w sposób istotny wpływa na przydatno ść rolnicz ą gleb, jest ich uwilgocenie. Na obszarze gminy, grunty orne: wła ściwej wilgotno ści, zaliczane do kompleksów l, 2 i 4, stanowi ą 53,2% powierzchni gruntów; najwi ęcej znajduje si ę w Łazach, Włosienicy, Babicach, Broszkowicach i Rajsku, okresowo za suche nale Ŝą c do kompleksów 3, 5 i 6, obejmuj ą 6,0% gruntów ornych; najwi ęcej wyst ępuje w Harm ęŜ ach, Pławach i Broszkowicach, gleby za suche nie wyst ępuj ą, okresowo podmokłe zaliczane do kompleksów 8 i 9 obejmuj ą 34,2% gruntów ornych gminy i wyst ępuj ą we wszystkich wsiach, najcz ęś ciej w Stawach Monowskich, Zaborzu, Pławach, Brzezince, Dworach II, stale podmokłe zaliczane do kompleksu 14, wyst ępuj ą na 1,6% powierzchni gruntów gminy, głównie w Harm ęŜ ach, Pławach, Stawach Monowskich.
Z punktu widzenia uwilgocenia, u Ŝytki zielone dzieli si ę na: kompleks 1z- o wła ściwym uwilgoceniu, kompleks 2z - w znaczniej cz ęś ci wymagaj ące regulacji stosunków wodnych, kompleks 3z - w wi ększo ści wymagaj ące uregulowania stosunków wodnych.
Najwi ększe potrzeby drena Ŝu u Ŝytków zielonych wyst ępuj ą we wsiach: Pławy, Brzezinka, Stawy Monowskie, Harm ęŜ e (kompleks 2z), Harm ęŜ e, Rajsko, Babice (kompleks 3z). Potrzeby melioracyjne: odwodnienia wymaga 36,0% gruntów ornych oraz 33,5% u Ŝytków zielonych, przewa Ŝnie kompleksu 8, 9, 14 oraz 3z i 2z. Zagro Ŝenie erozj ą: podatne na erozj ę s ą grunty we wsi Por ęba Wielka, Włosienica, Grojec i Łazy, przy czym Grojec, na obszarze 85 ha, mamy do czynienia z zagro Ŝeniem intensywnym. Silne i bardzo silne zagro Ŝenie erozja nie wyst ępuje na obszarze gminy. Podstawowym przeciwdziałaniem jest uprawa w poprzek stoków oraz u Ŝytkowanie przemienne. Wła ściwo ści chemiczne gleb: gleby w wi ększo ści s ą zakwaszone, wymagaj ą okresowego ale sukcesywnego wapniowania.
63 Zmiana Studium uwarunkowa ń i kierunków zagoaspodarowania przestrzennego gminy O świ ęcim
Wła ściwo ści uprawne: gleby ci ęŜ kie wyst ępuj ą w Grojcu, Stawach Monowskich, Dworach II, Brzezince, Rajsku i Harm ęŜ ach, bardzo ci ęŜ kie w Broszkowicach i Pławach. Ci ęŜ ko ść uprawowa wywołana jest du Ŝą zawarto ści ą cz ęś ci koloidalnych w poziomie orno - próchniczym. Trudno ści uprawy mechanicznej wyst ępuj ą tylko na niewielkich powierzchniach we wsi Grojec, natomiast na pozostałym obszarze grunty s ą łatwe do upraw, gdy Ŝ teren jest płaski lub lekko pofalowany.
5.1.2. Struktura u Ŝytkowania ziemi
Według materiałów spisu rolnego z 1996 r., z ogólnej powierzchni gruntów w gminie Oświ ęcim, wynosz ącej 6858 ha (wg danych gminy O świ ęcim - 7447 ha): uŜytki rolne stanowi ą 51,8%, lasy 6,6%, pozostałe tereny 41,6%.
Wśród u Ŝytków rolnych dominuj ą grunty orne stanowi ące 70,8%, ł ąki - 25,0% oraz pastwiska - 3,2%. Ł ącznie u Ŝytki zielone zajmuj ą 28,2% powierzchni rolnej. Bardzo nieznaczn ą cz ęść u Ŝytków rolnych stanowi ą sady (0,9% powierzchni).
Udział poszczególnych rodzajów u Ŝytkowania, wg Powszechnego Spisu Rolnego 1996 r., przedstawia si ę nast ępuj ąco: Rodzaj gruntów Powierzchnia w % ogólnej Powierzchnia w ha ha powierzchni (wg danych gminy gminy stan 31.05.1997 r.) ogółem Gospo - ogółem Gospo- ogółem gospo - darstwa darstwa darstwa indywi- indywi- indywi- dualne dualne dualne UŜytki rolne 3553 3296 51,8 48,1 3710 3301 w tym: grunty orne 2514 2372 36,7 34,6 2666 2391 grunty orne pod zasiewami 2137 32,2 31,2 2208 -- --- sady 32 32 0,5 0,5 łąki 890 829 13,0 12,1 13 13 pastwiska 117 63 1,7 0,9 908 833 Lasy i grunty le śne 449 55 6,6 0,8 457129 5564 Pozost ałe grunty i 2856 579 41,6 8,4 3280 782 nieu Ŝytki w tym: pod wodami 346 28 5,0 0,4 -- -- uŜytkowymi
W porównaniu ze średnimi danymi dla województwa, gmina charakteryzuje si ę wy Ŝszym udziałem u Ŝytków rolnych oraz zdecydowanie małym udziałem lasów (6,6% w stosunku do 36,4% w województwie). W strukturze u Ŝytków rolnych, na obszarze gminy wy Ŝszy jest udział gruntów ornych, natomiast ni Ŝszy u Ŝytków zielonych i sadów. Porównanie struktury u Ŝytkowania gruntów w gminie i województwie (na podstawie wyników Powszechnego Spisu Rolnego 1996 r.), przedstawia si ę nast ępuj ąco: UŜytki rolne w Udział gruntów Udział ł ąk i Udział sadów Udział lasów w ogólnej ornych w śród pastwisk wśród wśród u Ŝytków ogólnej powierzchni uŜytków rolnych uŜytków rolnych powierzchni rolnych gmina O świ ęcim 51,8 70,8 28,5 0,9 6,6 województwo bielskie 45,7 66,2 31,6 2,0 36,4
64 Zmiana Studium uwarunkowa ń i kierunków zagoaspodarowania przestrzennego gminy O świ ęcim
5.1.3. Struktura wielko ści gospodarstw rolnych
Na terenie gminy znajduje si ę 2788 indywidualnych gospodarstw rolnych. Średnio na 1 gospodarstwo przypada 2,6 ha; średnia wielko ść gospodarstwa jest wi ęc mniejsza od powierzchni średniego gospodarstwa w województwie o 0,5 ha (3,2 ha). Dominuj ą małe gospodarstwa, w tym działki o powierzchni do 1 ha (59 % ogólnej liczby gospodarstw) oraz gospodarstwa o powierzchni 1 do 2 ha (25 %). Ł ącznie stanowi ą one a Ŝ 84 % gospodarstw. Gospodarstwa o wielko ści 2 do 3 ha stanowi ą niepełne 9 %, a powy Ŝej 3 ha tylko nieco ponad 7 % ogólnej liczby gospodarstw. Średnio w jednym gospodarstwie 88,5% stanowi ą u Ŝytki rolne, w tym 61,5% -grunty orne, a 26,9% - łąki i pastwiska. Główne kierunki produkcji w gospodarstwach indywidualnych, to kierunek ro ślinny - 27,2%, zwierz ęcy -15,0% i mieszany - 53,7%. Liczba ludno ści w gospodarstwach domowych, która u Ŝytkuje gospodarstwo rolne, wynosi 9561 osób, w tym 4732 stanowi ą m ęŜ czy źni, a 4829 kobiety. Przeci ętna liczba osób w gospodarstwie domowym wynosi 3,4 osoby i jest ni Ŝsza od średniej wojewódzkiej (3,7 osoby).
5.1.4. Kierunki rozwoju produkcji rolnej
Uprawy rolne: W strukturze upraw rolnych, na obszarze gminy dominuj ą zbo Ŝa (64,7 %), ziemniaki (19,9 %) oraz ro śliny pastewne (10,2% powierzchni upraw).
Powierzchnia zasiewów oraz porównanie udziału poszczególnych upraw w gospodarstwach indywidualnych (na podstawie wyników Powszechnego Spisu Rolnego 1996 r.) przedstawia si ę nast ępuj ąco: zbo Ŝa kukurydza ziemniaki przemysłowe pastewne pozostałe
gmina ha 1383 28 426 10 218 73 Oświ ęcim % 64,7 1,3 19,9 0,5 10,2 3,4 % województwo 51,2 1,4 17,3 1,0 25,9 3,1 % bielskie
W porównaniu do średniej dla województwa, w gminie uprawia si ę wi ęcej zbó Ŝ i ziemniaków, a mniej ro ślin pastewnych i przemysłowych. Wśród upraw dominuje pszenica, ziemniaki, j ęczmie ń i mieszanki zbo Ŝowe. W gospodarstwach małych, do 1 ha, dominuj ącymi uprawami s ą ziemniaki, warzywa i ro śliny pastewne; w gospodarstwach średnich od 1 do 5 ha - zbo Ŝa i ro śliny motylkowe, a w du Ŝych, powy Ŝej 5 ha -jęczmie ń, ro śliny str ączkowe i mieszanki zbo Ŝowe.
Powierzchnia poszczególnych upraw (wg Powszechnego Spisu Rolnego 1996 r.), przedstawia si ę nast ępuj ąco: Rodzaj upraw Powierzchnia w ha ogółem w gospodarstwach indywidualnych pszenica 536 524 Ŝyto 32 32 jęczmie ń 255 223 owies 62 62 pszen Ŝyto 45 45
65 Zmiana Studium uwarunkowa ń i kierunków zagoaspodarowania przestrzennego gminy O świ ęcim
mieszanki zbo Ŝowe 254 254 ziemniaki 416 284 okopowe pastewne 101 101 str ączkowe pastewne 28 28 motylkowe pastewne 46 46 warzywa 50 24
Gospodarka rybna: Hodowla ryb ma w rejonie Kotliny O świ ęcimskiej wieloletnie tradycje. Według danych Wojewódzkiego Zarz ądu Melioracji i Urz ądze ń Wodnych w O świ ęcimiu, gospodarka rybna jest prowadzona w gminie O świ ęcim na obszarze o śmiu wsi.
Stawy rybne - ogólna charakterystyka: Miejscowo ść Ogólna Liczba Powierz- % ogólnej Średnia po- Długo ść Urz ądzenia powierz- stawów chnia powierzchn wierzchnia grobli w spustowo- chnia w ha stawów w i stawów w m wpustowe ha ha Harm ęŜ e 450 13 176,1 39,1 13,5 13770 65 Rajsko 706 4 13,8 2,0 3,5 3000 4 Grójec 1377 60 316,8 23,0 5,3 39021 111 Zaborze 602 10 154,3 25,6 15,4 15055 19 Łazy 221 10 33,4 15,1 3,3 brak danych Por ęba Wielka 1028 11 62,8 6,1 5,7 10337 22 Włosienica 668 2 1,6 0,2 0,8 500 4 Stawy Monowskie 360 12 165,0 45,8 13,8 10724 26 gmina O świ ęcim 7447 122 923,8 12,4 7,6 42 407 251
Najwi ęcej stawów znajduje si ę na terenie wsi Grójec w dolinie Soły oraz HarmęŜ e i Stawy Monowskie w dolinie Wisły. W stosunku do powierzchni wsi, najwi ększe kompleksy stawów wyst ępuj ą w Stawach Monowskich, Harm ęŜ ach i Zaborzu. We wsiach tych średnia powierzchnia stawów waha si ę od 13 do 15 ha. Hodowle ryb, obok przedsi ębiorców prywatnych, prowadzi Przedsi ębiorstwo Produkcji i Hodowli Ryb Słodkowodnych w Krakowie, Filia w Zatorze, Oddział w Grojcu.
Gospodarka sadowniczo-ogrodnicza: Sady zajmuj ą znikom ą powierzchni ę gminy (32 ha) i w wi ększo ści stanowi ą przydomowe o małej powierzchni działki, w których produkcja zaspokaja potrzeby własne. Produkcja ogrodnicza oparta na tunelach foliowych, nie stanowi znacz ącego kierunki w gospodarce rolnej; natomiast szklarnie s ą wa Ŝnym i znacz ącym elementem w produkcji rolnej. Udział tuneli foliowych w obiektach wynosi 13,2%, a w powierzchni wykorzystywanej dla szklarni - 35,7% w porównaniu do średnich wojewódzkich, wynosz ących odpowiednio 5,3% i 6,6% Powierzchnia i wykorzystanie tuneli foliowych, szklarni, pieczarkami w gospodarstwach rolnych (na podstawie wyników Powszechnego Spisu Rolnego z 1996 r.):
66 Zmiana Studium uwarunkowa ń i kierunków zagoaspodarowania przestrzennego gminy O świ ęcim
Tunele foliowe Szklarnie Pieczarkarnie ogółem Gospo - ogółem Gospo - ogółem Gospo - darstwa darstwa darstwa indywi- indywi- indywj- dualne dualne dualne liczba budynków 35 22 65 8 1 1 powierzchnia 7058 3890 51 191 2300 100 100 wykorzystywana na działalno ść rolnicz ą w m 2
Gospodarka hodowlana: Pogłowie zwierz ąt hodowlanych na terenie gminy nie przekracza 3,0% udziału w b. województwie bielskim. Najwi ększy udział w hodowli ma trzoda chlewna, kozy i drób. Na terenie gminy wyst ępuj ą gospodarstwa indywidualne specjalizuj ące si ę w hodowli. Obsada zwierz ąt na 1 ha u Ŝytków rolnych dla bydła kształtuje si ę na średnim poziomie dla województwa; wy Ŝszy jest w pogłowiu trzody chlewnej, a znacznie ni Ŝszy w hodowli owiec. Pogłowie zwierz ąt hodowlanych (na podstawie wyników Powszechnego Spisu Rolnego 1996 r.) ilustruje poni Ŝsze zestawienie: Pogłowie zwierz ąt [szt] ogółem % na 1 ha gospodarstwa uŜytków indywidualne rolnych Pogłowie bydła 1 718 2,1 0,48 1718 w tym 754 1,7 0,21 754 trzoda chlewna 3133 2,9 0,88 3085 w tym lochy 326 2,9 0,09 324 owce 139 0,8 0,04 139 konie 143 2,0 0,04 143 kozy 310 2,3 0,09 310 króliki 670 1,0 0,19 670 zwierz ęta futerkowe 20 0,8 0,01 20 drób 29116 2,2 8,19 29116
W Babicach Ŝyzno ść gleb, charakteryzuj ąca obszary poło Ŝone w dolinach rzek, sprzyja intensywnemu u Ŝytkowaniu rolniczemu. Powoduje to jednak maksymalne wykorzystanie terenu oraz brak zadrzewie ń i zakrzewie ń śródpolnych. Z tego powodu w obszarze sołectwa nie jest prowadzona gospodarka le śna.
5.1.5. Urz ądzenia obsługi gospodarki rolnej
Na terenie gminy, w wi ększo ści wsi, działaj ą punkty usługowe zapewniaj ące obsług ę produkcji rolnej. S ą to głównie małe zakłady o wyspecjalizowanym profilu usług, m.in.: • naprawa, sprzeda Ŝ oraz obsługa sprz ętu rolniczego, • sprzeda Ŝ nasion, środków ochrony ro ślin i artykułów ogrodniczych, • usługi w zakresie prac polowych, • ubój oraz usługi weterynaryjne, • skup i przetwórstwo mi ęsa i innych surowców.
67 Zmiana Studium uwarunkowa ń i kierunków zagoaspodarowania przestrzennego gminy O świ ęcim
Urz ądzenia do produkcji rolnej: Wyposa Ŝenie gospodarstw rolnych w urz ądzenia do produkcji rolnej jest bardzo słabe. W stosunku do ogólnej liczby gospodarstw maszyny i sprz ęt specjalistyczny posiada jedynie około 0,5 do 3,0% gospodarstw rolnych.
Najpełniejsze wyposa Ŝenie posiadaj ą w zakresie: o samochodów osobowych, które znajduj ą si ę prawie w połowie gospodarstw, o ci ągników, których najwi ęcej jest w gospodarstwach o powierzchni 2-5 ha – 176 szt. i 1-2 ha-124 szt.
Maszyny i urz ądzenia rolnicze (na podstawie wyników Powszechnego Spisu Rolnego 1996 r.): Liczba gospodarstw Liczba posiadaj ących maszyn i maszyny i urz ądzenia urz ądze ń ogółem % ci ągniki 398 14,28 442 samochody osobowe 1 307 46,88 1410 ci ęŜ arowo -osobowe do 2 ton 57 2,04 64 samochody ci ęŜ arowe 30 1,08 66 przyczepy 79 2,83 112 kombajny zbo Ŝowe 17 0,61 20 kombajny ziemniaczan e 4 0,14 4 silosokombajny 2 0,07 2 rozrzutniki obornika 86 3,08 90 kosiarki ci ągnikowe 130 4,66 131 kopaczki do ziemniaków 75 2,69 75 sadzeniarki do ziemniaków 80 2,87 80 opryskiwacze 62 2,22 63 dojarki bankowe 24 0,86 26
Melioracje: Urz ądzenia melioracji szczegółowych (wg danych Wojewódzkiego Zarz ądu Melioracji i Urz ądze ń Wodnych) przedstawiaj ą si ę nast ępuj ąco:
Lp. Miejscowo ść Powierzchnia w ha Długo ść % ogólny rowów powierzchni melioracyjnyc ogółem zdrenowana h w m ogółem w tym grunty 1. Broszkowice 118 - orne - 300 - 2. Babice 666 40 40 9080 6,0 3. Brzezinka 658 73 22 11 393 11,1 4. P. ławy 268 182 134 5716 67,9 5. Harm ęŜ e 450 47 27 6331 10,4 6. Rajsko 706 - - 2500 - 7. Grójec i Łazy 1591 553 540 11 757 34,8 8. Zaborze 602 118 118 2543 19,6 9. Por ęba Wielka 1028 642 613 14680 62,5 10. Włosienica 668 293 280 6830 43,9 11. Stawy Monowskie 360 107 61 5230 29,7 12. Dwory II 303 - - - - Gmina O świ ęcim 7447 2055 1835 76360 27,6
68 Zmiana Studium uwarunkowa ń i kierunków zagoaspodarowania przestrzennego gminy O świ ęcim
Wysoki poziom wód gruntowych na wi ększo ści terenów gminy oraz inten-sywna hodowla ryb w 122 stawach, wymagała budowy sieci rowów melioracyjnych oraz drena Ŝu podmokłych obszarów. Obecnie w gestii Gminnych Spółek Wodnych, nad którymi nadzór sprawuje Starostwo Powiatowe w O świ ęcimiu, znajduje si ę 2055 ha gruntów zdrenowanych, w tym 1835 ha gruntów ornych i ponad 76 km rowów melioracyjnych. Łącznie na terenie gminy zostało zdrenowanych 27,6 % powierzchni, przy czym najwi ęcej we wsiach Pławy i Por ębie Wielkiej. We wsiach Broszkowice i Dwory II nie ma terenów zdrenowanych, a w Balicach i Harm ęŜ ach obszary te nie przekraczaj ą 10% ogólnej powierzchni wsi.
5.2. Uwarunkowania rozwoju nierolniczej działalno ści gospodarczej
5.2.1. Rodzaje działalno ści
Na obszarze gminy działa wiele ró Ŝnych przedsi ębiorstw, firm i zakładów o bardzo zró Ŝnicowanym profilu działalno ści. Od 1989 do III kw. 1999 roku zostało zarejestrowanych 1530 podmiotów gospodarczych. Średnio na przestrzeni tych lat rejestrowane były rocznie 153 firmy (od 124 w 1997 r. do 188 w 1998 r.). Obecnie na terenie gminy działaj ą 782 firmy. W układzie sektorowym udecydowanie przewa Ŝaj ą firmy prywatne - 97,4%, zwłaszcza osób fizycznych. Wśród innych działalno ści, w ostatnich latach zaznacza si ę wzrost rejestracji spółek prawa handlowego oraz stowarzysze ń i organizacji społecznych. W sektorze publicznym, którego udział wynosi jedynie 2,6%, najwi ększy udział maj ą jednostki bud Ŝetowe, pa ństwowe i komunalne.
Podmioty gospodarcze zarejestrowane w układzie sektorów (wg Komputerowego Banku Danych Lokalnych BDL 1997, GUS 1998): Sektor gospodarki 1994 1995 1996 1997 publiczny ogółem 27 6 15 16 jednostki bud Ŝetowe pa ństwowe i 2 3 2 3 prywatny ogółem 514 568 662 592 osoby fizyczne 451 496 562 483 spółki prawa handlowego 8 9 15 17 spółki z udziałem kapitał u zagranicznego 1 3 7 8 spółdzielnie 4 4 4 4 fundacje - - 1 1 stowarzyszenia i organizacje społeczne 3 3 5 10 Razem 541 574 677 608
Prowadzona działalno ść gospodarcza klasyfikowana jest w dwunastu, na siedemna ście sekcji EKD (europejskiej klasyfikacji działalno ści). Oznacza to, Ŝe wachlarz działalno ści jest do ść bogaty. Dominuje: • handel i naprawy - 38,0%, • działalno ść produkcyjna -12,5%, • transport i ł ączno ść -10,7%.
Rodzaje działalno ści według EKD (Komputerowy Bank Danych Lokalnych BDL 1997, GUS 1998):
69 Zmiana Studium uwarunkowa ń i kierunków zagoaspodarowania przestrzennego gminy O świ ęcim
Rodzaj działalno ści Sekcja 1994 1995 1996 1997 EKD rolnictwo, łowiectwo, le śnictwo A 15 14 16 10 działalno ść produkcyjna D 64 81 86 76 budownictwo F 71 77 88 69 handel i naprawy G 219 244 257 231 hotele i restauracje H 24 24 24 21 transport, składowanie i ł ączno ść I 53 51 65 65 po średnictwo finansowe J 1 5 6 16 obsługa nieruchomo ści i firm K 20 20 51 48 administracja publiczna i obrona narodowa L 1 1 1 1 edukacja M 12 3 18 19 ochrona zdrowia i opieka socjalna N 11 5 8 12 pozostała działalno ść usługowa, komunalna, O 44 43 51 40 socjalna i indywidualna
Do podmiotów gospodarczych o du Ŝym znaczeniu, działaj ących na terenie gminy nale Ŝy zaliczy ć nast ępuj ące jednostki (uwzgl ędniono tu równie Ŝ podmioty zajmuj ące si ę działalno ści ą rolnicz ą oraz jednostki gospodarki komunalnej): • "POLINOWA" S. A., Brzezinka 5 - produkcja papy, • Krakowskie Zakłady Eksploatacji Kruszywa S.A. Rajsko, • PLANTPOL Spółka z o.o. Zaborze, • Spółdzielnia Inwalidów "SMECH" Babice, • Fabryka Maszyn i Urz ądze ń "OMAG" Spółka z o.o. Brzezinka, • Przedsi ębiorstwo Produkcji i Hodowli Ryb Słodkowodnych w Krakowie Sp. z o.o. Grojec, • Spółdzielnia Rolniczo-Handlowa "Samopomoc Chłopska" Piekarnia - Rajsko, • ROW Zakład Gazowniczy Rozdzielnia Gazu Zaborze, • Przedsi ębiorstwo Usługowo-Handlowe "EKO-KOMBID" S.C. Włosienica -zbiórka surowców wtórnych i odpadów, • "WAWROSZ" S.C. "OPEL" Babice, • "WEKTOR" Spółka z o.o. "RENAULT" Babice, • „Nijka" Sp. z o.o. Produkcja Mebli i Wyrobów Metalowych, Sprzeda Ŝ Tarcicy w Rajsku.
Ponadto intensywna działalno ść produkcyjna prowadz ą: piekarnie w Grojcu, masarnie w Por ębie Wielkiej, Brzezince i w Babicach.
Pozostałe 752 podmioty gospodarcze działaj ące na terenie gminy prowadz ą działalno ść w nast ępuj ących sektorach: Lp Miejscowo ść Gastrono- Usługi Produkcja Inne Razem mia i handel transporto- materiałów we i samo- budowla- chodowe nych, usługi budowlane 1 Broszkowice 13 3 12 6 34 2 Babice 46 28 23 12 109 3 Brzezinka 45 19 29 25 118
70 Zmiana Studium uwarunkowa ń i kierunków zagoaspodarowania przestrzennego gminy O świ ęcim
4 Pławy 1 1 1 1 4 5 Harm ęŜ e 7 2 4 2 15 6 Rajsko 29 15 15 16 75 7 Grojec 69 31 30 25 155 8 Zaborze 44 23 29 30 126 9 Łazy 1 - - - 1 10 Por ęba Wielka 18 3 11 8 40 11 Włosienica 23 17 10 4 54 12 Stawy Monowskie 3 - 2 1 6 13 Dwory II 3 2 1 1 7 Ogółem 302 144 167 131 744 *brak lokalizacji dla 8 podmiotów
Najwi ęcej firm jest zarejestrowanych: w Grojcu - 20,8%, Zaborzu - 16,9%, Brzezince - 15,9% i Babicach - 14,6%. Najmniejsza atrakcyjno ść dla lokalizacji firm wyst ępuje w Łazach , Pławach, Dworach II i Stawach Monowskich, co spowodowane jest ich poło Ŝeniem, warunkami fizjograficznymi oraz zł ą dost ępno ści ą komunikacyjn ą. W profilu działalno ści dominuje handel i gastronomia - 40,6%, produkcja materiałów budowlanych i ró Ŝnego typu usługi budowlane - 22,4% oraz transport i usługi motoryzacyjne - 19,4%. Oznacza to m.in., Ŝe w gminie istnieje du Ŝe zapotrzebowanie na tego rodzaju usługi. Pod wzgl ędem ilo ści, rodzaju i kompleksowo ści usług dominuj ą wsie: Grojec, Zaborze, Brzezinka i Babice.
5.2.2. Przyrodniczo-gospodarcze uwarunkowania rozwoju działalno ści gospodarczej
W ocenie uwarunkowa ń rozwoju działalno ści gospodarczej istotn ą rol ę odgrywaj ą te czynniki, które pozwalaj ą wskaza ć tereny o dogodnych warunkach rozwoju: warunki fizjograficzne terenu, ze szczególnym uwzgl ędnieniem jego ukształtowania; najkorzystniejsze s ą tereny płaskie lub prawie płaskie o dobrych warunkach hydrogeologicznych, warunki obsługi komunikacyjnej; wymagane s ą tereny o łatwym dost ępie do głównych ci ągów komunikacyjnych, warunki wyposa Ŝenia terenu w niezb ędn ą dla danej działalno ści infrastruktur ę techniczn ą, stabilne i bliskie rynki zbytu, o małej konkurencyjno ści, wykwalifikowana siła robocza, wielko ść i kształt działek oraz stan własno ści terenu.
DąŜą c do mo Ŝliwie bezkolizyjnego "wpisania" tej funkcji w cało ść przestrzennej struktury gminy, w ocenie nale Ŝy te Ŝ uwzgl ędnia ć poło Ŝenie potencjalnych terenów działalno ści gospodarczej w stosunku do terenów o innych funkcjach: mieszkaniowych, usługowych, wypoczynkowych, a zwłaszcza w stosunku do terenów, które powinny by ć chronione ze wzgl ędów przyrodniczych, krajobrazowych czy kulturowych.
71 Zmiana Studium uwarunkowa ń i kierunków zagoaspodarowania przestrzennego gminy O świ ęcim
5.3. Uwarunkowania rozwoju funkcji turystyczno-wypoczynkowej
Na obszarze gminy, z uwagi na ukształtowanie i zasoby środowiska przyrodniczego nie ma terenów atrakcyjnych, które skupiałyby ruch turystyczny - rekreacyjny. Małe deniwelacje, niska lesisto ść , zanieczyszczenie rzek oraz obecno ść w bezpo średnim s ąsiedztwie wielkiego przemysłu, nie stwarza dogodnych warunków do rozwoju turystyki pobytowej i weekendowej. Istniej ą jednak szans ę rozwoju turystyki krajoznawczej, a tak Ŝe zorganizowania bliskiego wypoczynku mieszka ńców miasta O świ ęcimia i gminy. Szans ę t ę stwarzaj ą: o obiektów i zespoły o walorach kulturowych, architektoniczno-krajobrazowych i poło Ŝone w ich otoczeniu pomniki przyrody, o kompleksy stawów rybnych poło Ŝonych w 8 wsiach gminy, które przy odpowiednim zagospodarowaniu mog ą sta ć si ę atrakcyjnymi terenami dla w ędkarzy, o zespoły przyrodniczo-krajobrazowe, takie jak: rezerwat " śaki" poło Ŝony we wsi Dwory II oraz projektowany rezerwat "Stare Wi ślisko" we wsi Brzezinka i Babice, o dolina Wisły i Soły, interesuj ąca pod wzgl ędem przyrodniczym i krajobrazowym.
Udost ępnienie tych terenów i obiektów wymagałoby utworzenia systemu ście Ŝek turystycznych, z preferencjami dla turystyki rowerowej, w powi ązaniu z projektowanym szlakiem rowerowym, który prowadziłby wzdłu Ŝ Wisły od Krakowa po O świ ęcim i dalej - wzdłu Ŝ Soły do K ęt i Por ąbki. Mo Ŝliwe byłoby te Ŝ urz ądzenie dróg dla turystyki konnej (jazda wierzchem, pojazdy konne). Urz ądzenia na terenie gminy O świ ęcim stanowiłyby wi ęc cz ęść kompleksowego zagospodarowania terenów doliny Wisły i Soły. Realizacja takiego programu wymaga budowy szeregu urz ądze ń infrastruktury towarzysz ącej: ście Ŝek, mostów, kładek, punktów obsługi turystów z baz ą noclegow ą, gastronomiczn ą, sanitariatami itd. Uzasadnione te Ŝ byłoby urz ądzenie ście Ŝek dydaktycznych udost ępniaj ących wybrane obiekty przyrodnicze i kulturowe; taki sposób udost ępnienia stanowi cenn ą form ę edukacji, zwłaszcza dzieci i młodzie Ŝy. Na terenie gminy nie wyst ępuje budownictwo letniskowe, brak te Ŝ urz ądzonych miejsc wypoczynku, urz ądze ń do zabaw dzieci ęcych, urz ądzonych miejsc pla Ŝowania i kąpielisk. Całkowicie inny charakter ma turystyka zwi ązana z przyjazdami na teren byłego obozu koncentracyjnego, pomnika martyrologii narodów z okresu II wojny światowej - obecnie Pa ństwowego Muzeum O świ ęcim - Brzezinka. Mamy tu do czynienia zarówno z licznymi, zorganizowanymi grupami wycieczkowymi, jak i z przyjazdami indywidualnymi z terenu kraju i z zagranicy. Corocznie przyje ŜdŜa tu około pół miliona turystów.
