AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU O ŚWI ĘCIMSKIEGO NA LATA 2013-2016 Z UWZGL ĘDNIENIEM PERSPEKTYWY NA LATA 2017-2020

ZLECENIODAWCA:

STAROSTWO POWIATOWE W OŚWI ĘCIMIU ul. Stanisława Wyspia ńskiego 10, 32-602 O świ ęcim tel:. 33 844 96 02; faks: 33 844 96 18 e-mail: starostwo@.oswiecim.pl , www.powiat.oswiecim.pl

ZLECENIOBIORCA:

EKO – TEAM KONSULTING, ul. Goleszowska 16/125, 43-300 Bielsko-Biała tel.: 33 486 53 53, faks: 33 486 54 54, kom. 513 100 869 e-mail: [email protected] , www.eko-team.com.pl

Oświ ęcim, kwiecie ń 2013 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Oświęcimskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2017-2020

AUTORZY OPRACOWANIA: Agnieszka Chylak, Tomasz Giza, Sebastian Kulikowski,

Instytucje współpracuj ące przy opracowaniu niniejszego dokumentu: 1 Urz ąd Gminy K ęty, 2 Urz ąd Miejski Chełmek, 3 Urz ąd Gminy Przeciszów, 4 Urz ąd Gminy O świ ęcim, 5 Urz ąd Miasta O świ ęcim, 6 Urz ąd Gminy Brzeszcze, 7 Urz ąd Gminy Osiek, 8 Urz ąd Gminy Polanka Wielka, 9 Urz ąd Miejski Zator, 10 Zarz ąd Dróg Powiatowych w O świ ęcimiu – zlikwidowany w kwietniu 2013 roku, 11 Zarz ąd Dróg Wojewódzkich w Krakowie, 12 Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad Oddział w Krakowie, 13 Regionalny Zarz ąd Gospodarki Wodnej w Krakowie, 14 Regionalny Zarz ąd Gospodarki Wodnej w Gliwicach, 15 Zarz ąd Melioracji i Urz ądze ń Wodnych w Krakowie, 16 Regionalny Dyrektor Ochrony Środowiska w Krakowie, 17 Zespół Parków Krajobrazowych Województwa Małopolskiego w Krakowie, 18 Urz ąd Marszałkowski Województwa Małopolskiego, 19 Kompania W ęglowa S.A. Oddział KWK Brzeszcze, 20 KOPEX –EX-COAL Sp. z o.o. , 21 Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Krakowie.

Zdj ęcia na okładce: pochodzi z zasobów Wydziału Promocji Powiatu, Kultury i Sportu Starostwa Powiatowego w Oświ ęcimiu, fotografia została wykorzystana za zgod ą Wydziału.

2 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Oświęcimskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2017-2020

SPIS TREŚCI 1. WST ĘP ...... 8 1.1 PODSTAWA OPRACOWANIA ...... 8 1.2 METODOLOGIA OPRACOWANIA, ZAWARTO ŚĆ DOKUMENTU I JEGO PODSTAWY PRAWNE ...... 8 2. UWARUNKOWANIE ZEWN ĘTRZNE ...... 11 2.1 POLITYKA EKOLOGICZNA PA ŃSTWA ...... 11 2.2 STRATEGIA ROZWOJU WOJEWÓDZTWA MAŁOPOLSKIEGO NA LATA 2011-2020 ...... 12 2.3 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA WOJEWÓDZTWA MAŁOPOLSKIEGO NA LATA 2007- 2014 ...... 12 2.4 STRATEGIA ROZWOJU POWIATU O ŚWI ĘCIMSKIEGO NA LATA 2007-2013 ...... 16 3. OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA POWIATU O ŚWI ĘCIMSKIEGO ...... 17 3.1 POŁO ŻENIE ...... 17 3.2 UKSZTAŁTOWANIE TERENU I BUDOWA GEOLOGICZNA ...... 19 3.3 KLIMAT ...... 20 3.4 OTOCZENIE SPOŁECZNO - GOSPODARCZE ...... 21 3.5 TURYSTYKA I REKREACJA ...... 23 4. OCHRONA DZIEDZICTWA PRZYRODNICZEGO ...... 24 4.1 OCHRONA PRZYRODY I KRAJOBRAZU ...... 24 4.1.1 CHARAKTERYSTYKA I OCENA STANU AKTUALNEGO ...... 24 4.1.2 IDENTYFIKACJA POTRZEB ...... 38 4.1.3 CELE I ZADANIA ŚRODOWISKOWE DO ROKU 2016 I DO ROKU 2020 ...... 39 4.1.4 HARMONOGRAM ZADA Ń W ZAKRESIE OCHRONY PRZYRODY I KRAJOBRAZU ...... 42 4.2 OCHRONA I ZRÓWNOWA ŻONY ROZWÓJ LASÓW ...... 47 4.2.1 CHARAKTERYSTYKA I OCENA STANU AKTUALNEGO ...... 47 4.2.2 IDENTYFIKACJA POTRZEB ...... 50 4.2.3 CELE I ZADANIA ŚRODOWISKOWE NA DO ROKU 2016 I DO ROKU 2020 ...... 51 4.2.4 HARMONOGRAM ZADA Ń W ZAKRESIE OCHRONY I ZRÓWNOWA ŻONEGO ROZWOJU LASÓW ...... 52 4.3 OCHRONA POWIERZCHNI ZIEMI ...... 54 4.3.1 CHARAKTERYSTYKA I OCENA STANU AKTUALNEGO ...... 54 4.3.2 IDENTYFIKACJA POTRZEB ...... 64 4.3.3 CELE I ZADANIA ŚRODOWISKOWE DO ROKU 2016 I DO ROKU 2020 ...... 65 4.3.4 HARMONOGRAM ZADA Ń W ZAKRESIE OCHRONY POWIERZCHNI ZIEMI I GLEB ...... 67 4.4 GOSPODAROWANIE ZASOBAMI GEOLOGICZNYMI ...... 69 4.4.1 CHARAKTERYSTYKA I OCENA STANU AKTUALNEGO ...... 69 4.4.2 IDENTYFIKACJA POTRZEB ...... 75 4.4.3 CELE I ZADANIA ŚRODOWISKOWE DO ROKU 2016 I DO ROKU 2020 ...... 76 4.4.4 HARMONOGRAM ZADA Ń W ZAKRESIE GOSPODAROWANIA ZASOBAMI GEOLOGICZNYMI ...... 77 5. ZRÓWNOWA ŻONE WYKORZYSTANIE MATERIAŁÓW, WODY I ENERGII ...... 79 5.1 MATERIAŁOCHŁONNO ŚĆ , WODOCHŁONNO ŚĆ , ENERGOCHŁONNO ŚĆ I ODPADOWOŚĆ PRODUKCJI ...... 79 5.2 WYKORZYSTANIE ENERGII ZE ŹRÓDEŁ ODNAWIALNYCH ...... 83 5.3 KSZTAŁTOWANIE ZASOBÓW WODNYCH ORAZ OCHRONA PRZED POWODZI Ą I SKUTKAMI SUSZY ...... 86 5.3.1 CHARAKTERYSTYKA ZAGRO ŻENIA POWODZIOWEGO W POWIECIE ...... 86 5.3.2 STAN URZ ĄDZE Ń MELIORACJI WODNYCH NA TERENIE POWIATU O ŚWI ĘCIMSKIEGO ...... 94 5.3.3 OBIEKTY MAŁEJ RETENCJI NA TERENIE POWIATU OŚWI ĘCIMSKIEGO ...... 95 5.3.4 IDENTYFIKACJA POTRZEB ...... 96

3 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Oświęcimskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2017-2020

5.3.5 CELE I ZADANIA ŚRODOWISKOWE DO ROKU 2016 I 2020 ...... 99 5.3.6 HARMONOGRAM ZADA Ń W ZAKRESIE OCHRONY PRZED POWODZI Ą I SUSZ Ą ...... 101 6. DALSZA POPRAWA JAKO ŚCI ŚRODOWISKA I BEZPIECZE ŃSTWA EKOLOGICZNEGO NA OBSZARZE POWIATU OŚWI ĘCIMSKIEGO ...... 104 6.1 GOSPODARKA WODNO – ŚCIEKOWA ...... 104 6.1.1 CHARAKTERYSTYKA I OCENA STANU AKTUALNEGO ...... 104 6.1.2 IDENTYFIKACJA POTRZEB ...... 123 6.1.3 CELE I ZADANIA ŚRODOWISKOWE DO ROKU 2013 I DO ROKU 2018 ...... 126 6.1.4 HARMONOGRAM ZADA Ń W ZAKRESIE GOSPODARKI WODNO – ŚCIEKOWEJ ...... 128 6.2 ZANIECZYSZCZENIE POWIETRZA ...... 133 6.2.1 CHARAKTERYSTYKA I OCENA STANU AKTUALNEGO ...... 134 6.2.2 IDENTYFIKACJA POTRZEB ...... 146 6.2.3 CELE I ZADANIA ŚRODOWISKOWE DO ROKU 2013 I DO ROKU 2018 ...... 148 6.2.4 HARMONOGRAM ZADA Ń W ZAKRESIE OCHRONY POWIETRZA ...... 150 6.3 GOSPODAROWANIE ODPADAMI ...... 159 6.3.1 CHARAKTERYSTYKA I OCENA STANU AKTUALNEGO ...... 159 6.3.2 IDENTYFIKACJA POTRZEB ...... 178 6.3.3 CELE I ZADANIA ŚRODOWISKOWE DO ROKU 2016 I DO ROKU 2020 ...... 180 6.3.4 HARMONOGRAM ZADA Ń W ZAKRESIE GOSPODARKI ODPADAMI ...... 183 6.4 ODDZIAŁYWANIE HAŁASU ...... 189 6.4.1 CHARAKTERYSTYKA I OCENA STANU AKTUALNEGO ...... 190 6.4.2 IDENTYFIKACJA POTRZEB ...... 196 6.4.3 CELE I ZADANIA ŚRODOWISKOWE DO ROKU 2016 I DO ROKU 2020 ...... 198 6.4.4 HARMONOGRAM ZADA Ń W ZAKRESIE OCHRONY PRZED HAŁASEM ...... 200 6.5 ODDZIAŁYWANIE PÓL ELEKTROMAGNETYCZNYCH ...... 203 6.5.1 CHARAKTERYSTYKA I OCENA STANU AKTUALNEGO ...... 204 6.5.2 IDENTYFIKACJA POTRZEB ...... 207 6.5.3 CELE I ZADANIA ŚRODOWISKOWE DO ROKU 2016 I DO ROKU 2020 ...... 209 6.5.4 HARMONOGRAM ZADA Ń W ZAKRESIE OCHRONY PRZEZ ODDZIAŁYWANIEM PÓŁ ELEKTROMAGNETYCZNYCH ...... 210 6.6 SUBSTANCJE CHEMICZNE W ŚRODOWISKU I POWA ŻNE AWARIE ...... 212 6.6.1 CELE I ZADANIA ŚRODOWISKOWE DO ROKU 2016 I DO ROKU 2020 ...... 219 6.6.2 HARMONOGRAM ZADA Ń W ZAKRESIE SUBSTANCJI CHEMICZNYCH I POWA ŻNYCH AWARII ...... 220 7. DOST ĘP DO INFORMACJI, EDUKACJA EKOLOGICZNA, UDZIAŁ SPOŁECZE ŃSTWA .... 221 7.1 EDUKACJA EKOLOGICZNA ...... 222 8. UWARUNKOWANIA FINANSOWE REALIZACJI PRZEDSI ĘWZI ĘĆ WYNIKAJ ĄCYCH Z PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA ...... 226 8.1 WPROWADZENIE ...... 226 8.1.1 OCENA ZASOBÓW WŁASNYCH I ZDOLNO ŚCI DO ZACIĄGANIA ZOBOWI ĄZA Ń W KONTEK ŚCIE PLANOWANYCH PRZEDSI ĘWZI ĘĆ ...... 227 8.1.2 OCENA MO ŻLIWO ŚCI PREFERENCYJNEGO FINANSOWANIA ZADA Ń WYNIKAJ ĄCYCH Z PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA ...... 232 8.1.3 ŚRODKI POCHODZ ĄCE ZE ŹRÓDEŁ KRAJOWYCH ...... 232 8.1.4 ŚRODKI POCHODZ ĄCE ZE ŹRÓDEŁ ZAGRANICZNYCH ...... 236 8.1.5 NAKŁADY NA REALIZACJ Ę ZADAŃ PROGRAMU I PROPONOWANE ŹRÓDŁA ICH FINANSOWANIA ...... 239 8.1.6 MOŻLIWY ROZKŁAD ŹRÓDEŁ ZEWN ĘTRZNEGO WSPARCIA FINANSOWEGO DLA KLUCZOWYCH ZADA Ń WŁASNYCH POWIATU O ŚWIĘCIMSKIEGO ...... 241 8.1.7 KIERUNKI DZIAŁA Ń W ZAKRESIE WSPÓŁFINANSOWANIA ZADA Ń „POZOSTAŁYCH ” ...... 243 8.1.8 WPŁYW WYDATKÓW PROGRAMOWYCH NA SYTUACJ Ę FINANSOW Ą BUD ŻETU POWIATU ...... 243

4 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Oświęcimskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2017-2020

9. SYSTEM ZARZ ĄDZANIA ŚRODOWISKOWEGO ...... 245 9.1 INSTRUMENTY POLITYKI OCHRONY ŚRODOWISKA ...... 245 9.2 SYSTEM ZARZ ĄDZANIA ŚRODOWISKOWEGO NA OBSZARZE POWIATU O ŚWI ĘCIMSKIEGO ...... 246 9.3 MONITORING ŚRODOWISKA ...... 247 9.4 STRUKTURA ZARZ ĄDZANIA PROGRAMEM ...... 248 9.5 ZARZ ĄDZANIE PROGRAMEM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU O ŚWI ĘCIMSKIEGO ...... 251 10. STRESZCZENIE W JĘZYKU NIESPECJALISTYCZNYM ...... 253