Na obszarze gminy działa jeden turystyczny obiekt noclegowy - Dom Noclegowy w Brzezince (ul. Sportowa 9). Sposób jego funkcjonowania charakteryzuje poni Ŝsze zestawienie: Rok Obiekty Miejsca noclegowe Korzysta - -jacy Udzielone - z noclegów ogółem w tym całoroczne - noclegi 1995 1 30 30 307 3008 1996 1 30 - 30 348 2414 1997 1 30 30 506 x
72 Zmiana Studium uwarunkowa ń i kierunków zagoaspodarowania przestrzennego gminy O świ ęcim
6. UWARUNKOWANIA ROZWOJU FUNKCJI OSADNICZEJ
6.1. Stosunki ludno ściowe
6.1.1. Stan zaludnienia i dynamika rozwoju ludno ści
Wielko ść zaludnienia na obszarze gminy O świ ęcim w ostatnich latach kształtowała si ę nast ępuj ąco (wg danych GUS i Urz ędu Gminy): Rok Powierz- Ludno ść Kobiety chnia w na 100 km 2 ogółem męŜ czy źni kobiety na 1 km 2 męŜ czyzn
1995 74 15305 7585 7720 207 102 1996 74 15499 7672 7827 208 103 1997 74 15652 7740 7912 212 102 1998 74 15511 x x 209 x 1999 74 15547 x x 210 x
Przyrost ludno ści w ostatnich latach nie przekroczył 1%, przy czym wyst ępuje niewielka przewaga liczby kobiet. W poszczególnych wsiach w gminie O świ ęcim, liczba ludno ści przedstawia si ę nast ępuj ąco (wg danych Urz ędu Gminy z 1988 r.):
Lp Wsie Liczba ludno ści 1 Broszkowice 547 2 Babice 1702 3 Brzezinka 2193 4 Pławy 327
5 Harm ęŜ e 576
6 Rajsko 1270
7 Zaborze 2163 8 Por ęba Wielka 1714 9 Włosienica 1389 10 Grojec 2729 11 Łazy 390 12 Stawy Monowskie 310 13 Dwory II 336 - Razem 15646
W siedmiu najwi ększych wsiach: Babicach, Brzezince, Rajsku, Zaborzu, Porębie Wielkiej, Włosienicy i Grojcu, Ŝyje 83 % ludno ści gminy.
Ludno ść gminy według wieku (na postawie danych GUS i Urz ędu Gminy): Ludno ść w wieku: Liczba ludno ści w latach: 1996 % 1997 % 1999 % przedprodukcyjnym 4186 27 4142 26 4083 26 produkcyjnym 9 107 57 9264 60 9210 60
73 Zmiana Studium uwarunkowa ń i kierunków zagoaspodarowania przestrzennego gminy O świ ęcim
poprodukcyjnym 2206 16 2246 14 2254 14 Razem 15499 100 15652 100 15511 100
W gminie O świ ęcim zwraca uwag ę stosunkowo wysoki procent osób w wieku produkcyjnym. Ruch naturalny ludno ści (wg danych GUS i Urz ędy Gminy) ilustruj ą poni Ŝsze tabele.
1) w liczbach bezwzgl ędnych: Rok Mał Ŝeństwa Urodzenia Zgony Ŝywe ogółem w tym Przyrost niemowl ąt naturalny 1995 83 180 133 3 47 1996 66 184 148 4 36 1997 x 167 134 x 33 1998 x 166 109 x 57
1) na 1000 ludno ści: Rok Mał Ŝeństwa Urodzenia Zgony Ŝywe ogółem w tym Przyrost niemowl ąt naturalny 1995 5,5 11,8 8,7 x 3,1 1996 4,3 12,0 9,7 x 2,3 1997 x 10,5 8,7 x 1,8 1998 x x x x x
Gmina O świ ęcim wyró Ŝniała si ę w b. województwie bielskim (obok gminy Wilamowice) znacznym dodatnim saldem migracji ludności; wi ększo ść gmin wiejskich miała saldo ujemne.
Zjawiska migracyjne charakteryzuje poni Ŝsze zestawienie (wg danych GUS i Urz ędu Gminy): Rok Napływ Odpływ Saldo ogółem z miast ze wsi z zagra ogółem do na zagra- migra- nicy miast wie ś nic ę cji 1995 192 119 71 2 140 76 64 - 52 1996 264 191 73 - 159 106 52 1 105 1997 259 x x x 159 x x x 100 1998 282 x x x 132 x x x 150
6.1.2. Zatrudnienie
Liczba pracuj ących w zawodach pozarolniczych, w układzie sekcji EKD - Europejskiej Klasyfikacji Działalno ści, wg danych GUS) przedstawia si ę nast ępuj ąco:
74 Zmiana Studium uwarunkowa ń i kierunków zagoaspodarowania przestrzennego gminy O świ ęcim
1) w liczbach bezwzgl ędnych:
Rok Ogółem Przemysł Budow- Handel i transport Edukacja Ochrona o-ogółem nictwo naprawy składowa zdrowia i m-me Ŝcz. nie, opieka łączno ść społeczna 1995 o- 1714 703 45 150 63 197 226 m - 803 425 45 94 10 27 20 1996 o- 1884 774 176 125 105 188 244 m - 937 468 84 14 80 25 23 1997 o- 2046 852 205 156 x x x m - x x x x x x x
2) w procentach:
Rok Ogółem Przemysł Budow- Handel i transport Edukacja Ochrona o-ogółem nictwo naprawy składowa zdrowia i m-me Ŝcz. nie, opieka łączno ść społeczna 1995 o- 1714 41,0 2,7 7,6 3,7 11,5 13,2 m- 803 52,9 5,7 11,7 1,2 3,4 2,5 1996 o- 1884 41,1 9,3 3,6 6,6 9,9 13,0 m- 937 49,5 18,0 1,5 8,6 2,7 2,2 1997 o - 2046 41,6 10,0 7,6 x x x m - x x x x x x x
Przyjmuj ąc, Ŝe około 48 % mieszkańców gminy jest czynnych zawodowo, liczba ich mie ści si ę w granicach 7 130 do 7440 osób. Wynika st ąd, Ŝe na terenie gminy, w wy Ŝej wymienionych - nierolniczych sektorach gospodarki narodowej zatrudnionych jest około 28 % osób zawodowo czynnych. Z kolei, wg danych GUS, zatrudnienie w rolnictwie i w łowiectwie, w 1996 r. wynosiło 222, a w roku 1997 -262 osoby; nale Ŝy rozumie ć, Ŝe jest to liczba osób, dla których rolnictwo i łowiectwo (w danym przypadku zwi ązane z gospodark ą rybn ą) stanowi zasadnicze źródło utrzymania. Stanowi to około 3,5 % zawodowo czynnych mieszka ńców gminy. Wynika z tego, Ŝe na obszarze gminy znajduje zatrudnienie zaledwie około 1/3 zawodowo czynnych jej mieszka ńców. Nale Ŝy wnioskowa ć, Ŝe pozostała cz ęść , za wyj ątkiem grupy bezrobotnych licz ącej wg Rocznika Statystycznego GUS z 1997 465 osób (około 6 % zawodowo czynnych), jest zatrudniona na terenie miasta O świ ęcimia b ądź innych sąsiaduj ących gmin (Brzeszcze, Libi ąŜ , Chełmek i inne). Dawałoby to liczb ę około 4,5 ty ś. mieszka ńców gminy, zatrudnionych poza jej obszarem. Oznaczałoby to, Ŝe gmina O świ ęcim, pod wzgl ędem ekonomicznym jest silnie uzale Ŝniona od obszarów s ąsiaduj ących; poziom Ŝycia jej mieszka ńców zale Ŝy w ogromnej mierze od funkcjonowania i koniunktury w s ąsiaduj ących o środkach przemysłowo usługowych.
6.2. Osadnictwo
6.2.1. Układ przestrzenny gminy
Charakterystyczn ą cech ą przestrzennego układu osadnictwa w gminie O świ ę-cim jest bezpo średnie powi ązanie z miastem wsi poło Ŝonych w zachodniej i południowo zachodniej cz ęś ci gminy przy minimalnych powi ązaniach wzajemnych (Broszkowice, Babice, Brzezinka,
75 Zmiana Studium uwarunkowa ń i kierunków zagoaspodarowania przestrzennego gminy O świ ęcim
Harm ęŜ e, Rajsko, Zaborze). Wsie: Grójec i Łazy, maj ące w zasadzie charakter przysiółka ci ąŜą cego do Grojca, kontaktuj ą si ę z miastem za po średnictwem drogi prowadz ącej przez wie ś Zaborze lub Por ębę Wielk ą. Wsie poło Ŝone w południowo wschodniej cz ęś ci gminy (Por ęba Wielka, Włosienica i Stawy Monowskie) s ą poło Ŝone wzdłu Ŝ jednej drogi prowadz ącej do miasta. W najbardziej niekorzystnej sytuacji komunikacyjnej jest wie ś Dwory II, poło Ŝona pomi ędzy Wisł ą a terenami przemysłowymi i stawami, kontaktuj ąca si ę z miastem i pozostał ą cz ęś ci ą gminy za po średnictwem drogi prowadz ącej do Stawów Monowskich. W wi ększo ści wsi, zwłaszcza wsi wi ększych, wyst ępuj ą wyra źne skupienia zabudowy, ze zgrupowaniami urz ądze ń usługowych - obok peryferyjnie poło Ŝonych przysiółkowi zabudowy rozproszonej. Budynki mieszkalne wyst ępuj ą b ądź jako elementy zagród b ądź na działkach zabudowy jednorodzinnej. Z wyj ątkiem kilku zespołów zabudowy (np. na Zaborzu) działki zagrodowe i działki zabudowy jednorodzinnej wyst ępuj ą w przemieszaniu, w ró Ŝnych wzajemnych proporcjach. Cz ęść wsi wykazuje wyra źne tendencja przekształcania si ę na podmiejskie osiedla zabudowy jednorodzinnej lub ju Ŝ nosi ten charakter; dotyczy to zwłaszcza miejscowości o niewielkim areale rolnym (np. Broszkowice), poło Ŝonych najbli Ŝej miasta i dogodnie z nim powi ązanych W wi ększych wsiach daj ą si ę wyró Ŝni ć centralne cz ęś ci wsi, ze zgrupowaniami urz ądze ń usługowych. Jednak Ŝadna z tych wsi, z uwagi na brak ich wzajemnych powi ąza ń, nie ma predyspozycji by by ć głównym o środkiem usługowym i administracyjnym gminy; jest nim miasto Oświ ęcim, jako centrum omawianego układu osadniczego - miasta i gminy O świ ęcim. Ocen ę stanu ładu przestrzennego w Babicach, (rozumianego zgodnie z tre ści ą ustawy jako „takie kształtowanie przestrzeni, które tworzy harmonijn ą cało ść oraz uwzgl ędnia w uporz ądkowanych relacjach wszelkie uwarunkowania i wymagania funkcjonalne, społeczne, gospodarcze, środowiskowe, kulturowe oraz kompozycyjno estetyczne”), odniesiono do obszaru całego sołectwa, w zakresie terenów zabudowanych i niezabudowanych oraz terenów pozostałych, wyznaczaj ąc obszary zwane obszarami istniej ącej struktury wsi. W ramach tej analizy okre ślono w szczególno ści: 1) obszary A – współczesnej urbanizacji podmiejskiej, o g ęstej zabudowie w tym: obszary A1 – podmiejskie jednorodne - o co najmniej średnich walorach estetycznych i uŜytkowych i układzie zabudowy wzdłu Ŝ głównych ulic i dróg, lokalnie mog ące wymaga ć modernizacji, przekształce ń, wymiany, uzupełnienia, obszary A2 – podmiejskie niejednorodne – o niskich walorach estetycznych i u Ŝytkowych, bez wyra źnego układu zabudowy, które powinny ulec przekształceniom, jednak Ŝe z powodu du Ŝego zag ęszczenia mo Ŝe si ę to okaza ć niemo Ŝliwe, 2) obszary B – wiejskie, w tym: obszary B1 – o lu źnej zabudowie - wymagaj ące lokalnie przekształce ń, wymiany, uzupełnienia, obszary B2 – niezabudowane - wymagaj ące zachowania.
Rozmieszczenie tych obszarów przedstawiono na rycinie poni Ŝej:
76 Zmiana Studium uwarunkowa ń i kierunków zagoaspodarowania przestrzennego gminy O świ ęcim
6.2.2. Zabudowa mieszkaniowa
Zasoby i sytuacj ę mieszkaniow ą w gminie O świ ęcim charakteryzuj ą nast ępuj ące dane:
Rok Mieszkania Izby Pow. u Ŝ. Przeci ętna mieszka ń pow. liczba osób na: w m 2 mieszka ń na 1 osob ę mieszkanie izb ę w m 2 1995 3945 15928 320 364 21,3 3,81 0,94
1996 3982 16132 326 592 21,5 3,82 0,94
1997 4031 25306 404 897 26,4 4,00 0,60
W wy Ŝej wymienionych latach w gminie oddawano do u Ŝytku od 30 do około 50 mieszka ń rocznie; były to wył ącznie mieszkania budowane przez osoby prywatne. W sektorze publicznych nie oddano w tym czasie do u Ŝytku Ŝadnego mieszkania.
Liczb ę nowych, oddanych do u Ŝytku mieszka ń i izb oraz wielko ść powierzchni uŜytkowej nowych mieszka ń (PUM) przedstawia poni Ŝsze zestawienie: Rok Mieszkania Izby PUM w m 2 Przeci ętna PUM w m 2 1995 31 169 3922 126
1996 37 204 6228 168 1997 49 x x x
Na uwag ę zasługuje tu du Ŝa przeci ętna powierzchnia u Ŝytkowa nowych mieszka ń, zbli Ŝona do wielko ści wyst ępuj ących w miejscowo ściach o funkcjach turystycznych (Ustro ń - 167, Kalwaria Zebrzydowska - 163, Wadowice - 146 i inne). Wskazuje to na poziom warunków zamieszkania, który jest akceptowany przez mieszka ńców gminy jako prawidłowy; nie jest te Ŝ wykluczone, Ŝe mieszkania w omawianych, nowych domach s ą budowane jako dwupokoleniowe, dla dwóch lub trzech, wzgl ędnie samodzielnych rodzin. Mo Ŝna te Ŝ przypuszcza ć, Ŝe niektóre pomieszczenia rejestrowane obecnie jako mieszkalne b ędą wykorzystywane na cele działalno ści gospodarczej.
77 Zmiana Studium uwarunkowa ń i kierunków zagoaspodarowania przestrzennego gminy O świ ęcim
W wyniku budowlanej działalno ści mieszka ńców gminy, zaznaczył si ę przyrost liczby mieszka ń, izb i powierzchni u Ŝytkowej mieszka ń. Zwi ększyła si ę te Ŝ powierzchnia mieszka ń w przeliczeniu na jedn ą osob ę, przy jednoczesnym zmniejszeniu si ę wska źnika liczby osób na izb ę. Mogłoby to wskazywa ć na ogóln ą popraw ę warunków zamieszkania; jednak jak wiadomo, dotyczy to głównie nowo wybudowanych obiektów i - ewentualnie - niektórych rozg ęszczonych dzi ęki temu mieszka ń w starych zasobach. Jednak warunki zamieszkania w zasadniczej cz ęś ci istniej ących zasobów mieszkaniowych nie zmieniaj ą si ę w sposób istotny.
6.2.3. Zabudowa i urz ądzenia usług oraz administracji
Poziom wyposa Ŝenia mieszka ńców gminy O świ ęcim w urz ądzenia usługowe nie jest w pełni zadowalaj ący; wg oceny mieszka ńców dotyczy to zarówno braków w zakresie poszczególnych rodzajów urz ądze ń usługowych - zwłaszcza wyspecjalizowanych usług handlowych, rzemie ślniczych oraz usług publicznych, w tym z zakresu ochrony zdrowia ze słu Ŝba specjalistyczn ą, z zakresu kultury i innych), jak i dost ępno ści tych usług. W ostatnim dziesi ęcioleciu sytuacja w tym zakresie nieco si ę po-prawiła, głównie w zakresie wyposa Ŝenia w usługi handlowe i rzemie ślnicze w wyniku indywidualnej działalno ści gospodarczej.
W gminie wyró Ŝniaj ą si ę zgrupowania urz ądze ń usługowych we wsiach: • poło Ŝonych w północno zachodniej cz ęś ci gminy: w Babicach i Brzezince, • poło Ŝonych w południowo zachodniej i południowej cz ęś ci gminy: w Rajsku i w Grójcu, • poło Ŝonych w południowo wschodniej cz ęś ci gminy: w Por ębie Wielkiej i Włosienicy. Do najgorzej wyposa Ŝonych w urz ądzenia usługowe nale Ŝą najmniejsze wsie gminy: Broszkowice, Pławy, Łazy, Stawy Monowskie, Dwory II. Słabo wyposa Ŝona jest te Ŝ wie ś Zaborze, lecz z racji jej poło Ŝenia w stosunku do miasta Oświ ęcimia - mieszka ńcy tej wsi mog ą korzysta ć z miejskich urz ądze ń usługowych.
Rozmieszczenie poszczególnych rodzajów urz ądze ń przedstawiaj ą poni Ŝsze zestawienia: Zestawienie 1: Wsie szkoły boiska ośrodki apteki domy Biblio - Remizy (S) sporto- zdrowi (A) ludowe teki stra Ŝy przedsz we (B) a domy (DL) (B), po Ŝarne kola (P) boiska (Z) pomocy punkt j (R) szkoły przy- punkty społecz- y bibl. średnie szkolne lekar- nej (Dp) (Bp) (S śr) (Bs) skie
Broszkowice ------R Babice S, P Bs Z - DL Bp - Brzezinka S, P B, Bs - - - Bp R Pławy - - - - DL - - Harm ęŜ e S, P B,Bs - - - - R Rajsko s, P B,Bs - Dp - - R Sśr Zaborze P B - - - - - Por ęba Wielka S, P B, Bs - - DL Bp R Włosienica S, P B Z - - Bp R
78 Zmiana Studium uwarunkowa ń i kierunków zagoaspodarowania przestrzennego gminy O świ ęcim
Grójec, Stawy S, P B. Bs z - DL B R Groj. S filia Łazy ------Stawy Monowskie - - - - - Bp R Dwory II - - - - DL - R
Zestawienie 2: Wsie ko ścioły (K) cmentarze usługi stacje poczta urz ędy para- (Ck- ko- z zakr. paliw fialne (Kp) munalny (P) banko - (Sp) Cp- para- wo ści fialny) (Ba ) Broszkowice - - - - - Babice - - - Ba - Sp Brzezinka Kp - - - - Pławy - - - - Harm ęŜ e Kp - - - - Rajsko Kp Ck - - - Zaborze - - - - - Por ęba Wielka Kp Cp - - - Włosienica Kp Cp P - - Grójec K,Kp Ck P - - Łazy - - - - - Stawy Monowskie - - - - - Dwory II - - - - - Uwaga: w powy Ŝszych zestawieniach nie uwzgl ędniono usług z zakresu handlu, rzemiosła i gastronomii.
Wybrane informacje szczegółowe Oświata i wychowanie: Szczegółowa charakterystyka bazy o światowej przedstawia si ę nast ępuj ąco:
Szkoły podstawowe - zestawienie zbiorcze: Rok Szkoły Szkoły Uczniowie Absolwenci ogółem w tym filialne ogółem w tym ogółem w tym dla mło- młodzie Ŝy młodzie Ŝy dzie Ŝy 1995/96 8 8 - 1567 1567 176 176 1996/97 8 8 - 1606 1606 173 173 1997/98 8 8 - 1637 1637 x x
Szkoły podstawowe w poszczególnych wsiach: izby praco - miejsc pow. pow. liczba Rok remon Remon Syste lekcyjne wnie dydak dydak uŜytk kond. budo- kapit. t m t. t.w m 2 w m 2 . wy bie Ŝ. grzew - czy Babice 7 5 300 850 1514 2 1970 1998 1994 co-gaz Brzezin - 8 1 6 598 684 2 1968 - 1999 co - ka węgiel, koks
79 Zmiana Studium uwarunkowa ń i kierunków zagoaspodarowania przestrzennego gminy O świ ęcim
Harme - 5 0 78 370 570 2 XIXw. x 1998 co -olej Ŝe Rajsko 8 1 170 411 1190 3 x 1994 - co-gaz Por ęba 6 3 250 420 x 2 XIXw. 1983 1998 co Wielka Włosie - 8 1 180 663 1413 3 1951 - 1998 co -gaz nica Grojec 10 1 270 550 1260 2 1991 - - 1999 co - 1996 węgiel Stawy 5 1 80 178 467 2 1959 1996 - co - Groj. węgiel
Władze gminy przywi ązuj ą du Ŝą uwag ę do poprawy warunków nauki w szkołach. Systematycznie prowadzone s ą remonty, dobudowano nowe skrzydło do szkoły w Grójcu, zbudowano równie Ŝ sale gimnastyczn ą przy szkole podstawowej we Włosienicy. Szkoła podstawowa w Rajsku mie ści si ę obecnie w wyremontowanym i zaadaptowanym dawnym budynku biurowym, odkupionym przez gmin ę po Zakładzie Elementów Budowlanych (mie ści si ę tam te Ŝ Społeczne Liceum Ogólnokształc ące, Gminny Zespól Ekonomiczno Administracyjny Szkół i Przedszkoli samorz ądowych oraz Gminny O środek Pomocy Społecznej).
Liczba dzieci obj ętych obowi ązkiem szkolnym, w poszczególnych wsiach, przedstawia si ę nast ępuj ąco: Wie ś Rok szkolny 1997/98 Rok szkolny 1998/99 Babice (+ Broszkowice) 196 + 58 192 + 64 Brzezinka 283 281 Harm ęŜ e (+ Pławy) 118 114 Rajsko 176 168 Por ęba Wielka 227 230 Włosienica (+Stawy 194 + 26 183 + 37 Monowskie) Grójec (+ Łazy) 356 352 Stawy 57 58 Dwory II Zaborze Razem 1691 1 679
Przedszkola: Na obszarze gminy istnieje 8 przedszkoli samorz ądowych, do których ucz ęsz-cza ł ącznie około 450 dzieci. W ostatnich latach gmina przeprowadziła modernizacje przedszkoli w Zaborzu, Por ębie Wielkiej, Rajsku oraz remont kapitalny przedszkola w Grojcu. Sytuacje w zakresie wychowania przedszkolnego ilustruje poni Ŝsze zestawienie:
Rok Placówki Oddziały Miejsca Dzieci Nauczyciele 1995 8 20 420 454 31 1996 8 19 422 456 33 1997 7 x x 424 31
Szkolnictwo ponadpodstawowe:
80 Zmiana Studium uwarunkowa ń i kierunków zagoaspodarowania przestrzennego gminy O świ ęcim
W zakresie szkolnictwa ponadpodstawowego, na obszarze gminy O świ ęcim działa liceum ogólnokształc ące w Rajsku (dawniej pa ństwowe, obecnie społeczne). Jego charakterystyk ę przedstawiono w postaci zestawienia:
Rok szkolny Szkoły Pomiesz- Oddziały Uczniowie Absolwenci Nauczyciele czenia 1995/96 - pa ństw. 1 12 13 303 49 14 - niepa ństw. 1 12 6 84 22 9 1996/97 - pa ństw. x x x x x x - niepa ństw. 1 13 5 71 23 6
Wśród uczniów Liceum przewa Ŝaj ą dziewcz ęta ( średnio - około 70 % ogólnej liczby uczniów). Obecnie przy liceum funkcjonuje te Ŝ filia wy Ŝszej uczelni technicznej. Na terenie gminy działa średnia szkoła zawodowa, która, wg Rocznika Statystycznego GUS, w roku szkolnym 1996/97 miała 31 uczniów oraz 40 absolwentów. Znaczna cz ęść młodzie Ŝy z terenu gminy ucz ęszcza do szkół średnich na terenie miasta Oświ ęcimia (3 licea ogólnokształc ące, 12 szkół zawodowych średnich i policealnych oraz 6 szkół zawodowych niepełnych średnich o zró Ŝnicowanym profilu nauczania, szkoła artystyczna - muzyczna). Przej ęcie szkół przez gmin ę stanowi nie tylko zadanie finansowe i organizacyjne, lecz równie Ŝ pedagogiczne; powinno stanowi ć szans ę na popraw ę jako ści kształcenia i wychowania oraz na realizacj ę idei szkoły środowiskowej, zwi ązanej z Ŝyciem społeczno ści lokalnej.
Gmina jako organ prowadz ący: zakłada, prowadzi, przekształca i likwiduje publiczne przedszkola, szkoły podstawowe i placówki, ustalaj ąc plan sieci przedszkoli i szkół w uzgodnieniu z kuratorem o światy, odpowiada za działalno ść prowadzonych przez siebie przedszkoli, szkół i placówek, nadzoruje ich działalno ść finansow ą.
W zwi ązku z tym gmina, m.in. realizuje zadania inwestycyjne i przeprowadza remonty placówek o światowych oraz finansuje dowo Ŝenie i dojazdy dzieci do szkół. Sytuacj ę w zakresie o światy w momencie przejmowania przez gminy placówek oświatowych ocenia si ę ogólnie jako trudn ą, z uwagi na: niedostateczne środki finansowe na utrzymanie placówek, przy post ępuj ącej dekapitalizacji obiektów, zapó źnienia inwestycyjne, niedostosowan ą do potrzeb sie ć placówek, niskie zarobki pracowników o światy powoduj ące cz ęste odej ścia od zawodu wysoko kwalifikowanej kadry. W tych warunkach obraz o światy samorz ądowej nie mo Ŝe ulec szybkiej, radykalnej zmianie, zwłaszcza Ŝe środki finansowe przekazywane gminom umo Ŝliwiaj ą jedynie pokrycie niezb ędnych, bie Ŝą cych wydatków Dlatego gminy s ą zmuszone przeznacza ć własne środki na cele o światowe (w niektórych przypadkach o wysoko ści 45 - 65% bud Ŝetu gminy). Jednym z dylematów, przed którymi stan ęły samorz ądy, jest problem małych szkół. Utrwalił si ę pogl ąd, Ŝe w małej szkole trudno oczekiwa ć dobrych warunków kształcenia, a nakłady na te placówki s ą niewspółmiernie wysokie. Jednak wła śnie w takiej szkole jest łatwiej o indywidualizacj ę programów i metod nauczania. Utrzymanie ich jest wprawdzie kosztowne, lecz nie mniej kosztowna jest ich likwidacja. Wi ąŜ e si ę to m.in. z konieczno ści ą dowozu dzieci do szkół, co równie Ŝ powoduje okre ślone koszty. Nale Ŝy ponadto wzi ąć pod uwag ę, Ŝe w
81 Zmiana Studium uwarunkowa ń i kierunków zagoaspodarowania przestrzennego gminy O świ ęcim warunkach wiejskich obiekt szkolny spełnia ró Ŝnorodne zadania; jest nie tylko placówk ą oświatow ą, lecz o środkiem kultury i miejscem wiejskich zebra ń. Odr ębnym problemem s ą placówki wychowania przedszkolnego. W przedszkolach utrzymywanych z bud Ŝetu pa ństwa opłaty były symboliczne, a wiele dzieci korzystało z przedszkoli bezpłatnie. Obecne opłaty w granicach 30 - 100 zł stanowi ą barier ę dla cz ęś ci rodziców.
Sport: Na terenie gminy działa siedem Ludowych Zespołów Sportowych. Boiska sportowe istniej ą w nast ępuj ących wsiach: Brzezinka - nowy obiekt z zespołem boisk, trybunami, urz ądzeniami zaplecza (szatnie, prysznice, magazyn na sprz ęt), Grojec - boisko bez trybun, nowy obiekt zaplecza (szatnie, natryski), Harm ęŜ e - boisko z zapleczem w budynku gminnym (szatnie), Rajsku - boisko bez zaplecza, Włosienica - boisko z zapleczem w starym budynku (szatnie), Zaborze - nowy obiekt z zespołem boisk, trybunami, urz ądzeniami zaplecza (szatnie, prysznice, magazyn na sprz ęt).
W Por ębie Wielkiej - w trakcie budowy jest zespół boisk z zapleczem (o programie podobnym jak w Brzezince i Zaborzu). Oprócz w/w, istniej ą boiska przyszkolne.
Ochrona zdrowia i opieka społeczna: W gminie O świ ęcim funkcjonuj ą dwa o środki zdrowia: • w Grojcu - ośrodek mie ści si ę w Domu Ludowym; budynek pi ętrowy, z lat 70-tych (bez mieszkań słu Ŝbowych), • we Włosienicy - ośrodek zajmuje odr ębny, pi ętrowy budynek, z lat 70-tych; w budynku mieszcz ą si ę równie Ŝ mieszkania słu Ŝbowe
Istnieje te Ŝ jedna przychodnia; nie ma aptek ani punktów aptecznych. Mieszka ńcy gminy korzystaj ą z aptek, przychodni specjalistycznych oraz usług szpitala powiatowego w mie ście Oświ ęcimiu.
Personel słu Ŝby zdrowia przedstawia si ę nast ępuj ąco: Rok Lekarze Lekarze Piel ęgniarki Farmaceuci Poło Ŝne denty ści 1995 3 - 6 - - 1996 3 1 8 - - 1997 3 1 8 - -
Ponadto w Rajsku działa filia Miejskiego Szpitala w O świ ęcimiu. W zabytkowym budynku z II połowy XVIII wieku (Pałac Bobrowskich), poło Ŝonym w parku, prowadzony jest oddział szpitalny dla przewlekle chorych. Na terenie gminy w Rajsku funkcjonuj ą dwie placówki z zakresu opieki społecznej: • w neogotyckim pałacu z I połowy XIX wieku - Pa ństwowy Zakład Opieku ńczo- Leczniczy dla Dzieci,
82 Zmiana Studium uwarunkowa ń i kierunków zagoaspodarowania przestrzennego gminy O świ ęcim
• Fundacja Wioski Dzieci ęce „Maja" działaj ąca na rzecz sierot naturalnych i społecznych prowadzi budow ę domów rodzinnych wioski dzieci ęcej im. Janusza Korczaka dla około 90 dzieci (cz ęść została ju Ŝ zrealizowana).