SPIS TABEL TABELA 1 POWIERZCHNIA I UDZIAŁ PROCENTOWY W CAŁO ŚCI POWIERZCHNI POWIATU OŚWI ĘCIMSKIEGO ...... 19 TABELA 2 STOPA BEZROBOCIA W POWIECIE O ŚWI ĘCIMSKIM , WOJEWÓDZTWIE MAŁOPOLSKIM I KRAJU W LATACH 2010-2012 (I PÓŁROCZE ) ...... 23 TABELA 3 POWIERZCHNIOWE FORMY OCHRONY PRZYRODY NA TERENIE POWIATU O ŚWI ĘCIMSKIEGO ...... 25 TABELA 4 LICZBOWE ZESTAWIENIE POMNIKÓW PRZYRODY NA TERENIE POWIATU O ŚWI ĘCIMSKIEGO ...... 31 TABELA 5 POWIERZCHNIA TERENÓW ZIELENI URZ ĄDZONEJ NA TERENIE POWIATU O ŚWI ĘCIMSKIEGO ...... 33 TABELA 6 ŁOWISKA DZIAŁAJ ĄCE W RAMACH STOWARZYSZENIA DOLINA KARPIA NA TERENIE POWIATU ...... 37 TABELA 7 STRUKTURA U ŻYTKOWANIA POWIERZCHNI ROLNICZEJ POWIATU O ŚWI ĘCIMSKIEGO ...... 56 TABELA 8 SZCZEGÓŁOWE ZESTAWIENIE WYNIKÓW BADA Ń UZYSKANYCH W OKRESIE 1995 – 2010...... 61 TABELA 9 PÓŁROCZNE I ROCZNE PRZEPŁYWY CHARAKTERYSTYCZNE DLA WODOWSKAZÓW NA TERENIE POWIATU OŚWI ĘCIMSKIEGO W ROKU 2011 ...... 88 TABELA 10 OPIS STANU TECHNICZNEGO OBIEKTÓW INFRASTRUKTURY WODNEJ NA TERENIE POWIATU OŚWI ĘCIMSKIEGO ...... 94 TABELA 11 WYNIKI MONITORINGU JAKO ŚCI WÓD POWIERZCHNIOWYCH NA TERENIE POWIATU O ŚWI ĘCIMSKIEGO ...... 105 TABELA 12 CHARAKTERYSTYKA SIECI MONITORINGU WÓD PODZIEMNYCH NA TERENIE POWIATU OŚWI ĘCIMSKIEGO ...... 109 TABELA 13 JAKO ŚĆ WODY PITNEJ NA TERENIE POWIATU O ŚWI ĘCIMSKIEGO ...... 118 TABELA 14 LICZBA PRZEPOMPOWNI ŚCIEKÓW NA TERENIE POWIATU O ŚWI ĘCIMSKIEGO ...... 120 TABELA 15 ZESTAWIENIE OCZYSZCZALNI ŚCIEKÓW W POWIECIE O ŚWI ĘCIMSKIM ...... 120 TABELA 16 KLASY STREF I WYMAGANE DZIAŁANIA W ZALE ŻNOŚCI OD POZIOMÓW ST ĘŻEŃ ZANIECZYSZCZENIA , UZYSKANYCH W ROCZNEJ OCENIE JAKO ŚCI POWIETRZA ...... 134 TABELA 17 KLASY STREF DLA OZONU W ODNIESIENIU DO POZIOMU CELU DŁUGOTERMINOWEGO ...... 134 TABELA 18 WYKAZ STACJI MONITORINGU JAKO ŚCI POWIETRZA W STREFIE MAŁOPOLSKIEJ , Z KTÓRYCH WYNIKI WYKORZYSTANO W OCENIE JAKO ŚCI POWIETRZA NA TERENIE POWIATU O ŚWI ĘCIMSKIEGO ...... 135 TABELA 19 ZESTAWIENIE PRZYPADKÓW PRZEKROCZE Ń DOPUSZCZALNEGO POZIOMU PM10 – ST ĘŻ ENIA ŚREDNIE ROCZNE ...... 136 TABELA 20 ZESTAWIENIE PRZYPADKÓW PRZEKROCZE Ń DOPUSZCZALNEGO POZIOMU PM10 – ST ĘŻ ENIA 24- GODZINNE ...... 136 TABELA 21 ZESTAWIENIE PRZYPADKÓW PRZEKROCZE Ń DOPUSZCZALNEGO BENZO (A)PIRANU - ST ĘŻ ENIA ŚREDNIE ROCZNE ...... 136 TABELA 22 ROCZNA EMISJA SUBSTANCJI SZKODLIWYCH DO ATMOSFERY ZE ŚRODKÓW TRANSPORTU NA TERENIE POWIATU O ŚWI ĘCIMSKIEGO W 2011 ROKU ...... 145 TABELA 23 ILO ŚĆ MIESZKA ŃCÓW OD KTÓRYCH ODEBRANO ODPADY W 2012 ROKU ORAZ ILO ŚĆ MIESZKA ŃCÓW KTÓRZY ZBIERAJ Ą ODPADY W SPOSÓB NIEZGODNY ...... 164 TABELA 24 ZESTAWIENIE ILO ŚCI ODEBRANYCH ZMIESZANYCH ODPADÓW KOMUNALNYCH NA TERENIE GMIN POWIATU O ŚWI ĘCIMSKIEGO W ROKU 2012 ...... 165 TABELA 25 ZESTAWIENIE ILO ŚCI ODPADÓW KOMUNALNYCH ODBIERANYCH SELEKTYWNIE (SUROWCE WTÓRNE I BIODEGRADOWALNE ) NA TERENIE GMIN POWIATU O ŚWI ĘCIMSKIEGO W ROKU 2012 ...... 165

5 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Oświęcimskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2017-2020

TABELA 26 ZESTAWIENIE ILO ŚCI ODPADÓW ODEBRANYCH SELEKTYWNIE (INNYCH NI Ż SUROWCE WTÓRNE I BIODEGRADOWALNE ) NA TERENIE POWIATU O ŚWI ĘCIMSKIEGO W ROKU 2012 ...... 168 TABELA 27 ZESTAWIENIE ILO ŚCI ODPADÓW WYTWORZONYCH W SEKTORZE GOSPODARCZYM NA TERENIE POWIATU O ŚWI ĘCIMSKIEGO W ROKU 2012 ORAZ INFORMACJE O PROWADZONYCH NA TERENIE POWIATU OŚWI ĘCIMSKIEGO PROCESACH ODZYSKU I UNIESZKODLIWIANIA ODPADÓW PRZEMYSŁOWYCH ...... 174 TABELA 23 SYTUACJA BUD ŻETOWA POWIATU O ŚWI ĘCIMSKIEGO...... 229 TABELA 24 ZBIORCZE ZESTAWIENIE WYDATKÓW NA REALIZACJĘ PRZEDSI ĘWZI ĘĆ W POSZCZEGÓLNYCH KIERUNKACH OCHRONY ŚRODOWISKA ...... 240 TABELA 25 KLUCZOWE (NAJDRO ŻSZE ) ZADANIA WŁASNE POWIATU O ŚWI ĘCIMSKIEGO ...... 242 TABELA 26 PRZYKŁADOWY ROZKŁAD ŹRÓDEŁ FINANSOWANIA ZADA Ń „KLUCZOWYCH ”...... 243

SPIS RYSUNKÓW RYSUNEK 1 LOKALIZACJA POWIATU O ŚWI ĘCIMSKIEGO NA TLE WOJEWÓDZTWA MAŁOPOLSKIEGO ...... 17 RYSUNEK 2 PODZIAŁ POWIATU O ŚWI ĘCIMSKIEGO NA JEDNOSTKI ADMINISTRACYJNE ...... 18 RYSUNEK 3 LICZBA MIESZKA ŃCÓW POWIATU O ŚWI ĘCIMSKIEGO W LATACH 2003-2012 ...... 21 RYSUNEK 4 OBSZARY CHRONIONE NA TERENIE POWIATU O ŚWI ĘCIMSKIEGO ...... 27 RYSUNEK 5 SIE Ć ECONET NA TERENIE POWIATU O ŚWI ĘCIMSKIEGO ...... 31 RYSUNEK 6 PODZIAŁ POWIATU O ŚWI ĘCIMSKIEGO NA OBWODY ŁOWIECKIE ...... 35 RYSUNEK 7 ZASI ĘG POLSKIEGO ZWI ĄZKU WĘDKARSKIEGO OKR ĘG BIELSKO – BIAŁA ...... 36 RYSUNEK 8 OBSZARY LE ŚNE W REGIONIE POWIATU O ŚWI ĘCIMSKIEGO ...... 47 RYSUNEK 9 LESISTO ŚĆ NA TERENIE POWIATU OŚWI ĘCIMSKIEGO (%) ...... 48 RYSUNEK 10 LICZBA GOSPODARSTW ROLNYCH NA TERENIE POWIATU O ŚWI ĘCIMSKIEGO WEDŁUG DANYCH ZE SPISU ROLNEGO 2010 ...... 57 RYSUNEK 11 POWIERZCHNIA ZASIEWÓW NA GRUNTACH ROLNICZYCH NA TERENIE POWIATU O ŚWI ĘCIMSKIEGO NA TLE WOJEWÓDZTWA MAŁOPOLSKIEGO ...... 58 RYSUNEK 12 PUNKTY POBORU PRÓBEK DO BADA Ń GLEB PROWADZONYCH W RAMACH MONITORINGU CHEMIZMU GLEB ORNYCH POLSKI ", KTÓRY STANOWI PODSYSTEM PAŃSTWOWEGO MONITORINGU ŚRODOWISKA W ZAKRESIE JAKOŚCI GL EB I ZIEMI . (PRÓBKA 347 POBRANA Z TERENU OŚWI ĘCIMIA ) ...... 60 RYSUNEK 13 LOKALIZACJA ZŁÓ Ż W ĘGLA KAMIENNEGO NA TERENIE POWIATU O ŚWI ĘCIMSKIEGO WEDŁUG STANU NA 31 GRUDNIA 2012 ROKU OPRACOWANA PRZEZ PAŃSTWOWY INSTYTUT GEOLOGICZNY W WARSZAWIE 70 RYSUNEK 14 MAPA ROZMIESZCZENIA KOPALIN OKRUCHOWYCH WEDŁUG STANU NA 31 GRUDZIE Ń 2012 ROKU OPRACOWANIA PRZEZ PAŃSTWOWY INSTYTUT GEOLOGICZNY W WARSZAWIE NA PODSTAWIE DANYCH BAZY SYSTEMU MIDAS ...... 72 RYSUNEK 15 LOKALIZACJA ZŁÓ Ż ILASTYCH NA TERENIE POWIATU O ŚWI ĘCIMSKIEGO WEDŁUG STANU NA 31 GRUDNIA 2012 ROKU OPRACOWANA PRZEZ PAŃSTWOWY INSTYTUT GEOLOGICZNY W WARSZAWIE .... 73 RYSUNEK 16 ZLEWNIA RZEKI SOŁY NA TERENIE POWIATU O ŚWI ĘCIMSKIEGO ...... 87 RYSUNEK 17 ZLEWNIA RZEKI SKAWY NA TERENIE POWIATU O ŚWI ĘCIMSKIEGO ...... 88 RYSUNEK 18 OBSZAR ZAGRO ŻENIA POWODZIOWEGO W ZLEWNIACH RZEK NA TERENIE POWIATU O ŚWI ĘCIMSKIEGO ...... 92 RYSUNEK 19 MAPA HISTORYCZNYCH POWODZI W ZLEWNIACH RZEK NA TERENIE POWIATU O ŚWI ĘCIMSKIEGO .... 93 RYSUNEK 20 URZ ĄDZENIA MAŁEJ RETENCJI WODNEJ NA TERENIE POWIATU O ŚWI ĘCIMSKIEGO ...... 96 RYSUNEK 21 ROZMIESZCZENIE GŁÓWNYCH ZBIORNIKÓW WÓD PODZIEMNYCH W WOJEWÓDZTWIE MAŁOPOLSKIM , ...... 108 RYSUNEK 22 SIE Ć PUNKTÓW BADAWCZYCH WÓD PODZIEMNYCH W 2012 ROKU W WOJEWÓDZTWIE MAŁOPOLSKIM ...... 110 RYSUNEK 23 DŁUGO ŚĆ SIECI WODOCI ĄGOWEJ NA TERENIE POWIATU O ŚWI ĘCIMSKIEGO ...... 116 RYSUNEK 24 LICZBA PRZYŁ ĄCZY WODOCI ĄGOWYCH NA TERENIE POWIATU O ŚWI ĘCIMSKIEGO ...... 117 RYSUNEK 25 MATERIAŁY Z JAKICH ZOSTAŁY WYKONANE SIECI WODOCI ĄGOWE NA TERENIE POWIATU OŚWI ĘCIMSKIEGO ...... 117 RYSUNEK 26 ODSETEK LUDNO ŚCI POWIATU O ŚWI ĘCIMSKIEGO KORZYSTAJ ĄCY Z KANALIZACJI SANITARNEJ (%) ...... 122

6 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Oświęcimskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2017-2020

RYSUNEK 27 INFRASTRUKTURA TECHNICZNA NA OBSZARZE POWIATU O ŚWI ĘCIMSKIEGO ...... 142 RYSUNEK 28 EMISJA ZANIECZYSZCZE Ń GAZOWYCH NA TERENIE POWIATU O ŚWI ĘCIMSKIEGO (M G/ROK ) ...... 143 RYSUNEK 29 EMISJA ZANIECZYSZCZE Ń GAZOWYCH NA TERENIE POWIATU O ŚWI ĘCIMSKIEGO (M G/ROK ) ...... 144 RYSUNEK 30 PRZEBIEG LINII KOLEJOWYCH NA OBSZARZE POWIATU O ŚWI ĘCIMSKIEGO ...... 195 RYSUNEK 31 ROZMIESZCZENIE JEDNOSTEK STRA ŻY POŻARNEJ NA TERENIE POWIATU O ŚWI ĘCIMSKIEGO ...... 215 RYSUNEK 32U DZIAŁ ZADA Ń WG KRYTERIUM ODPOWIEDZIALNO ŚCI ZA POKRYCIE ŚRODKÓW FINANSOWYCH W OGÓLNYCH WYDATKACH ZWI ĄZANYCH Z REALIZACJĄ PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA ...... 241 RYSUNEK 33 ROZKŁAD WARTO ŚCI POMI ĘDZY ZADANIAMI WŁASNYMI „KLUCZOWYMI ” A POZOSTAŁYMI ...... 242

7 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Oświęcimskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2017-2020

1. WSTĘP

1.1 Podstawa opracowania Podstaw ą opracowania jest umowa zawarta 21 listopada 2012 roku mi ędzy Eko – Team Konsulting z Bielska Białej, a Powiatem O świ ęcimskim na wykonanie dokumentacji pt.: „Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu O świ ęcimskiego na lata 2013 – 2016 z uwzgl ędnieniem perspektywy na lata 2017-2020, wraz z Raportem z realizacji programu ochrony środowiska dla Powiatu O świ ęcimskiego obejmuj ącym lata 2009-2012 i Prognoz ą oddziaływania Programu Ochrony Środowiska na środowisko”. Ka żde z wymienionych trzech opracowa ń stanowi oddzielny dokument.

1.2 Metodologia opracowania, zawartość dokumentu i jego podstawy prawne Program Ochrony Środowiska dla Powiatu O świ ęcimskiego został opracowany zgodnie z zapisami ustawy Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2008 r. nr 25, poz. 150 z pó źn. zm.), jako narz ędzie prowadzenia polityki ekologicznej w powiecie. Starosta O świ ęcimski w 2004 roku przygotował dokument pn. „Program Ochrony Środowiska dla Powiatu O świ ęcimskiego, który został przyj ęty Uchwał ą Rady Powiatu Oświ ęcimskiego nr XV/137/2004 z dnia 9 czerwca 2004 roku, nast ępnie w 2009 roku opracowano aktualizacj ę programu pn.: „Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Oświ ęcimskiego na lata 2009-2012 z uwzgl ędnieniem perspektywy na lata 2013-2016” przyj ętą uchwał ą Rady Powiatu O świ ęcimskiego nr XLVII/337/2010 z dnia 16 czerwca 2010 roku. Była to realizacja ustawy Prawo Ochrony Środowiska, która w Dziale III „Polityka ekologiczna oraz Programy Ochrony Środowiska” art. 17, wprowadza obowi ązek opracowania programów ochrony środowiska na szczeblu krajowym, wojewódzkim, powiatowym i gminnym. W ramach niniejszej umowy została opracowana druga aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu O świ ęcimskiego obejmuj ąca lata 2013-2016 oraz uwzgl ędniaj ąca perspektyw ę lat 2017-2020. Ustawa – Prawo ochrony środowiska nie okre śla sztywnych ram programu ochrony środowiska, zwraca natomiast uwag ę (art. 17 pkt 1), by opracowanie uwzgl ędniało pewne elementy okre ślone w art. 14 wynikaj ące równie ż z polityki ekologicznej pa ństwa. Są to: • cele ekologiczne; • priorytety ekologiczne; • poziomy celów długoterminowych; • rodzaj i harmonogram działa ń proekologicznych; • środki niezb ędne do osi ągni ęcia celów, w tym mechanizmy prawno - ekonomiczne i środki finansowe. Szczegółowy zakres, sposób oraz forma sporz ądzania Powiatowego Programu Ochrony Środowiska (PO Ś) jest zgodna z przyj ętymi 21 grudnia 2002 roku przez Ministerstwo Środowiska „Wytycznymi do sporz ądzania programów ochrony środowiska na szczeblu regionalnym i lokalnym”. Wytyczne „… maj ą charakter ramowy i mog ą by ć wykorzystane, jako materiał pomocniczy przy sporz ądzaniu programów ochrony środowiska ”.

8 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Oświęcimskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2017-2020

Dokument ten podkre śla, że struktura wojewódzkich, powiatowych i gminnych programów ochrony środowiska powinna nawi ązywa ć do struktury „Polityki ekologicznej pa ństwa”. Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu O świ ęcimskiego na lata 2013-2016 z uwzgl ędnieniem perspektywy na lata 2017-2020 opracowana została z uwzgl ędnieniem układu strukturalnego „Wytycznych...” i zawiera wszystkie wyszczególnione w Polityce ekologicznej elementy. S ą to głównie: • racjonalne u żytkowanie zasobów naturalnych, • poprawa jako ści środowiska, • narz ędzia i instrumenty realizacji programu, • harmonogram realizacji i nakłady na realizacj ę programu, • kontrola realizacji programu. Niniejsz ą Aktualizacj ę Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu O świ ęcimskiego na lata 2013-2016 z uwzgl ędnieniem perspektywy na lata 2017-2020 opracowano ze wzgl ędu na to, iż została zaktualizowana Polityka ekologiczna oraz wprowadzone zostały zmiany w polskim i unijnym prawodawstwie. Przesłank ą do opracowania aktualizacji s ą tak że zmiany, jakie zaszły w środowisku, które powoduj ą, i ż poprzedni dokument stał si ę niezgodny ze stanem faktycznym. W niniejszym opracowaniu autorzy starali si ę dokona ć porównania stanu środowiska z roku 2009 z obecnym według informacji z 2012 roku (natomiast je śli brakowało takich informacji posłu żono si ę danymi z 2011 roku). Nawi ązuj ąc do układu i zawarto ści Polityki ekologicznej Pa ństwa na lata 2009-2012 z perspektyw ą do roku 2016 niniejsze opracowanie zawiera takie elementy jak: • OCHRONA DZIEDZICTWA PRZYRODNICZEGO o Ochrona przyrody i krajobrazu, o Ochrona i zrównowa żony rozwój lasów, o Ochrona powierzchni ziemi, o Ochrona zasobów kopalin, • ZRÓWNOWA ŻONE WYKORZYSTANIE MATERIAŁÓW, WODY I ENERGII o Materiałochłonno ść , wodochłonno ść , energochłonność i odpadowo ść produkcji, o Wykorzystanie energii ze źródeł odnawialnych, o Kształtowanie zasobów wodnych oraz ochrona przed powodzi ą i skutkami suszy, • ŚRODOWISKO I ZDROWIE. DALSZA POPRAWA, JAKO ŚCI ŚRODOWISKA I BEZPIECZE ŃSTWA EKOLOGICZNEGO o Jako ść wód, o Zanieczyszczenie powietrza, o Gospodarka odpadami, o Powa żne awarie, o Oddziaływanie hałasu, o Oddziaływanie pól elektromagnetycznych,

9 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Oświęcimskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2017-2020

Struktura Aktualizacji Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu O świ ęcimskiego na lata 2013-2016 z uwzgl ędnieniem perspektywy na lata 2017-2020 obejmuje: • Omówienie kierunków ochrony środowiska w powiecie o świ ęcimskim w odniesieniu do racjonalnego u żytkowania zasobów naturalnych, w tym racjonalnego użytkowania lasów i zasobów przyrodniczych, gospodarki wodnej, ochrony gleb, ochrony powietrza, ochrony przed hałasem, ochrony przed szkodliwym oddziaływaniem pól elektromagnetycznych z podaniem ich stanu aktualnego, • Ocen ę stanu wyj ściowego i stanu docelowego, umo żliwiaj ąc tym samym identyfikacj ę potrzeb w tym zakresie. Stan docelowy zostanie osi ągni ęty po zrealizowaniu zaproponowanych zada ń stanowi ących zarówno zadania Powiatu O świ ęcimskiego, gmin nale żą cych do powiatu, a tak że instytucji i podmiotów działaj ących na analizowanym terenie. Dowodów osi ągania stanu docelowego dostarcza ć b ędzie ocena efektów działalno ści środowiskowej, dokonana w formie Raportu z Realizacji Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu O świ ęcimskiego wykonywana wg ustawy co dwa lata. Raport za poprzednie lata został opracowany w ramach niniejszego zlecenia i stanowi oddzielne opracowanie. Cało ść działa ń proekologicznych zamykaj ą wnioski, w których wyspecyfikowane zostały najwa żniejsze informacje i uwagi odno śnie zada ń i potrzeb Powiatu. Dla ka żdego kierunku działa ń utworzony został harmonogram realizacji zada ń. Zawiera on wykaz zada ń własnych - powiatowych, czyli finansowanych w wi ększo ści ze środków własnych, zada ń koordynowanych, czyli takich, które realizowane s ą na terenie powiatu oświ ęcimskiego, ale nie koniecznie ze środków finansowych powiatu. Zadania te b ędą realizowane cz ęsto bez zaanga żowania środków finansowych powiatu przez przedsi ębiorstwa działaj ące na obszarze powiatu lub mieszka ńców. Trzecia cz ęść harmonogramów to zadania planowane do realizacji przez gminy i ze środków finansowych b ędących w dyspozycji gmin, są to tzw. zalecenia dla gmin powiatu o świ ęcimskiego. Harmonogram okre śla terminy i jednostki odpowiedzialne za realizacj ę zada ń, planowane efekty ekologiczne oraz planowane szacunkowe koszty przedsi ęwzi ęć . Pomagaj ą one w realizacji cało ści zamierze ń inwestycyjnych Powiatu. Aktualizacja „Programu…” zawiera tak że omówienie uwarunkowa ń finansowych. Na podstawie budżetów Powiatu z ostatnich lat i planu bud żetu na rok 2013, a tak że szacunkowych kosztów zaproponowanych zada ń, nakre ślono ogóln ą sytuacj ę finansową, przeprowadzono prognoz ę bud żetow ą oraz przeanalizowano mo żliwo ści Powiatu w zakresie realizacji najwa żniejszych zada ń. Analiza ta pokazuje jak du że powinno by ć zaanga żowanie środków finansowych pochodz ących z zewn ątrz na realizacj ę zaplanowanych działa ń. W tej cz ęś ci aktualizacji zostały tak że przedstawione potencjalne i mo żliwe do pozyskania źródła bezzwrotnego, a tak że preferencyjnego i komercyjnego dofinansowania.

10 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Oświęcimskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2017-2020

2. UWARUNKOWANIE ZEWNĘTRZNE

2.1 Polityka ekologiczna państwa „Polityka ekologiczna na lata 2009-2012 z perspektyw ą do roku 2016” jest drugim z rz ędu dokumentem strategicznym wymaganymi ustaw ą – Prawo ochrony środowiska. Zasady realizacji Polityki Ekologicznej Pa ństwa zostały przyj ęte, jako podstawa realizacji opracowania niniejszego dokumentu. Nadrz ędnym, strategicznym celem Polityki Ekologicznej Pa ństwa jest zapewnienie bezpiecze ństwa ekologicznego kraju (mieszka ńców, zasobów przyrodniczych i infrastruktury społecznej) i tworzenie podstaw do zrównowa żonego rozwoju społeczno - gospodarczego. Realizacja tego celu osi ągana b ędzie poprzez niezb ędne działania organizacyjne, inwestycyjne (w tym wdra żanie postanowie ń Traktatu Akcesyjnego), tworzenie regulacji dotycz ących zakresu korzystania ze środowiska i reglamentowania poziomu tego wykorzystania w najwa żniejszych obszarach ochrony środowiska. St ąd celami realizacyjnymi Polityki ekologicznej s ą: • wzmacnianie systemu zarz ądzania ochron ą środowiska, • ochrona dziedzictwa przyrodniczego i racjonalne wykorzystanie zasobów przyrody, • zrównowa żone wykorzystanie materiałów, wody i energii, • dalsza poprawa, jako ści środowiska i bezpiecze ństwa ekologicznego dla ochrony zdrowia mieszka ńców Polski, • ochrona klimatu. Ustawa Prawo ochrony środowiska w art. 13 stwierdza, że Polityka Ekologiczna Pa ństwa ma na celu stworzenie warunków niezb ędnych do realizacji ochrony środowiska. We współczesnym świecie oznacza to przede wszystkim, że polityka ta powinna by ć elementem równowa żenia rozwoju kraju i harmonizowania z celami ochrony środowiska celów gospodarczych i społecznych. Oznacza to tak że, że realizacja polityki ekologicznej pa ństwa w coraz wi ększym stopniu powinna dokonywa ć si ę poprzez zmiany modelu produkcji i konsumpcji, zmniejszanie materiałochłonno ści, wodochłonno ści i energochłonno ści gospodarki oraz stosowanie najlepszych dost ępnych technik i dobrych praktyk gospodarowania, a dopiero w dalszej kolejności poprzez typowo ochronne, tradycyjne działania takie jak oczyszczanie gazów i ścieków, a tak że unieszkodliwianie odpadów. Nadrz ędn ą warto ści ą w polityce ekologicznej państwa jest człowiek, co oznacza, że zdrowie społecze ństwa, komfort środowiska, w którym żyj ą i pracuj ą ludzie, życie obywatela s ą głównym kryterium realizacji polityki ekologicznej na ka żdym szczeblu. Polityka Ekologiczna Pa ństwa ma słu żyć zaspokojeniu rosn ących potrzeb człowieka. Wiod ącą zasad ą polityki ekologicznej pa ństwa jest przyj ęta w Konstytucji RP zasada zrównowa żonego rozwoju, której istot ą jest równorz ędne traktowanie racji społecznych, ekonomicznych i ekologicznych.

11 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Oświęcimskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2017-2020

2.2 Strategia Rozwoju Województwa Małopolskiego na lata 2011 -2020 Sejmik Województwa Małopolskiego Uchwał ą z dnia 26 wrze śnia 2011 roku nr XII/183/11 przyj ął „Strategi ę Rozwoju Województwa Małopolskiego na lata 2011 – 2020”. W ramach celu strategicznego 6.1.: „Poprawa bezpiecze ństwa ekologicznego oraz wykorzystanie ekologii dla rozwoju małopolski” wyznaczono kierunki działa ń: • ochrona zasobów wodnych: ograniczenie zanieczyszczeń przedostaj ących si ę do wód podziemnych, powierzchniowych i gleb, systemy zaopatrzenia w wod ę i optymalizacja zu życia wody, • poprawa jako ści powietrza: sukcesywna redukcja emisji zanieczyszcze ń do powietrza, zwłaszcza pochodz ących z systemów indywidulanego ogrzewania mieszka ń, wzrost poziomu wykorzystania energii odnawialnej, • ochrona środowiska przez hałasem komunikacyjnym, komunalnym, przemysłowym oraz minimalizacja oddziaływania promieniowania elektromagnetycznego, • rozwijanie systemu gospodarki odpadami, • przeciwdziałanie wyst ępowaniu i minimalizacja skutków negatywnych zjawisk atmosferycznych, geodynamicznych i awarii przemysłowych, • ochrona i zachowanie środowiska przyrodniczego, • regionalna polityka energetyczna, • edukacja obywatelska w zakresie ochrony środowiska i promocja postaw obywatelskich. Strategia „Małopolska 2020” mówi o tym, co, jako społeczno ść regionalna, mo żemy i chcemy osi ągn ąć w perspektywie najbli ższych dziesi ęciu lat – wobec naszej obecnej pozycji rozwojowej oraz dzi ęki naszym oczekiwaniom i aspiracjom na przyszło ść . Strategia jest narz ędziem wspierania pozytywnych zmian w regionie oraz niwelowania barier pojawiaj ących si ę w otoczeniu. W dynamicznie zmieniaj ącej si ę rzeczywisto ści, strategia ma ambicj ę wspiera ć członków społeczno ści regionalnej w skutecznym odkrywaniu potencjałów i pełnym wykorzystywaniu szans na rozwój.

2.3 Program Ochrony Środowiska Województwa Małopolskiego na lata 2007 -2014 W 2012 roku opracowano projekt Programu Strategicznego Ochrona Środowiska wraz z Prognoz ą oddziaływania na środowisko. Program ten jest jednocze śnie aktualizacj ą obowi ązuj ącego obecnie Programu Ochrony Środowiska Województwa Małopolskiego na lata 2007-2014. Aktualnie zako ńczyły sie konsultacje społeczne. Obowi ązuj ący Program Ochrony Środowiska Województwa Małopolskiego na lata 2007- 2014 został przyj ęty przez Sejmik Województwa Małopolskiego Uchwał ą Nr XI/133/07 z dnia 24 wrze śnia 2007 roku. Zaproponowano w nim cele zaliczaj ące si ę do ka żdej z dziedzin ochrony środowiska, w tym mi ędzy innymi:

Ochrona powietrza atmosferycznego Cel długoterminowy do 2014 roku: „ spełnienie norm jako ści powietrza atmosferycznego poprzez sukcesywn ą redukcj ę emisji zanieczyszcze ń do powietrza” , a przyj ęte kierunki działa ń to:

12 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Oświęcimskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2017-2020

• Rozwój systemu dróg w kierunku ograniczenia jego uci ąż liwo ści dla ludzi i środowiska, • Eliminowanie w ęgla jako paliwa w kotłowniach lokalnych i gospodarstwach domowych, • Promocja ekologicznych no śników energii, • Eliminowanie zagro żeń zwi ązanych z zanieczyszczeniem powietrza pyłem azbestowym i włóknami azbestowymi, • Zwi ększanie wykorzystania odnawialnych źródeł energii, w szczególno ści energii geotermalnej oraz wodnej. Cele szczegółowe: PA1 – Ograniczenie przekrocze ń dopuszczalnych st ęż eń zanieczyszcze ń, PA2 – Ograniczenie emisji niskiej, PA3 – Ograniczenie emisji z procesów przemysłowych, energetyki i elektrociepłowni, PA4 – Zwi ększenie wykorzystania niekonwencjonalnych źródeł energii.