Usługi z zakresu kultury: Domy kultury, kluby, świetlice: Na terenie gminy O świ ęcim istnieje 5 obiektów domów ludowych: Dom Ludowy w Babicach, nowy, pi ętrowy, mieszcz ący m.in. fili ę biblioteczn ą, kawiarni ę, bilard, z pomieszczeniami wykorzystywanymi i wynajmowanymi na ró Ŝnego rodzaju imprezy (w tym imprezy rodzinne), Dom Ludowy w Grojcu, nowy, pi ętrowy, mieszcz ący m.in. gminn ą bibliotek ę, z pomieszczeniami klubowymi i wykorzystywanymi i wynajmowanymi na ró Ŝnego rodzaju imprezy; przy Domu Ludowym w Grójcu działa zespół artystyczny Koła Gospody ń Wiejskich „Grojcaneczki", Dom Ludowy w Por ębie Wielkiej, mieszcz ący równie Ŝ fili ę biblioteczn ą, z pomieszczeniami wykorzystywanymi i wynajmowanymi na ró Ŝnego rodzaju imprezy, przy Domu Lodowym działa zespół artystyczny, Dom Ludowy w Pławach, wynajmowany na imprezy rodzinne, w zasadzie nie prowadz ący działalno ści, Dom Ludowy w Dworach II, nie prowadz ący działalno ści.
Zwyczajowo, w remizach stra Ŝy po Ŝarnej istniej ą świetlice, wykorzystywane jako sale zebra ń, sale kinowe, widowiskowe, sale imprez i zabaw.
Biblioteki publiczne: Na obszarze gminy O świ ęcim istnieje 6 placówek bibliotecznych, w tym: • Gminna Biblioteka Publiczna w Grojcu (w Domu Ludowym), • 5 filii bibliotecznych:
o w Babicach (w Domu Ludowym), o w Brzezince (w budynku gminnym, mieszcz ącym te Ŝ biura Zespołu Szkół Gminnych), o w Por ębie Wielkiej (w Domu Ludowym), o we Włosienicy (w remizie OSP), o w Stawach Monowskich (w remizie OSP).
Charakteryzuje je poni Ŝsze zestawienie: Rok Placówki biblioteczne Liczba lud- no ści na 1 ogółem biblioteki filie punkty bibl. placówk ę 1995 6 1 5 - 2551 1996 6 1 5 - 2583 1997 6 1 5 - 1977
Łączno ść : Na terenie gminy istniej ą dwie placówki pocztowe, stanowi ące filie o świ ęcimskiego urz ędu pocztowo telekomunikacyjnego: poczta w Grojcu (w budynku Domu Ludowego w starym budynku, placówka telekomunikacja - w nowym skrzydle dobudowanym do Domu Ludowego), poczta we Włosienicy (mieszcz ąca si ę w remizie stra Ŝy po Ŝarnej, w budynku z lat 70- tych).
83 Zmiana Studium uwarunkowa ń i kierunków zagoaspodarowania przestrzennego gminy O świ ęcim
Handel, gastronomia : Usługi z tego zakresu nie zostały uj ęte w zestawieniu zbiorczym, znajduj ącym si ę w pocz ątkowej cz ęś ci tego rozdziału. W ostatnich latach, sytuacja w omawianym zakresie wydatnie poprawiła si ę, głównie dzi ęki inicjatywie samych mieszka ńców gminy, podejmuj ących działalno ść gospodarcz ą (por informacje w rozdz. 5.2). Na terenie gminy funkcjonuje szereg podmiotów prowadz ących działalno ść w zakresie handlu i rzemiosł; działaj ą one na rzecz obsługi mieszka ńców poszczególnych wsi gminy.
Ochrona przeciwpo Ŝarowa : Na obszarze gminy istnieje 9 remiz Ochotniczej StraŜy Po Ŝarnej: w Broszkowicach, Brzezince, Harm ęŜ ach, Rajsku, Por ębie Wielkiej, Włosienicy (obiekt z lat 60-tych), Grójcu, Stawach Monowskich, Dworach II.
Inne urz ądzenia usługowe: Na terenie gminy nie istniej ą posterunki policji; gmina pod tym wzgl ędem obsługiwana jest przez miasto O świ ęcim Podobnie przedstawia si ę sytuacja w zakresie administracji publicznej z wyj ątkiem urz ędu gminy (nota bene usytuowanego na terenie miasta), administracji gospodarczej, s ądownictwa, instytucji finansowych i innych wyspecjalizowanych jednostek obsługi.
Obiekty sakralne i wyznaniowe: Na obszarze gminy istnieje sze ść parafii rzymsko katolickich, zwi ązanych z ko ściołami w Brzezince, Harm ęŜach, Rajsku, Por ębie Wielkiej, Włosienicy i Grójcu. Oprócz ww., w Grojcu istnieje te Ŝ stary ko ściół. Drewniane ko ścioły w Por ębie Wielkiej i w Grójcu (stary ko ściół) maj ą charakter zabytkowy. Istniej ą liczne kapliczki przydro Ŝne, niejednokrotnie równie Ŝ o warto ści zabytkowej. Szczególny charakter ma nowy zespół ko ścielno- klasztorny w Harm ęŜ ach-Centrum św. Maksymiliana Kolbego, na który składaj ą si ę: • ko ściół Niepokalanego Pocz ęcia NMP, • klasztor OO. Franciszkanów, • dom rekolekcyjno-pielgrzymkowy Misjonarek Niepokalanej - Ojca Kolbego, • ekspozycja stała, pn. „Klisze pami ęci - labirynty", przygotowana przez b. Wi ęź nia obozu Oświ ęcimskiego, M.Kołodzieja.
84 Zmiana Studium uwarunkowa ń i kierunków zagoaspodarowania przestrzennego gminy O świ ęcim
7. UWARUNKOWANIA ROZWOJU KOMUNIKACJI
7.1. Komunikacja kolejowa
Przez obszar gminy O świ ęcim przebiegaj ą 3 linie kolejowe: • Chrzanów - Oświ ęcim - Czechowice - Dziedzice, ze stacj ą kolejow ą w Oświ ęcimiu, • Oświ ęcim - Mysłowice ze stacj ą kolejow ą w O świ ęcimiu, • Oświ ęcim - Zator - Kraków ze stacjami kolejowymi w O świ ęcimiu, Dworach i Włosienicy.
Zachodnia i wschodnia cz ęść gminy jest obsługiwana przez komunikacj ę kolejow ą, natomiast południowa cz ęść gminy kontaktuje si ę z terenami zewn ętrznymi wył ącznie za pomoc ą sieci drogowej.
7.2. Komunikacja drogowa
7.2.1. Zmiany zachodz ące w komunikacji drogowej
Ogóln ą sytuacj ę w zakresie komunikacji drogowej w Polsce wpływaj ącą na sytuacj ę w gminie, mo Ŝna scharakteryzowa ć w nast ępuj ący sposób: • szybki wzrost wska źnika motoryzacji - na koniec 1997 roku zarejestrowano w gminie 200 samochody osobowe na 1000 mieszka ńców i 295 pojazdów na 1000, • mieszka ńców (wszystkie bez rowerów), przy rocznej dynamice wzrostu rz ędu a Ŝ 29%, • wprowadzanie do funkcjonowania transportu instrumentów gry rynkowej, • wzrost udziału zanieczyszcze ń transportowych w cało ści emitowanych zanieczyszcze ń, • wzrost liczby i ofiar wypadków komunikacyjnych, • spadek przewozów komunikacji zbiorowej, • dezintegracja techniczno-przestrzenna i taryfowa systemu transportowego (np. brak wspólnych taryf), • zmiana relacji kosztów komunikacji indywidualnej do zbiorowej na niekorzy ść tej ostatniej, • niekorzystny trend do rezygnacji z usług komunikacji zbiorowej pogł ębiany wysok ą cen ą biletów jednorazowych (stanowi ąca około 25% średniej płacy godzinowej) oraz relatywnie niski poziom cen paliw, • nadmiernie liberalne ustawodawstwo pozwalaj ące podejmowa ć działalno ść gospodarcz ą w zakresie usług przewozowych; w tym nierówne uprawnienia przewo źnika pa ństwowego i komunalnego w stosunku do prywatnego, który jest uprzywilejowany przez pełn ą swobod ę kształtowania oferty przewozowej i taryfy, • przestarzały krajowy przemysł środków transportu, • brak spójnego systemu finansowania eksploatacji i rozwoju transportu, • szybko post ępuj ąca dekapitalizacja maj ątku transportowego, m.in. zły stan techniczny dróg na niektórych odcinkach oraz taboru komunikacji zbiorowej, • nasilaj ące si ę procesy dekoncentracji osadnictwa zwi ększaj ące prac ę przewozow ą, • zmiany w obrazie podró Ŝy (wydatne zmniejszenie wyjazdów do pracy poza gminę, rozproszenie podró Ŝy w sektorze prywatnym, racjonalizacja zachowa ń komunikacyjnych) oraz niejasno ść tego obrazu, ze wzgl ędu na brak aktualnych bada ń kompleksowych ruchu.
85 Zmiana Studium uwarunkowa ń i kierunków zagoaspodarowania przestrzennego gminy O świ ęcim
7.2.2. Stan motoryzacji
W Polsce proces utraty pasa Ŝerów przez komunikacj ę zbiorow ą był pot ęgo-wany gwałtownym przyrostem liczby samochodów osobowych (w 1991 r. przybyło ok. 850 ty ś., a w latach 1992 - 1994 ok.1050 ty ś., w 1996 r. 537 ty ś. w 1997 r. 479 rys. samochodów osobowych). Na koniec 1997 posiadali śmy ich ju Ŝ 8,5 mln, a wska źnik motoryzacji osi ągn ął 221 samochodów osobowych na tysi ąc mieszka ńców przy średniorocznym przyro ście 6 - 7%. Przyrost samochodów przekroczył warto ści wynikaj ące ze sporz ądzanych przed laty prognoz wska źników motoryzacji. Trend wzrostu motoryzacji w gminie O świ ęcim jest szybszy ni Ŝ średnio w Polsce. Dynamika przyrostu pojazdów w ostatnich latach kształtowała si ę na poziomie 575 samochodów osobowych, co oznacza bardzo wysoki średnioroczny przyrost 29%. Wg. informacji Urz ędu Gminy ilo ść samochodów osobowych zarejestrowa-nych w gminie na koniec 1997 roku wynosiła 3108, czyli 200 so/1000 mk a wszystkich pojazdów 4581 czyli 295 pojazdów/1000 mk (por. zał ączone zestawienie). W przypadku samochodów osobowych wska źnik motoryzacji gminy jest ni Ŝszy od średniego krajowego.
Stan ilo ściowy motoryzacji w gminie O świ ęcim na koniec 1997 roku: Rodzaj pojazdu 1995 1997 wskaźnik motoryzacji 1997 samochody osobowe 1958 3108 200
samochody ci ęŜ arowe 225 286 18
autobusy 8 9 0,6
pozostałe 1069 1178 76
Razem 3260 4581 295
7.2.3. Sie ć drogowa
Podstawowymi elementami sieci drogowej gminy s ą: • na kierunku wschód - zachód: na kierunku wschód - zachód (a w przypadku Babic, na kierunku północny zachód – południowy wschód): droga krajowa nr 44 (poprzednie oznaczenie – nr 950), relacji Gliwice – Tychy – Oświ ęcim – Zator – Sidzina, • na kierunku północ - południe: droga wojewódzka nr 933 Chrzanów - Oświ ęcim - Brzeszcze, droga wojewódzka nr 948 O świ ęcim - Kęty.
Od tych dróg odchodz ą drogi powiatowe: • po stronie północnej i zachodniej: nr 1879 K (poprzednie oznaczenie – nr 103) relacji O świ ęcim (ul. Nideckiego) - Babice (ul. Grunwaldzka), nr 1877 K (poprzednie oznaczenie – nr 104) relacji Babice - Brzezinka – Harm ęŜ e, nr 105 Muzeum – Pławy, nr 111 Stawy Monowskie - Dwory II, nr 112 O świ ęcim – Dwory,
86 Zmiana Studium uwarunkowa ń i kierunków zagoaspodarowania przestrzennego gminy O świ ęcim
• po stronie południowej: nr 106 O świ ęcim - Zaborze - Por ęba Wielka od drogi krajowej nr 950, nr 107 Grójec - Zaborze - Oświ ęcim od drogi krajowej nr 950, nr 108 Grójec – Polanka, nr 109 Por ęba – Łazy, nr 110 Por ęba – Włosienica, nr 122 Rajsko – Skidzi ń,
Oprócz powy Ŝszych dróg na terenie gminy znajduje si ę 152,820 km rozproszonych dróg gminnych. Wi ększo ść z tych dróg liczy nie wi ęcej ni Ŝ kilkaset metrów długo ści. Na funkcje dróg wojewódzkich nakładaj ą si ę funkcje bezpo średniej obsługi wsi a tak Ŝe drogi zbiorczej, lokalnej a nawet dojazdowej. Układ ten zorientowany jest na rozrz ądzanie ruchu wewn ętrznego, a nie zewn ętrznego. Wi ększo ść z w/w dróg stanowi osnow ę obszaru wiejskiego, wokół którego koncentruje si ę zabudowa. Droga krajowa: nr 44 (poprzednie oznaczenie – nr 950) długo ść 6,870 km oraz drogi wojewódzkie nr 933, o długo ści 4,401 km, nr 948 o długo ści 5,841 km s ą drogami jednoprzestrzennymi, dwupasmowymi klasy G, o szeroko ści jezdni około 6 m. i szeroko ści w koronie około 8 m. Podstawowy układ dróg powiatowych, o długo ści 38,898 km, stanowi ą jednoprzestrzenne drogi dwupasmowe klasy Z, o średniej szeroko ści jezdni 5,0 - 5,5 m, i średniej szeroko ści w koronie 6,5 - 8 m. Układ ten jest wzbogacony o uzupełniaj ący układ dróg gminnych o szeroko ściach jezdni 2,0 - 5 m, szeroko ści pobocza 0,5 -1,0 m. Parametry techniczne wskazują, Ŝe drogi gminne s ą klasy L i D, a nie jak przyj ęła firma GEORYS w swojej inwentaryzacji, klasy V. Wszystkie skrzy Ŝowania s ą jednopoziomowe, trzy lub czterowlotowe, cz ęś ciowo z rozszerzonymi wlotami i segregacj ą ruchu. Długo ść drogi krajowej nr nr 44 (poprzednie oznaczenie – nr 950 na terenie gminy wynosi 6,87 km. Ł ączna długo ść dróg wojewódzkich wynosi 10,242 km. Drogi te wyposa Ŝone są w nawierzchnie bitumiczn ą o średnim stanie. Drogi gminne obejmuj ą ł ącznie 152,820 km. W tym 80,58 km dróg ma nawierzchni ę bitumiczn ą, co stanowi 53% całej sieci gminnej. Pozostałe 47% gminnej sieci drogowej stanowi ą drogi o nawierzchni: gruntowej, tłuczniowej, kostkowej oraz z płyt kamienno-betonowych. Drogi gminne w wi ększo ści nie posiadaj ą chodników, poboczy, rowów odwadniaj ących, kanalizacji burzowej; słabe jest równie Ŝ ich oznakowanie. Nie posiadaj ą tak Ŝe oznakowania poziomego. Podział wszystkich dróg w zale Ŝno ści od zarz ądzaj ącego i ich udział w całej sieci podano w poni Ŝszym zestawieniu: Struktura sieci drogowej gminy O świ ęcim: Rodzaj dróg długo ść w km udział w %
krajowe 6,870 3
wojewódzkie 10,242 5
powiatowe 38,898 19
gminne 152,820 73 razem 208,83 100
Powierzchnia gminy obejmuje 74,47 km 2. Zatem g ęsto ść sieci drogowej wynosi 2,8 km/km 2 i jest 2,6 krotnie wi ększa od średniej g ęsto ści dla kraju 1,09 km/km 2 i 2,2 krotnie wi ększa od średniej g ęsto ści dla krajów Unii Europejskiej 1,28 km/km 2.
87 Zmiana Studium uwarunkowa ń i kierunków zagoaspodarowania przestrzennego gminy O świ ęcim
Demograficzny wska źnik g ęsto ści sieci drogowej wynosi 13,46 km/1000 mieszka ńców i jest 8 krotnie wi ększy ni Ŝ wska źnik dla Krakowa, który wynosi 1,70 km/1000 mieszka ńców. G ęsto ść sieci drogowej jest dobra i dobrze pokrywa obszar gminy, nale Ŝy jednak poprawia ć jej standard techniczny. Układ podstawowy tworz ą droga krajowa, drogi wojewódzkie i powiatowe a odpowiadaj ący im wska źnik g ęsto ści wynosi 3,61 km/1000 mieszka ńców i jest 6 krotnie wi ększy od zalecanego (wg. literatury niemieckiej 0,6 km/1000 mieszka ńców dla obszarów zurbanizowanych).
7.2.4. Obci ąŜ enie ruchem oraz wydajno ść urz ądze ń komunikacyjnych
Dotychczas w gminie O świ ęcim nie prowadzono kompleksowych bada ń ruchu, w zwi ązku z czym nie ma informacji o ilo ści podró Ŝy, wi ęź bie ruchu i podziale zada ń przewozowych. Głównym generatorem ruchu s ą dworce i przystanki komunikacji zbiorowej oraz drogi wylotowe z miasta O świ ęcimia. Pomiary generalne ruchu z 1995 roku, przeprowadzane co 5 lat na sieci dróg krajowych, podaj ą SDR ( średnioroczny dobowy ruch) dla odcinka O świ ęcim - Bieru ń o wielko ści 7737 p/d. Droga na tym odcina-ku jest najsilniej obci ąŜ ona. Pozostałe drogi charakteryzuj ą si ę mniejszymi natęŜ eniami ruchu.
Nat ęŜ enie ruchu na drodze nr 44 (poprzednie oznaczenie – nr 950) w obr ębie gminy Oświ ęcim (punkt pomiarowy 423045): Rodzaj pojazdu nat ęŜ enie ruchu w p/d udział procentowy samochody osobowe 6459 83,5 samochody dostawcze 771 10 samochody ci ęŜ arowe bez przyczep 75 1 samochody ci ęŜ arowe z przyczepami 41 0,5 autobusy 316 4,1 ci ągniki 27 0,3 motocykle 48 0,6 Razem pojazdy samochodowe 7737 100 rowery 226 pojazdy zaprz ęgowe 8
Nat ęŜ enie ruchu na drodze nr 44 (poprzednie oznaczenie – nr 950) w obr ębie gminy Oświ ęcim (punkt pomiarowy 423049): Rodzaj pojazdu nat ęŜ enie ruchu w p/d udział procentowy samochody osobowe 3754 78,1 samochody dostawcze 337 7 samochody ci ęŜ arowe bez przyczep 249 5,2 samochody ci ęŜ arowe z przyczepami 133 2,8 autobusy 250 5,2 ci ągniki 26 0,5
88 Zmiana Studium uwarunkowa ń i kierunków zagoaspodarowania przestrzennego gminy O świ ęcim
motocykle 56 1,2 Razem pojazdy samochodowe 4805 100 rowery 226 pojazdy zaprz ęgowe 4
Nat ęŜ enie ruchu na drodze 933 w obr ębie gminy O świ ęcim (punkt pomiarowy 423087): Rodzaj pojazdu nat ęŜ enie ruchu w p/d udział procentowy samochody osobowe 4676 76 samochody dostawcze 515 8,4 samochody ci ęŜ arowe bez przyczep 320 5,2 samochody ci ęŜ arowe z przyczepami 303 4,9 autobusy 278 4,5 ci ągniki 20 0,3 motocykle 44 0,7 Razem pojazdy samochodowe 6156 100 rowery 187 pojazdy zaprz ęgowe 0
Nat ęŜ enie ruchu na drodze 933 w obr ębie gminy O świ ęcim (punkt pomiarowy 423085): Rodzaj pojazdu nat ęŜ enie ruchu w p/d udział procentowy samochody osobowe 4092 68,1 samochody dostawcze 674 11,2 samochody ci ęŜ arowe bez przyczep 544 9,1 samochody ci ęŜ arowe z przyczepami 430 7,2 autobusy 197 3,3 ci ągniki 10 0,2 motocykle 53 0,9 Razem pojazdy samochodowe 6000 100 rowery 213 pojazdy zaprz ęgowe 0
Nat ęŜ enie ruchu na drodze 948 w obr ębie gminy O świ ęcim: Rodzaj pojazdu nat ęŜ enie ruchu w p/d udział procentowy samochody osobowe 4716 79 samochody dostawcze 509 8,5 samochody ci ęŜ arowe bez przyczep 209 3,5
89 Zmiana Studium uwarunkowa ń i kierunków zagoaspodarowania przestrzennego gminy O świ ęcim
samochody ci ęŜ arowe z przyczepami 152 2,5 autobusy 336 5,6 ci ągniki 16 0,3 motocykle 37 0,6 Razem pojazdy samochodowe 5975 100 rowery 143 pojazdy zaprz ęgowe 0
Jak pokazuj ą zał ączone tabele, najwi ększe obci ąŜ enie dróg stanowi ruch samochodów osobowych. W kilku procentach obci ąŜ a drogi ruch ci ęŜ arowy. W świetle pomiaru generalnego ruchu na drogach wyst ępuje marginalny ruch pojazdów zaprzęgowych i relatywnie znacz ący ruch rowerowy, si ęgaj ący w jednym przypadku nawet 5% ruchu zmotoryzowanego. W przeciwie ństwie do dróg krajowych, na drogach powiatowych (dawniej wojewódzkich) ani słu Ŝby wojewódzkie ani gminne nie przeprowadziły pomiarów ruchu. Z dotychczas przeprowadzonych przez autora w innych gminach pomiarów ruchu wynika, Ŝe nat ęŜ enia ruchu na drogach powiatowych s ą 2,5 - 4,5 ra Ŝą mniejsze ni Ŝ na drogach wojewódzkich. Zgodnie z aktualnie obowi ązuj ącymi w Polsce zaleceniami, jako miarodajny ruch godzinowy do projektowania przyjmuje si ę ruch w 50 godzinie w roku co w przypadku poszczególnych dróg oznacza: • droga nr nr 44 (poprzednie oznaczenie – nr 950) 7737 p/d x 0,095 = 735 p/h, • droga nr 933 - 6156 p/d x 0,095 = 585 p/h, • droga nr 948 - 5975 p/d x 0,095 = 568 p/h, • dla dróg powiatowych przyj ęto 126 p/h, • dla dróg gminnych przyj ęto 42 p/h. Przepustowo ść i nat ęŜ enia krytyczne oblicza si ę według dwóch procedur: podstawowej i w niektórych przypadkach szczegółowej. Procedura podstawowa bazuje na u średnionych charakterystykach geometrii drogi i ukształtowania terenu; mo Ŝna j ą stosowa ć w pracach studialnych. W tym opracowaniu oszacowano przepustowo ść dróg krajowych i wojewódzkich na 2100 p/h co oznacza, Ŝe drogi te s ą w stanie przepu ści ć 21000 p/d. Wynika st ąd, Ŝe układ drogowy gminy posiada rezerwy przepustowo ści. I tak przepustowo ść drogi krajowej gwarantuje przeprowadzenie blisko 3-krotnie wi ększego ruchu w najbardziej obci ąŜ onym przekroju ni Ŝ obecnie, a przepustowo ść drogi wojewódzkiej zapewnia przeprowadzenie 3,6-krotnie wi ększego ruchu ni Ŝ obecnie. Szacunek dotyczy przeci ętnych warunków co oznacza, Ŝe pewne elementy układu drogowego gminy posiadaj ą jeszcze wi ększe rezerwy, a inne elementy tego układu dysponuj ą mniejszymi rezerwami. Identyfikacja tych elementów powinna mie ć miejsce w dalszych fazach projektowania systemu transportowego.
7.2.5. System organizacji ruchu i parkowania
System organizacji ruchu w gminie O świ ęcim opiera si ę na liberalnych zasadach zachowania dost ępno ści dla samochodu we wszystkich obszarach. Drogi w wi ększo ści s ą dwupasmowe i dwukierunkowe. Pewna cz ęść dróg gminnych posiada jezdnie jednopasmowe dwukierunkowe bez mijanek. Te drogi powinny by ć wyposa Ŝone w mijanki zgodnie z Rozporz ądzeniem Ministra Transportu i Gospodarki Morskiej z dnia 2
90 Zmiana Studium uwarunkowa ń i kierunków zagoaspodarowania przestrzennego gminy O świ ęcim marca 1999 r w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiada ć drogi publiczne i ich usytuowanie (Dz.U. RP nr 43 z dnia 14 maja 1999 póz. 430). Dominuj ą skrzy Ŝowania proste; na niektórych wprowadzono kanalizację ruchu. Obowi ązuje parkowanie na jezdni drogi, ewentualnie na poboczu, je śli droga jest w pobocze wyposa Ŝona. Nie stwierdzono niedoboru miejsc parkingowych uniemo Ŝliwiaj ącego znalezienie miejsca do zaparkowania samochodu.
7.3. Komunikacja zbiorowa
Według aktualnego rozkładu jazdy, gmin ę obsługuje 28 par poci ągów na dob ę. Z tego 3 pary - to poci ągi pospieszne, a 25 par - to poci ągi lokalne kursuj ące w relacjach Trzebinia - Oświ ęcim, Czechowice Dziedzice - Oświ ęcim oraz Trzebinia -Oświ ęcim - Czechowice Dziedzice. W relacji O świ ęcim - Kraków Płaszów kursuje 13 par poci ągów i tyle samo w relacji Oświ ęcim - Mysłowice. Zatem poł ączenie obszaru gminy z obszarami zewn ętrznymi, zarówno najbli Ŝszymi, jak i dalszymi, zapewniaj ą w sumie 54 pary poci ągów dziennie. Oznacza to, Ŝe średnio co 27 minut mieszkaniec gminy mo Ŝe skorzysta ć z obsługi komunikacyjnej pary poci ągów (wyje ŜdŜaj ących lub przyje ŜdŜaj ących). Trzeba jednak doda ć, Ŝe mo Ŝe si ę to odbywa ć głównie na stacji Oświ ęcim, gdy Ŝ kolej ta obsługuje tak Ŝe mieszka ńców miasta. Przez stację Włosienica zlokalizowan ą bezpo średnio na terenie gminy O świ ęcim przeje ŜdŜa 13 par poci ągów na dob ę, ale tylko jedna para umo Ŝliwia dogodn ą (natychmiastow ą) przesiadk ę w O świ ęcimiu na relacje O świ ęcim - Czechowice Dziedzice. Z powodu braku dogodnych przesiadek w O świ ęcimiu dla pasa Ŝerów wsiadaj ących na stacji Włosienica, rola kolei w obsłudze tej cz ęś ci gminy jest minimalna. Z tej racji jedynie stacja O świ ęcim spełnia prawidłowo swoj ą funkcj ę w obsłudze gminy. Gmina O świ ęcim nie posiada gminnej komunikacji zbiorowej. Lokaln ą obsług ę komunikacyjn ą świadczy przedsi ębiorstwo komunikacyjne miasta O świ ęcimia oraz PKS.
Analiza parametrów komunikacji zbiorowej gminy O świ ęcim: Lp. numer trasa dzienna średnia średnia pr ędko ść po - linii ilo ść kur- cz ęsto- pr ędko ść dró Ŝy do cen- sów tliwo ść jazdy trum O świ ęci- [minuty] [km/h] mia [km/h] 1 16 Oświ ęcim - Łazy - Por ęba 19 56 31,5 22,7 Granica 2 17 Oświ ęcim - Harm ęŜ e 9 89 33,3 24 3 18 Oświ ęcim - Por ęba Granica 14 74 30,9 23,6
4 20 Oświ ęcim - Zaborze 10 94 33,5 23,1 5 22 Oświ ęcim - Grojec 10 109 34 23,8 6 23 Oświ ęcim - Dwory II 9 109 37,7 26,2 7 42 Oświ ęcim - Włosienica 7 85 33,2 24,8
8 43 Oświ ęcim - Stawy Mo- 14 80 32,1 25,3 nowskie 9 46 Oświ ęcim - Bieru ń 8 114 34,8 22,5
91 Zmiana Studium uwarunkowa ń i kierunków zagoaspodarowania przestrzennego gminy O świ ęcim
Średnia cz ęstotliwo ść kursowania komunikacji zbiorowej wynosi 1 - 2 godzin. Pr ędko ść jazdy waha si ę od 30,9 km/h do 37,7 km/h. Gdy doliczymy maksymalny czas doj ścia do przystanku 6 min i oczekiwania 3 minuty to pr ędko ść podró Ŝy na terenie gminy wyniesie 22,5 km/h - 26,2 km/h. Nale Ŝy uzna ć ten wska źnik za korzystny, zwłaszcza Ŝe na pewnym odcinku trasa przebiega w obr ębie miasta i komunikacja zbiorowa nara Ŝona jest na kongestie. Nale Ŝy si ę obawia ć, Ŝe wska źnik ten będzie ulegał pogorszeniu w zwi ązku ze wzrostem ruchu samochodowego. Nie jest mo Ŝliwa odpowied ź na pytanie czy ilo ść kursuj ących autobusów jest wystarczaj ąca. W tym celu jak równie Ŝ w przypadku nat ęŜ eń ruchu drogowego, wi ęź by ruchu nale Ŝałoby przeprowadzi ć kompleksowe pomiary ruchu a przynajmniej pomiary napełnie ń środków komunikacji zbiorowej. W zakresie pokrycia zabudowanej cz ęś ci gminy liniami komunikacji zbiorowej nie stwierdza si ę istotnych braków (patrz rysunek). W zakresie dobrej dost ępno ści przystanków komunikacji zbiorowej przyj ęto 500 m promie ń doj ścia co oznacza, Ŝe maksymalny czas doj ścia do przystanku wynosi około 6 minut. Jak pokazano na rysunku w promieniu tym znalazła si ę zdecydowana wi ększo ść wsi.
7.4. Ruch niezmotoryzowany
Na obszarze gminy nie ma wyra źnie ukształtowanych ci ągów pieszych. Nie istnieje tak Ŝe sie ć dog rowerowych z wyj ątkiem ci ągu rowerowego wzdłu Ŝ drogi krajowej nr 950. Tymczasem popularno ść roweru wzrasta, a w znacznej cz ęś ci gospodarstw domowych znajduje si ę co najmniej jeden rower. Brak infrastruktury dla ruchu niezmotoryzowanego jest istotnym hamulcem promocji transportu zgodnego z ekorozwojem.