Ochrona przed hałasem Cel długoterminowy do 2014 roku: „podniesienie komfortu akustycznego mieszka ńców województwa ”, a przyj ęte kierunki działa ń to: • Zminimalizowanie emisji ponadnormatywnego hałasu, • Stosowanie rozwi ąza ń technicznych i organizacyjnych zapobiegaj ących powstawaniu lub przenikaniu hałasu do środowiska, a tak że środków zmniejszaj ących poziom hałasu, • Uwzgl ędnianie w procesie projektowania i realizacji inwestycji drogowych, technologii zmniejszaj ących powstawanie hałasu na styku „koło-nawierzchnia”, • Badanie klimatu akustycznego hałasu komunikacyjnego, z uwzgl ędnieniem konfiguracji terenu oraz wysoko ści obiektów znajduj ących si ę w zasi ęgu oddziaływania ponadnormatywnego hałasu na terenie du żych aglomeracji, małych miast, oraz terenów, w których równie ż wyst ępuje zagro żenie hałasem drogowym i kolejowym. Cele szczegółowe: HA1- Ograniczenie uci ąż liwo ści akustycznej dla mieszka ńców, HA2- Ocena stanu akustycznego środowiska i obserwacja zmian klimatu akustycznego.

Ochrona przed promieniowaniem elektromagnetycznym Cel długoterminowy do 2014 roku: „ minimalizacja oddziaływania promieniowania elektromagnetycznego” , a kierunki działa ń to: • Preferowanie nisko konfliktowych lokalizacji źródeł promieniowania, • Wprowadzenie do miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego zapisów po świ ęconych ochronie przed polami elektromagnetycznymi, Cele szczegółowe: PN1- Ochrona przed polami elektromagnetycznymi.

13 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Oświęcimskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2017-2020

Ochrona zasobów wodnych Cel długoterminowy do 2014 roku: „osi ągni ęcie dobrego stanu wód powierzchniowych i podziemnych poprzez zapewnienie poprawy jako ści wód oraz ochron ę zasobów wodnych ”, a kierunki działa ń to: • Wdra żanie zrównowa żonego zarz ądzania zasobami wodnymi, • Wprowadzenie zintegrowanego systemu informacyjnego o sposobie gospodarowania zasobami wodnymi na obszarze województwa, • Rozwój komunalnych systemów kanalizacyjnych i oczyszczalni ścieków, w tym szczególnie na obszarach wiejskich, • Budowa przydomowych oczyszczalni ścieków w warunkach rozproszonej zabudowy, • Promowanie biologicznego oczyszczania ścieków, Cele szczegółowe: ZW1- Efektywne zarz ądzanie zasobami wodnymi i ich racjonalne wykorzystanie, ZW2- Ochrona zasobów i poprawa stanu wód podziemnych i powierzchniowych, ZW3- Zapewnienie mieszka ńcom wody pitnej dobrej jako ści.

Ochrona gleb i powierzchni ziemi Cel długoterminowy do 2014 roku: „ ochrona gleb przed degradacj ą, rekultywacja terenów zdegradowanych i poprzemysłowych ”, a kierunki działa ń to: • Konsekwentna realizacja prac na rzecz rekultywacji terenów zdegradowanych (w tym terenów poprzemysłowych) i ponownego wł ączenia odzyskanych powierzchni do obiegu gospodarczego (z wył ączeniem kierunku rolniczego), • Systemowa realizacja monitoringu ekologicznego gleby i ziemi, • Wprowadzanie produkcji rolnej zgodnie z ustaw ą o rolnictwie ekologicznym (w szczególno ści na obszarach chronionych), • Zagospodarowanie gleb w sposób, który odpowiada w pełni ich przyrodniczym walorom i klasie bonitacyjnej, • Ochrona przed erozj ą wodn ą, • Ochrona zwartych kompleksów terenów rolnych o wysokich warto ściach bonitacyjnych przeznaczonych do produkcji rolnej poprzez egzekucj ę w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego odpowiednich zapisów, • Podnoszenie poziomu wiedzy u żytkowników gleb i gruntów (system szkole ń). Cele szczegółowe: GL1- Ochrona gleb u żytkowanych rolniczo, GL2- Rekultywacja terenów zdegradowanych.

Ochrona przyrody Cel długoterminowy do 2014 roku: „z achowanie walorów i zasobów przyrodniczych z uwzgl ędnieniem bio- i georó żnorodno ści oraz krajobrazu ”, a kierunki działa ń to: • Utrzymanie walorów i funkcji obszarów i obiektów obj ętych ochron ą prawn ą, • Obejmowanie ochron ą prawn ą obszarów i obiektów najbardziej warto ściowych przyrodniczo,

14 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Oświęcimskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2017-2020

• Promowanie zachowa ń zgodnych z zasadami ochrony przyrody i krajobrazu, • Zmniejszenie presji ruchu turystycznego na niektóre obszary chronione, przede wszystkim Tatry i Pieniny i popularyzacja innych rejonów Karpat, • Ochrona dolin rzecznych, a tak że potoków i mniejszych cieków wodnych, jako korytarzy migracyjnych zwierz ąt, • Przywrócenie dro żno ści rzek w celu umo żliwienia w ędrówki ryb, • Ochrona gatunków rodzimych przed wyparciem przez gatunki obce. Cele szczegółowe: SP1 – Ochrona, rozwój i uporz ądkowanie systemu obszarów chronionych, SP2- Kształtowanie przestrzeni regionu z uwzgl ędnieniem warto ści przyrodniczych i krajobrazowych, SP3- Ochrona gatunkowa ro ślin, zwierz ąt i grzybów.

Ochrona lasów i łowiectwo Cel długoterminowy do 2014 roku: „ ochrona ekosystemów le śnych ”, a kierunki działa ń to: • Poprawa stanu zdrowotnego i żywotno ści lasów, ze szczególnym uwzgl ędnieniem lasów prywatnych charakteryzuj ących si ę przewag ą świerka – na Podhalu, Spiszu i Orawie, • Zwi ększenie lesisto ści województwa, szczególnie przez zalesianie nieu żytków i słabych gruntów rolnych (zgodnie z Krajowym Programem Zwi ększania Lesisto ści z 1995 roku z pó źn. zm.), zalesianie ci ągów i korytarzy ekologicznych, • Aktywizacja lokalnych społeczno ści, szczególnie wiejskich do wykorzystywania mo żliwo ści zalesiania gruntów rolnych i innych ni ż rolne ze środków PROW, • Wdra żanie Regionalnego Programu Operacyjnego polityki Leśnej Pa ństwa w zakresie ochronnych, gospodarczych i społecznych funkcji lasu, • Działania w zakresie budowy i odtwarzania obiektów małej retencji wodnej na obszarach le śnych, • Ograniczenie erozji poprzez wła ściwe działania gospodarcze, infrastrukturalne i zalesienia. Cele szczegółowe: LS1- Zrównowa żona gospodarka le śna.

Ochrona złó ż kopalin stałych Cel długoterminowy do 2014 roku: „ochrona zasobów złó ż przez oszcz ędne i zrównowa żone gospodarowanie” , a kierunki działa ń to: • Optymalizacja wykorzystania i zrównowa żone u żytkowanie zasobów kopalin, • Zapewnienie ochrony udokumentowanych złó ż kopalin przed trwałym zagospodarowaniem uniemo żliwiaj ącym eksploatacj ę w przyszło ści, • Rozpoznanie i dokumentowanie zasobów nowych złó ż, • Zapewnienie rezerwy surowcowej na lata przyszłe (szczególnie w zakresie kruszyw naturalnych).

15 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Oświęcimskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2017-2020

Cele szczegółowe: SM1- Racjonalne gospodarowanie zasobami surowców mineralnych, SM2- Ochrona złó ż zasobów mineralnych, w tym obszarów perspektywicznych.

2.4 Strategia Rozwoju Powiatu Oświęcimskiego na lata 2007 -2013 Strategia rozwoju Powiatu O świ ęcimskiego na lata 2007-2013 została przyj ęta uchwał ą Rady Powiatu O świ ęcimskiego nr XIV/99/2007 z dnia 14 listopada 2007. Jest ona dokumentem okre ślaj ącym cele i kierunki działa ń, które Powiat wytyczył sobie na 8 lat, dzi ęki którym mo że si ę rozwija ć. Odzwierciedla główne korzy ści dostarczane wewn ętrznym i zewn ętrznym interesariuszom. Według Strategii misj ą Powiatu O świ ęcimskiego jest, by Powiat stał si ę miejscem wszechstronnego rozwoju, bezpiecznej gospodarki, bezpiecznym, otwartym i przyjaznym dla wszystkich. W ramach Strategii wyznaczono nast ępuj ące obszary strategiczne oraz pola rozwoju: OS 1. Rozwój potencjału gospodarczego o PR.A Potencjał gospodarczy o PR.B Dost ępno ść komunikacyjna o PR.C Turystyka OS 2. Edukacja, kultura i sport o PR.A Oświata i wykształcenie o PR.B Dziedzictwo historyczne i kulturalne o PR.C Kultura o PR.D Sport OS 3. Rozwój społeczny o PR.A Ochrona zdrowia o PR.B Bezpiecze ństwo publiczne o PR.C Patologie społeczne o PR.D Wspieranie rozwoju trzeciego sektora o PR.E Zaspokojenie potrzeb mieszkaniowych o PR.F Nowoczesne zarz ądzanie publiczne OS 4. Ochrona środowiska i infrastruktura techniczna o PR.A Ochrona środowiska o PR.B Infrastruktura techniczna na terenie wiejskim OS 5. Promocja powiatu o PR.A Wizerunek powiatu i jego promocja o PR.B Były nazistowski niemiecki obóz koncentracyjny i zagłady Auschwitz – Birkenau o PR.C Potencjał przyrodniczy i historyczny OS 6. Integracja powiatu o PR.A Integracja wewn ętrzna o PR.B Integracja zewn ętrzna.

16 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Oświęcimskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2017-2020

3. OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA POWIATU OŚWIĘCIMSKIEGO

3.1 Położenie Powiat o świ ęcimski poło żony jest w zachodniej cz ęś ci województwa małopolskiego.

Rysunek 1 Lokalizacja powiatu o świ ęcimskiego na tle województwa małopolskiego Źródło: opracowanie własne na podstawie www.odkryjmalopolske.pl

Powiat o świ ęcimski graniczy: • od południowego - wschodu z powiatem wadowickim, • od północnego – wschodu z powiatem chrzanowskim, • od południowego – zachodu z powiatem bielskim, • od zachodu z powiatem pszczy ńskim, • od północnego – zachodu z powiatem bieru ńsko – lędzi ńskim.

Powiat o świ ęcimski obejmuje swoim zasi ęgiem: • miasto O świ ęcim, • gminy miejsko - wiejskie: Brzeszcze, Chełmek, K ęty, Zator, • gminy wiejskie: Osiek, O świ ęcim, Polanka Wielka, Przeciszów.

Du żym atutem powiatu o świ ęcimskiego jest korzystne poło żenie mi ędzy dwoma wielkimi ośrodkami miejskimi – Krakowem i Katowicami. Przez teren powiatu przebiega rozbudowana sie ć dróg, zarówno krajowych (nr 28, nr 44 oraz nr 52) jak równie ż wojewódzkich (nr 780, nr 781, nr 933, nr 948 oraz nr 949). Sie ć dróg powiatowych i gminnych jest do ść równomiernie rozmieszczona. Miasto O świ ęcim posiada stosunkowo dobre poł ączenia kolejowe. Istotn ą dla dost ępno ści

17 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Oświęcimskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2017-2020

komunikacyjnej powiatu jest tak że blisko ść portów lotniczych Kraków-Balice (oddalony o ok. 53 kilometry od O świ ęcimia) oraz Katowice-Pyrzowice (ok. 65 kilometrów od Oświ ęcimia).

Rysunek 2 Podział Powiatu o świ ęcimskiego na jednostki administracyjne Kolorem zaznaczono gminy wiejskie Kolorem zaznaczono gminy miejsko – wiejskie Kolorem zaznaczono gminy miejskie Źródło: opracowanie własne na podstawie mapki zamieszczonej na www.wikipedia.pl

Powiat O świ ęcimski nale ży do uprzemysłowionych i zurbanizowanych powiatów małopolski. Na jego terenie istnieje przemysł chemiczny, metalowy, lekki i wydobywczy. Mimo takiego zagospodarowania pi ękny krajobraz, bogata fauna i flora, czyste rzeki, słynne stawy rybne stanowi ące malownicze zak ątki przyrody, doskonale wyposa żona baza sportowo - rekreacyjna i hotelowo – gastronomiczna, stwarzają atrakcyjne warunki do czynnego wypoczynku. Obszar powiatu o świ ęcimskiego obejmuje tereny zró żnicowane morfologicznie i krajobrazowo. Północna cz ęść terenu rozci ągaj ąca si ę wzdłu ż lewego brzegu Przemszy obejmuje fragment Kotliny O świ ęcimskiej, środkowa cz ęść powiatu znajduje si ę w dolinie Wisły mi ędzy uj ściem Soły, a uj ściem Skawy. W dolinie Wisły i uj ściowych odcinkach jej karpackich dopływów utworzono bardzo liczne stawy rybne. Powierzchnia terenu oraz środowisko przyrodnicze doliny Wisły s ą antropogenicznie zmienione, głównie z uwagi na zabudow ę miejsk ą (O świ ęcim), Kopalni ę Węgla Kamiennego w Brzeszczach oraz kopalnie odkrywkowe. Powiat o świ ęcimski zajmuje 4 miejsce w śród powiatów i miast na prawach powiatu w województwie małopolskim pod wzgl ędem ilo ści mieszka ńców na 1 km 2, (378 mieszka ńców na 1 km 2). Powiat o świ ęcimski jest drugim zaraz po powiecie chrzanowskim najmniejszym z powiatów nale żą cych do województwa małopolskiego. Zajmuje powierzchni ę 406 km 2, co stanowi mniej ni ż 3% powierzchni województwa. Powierzchni ę zajmowan ą przez poszczególne gminy przedstawia tabela poni żej.

18 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Oświęcimskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2017-2020

Tabela 1 Powierzchnia i udział procentowy w cało ści powierzchni powiatu o świ ęcimskiego Udział procentowy w cało ści L.p. Wyszczególnienie Powierzchnia w km 2 powierzchni powiatu 1 Miasto Oświ ęcim 30,3 7,46 2 O świ ęcim 74,47 18,34 3 Gmina Brzeszcze 46,13 11,36 4 Gmina K ęty 75,79 18,67 5 Gmina Osiek 41,15 10,14 6 Gmina Przeciszów 35,4 8,72 7 Gmina Chełmek 27,24 6,71 8 Gmina Zator 51,44 12,67 9 Gmina Polanka Wielka 24,08 5,93 Powiat o świ ęcimski 406,0 100,00 Źródło: opracowanie własne na podstawie: www.stat.gov.pl, 2012

Powiat O świ ęcimski ma w przewa żaj ącej cz ęś ci charakter rolniczy. U żytki rolne poło żone przede wszystkim w południowej i wschodniej cz ęś ci powiatu zajmuj ą około 57% powierzchni powiatu. W o środkach miejskich takich jak O świ ęcim, Brzeszcze, Chełmek, Zator i K ęty rozwini ęty jest przemysł i górnictwo. O charakterze gospodarczym powiatu decyduje głównie jego s ąsiedztwo z trzema du żymi aglomeracjami przemysłowymi: gór nośląską, bielską i krakowską. Pozostałe grunty i nieużytki zajmują około 33 % powierzchni powiatu. Największe znaczenie mają rozległe obszarowo stawy rybne, specjalizujące się w hodowli karpi, które występują w dolinie Wisły w gminach Zator (29% powierzchni gminy), Brzeszcze, O świ ęcim i Osiek. Najwa żniejszym o środkiem gospodarczym w powiecie jest miasto O świ ęcim, Kety i Brzeszcze, które mają dobrze rozwiniętą infrastrukturę techniczną , baz ę zmodernizowanych obiektów przemysłowych umo żliwiaj ących podjęcie działalności gospodarczej.

3.2 Ukształtowanie terenu i budowa geologiczna Zachodnia i północna granica powiatu o świ ęcimskiego ma charakter naturalny – jest zgodna z przebiegiem odcinków dolin Wisły i jej dopływów Soły oraz Przemszy. Obszar powiatu obejmuje tereny zró żnicowane morfologicznie i krajobrazowo. Północna cz ęść terenu, rozci ągaj ąca si ę wzdłu ż lewego brzegu Przemszy, obejmuje fragment Kotliny Chrzanowskiej, stanowi ącej przedłu żenie tektonicznego Rowu Krzeszowic, wypełnionej piaskami czwartorz ędowymi, środkowa cz ęść powiatu znajduje si ę w dolinie Wisły (w tzw. odcinku o świ ęcimskim) mi ędzy uj ściem Soły (na zachodzie) a uj ściem Skawy (na wschodzie). Jest to rozległa nizina, o szeroko ści 5-6 km, z licznymi meandrami i starorzeczami, opadaj ąca łagodnie w kierunku wschodnim (240-220 m n.p.m.), wypełniona utworami rzecznymi. W obr ębie doliny wyst ępuj ą powierzchnie tarasów zalewowych, miejscami równie ż wy ższych (do 10 m powy żej koryta rzeki), na których znajduj ą si ę niewielkie pagórki wydmowe. W dnie doliny Wisły i uj ściowych odcinkach jej karpackich dopływów utworzono bardzo liczne stawy rybne.

19 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Oświęcimskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2017-2020

Południowa cz ęść powiatu, w obr ębie Podgórza Wilamowickiego, ma charakter obszaru wysoczyznowego, rozci ągaj ącego si ę pomi ędzy dolin ą Wisły (na północy) a brzegiem nasuni ęcia karpackiego. Obszar ten wznosi si ę 30 - 70 m ponad dna Soły i Skawy. Powierzchnia znacznej cz ęś ci omawianego terenu jest pokryta lessami, co stwarza dogodne warunki dla rozwoju rolnictwa. Soła tworzy rozległy sto żek napływowy u uj ścia do Wisły, na powierzchni, którego znajduje si ę miasto K ęty. Najbardziej południowa cz ęść powiatu, w obr ębie Pogórza Śląskiego, wznosi si ę do wysoko ści 280-300 m n.p.m. i jest zbudowana z mało odpornych na erozj ę serii fliszowych, nale żą cych do jednostki śląskiej. Kompleksy le śne zajmuj ą tylko około 10% powierzchni całego powiatu. Najwi ększe zalesienie wyst ępuje w gminie Chełmek - około 37%. W pozostałych gminach przewa żaj ą niewielkie kompleksy, głównie lasów ochronnych - najwi ększe z nich znajduj ą si ę w cz ęś ci zachodniej gminy Brzeszcze oraz w południowo – zachodniej cz ęś ci gminy K ęty. Powi at oświęcimski położony jest na granicy dwóch wielkich jednostek geologicznych Górnośląskiego Zagłębia Węglowego i Karpat Fliszowych, nasuniętych na utwory GZW od południa. Północna i środkowa część powiatu znajduje się w obrębie zapadliska p rzedkarpackiego. Najstarszymi utworami, znanymi z wierceń, są tworzą prekambryjskie skały krystaliczne, budujące podłoże Górnośląskiego Zagłębia Węglowego. Najmłodszymi utworami karbonu są piaskowce arkozowe i zlepieńce, występujące miejscami niezgodnie na różnych starszych ogniwach. Odsłonięcia utworów mioceńskich oraz warstw gogolińskich na powierzchni terenu występują w północnej cz ęś ci powiatu w rejonie Chełmka. Utwory fliszu karpackiego, reprezentujące kredowo -paleogeńskie piętro strukturalne, występują tylko w południowej części powiatu (na południe od Kęt) i należą do jednostki śląskiej. Utwory fliszowe są często złuskowane i przefałdowane z utworami mioceńskimi. W północnej części powiatu, w dolinach Wisły, Soły i Skawy występują żwiry i piaski, lokalnie mułki i torfy, akumulowane w okresie zlodowaceń północnopolskich i holocenu. W części południowej znajdują się silnie zwietrzałe gliny lodowcowe i utwory zastoiskowe związane z okresami zlodowaceń południowopolskich oraz utwory fluwioglacjalne z okresu zlodowaceń środkowopolskich. W większości utwory lodowcowe są przykryte miąższymi lessami i glinami lessopodobnymi, które były akumulowane w czasie zlodowaceń północnopolskich. Na stokach zbudowanyc h ze skał fliszowych występują gliny deluwialne i zwietrzelinowe, utworzone w wyniku denudacyjnych procesów stokowych w holocenie.

3.3 Klimat Klimat na obszarze powiatu o świ ęcimskiego jest zró żnicowany. W obr ębie Doliny Górnej Wisły średnie temperatury powietrza wynosz ą 8-10 oC, natomiast na terenach Podgórza Wilamowickiego i Pogórza Śląskiego ni ższe, w granicach 6-8 oC. Okres wegetacyjny trwa przeci ętnie 210-220 dni. Na całym obszarze przewa żaj ą wiatry zachodnie i południowo- zachodnie. W południowej cz ęś ci powiatu b ędącej pod wpływem Górno śląskiego Okr ęgu Przemysłowego wyst ępuje wi ęcej ni ż w pozostałej cz ęś ci powiatu dni mglistych i deszczowych.

20 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Oświęcimskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2017-2020

3.4 Otoczenie społeczno - gospodarcze Na powierzchni 405,58 km 2 zajmowanej przez powiat o świ ęcimski mieszka 153.692 (dane ewidencyjne pochodz ące z Urz ędów Gmin na koniec 2012 roku) ludno ści, co wskazuje, i ż zaludnienie na 1 km 2 wynosi 378 osób. Według danych statystycznych liczba ludno ści na terenie powiatu o świ ęcimskiego w latach 2010-2011 wzrosła skokowo o około 500 mieszka ńców, a nast ępnie w 2012 roku zanotowano spadek do stanu z 2009 roku. Średnio liczba ludno ści na przestrzeni lat 2003- 2012 stale nieznacznie wzrasta. W stosunku do stanu z 2003 liczna mieszka ńców wzrosła o około 556 osób. Do obszaru o najwy ższej koncentracji ludno ści nale żą O świ ęcim (39.125 mieszka ńców) i Kęty (33.813 mieszka ńców), najsłabiej zaludnione gminy to Polanka Wielka (4.280 mieszka ńców) i Przeciszów (6.818 mieszka ńców).

155500

155000 155114 155082

154500

154000 153692 153602 153517 153475 153500 153457 153239 153238 153136 153000

152500

152000 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012

Rysunek 3 Liczba mieszka ńców powiatu o świ ęcimskiego w latach 2003-2012 Źródło: opracowanie własne na postawie danych zamieszczonych na stronie GUS, 2011, oraz uzyskanych w ewidencji ludno ści w gminach powiatu o świ ęcimskiego, 2013

Działalno ść gospodarcza i przedsi ębiorczo ść Najwa żniejszym pracodawc ą na terenie powiatu s ą zakłady chemiczne Synthos S.A. (producent kauczuków syntetycznych i polistyrenów), które wraz z firmami powstałymi w trakcie restrukturyzacji przedsi ębiorstwa zatrudniaj ą ponad 2,5 tys. osób. Du żym pracodawc ą jest tak że Szpital Powiatowy w O świ ęcimiu z zatrudnieniem ok. 750 osób oraz Kopalnia W ęgla Kamiennego Brzeszcze. Do du żych pracodawców zaliczaj ą si ę tak że firmy: • Grupa K ęty S.A. (branża aluminiowa);, • Polinova Sp. z o.o. (producent materiałów budowlanych i hydroizolacyjnych), • Austrotherm Sp. z o. o. (producent styropianu), • Nicromet (producent stopów aluminium dla motoryzacji), • Bobrek Przedsi ębiorstwo Metali Nie żelaznych Spółka Jawna (producent stopów aluminium).

21 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Oświęcimskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2017-2020

Główne gałęzie przemysłu, rozwijające się na tym terenie, to przede wszystkim przemysł chemiczny w Oświęcimiu, metalowy w Kętach, lekki w Chełmku, wydobywczy w Brzeszczach. Miasto Chełmek jest historyczn ą stolic ą przemysłu obuwniczego, a na terenie byłych Południowych Zakładów Przemysłu Obuwniczego "Chełmek" utworzono Miejsk ą Stref ę Aktywno ści Gospodarczej. Wi ększa cz ęść mieszka ńców powiatu pracuje w zakładach przemysłowych i usługowych głównie na terenie powiatu o świ ęcimskiego, a tak że poza jego granicami, a szczególnie w Bielsku – Białej, Tychach, Wadowicach czy w Krakowie. Na obszarze powiatu w 2012 roku zarejestrowanych w systemie REGON było 13.824 podmiotów gospodarki narodowej. Ilo ść podmiotów w skali ostatnich lat nieznacznie, ale stale zwi ększa si ę. Dominuj ącą form ę własno ści stanowi sektor prywatny, z czego 13.973 działalno ści to podmioty gospodarki narodowej, w tym: • 10.559 to osoby fizyczne prowadz ące działalno ść gospodarcz ą, • 694 to spółki handlowe, • 44 spółdzielnie, • 24 fundacje, • 319 stowarzyszenia i organizacje społeczne Zdecydowana wi ększo ść firm działaj ących na terenie powiatu funkcjonuje w sektorze prywatnym (ok. 96,1%). Głównie s ą to osoby fizyczne prowadz ące działalno ść gospodarcz ą, stanowi ą one ponad 78,3% ogółu firm sektora prywatnego. Sektor prywatny to głównie małe jednoosobowe podmioty gospodarcze, lub zatrudniaj ące od kilku, do kilkunastu osób, oraz tzw. „firmy rodzinne”. Przewa żaj ą podmioty gospodarcze świadcz ące szeroko rozumiane usługi oraz podmioty działaj ące w sferze handlowej. Najwi ęcej osób fizycznych prowadzi działalno ści na terenie Miasta O świ ęcim, a najmniej na terenie gmin: Polanka Wielka i Przeciszów.

Bezrobocie W Powiatowym Urz ędzie Pracy w O świ ęcimiu zarejestrowanych na koniec 2012 roku było 6.521 bezrobotnych, w tym: • 4485 bezrobotnych posiadało zawód (69,89%), • 2036 bezrobotnych było bez zawodu (30,11%). Według „Monitoringu Zawodów Deficytowych i Nadwy żkowych w Powiecie O świ ęcimskim za I półrocze 2012 roku” opracowanego przez Powiatowy Urz ąd Pracy w O świ ęcimiu najwi ększ ą liczb ę zarejestrowanych osób bezrobotnych stanowili: • sprzedawcy, • ślusarze, • robotnicy budowalni. Osoby ko ńcz ące edukacj ę z takimi zawodami cz ęsto maj ą problem z podj ęciem zatrudnienia i pozostaj ą w rejestrach bezrobotnych znacznie dłu żej ni ż 12 miesi ęcy. Niepokoj ącym jest jednak fakt, i ż do rejestru bezrobotnych trafiaj ą tak że osoby z wy ższym wykształceniem, dotyczy to w szczególno ści absolwentów szkół wy ższych ko ńcz ących kierunki pedagogiczne i ekonomiczne. Grono osób bezrobotnych powi ększaj ą tak że osoby ko ńcz ące kształcenie bez wyuczonego zawodu tj. absolwenci liceów ogólnokształc ących i profilowanych. Według danych PUP w O świ ęcimiu najbardziej poszukiwanymi

22 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Oświęcimskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2017-2020

pracownikami s ą osoby posiadaj ące zawód: kierowca samochodu dostawczego, sprzedawca w stacji paliw, pracownik ochrony fizycznej bez licencji, zbrojarz, operator maszyn do produkcji papy, operator obrabiarek sterowanych numerycznie, in żynier budownictwa- budownictwo ogólne, ślusarz narz ędziowy, frezer. Stop ę bezrobocia w powiecie o świ ęcimskim na tle województwa małopolskiego i kraju zestawiono w tabeli poni żej.

Tabela 2 Stopa bezrobocia w powiecie o świ ęcimskim, województwie małopolskim i kraju w latach 2010-2012 (I półrocze) L.p. Rok Polska województwo małopolskie Powiat o świ ęcimski 1 2010 11,7 9,6 10,9 2 2011 11,9 9,9 11,7 3 2012 12,4 10,5 12,2 Źródło: www.pup.oswiecim.pl, 2013

W latach 2010-2012 wska źniki rejestrowane w powiecie s ą wy ższe ni ż wojewódzkie i porównywalne do krajowych.