7.5. Wpływ transportu na środowisko
Zanieczyszczenie powietrza emitowane przez pojazdy samochodowe jest najbardziej powszechnym źródłem ska Ŝenia powietrza po śród wszystkich ludzkich aktywno ści, stanowi ąc powa Ŝne zagro Ŝenie: dla zdrowia ludzkiego, dla zasobów przyrodniczych, dla jako ści materiałów. Wg bada ń szwedzkich, w spalinach samochodowych zidentyfikowano 15 000 zwi ązków chemicznych, ale tylko kilka podlega kontroli jako substancje wska źnikowe. W europejskich krajach OECD pojazdy samochodowe s ą najwi ększym źródłem ska Ŝenia środowiska w zakresie: HC (50%), NO X (50-70%), CO ( około 80%). Dodatkowo pojazdy samochodowe s ą najwi ększym emitorem toksycznych zwi ązków chemicznych nie podlegaj ących regulacji prawnej, takich jak: 1,3-butadien, benzen i inne, zwi ązane z pyłami. Badania wskazuj ą, Ŝe te ska Ŝenia mog ą powodowa ć nowotwory, przyspiesza ć śmiertelno ść i dolegliwo ści chorobowe ze strony układu oddechowego. Ponad połowa Europejczyków nara Ŝona jest na st ęŜ enie troposferycznego ozonu przekraczaj ącego normy WHO ( Światowa Organizacja Zdrowia). Ska Ŝenia pochodzenia motoryzacyjnego np. ozon rozprzestrzeniaj ą si ę daleko od miejsca powstania, nie respektuj ąc granic pa ństwowych. W wielu krajach OECD wysokie koncentracje troposferycznego ozonu i kwa śnych opadów przez swój coraz wi ększy udział niszcz ą obszary wiejskie uznawane dotychczas za zdrowe, ekosystemy le śne, niektóre uprawy i materiały. Udział pojazdów samochodowych w globalnej emisji CO 2 na świecie wynosi 20 - 25% , który obok ozonu, CO i metanu stanowi główn ą przyczyn ę zmian klimatycznych. Gdy uwzgl ędni si ę produkcj ę pojazdów, budow ę i utrzymanie dróg - udział samochodu w światowej emisji dwutlenku w ęgla wyniesie 37%. Zatem ska Ŝenia motoryzacyjne powoduj ą bezpo średnio i po średnio wiele powa Ŝnych zagro Ŝeń ekologicznych w skali: lokalnej, regionalnej, globalnej. Pilnie potrzebne
92 Zmiana Studium uwarunkowa ń i kierunków zagoaspodarowania przestrzennego gminy O świ ęcim są znaczne redukcje emisji zanieczyszcze ń powietrza w celu ochrony zarówno zdrowia ludzkiego, zasobów przyrodniczych jak i środowiska miejskiego. Ładunki krytyczne okre ślamy jako maksymaln ą ilo ść zanieczyszcze ń, jaka mo Ŝe by ć tolerowana przez ekosystemy przyrodnicze, bez wywoływania w nich zmian negatywnych lub prowadz ących do ich zniszczenia. Przyjmuj ąc jako podstawę dane naukowe dotycz ące ładunków krytycznych koniecznym jest: • osi ągni ęcie przynajmniej 90% ograniczenia emisji dwutlenku siarki i tlenków azotu w porównaniu do poziomu z 1980 roku, • osi ągni ęcie przynajmniej 75% ograniczenia emisji lotnych zwi ązków organicznych (w ęglowodorów) w porównaniu do poziomu z 1980 roku, • osi ągni ęcie przynajmniej 75% ograniczenia st ęŜ enia ozonu troposferycznego, co mo Ŝe by ć dokonane przez redukcje ww. emisji tlenków azotu i w ęglowodorów w porównaniu do poziomu z 1980 roku.
Powy Ŝsze ograniczenia emisji zanieczyszcze ń powietrza odnoszone s ą do poziomu z 1980 roku i dotycz ą zarówno krajów Europy Zachodniej, jak i Wschodniej, wł ączaj ąc w to europejsk ą cz ęść Rosji. Badania naukowe wskazuj ą, Ŝe dla zahamowania zmian klimatycznych, stabilizacja emisji gazów szklarniowych na obecnym poziomie jest niewystarczaj ąca. Chc ąc powstrzyma ć antropogeniczne zmiany klimatu nale Ŝałoby obecnie ograniczy ć emisje tych gazów o co najmniej 60%. W Polsce głównym źródłem ska Ŝenia s ą pojazdy drogowe i maszyny rolnicze, gdy Ŝ ska Ŝenie środowiska przez kolej jest znikome. Przyjmuj ąc za Instytutem Transportu Samochodowego wielko ść emisji motoryzacyjnych z 1980 roku, otrzymujemy baz ę obliczeniow ą do obliczenia ładunków krytycznych (redukcji emisji). W 1980 roku wielko ść emisji motoryzacyjnych wynosiła w Polsce: • węglowodory: 403 000 ton rocznie, • tlenki azotu: 463 000 ton rocznie. W 1992 roku wielko ść emisji dwutlenku w ęgla z całego transportu wynosiła 31 850 000 ton rocznie. Chc ąc spełni ć ww. uzgodnienia odno śnie redukcji poszczególnych rodzajów ska Ŝeń, polski transport nie powinien emitowa ć wi ęcej ni Ŝ: • 100 750 ton rocznie w ęglowodorów (75% redukcji), • 46 300 ton rocznie tlenków azotu (90% redukcji), • 12 740 000 ton rocznie dwutlenku w ęgla (60% redukcji). Oznacza to, Ŝe ładunki krytyczne dla polskiego transportu wynoszą: • 100 750 ton rocznie w ęglowodorów, • 46 300 ton rocznie tlenków azotu, • 12 740 000 ton rocznie dwutlenku w ęgla.
Spełnienie powy Ŝszego warunku przez transport oznacza ć b ędzie osi ągni ęcie ekorozwoju. Polski ładunek krytyczny ze wzgl ędu na tlenki azotu jak wy Ŝej oszacowano wynosi: 46 300 ton rocznie. Polityka ekologiczna państwa domaga si ę, aby nie był on wi ększy od 92 600 ton rocznie (80% redukcji). Sprowadzaj ąc powy Ŝsz ą analiz ę na teren gminy O świ ęcim, oszacowano wielko ść obecnej emisji z pojazdów, co prezentuje tabela. Warto doda ć, Ŝe jest to pierwszy szacunek wielko ści emisji motoryzacyjnych dla gminy, gdy Ŝ do tej pory nikt takich oblicze ń nie wykonał. Wykonanie takich oblicze ń nie jest prostym zadaniem. W tym przypadku musiano dokona ć całego szeregu oblicze ń po średnich i przyj ąć z braku odpowiednich bada ń pewne
93 Zmiana Studium uwarunkowa ń i kierunków zagoaspodarowania przestrzennego gminy O świ ęcim zało Ŝenia. W oparciu o przeprowadzone pomiary ruchu dokonano obliczenia pracy przewozowej układu drogowego gminy. Gmina O świ ęcim nie posiada niestety kompleksowych bada ń ruchu stanowiących najlepsze źródło informacji i baz ę dla wszystkich analiz. Oparto si ę na pomiarze generalnym z 1995 roku dla drogi krajowej i dla dróg wojewódzkich. Dla dróg powiatowych przyj ęto nat ęŜ enie ruchu 4,5-krotnie mniejsze od najmniejszego nat ęŜ enia wyst ępującego na drodze wojewódzkiej a dla dróg gminnych przyj ęto 1/3 ruchu dróg powiatowych. Nie okre ślono emisji z ci ągników i maszyn rolniczych pra-cuj ących na polach. Z braku odpowiednich bada ń lokalnych przyj ęto napełnienia środków transportowych jak w obliczeniach dla Polski. Efekt tych do ść pracochłonnych oblicze ń prezentuje zał ączona tabela. Do oszacowania dwutlenku w ęgla wykorzystano wska źniki emisji okre ślone przez Teufela. Obliczono wg. powy Ŝszych zasad tak Ŝe ładunki krytyczne czyli dopuszczaln ą na terenie gminy emisj ę z pojazdów. Nale Ŝy mie ć nadziej ę, Ŝe dalszy post ęp w technice motoryzacyjnej i restrykcyjna wobec samochodu polityka transportowa doprowadzi do spełnienia wymogów ekorozwoju (ładunków krytycznych).
Wielko ść emisji (w tonach na rok) z pojazdów na układzie drogowym gminy O świ ęcim:
Rodzaj emisji NOx. CxHy CO z . CO
Wszystkie drogi gminy 462 249 22634 929
Ładunki krytyczne (poziom 46 63 9053 ekorozwoju)
Z braku danych dla 1980 roku i 1990 roku ładunki krytyczne okre ślono w oparciu o dane 1995.
94 Zmiana Studium uwarunkowa ń i kierunków zagoaspodarowania przestrzennego gminy O świ ęcim
8. UWARUNKOWANIA ROZWOJU KOMUNALNEJ INFRASTRUKTURY TECHNICZNEJ
8.1. Zaopatrzenie w wod ę
8.1.1. Źródła wody i charakterystyka uj ęć
Źródłami wody dla gminy, a tak Ŝe miasta O świ ęcim s ą: stacja wodoci ągowa "Zasole" bazuj ąca na wodach infiltracyjnych z rzeki Soły o 3 wydajno ści Q śr = 7500 m /d, stacja wodoci ągowa "Zaborze" z uj ęciem wód podziemnych o wydajno ści Qśr = 6500 m 3/d, wodoci ąg grupowy "KRAK", zasilany wod ą pobieran ą ze zbiornika Czaniec i uzdatnian ą na stacji wodoci ągowej w Kobiernicach, który jest równie Ŝ docelowym źródłem wody dla gminy Osiek, Chełmek oraz dla Libi ąŜ a i Chrzanowa.
Woda ujmowana z uj ęcia infiltracyjnego "Zasole", znajduj ącego si ę na lewym brzegu rzeki Soły podawana jest na stacj ę uzdatniania "Zasole" zlokalizowan ą na terenie miasta Oświ ęcimia. Znaczna cz ęść uj ęcia, tj. wi ększo ść studni infiltracyjnych znajduje si ę na terenie gminy O świ ęcim, pozostałe na terenie miasta. Kolejne uj ęcie "Zaborze" składa si ę z 16 studni wierconych, zlokalizowanych zarówno na terenie gminy jak i miasta O świ ęcimia. Woda pobierana jest z utworów czwartorz ędowych. Poziom wodono śny zwi ązany jest z przepuszczalnymi utworami Ŝwirowo-piaszczystymi, które zalegaj ą na nieprzepuszczalnym podło Ŝu iłów miocenskich. Jest to poziom ci ągły o du Ŝym rozprzestrzenieniu, a tym samym o du Ŝej zasobno ści i znaczeniu. Tworzy on w rejonie Oświ ęcimia i na obszarze kilkunastu km w dolinie Wisły z jej biegiem - Główny Zbiornik Wód Podziemnych (GZWP) o numerze 449, wymagaj ący szczególnej ochrony (obszary ONO i OWO). Zasoby eksploatacyjne uj ęcia "Zaborze" zostały zatwierdzone przez Prezesa CUG decyzj ą nr KDH/013/3672/W/73 z dnia 17.10.1993 r. w kategorii "B" w ilo ści 547 m 3/h przy średniej depresji do rz ędnej 229,7 m n.p.m. Teren uj ęcia le Ŝy na prawobrze Ŝnej wysokiej terasie rzeki Wisły i Soły oraz cz ęś ciowo na terasie niskiej rzeki Soły. Gł ęboko ść studni waha si ę od 10,0 m do 23,6 m. Woda pobierana jest za pomoc ą pomp gł ębinowych i ruroci ągiem zbiorczym doprowadzana jest do stacji uzdatniania wody zlokalizowanej na terenie gminy. W obu w/w stacjach uzdatniania woda poddawana jest procesom od Ŝelaziania, filtracji pospiesznej i dezynfekcji. Dodatkowo ilo ść wody uzupełniana jest poprzez zakup z wodoci ągu "KRAK". Z wy Ŝej wymienionych uj ęć i źródeł wody zasilane s ą nast ępuj ące sołectwa: ze stacji wodoci ągowej "Zasol ę" sołectwa: Rajsko, Pławy, Harm ęŜ e, Brzezinka, Babice, Broszkowice, a tak Ŝe Stawy Grójeckie, ze stacji wodoci ągowej "Zaborze" sołectwa: Zaborze, Por ęba Wielka, Włosienica i Stawy Monowskie, z magistrali wodoci ągowej "KRAK" sołectwa Grójec i Łazy, a tak Ŝe gmina Osiek poprzez sie ć wodoci ągow ą Grójca. Jedynie sołectwo Dwory II zasilane jest z wodoci ągu gminy Przeciszów opartego na uj ęciach (studniach) zlokalizowanych na terenie wsi Przeciszów i Piotrowice. Gmina O świ ęcim zaopatrywana jest w wod ę do picia i potrzeb gospodarczych przez Przedsi ębiorstwo Wodoci ągów i Kanalizacji, które od roku 1998 jest spółk ą z ograniczon ą
95 Zmiana Studium uwarunkowa ń i kierunków zagoaspodarowania przestrzennego gminy O świ ęcim odpowiedzialno ści ą, z udziałami Miasta O świ ęcimia i Gminy O świ ęcim. PWiK Sp. z o.o. w Oświ ęcimiu zapewnia aktualne i docelowe pokrycie zapotrzebowania wody dla gminy. Rady Gmin podtrzymały zasad ę, Ŝe eksploatacj ę i modernizacj ę istniej ących urz ądze ń wodoci ągowo- kanalizacyjnych prowadzi Przedsi ębiorstwo, a rozbudow ę i budow ę nowych urz ądze ń wodno- kanalizacyjnych b ędą realizowa ć Zarz ądy Gmin w zakresie własnym. Po zako ńczeniu procesu inwestycyjnego urz ądzenia przekazywane b ędą na maj ątek i do eksploatacji PWiK Sp. z o.o. w Oświ ęcimiu. Cech ą charakterystyczn ą systemu jest silne powi ązanie z gminami s ąsiednimi, a szczególnie z miastem O świ ęcim. Od czasu uchwalenia Studium w 2000 roku zmodernizowano Stacj ę Uzdatniania Wody Zaborze w O świ ęcimiu, która jest niezb ędnym elementem systemu zbiorowego zaopatrzenia w wod ę miasta i gminy O świ ęcim oraz gminy Osiek i Chełmek. Modernizacja stacji, stanowi ąca zakres planowanej inwestycji, była konieczna bior ąc pod uwag ę wiek oraz stan techniczny jej wyposa Ŝenia. Realizacja tej inwestycji wpłyn ęła na sprawne oraz bezawaryjne działanie urz ądze ń niezb ędnych do uzdatniania wody i infrastruktury towarzysz ącej, zmniejszenie kosztów operacyjnych przedsi ębiorstwa, zwi ększenie bezpiecze ństwa pracy systemu uzdatniania wody i obsługi tego systemu przez pracowników, racjonalizacj ę systemu uzdatniania wody oraz popraw ę efektywno ści usług zaopatrzenia w wod ę pitn ą. Efektem tej modernizacji jest mo Ŝliwo ść zapewnienia zrównowa Ŝonego rozwoju obszaru oraz przeciwdziałanie jego marginalizacji poprzez zapewnienie ci ągło ści świadczenia usług dostawy wody pitnej na terenie miasta O świ ęcim i gminy O świ ęcim oraz gminy Osiek i Chełmek.
8.1.2. Strefy ochronne źródeł i uj ęć wody
Na terenie gminy O świ ęcim, w sołectwie Rajsko, zlokalizowana jest znacz ąca cz ęść strefy ochrony bezpo średniej uj ęcia wody "Zasol ę". Teren ochrony po średniej wewn ętrzny, wg "Projektu aktualizacji stref ochrony sanitarnej uj ęcia wody ZASOLĘ w O świ ęcimiu", opracowanego przez Firm ę In Ŝyniersk ą "ALL-CON" Sp. z o.o. w Bielsku-Białej (w marcu 1999 r.), obejmuje rzek ę wraz z przylegaj ącym do jej brzegów pasem gruntu o szeroko ści 200 m od brzegu rzeki. Strefa ochrony po śródniej zewn ętrzna obejmuje sołectwo Rajsko i Grójec. Równie Ŝ drugie główne uj ęcie wody dla miasta i gminy O świ ęcim, w przewa Ŝaj ącej cz ęś ci znajduje si ę na terenie gminy. Przedsi ębiorstwo Wodoci ągów i Ka-nalizacji Sp. z o.o. w Oświ ęcimiu zleciło opracowanie dokumentacji techniczno-prawnej zwi ązanej z aktualizacj ą pozwolenia wodnoprawnego na pobór wody oraz projekt aktualizacji stref ochronnych. Termin opracowania okre ślono na IV kwartał 1999 r. W dotychczasowej decyzji Urz ędu Wojewódzkiego w Bielsku-Białej dla uj ęcia wody "Zaborze", udzielonej 03.02.1984 r. na okres 15 lat, ustalono nast ępuj ące strefy ochrony sanitarnej: • teren ochrony bezpo średniej obejmuje pas terenu o szeroko ści 10 m wokół ka Ŝdej studni, • teren ochrony po średniej to pas terenu o szeroko ści 40 m od granicy strefy ochrony bezpo średniej. Ponadto cz ęść przysiółków: W ęgielnik, Przedziele ń i Odnoga znajduje si ę w obr ębie strefy ochrony po średniej zewn ętrznej uj ęcia wody pitnej Firmy Chemicznej "Dwory" SA w Oświ ęcimiu. Zgodnie z Rozporz ądzeniem Ministra Ochrony Środowiska, Zasobów Natural-nych i Le śnictwa z dnia 5 listopada 1991 r. (Dz. U. Nr 116, póz. 504), na terenach ochrony po średniej mog ą by ć zabronione roboty i czynno ści, powoduj ące zmniejszenie przydatno ści ujmowanej wody lub wydajno ści uj ęcia, a w szczególno ści: 1) wprowadzanie ścieków do ziemi i wód powierzchniowych,
96 Zmiana Studium uwarunkowa ń i kierunków zagoaspodarowania przestrzennego gminy O świ ęcim
2) rolnicze wykorzystanie ścieków, 3) przechowywanie i składowanie odpadów promieniotwórczych, 4) stosowanie nawozów sztucznych i chemicznych środków ochrony ro ślin, 5) budowa osiedli mieszkaniowych, 6) budowa dróg publicznych, 7) wydobywanie kopalin, 8) wykonywanie robót melioracyjnych i wykopów ziemnych, 9) wykonywanie odwodnie ń budowlanych i górniczych, 10) lokalizowanie zakładów przemysłowych i ferm chowu zwierz ąt, 11) lokalizowanie magazynów produktów ropopochodnych i innych substancji chemicznych oraz ruroci ągów do ich transportu, 12) lokalizowanie wysypisk i wylewisk odpadów komunalnych i przemysłowych, 13) mycie pojazdów mechanicznych, 14) urz ądzanie parkingów i obozowisk, 15) lokalizowanie nowych uj ęć wody, 16) lokalizowanie cmentarzy i grzebanie zwierz ąt.
8.1.3. Sie ć wodoci ągowa
Przez teren gminy z południa na północ, przez sołectwo Grojec przebiega magistrala wodoci ągu "KRAK" Ø 1000 mm, z której zaopatrywane s ą w wod ę m.in. miasto i gmina Oświ ęcim. Magistrala ta odchodzi w gminie Wilamowice od wodoci ągu GOCZA przeznaczonego głównie dla potrzeb Górno śląskiego Okr ęgu Przemysłowego. Woda pobierana jest ze zbiornika Czaniec na rzece Sole i uzdatniana na stacji wodoci ągowej w Kobiernicach. Przez teren gminy ze wschodu na zachód (sołectwa: Włosienica, Por ęba Wielka i Zaborze), przebiegaj ą magistrale: 2 x Ø 1400 mm - przerzut wody surowej z rzeki Skawy, 3 x Ø 1200 mm (sołectwo Broszkowice) - przerzut wody surowej z rzeki Soły i Skawy.
W Broszkowicach funkcjonuje uj ęcie jazowe - przerzutowe do zbiornika Dzie ćkowice. Na terenie gminy we wszystkich sołectwach i przysiółkach, funkcjonuje rozdzielcza sie ć wodoci ągowa. Z wodoci ągów korzysta około 97% mieszka ńców gminy, tj. ok. 15 035 osób. Do sieci wodoci ągowej podł ączonych jest 3877 budynków, w tym 3766 mieszkalnych i 111 budynków niemieszkalnych. Długo ść sieci wodoci ągowej bez przewodów magistralnych wynosi 253,9 km, w tym: • sie ć rozdzielcza 157,0 km, • indywidualne podł ączenia do odbiorców 96,9 km.
Charakterystyk ę sieci w poszczególnych sołectwach, z uwzgl ędnieniem jej stanu technicznego, przedstawiono w poni Ŝszej tabeli: Lp. Miejscowo ść Średnice Długo ść Rok Stan techniczny [mm] [km] budowy b. do- średni zły bry 1. Babice 150-100-80 9,9 1970-1974 x - - 2. Broszkowice 150-100-80 5,5 1973 x - - 3. Brzezinka 150-100-80 27,5 1956-67-73 - x - 4. Harm ęŜ e 150-100-80 9,6 1994 x - -
97 Zmiana Studium uwarunkowa ń i kierunków zagoaspodarowania przestrzennego gminy O świ ęcim
5. Grójec i Łazy 200-150-100-80 26,8 1988-1989 x - - 6. Pławy 200-150-100-80 6J 1993 x - - 7. Por ęba Wielka 150-100-80 17,1 1972-1974 x - -
8. Rajsko 200-150-100-80 10,9 1973-1974 - x - 9. Stawy 150-100-80 3,2 1972-1995 - x - Monowskie 10. Włosienica 150-100-80 16,0 1975 x - - 11. Zaborze 150-100-80 23,8 1960-1980 - x -
Najstarsza sie ć wodoci ągowa funkcjonuje na terenie Brzezinki i Zaborza, a najnowsza w sołectwie Pławy i Harm ęŜ e. Wi ększo ść sieci pochodzi z lat siedemdziesi ątych. Sie ć wykonana jest głownie z rur PVC, a jej stan techniczny okre śla si ę jako bardzo dobry b ądź średni (Brzezinka, Rajsko, Stawy Monowskie, Zaborze). Liczba awarii w roku oscyluje koło 50, a najcz ęstsze przyczyny awarii przewodów wodoci ągowych to korozja rur, wady materiałowe i niedbałe wykonawstwo. Powy Ŝsze informacje dotycz ą równie Ŝ poł ącze ń do nieruchomo ści. Sie ć główna na terenie sołectwa Dwory II (eksploatowana przez Gminny Zakład Wodoci ągów w Przeciszowie), wybudowana w latach 1972-1975, wykonana jest w 90% z rur azbestowo-cementowych (AC). Z uwagi na proces starzenia si ę materiału istnieje mo Ŝliwo ść uwalniania i przedostawania si ę do wody włókien azbestu. W zwi ązku z powy Ŝszym, ze wzgl ędów zdrowotnych, konieczna jest ich wymiana. Wielko ść strat wody w sieci wynosi 17,5% (1998 r.), co w przeliczeniu na rok i 1 km długo ści sieci wodoci ągowej, daje 1873 m 3, a jednostkowo 36,5 dm3/mk • d. Na sieci funkcjonuje jedynie hydrofornia w Grójcu. Zbiorniki wodoci ągowe o pojemno ści 3 x 2000 m 3 zlokalizowane s ą w mie ście O świ ęcimiu przy ul. śeromskiego. Zbiorniki 2 x 3000 m 3 zwi ązane z magistral ą wodoci ągow ą "KRAK" znajduj ą si ę w miejscowo ści Grojec. Wszystkie poł ączenia wodoci ągowe na terenie gminy s ą wyposa Ŝone w wodomierze. Sie ć wodoci ągowa magistralna i rozdzielcza na terenie miasta jest poł ączona w sposób, który umo Ŝliwia zmiany kierunków zasilania gminy w wod ę na wypadek planowanych remontów b ądź awarii sieci czy obiektów stacji wodoci ągowych. Sie ć wodoci ągowa w Babicach jest stale rozbudowywana, w ramach dost ępnych środków w bud Ŝecie gminy.
8.1.4. Zapotrzebowanie na wod ę i jej zu Ŝycie
Zapotrzebowanie na wod ę w gminie obliczone na podstawie wska źników średniego zu Ŝycia wody na jednego mieszka ńca w gospodarstwach domowych na wsi wg najnowszego projektu zał ącznika do rozporz ądzenia Rady Ministrów z dnia 18 grudnia 1996 r. zestawiono w poni Ŝszej tabelce. Lp. Miejscowo ść Liczba miesz- Zapotrzebowanie na wod ę ka ńców 1998 r. - Qśrd Qmaxd Qmax h [m 3/d] [m3/d] [ m 3 / h ] 1. Babice 1567 203,7 264,8 15,3 2. Broszkowice 547 71,1 92,4 5,3 3. Brzezinka 2193 285,1 370,7 21,4 4. Dwory II 336 43,7 56,8 3,3 5. Grójec 2729 354,8 461,2 26,6
98 Zmiana Studium uwarunkowa ń i kierunków zagoaspodarowania przestrzennego gminy O świ ęcim
6. Harm ęŜ e 576 74,9 97,3 5,6 7. Łazy 390 50,7 65,9 3,8 8. Pławy 327 42,5 55,3 3,2 9. Por ęba Wielka 1714 222,8 289,7 16,7 10. Rajsko 1270 165,1 214,6 12,4 11. Stawy Monowskie 310 40,3 52,4 3,0 12. Włosieni ca 1389 180,6 234,7 13,5 13. Zaborze 2163 281,2 365,6 21,1 Razem w gminie 15 511 2016,5 2621,4 151,2 do oblicze ń przyj ęto średni wska źnik = 130 drn 3/M•d oraz współczynniki nierównomierno ści rozbioru wody: • dobowy N d=l,3, • godzinowy N h = 1,8. Sumaryczna dostawa wody dla gminy O świ ęcim na przestrzeni ostatnich trzech lat przedstawiała si ę nast ępuj ąco: • 1998 r. - 604 048 m 3. W roku 1998 sprzeda Ŝ wody wynosiła ogółem 604 048 m 3, w tym: dla gospodarstw domowych 476 969 m 3, na cele produkcyjne 100 787 m 3, na inne cele: 26 292 m 3.
Tak wi ęc obecnie średnie zu Ŝycie wody w gminie kształtuje si ę na poziomie 107 dm 3/M•d, a w gospodarstwach domowych wynosi 84 dm 3/M•d. Aktualnie zu Ŝycie wody w gminie jest ni Ŝsze od obliczonego, jednak nie wyst ępuj ą zagro Ŝenia ilo ściowe, bowiem PWiK Sp. z o.o. w O świ ęcimiu maj ąc znaczne rezerwy w zasobach eksploatacyjnych uj ęć zapewnia dostaw ę wody dla gminy Oświ ęcim bez ogranicze ń. Dodatkowo korzystn ą sytuacj ę stwarza fakt, Ŝe mo Ŝliwa jest zmiana kierunków zasilania gminy w wod ę oraz uzupełnienie dostawy wody z wodoci ągu "KRAK". W gminie nie wyst ępuj ą deficyty wody, a jako ść wody odpowiada wymaganiom normowym. Zapotrzebowanie maksymalne dobowe szacuje si ę na ok. 2620 m3/d, a maksymalne godzinowe na ok. 150 m 3/h.
8.2. Odprowadzanie i oczyszczanie ścieków
8.2.1. Stan istniej ący urz ądze ń odprowadzania i oczyszczania ścieków
Na terenie gminy istnieje kanalizacja sanitarna tylko w sołectwie Zaborze. Ł ączna długo ść sieci wynosi 4,3 km, w tym 1,4 km, to podł ączenia do 242 budynków mieszkalnych. Z kanalizacji korzysta około 1100 mieszka ńców, co stanowi 7,1% mieszka ńców gminy. Sie ć kanalizacyjna w Zaborzu posiada średnice od 200 do 400 mm, pochodzi z lat 1968-1982- 1997, a jej stan techniczny jest średni. W ci ągu roku zdarzaj ą si ę najcz ęś ciej awarie w liczbie 2 do 3, a ich przyczyny to głównie blokady przepływu, tj. zatory powodowane przedmiotami wrzucanymi do kanałów przez włazy studzienek rewizyjnych. Ścieki sanitarne z Zaborza odprowadzane s ą poprzez system kanalizacyjny miasta Oświ ęcimia do Miejsko-Przemysłowej Oczyszczalni Ścieków (MPO Ś) w O świ ęcimiu, zlokalizowanej w Monowicach na terenach b ędących własno ści ą Firmy Chemicznej "Dwory"
99 Zmiana Studium uwarunkowa ń i kierunków zagoaspodarowania przestrzennego gminy O świ ęcim
SA. Oczyszczalnia została zaprojektowana i wybudowana przez szwedzk ą firm ę PURAC AB. Projektowana przepustowo ść oczyszczalni: 3 Qd śr - 53400m /d, 3 Qd max - 61600m /d.
Przepływ średni dobowy ścieków oscyluje koło 30 rys. m 3/d, tak wi ęc obecnie mamy do czynienia ze znaczn ą rezerw ą przepustowo ści MPO Ś, pozwalaj ącą na przyj ęcie ścieków socjalno-bytowych z s ąsiednich terenów. Technologia oczyszczania ścieków opiera si ę na dwóch oddzielnych ci ągach technologicznych, tj. mechanicznego oczyszczania ścieków miejskich oraz mechanicznego i fizykochemicznego oczyszczania ścieków przemysłowych, które nast ępnie ł ącz ą si ę ze sob ą, a ścieki poddawane s ą wspólnie oczyszczaniu biologicznemu. W oczyszczalni do przeróbki osadów zastosowano zag ęszczacze osadu, komory fermentacyjne i stacj ę odwirowywania osadów. Funkcjonuje tak Ŝe stacja biogazu. W pobli Ŝu oczyszczalni zlokalizowano stacj ę zlewn ą. Odbiornikiem ścieków jest potok Macocha-Por ęba (Włosienica), uchodz ący do nowo wybudowanego kanału lateralnego "Dwory-Las", a następnie dalej rzeka Wisła. W roku 1998, z terenu gminy O świ ęcim odprowadzono poprzez kanalizacj ę sanitarn ą miasta Oświ ęcimia do MPO Ś zaledwie 52 100 m 3 ścieków. Sołectwa Brzezinka i Broszkowice posiadaj ą nie zinwentaryzowan ą poniemieck ą sie ć kanalizacji ogólnospławnej. W Harm ęŜ ach gminie realizowana jest obecnie oczyszczalnia ścieków o wydajno ści docelowej 176 m 3/d, wraz z systemem kanalizacji sanitarnej. Do oczyszczalni będzie podł ączona, oprócz zabudowy mieszkaniowej, szkoła podstawowa, przedszkole oraz klasztor i dom pielgrzyma. Oczyszczalnia została zlokalizowana na działce nr 157, zgodnie z obowi ązuj ącym miejscowym planem zagospodarowania przestrzennego. Proces technologicznego b ędzie prowadzony w zintegrowanym reaktorze podzielonym na szereg komór funkcyjnych. Wst ępne fazy procesu obejmuj ą oczyszczanie mechaniczne na kracie rzadkiej oraz gęstej zblokowanej z piaskownikiem. W reaktorze prowadzone b ędą procesy: denitryfikacji (mieszanie z osadem recyrkulowanym), symultanicznej defosfatacji chemicznej (PIX), nitryfikacji i utleniania zwi ązków w ęgla w komorach złó Ŝ biologicznych zatopionych napowietrzanych, sedymentacji grawitacyjnej osadu w osadnikach wtórnych.