3.5 Turystyka i rekreacja Na terenie powiatu o świ ęcimskiego istnieje kilkaset kilometrów tras rowerowych i pieszych pozwalaj ących poł ączy ć aktywny wypoczynek z poznawaniem najpi ękniejszych zak ątków regionu. Powiat O świ ęcimski jest te ż doskonałym miejscem na sp ędzenie wolnego czasu dla pasjonatów historii i miło śników przyrody. Pi ękne krajobrazy, charakterystyczne dla tej okolicy liczne stawy rybne, czyste rzeki oraz interesuj ące obiekty zabytkowe, dobre poł ączenia komunikacyjne sprawiły, że powiat o świ ęcimski jest atrakcyjnym miejscem rekreacji. Przyrodnicz ą atrakcj ą powiatu jest znajduj ąca si ę w okolicach Zatora słynna „Dolina Karpia”. Miło śnicy sp ędzania czasu z w ędk ą maj ą tu doskonałe warunki o ka żdej porze roku. Trasy spacerowe nad Skaw ą wzdłu ż zielonych zaro śli wiklinowych i stawów z kępami tataraku i sitowia oraz licznymi siedliskami ptactwa wodnego m.in. czapli, łab ędzi, kormoranów, s ą ulubionym miejscem spacerów oraz obserwacji ornitologicznych. 1 Szansę na rozwój gospodarki turystycznej w Oświęcimiu i na pozostałym obszarze powiatu wiążą się z istnieniem Państwowego Muzeum „Auschwitz -Birkenau" oraz ciekawymi terenami rekreacyjnymi w dolinach rzek Soły i Wisły. Na obszarze powiatu zlokalizowane s ą budowane na przełomie XV i XVI wieku zamki – obecnie nieu żytkowany zamek-pałac w Zatorze oraz Zamek w O świ ęcimiu, w którym znajduje si ę Muzeum Zamek w O świ ęcimiu. Na terenie powiatu znajduje si ę tak że wiele zespołów pałacowych i pałacowo-parkowych, z których do najcenniejszych nale żą te w Osieku, Polance Wielkiej, Grojcu czy Rajsku.

1 na podstawie informacji zamieszczonych na stronie internetowej http://powiat.oswiecim.pl

23 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Oświęcimskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2017-2020

4. OCHRONA DZIEDZICTWA PRZYRODNICZEGO

4.1 Ochrona przyrody i krajobrazu 4.1.1 Charakterystyka i ocena stanu aktualnego 4.1.1.1 Siedliska przyrodnicze Najbardziej charakterystyczne siedliska przyrodnicze w powiecie o świ ęcimskim skupiaj ą si ę w rejonie Kotliny Oświ ęcimskiej, Dolinie Wisły, Soły oraz Skawy. Kotlina O świ ęcimska stanowi wa żny w ęzeł ekologiczny, w którym zbiegaj ą si ę “korytarze” z pi ęciu kierunków. Najwa żniejszymi ze wzgl ędu na funkcj ę zasilania ekologicznego s ą kierunki z południowego zachodu wzdłuż Wisły, wiod ące od Bramy Morawskiej i Beskidów na wschód. Szczególnie istotnym jest niedalekie s ąsiedztwo lasów pszczy ńskich stanowi ących wraz z lasami rudzkimi ł ącznik ekologiczny pomi ędzy głównymi elementami systemu ekologicznego południowej Polski - dolinami rzek Wisły i Odry. Ł ącznik ten wspomagaj ą s ąsiaduj ące z nim kompleksy lasów na obszarze Wy żyny Krakowsko - Cz ęstochowskiej na północ od Wisły. Doliny rzeki Soły i Wisły wyznaczaj ą kierunki podstawowych powi ąza ń przyrodniczych pomi ędzy powiatem o świ ęcimskim, a otoczeniem. Okre ślaj ą one główne “korytarze ekologiczne” o znaczeniu kontynentalnym (trasy przelotów ptaków), krajowym (dolina rzeki Wisły), regionalnym (doliny rzek Przemszy, Soły i Skawy), pomniejsze rzeki i cieki stanowi ą osie “korytarzy” o znaczeniu ponadlokalnym (dolina rzeki Macochy) i lokalnym (potoki: Klucznikowski i Pa ździory). Dolin ę Soły charakteryzuj ą unikatowe naturalne zbiorowiska lasów ł ęgowych i zbiorowiska niele śne zwi ązane z dolinami rzek. Wyst ępuj ą tu tak że gatunki bagiennych olszyn i zaro śli, ro śliny szuwarowe i wodne oraz szereg innych. Dolina Soły jest ostoj ą chronionych oraz rzadkich gatunków flory i fauny (np. sieweczki rzecznej i licznych płazów). Spo śród 19 zbiorowisk wyst ępuj ących w dolinie Soły najcenniejsze to płaty lasów i zaro śli łęgowych porównywanych cz ęsto przez naukowców do lasów deszczowych strefy tropikalnej. Ten rzadki typ fitocenoz le śnych w Europie stanowi obecnie w Polsce mniej ni ż 5 % pierwotnego areału 2. Ponad 95 % powierzchni płatów ł ęgowych zostało zniszczonych w wyniku prowadzenia długoletniej ekspansywnej gospodarki rolnej oraz regulowania rzek. W Oświ ęcimiu w czasach PRL zdołano zniszczy ć ponad 30% powierzchni porastanej przez łęgi topolowo-wierzbowe 3. Pomimo znacz ących przekształce ń znaczna ich cz ęść zachowała si ę w stanie prawie naturalnym. Obszar mi ędzywala doliny rzeki Soły cechuje równocze śnie du że bogactwo faunistyczne, w tym wyst ępowanie: 59 gatunków ptaków, 21 gatunków ssaków, 8 gatunków płazów, 2 gatunki gadów (zaskroniec zwyczajny, jaszczurka żyworodna) 4. Natomiast w starorzeczach zlokalizowanych w korycie Wisły wyst ępuj ę siedlisko paproci Salwinia pływaj ąca ( Salvinia natans), która jest w Polsce ro ślin ą chronion ą ści śle, umieszczon ą na Czerwonej li ście ro ślin i grzybów Polski (2006) w grupie gatunków nara żonych na wymarcie (kategoria zagro żenia V).

2 Tomiałoj ć L. (red), Ochrona przyrody i środowiska w dolinach nizinnych rzek Polski, Instytut Ochrony Przyrody PAN, Kraków 1993 3 Wawr ęty R, Rymarowicz P.(red.), Spór o Soł ę, Federacja Zielonych – Oświ ęcim, O świ ęcim 1996. 4 Herczek A., Ekspertyza „Waloryzacja faunistyczna mi ędzywala rzeki Soły w Oświ ęcimiu”, 1997.

24 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Oświęcimskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2017-2020

4.1.1.2 Chronione i gin ące elementy flory i fauny Na obszarze Doliny Soły stwierdzono wyst ępowanie 380 gatunków ro ślin naczyniowych oraz 100 gatunków mszaków. W pierwszej grupie odnotowano 10 gatunków obj ętych ochron ą prawn ą w tym 6 gatunków obj ętych ochron ą całkowit ą (kruszczyk szerokolistny, bluszcz pospolity, listera jajowata, gr ąż el żółty, cis pospolity) oraz 4 gatunki chronione cz ęś ciowo (centuria pospolita, konwalia majowa, kruszyna pospolita, kalina koralowa), a tak że 43 gatunki uwa żane za rzadkie i bardzo rzadkie w Kotlinie O świ ęcimskiej. W grupie mszaków znajduj ą si ę natomiast 4 gatunki zagro żone w Polsce oraz 19 zagro żonych w rejonie O świ ęcimia. Na szczególne podkre ślenie zasługuje Barbula Klando ńska ( Barbula ferruginascens) , który w mi ędzywalu rzeki Soły w Oświ ęcimiu ma jedyne obecnie znane stanowisko w Polsce 5. Spo śród znajduj ącego si ę tu ptactwa 52 gatunki obj ęte s ą całkowit ą ochron ą, a 2 niepełn ą. Dla 42 gatunków chronionych obszar mi ędzywala jest miejscem ich rozrodu. W śród ptaków obj ętych ścisł ą ochron ą do najcenniejszych nale żą : perkoz dwuczuby (Podiceps cristatus), perkozek (Tachybaptus ruficollis, syn. Podiceps ruficollis), perkoz zausznik (Podiceps nigricollis), perkoz rdzawoszyi (Podiceps grisegena). Gatunki te zakładaj ą pływaj ące gniazda, zakotwiczaj ąc je w śród szuwarów b ądź ro ślinno ści nadwodnej. Perkozy mo żna obserwowa ć na stawie Olusia z drogi biegn ącej w śród stawów w kierunku Brzeszcz-Boru. W trzcinowiskach równie ż zakłada swe gniazda zagro żony w skali europejskiej błotniak stawowy (Circus aeruginosus). Na stawach z ro ślinno ści ą wynurzon ą b ądź o li ściach pływaj ących, buduj ą swe gniazda zagro żone w skali Europy rybitwy czarne (Chlidonias niger) oraz białow ąse (Chlidonias hybridus). Osuszone stawy s ą wa żnym siedliskiem dla ptaków, gdy ż w takim środowisku gniazduj ą ptaki siewkowe jak: krwawodziób, rycyk, kszyk oraz sieweczka rzeczna, batalion, ł ęczak, samotnik oraz kilku gatunków biegusów. W czasie przelotów mo żna spotka ć prawdziw ą rzadko ść w śród ptaków drapie żnych – rybołowa (Pandion haliaetus). W Polsce jest on gatunkiem skrajnie zagro żonym, a jego populacj ę ocenia si ę na zaledwie około 70 par. Spo śród 24 gatunków wyst ępuj ących ryb na terenie powiatu 4 z nich to gatunki prawnie chronione: strzelba potokowa (( Phoxinus phoxinus ), piekielnica (Alburnoides bipunctatus), koza pospolita ( Cobitis taenia ) oraz piskorz (Misgurnus fossilis).

4.1.1.3 Formy ochrony przyrody na terenie powiatu o świ ęcimskiego Formy ochrony przyrody o żywionej i nieo żywionej, wymienionych w ustawie z dnia 16 kwietnia 2004 r. (Dz. U. Nr 92 poz. 880 z pó źn. zm.) na terenie powiatu o świ ęcimskiego wymieniono w tabeli poni żej.

Tabela 3 Powierzchniowe formy ochrony przyrody na terenie powiatu o świ ęcimskiego Pow. w Nazwa gran. Forma ochrony/ rok L.P. Gmina Cel ochrony obszaru powiatu utworzenia [ha]

rezerwat przyrody Naturalny starodrzew lasu 1 Żaki 11,84 Oświ ęcim gr ądowego z dominacj ą lipy 1959 drobnolistnej. 2 Przeciszów 85,13 rezerwat przyrody Przeciszów Wielogatunkowy las

5 Żarnowiec J., Ekspertyza „Szata ro ślinna mi ędzywala rzeki Soły na obszarze O świ ęcimia – stan zachowania, zagro żenia i problemy ochrony”, 1996.

25 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Oświęcimskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2017-2020

1995 gr ądowy z licznymi chronionymi gatunkami flory i fauny. Zabezpieczenie bioró żnorodno ści, zachowania „korytarza” dla migracji cennych gatunków zespół przyrodniczo ro ślin i zwierz ąt oraz Dolina Miasto 3 93,75 – krajobrazowy utrwalenie warto ści Rzeki Soły Oświ ęcim 1998 estetycznych krajobrazu naturalnego i zaspokojenie potrzeb w zakresie dydaktyki ekologicznej, wypoczynku i rekreacji. 4 Łęg Błonie 6,00 użytek ekologiczny Oświ ęcim Łęg 5 23,84 użytek ekologiczny Oświ ęcim Kamieniec Naturalne ł ęgi topolowo- wierzbowe, chronione i Łęg Stare 6 4,45 użytek ekologiczny Oświ ęcim zagro żone gatunki flory i Stawy fauny. Łęg za 7 15,00 użytek ekologiczny Oświ ęcim Torami Źródło: Rejestr powierzchniowych obszarów chronionych województwa małopolskiego, Regionalny Dyrektor Ochrony Środowiska w Krakowie, 2013

26 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Oświęcimskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2017-2020

Rysunek 4 Obszary chronione na terenie powiatu o świ ęcimskiego Źródło: http://geoserwis.gdos.gov.pl/mapy

Łącznie na terenie powiatu o świ ęcimskiego znajduj ą si ę dwa rezerwaty przyrody ( Żaki, Przeciszów), jeden zespół przyrodniczo – krajobrazowy (Dolina rzeki Soły) oraz pi ęć użytków ekologicznych. Najwi ększy obszar chroniony poło żony jest w okolicach O świ ęcimia – zespół przyrodniczo – krajobrazowy Dolina rzeki Soły, który zajmuje na terenie powiatu 93,75 ha (ł ączna powierzchnia wynosi 143 ha). W jego granicach znajduj ą si ę cztery u żytki ekologiczne chroni ące najlepiej zachowane fragmenty ł ęgów wierzbowo-topolowych: Ł ęg Stare Stawy (pow. 4,45 ha), Ł ęg Błonie (pow. 6 ha), Ł ęg Za Torami (pow. 15 ha) oraz Ł ęg Kamieniec (pow. 23,84 ha). Na uwag ę zasługuj ą równie ż rezerwaty przyrody znajduj ące si ę na terenie powiatu – Żaki, Przeciszów. Pierwszy został utworzony w 1959 roku, jego powierzchnia wynosi 17,52 ha i obejmuje zespół naturalnego lasu gr ądowego z przewag ą starodrzewia lipowego, obrazuj ącego fragment pierwotnego krajobrazu doliny Wisły. Rezerwat Przeciszów zajmuj ę powierzchni ę 85,13 ha. Utworzony został w 1995 roku w celu zachowania ze wzgl ędów naukowych, dydaktycznych i krajobrazowych wielogatunkowego lasu gr ądowego oraz licznych gatunków chronionych flory i fauny.