W linii osadowej b ędzie prowadzona tlenowa stabilizacja osadu nadmiernego oraz wst ępne mechaniczne odwodnienie osadu na urz ądzeniu DRAYMAD; nast ępnie, osad po 3- miesi ęcznym czasie przetrzymania na poletku magazynowym będzie wywo Ŝony (odwodnienie statyczne osadu workowanego w drodze naturalnego parowania). Oczyszczalnia b ędzie równie Ŝ przyjmowa ć ścieki dowo Ŝone, w ilo ści 15 m/d. Odbiornikiem ścieków b ędzie młynówka Harm ęŜ ówka (dopływ Wisły). Ilo ść odprowadzanych ścieków nie b ędzie przekracza ć 10% SNQ w odbiorniku. Przewiduje si ę nast ępuj ące warto ści wska źników zanieczyszcze ń w ściekach oczyszczonych: 3 BZT 5 < 30 g/m , zawiesina < 50 g/m, azot org. < 30 g/m 3, azot amonowy < 6 g/m 3, fosfor < 5 g/m 3.
100 Zmiana Studium uwarunkowa ń i kierunków zagoaspodarowania przestrzennego gminy O świ ęcim
Wokół oczyszczalni wyznaczono obszar ograniczonego u Ŝytkowania, w granicach od 25 m do 50 m. Projektuje si ę te Ŝ zwarty pas zieleni ochronno-izolacyjnej. Na pozostałym obszarze gminy O świ ęcim ścieki s ą gromadzone w przydomowych zbiornikach o ró Ŝnej konstrukcji. Najcz ęś ciej s ą to szamba jednokomorowe, rzadziej trójkomorowe osadniki z przelewem. Zbiorniki przyzagrodowe s ą okresowo opró Ŝniane, a ścieki najcz ęś ciej s ą wywo Ŝone na pola uprawne i ł ąki. Ścieki z osadników przy budynkach uŜyteczno ści publicznej (np. szkoły, o środki zdrowia, urz ędy) są z reguły wywo Ŝone taborem asenizacyjnym do stacji zlewnej zlokalizowanej w pobli Ŝu MPO Ś w O świ ęcimiu. Nieszczelne lub przelewowe szamba oraz nawo Ŝenie uŜytków rolnych ściekami jest główn ą przyczyn ą zanieczyszczenia gruntu, wód podziemnych i powierzchniowych.
8.2.2. Koncepcje w zakresie odprowadzania i oczyszczania ścieków
W koncepcji opracowanej przez Firm ę In Ŝyniersk ą "ALL-CON" Sp. z o.o. w Bielsku- Białej w 1995 r., a zwi ązanej z inwestycj ą: podł ączenia ścieków z terenu miasta O świ ęcim i gmin O świ ęcim, Osiek, Polanka Wielka, Przeciszów do Miejsko-Przemysłowej Oczyszczalni Ścieków w O świ ęcimiu, rozpatrzono dwa mo Ŝliwe rozwi ązania techniczne: • rozwi ązanie podstawowe - nr 1 z transportem ścieków do MPO Ś, • rozwi ązanie porównawcze - nr 2 z systemem lokalnych oczyszczalni ścieków.
W obu rozwi ązaniach przyj ęto samodzielny system kanalizacyjny z lokaln ą oczyszczalni ą ścieków dla sołectw Harm ęŜ e-Pławy.
Rozwi ązanie 1 - gdzie podstawowym zało Ŝeniem jest odprowadzenie ścieków z czterech ww. gmin do Miejsko-Przemysłowej Oczyszczalni Ścieków w O świ ęcimiu. Proponowany układ pozwala na doci ąŜ enie istniej ącego systemu kanalizacyjnego miasta O świ ęcimia. Uwzgl ędniaj ąc naturalne ukształtowanie terenu, podział zlewniowy oraz istniej ący system kanalizacyjny miasta O świ ęcim przewidziano: 1. tereny w zlewni rzeki Soły wł ączy ć do systemu kanalizacyjnego miasta przez istniej ące pompownie "Stare Miasto" i "Kruki"; dotyczy to: Broszkowic, Babie, Brzezinki, Rajska, Zaborza i zachodniej cz ęś ci Grojca w gminie O świ ęcim, gminy Osiek, 2. tereny w zlewni rzeki Wisły, wzdłu Ŝ potoków Macocha-Włosienica i Bachórz wł ączy ć bezpo średnio na oczyszczalni ę MPOS; dotyczy to: Włosienicy, Por ęby Wielkiej, cz ęś ci Grójca, Stawów Monowskich, Dworów II - w gminie O świ ęcim, os. Monowice w mie ście O świ ęcimiu, gminy Przeciszów i gminy Polanka w zlewni potoku Bachórz.
W ramach projektowanego rozwi ązania podstawowego nr 1, z transportem ścieków do MPO Ś przewiduje si ę w gminie O świ ęcim dla poszczególnych sołectw nast ępuj ące pompownie: 1. Brzezinka, Babice, Broszkowice Przewidziano budow ę wspólnego systemu tłocznego w skład którego wejd ą: pompownia dla Brzezinki i zachodniej cz ęś ci Babic w Babicach (B1), pompownia dla wschodniej cz ęś ci Babic (B2), pompownia Broszkowice (B3). Ruroci ąg tłoczny b ędzie wł ączony do kanalizacji lewobrze Ŝnej cz ęś ci miasta, a wi ęc doci ąŜ ona zostanie istniej ąca pompownia "Stare Miasto".
101 Zmiana Studium uwarunkowa ń i kierunków zagoaspodarowania przestrzennego gminy O świ ęcim
2. Rajsko Przewidziano budow ę pompowni głównej (R1) w północnej cz ęś ci wsi z przetłoczeniem ścieków do kolektora w ul. Wi ęź niów O świ ęcimskich oraz pompowni sieciowej (R2) nad rzek ą Soł ą. 3. Grójec, Łazy Projektuje si ę budow ę pompowni w: Skotnicy (G1) z przerzutem ścieków do kanalizacji Zaborza/O świ ęcimia, Grojcu-Zapłociu (G2) z przerzutem ścieków do kanalizacji Por ęby Wielkiej- Włosienicy (lub kanalizacji Zaborza/O świ ęcimia). Dla zabudowy wzdłu Ŝ rzeki Soły (Czajki, Stawy Grójeckie) przewidziano skierowanie ścieków do kolektora "Soła" z Osieka lub lokalne oczyszczalnie ścieków. 4. Dwory II Przewidziano budow ę pompowni (D1) kieruj ącej ścieki bezpo średnio do MPO Ś. 5. Por ęba Wielka, Włosienica, Stawy Monowskie Dla wymienionych sołectw oraz dzielnicy Monowice rozwa Ŝono dwie wersje rozwi ązania, tj. inwestycj ę indywidualn ą dla gminy O świ ęcim lub wspóln ą z gminami Polanka Wielka i Przeciszów: Wersja A — wymaga budowy pompowni w: • Włosienicy (W1), • Stawach Monowskich (W2). Wersja B - wspólny system tłoczny, w skład którego wejd ą: • pompownie W1 i W2, • pompownia główna w Przeciszowie-Podlesiu (P1) z ruroci ągiem tłocznym na MPO Ś, • pompownia sieciowa dla Polanki Wielkiej i Piotrowie (P2). Rozwi ązanie 2 - proponuje si ę budow ę lokalnych oczyszczalni ścieków, a mianowicie:
1. W gminie O świ ęcim dla: a. Broszkowic, Babic, Brzezinki - oczyszczalnia w Babicach, b. Rajska - utrzymuje si ę rozwi ązanie nr 1, tzn. wł ączenie do kanalizacji miasta Oświ ęcim z uwagi na istniej ące uj ęcie wody na lewym brzegu rzeki Soły, c. Zaborza - wł ączenie do kanalizacji miasta O świ ęcimia z uwagi na blisko ść sieci kanalizacji miejskiej i brak odbiornika oczyszczonych ścieków, d. Grojca-Łaz - 4 lokalne oczyszczalnie ścieków wg wcze śniejszych opracowa ń, e. Por ęby Wielkiej, Włosienicy, Stawów Monowskich - oczyszczalnia w Stawach Monowskich z odpływem do potoku Włosienica, f. Dworów II - oczyszczalnia w Dworach z odpływem do potoku Włosienica (rozwi ązanie nieaktualne ze wzgl ędu na kanał "Dwory-Las").
2. W gminie Osiek - lokalna oczyszczalnia ścieków w Osieku z odpływem do potoku Osieczanka. 3. W gminie Przeciszów i Polanka Wielka - oczyszczalnia zbiorcza w Przeciszowie Podlesiu.
Najwi ększe problemy mog ą wyst ąpi ć na terenie sołectw Grójec i Łazy, gdzie przewidziano budow ę a Ŝ czterech lokalnych oczyszczalni ścieków: Grojec-Stawy Grojeckie, Grojec-Czajki, Grojec-Skotnica, Grojec-Łazy w Zapłociu.
102 Zmiana Studium uwarunkowa ń i kierunków zagoaspodarowania przestrzennego gminy O świ ęcim
Realizacja oczyszczalni mo Ŝe wymaga ć budowy III 0 oczyszczania ścieków: Stawy Grojeckie i Czajki z uwagi na lokalizacj ę powy Ŝej uj ęcia wody "Zasole", Skomica i Łazy z uwagi na mały przepływ w ewentualnych odbiornikach.
Zwraca si ę uwag ę, Ŝe równie Ŝ w przypadku lokalnej oczyszczalni w Stawach Monowskich z odprowadzeniem ścieków do potoku Macocha (Włosienica), wymagane b ędą zaostrzone rygory (w zwi ązku z wł ączeniem potoku do kanału "Dwory-Las", niewielkich przepływów w potoku oraz ze wzgl ędu, Ŝe jest on ju Ŝ odbiornikiem ścieków oczyszczonych z MPO Ś). Autorzy przedstawionej koncepcji nie mog ą jednoznacznie wskaza ć optymalnego wariantu, jednak uwzgl ędniaj ąc aspekty techniczne i ekologiczne proponuj ą przyj ęcie nast ępuj ącego rozwi ązania: • Harm ęŜ e – Pławy : lokalna oczyszczalnia ścieków nie obj ęta opracowaniem, • Rajsko : przerzut ścieków do MPOS, • Brzezinka, Babice, Broszkowice: wspólny system przerzutu ścieków do MPOS, • Dwory II: korzystniejszym rozwi ązaniem jest przerzut do MPO Ś, jednak ze wzgl ędu na znaczne koszty eks-ploatacji i utrudnienia realizacyjne (przekroczenie Macochy i kanału Wisły) proponuje si ę wyposa Ŝenie gospodarstw w szczelne zbiorniki ścieków i wywóz ścieków do stacji zlewnej obok MPO Ś, • Zaborze: rozbudowa kanalizacji sanitarnej wł ączonej do kanalizacji miejskiej z dostosowaniem do przej ęcia ścieków z Grojca (Skotnicy, Zapłocia) i Łazów, • Grojec-Skotnica: przerzut ścieków do MPO Ś kanalizacj ą Zaborza, • Grojec Zapłocie, Łazy: przerzut ścieków do MPO Ś, kierunek przerzutu (do zlewni Włosienicy lub do sołectwa Zaborze) nale Ŝy ustali ć po zało Ŝeniu kolejno ści realizacji inwestycji w gminie, • Grojec Czajki, Stawy Grójeckie: przerzut ścieków do MPO Ś przy partycypacji budowy kolektora z gmin ą Osiek; rozwi ązaniem zamiennym mo Ŝe by ć układ pompowni kieruj ących ścieki do projektowanej kanalizacji w ul. Pod Olszyną wzdłu Ŝ granicy miasta i gminy, • Por ęba Wielka, Włosienica, Stawy Monowskie: przerzut do MPOS jako wspólna inwestycja z gmin ą Przeciszów i ewentualnie gmin ą Polanka.
Nale Ŝy stwierdzi ć, Ŝe przerzut ścieków do MPO Ś pozwoli na szybk ą realizacj ę inwestycji zabezpieczaj ących środowisko naturalne przed zanieczyszczeniem oraz na ochron ę istniej ących uj ęć wody "Zasole" i "Zaborze". Jest to rozwi ązanie zasadnione ekologicznie, społecznie i ekonomicznie o du Ŝym stopniu niezawodno ści. W wyniku porozumienia władz Miasta i Gminy O świ ęcim ustalono, Ŝe wszystkie ścieki sanitarne z terenu gminy mog ą by ć przyj ęte przez MPO Ś, co zostało uwzgl ędnione w bilansie ścieków aktualnego pozwolenia wodnoprawnego.
Dla sołectw: Babice, Broszkowice i Brzezinki, Spółka z o.o. INWESTOR w Oświ ęcimiu opracowała w 1997 r. koncepcj ę kanalizacji sanitarnej. Koncepcj ę t ę oparto na warunkach technicznych odbioru ścieków z gminy O świ ęcim poprzez system kanalizacji miejskiej O świ ęcimia przed pompowni ą "Stare Miasto". Poło Ŝenie sołectw w widłach rzek Wisły i Soły oraz lekko pofałdowany teren wskazuje na prawdopodobie ństwo wysokiego poziomu wód gruntowych. Z tego wzgl ędu przy opracowaniu koncepcji przyj ęto maksymalne zagł ębienie kanalizacji sanitarnej na poziomie 4,5 m od powierzchni terenu, dla wersji I, i do poziomu 6,0 m dla wersji II. W celu zmniejszenia ilo ści pompowni ścieków zwi ększono średnice kanałów sanitarnych, przez co osi ągni ęto mniejsze spadki kanalizacji.
103 Zmiana Studium uwarunkowa ń i kierunków zagoaspodarowania przestrzennego gminy O świ ęcim
Kanalizacja sołectwa Brzezinka sprowadzona jest na teren w pobli Ŝu stacji rozrz ądowej PKP O świ ęcim, sk ąd skierowana b ędzie do Babic. W sołectwie Babice kanalizacj ę sanitarn ą od osady Chropa ń, zamierza si ę sprowadzi ć do drogi O świ ęcim-Bieru ń i prowadzi ć wzdłu Ŝ tej drogi do torów kolejowych O świ ęcim-Trzebinia. Kanalizacja ta prowadzona jest z jednej strony torów PKP O świ ęcim-Katowice. Drugi ci ąg kanalizacji prowadzony b ędzie po drugiej stronie tych torów. Nast ępnie kanalizacja, z sołectw Brzezinka i Babice, jest prowadzona w kierunku Broszkowic, aby przeci ąć tory kolejowe PKP w obr ębie skrzy Ŝowania torów PKP O świ ęcim- Trzebinia i drogi O świ ęcim-Libi ąŜ . W tym miejscu sie ć kanalizacyjna sołectw Brzezinka i Babice ł ączy si ę z kanalizacj ą z sołectwa Broszkowice. Dalej kanalizacja prowadzona jest wzdłu Ŝ drogi O świ ęcim-Libi ąŜ , do torów PKP O świ ęcim-Dwory (Kraków-Płaszów).
Od miejsca poł ączenia kanalizacji z sołectw, kolektor główny prowadzony b ędzie do kanalizacji miejskiej O świ ęcimia. Od tego punktu projektuje si ę dwa warianty rozwi ązania: I. wzdłu Ŝ drogi O świ ęcim-Libi ąŜ i nast ępnie ul. Nideckiego do studzienki kanalizacyjnej (brak zgody WDDM - planowana perspektywicznie zmiana skrzy Ŝowania torów z drog ą O święcim-Libi ąŜ na skrzy Ŝowanie bezkolizyjne), II. wzdłu Ŝ torów PKP O świ ęcim-Dwory i nast ępnie za osiedlem mieszkaniowym przewodem pompowym Ø 225 PE w mi ędzywalu Soły do studzienki kanalizacyjnej przed komor ą zbiorcz ą. W I i II wariancie ścieki doprowadzone s ą do przepompowni ścieków "Stare Miasto" w Oświ ęcimiu. Przyj ęte w rozwi ązaniu maksymalne zagł ębienie kanalizacji narzuciło ilo ść i rozmieszczenie przepompowni na sieci kanalizacyjnej, ze wzgl ędu na ukształtowanie terenu. W omawianej koncepcji przedstawiono dwie wersje rozwiąza ń ró Ŝni ące si ę przede wszystkim ilo ści ą przepompowni ścieków: wersja I - 16 przepompowni, wersja II - 8 przepompowni.
Projektowane rozwi ązanie kanalizacji sanitarnej dla sołectw: Brzezinka, Babice i Broszkowice pozwala na etapowe wykonanie kanalizacji. Ze wzgl ędu na brak zgody WDDM, zalecanym rozwi ązaniem jest wariant II odprowadzenia ścieków z przepompowni głównej, tj. kolektorem pompowym w mi ędzywalu rzeki Soły. Wersja II rozwi ązania kanalizacji sanitarnej jest dro Ŝsza w realizacji, ze wzgl ędu na wi ększ ą gł ęboko ść prowadzenia kanałów głównych oraz wi ększe średnice kanałów. Jest to jednak w znaczny sposób rekompensowane mniejsz ą ilo ści ą przepompowni ścieków. II wersja rozwi ązania kanalizacji, w porównaniu z wersj ą I, b ędzie te Ŝ ta ńsza w eksploatacji ze wzgl ędu na mniejsz ą (o połow ę) ilo ść przepompowni. Bior ąc pod uwag ę powy Ŝsze dane, sugeruje si ę wykonanie kanalizacji dla sołectw Brzezinka, Babice, Broszkowice w wersji n wariancie n jako najkorzystniejsze. Sie ć kanalizacji głównej projektuje si ę wykona ć z rur o średnicach Ø 250 mm (sieci pocz ątkowe), poprzez rury Ø 300 mm do sieci zbiorczych Ø 500 mm. W zalecanej wersji II wariancie II długo ść kolektorów głównych wyniesie ok. 23 km. W roku 1997 Biuro Projektowania i Realizacji Inwestycji Ekologicznych "Środowisko" w Bielsku-Białej opracowało do koncepcji sprowadzenia ścieków bytowo-gospodarczych na MPO Ś z cz ęś ci gminy i miasta O świ ęcim oraz gmin: Przeciszów, Polanka Wielka i cz ęś ci gminy Osiek kolektor tłoczny - faza koncepcja, a nast ępnie projekt budowlany kolektora tłocznego ścieków ze Stawów Monowskich na MPO Ś. Razem przewiduje si ę odprowadzenie z terenu gminy do MPO Ś, bez Harm ęŜ y i Pławów (ł ącznie z dowozem ścieków): 3 Q ś r d = 3064,0 m /d,
104 Zmiana Studium uwarunkowa ń i kierunków zagoaspodarowania przestrzennego gminy O świ ęcim
3 Q ma x d = 4305,6 m /d, 3 Q m a x = 363,7 m /h.
Bilans ścieków z ww. koncepcji, tj. docelow ą ich ilo ść ł ącznie z wodami infiltracyjnymi dla poszczególnych sołectw zestawiono w poni Ŝszej tabeli. Lp. Sołectwo Docelowa ilo ść ścieków [m 3/d] Q ś r d Q ma x d 1 Babice 313,5 441,8 2 Broszkowice 79,5 111,2 3 Brzezinka 657,2 927,9 4 Dwory II 42,5 63,8 5 Grójec 583,6 822,6 6 Harm ęŜ e i Pławy 155,0 216,8 7 Łazy 56,1 78,4 8 Por ęba Wielka 269,7 379,9 9 Rajsko 494,0 696,2 10 Stawy Monowskie 60,2 84,1 11 Włosienica 243,5 348,7 12 Zaborze 249,3 351,0 Razem gmina 3204,1 4522,4
Powy Ŝsze warto ści s ą zawy Ŝone w stosunku do obliczonego zapotrzebowania na wod ę w poprzednim rozdziale - szacuje si ę, Ŝe ilo ść ścieków powstaj ących w gminie (bez Harm ęŜ y i Pławów) wyniesie Qś r d = 2200 m 3/d (wraz z usługami stopnia podstawowego). Z sołectw Włosienica, Por ęba Wielka i Stawy Monowskie przewiduje si ę odprowadzenie do MPO Ś w I etapie ok. 276 m 3/d ścieków sanitarnych. Dla środkowej cz ęś ci wsi Babice opracowano projekt budowlany dla sieci kanalizacyjnej, która w pewnym stopniu ju Ŝ została zrealizowana (przy ul. Krakowskiej), a dla pozostałej cz ęś ci zostało wydane pozwolenie na budow ę. Przewiduje si ę przeprowadzenie sieci w szczególno ści w ulicach: Wspólna, Kresowa, Klonowa, Kolorowa, Grunwaldzka fragment Śląskiej, Topolowa, Handlowa, Ró Ŝana, Wi śniowa, Orzechowa, T ęczowa, Starowi ślna, Pod mostem, Kwiatowa. Projektowana sie ć ma by ć kanalizacj ą grawitacyjno – tłoczna, odprowadzaj ąca ścieki do oczyszczalni ścieków w O świ ęcimiu. Pozostała cz ęść wsi w chwili obecnej nie jest przewidziana do objęcia sieci ą kanalizacji, jednak Ŝe ze wzgl ędu na poło Ŝenie terenu w strefie potencjalnego zagro Ŝenia powodzi ą Q1% zaleca si ę, w zale Ŝno ści od mo Ŝliwo ści, skanalizowanie całego obszaru zainwestowania (zurbanizowania) wsi.
8.3. Gospodarka odpadami
Na terenach wiejskich zarówno ilo ść , jak i skład odpadów komunalnych ró Ŝni ą si ę w istotny sposób od odpadów powstaj ących w du Ŝych miastach. Odpady komunalne z terenów gmin wiejskich zawieraj ą zwi ększone ilo ści drobnej frakcji, w której wyst ępuje najcz ęś ciej popiół z palenisk domowych oraz szereg innych drobnych składników mineralnych. Składniki mineralne, takie jak ŜuŜel, kamienie, gruz itp., wyst ępuj ą w zwi ększonych znacznie ilo ściach, osi ągaj ących 20%, we frakcji "pozostałe nieorganiczne". Ponadto odpady z terenów wiejskich zawieraj ą bardzo zró Ŝnicowane ilo ści składników organicznych pochodzenia ro ślinnego i zwierz ęcego. Powstaj ą tu równie Ŝ odpady niebezpieczne w zwi ązku ze stosowaniem zabiegów agrochemicznych oraz eksploatacj ą maszyn i pojazdów rolniczych. W gminach wiejskich ich ilo ść nie jest du Ŝa - 2-5%, ale
105 Zmiana Studium uwarunkowa ń i kierunków zagoaspodarowania przestrzennego gminy O świ ęcim stwarzaj ą one powa Ŝne zagro Ŝenie dla środowiska. Szczególne zagro Ŝenie stanowi ą silnie toksyczne środki ochrony ro ślin i opakowania po nich. Cz ęst ą praktyk ą jest spalanie tworzyw sztucznych w piecach domowych lub na wolnym powietrzu, co powoduje emisj ę do atmosfery du Ŝej ilo ści niebezpiecznych substancji chemicznych (dioksyn, furanów, fosgenu). Prowadzona w gminie gospodarka w zakresie odpadów opiera si ę na segrego-waniu ju Ŝ w miejscu ich powstawania. Zorganizowanym wywozem odpadów obj ęto ok. 98% mieszka ńców. W obr ębie poszczególnych posesji odpady segregowane s ą w workach (szkło, metale, tworzywa sztuczne), które odbierane s ą przez firm ę prywatn ą ECO-COMBID z Włosienicy, a koszty wywozu pokrywa gmina. Ponadto gospodarstwa domowe wyposa Ŝone s ą w pojemniki typu SM o pojem-no ści 0,11 m3 na odpady nieposegregowane. Ich wywozem zajmuje się Zakład Usług Komunalnych w Oświ ęcimiu, a odpady wywo Ŝone s ą na komunalne składowisko odpadów w mie ście Oświ ęcimiu przeznaczone dla obsługi miasta i gminy O świ ęcim. Koszty wywozu odpadów nieposegregowanych, które wynosz ą 23,8 zł za 1m 3, ponosz ą mieszka ńcy. Aktualnie podpisanych jest ok. 3200 indywidualnych umów. W gminie prowadzona jest równie Ŝ w okresie wiosennym i jesiennym zbiórka odpadów wielkogabarytowych, a ich wywozem zajmuje si ę tak Ŝe ZUK w O świ ęcimiu. Odpady niebezpieczne mog ą by ć składowane na nowym składowisku odpadów szkodliwych Firmy Chemicznej "Dwory" SA w O świ ęcimiu, które jest zlokalizowane w s ąsiedztwie składowiska odpadów komunalnych. Poni Ŝej doł ączono krótk ą charakterystyk ę w/w składowisk.
Składowisko odpadów komunalnych: Składowisko przeznaczone jest dla obsługi miasta i gminy O świ ęcim. Posadowione jest na terasie rzeki Wisły o rz ędnych 225,0-227,0 m n.p.m. Powierzchnia zaj ętego terenu wraz z obiektami towarzysz ącymi w granicach ogrodzenia wynosi około 114 400 m 2. Na ogóln ą powierzchni ę składaj ą si ę: • powierzchnia wysypiska wraz z terenem zaj ętym pod obwałowanie 92 892 m 2, • powierzchnia terenu zaplecza - 4 780 m 2, • powierzchnia pasa zieleni izolacyjnej -16 736 m 2.
Projektowana wysoko ść obwałowania wynosi 2,0 m, wysoko ść sypania odpadów 8,0 m, a prognozowana ilo ść odpadów ok. 3 mln m 3. Rozpocz ęcie eksploatacji wysypiska nast ąpiło w listopadzie 1993 r., a planowany okres eksploatacji wynosi ok. 17 lat. Eksploatacja odbywa si ę sektorami - od zachodniego kra ńca wysypiska. Z uwagi na ochron ę wód przewidziano uszczelnienie dna i skarp wysypiska. Ostatecznie wysypisko zostało wyło Ŝone geomembran ą o grubo ści 1,0 mm. Zebrane odci ęta s ą odprowadzane do zbiornika, a nast ępnie przez lokaln ą pompowni ę tłoczone do MPO Ś.
Składowisko odpadów szkodliwych - nowe Firmy Chemicznej "Dwory" SA w Oświ ęcimiu: Obszar 1 ha. Gł ęboko ść całkowita 2,3 m, a gł ęboko ść składowania 2,1 m. Pojemno ść składowania 15 000 m 3. Dno i skarpy składowiska stanowi podło Ŝe gliniaste wyło Ŝone geomembran ą HD o grubo ści 2,0 mm. Składowisko zostało wybudowane pod koniec 1992 r. Wody nadosadowe i opadowe ł ącznie z wodami z rowu opaskowego w przypadku osi ągni ęcia poziomu przelewu odprowadzane s ą do MPO Ś. W zwi ązku z wej ściem w Ŝycie Ustawy o utrzymaniu czysto ści i porz ądku w gminach podj ęta została uchwała przyjmuj ąca regulamin utrzymania czysto ści.
106 Zmiana Studium uwarunkowa ń i kierunków zagoaspodarowania przestrzennego gminy O świ ęcim
8.4. Zagadnienia gospodarki energetycznej
8.4.1. Elektroenergetyka
Powi ązania infrastrukturalne: Sie ć elektroenergetyczna obszarów wiejskich gminy O świ ęcim jest bardzo ści śle zwi ązana z infrastruktur ą elektroenergetyczn ą gmin s ąsiaduj ących i pobliskich. Wi ęzy te s ą przede wszystkim rezultatem specyficznego ukształtowania tych obszarów, okalaj ących - nieomal w pełni - znacz ący o środek miejski i przemysłowy, jakim jest miasto Oświ ęcim. Wi ęzy te maj ą nast ępuj ący charakter: • źródła zaopatrzenia w energi ę elektryczn ą, usytuowane w cz ęś ci wiejskiej gminy Oświ ęcim, (GPZ w Por ębie Wielkiej i Rajsku) zaopatruj ą nie tylko gmin ę, ale tak Ŝe miasto O świ ęcim oraz inne gminy o ścienne, • tereny wiejskie gminy O świ ęcim korzystaj ą z dostaw energii ze źródeł zlokalizowanych na terenie miasta O świ ęcim (GPZ w O świ ęcimiu i O świ ęcimiu- Dworach) i na terenach gmin s ąsiaduj ących (GPZ w K ętach, Chełmku, Wadowicach), • przez obszary wiejskie gminy O świ ęcim przebiegaj ą linie elektroenergetyczne wysokiego i średniego napi ęcia, zaopatruj ące w energi ę elektryczn ą nie tylko gmin ę, ale i miasto O świ ęcim z jego obiektami przemysłowymi, a tak Ŝe linie elektroenergetyczne 220 kV o wa Ŝnym znaczeniu regionalnym. Istniej ące zainwestowanie: Przez teren gminy O świ ęcim przebiegaj ą trasy wielu elektroenergetycznych linii zasilaj ących: linii 220 kV, stanowi ących elementy krajowego systemu elektroenergetycznego, wi ąŜą cych elementy pier ścienia, powi ązanego stacjami Komorowice (Biełsko- Biała), Por ęba Wielka, Bieru ń, Jaworzno, Byczyna, Skawina, linii 110 kV, otaczaj ących miasto O świ ęcim oraz dostarczaj ących energi ę do gmin ościennych, linii 15 kV, o znaczeniu lokalnym, doprowadzaj ących energi ę elektryczn ą do poszczególnych miejscowo ści w gminie i mie ście O świ ęcim oraz w gminach sąsiaduj ących.
Beskidzka Energetyka SA wymaga, aby w przypadku projektowania osiedli mieszkaniowych pozostawi ć wzdłu Ŝ linii elektroenergetycznych strefy techniczne, w postaci pasa terenu wolnego od zabudowy. Jego orientacyjna szeroko ść , zale Ŝna od warunków technicznych (przede wszystkim od wysoko ści przewodu nad poziomem terenu w danym punkcie), wynosi około: dla linii 220 kV-100 m (po 50 m z ka Ŝdej strony osi linii), dla linii 110 kV - 30 m (po 15 m z ka Ŝdej strony osi linii), dla linii 15 kV -16 m (po 8 m z ka Ŝdej strony osi linii).
Obszary wiejskie gminy O świ ęcim s ą zasilane ze stacji elektroenergetycznych (GPZ) usytuowanych zarówno na terenie gminy, jak i poza jej granicami. S ą to stacje: GPZ 220/110 kV/ ŚN Por ęba Wielka, GPZ 110/15 kV Rajsko, GPZ 110/15 kV O świ ęcim, GPZ 110/15 kV O świ ęcim-Dwory, GPZ 110/15 kV K ęty, Wadowice, Chełmek.
107 Zmiana Studium uwarunkowa ń i kierunków zagoaspodarowania przestrzennego gminy O świ ęcim
Energia elektryczna na teren gminy jest dostarczana liniami napowietrznymi 15 kV, wyprowadzonymi z wymienionych powy Ŝej obiektów elektroenergetycznych. Linie średniego napi ęcia 15 kV zasilaj ą transformatory 15/0,4 kV, za których po średnictwem energia elektryczna jest przesyłana odbiorcom - poprzez sie ć rozdzielcz ą niskiego napi ęcia. Jak wynika z bada ń ankietowych, przeprowadzonych w ramach Powszechnego Spisu Rolnego 1996 (US Bielsko-Biała 1997) w gminie O świ ęcim około 63% gospodarstw rolnych jest wyposa Ŝonych w sie ć trójfazow ą 3 x 380/220 V - jest to wska źnik gorszy ani Ŝeli dla gospodarstw rolnych całego dawnego województwa bielskiego (około 74%). Potrzeb ę zwi ększenia dostaw mocy elektrycznej arty-kułowano w 8,8% badanych gospodarstw rolnych gminy O świ ęcim, podczas gdy w gospodarstwach rolnych dawnego województwa bielskiego odsetek ten w 1996 roku wyniósł tylko 5,5%. Na wykresie "Zaopatrzenie gospodarstw rolnych w energi ę elektryczn ą", przedstawiono wyniki ostatniego powszechnego spisu rolnego w gminie O świ ęcim i dawnym województwie bielskim, zwi ązane z rozwa Ŝan ą problematyk ą.
8.4.2. Zaopatrzenie w gaz
Powi ązania infrastrukturalne: Sie ć gazow ą średniopr ęŜ ną i niskopr ęŜ ną na terenie gminy eksploatuje Rozdzielnia Gazu Oświ ęcim, natomiast gazoci ągi wysokopr ęŜ ne Rejon Gazowniczy w Bielsku-Białej. Rozdzielnia Gazu O świ ęcim obsługuje wszystkie miejscowo ści na terenie gminy za wyj ątkiem sołectw: Harm ęŜ e i Pławy, co stanowi około 90% terenu całej gminy.
Istniej ące zainwestowanie: Sumaryczna długo ść sieci gazowej rozdzielczej na terenie gminy O świ ęcim wg stanu na dzie ń 31.01.1999 r. w kilometrach wynosi: sie ć gazowa średniopr ęŜ na 171,7 (w tym przył ącza - 61,3), sie ć gazowa niskopr ęŜ na 40,4 (w tym przył ącza - 12,3).
Najstarsza sie ć gazowa średniopr ęŜ na funkcjonuje w miejscowo ściach: Rajsko (1975 r.), Brzezinka (1979 r.), Babice (1981 r.) i Zaborze (1982 r.). W pozostałych jednostkach osadniczych sie ć gazowa pochodzi z pocz ątku lat 90. (1991-1993). Istniej ąca na terenie gminy sie ć gazowa wykonana jest w wi ększo ści z rur PE, wyj ątek stanowi ą miejscowo ści Grójec i Zaborze, gdzie sie ć gazowa w 70% jest wykonana ze stali. Sie ć gazowa na terenie gminy jest poł ączona pier ścieniowo. Zasilanie systemu odbywa si ę z kilku stacji redukcyjno-pomiarowych poło Ŝonych zarówno na terenie gminy jak i miasta Oświ ęcim, co zapewnia ci ągło ść dostawy gazu. Rozdzielnia Gazu O świ ęcim eksploatuje cztery stacje redukcyjno-pomiarowe na terenie gminy: dwie I 0 - Rajsko i Grójec, dwie II 0 - Grojec-Stawy Grójeckie i Zaborze.
Wymienione stacje nie maj ą dwustronnego zasilania. Strefy ochronne od przedmiotowych stacji oraz odległo ści podstawowe gazoci ągów od obiektów terenowych okre śla Rozporz ądzenie Ministra Przemysłu i Handlu z dnia 14.11.1995 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiada ć sieci gazowe (Dz. U. Nr 139, póz. 686).
W roku 1998 zanotowano na terenie obejmuj ącym gmin ę 36 awarii, w tym: na sieci gazowej średniopr ęŜ nej - 32, na sieci gazowej niskopr ęŜ nej – 4.
108 Zmiana Studium uwarunkowa ń i kierunków zagoaspodarowania przestrzennego gminy O świ ęcim
Średni czas usuwania awarii wyniósł około 5 godzin. Nie odnotowano awarii na stacjach redukcyjno-pomiarowych. Sie ć gazowa na terenie Grojca w wi ększo ści jest ju Ŝ wyeksploatowana i posiada małe przekroje ruroci ągów. W latach nast ępnych w miar ę mo Ŝliwo ści b ędzie ona sukcesywnie wymieniana na sie ć gazow ą z rur PE. W chwili obecnej Rozdzielnia Gazu O świ ęcim posiada ju Ŝ zatwierdzone projekty remontów dla najbardziej wyeksploatowanych odcinków sieci gazowej.
Przez teren gminy przebiegaj ą nast ępuj ące gazoci ągi wysokiego ci śnienia: Ø 400 CN 6,3 MPa relacji O świ ęcim - Bielsko-Biała, Ø 400 CN 2,5 MPa relacji O świ ęcim - Świerklany, Ø 50 CN 2,5 MPa relacji O świ ęcim - Kęty, Ø 65 CN 2,5 MPa do stacji redukcyjno pomiarowej w Grojcu, Ø 50 CN 2,5 MPa do stacji redukcyjno pomiarowej w Rajsku. Istniej ący system zaopatrzenia w gaz wystarcza do zabezpieczenia obecnych jak i przyszłych potrzeb mieszka ńców oraz wytwórczo ści i usług, a zasilanie systemu z kilku stacji redukcyjno-pomiarowych zapewnia ci ągło ść dostawy gazu. Oddzielnym problemem jest pogarszaj ący si ę wraz z upływem czasu eksploatacji stan instalacji wewnętrznych w budynkach i odbiorników gazu w mieszkaniach (piecyków, kuchenek), szczególnie w starych zasobach mieszkaniowych, gro Ŝą cy ulatnianiem si ę gazu i gro źnymi dla Ŝycia i mienia wybuchami.
8.4.3. Ciepłownictwo
Zaopatrzeniem w ciepło zajmuje si ę Miejski Zakład Energetyki Cieplnej Sp. z o.o. w Oświ ęcimiu, który nie posiada własnych kotłowni, a całe ciepło zakupuje w Firmie Chemicznej Dwory SA w O świ ęcimiu. Sumaryczna długo ść sieci centralnego ogrzewania (bez podł ączy) wynosi 45,7 km, a zasi ęg obsługi przez system centralnego ogrzewania obejmuje zaledwie ok. 5% całej powierzchni gminy i ok. 7% ogółu liczby mieszka ńców. Ilo ść energii cieplnej rozprowadzanej przez system wynosi ok. 546 ty ś. GJ/rok, a zapotrzebowanie mocy cieplnej wynosi 89 MW/rok. Liczba awarii w roku na sieci centralnego ogrzewania waha si ę koło pi ęciu, a czas ich usuwania przeci ętnie dochodzi do 8 godzin. Miejski Zakład Energetyki Cieplnej Sp. z o.o. w O świ ęcimiu nie przewiduje nowych inwestycji ciepłowniczych na obszarze gminy O świ ęcim. Ogrzewanie pozostałych terenów mieszkaniowych i usługowo-produkcyjnych odbywa si ę za pomoc ą ogrzewania piecowego, elektrycznego oraz gazowego, b ądź na bazie indywidualnych instalacji, centralnego ogrzewania z wykorzystaniem paliwa stałego lub gazowego.
8.5. Telekomunikacja
Powi ązania infrastrukturalne: Abonenci telefonii przewodowej z obszarów wiejskich gminy O świ ęcim, wł ączeni do systemu automatycznych central mi ędzymiastowych ACMM, zwi ązani s ą z bielsk ą stref ą numeracyjn ą. Z kolei abonenci sieci telefonii komórkowych, działaj ących na terenie gminy Oświ ęcim, przyporz ądkowani s ą o środkom regionalnym, zlokalizowanym w Katowicach.
109 Zmiana Studium uwarunkowa ń i kierunków zagoaspodarowania przestrzennego gminy O świ ęcim
Istniej ące zainwestowanie:
1. Telefonia przewodowa Abonenci telefonii przewodowej z gminy O świ ęcim, s ą wł ączeni do systemu automatycznych central mi ędzymiastowych i zwi ązani s ą z bielsk ą stref ą numeracyjn ą. Wyniki przeprowadzonej analizy ilo ści abonentów telefonii przewodowej w gminie Oświ ęcim przedstawiono na zał ączonym wykresie: "Liczba abonentów telefonii przewodowej na 1000 ludno ści". Na wykresie przedstawiono warto ści podstawowego wska źnika statystycznego, pozwalaj ącego na syntetyczn ą ocen ę dost ępno ści mieszka ńców do sieci telekomunikacyjnej i stopnia rozwoju tej sieci. Wska źnikiem tym jest liczba abonentów telefonicznych na 1000 mieszka ńców (g ęsto ść abonentów). Dane wg źródeł statystyki publicznej GUS, z ko ńca 1997 r. Uzupełnieniem dokonanego rozpoznania s ą wyniki bada ń, przeprowadzonych podczas Powszechnego Spisu Rolnego w 1996 r. Rezultaty badań przedstawiono na wykresie "Dost ępno ść do usług telefonicznych w gospodarstwach rolnych".
Wnioski z dokonanego rozpoznania s ą nast ępuj ące: • Gęsto ść abonentów telefonii przewodowej na obszarach wiejskich w gminie Oświ ęcim (185) jest o wiele wi ększa od przeci ętnej dla gmin wiejskich obecnego województwa małopolskiego (96) i gmin wiejskich kraju (85). Świadczy to o znacznie lepszym, ni Ŝ przeci ętny - jak na warunki krajowe - dost ępie mieszka ńców gminy do usług telefonii przewodowej. Nale Ŝy tu jednak pami ęta ć, Ŝe przeci ętne krajowe wska źniki s ą jeszcze nadal kilkakrotnie ni Ŝsze od europejskich. Przykładowo, najwy Ŝszy wska źnik dla całego kraju osi ągni ęto w Szwecji. Wynosi on ok. 700 abonentów na 1000 mieszka ńców. • Omawiany wska źnik g ęsto ści abonentów jest ni Ŝszy ni Ŝ w gminie O świ ęcim ogółem. Świadczy to o istniej ących dysproporcjach w dost ępie do usług telefonii przewodowej mi ędzy mieszka ńcami obszarów wiejskich i miejskich gminy Oświ ęcim. Wyniki bada ń przeprowadzonych podczas spisu rolnego dowodz ą tak Ŝe, Ŝe znaczny odsetek mieszka ńców obszarów wiejskich gminy O świ ęcim (a Ŝ ok. 67%) nie ma dost ępu do usług telefonii przewodowej. • Z wyników bada ń mo Ŝna wysnu ć ogólny wniosek, Ŝe potrzeby mieszka ńców gminy Oświ ęcim na dost ęp do usług telefonii przewodowej nie s ą w pełni zaspokojone, mimo Ŝe obszary wiejskie gminy O świ ęcim charakteryzuj ą si ę lepszymi wska źnikami ni Ŝ gminy wiejskie dawnego województwa bielskiego i obecnego małopolskiego.
Jak wynika z informacji otrzymanych z Rejonu Telekomunikacji O świ ęcim TP SA (stycze ń 1999 r.), w najbli Ŝszym czasie przewiduje si ę intensywny rozwój infrastruktury telekomunikacji. Plany na najbli Ŝszy okres przewiduj ą budow ę koncentratorów wyniesionych w nast ępuj ących miejscowo ściach: Rajsko 392 nowych abonentów, Brzezinka 392 nowych abonentów, Stawy Grójeckie 392 nowych abonentów, Włosienica 640 nowych abonentów, oraz rozbudowa centrali w Grojcu 392 nowych abonentów. Planowanym inwestycjom towarzyszy ć b ędzie rozbudowa i budowa nowych ci ągów sieci teletechnicznej. Plany rozwojowe Telekomunikacji Polskiej SA przyczyni ą się do kolejnego wzrostu g ęsto ści abonentów telefonii przewodowej. W wyniku realizacji zamierzonych inwestycji przez TP SA, w najbli Ŝszym okresie g ęsto ść abonentów wzro śnie do ok. 326 abonentów na 1000 mieszka ńców. Oznacza to, Ŝe gęsto ść abonentów telefonii przewodowej na
110 Zmiana Studium uwarunkowa ń i kierunków zagoaspodarowania przestrzennego gminy O świ ęcim obszarach wiejskich gminy O świ ęcim osi ągnie obecny poziom g ęsto ści najwi ększych miast Polski. 2. Telefonia komórkowa W okresie dynamicznego rozwoju sieci telefonii komórkowych, realizuj ących łączno ść mi ędzy abonentami mobilnymi oraz mi ędzy mobilnymi i stacjonarnymi, nieodzowna jest równie Ŝ analiza dost ępu mieszka ńców do tego typu usług telekomunikacyjnych. Obecnie na terenie Polski eksploatowane s ą nast ępuj ące sieci telefonii komórkowej: sie ć analogowa NMTi, w pa śmie 450 MHz - operator PTK Centertel Sp. z o. o., sie ć cyfrowa Idea Centertel, w pa śmie 1800 MHz - operator PTK Centertel Sp. z o. o., sie ć cyfrowa Era GSM, w pa śmie 900 MHz - operator Polska Telefonia Cyfrowa Sp. z o. o., sie ć cyfrowa Plus GSM, w pa śmie 900 MHz - operator Polkomtel SA.
Wymienieni operatorzy, w odró Ŝnieniu od Telekomunikacji Polskiej SA, nie publikują szczegółowych danych o liczbie abonentów w poszczególnych gminach kraju. Podaj ą natomiast informacje o obszarach Polski, pokrytych zasi ęgiem obsługi eksploatowanych sieci. Informacje te s ą udost ępniane poprzez media elektroniczne (Internet). Z analizy stron internetowych, publikowanych przez wymienionych operatorów, wynikaj ą nast ępuj ące wnioski (stan z pocz ątku czerwca 1999 r): niecały obszar obszarów wiejskich gminy O świ ęcim jest pokryty zasi ęgiem sieci analogowej NMTi 450 MHz firmy Centertel, wi ększo ść obszarów wiejskich gminy O świ ęcim zostanie pokryta zasi ęgiem sieci cyfrowej 1800 MHz Idea Centertel do lipca 1999 r., w zasi ęgu sieci cyfrowej 900 MHz, Era GSM znajduj ą si ę nast ępuj ące miejscowo ści gminy O świ ęcim: Babice, Brzezinka, Grójec, Łazy, Por ęba Wielka, Rajsko, Włosienica, Zaborze, niecały obszar obszarów wiejskich gminy O świ ęcim jest obecnie pokryty zasi ęgiem sieci cyfrowej 900 MHz Plus GSM, firmy Polkomtel.
Bior ąc pod uwag ę dynamiczny rozwój sieci telefonii komórkowych, szczególnie na terenach o g ęstym zaludnieniu oraz poło Ŝonych wzdłu Ŝ traktów komunikacyjnych, mo Ŝna przyj ąć , Ŝe pełne pokrycie obszarów wiejskich gminy O świ ęcim zasi ęgiem wszystkich sieci telefonii komórkowych jest kwesti ą najbli Ŝszych miesi ęcy. Czynnikiem szczególnie sprzyjaj ącym rozwojowi usług telefonii komórkowej jest działanie operatorów tych sieci w warunkach wolnorynkowych.
3. Placówki pocztowo-telekomunikacyjne Na terenie gminy znajduj ą si ę dwie placówki pocztowo-telekomunikacyjne. Odnosz ąc tę liczb ę placówek do liczby ludno ści zamieszkałej w gminie oraz do powierzchni gminy, a nast ępnie porównuj ąc otrzymane wska źniki z odpowiednimi wska źnikami dla gmin obecnego województwa małopolskiego i Polski (wykresy: "Liczba placówek pocztowo- telekomunikacyjnych na 10 000 ludno ści oraz na 100 km 2") mo Ŝna stwierdzi ć, Ŝe:
111 Zmiana Studium uwarunkowa ń i kierunków zagoaspodarowania przestrzennego gminy O świ ęcim
na terenach wiejskich gminy O świ ęcim jest znacznie mniejsza liczba placówek pocztowo-telekomunikacyjnych ni Ŝ w gminach wiejskich obecnego województwa małopolskiego i Polski - w odniesieniu do liczby mieszka ńców, liczba placówek pocztowo-telekomunikcyjnych w przeliczeniu na 100 km na obszarach wiejskich gminy O świ ęcim zawiera si ę mi ędzy korzystniejszym wska źnikiem dla gmin wiejskich obecnego województwa małopolskiego i gorszym wska źnikiem dla gmin wiejskich Polski, istniej ący stan nale Ŝy uzna ć za niezadowalaj ący, nawet je Ŝeli wzi ąć pod uwag ę ponadprzeci ętny poziom dost ępno ści do pozostałych usług telekomunikacyjnych w gminie.
8.6. Cmentarnictwo
Na obszarze gminy istniej ą cztery cmentarze: • w Rajsku - cmentarz komunalny, usytuowany w południowej cz ęś ci wsi, przy drodze Rajsko - Wilczkowice; istnieje mo Ŝliwo ść jego poszerzenia w kierunku wschodnim i południowo wschodnim, • w Grojcu - cmentarz komunalny, usytuowany w pobli Ŝu centrum wsi; ze wzgl ędu na poło Ŝenie mo Ŝliwo ści jego rozbudowy s ą ograniczone do kierunku północno wschodniego, • w Por ębie Wielkiej - cmentarz parafialny, usytuowany w południowej cz ęś ci wsi, przy drodze Por ęba Wielka - Grojec; istnieje mo Ŝliwo ść jego poszerzenia w kierunku południowym i południowo zachodnim, • we Włosienicy - cmentarz parafialny, usytuowany na południe od centralnej cz ęści wsi, obok ko ścioła parafialnego; powi ększenie cmentarza mo Ŝliwe w kierunku południowym i zachodnim.
8.7. Ochrona przed powodzi ą
Urz ąd Gminy O świ ęcim posiada plan operacyjny Gminnego Komitetu Przeciwpowodziowego, a tak Ŝe "Studium ochrony przeciwpowodziowej miasta i gminy Oświ ęcim" opracowane w 1998 r. przez Instytut In Ŝynierii i Gospodarki Wodnej Politechniki Krakowskiej. Wymieniony plan operacyjny zawiera m.in. zagro Ŝenie gminy powodzi ą i katastrofalnymi zatopieniami, wykaz terenów chronionych wałami przeciwpowodziowymi i obiektów zagro Ŝonych powodzi ą, organizacj ę, zasady działania, regulamin i zadania GKP, harmonogram działa ń na wypadek zagro Ŝenia i prowadzenia akcji przeciwpowodziowej, a tak Ŝe zasady prowadzenia ewakuacji ludno ści i jej mienia z terenów zagro Ŝonych powodzi ą.
Zagro Ŝenie powodzi ą: Do najbardziej zagro Ŝonych powodzi ą terenów nale Ŝą : Grojec-Czajki - wzdłu Ŝ rzeki Soły i potoku Macocha, Broszkowice - uj ęcie Soły do Wisły, most na Wi śle, Harm ęŜ e, Pławy - wzdłu Ŝ Wisły, Dwory II - wzdłu Ŝ Wisły, Włosienica - potok Macocha. Na podtopienia wodami gruntowymi nara Ŝone s ą przede wszystkim: osiedle domków jednorodzinnych na Zaborzu, cz ęść ul. Jezioro na Zaborzu.
112 Zmiana Studium uwarunkowa ń i kierunków zagoaspodarowania przestrzennego gminy O świ ęcim
Zabezpieczenia przeciwpowodziowe: Wykaz terenów chronionych w gminie wałami przeciwpowodziowymi, ł ączn ą długo ść obwałowa ń, a tak Ŝe miejsca i obiekty zagro Ŝone powodzi ą przedstawiono szczegółowo w poni Ŝszej tabeli: Lp. Sołectwa Obszar Pow. Łączna Nazwa Miejsca zagro Ŝone chronio- sołectwa długo ść cieku ny [ha] [ha] obwało- wa ń [m] 1 Harm ęŜ e 180 450 4950 Wisła mieszka ńcy ul. Szumca Morawina 2 Pławy 150 268 2480 Wisła mieszka ńcy ul. Pławianka przy Wi śle 3 Brzezinka 70 658 1480 Wisła mieszka ńcy ul. Le śnej, Wi ślanej 4 Babice 390 666 7180 Wisła mieszka ńcy ul. Spacero- wej, Podwale, Łanowej 5 Broszkowice 80 118 2040 Wisła, mieszka ńcy całego Soła sołectwa 6 Stawy Monow- 135 360 1860 Macocha mieszka ńcy całego skie sołectwa 7 Dwory II 120 303 6000 Wisła mieszka ńcy przysiółka Suchod ębie remiza OSP
Administratorem wałów przeciwpowodziowych oraz urz ądze ń melioracji podstawowych, tj. uregulowanych potoków: Pławianka, Harm ęŜ ówka, Macocha i Balony jest Zarz ąd Melioracji i Urz ądze ń Wodnych w O świ ęcimiu, a środki na ich utrzymanie pochodz ą z bud Ŝetu Pa ństwa. Stan techniczny wałów jest zró Ŝnicowany od bardzo złego, tj. nie spełniaj ącego kryteriów bezpiecze ństwa i wymagaj ącego naprawy i uszczelnienia w pierwszej kolejno ści, poprzez stan wału zły, który wymaga naprawy i uszczelnienia w drugiej kolejno ści, do stanu ocenianego jako dobry, tj. spełniaj ącego kryteria bezpiecze ństwa budowli.
Stan techniczny wałów i obiektów wałowych został szczegółowo rozpoznany w wymienionym "Studium ochrony przeciwpowodziowej" Politechniki Krakow-skiej, gdzie m.in. sformułowano nast ępuj ące wnioski oraz zwrócono uwag ę na słabe strony systemu zabezpiecze ń przeciwpowodziowych: • wyst ępowanie w korpusie wkładek z gruntów sypkich kwalifikuje znaczn ą cz ęść wałów do ni Ŝszych grup oceny stanu technicznego, • rz ędne korony wałów w s ąsiedztwie śluz wałowych s ą obni Ŝone - niekiedy znacznie, a grunt źle zag ęszczony umo Ŝliwia intensywn ą filtracj ę wzdłu Ŝ konstrukcji śluzy, • rz ędne korony wałów wykazuj ą zmienne poło Ŝenie w stosunku do zwierciadła przepływów wielkich wód. Zmienne s ą wi ęc zapasy bezpiecznego wzniesienia korony wału ponad poziom pi ętrzenia i z tego powodu ten sam odcinek wału odpowiada ró Ŝnym klasom bezpiecze ństwa albo w ogóle nie spełnia kryteriów bezpiecze ństwa, • wały lokalnie maj ą obni Ŝon ą koron ę 30-40 cm. Dotyczy to praktycznie miejsc wszystkich przejazdów przez wały i lokalizacji śluz wałowych. Tam gdzie nast ąpiło przelanie si ę wody w czasie powodzi w roku 1977 obni Ŝenia te lokalnie zostały podwy Ŝszone, • na koronach wałów - na niektórych odcinkach - wyst ępuj ą gł ębokie (20-30 cm) koleiny,
113 Zmiana Studium uwarunkowa ń i kierunków zagoaspodarowania przestrzennego gminy O świ ęcim
• wysoko ść wałów jest zmienna - maksymalnie wysoko ści z wyj ątkiem jednego przypadku nie przekraczaj ą 4,0 m, • na niektórych odcinkach skarp wału rosn ą krzewy, a tak Ŝe drzewa (np. w miejscowo ści Harm ęŜ e) lub grunt na skarpach jest rozlu źniony, • śluzy wałowe w zdecydowanej wi ększo ści wymagaj ą napraw i remontów, • uporz ądkowania i nowych rozwi ąza ń wymaga problem ruchu kołowego po koronie wału, a tak Ŝe konserwacja wałów i obiektów wałowych, • stan techniczny śluz, podobnie jak wałów jest zró Ŝnicowany, jednak Ŝe przewa Ŝaj ąca ich cz ęść wymaga ró Ŝnego zakresu remontów i dotyczy ona przyczółków, przewodów i zamkni ęć śluz, • w czasie powodzi w 1997 r. stwierdzono nieprawidłowo ści w pracy śluz wałowych, tj. głównie: nieszczelno ść zamkni ęć , filtracj ę wzdłu Ŝ konstrukcji śluz oraz brak dro Ŝno ści przewodów śluz, • mosty drogowe i kolejowe swoje światła - praktycznie w ka Ŝdym przypadku - maj ą mniejsze od światła mi ędzywala, niekiedy nawet o ok. 60% (most kolejowy na Sole w O świ ęcimiu, w miejscowo ści Harm ęŜ e na Małej Wi śle), • konieczno ść realizacji programu przebudowy wałów, tj. ich podwy Ŝszenia i uszczelnienia - szczegółowych ocen i rozwi ąza ń wymaga ć b ędą przej ścia mostowe w przypadku podwy Ŝszenia wałów.
Wpływ zbiorników retencyjnych na kształtowanie si ę fali powodziowej (dane UG): Gmina O świ ęcim poło Ŝona jest przy uj ściu Soły do Wisły. W górnej cz ęś ci Soły zlokalizowane s ą trzy wielozadaniowe zbiorniki retencyjne (Tresna, Por ąbka, Czaniec). Najwi ększy zbiornik zlokalizowany jest w Tresnej (poło Ŝony najwy Ŝej). Ł ączna pojemno ść całkowita zbiorników wynosi ok. 124 min m 3, z czego rezerwa przeciwpowodziowa wynosi ok. 30 min m 3. Ł ączna przepustowo ść urz ądze ń spu-stowych zapory wynosi 1693 m/s.
Zdolno ści redukcyjne zapory, które maj ą zasadniczy wpływ na kształtowanie si ę fali powodziowej w dolinie rzeki Soły przedstawione s ą poni Ŝej dla powodzi z lat 1970 i 1997 r. 1970 1997 dopływ 1250 m 3/s 1200 m 3/s odpływ 800 m3/s 700 m 3/s
Maksymalne wskazania wodowskazu "Zamek" na rzece Sole w czasie powodzi w 1997 r. wyniosły 690 cm przy alarmowym poziomie wody wynosz ącym 460 cm. W górnej cz ęś ci rzeki Wisły znajduje si ę wielozadaniowy zbiornik retencyjny w Goczałkowicach. Posiada on całkowit ą pojemno ść ok. 165 mln m 3, z czego rezerwa powodziowa wynosi ok. 60 mln m 3. Ł ączna przepustowo ść urz ądze ń spustowych zbiornika wynosi 945 m3/s. Zdolno ść redukcji fali kulminacyjnej zapory wynosi ok. 50%. Mo Ŝe ona zmniejszy ć przepływ fali (w przekroju zapory) o 91 m 3/s. Zasi ęg oddziaływania zbiornika jest stosunkowo niewielki. Maksymalne wskazania wodowskazu "Pustynia" na rzece Wi śle w czasie powodzi w 1997 r. wyniosło 754 cm, przy alarmowym stanie wody wynosz ącym 480 cm.
Zagro Ŝenie katastrofalnymi zatopieniami (dane UG): W wypadku awarii zapory najwi ększego zbiornika retencyjnego w Tresnej, gmina Oświ ęcim znajdzie si ę w III strefie katastrofalnych zatopie ń, która ko ńczy si ę w rejonie uj ścia rzeki Soły do Wisły, gdzie fala zaczyna si ę mie ści ć w wałach przeciwpowodziowych Wisły. Czas doj ścia fali kulminacyjnej do granicy gminy wyniesie ok. 4 godz. 40 minut do ok. 10
114 Zmiana Studium uwarunkowa ń i kierunków zagoaspodarowania przestrzennego gminy O świ ęcim godzin. Katastrofalne zatopienia obejm ą nast ępuj ące sołectwa gminy: Rajsko, Harm ęŜ e, Pławy, Babice, Broszkowice, Brzezinka, cz ęść Grójca, co obejmie ok. 7,7 tys. osób. W Babicach zdecydowanie przewa Ŝaj ą wezbrania opadowe. Ich przyczyn ą s ą najcz ęś ciej długotrwałe opady deszczu. Wezbrania te wyst ępuj ą na ogół od maja do wrze śnia, szczególnie w miesi ącach letnich: czerwcu, lipcu i sierpniu, w szczególno ści w terenie mi ędzy wałami, który jest okre ślany mianem obszaru bezpo średniego zagro Ŝenia powodzi ą. Na obszarze sołectwa wyst ępuj ą obszary nara Ŝone na niebezpiecze ństwo powodzi, przy obwałowaniach rzeki Wisły i Soły, zgodnie z opisem zawartym w rozdziale 8.7. cz ęś ci I Merytorycznej dokumentacji Studium z 2000r. Na podstawie Studium ochrony przeciwpowodziowej w zlewni Soły, przyj ętego w 2008 roku, wyznaczono granice zasi ęgu wód powodziowych o prawdopodobie ństwie wyst ępowania Qmaxp1%.
115 Zmiana Studium uwarunkowa ń i kierunków zagoaspodarowania przestrzennego gminy O świ ęcim
9. INNE UWARUNKOWANIA ROZWOJU GMINY
9.1. Struktura u Ŝytkowania i własno ści terenu
9.1.1. Mienie komunalne gminy O świ ęcim
Gmina O świ ęcim jest wła ścicielem mienia komunalnego (wg stanu z dnia 01.01.1998 r.) o powierzchni 171,15 ha oraz w u Ŝytkowaniu wieczystym o powierzchni 30,58 ha. Mienie gminne pozyskiwano poprzez przyj ęcie darowizn od osób fizycznych i Skarbu Pa ństwa, jak równie Ŝ zakup gruntu w celu realizacji zada ń własnych gminy.