27 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Oświęcimskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2017-2020

W granicach administracyjnych powiatu o świ ęcimskiego znajduj ą si ę specjalne obszary ochrony siedlisk (SOO) oraz obszary specjalnej ochrony ptaków (OSO), które wyznaczaj ą obszary NATURA 2000 na terenie całego kraju. Nale żą do nich: • Stawy w Brzeszczach PLB120009, • Dolina Dolnej Soły PLB120004, • Dolna Soła PLH120083, • Dolina Dolnej Skawy PLB120005. Stawy w Brzeszczach (kod obszaru PLB120009), obejmuj ące obszar 3065,9 ha, w tym 1589,7 ha poło żone w powiecie o świ ęcimskim, na terenie gminy Brzeszcze (pow. 795,6 ha), oraz na terenie gminy O świ ęcim (pow. 794,1 ha). Obszar obejmuje kompleksy stawów hodowlanych w dolinie górnej Wisły, poło żone po obu stronach rzeki. Wisła ma tutaj naturalny charakter, meandruje i w jej dolinie znajduje si ę sporo niewielkich starorzeczy. Dolina Dolnej Soły (kod obszaru PLB120004), obejmuj ąca obszar 4023,6 ha, w tym: 3733,6 ha poło żone w powiecie o świ ęcimskim, na terenie miasta O świ ęcim ( pow. 43,2 ha), gminy O świ ęcim (pow. 1818,3 ha), gminy Brzeszcze (pow. 384,2 ha), miasta K ęty (pow. 71,0 ha), gminy K ęty (pow. 1178,9 ha), gminy Osiek (pow. 238,9 ha). Obszar obejmuje stawy hodowlane, fragment doliny Soły oraz żwirowni ę u żytkowan ą w celach rekreacyjnych. Intensywno ść produkcji ryb na poszczególnych stawach jest ró żna. Jeden z kompleksów stawów jest mocno zaro śni ęty szuwarami, pozostałe za ś s ą zupełnie pozbawione szuwarów. Dolina Soły ma tu charakter naturalnej podgórskiej rzeki, z szerokim kamienistym korytem i fragmentami lasów ł ęgowych na brzegach. Dolina Dolnej Skawy (kod obszaru PLB120005), obejmuj ąca obszar 7081,7 ha, w tym 3927,1 ha poło żone na terenie powiatu o świ ęcimskiego. Obszar obejmuje najwi ększe kompleksy stawów w dolinie górnej Wisły. Stawy położone s ą ze wszystkich stron Zatora. Prowadzona jest tu intensywna hodowla ryb, ale wiele stawów jest mocno zaro śni ętych ro ślinno ści ą wodn ą. W ostoi znajduj ą si ę żwirownie z wyspami zasiedlanymi przez ptaki. Dolna Soła (PLH120083) obszar obejmuje rzek ę Soł ę na odcinku od mostu drogowego na trasie K ęty – Harszówki Dolne do dolnej granicy Zespołu Przyrodniczo-Krajobrazowego wraz z czterema u żytkami ekologicznymi znajduj ącymi si ę w granicach miasta O świ ęcimia. W jej skład wchodz ą stawy hodowlane, fragment doliny Soły z polami uprawnymi oraz łąkami. Intensywno ść produkcji ryb na poszczególnych stawach jest ró żna. Jeden z kompleksów stawów jest mocno zaro śni ęty szuwarami, pozostałe za ś s ą zupełnie pozbawione szuwarów. Dolina Soły ma tu charakter naturalnej podgórskiej rzeki, z szerokim kamienistym korytem i fragmentami lasów ł ęgowych na brzegach. Na terenie tym pospolicie wyst ępuje kumak nizinny, dla którego rozwoju doskonałe warunki zapewniaj ą liczne stawy - rozlewiska, ci ągn ące si ę wzdłu ż rzeki Soły. Kumaki te do rozrodu wykorzystuj ą nie tylko trwałe stanowiska - stawy, ale równie ż doły powyrobiskowe w rzece, czy te ż zagł ębienia wypełnione wod ą, b ędące rozlewiskami rzeki.

Znaczenie obszarów NATURA 2000 dla gmin powiatu o świ ęcimskiego Istnienie obszaru Natura 2000, podobnie jak istnienie jakiejkolwiek innej formy ochrony przyrody, stanowi znacz ące uwarunkowanie zagospodarowania przestrzennego, opartego na zasadach ładu przestrzennego i zrównowa żonego rozwoju, co pozwala na wkomponowanie sieci Natura 2000 w system planowania i zagospodarowania przestrzennego powiatu, przy traktowaniu jej jako wa żny komponent wdra żania zasad zrównowa żonego rozwoju. Istnienie obszaru Natura 2000 w granicach gminy powinno by ć obligatoryjnie uwzgl ędnione w sporz ądzanych przez gminy tzw. studiach uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania

28 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Oświęcimskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2017-2020

przestrzennego, wytyczaj ących kierunki polityki przestrzennej gmin i wi ążą cym dla ich organów przy sporz ądzaniu planów miejscowych. Decyzja o ustanowieniu takiego obszaru jest w oczywisty sposób decyzj ą zmieniaj ącą istniej ące uwarunkowania zagospodarowania przestrzennego, mo żna wi ęc oczekiwa ć, że powinna ona skutkowa ć tak że rozpocz ęciem procesu zmiany istniej ących studiów i ich dostosowania do nowych realiów. Nie ma jednak prawnych mechanizmów, które tak ą zmian ę mogłyby wymusi ć, cho ć mo żna si ę jej domaga ć powołuj ąc si ę na przepisy wymagaj ące okresowego przegl ądu przez gminy aktualno ści obowi ązuj ących dokumentów dotycz ących zagospodarowania przestrzennego. Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gmin powinno zawiera ć: • zaznaczenie granic obszaru Natura 2000, • informacje o rzeczywistym wyst ępowaniu na obszarze zakre ślonym lini ą graniczn ą elementów przyrody, które s ą w tym obszarze przedmiotem ochrony, a wi ęc siedlisk przyrodniczych oraz gatunków uj ętych w zał ącznikach do Dyrektywy Ptasiej i Siedliskowej. Niezale żnie od działa ń ochronnych i formalnych procedur ocen skutków planów i przedsi ęwzi ęć , dla łagodzenia konfliktów mi ędzy ochron ą obszaru, a gospodark ą człowieka istotne s ą odpowiednie postawy społeczne mieszka ńców i innych grup ludzkich zaanga żowanych w zarz ądzanie obszarem b ądź maj ących na nim swoje interesy. Niezmiernie wa żne jest u świadomienie szans dla regionu, Wł ączenie obszaru do sieci Natura 2000 umo żliwia rolnikom korzystanie z programów rolno środowiskowych, które stanowi ą form ę wynagrodzenia za podejmowanie si ę ró żnych (lecz ści śle okre ślonych) działa ń na rzecz ochrony środowiska (w tym szczególnie na rzecz ochrony przyrody i/lub ochrony walorów krajobrazu wiejskiego). Programy rolno środowiskowe s ą uwa żane za jeden z najwa żniejszych mechanizmów osi ągania celów Natury 2000 na obszarach rolniczych. We wszystkich krajach Unii Europejskiej zauwa żalna jest post ępuj ąca harmonizacja obszarów wdra żania programów rolno środowiskowych i obszarów Natura 2000. Przykładem tej harmonizacji i jednocze śnie dodatkow ą korzy ści ą dla rolników, których gospodarstwa poło żone s ą w obr ębie obszarów Natura 2000 jest to, i ż wszelkie płatno ści dla nich za realizacj ę programów rolno środowiskowych powi ększane s ą o 20% w stosunku do płatno ści podstawowych ustalonych dla poszczególnych pakietów działa ń. Obecno ść obszaru Natura 2000 w granicach danej jednostki samorz ądu terytorialnego mo że by ć czynnikiem promuj ącym region pod k ątem usług (przede wszystkim turystycznych) oraz produkcji (głównie spo żywczej). Im wi ększy dany obszar Natura 2000, a przedmiot ochrony bardziej niepowtarzalny i specyficzny, tym dla promocji lepiej. Jednak że wykorzystanie terenu i jego promocja musz ą by ć dostosowane do wymogów ochronnych siedlisk i gatunków, dla ochrony, których został powołany obszar Natura 2000. Natura 2000 nie blokuje działa ń nieszkodliwych dla chronionych gatunków i siedlisk przyrodniczych, jak równie ż mo żliwo ści innych działa ń, cho ć wymusza ich planowanie w sposób uwzgl ędniaj ący potrzeby ochrony przyrody. Natura 2000 w okre ślonych przypadkach ogranicza działalno ść inwestycyjn ą, poniewa ż w przypadku wyst ąpienia znacz ącego potencjalnego wpływu przedsi ęwzi ęcia na przedmioty ochrony z sieci Natura 2000 istnieje obowi ązek przeprowadzenia procedury oceny oddziaływania tego przedsi ęwzi ęcia pod k ątem jego wpływu na obszar Natura 2000. Je żeli, w ramach przeprowadzonej oceny, zostanie wykazany negatywny wpływ przedsi ęwzi ęcia na

29 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Oświęcimskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2017-2020

przedmioty ochrony Natura 2000 oraz w przypadku braku rozwi ąza ń alternatywnych i „nadrz ędnego interesu publicznego”, przedsi ęwzi ęcie nie b ędzie mogło by ć zrealizowane. Zabrania si ę podejmowania działa ń mog ących, osobno lub w poł ączeniu z innymi działaniami, znacz ąco negatywnie oddziaływa ć na cele ochrony obszaru Natura 2000, w tym w szczególno ści: • pogorszy ć stan siedlisk przyrodniczych lub siedlisk gatunków ro ślin i zwierz ąt, dla których ochrony wyznaczono obszar Natura 2000 lub, • wpłyn ąć negatywnie na gatunki, dla których ochrony został wyznaczony obszar Natura 2000, lub • pogorszy ć integralno ść obszaru Natura 2000 lub jego powi ązania z innymi obszarami. Je żeli przemawiaj ą za tym konieczne wymogi nadrz ędnego interesu publicznego, w tym wymogi o charakterze społecznym lub gospodarczym, i wobec braku rozwi ąza ń alternatywnych, wła ściwy miejscowo regionalny dyrektor ochrony środowiska, a na obszarach morskich – dyrektor wła ściwego urz ędu morskiego, mo że zezwoli ć na realizacj ę planu lub działa ń, mog ących znacz ąco negatywnie oddziaływa ć na cele ochrony obszaru Natura 2000 zapewniaj ąc wykonanie kompensacji przyrodniczej niezb ędnej do zapewnienia spójno ści i wła ściwego funkcjonowania sieci obszarów Natura 2000. Na obszarach Natura 2000nie podlega ograniczeniu działalno ść zwi ązana z utrzymaniem urz ądze ń i obiektów słu żą cych bezpiecze ństwu przeciwpowodziowemu oraz działalno ść gospodarcza, rolna, le śna, łowiecka i rybacka, a tak że amatorski połów ryb, je żeli nie oddziałuje znacz ąco negatywnie na cele ochrony obszaru Natura 2000. Wyznaczanie obszarów Natura 2000 poci ąga za sob ą konsekwencje, które skutkowa ć b ędą przez bardzo długi okres i b ędą miały du ży wpływ na rozwój gmin. Tych problemów nie rozwi ążą żadne inne pó źniejsze działania, poniewa ż samo wyznaczenie obszaru Natura 2000 rodzi okre ślone konsekwencje prawne. Prace zwi ązane z wyznaczaniem obszarów Natura 2000 powinny obejmowa ć nie tylko rozpoznanie walorów przyrodniczych gmin, ale tak że, a mo że przede wszystkim, ich celów i zamierze ń rozwojowych. Plany przedsi ęwzi ęć gminnych powinny znale źć si ę na mapie wspólnie z proponowanymi do wyznaczenia obszarami Natura 2000. Na podstawie wypracowanego w ka żdej gminie kompromisu nale ży przyj ąć takie rozwi ązania, które zapewni ą optymalne mo żliwo ści rozwoju, zapewniaj ąc równocze śnie ochron ę wyznaczonych obszarów Natura 2000. Prace prowadzone obecnie nie zabezpieczaj ą gminom warunków do skutecznego zaprezentowania swoich interesów, a ju ż w żadnym przypadku mo żliwo ści wypracowania rozs ądnego kompromisu. Istnieje niebezpiecze ństwo, że gminy otrzymaj ą informacje o wyznaczonych obszarach Natura 2000, ale ich mo żliwo ści wpływania na zmian ę czegokolwiek b ędą ograniczone.

Inne formy ochrony przyrody Liczba pomników przyrody w powiecie o świ ęcimskim jest wysoka, w porównaniu z innymi powiatami w obr ębie województwa małopolskiego. Poni żej w tabeli zestawiono poszczególne pomniki przyrody o żywionej.

30 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Oświęcimskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2017-2020

Tabela 4 Liczbowe zestawienie pomników przyrody na terenie powiatu o świ ęcimskiego

Pomniki przyrody o żywionej L.P. Gmina Pojedyncze drzewa Grupy drzew Aleje drzew

1 Chełmek 9 5 -

2 Kęty 2 - 2 3 Osiek 8 5 - 4 Oświ ęcim (gmina wiejska) 10 9 - 5 Polanka Wielka 5 3 - 6 Przeciszów 1 2 - 7 Zator - - 1 Razem 35 24 3 Źródło: Rejestr pomników przyrody na terenie województwa małopolskiego, Regionalny Dyrektor Ochrony Środowiska, 2013

W granicach powiatu obj ęto ochron ą prawn ą 62 pomniki przyrody żywej. W śród nich znajduj ą si ę pojedyncze drzewa (35 szt.), grupy drzew (24 grupy) oraz trzy aleje: aleja lipowa przy drogach Zator - Oświ ęcim i Zator - Piotrowice oraz dwie aleje d ębowe w K ętach. W obr ębie chronionych drzew przewa żaj ą d ęby szypułkowe i lipy drobnolistne. Wi ększo ść tych drzew znajduje si ę na terenach zabytkowych parków dworskich i pałacowych. Według koncepcji systemu ECONET przez obszar powiatu, wzdłu ż doliny Wisły, przebiega korytarz ekologiczny o znaczeniu mi ędzynarodowym, 26M - Korytarz Górnej Wisły. Do północnej granicy powiatu przylega obszar w ęzłowy o znaczeniu krajowym, 16K – Obszar Krakowski. Natomiast w niewielkiej odległo ści od południowej granicy powiatu rozci ąga si ę inny obszar w ęzłowy o znaczeniu krajowym, 3OK - Obszar Beskidu Małego.

Rysunek 5 Sie ć ECONET na terenie powiatu o świ ęcimskiego Źródło: http://www.ecnc.org/ecological-network-maps/

31 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Oświęcimskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2017-2020

Według systemu CORINE na obszarze powiatu znajduj ą si ę trzy ostoje przyrody o znaczeniu europejskim: „ Żaki", „Stawy w Przyr ębie i Spytkowicach" oraz „Dolina Skawy".