Mienie komunalne gminy O świ ęcim: Lp. Wyszczególnienie Powierzchnia [ha] 1. Zasoby gruntów (w u Ŝytkowaniu wieczystym) 30,,58 w tym: - w u Ŝytkowaniu wieczystym osób fizycznych (Osiedle Domków 6,03 Jednorodzinnychw Zaborzu) - w u Ŝytkowaniu wieczystym jako tereny przemysłowe: a) Spółka "WEKTOR" w Bielsku -Białej 0,50 b) A. Gli ński - Kraków 0,50 c) J. A. Wawrosz - Bielsko -Biała 0,57 d) Spółdzielnia Przetwórstwa Owocowo -Warzywnego w Kozach 0,11 e) Spółdzielnia Metalowo -Chemiczna "SIMECH" w O świ ęcimiu 2,55 f) Spółdzielnia Kółek Rolniczych O świ ęcim 1,06 g) Prz edsi ębiorstwo Przerobu Wtórnych Metali Nie Ŝelaznych 0,05 w Bytomiu h) Spółdzielnia Rolniczo -Handlowa "Samopomoc Chłopska" w 0,39 - w u Ŝytkowaniu osób fizycznych pod działalno ść gospodarcz ą 0,16 2. Tereny rekreacyjne 7,89 3. Place, tereny otwarte 7,52 4. Cmentarze 0,85 5. Grunty mienia wsi (grunty rolne, pastwiska, lasy) 82,84 6. Grunty pod przedszkolami, szkołami 3,90 7. Drogi gminne 68,21
Gmina sukcesywnie prowadzi prace zwi ązane z regulacj ą stanu prawnego nie- ruchomo ści podlegaj ących komunalizacji. Wojewoda Bielski potwierdził nabycie przez gmin ę mienia w Grojcu, Por ębie Wielkiej, Włosienicy i Rajsku. Wojewoda Katowicki potwierdził własno ść gminy dla nieruchomo ści poło Ŝonych na terenie gminy Brzeszcze, stanowi ących wcześniej własno ść mienia wsi Rajsko. W stosunku do wszystkich nieruchomo ści komunalnych gmina wyst ąpiła o zmian ę wpisów w ksi ęgach wieczystych, tj. ujawnienie własno ści gminy. Ponadto gmina dokonała regulacji własno ści gruntu zaj ętego pod szkoł ę w Raj-sku poprzez zakup gruntu. W zwi ązku z planowanym urz ądzeniem boiska sportowego w Por ębie Wielkiej gmina dokonała zakupu gruntu od prywatnych wła ścicieli na ten cel, jak równie Ŝ przyj ęła darowizn ę od mieszka ńców Por ęby Wielkiej. Od Spółdzielni Rolniczo-Handlowej "Samopomoc Chłopska" w O świ ęcimiu gmina przej ęła dwa obiekty sklepowe w Łazach i Harm ęŜ ach, u Ŝytkowane dotychczas przez Spółdzielni ę. Zorganizowała te Ŝ przetargi na najem budynków w Łazach i Harm ęŜ ach. Dokonano sprzeda Ŝy, w drodze przetargu, działki budowlanej w Zaborzu o powierzchni 467 m 2 pozyskanej przez gmin ę w wyniku przeprowadzonego post ępowania s ądowego, w zwi ązku z zaległo ściami w opłacaniu opłaty rocznej z tytułu u Ŝytkowania wieczystego, jak równie Ŝ w zwi ązku z niedopełnieniem przez u Ŝytkownika obowi ązku jej zabudowy, zadeklarowanego w umowie notarialnej.
116 Zmiana Studium uwarunkowa ń i kierunków zagoaspodarowania przestrzennego gminy O świ ęcim
W drodze przetargu sprzedano równie Ŝ działk ę w Zaborzu o powierzchni 3160 m 2 przeznaczon ą pod działalno ść usługow ą oraz działek budowlanych w Brzezince o ł ącznej powierzchni 1930 m 2. W zwi ązku z wejściem w Ŝycie z dniem 01.01.1998 r. Ustawy o przekształceniu prawa u Ŝytkowania wieczystego gruntu przysługuj ącego osobom fizycznym w prawo własno ści - stan prawny uregulowało 47 u Ŝytkowników wieczystych działek w Zaborzu, o ł ącznej powierzchni 2100 m 2. W trybie bezprzetargowym zbywano grunty gminne, tzw. "resztówki", przyległe bezpo średnio do nieruchomo ści stanowi ących własno ść osób fizycznych - celem poprawy ich zagospodarowania. W ten sposób zbywano grunt w Zaborzu o powierzchni 693 m 2, Włosienicy - 746 m2 oraz w Rajsku - 403 m 2. Organizowano przetargi na dzier Ŝaw ę (na okres 3 lat) gruntów gminnych z przeznaczeniem pod działalno ść handlow ą w Zaborzu i Por ębie Wielkiej, jak równie Ŝ na najem pomieszcze ń na pi ętrze budynku Domu Ludowego w Babicach pod działalność gospodarcz ą (kawiarnia, restauracja). Dwóch wła ścicieli budynków wzniesionych na gruntach gminnych w Babicach, o powierzchni 370 m 2 i w Zaborzu, o powierzchni 438 m 2, dokonało regulacji stanu prawnego terenu zabudowanego obiektami stanowi ącymi ich własno ść , poprzez zakupienie od gminy gruntów w trybie bezprzetargowym. Spółdzielnia Kółek Rolniczych w O świ ęcimiu, w roku bie Ŝą cym, zrzekła si ę na rzecz gminy u Ŝytkowania wieczystego gruntu w Por ębie Wielkiej, o powierzchni l,0622 ha. W przyszłym roku przewiduje si ę dalsz ą sprzeda Ŝ gruntów gminnych w Zaborzu i innych sołectwach. Celem tej sprzeda Ŝy jest poprawa zagospodarowania tych gruntów. W dalszym ci ągu napływaj ą wnioski u Ŝytkowników wieczystych gruntów w Zaborzu o przekształcenie prawa u Ŝytkowania wieczystego w prawo własno ści. Przewiduje si ę utrzymanie, na dotychczasowym poziomie, dzier Ŝawy gruntów gminnych oraz najmu lokali w budynkach stanowi ących własno ść gminy. Wi ększo ść gruntów w sołectwie stanowi ą grunty prywatne. Jedynie niewiele ponad 3 % (21ha) to grunty gminne, a około 4,5% to grunty Skarbu Pa ństwa (30ha). Grunty gminne i pa ństwowe to najcz ęś ciej drogi, rzeki i rowy, lasy oraz tereny pod usługami publicznymi (szkoła, przedszkole, dom ludowy).
9.2. Charakterystyka ruchu budowlanego
9.2.1. Decyzje o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu
Omawia si ę tu decyzje wydane w latach 1996-1998 r. I. W roku 1996 - do dnia 20 grudnia 1996 r. wydano 186 decyzji , z tego na poszczególne sołectwa przedstawia si ę nast ępuj ąco: 1. W Babicach - wydano 25 decyzji, w tym: 6 - na nadbudow ę budynku mieszkalnego wraz z dobudow ą klatki schodowej, 10 - na budynek mieszkalny wraz z gara Ŝem, budynkiem gospodarczym i ogrodzeniem, 4 - na budow ę budynku mieszkalnego jednorodzinnego, 1 - na adaptacj ę i rozbudow ę istniej ącego budynku gospodarczego na budynek mieszkalny, 1 - na adaptacj ę poddasza na cele mieszkalne, 1 - na budow ę stacji gazowej propan-butan, 1 - na układ przesyłowy słonych wód kopalnianych z kopalni "Piast", "Czeczott" i "Ziemowit" oraz 1 -na budow ę budynku mieszkalnego wraz z pomieszczeniem na hurtowni ę materiałów budowlanych. 2. W Broszkowicach - wydano 2 decyzje na: nadbudow ę pi ętra oraz na zmian ę sposobu uŜytkowania kotłowni na sklep.
117 Zmiana Studium uwarunkowa ń i kierunków zagoaspodarowania przestrzennego gminy O świ ęcim
3. W Brzezince - wydano 26 decyzji, w tym: 3 -na budow ę budynku mieszkalnego jednorodzinnego, 1 - na budow ę trwałego ogrodzenia, 6 - na nadbudow ę budynku z dobudow ą klatki schodowej, 9 - na budow ę budynku mieszkalnego z budynkiem gospodarczym, gara Ŝem i ogrodzeniem działki,1 - na adaptacj ę poddasza na cele mieszkalne, 1 - na wykonanie przył ącza gazu do budynku mieszkalnego, 1 - na budow ę osadnika na ścieki, 1 - na poszerzenie i modernizacj ę drogi wojewódzkiej nr 04-104, 1 - na budow ę wagi kolejowej i samochodowej, 1 - na budow ę chodnika dla pieszych w ci ągu drogi wojewódzkiej nr 04-104 oraz 1 - na zmian ę sposobu uŜytkowania cz ęś ci budynku na zakład fryzjerski. 4. W Dworach II - wydano 3 decyzje, w tym: 2 - na rozbudow ę i nadbudow ę cz ęś ci mieszkalnej oraz 1 - na zmian ę sposobu u Ŝytkowania budynku gospodarczego na ubojni ę. 5. W Grojcu - wydano 29 decyzji, w tym: 9 - na budow ę budynków mieszkalnych jednorodzinnych, 9 - na budow ę budynku wraz z gara Ŝem, ogrodzeniem i budynkiem gospodarczym, 1 - na rozbudow ę przedszkola, 2 - na budow ę kiosków wolnostoj ących, 1 - na budow ę gara Ŝu, 1 - na regulacj ę cieku wodnegood Bubaka i Chowa ńca do Starej Soły, 2 - na zmian ę sposobu u Ŝytkowania cz ęś ci budynku gospodarczego na pomieszczenie do sprzeda Ŝy odzie Ŝy oraz pomieszczenie magazynowe na cele mieszkalne, 1 - na dobudow ę budynku, 1 - na budow ę stodoły, 1 na budowę sali gimnastycznej oraz 1 na przydomow ą zagrodow ą biologiczn ą oczyszczalni ę ścieków. 6. W Harm ęŜ ach - wydano 4 decyzje, w tym: 3 - na budow ę budynku mieszkalnego wraz z gara Ŝem i ogrodzeniem działki oraz 1 - na budow ę kiosku spo Ŝywczo- przemysłowego. 7. W Łazach - wydano 3 decyzje, w tym: 1 - na budow ę budynku gospodarczo- gara Ŝowego, 1 - na dobudow ę cz ęś ci mieszkalnej do istniej ącego budynku oraz 1 - na zmian ę sposobu u Ŝytkowania istniej ącego budynku gospodarczego wraz z dobudow ą pomieszczenia do produkcji w ędlin. 8. W Pławach - nie wydano Ŝadnej decyzji. 9. W Por ębie Wielkiej - wydano 13 decyzji, w tym: 3 - na chlewni ę oraz 1 - dotycz ącą cz ęś ci pawilonu na zakład fryzjerski. 10. W Rajsku - wydano 29 decyzji, w tym: 7 - na budow ę budynku mieszkalnego wraz z gara Ŝem, ogrodzeniem i budynkiem gospodarczym, 4 - na budow ę budynków mieszkalnych jednorodzinnych, 2 - na nadbudow ę budynku mieszkalnego, 4 - na adaptacj ę poddasza na cele mieszkalne,1 - na budynek gospodarczy, 1- adaptacj ę dwóch hal przemysłowych na wytwórni ę szkła, 1- zmian ę sposobu u Ŝytkowania budynku gospodarczo-gara Ŝowego na budynek mieszkalny, 1- rozbudow ę przedszkola wraz z rozbudow ą OSP, 1- zmian ę sposobu u Ŝytkowania gara Ŝu na warsztat samochodowy, 1- na dobudow ę budynku gospodarczo-magazynowego, 1- zmian ę sposobu u Ŝytkowania budynku gospodarczego na zakład fryzjerski, 1- budow ę magazynu podr ęcznego, 1- adaptacj ę stodoły na cele mieszkalne, 1- budow ę chodnika dla pieszych oraz 1- budow ę sieci gazoci ągowej Ø 63, budow ę traka. 11. W Stawach Monowskich — wydano 2 decyzje, w tym: 1 - na budow ę budynku mieszkalnego oraz 1 - na dobudow ę cz ęś ci mieszkalnej do istniej ącego budynku. 12. We Włosienicy - wydano 12 decyzji, w tym: 1 - na budow ę budynku mieszkalnego, 1 - na budow ę budynku gospodarczego wraz z ogrodzeniem, 4 na budow ę budynku mieszkalnego wraz z gara Ŝem, budynkiem gospodarczym i ogrodzeniem, 4 - na nadbudow ę budynku mieszkalnego wraz z dobudow ą klatki schodowej, 1 - na budow ę budynku gospodarczego oraz 1- na budow ę ogrodzenia placu zabaw. 13. W Zaborzu - wydano 38 decyzji, w tym: 8 - na nadbudow ę cz ęś ci mieszkalnej wraz z dobudow ą klatki schodowej, 10 - na budow ę budynków mieszkalnych jednorodzinnych
118 Zmiana Studium uwarunkowa ń i kierunków zagoaspodarowania przestrzennego gminy O świ ęcim
wraz z budow ą gara Ŝu i ogrodzenia, 1 - na budow ę ogrodzenia trwałego, 11 - na budow ę budynków mieszkalnych jednorodzinnych, 1 – na modernizacj ę warsztatu wraz z nadbudow ą, 1 - na budow ę budynku gospodarczego, 1 - na budow ę budynku restauracji, 2 - na budow ę pawilonów handlowych, 1 na przydomow ą zagrodow ą biologiczn ą oczyszczalni ę ścieków, 1 - na budow ę budynku mieszkalnego wraz z pawilonem handlowym oraz 1 – na rozbudow ę istniej ącej pieczarkami.
II. W roku 1997 - do dnia 19 grudnia 1997 r. wydano 229 decyzji , z tego na poszczególne sołectwa przedstawia si ę nast ępuj ąco: 1. W Babicach - wydano 42 decyzje, w tym: 10 - na budow ę budynku mieszkalnego z gara Ŝem, budynkiem gospodarczym, stałym ogrodzeniem i osadnikiem na ścieki sanitarne, 3 - na adaptacj ę poddasza na cele mieszkalne, 2 - na stałe ogrodzenie, 2 - na budynek gospodarczy, 1 - na gara Ŝ, 2 - na nadbudow ę i rozbudow ę budynku mieszkalnego, 1 - na pawilon handlowy, 4 - na wykonanie przył ącza gazu do budynków, 2 - na wykonanie przył ącza wodoci ągowego, 1 -na sie ć wodoci ągow ą, 1 - na budynek działkowo-rekreacyjny, 1 - na zmian ę konstrukcji dachu, 1 - na zajazd turystyczny z parkingiem, 2 - na salon sprzeda Ŝy samochodów OPEL i RENAULT, 1 - na stacj ę tankowania gazem propan-butan, 1 - na modernizacj ę wiaduktu nad torami PKP relacji Oświ ęcim-Katowice, 1 - na budow ę chodnika dla pieszych, 1 - na modernizacj ę kotłowni węglowej na gazowo-olejow ą wraz z przył ączem gazu, 1- na zmian ę sposobu uŜytkowania istniej ącego budynku gospodarczego na budynek mieszkalny, 1 -na budow ę stacji transformatorowej - kontenerowej niskiego i średniego na-pi ęcia dla zasilenia pawilonów OPEL i RENAULT, 1 - na wykonanie linii kablowej dla zasilenia budynków mieszkalnych, 1 - na budow ę stacji benzynowej, stacji do tankowania gazem płynnym i obiektem gastronomicznym, 1 - na budynek mieszkalny z przeznaczeniem parteru na sklep, a pi ętra na cz ęść mieszkaln ą. 2. W Broszkowicach - wydano 3 decyzje, w tym: 1 - na budynek mieszkalny z gara Ŝem, budynkiem gospodarczym, ogrodzeniem stałym i osadnikiem na ścieki sanitarne, 1 - na gara Ŝ, 1 - na budow ę zbiornika wyrównania dobowego wraz z przebudow ą wału ochronnego rzeki Soły i Wisły. 3. W Brzezince - wydano 17 decyzji, w tym: 2 - na budynek mieszkalny z gara Ŝem, budynkiem gospodarczym, ogrodzeniem stałym i osadnikiem na ścieki sanitarne, 1 - na adaptacj ę poddasza na cele mieszkalne, 3 - na ogrodzenie stałe, 1 - na gara Ŝ, 3 - na wykonanie przył ącza gazu do budynków, 1 - na budynek mieszkalny z przeznaczeniem parteru na sklep, a pi ętra na cz ęść mieszkaln ą, 1 - na nadbudow ę pi ętra szatni wraz z budow ą budynku magazynu tektury, 1 - na zmian ę sposobu u Ŝytkowania budynku gospodarczego na gara Ŝ, 1 – na budow ę osadnika na ścieki sanitarne, 1- na rozbudow ę stacji prób dla wci ągników przejezdnych, 1 - na obmurowanie cz ęś ci istniej ącego budynku, 1 - na modernizacj ę parkingu koło ko ścioła. 4. W Dworach II - wydano 2 decyzje, w tym: 1 - na budow ę budynku mieszkalnego z gara Ŝem, budynkiem gospodarczym, ogrodzeniem stałym i osadnikiem na ścieki sanitarne, 1 - na budow ę wiaty z ogrodzeniem. 5. W Grojcu - wydano 41 decyzji, w tym: 13 - na budynek mieszkalny z gara Ŝem, budynkiem gospodarczym, stałym ogrodzeniem i osadnikiem na ścieki sanitarne, 1 - na adaptacj ę poddasza na cele mieszkalne, 2 - na stałe ogrodzenie, 1 - na budynek gospodarczy, 4 - na gara Ŝ, 6 - na nadbudow ę i rozbudow ę budynków mieszkalnych, 7 - na wykonanie przył ącza gazu do budynków, 1 - na zmian ę sposobu u Ŝytkowania istniej ącej hurtowni na budynek administracyjny, budynek palarni kawy na serwis techniczny wraz z budow ą salonu samochodowego, 1 - na zmian ę sposobu u Ŝytkowania cz ęś ci Domu Ludowego na aptek ę, 1 - na zmian ę sposobu u Ŝytkowania budynku
119 Zmiana Studium uwarunkowa ń i kierunków zagoaspodarowania przestrzennego gminy O świ ęcim
gospodarczego na budynek mieszkalny, 1 - na budow ę gazoci ągu średniopr ęŜ nego Ø 63 mm na długo ści 1400 mb. wraz z przył ączem, 1 - na rozbudow ę istniej ącego baru, 1 - na budow ę sieci telefonicznej do Zakładu Uzdatniania Wody, 1 - na pawilon wolnostoj ący bran Ŝy przemysłowej, 1 na nadbudow ę i rozbudow ę budynku mieszkalnego, 1 - na budow ę instalacji gazowej ze zbiornika naziemnego do budynku mieszkalnego. 6. W Łazach - wydano 5 decyzji, w tym: 1- na budynek mieszkalny z gara Ŝem, budynkiem gospodarczym, ogrodzeniem stałym i osadnikiem na ścieki sanitarne, 1 - na budynek gospodarczy, 1 - na gara Ŝ, 1 - na nadbudow ę i rozbudow ę budynku mieszkalnego, 1 - na wykonanie przył ącza gazu do budynku. 7. W Plawach - wydano 4 decyzje, w tym: 1 - na budynek gospodarczy, 1 - na nadbudow ę i rozbudow ę budynku mieszkalnego, 1 - na adaptacj ę pomieszcze ń byłej chlewni na pomieszczenie magazynowe, hurtowni ę, bar uniwersalny wraz z cz ęś ci ą mieszkaln ą, 1 - na zabudow ę jednorodzinn ą i usługow ą. 8. W Por ębie Wielkiej - wydano 16 decyzji, w tym: 10 - na budynek mieszkalny z gara Ŝem, budynkiem gospodarczym, ogrodzeniem stałym i osadnikiem na ścieki sanitarne, 1 - na adaptacj ę poddasza na cele mieszkalne, 1 - na stałe ogrodzenie, 1 na nadbudow ę i rozbudow ę budynku mieszkalnego, 3 - na wykonanie przył ącza gazu do budynku. 9. W Rajsku - wydano 28 decyzji, w tym: 10 - na budynek mieszkalny z gara Ŝem, budynkiem gospodarczym, ogrodzeniem stałym i osadnikiem na ścieki sanitarne, 2 - na adaptacj ę poddasza na cele mieszkalne, 1 - na budynek gospodarczy, 1 - na gara Ŝ, 1 na nadbudow ę i rozbudow ę budynku mieszkalnego, 4 - na wykonanie przył ącza gazu do budynków, 1 - na zmian ę konstrukcji dachu, 1 - na zmian ę sposobu u Ŝytkowania budynku gospodarczego na gara Ŝ, 1 - na modernizacj ę istniej ącego budynku opieku ńczo-leczniczego wraz z adaptacj ą, 1 - na budow ę dwóch szkłami z pomieszczeniem gospodarczym oraz kotłowni ą, 1 - na adaptacj ę hal przemysłowych na wytwórni ę szkła i traka drewnego, 2 - na wykonanie gazoci ągu wraz przył ączem, 1 - na zaplecze składowo-magazynowe z wiatami i stałym ogrodzeniem, 1- na budynek mieszkalny wraz z przył ączami. 10. W Stawach Monowskich - wydano 4 decyzje, w tym: 2 - na budow ę budynku mieszkalnego z gara Ŝem, budynkiem gospodarczym, stałym ogrodzeniem i osadnikiem na ścieki sanitarne, 1 - na budow ę kolektora ścieków sanitarnych z Przeciszowa do Stawów Monowskich, 1 - na budow ę kolektora tłocznego ścieków sanitarnych ze Stawów Monowskich na miejsk ą oczyszczalni ę ścieków. 11. We Włosienicy - wydano 19 decyzji, w tym: 8 - na budow ę budynku mieszkalnego z gara Ŝem, budynkiem gospodarczym, ogrodzeniem stałym i osadnikiem na ścieki sanitarne, 1 - na stałe ogrodzenie, 1 - na budynek gospodarczy, 2 - na gara Ŝ, 4 - na nadbudow ę i rozbudow ę budynku mieszkalnego, 1 – na wykonanie przył ącza gazu do budynku, 1 - na zmian ę konstrukcji dachu, 1 - na rozbudow ę pawilonu handlowego wraz z ogrodzeniem. 12. W Zaborzu - wydano 40 decyzji, w tym: 13 - na budynek mieszkalny z gara Ŝem, budynkiem gospodarczym, ogrodzeniem stałym i osadnikiem na ścieki sanitarne, 2 - na adaptacje poddasza na cele mieszkalne, 5 - na stałe ogrodzenie, 1 - na budynek gospodarczy, 6 - na gara Ŝ, 2 - na nadbudow ę i rozbudow ę budynku mieszkalnego, 4 na wykonanie przył ącza gazu do budynków, 1 – na rozbudow ę istniej ącego parkingu, 1 - na budynek działalno ści gospodarczej - monta Ŝ szaf sterowniczych, 1 – na budynek mieszkalny z cz ęś ci ą handlowo-usługowo-uŜytkow ą, 1 - na zmian ę sposobu uŜytkowania budynku gospo-darczego na warsztat stolarski, 2 - na pawilon handlowy, 1 - na wykonanie kanalizacji deszczowej i sanitarnej.
120 Zmiana Studium uwarunkowa ń i kierunków zagoaspodarowania przestrzennego gminy O świ ęcim
III. W roku 1998 - do dnia 24 grudnia 1998 r. wydano 240 decyzji , z tego na poszczególne sołectwa przedstawia si ę nast ępuj ąco: 1. W Babicach - wydano 33 decyzje, w tym: 14 - na budow ę budynków mieszkalnych wraz z przył ączami, osadnikami na ścieki sanitarne, gara Ŝy, budynków gospodarczych oraz stałych ogrodze ń, 2 - na rozbudow ę budynków mieszkalnych, 1 - na budow ę budynku gospodarczego, 1 - na wykonanie stałego ogrodzenia, 2 - na wykonanie przył ącza gazu do budynków, 1 - na wymian ę dachu wraz z adaptacj ą poddasza na cele mieszkalne, 2 -na rozbudow ę budynków gospodarczych, 3 - na budow ę budynków gospodarczo-gara Ŝowych, 2 - na wykonanie przył ącza wody do budynków, 1 - na dobudow ę ganku i kotłowni do budynku mieszkalnego, 1 - na wykonanie chodnika dla pieszych wraz z kanalizacj ą deszczow ą, 1 - na budow ę salonu sprzeda Ŝy samochodów, 1 na modernizacj ę drogi wojewódzkiej nr 04-104 Babice-Brzezinka-Pławy- Harm ęŜ e oraz 1 - odmawiaj ącą wydania decyzji na budow ę pawilonu produkcyjnego, usługowego o profilu rolniczym. 2. W Broszkowicach - wydano 10 decyzji, w tym: 4 - na budow ę budynków mieszkalnych wraz z przył ączami, osadników na ścieki sanitarne, gara Ŝy, budynków gospodarczych oraz stałych ogrodze ń, 1 - na rozbudow ę budynku mieszkalnego, 1 - na budow ę stałego ogrodzenia, 1 - na wymian ę dachu wraz z adaptacj ą poddasza na cele mieszkalne, 1 - na wykonanie przył ącza wodoci ągowego do budynku, 1 - na wykonanie kanalizacji sanitarnej oraz 1 – na budow ę motelu, zajazdu, sklepu wielobran Ŝowego, gara Ŝu, parkingu oraz stałego ogrodzenia. 3. W Brzezince - wydano 35 decyzji, w tym: 16 - na budow ę budynku mieszkalnego wraz z przył ączami, osadników na ścieki sanitarne, gara Ŝy, budynków gospodarczych oraz stałych ogrodze ń, 2 - na rozbudow ę budynków mieszkalnych, 1 - na budynek gospodarczy, 1 - na ogrodzenie stałe, 5 - na wykonanie przył ącza gazu do budynków, 1 - na pawilon wolnostoj ący bran Ŝy przemysłowo-spo Ŝywczej, 1 - na gara Ŝ, 2 - na wymian ę dachu wraz z adaptacja poddasza na cele mieszkalne, 2 - na budynek gospodarczo-gara Ŝowy, 1 – na modernizacj ę ul. M ęcze ństwa Narodów wraz z odwodnieniem i chodnikiem, l - na hurtowni ę kwiatów i szkła ozdobnego wraz z cz ęś ci ą mieszkaln ą, 1 – na rozbudow ę budynku gospodarczego wraz z adaptacj ą na cele mieszkalne, l - na budow ę kontenerowej toalety publicznej. 4. W Dworach II - wydano 5 decyzji, w tym: 1 - na wykonanie stałego ogrodzenia, 1 - na budow ę budynku mieszkalnego z przeznaczeniem parteru na cz ęść handlow ą, a pi ętra na cele mieszkalne, 1 - na wykonanie gazoci ągu średniego ci śnienia, 1 - na rozbudow ę Domu Ludowego wraz z Remiz ą OSP i z przył ączami oraz 1 - na wykonanie przył ącza wody do budynku mieszkalnego. 5. W Grójcu - wydano 32 decyzje, w tym: 16 - na budow ę budynków mieszkalnych wraz z przył ączami, osadnikami na ścieki sanitarne, gara Ŝy, budynków gospodarczych oraz stałych ogrodze ń, 3 - na rozbudow ę budynku mieszkalnego, w tym z dobudow ą wiaty na sprz ęt rolniczy, 1 - na budow ę budynku gospodarczego, 2 - na wykonanie stałego ogrodzenia, 2 - na wykonanie przył ącza gazu do budynku, 1 - na budow ę gara Ŝu, 1 - na wymian ę dachu wraz z adaptacj ą poddasza na cele mieszkalne, 1 na wykonanie zbiornika ekologicznego typu NEVERPOL, 1 - na przeło Ŝenie gazoci ągu 121 Zmiana Studium uwarunkowa ń i kierunków zagoaspodarowania przestrzennego gminy O świ ęcim budynku gospodarczo-gara Ŝowego oraz 1 - na budow ę oczyszczalni ścieków wraz z przył ączami wody i energii elektrycznej. 7. W Łazach - wydano 2 decyzje, w tym: 1 - na rozbudow ę budynku mieszkalnego, a 1 - na wykonanie stałego ogrodzenia. 8. W Pławach - wydano 4 decyzje, w tym: 3 - na budow ę budynków mieszkalnych wraz z przył ączami, osadnikami na ścieki sanitarne, gara Ŝy, budynków gospodarczych oraz stałych ogrodze ń i 1 - na budow ę budynku gospodarczo -gara Ŝowego. 9. W Por ębie Wielkiej - wydano 17 decyzji, w tym: 13 - na budow ę budynków mieszkalnych wraz z przył ączami, osadników na ścieki sanitarne, gara Ŝy, budynków gospodarczych oraz stałych ogrodze ń, 1 - na rozbudow ę budynku mieszkalnego, 1 - na budow ę pawilonu wolnostoj ącego bran Ŝy przemysłowo-spo Ŝywczej, 1 - na wykonanie odcinka odwodnienia rurami kanalizacyjnymi Ø 300 i Ø 200, 1 – na legalizacj ę budynku mieszkalnego wraz z adaptacj ą poddasza na cele mieszkalne z budynkiem gospodarczym. 10. W Rajsku - wydano 29 decyzji, w tym: 14 - na budow ę budynków mieszkalnych wraz z przył ączami, osadnikami na ścieki sanitarne, gara Ŝ, budynków gospodarczych oraz stałych ogrodze ń, 5 - na rozbudow ę budynków mieszkalnych, 4 - na wykonanie przył ącza gazu do budynków, 2 - na pawilony wolnostoj ące bran Ŝy przemysłowo- spo Ŝywczej, 2 - na wykonanie zbiorników ekologicznych typu NEVERPOL, 1 - na przebudow ę dachu betonowego na dwuspadowy wraz z dobudow ą tarasu i gara Ŝu oraz 1 - na budow ę pawilonu wystawowego mebli oraz wiaty na magazyn materiałów. 11. W Stawach Monowskich - wydano 2 decyzje na budow ę budynków mieszkalnych wraz z przył ączami, osadników na ścieki sanitarne, gara Ŝy, budynków gospodarczych oraz stałych ogrodze ń. 12. We Wlosienicy - wydano 14 decyzji, w tym: 8 - na budow ę budynków mieszkalnych wraz z przył ączami, osadnikami na ścieki sanitarne, gara Ŝy, budynków gospodarczych oraz stałych ogrodze ń, 2 - na rozbudow ę budynków mieszkalnych, 1 - na budow ę budynku gospodarczego, 1 - na wykonanie stałego ogrodzenia, 1 - na budynek gastronomiczno-rozrywkowy oraz 1 - na pawilon wolnostoj ący bran Ŝy przemysłowo- chemicznej. 13. W Zaborzu - wydano 50 decyzji, w tym: 22 - na budow ę budynków mieszkalnych wraz z przył ączami, osadników na ściekł sanitarne, gara Ŝy, budynków gospodarczych oraz stałych ogrodze ń, 3 - na rozbudow ę budynków mieszkal-nych, 2 - na budow ę budynków gospodarczych, 3 - na wykonanie przył ącza ga-zu do budynków, 1 – na budow ę pawilonu wolnostoj ącego bran Ŝy spo Ŝywczej, 3 - na budow ę gara Ŝy, 3 - na wymian ę dachu wraz z adaptacja poddasza na cele mieszkalne, 3 - na wykonanie zbiornika ekologicznego typu NEVERPOL, 1 -na budow ę budynku gospodarczo-gara Ŝowego, 1 - na rozbudow ę istniej ących ruroci ągów magistralnych Soła-Skawa o komory napowietrzaj ąco-odpowietrzaj ące + komory odwodnie ń i komory zamkni ęć , 1 - na budow ę bu-dynku inwentarskiego, 1 - na budow ę wiaty z pomieszczeniem biurowym i z przeznaczeniem na skład materiałów budowlanych, 1 - na wykonanie kanalizacji w rejonie ulicy Jezioro, 1 - na budow ę warsztatu mebli z gotowych płyt wiórowych, 1 - na budow ę magazynu materiałów do produkcji obuwia, 1 - na budow ę szklarni oraz 1 - odmawiaj ącą na budow ę składu materiałów budow-lanych wraz z ogrodzeniem. Zestawienie zbiorcze decyzji o WZiZT wydanych w latach 1996-1998 na terenie gminy Oświ ęcim: Lp. Miejscowo ść 1996 1997 1998 1. Babice 25 42 33 2. Broszkowice 2 3 10 122 Zmiana Studium uwarunkowa ń i kierunków zagoaspodarowania przestrzennego gminy O świ ęcim 3. Brzezinka 26 17 35 4. Dwory II 3 2 5 5. Grójec 29 41 32 6. Harme Ŝe 4 8 8 7. Łazy 3 5 2 8. Płazy - 4 4 9. Por ęba Wielka 13 16 17 10. Rajsko 29 28 29 11. Stawy Monowskie 2 4 2 12. Włosienica 12 19 14 13. Zaborze 38 40 50 Razem 186 229 .. 240 Z zestawienia wynika, Ŝe ilo ść wydanych decyzji w poszczególnych latach ro śnie od 186 w 1996 r. do 240 w 1'998 r. Wida ć wyra źny zwi ązek pomi ędzy wielko ści ą poszczególnych jednostek administracyjnych gminy, a ilo ści ą wydawanych decyzji. Najwi ęcej decyzji wydawanych jest w Zaborzu, Grojcu, Babicach i Rajsku (75 % ogólnej liczby pozwole ń), najmniej w Łazach, Stawach Monowskich, Płazach i Dworach II (ł ącznie 5 % ogólnej liczby pozwole ń). Zdecydowana wi ększo ść decyzji dotyczy budynków mieszkalnych (budowy, nadbudowy, rozbudowy), nast ępnie gospodarczych, handlowo-usługowych i infrastruktury technicznej. 9.2.2. Pozwolenia na budow ę Analiz ę wydanych pozwole ń na budow ę na terenie gminy przeprowadzono w latach 1992- 1998. Poni Ŝsze tabele przedstawiaj ą zestawienia wydanych pozwole ń na budow ę w poszczególnych wsiach z wyszczególnieniem budynków mieszkalnych, budynków gospodarczych i inwentarskich, budynków handlowo-usługowych i innych. Dla porównania zestawiono równie Ŝ ilo ść budynków oddanych do uŜytkowania. Ilo ść i rodzaj wydanych pozwole ń na budow ę w latach 1992-1998 w Babicach: Lata Rodzaj obiektu Budynki oddane do budynki - budynki budynki budynki inne uŜytkowania- mieszkalne gospodarcze, usługowe, inwentarskie handlowe 1992 3 1 - 1 5 1993 4 4 - - 1 1994 9 9 - 1 7 1995 9 5 2 - - 1996 8 1 2 1 9 1997 14 3 5 - 3 1998 12 6 1 - 2 Ogółem 59 29 10 3 27 123 Zmiana Studium uwarunkowa ń i kierunków zagoaspodarowania przestrzennego gminy O świ ęcim Ilo ść i rodzaj wydanych pozwole ń na budow ę w latach 1992-1998 w Broszkowicach: Lata Budynki Budynki oddane oddane do do u Ŝytkowania budynki - uŜytkowaniabudynki budynki budynki inne mieszkalne gospodarcze, usługowe, inwentarskie handlowe 1992 - - 2 - 1 1993 1 - - 1 - 1994 1 2 2 - 2 1995 - - - - - 1996 - - - - - 1997 1 - - - 1 1998 2 - 1 - 3 Ogółem 5 2 5 1 7 Ilo ść i rodzaj wydanych pozwole ń na budow ę w latach 1992-1998 w Brzezince: Lata Rodzaj obiektu Budynki oddane do uŜytkowania budynki - budynki budynki budynki inne mieszkalne gospodarcze, usługowe, inwentarskie handlowe 1992 4 1 - 1 2 1993 8 1 - 4 - 1994 3 6 - 1 1 1995 4 - - - 7 1996 5 3 1 - 3 1997 4 1 - 1 5 1998 14 6 1 - 5 Ogółem 42 18 2 7 23 Ilo ść i rodzaj wydanych pozwole ń na budow ę w latach 1992-1998 w Dworach II: Lata Rodzaj obiektu Budynki oddane do budynki - budynki budynki budynki inne uŜytkowania mieszkalne gospodarcze, usługowe, inwentarskie handlowe 1992 - - - - - 1993 - - - - - 1994 - - - 1 - 1995 1 - - - - 1996 1 - - 1 - 1997 - - - - - 1998 2 - - 1 - Ogółem 4 - - 3 - 124 Zmiana Studium uwarunkowa ń i kierunków zagoaspodarowania przestrzennego gminy O świ ęcim Ilo ść i rodzaj wydanych pozwole ń na budow ę w latach 1992-1998 w Grójcu: Lata Rodzaj obiektu Budynki oddane do u Ŝytkowania budynki - budynki budynki budynki inne mieszkalne gospodarcze, usługowe, inwentarskie handlowe 1992 4 2 - 3 7 1993 15 3 1 3 4 1994 21 9 4 3 14 1995 10 8 2 1 10 1996 11 10 2 - 11 1997 15 9 1 - 13 1998 12 3 2 1 9 Ogółem 88 44 12 11 68 Ilo ść i rodzaj wydanych pozwole ń na budow ę w latach 1992-1998 w Harm ęŜ ach: Lata Rodzaj obiektu Budynki oddane do budynki - budynki budynki budynki inne uŜytkowania mieszkalne gospodarcze, usługowe, inwentarskie han dlowe 1992 - - - - - 1993 - - - 1 - 1994 2 3 - 1 1 1995 - - - 1 - 1996 3 1 2 1 2 1997 2 1 - - 1 1998 7 3 - - - Ogółem 14 8 2 4 4 Ilo ść i rodzaj wydanych pozwole ń na budow ę w latach 1992-1998 w Pławach: Lata Rodzaj obiektu Budynki oddane do u Ŝytkowania budynki - budynki budynki budynki inne mieszkalne gospodarcze, usługowe, inwentarskie handlowe 1992 - - - - - 1993 1 1 - 1 - 1994 1 - - - - 1995 1 - 1 - - 1996 - - - - 1 1997 - - - - 1 1998 2 - - - - Ogółem 5 1 1 1 2 125 Zmiana Studium uwarunkowa ń i kierunków zagoaspodarowania przestrzennego gminy O świ ęcim Ilo ść i rodzaj wydanych pozwole ń na budow ę w latach 1992-1998 w Por ębie Wlk.: Lata Rodzaj obiektu Budy nki oddane do u Ŝytkowania budynki - budynki budynki budynki inne mieszkalne gospodarcze, usługowe, inwentarskie handlowe 1992 2 - - 3 3 1993 6 1 - - 1 1994 11 2 - 1 8 1995 14 3 2 - 12 1996 5 3 3 1 4 1997 10 5 - - 6 1998 13 5 1 - 2 Ogółem 61 19 6 5 36 Ilo ść i rodzaj wydanych pozwole ń na budow ę w latach 1992-1998 w Rajsku: Lata Rodzaj obiektu Budynki oddane do u Ŝytkowania budynki - budynki budynki budynki inne mieszkalne gospodarcze, usługowe, inwentarskie handlowe 1992 4 2 1 2 7 1993 8 1 - 7 3 1994 7 7 - - 10 1995 10 4 2 2 5 1996 6 2 1 2 8 1997 8 2 1 2 5 1998 8 2 2 2 3 Ogółem 51 20 7 17 41 Ilo ść i rodzaj wydanych pozwole ń na budow ę w latach 1992-1998 w Stawach Monowskich: Lata Rodzaj obiektu Budynki oddane do u Ŝytkowania budynki - budynki budynki budynki inne mieszkalne gospodarcze, usługowe, inwentarskie handlowe 1992 - - - - - 1993 - - - - - 1994 1 - - - - 1995 - 3 - - - 1996 - - - - - 1997 3 1 - - - 1998 2 - - - - Ogółem 6 4 - - - 126 Zmiana Studium uwarunkowa ń i kierunków zagoaspodarowania przestrzennego gminy O świ ęcim Ilo ść i rodzaj wydanych pozwole ń na budow ę w latach 1992-1998 we Włosienicy: Lata Rodzaj obiektu Budynki oddane do budynki budynki budynki budynki inne uŜytkowania mieszkalne gospodarcze, usługowe, inwentarskie handlowe 1992 4 1 1 - 2 1993 8 2 - - - 1994 5 - 1 - 6 1995 2 - - - 8 1996 3 2 - 1 4 1997 6 3 - - 2 1998 10 4 - - 3 Ogółem 38 12 2 1 25 Ilo ść i rodzaj wydanych pozwole ń na budow ę w latach 1992-1998 w Zaborzu: Lata Rodzaj obiektu Budynki oddane do budynki budy nki budynki budynki inne uŜytkowania mieszkalne gospodarcze, usługowe, inwentarskie handlowe 1992 6 2 3 3 18 1993 10 - 1 2 6 1994 11 1 2 1 11 1995 13 6 2 - 17 1996 17 2 3 - 17 1997 12 10 4 - 19 1998 24 6 3 1 12 Ogółem 93 27 18 7 92 Pozwolenia na budow ę wydane w latach 1992-1998 na terenie gminy O świ ęcim i budynki oddane do u Ŝytkowania: Lp. Miejscowo ść Lata 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1* 2* 1 2 1 2 1 2 1 2 1 2 1 2 1. Babice 5 5 8 1 19 7 16 - 12 9 22 3 19 2 2. Broszkowice 2 1 2 - 5 2 - - - - 1 1 3 3 3. Brzezinka 6 2 13 - 10 1 4 7 9 3 6 5 21 5 4. Dwory II - - - - 1 - 1 - 2 - - - 3 - 5. Grójec 9 7 22 4 37 14 21 10 23 11 25 13 18 9 6. Harm ęŜ e - - 1 - 6 1 1 - 7 2 3 1 10 - 7. Łazy ------8. Płazy - - 3 - 1 - 2 - - 1 - 1 2 - 9. Poręba Wielka 5 3 7 1 14 8 19 12 12 4 15 6 19 2 10. Rajsko 9 7 16 3 14 10 18 5 11 8 13 5 14 3 127 Zmiana Studium uwarunkowa ń i kierunków zagoaspodarowania przestrzennego gminy O świ ęcim 11. Stawy - - - - 1 - 3 - - - 4 - 2 - 12. WłosienicaMonowskie 6 2 10 - 6 6 2 8 6 4 9 2 14 3 13. Zaborze 14 18 13 6 15 11 21 17 22 9 26 19 34 12 Razem 56 45 95 15 129 60 108 59 104 51 124 56 159 39 * l. pozwolenia na budow ę 2. budynki oddane do u Ŝytkowania Bior ąc pod uwag ę rozkład przestrzenny wydanych pozwole ń na budow ę, najwi ększy ruch budowlany jest obserwowany w miejscowo ściach s ąsiaduj ących z miastem O świ ęcim i przy głównych szlakach komunikacyjnych, tj. w: Babicach, Brzezince, Rajsku, Zaborzu, Por ębie Wielkiej, Włosienicy oraz Grojcu. Ze zbiorczego zestawienia wynika, Ŝe ilo ść wydanych pozwole ń na budow ę ro śnie z 56 w 1992 r., 95 w 1993 r. do 124 w 1997, 159 w 1998 r. Po wyra źnym wzro ście z pocz ątku lat 90., od 1994 r. do 1997 r. ilo ść wydanych pozwole ń utrzymuje si ę na poziomie 104-129. W 1998 r. ilo ść pozwole ń wzrosła do 159. Inaczej przedstawiaj ą si ę dane dotycz ące budynków oddanych do u Ŝytkowania. Nie wida ć takiej tendencji wzrostowej jak przy pozwoleniach. W 1993 r. na terenie gminy oddano do u Ŝytku tylko 15 budynków (mo Ŝna to tłumaczy ć zmianami w systemie podatkowym, mianowicie wprowadzeniem ulg budowlanych), w nast ępnych latach ilo ść ta wzrastała do 60 w 1994 r., 59 w 1995 r., 56 w 1997 r., aby nieco spa ść w 1998 r. do 39. Zestawiaj ąc obok siebie dwie warto ści: pozwolenia na budow ę i budynki oddane do uŜytkowania, wida ć bardzo wyra źnie, Ŝe ilo ść budynków oddanych do u Ŝytkowania stanowi około 40-50% wydanych pozwole ń na budow ę. Mo Ŝna tu wymieni ć dwie przyczyny tego zjawiska. Pierwsza, Ŝe cz ęść pozwole ń nie jest realizowana, druga, Ŝe proces budowy domu w Polsce jest rozło Ŝony na wiele lat, przekraczaj ący 5 lat. Analizuj ąc rodzaj wydanych pozwole ń na budow ę, budynki mieszkalne stanowi ą ponad 50% (w Zaborzu nawet 70%) wszystkich wydanych pozwole ń, ok. 30% budynki gospodarcze i inwentarskie, 15% budynki usługowe i handlowe. 9.2.3. Wnioski o zmian ę przeznaczenia gruntów Urz ąd Gminy O świ ęcim przyjmuje ka Ŝdego roku od ok. 40 do ok. 150 wniosków o zmian ę przeznaczenia gruntów rolnych. Tabela przedstawia ilo ść wniosków zło Ŝonych w poszczególnych jednostkach administracyjnych gminy od 1996 r. do marca 1999 roku. Miejscowo ść Lata Razem 1996 1997 1998 I-III 1999 Babice 16 31 30 8 85 Brzezinka 3 8 12 9 32 Broszkowice - 3 2 1 6 Dwory II - 2 2 - 4 Grójec 4 6 17 9 36 Łazy 1 1 1 4 7 Por ęba Wielka 10 23 16 8 57 Pławy i Harm ęŜ e - 6 3 3 12 Rajsko - 10 11 4 25 Stawy Monowskie 1 - 1 - 2 Włosienica 2 38 14 1 55 Zaborze 6 23 11 5 45 Razem 43 151 120 52 366 128 Zmiana Studium uwarunkowa ń i kierunków zagoaspodarowania przestrzennego gminy O świ ęcim Najwi ęcej wniosków zło Ŝono w Babicach, Por ębie Wielkiej, Włosienicy, Zaborzu, Grojcu i Brzezince, najmniej w Stawach Monowskich, Dworach II, Broszkowicach i Łazach. Zdecydowana wi ększo ść wniosków składana jest przez osoby indywidualne, wła ścicieli gruntów rolnych. Zaledwie kilka wniosków pochodzi od zakładów przemysłowych, rad sołeckich czy stowarzysze ń. Wnioski od osób indywidualnych dotycz ą głównie zmiany przeznaczenia gruntów rolnych na budowlane. Cz ęść wniosków dotyczy usług oraz zalesienia. 9.3. Rynek nieruchomo ści Dane dotycz ące rynku nieruchomo ści oparto na analizie transakcji kupna-sprzeda Ŝy nieruchomo ści gruntowych za 1998 rok. Podstawowe informacje zostały przedstawione w tabeli. Miejscowo ść Ilo ść transakcji Ceny Uwagi [w zł za darowizny sprzeda Ŝ ar] Babice 27 36 500-1030 Brzezinka 24 26 800-2200 Broszkowice 8 5 300-650 50-60 zł/ar terenów rolnych Dwory ll 13 29 100 wi ększo ść terenów Stawy wykupionych przez Monowskie ODGW Grojec 36 12 450-1400 150 zł/ar grunty rolne Łazy Pławy 4 24 350-550 gosp. rolne pow. 4 Harm ęŜ e ha za 4000 zł Por ęba Wielka 26 10 330-560 Rajsko 20 19 480-1100 gosp. rolne 22 ha za 8000 zł Włosienica 13 16 200-800 grunty rolne 50-100 zł/ar Zaborze 16 42 630-4000 Z powy Ŝszego zestawienia wynika, Ŝe sumaryczna ilo ść transakcji darowizn wynosi 171, natomiast sprzeda Ŝy wynosi 177, a wi ęc jest to prawie po 50%. W poszczególnych miejscowo ściach ta relacja jest bardzo ró Ŝna, np. w Grojcu i Łazach, Por ębie Wielkiej wi ęcej jest darowizn, natomiast Babicach, Dworach II, Pławach i HarmęŜ ach przewa Ŝaj ą transakcje sprzeda Ŝy. Najwi ększa rozpi ęto ść w cenach i zarazem najwy Ŝsze ceny gruntów wyst ępuj ą w Zaborzu, wahaj ą si ę od 630 do 4000 zł za ar. Wysokie ceny w transakcjach sprzeda Ŝy nieruchomo ści gruntowych zanotowano równie Ŝ w Brzezince (od 800 do 2200 zł za ar), Babicach, Rajsku i Grojcu (od 450 do 1400 zł za ar). Na terenie gminy w transakcjach przewa Ŝaj ą średnie ceny od 350 do 650 zł za ar. W aktach notarialnych, w transakcjach sprzeda Ŝy okre śla si ę, Ŝe s ą to działki gruntowe, bez oznaczenia, czy s ą przeznaczone do zabudowy. Ceny gruntów rolnych kształtuj ą si ę od 50 do 150 zł za ar. Okr ęgowa Dyrekcja Gospodarki Wodnej pod swoje inwestycje prowadzi wykup terenów rolnych w cenie ok. 100 zł za ar. 129 Zmiana Studium uwarunkowa ń i kierunków zagoaspodarowania przestrzennego gminy O świ ęcim Na ceny działek gruntowych ma wpływ wiele czynników, m.in. s ąsiedztwo miasta. Z analizy rynku nieruchomo ści na terenie gminy O świ ęcim mo Ŝna wywnioskowa ć, Ŝe atrybut sąsiedztwa miasta oraz dost ępno ść komunikacyjna s ą głównymi czynnikami wpływaj ącymi na wzrost warto ści gruntów. 9.4. Potrzeby i mo Ŝliwo ści rozwoju w obr ębie sołectwa Babice Na podstawie Studium z 2000 roku uchwalono 5 miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego, zgodne z kierunkami polityki przestrzennej, okre ślonej w tym Ŝe dokumencie. W trzech z nich wi ększo ść obszaru w granicach opracowania przeznaczono pod funkcj ę zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej i zagrodowej: − miejscowy plan w rejonie ul. Kwiatowej, Soleniec, Starowi ślnej ( uchwała nr XIII/104/03 z dn. 10.12.03r.); o pow. ok. 23ha, − miejscowy plan w rejonie ul. Spacerowej i Greglów (uchwała nr XXIX/210/05 z dn. 01.06.05r.); o pow. ok. 20ha, − miejscowy plan w rejonie ul. Spacerowa, Załawie, Lipowa, Śląska (uchwała nr XIII/105/03 z dn. 10.12.03 i XIII/88/07 z dn. 17.10.07r.); o pow. ok. 20ha. Jeden plan, niewielki obszarowo o pow. ok. 1ha, przy ul. Śląskiej (uchwała nr XXXI/225/05 z dn. 06.07.05r.), wskazuje funkcj ę terenu pod zabudow ę AG, w drugim, obejmuj ącym obszar opracowania wzdłu Ŝ ul. Krakowskiej, o pow. ok. 40ha, (uchwała nr XXXVI/262/05 z dn. 29.12.05r) przeznaczono tereny pod AG i U. Poza terenami obj ętymi obowi ązuj ącymi planami miejscowymi, wydano od 2003r. około 60 decyzji o warunkach zabudowy, w tym w wi ększo ści równie Ŝ na zabudow ę mieszkaniow ą jednorodzinn ą. Analizuj ąc wnioski zło Ŝone po ogłoszeniu o przyst ąpieniu do zmiany Studium dla sołectwa Babice, mo Ŝna zauwa Ŝyć tendencj ę do potrzeby zmiany terenów rolniczych na zabudow ę mieszkaniow ą jednorodzinn ą. Ich lokalizacja pokrywa si ę i uzupełnia z terenami na które wydano decyzje o warunkach zabudowy. Wydane decyzje wykraczaj ą poza obszar przeznaczony pod zabudow ę w Studium z 2000 roku głównie w rejonie ulicy Spacerowej i Łanowej oraz w ramach uzupełnienia istniej ących skupisk zabudowy mieszkaniowej. Sytuacja ta potwierdza ogólnopolsk ą tendencj ę do zwi ększaj ącej si ę ilo ści osób migruj ących z miast do wsi. Spowodowano to jest zarówno róŜnicami w cenach mieszka ń i domów, mo Ŝliwo ściami w dogodnym doje ździe do miejsc pracy w mie ście, jak równie Ŝ ch ęci ą Ŝycia w spokojniejszym miejscu. Rol ą polityki przestrzennej jest zapewnienie harmonijnego rozwoju terenów mieszkaniowych, tak aby nie straciły one uroku blisko ści z krajobrazem przyrodniczym, eliminuj ąc jednocze śnie zbyt du Ŝe i kosztowne rozproszenie zabudowy. Powy Ŝsze zmiany oraz tendencje w rozwoju przedstawiono na poni Ŝszym schemacie 130 Zmiana Studium uwarunkowa ń i kierunków zagoaspodarowania przestrzennego gminy O świ ęcim WYKORZYSTANE MATERIAŁY I ŹRÓDŁA INFORMACJI • Atlas hydrogeologiczny Polski 1:500 000, cz ęść I i II, PIG Warszawa 1995. • Atlas środowiska geograficznego Polski. IGiPZ PAN Warszawa 1994. • Atlas województwa bielskiego. PAN, UW Bielsko-Biała, Kraków 1981. • Ba ć S. - Ocena warunków agroklimatycznych dla potrzeb rolnictwa. Acta Univ. Wratisl. Pr. Geogr. seria A. Geogr. Fiz. t. VI, Wrocław 1991. • Bilans zasobów kopalin i wód podziemnych w Polsce wg stanu na 31.12.1996 r. MO ŚZNiL. PIG Warszawa 1997. • Informacje uzyskane od Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków, 1999 r. • Informacje zawarte w pismach zainteresowanych instytucji (wnioski do studium), 1999 r. • Gumi ński R. - Próba wydzielenia dzielnic rolniczo-klimatycznych w Polsce. Przegl. Mat. i Hydr. z. l, Warszawa 1948. • Kleczkowski A. S. - Mapa obszarów głównych zbiorników wód podziemnych (GZWP) w Polsce wymagaj ących szczególnej ochrony 1 :500 000. Instytut Hydrogeologii i Geologii In Ŝynierskiej. AGH Kraków 1990. • Kłeczkowski A. S. - Metodyczne podstawy ochrony wód podziemnych. AGH Kraków 1994. • Kondracki J. - Geografia Polski. Mezoregiony fizyczno-geograficzne. PWN Warszawa 1994. • Koncepcja sprowadzenia ścieków bytowo-gospodarczych z gminy: Przeciszów, Polanka Wielka, cz ęś ci gminy O świ ęcim, cz ęś ci miasta O świ ęcim, cz ęś ci gminy Osiek na Miejsko-Przemysłow ą Oczyszczalni ę Ścieków w O świ ęcimiu (OPR. Nawie śniak T., Sygut W. - 1997 - BPiRIE " Środowisko", Bielsko-Biała., 1997 r.) oraz Aneks do ww. Koncepcji... (opr. Szendoł T., Nawie śniak T., BPiRIE " Środowisko", Bielsko-Biała, 1997 r. • Le ńczowska-Baranek J., Pawłowska K., Wilk J. - 1997 - Operat wodnoprawny na pobór wód podziemnych do celów przemysłowych i socjalnych dla Firmy Chemicznej "Dwory" SA w O świ ęcimiu. Instytut Gospodarki Przestrzennej i Komunalnej Oddział w Krakowie. • Materiały miejscowego planu ogólnego gminy O świ ęcim z 1994 r. • Materiały dotycz ące istniej ącego stanu zagospodarowania terenu, uzyskane z Urz ędu Gminy O świ ęcim, • Niedbała J. - Przebieg wezbra ń w obecnym stuleciu [w:] Powód ź w dorzeczu górnej Wisły w lipcu 1997 r. Konferencja naukowa PAN, Kraków 1998. • Ocena oddziaływania na środowisko koncepcji odprowadzenia ścieków sanitarnych z terenu gmin O świ ęcim, Przeciszów, Polanka Wielka i Osiek (opr. Schmager M., Czerwienie ć M., Górska Z, Instytut Gospodarki Przestrzennej i Komunalnej Oddział w Krakowie), 1998 r. • Ocena stanu środowiska w O świ ęcimiu dla potrzeb przeprowadzenia wst ępnego przegl ądu środowiskowego w Firmie Chemicznej Dwory SA wg projektowanej normy Pr PN-EN ISO 14001, Instytut Gospodarki Przestrzennej i Komunalnej Oddział w Krakowie 1998. • Ocena stanu zanieczyszczenia powietrza atmosferycznego w 1997 r. na terenie podległym Terenowej Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej w O świ ęcimiu. WSSE Bielsko-Biała 1998. • Ochrona środowiska w województwie bielskim. Lata 1993-1997. Urz ąd Statystyczny w Bielsku-Białej, Bielsko-Biała 1998. • Okre ślenie tła klimatycznego okolic Zakładów Chemicznych O świ ęcim. LMGW, Katowice 1997. 131 Zmiana Studium uwarunkowa ń i kierunków zagoaspodarowania przestrzennego gminy O świ ęcim • Ostródka L. - Charakterystyka meteorologiczna okolic Zakładów Chemicznych Oświ ęcim. IMGW Katowice 1996 (maszynopis). • Pawłowska K., Słysz K., Le ńczowska-Baranek J. - 1995 - Operat wodnoprawny dla Miejsko-Przemysłowej Oczyszczalni Ścieków Zakładów Chemicznych "O świ ęcim". Instytut Gospodarki Przestrzennej i Komunalnej Oddział w Krako-wie. • Plan operacyjny Gminnego Komitetu Przeciwpowodziowego. • Podł ączenia ścieków z terenu miasta i gminy O świ ęcim, Osiek, Polanka Wielka, Przeciszów do MPO Ś w O świ ęcimiu. Koncepcja - cz. ogólna, techniczna i ekonomiczna (opr. Orkisz T., Godzieszka T, Firma In Ŝynierska "ALL-CON" Sp. z o.o., Bielsko-Biała) 1995 r. • Powszechny spis rolny 1996 i 1997. Urz ąd Statystyczny, Bielsko-Biała 1996, 1997. • Praca zbiorowa - 1999 - Projekt aktualizacji stref ochrony sanitarnej uj ęcia wody "Zasole" w O świ ęcimiu. Firma In Ŝynierska "ALL-CON" Sp. z o.o. • Praca zbiorowa - 1998 - Studium ochrony przeciwpowodziowej miasta i gminy Oświ ęcim. Instytut In Ŝynierii i Gospodarki Wodnej Politechniki Krakowskiej • Projekt budowlany kolektora tłocznego ścieków ze Stawów Monowskich na MPO Ś (opr. Szendoł T., Jurczyk J., BPiRIE " Środowisko" Bielsko-Biała), 1997 r. • Projekt budowlany oczyszczalni ścieków w Harm ęŜ ach (opr. Szendoł T. i inni, BPiRIE "Środowisko", Bielsko-Biała), 1998 r. • Program ochrony środowiska województwa bielskiego do roku 2015. UW Bielsko- Biała 1996. • Raport o stanie środowiska w województwie bielskim w roku 1994,1995-1997. PIO Ś, WIO Ś, Biblioteka Monitoringu Środowiska. Bielsko-Biała 1995,1997. • Roczniki Statystyczne woj. bielskiego z 1995, 1996 i 1997 r. • Rozporz ądzenie Ministra Spraw Wewn ętrznych i Administracji z dnia 27 maja 1999 r. w sprawie okre ślenia granic Pomnika Zagłady, na którego obszarze poło Ŝony jest Pomnik Męcze ństwa w O świ ęcimiu, oraz obszaru i granic strefy ochronne tego Pomnika. • Szafer W.. Zarzycki K. - Szata ro ślinna Polski. PWN Warszawa 1977. • Witek T. - Waloryzacja rolniczej przestrzeni produkcyjnej Polski wg gmin. Suplement, Puławy 1994. • Wo ś A. - Zarys klimatu Polski. Bogucki, Wydawnictwo Naukowe. Pozna ń 1995. • Zarzycki K., Ka źmierczakowa R. - Polska czerwona ksi ęga ro ślin. PAN, Kraków 1993. • Zbiorowe - Przyroda województwa bielskiego. Stan poznania, zagro Ŝenia i ochrona. Colgraf-Press, Pozna ń 1997. • Zbiorowe - Środowisko fizyczno-geograficzne województwa bielskiego. Folia geographica Vol. XV, PAN Kraków, Wrocław 1983. • Zdj ęcia lotnicze CODGiK Warszawa 132