4.1.1.4 Ziele ń urz ądzona Ci ągły układ przestrzenny terenów otwartych, przyrodniczo aktywnych, zapewniaj ący prawidłowe funkcjonowanie żywych zasobów naturalnych oraz kształtowanie wła ściwych warunków klimatycznych i mo żliwo ści rekreacji ludno ści w kontakcie z przyrod ą to Ekologiczny system Obszarów Chronionych (ESOCh). Ważnym elementem ESOCh s ą: parki, ziele ńce, skwery, ziele ń przyzagrodowa w zabudowie mieszkaniowej, izolacyjno – osłonowa wzdłu ż ci ągów komunikacyjnych i wokół zabudowy usługowo – przemysłowej, w tym – obiektów u żyteczno ści publicznej oraz zabytkowe zespoły zieleni przydworskiej, przypałacowej i przyko ścielnej. Zabytkowe obiekty obj ęte ochron ą konserwatorsk ą znajduj ą si ę w wielu miejscowo ściach powiatu o świ ęcimskiego. W O świ ęcimiu zachował si ę dawny układ urbanistyczny z rynkiem i prostok ątnym układem ulic wytyczonych w okresie lokacji miasta w połowie XIII wieku. W starej cz ęś ci miasta znajduje si ę zamek ksi ążą t o świ ęcimskich z drugiej połowy XIII wieku przebudowany w wieku XVI i pocz ątkach XX, resztki murów obronnych oraz obiekty sakralne gdzie wyst ępuje cenny starodrzew. Do wa żniejszych obiektów zabytkowych w mie ście Zator nale żą : ko ściół parafialny z ko ńca XIV wieku św. Wojciecha i Jerzego; zamek - przebudowany na pałac z zabytkowym parkiem krajobrazowym; układ urbanistyczny rynku o cechach XIV wiecznych (zabytek II klasy) oraz cmentarz katolicki z XVIII wieku i cmentarz żydowski z XIX wieku. W K ętach, jako zespół zabytkowy, wyznaczono układ urbanistyczny obejmuj ący Rynek i przyległe ulice, pochodz ący z przełomu XVIII i XIX wieku. W obr ębie tego zespołu znajduj ą si ę dwa zabytkowe ko ścioły (pod wezwaniem św. Małgorzaty i Katarzyny oraz pod wezwaniem św. Jana Kantego) oraz trzy inne zabytkowe budynki. Poza obr ębem tego zespołu znajduj ą si ę jeszcze dwa zabytki sakralne, obj ęte rejestrem: barokowy zespół klasztorny O.O. Reformatorów z pocz ątku XVIII wieku i neogotycki zespół klasztorny Sióstr Klarysek z ko ńca XIX wieku. Pojedyncze zabytki sakralne wyst ępuj ą w wielu miejscowo ściach. W Bobrku znajduje si ę XIX-wieczny ko ściół z plebani ą pod wezwaniem św. Trójcy; w Por ębie Wielkiej drewniany ko ściół św. Bartłomieja z XVI wieku z drewnian ą kaplic ą i kamienn ą figur ą J. Nepomucena z XVIII wieku; w Przeciszowie murowany ko ściół pod wezwaniem św. Jana Chrzciciela z 1816 roku, wraz z plebani ą i spichlerzem z ko ńca XVIII wieku; we Włosienicy ko ściół z plebani ą pod wezwaniem Michała Archanioła z 1843 roku. Drewniane ko ścioły, uj ęte w rejestrze zabytków, wyst ępuj ą w Jawiszowicach (pod wezwaniem św. Marcina z ko ńca XVII wieku), w Grojcu (pod wezwaniem św. Wawrzy ńca z 1767 roku) oraz w Brzeszczach (pod wezwaniem św. Urbana z 1876 roku). Zabytki architektoniczne wpisane do rejestru (głównie pałace i dwory, niekiedy o charakterze obronnym) znajduj ą si ę m.in.: w Brzeszczach, Harm ęż ach, Rajsku, Zaborzu i Polance Wielkiej. Jedynym zabytkiem technicznym, który umieszczono w rejestrze, jest młyn wodny z XIX wieku znajduj ący si ę w Osieku. W rejestrze zabytków powiatu o świ ęcimskiego znajduje si ę tak że kilka zabytkowych cmentarzy: w Por ębie Wielkiej oraz w K ętach.

32 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Oświęcimskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2017-2020

Do najciekawszych i najlepiej zachowanych zabytków kultury nale żą parki dworskie i pałacowe na obszarze powiatu o świ ęcimskiego: • pałac Sapiehów z parkiem w miejscowo ści Bobrek, w którym znajduj ą si ę pomnikowe d ęby, cisy, graby i modrzewie oraz z zabytkowym obeliskiem z 1848 roku, • park dworski z XVIII wieku w Por ębie Wielkiej, • XIX-wieczny zespół dworski z parkiem w Przeciszowie, • park podworski z dworem murowanym z połowy XVIII wieku w Rajsku, • zespół dworsko-parkowy z pocz ątku XIX wieku w Harm ęż ach oraz park podworski w Zaborzu. W Skidzyniu, Grojcu i Osieku zlokalizowane s ą równie ż dwory i pałace z parkami, cz ęś ciowo odnowione i u żytkowane.

Tabela 5 Powierzchnia terenów zieleni urz ądzonej na terenie powiatu o świ ęcimskiego

Tereny zieleni Powierzchnia (ha)

parki spacerowo – wypoczynkowe 42,9 ziele ńce 36,0 ziele ń uliczna 28,3 tereny zieleni osiedlowej 110,9 parki, ziele ńce i tereny zieleni osiedlowej 189,8 Cmentarze 43,7 RAZEM 451,6 Źródło: Bank Danych Regionalnych, 2012

Powiat O świ ęcimski nie dysponuje kompetencjami ustawowymi oraz instrumentami finansowymi do odr ębnego kreowania systemu zieleni urz ądzonej w skali całego powiatu. Niemniej konieczne jest okre ślenie najwa żniejszych elementów kształtowania w/w zieleni w jego granicach.

4.1.1.5 Gospodarka łowiecka, rybactwo, w ędkarstwo Aktualnie obowi ązuj ąca wersja ustawy stanowi ąca Prawo Łowieckie pochodzi z 13 pa ździernika 1995 roku (tekst jednolity z 2005 r. Nr 127, poz. 1066 z pó źn. zm.). Łowiectwo, jako element ochrony środowiska przyrodniczego, w rozumieniu ustawy oznacza ochron ę zwierz ąt łownych (zwierzyny). Jej podstawowym zało żeniem jest pa ństwowa własno ść zwierzyny w stanie wolnym oraz gospodarowanie ich zasobami w zgodzie z zasadami ekologii oraz zasadami racjonalnej gospodarki rolnej, le śnej i rybackiej. Okre śla cele i szczegółowe zasady ochrony, hodowli i pozyskania zwierzyny, jak równie ż organy administracji rz ądowej upowa żnione do jej zarz ądzania. Zasady te dotycz ą w szczególno ści gospodarowania na podstawie rocznych i wieloletnich planów hodowlanych, wprowadzenia zakazów i nakazów dotycz ących ochrony zwierzyny, sposobów i kierunków zagospodarowania środowiska naturalnego oraz sposobu i zasad obrotu zwierzyn ą.

33 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Oświęcimskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2017-2020

Na terenie powiatu działa 20 kół łowieckich 6, które gospodaruj ą na terenie 22 obwodów łowieckich le śnych i polnych. Zarz ądzaniem obwodami łowieckimi na terenie powiatu zajmuje si ę Polski Zwi ązek Łowiecki Zarz ąd Okr ęgowy w Krakowie oraz w Bielsku Białej. PZŁ Okr ęg Kraków Na dzie ń 1 stycznia 2012 r. w Zarz ądzie Okr ęgowym w Krakowie zarejestrowanych było łącznie 2229 my śliwych zamieszkałych na terenie Krakowskiego Okr ęgu PZŁ, w tym 1740 członków kół łowieckich oraz 252 członków niestowarzyszonych. W roku gospodarczym 2011/2012 my śliwi kół łowieckich dzier żawi ących obwody na terenie krakowskiego okr ęgu PZŁ ł ącznie przepracowali 62.408 roboczogodzin; na 31.03.2012 w kołach łowieckich zinwentaryzowano 1.229 pa śników dla zwierzyny grubej i posypów dla ptactwa, 1.538 lizawek, 1.239 ambon krytych i krzesełkowych, 14 wolierów dla hodowli ptaków łownych. W sezonie 2011/2012 utrzymywali poletka łowieckie o ł ącznej powierzchni 117,2 ha, 23 ha pasów zaporowych o długo ści 3 km, oraz ł ąki przyle śne i śródle śne o powierzchni 30,8 ha. Wyło żyli ł ącznie 619 ton karmy tre ściwej, obj ęto ściowo suchej i soczystej oraz 20 ton soli. Liczebno ść głównych gatunków zwierzyny na dzie ń 10 marca 2012 r. w Krakowskim Okr ęgu Łowieckim wynosiła: 434 jeleni, 65 danieli, 8.143 sarny, 1.359 dzików, 2.560 lisów, 13.680 zaj ęcy, 21.163 ba żantów, 4.413 kuropatw. W sezonie łowieckim 2011/2012 my śliwi na terenie obwodów Krakowskiego Okr ęgu Łowieckiego upolowali łącznie: 83 jelenie, 7 danieli, 1.701 saren (w tym 768 rogaczy, 640 kóz i 293 ko źląt), 910 dzików. W wyniku upadków pozałowieckich stwierdzono ubytek 7 jeleni, 1 daniela, 105 saren oraz 6 dzików. Upolowano: 37 borsuków, 49 jenotów, 1770 lisów, 54 tchórze, 181 kun, 245 zaj ęcy, 16 pi żmaków, 6366 ba żanty, 7 kuropatwy, 16 dzikie g ęsi, 1522 dzikie kaczki, 96 łyski, 6 jarz ąbki, 380 goł ębi grzywaczy i 4 słonki. W 2012 roku Zarz ąd Okr ęgowy PZŁ w Krakowie przeprowadził szkolenia obejmujące kursy dla kandydatów PZŁ, w którym uczestniczyły łącznie 102 osoby. W kursie dla selekcjonerów zwierzyny płowej wzi ęło udział 35 my śliwych. W szkoleniu stra żników uczestniczyło 36 osób, a w szkoleniu z zakresu ogl ędzin tusz 52 osoby 7.

6 Uchwały Nr VIII/92/07 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 28 maja 2007 r. z pó źń . zm . 7 Krakowski Biuletyn Łowiecki Nr 8 rok 2012, PZŁ w Krakowie

34 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Oświęcimskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2017-2020

Rysunek 6 Podział powiatu o świ ęcimskiego na obwody łowieckie Źródło: Urz ąd Marszałkowski Województwa Małopolskiego, 2013

PZŁ Okr ęg Bielsko - Biała Na dzie ń 1 stycznia 2012 r. w Zarz ądzie Okr ęgowym w Bielsku Białej zarejestrowanych było łącznie 1.583 my śliwych, w tym 2.321 członków kół łowieckich. W roku gospodarczym 2011/2012 my śliwi kół łowieckich dzier żawi ących obwody na terenie krakowskiego okr ęgu PZŁ ł ącznie przepracowali 168.486 roboczogodzin. Liczebno ść głównych gatunków zwierzyny w 2012 r. w Bielskim Okr ęgu Łowieckim wynosiła: 2.740 jeleni, 13.317 saren, 1.691 dzików, 2201 lisów, 8.620 zaj ęcy, 13.120 ba żantów, 918 kuropatw. W sezonie łowieckim 2011/2012 my śliwi na terenie obwodów Bielskiego Okr ęgu Łowieckiego upolowali ł ącznie: 583 jelenie, 2500 saren, 1187 dzików.

35 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Oświęcimskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2017-2020

Na terenie powiatu o świ ęcimskiego istniej ą tak że koła w ędkarskie dziej ące w Polskim Zwi ązku W ędkarskim. W skład Polskiego Zwi ązku W ędkarskiego Okr ęg Bielsko – Biała wchodzi sze ść kół w ędkarskich z obszaru powiatu o świ ęcimskiego: • Koło Chełmek, • Koło O świ ęcim Chemik, • Koło O świ ęcim Glinianka, • Koło O świ ęcim Miasto, • Koło Podolsze, • Koło Kęty.

Rysunek 7 Zasi ęg Polskiego Zwi ązku W ędkarskiego Okr ęg Bielsko – Biała Źródło: PZW Okr ęg Bielsko – Biała, 2012

Stowarzyszenie Dolina Karpia Dolina Karpia to obszar atrakcyjnych turystycznie i przyrodniczo siedmiu gmin poło żonych w Małopolsce, pomi ędzy Krakowem, O świ ęcimiem oraz Wadowicami i Kalwari ą Zebrzydowsk ą. Równie ż to obszar w południowej cz ęś ci doliny Wisły i Pogórzu Karpackim znany ju ż w wiekach średnich z historycznego zagł ębia hodowli karpia. Na terenie powiatu oświ ęcimskiego Dolina Karpia pokryta jest wieloma stawami, ch ętnie odwiedzanymi przez wędkarzy, których przyci ągaj ą liczne łowiska (Osiek, Polanka Wielka, Przeciszów, Zator).

36 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Oświęcimskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2017-2020

Od 2006 roku funkcjonuje tu Stowarzyszenie Dolina Karpia. Działanie Stowarzyszenia oparte jest na zasadzie trójsektorowego partnerstwa składaj ącego si ę z przedstawicieli sektora publicznego, gospodarczego i społecznego. Stowarzyszenie Dolina Karpia postanowiło promowa ć rybactwo śródl ądowe i jego produkty poprzez szereg działa ń w ramach tzw. „Szlaku Karpia”. Mo żliwo ść tak ą dała o ś IV Programu Operacyjnego „Zrównowa żony rozwój sektora rybołówstwa i nadbrze żnych obszarów rybackich 2007-2013 ” (PO RYBY 2007-2013). W dniu 12 pa ździernika 2011 roku 12 LGR- ów z terenu południowej Polski zawarło porozumienie na rzecz realizacji wspólnych zada ń w ramach współpracy mi ędzyregionalnej, w śród których nale ży wymieni ć cykl działa ń w ramach „Szlaku Karpia” identyfikuj ącego miejsca zwi ązane z chowem i hodowl ą oraz przetwórstwem tej ryby. Poni żej w tabeli przedstawiono charakterystyk ę łowisk działaj ących w ramach Stowarzyszenia Dolina Karpia.

Tabela 6 Łowiska działaj ące w ramach Stowarzyszenia Dolina Karpia na terenie powiatu Nazwa Powierzchnia/ Gmina/miejscowo ść Wła ściciel/administrator gatunki ryb łowiska gł ęboko ść ARiMR, Zatorskie Tęczak Zator/ Rudze 17 ha/ 1,5-4 m Towarzystwo karp Wędkarskie karp zatorski, kara ś, lin, ja ź, pło ć, gmina Zator / wzdr ęga, w ęgorz, Podolsze Podolsze, 14 ha ukleja, amur, ryby Palczowice drapie żne: sandacz, sum, szczupak oraz oko ń karp Rybacki Zakład zatorski, szczupak, Podlipki gmina Zator / Zator 2,5 ha/ 1,8 m Do świadczalny w amur i kara ś Zatorze pospolity leszcz, gmina Zator/ Zatorskie Towarzystwo Graboszyce 17 ha Graboszyce Wędkarskie karp i sandacz, kara ś, pło ć, kle ń Staw Du ży i gmina Zator/ Zatorskie Towarzystwo karp, szczupak,

Staw Mały Graboszyce Wędkarskie kara ś, pło ć i lin karp, amur, leszcz, gmina Zator / Zatorskie Towarzystwo kara ś, szczupak, Zakole A 52 ha/ 1,5 – 10 m Smolice Wędkarskie sandacz, sum, pło ć i oko ń Źródło: Publikacje Stowarzyszenia Dolina Karpia www.dolinakarpia.org.pl

Współpraca samorz ądów, społeczno ści lokalnej, przyrodników oraz rybaków w ramach ro żnych projektów realizowanych pod hasłem Dolina Karpia mo że stanowi ć modelowy przykład wprowadzania zasad rozwoju zrównowa żonego w regionie.

37 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Oświęcimskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2017-2020

4.1.2 Identyfikacja potrzeb Zachowanie ci ągło ści lokalnych i ponadlokalnych „korytarzy” i „w ęzłów” ekologicznych (kompleksy le śno – wodne, zabytkowe zało żenia zieleni parkowej i inne elementy krajobrazu kulturowego), wyznaczenie obszarów dla rozwoju funkcji rekreacyjno – wypoczynkowych, nowe obiekty i obszary chronione – to główne wska źniki osi ągni ęcia stanu docelowego w dziedzinie ochrony przyrody i krajobrazu. Dla ochrony cało ści dziedzictwa przyrodniczego powiatu oraz kształtowania systemu terenów zieleni nale ży podj ąć nast ępuj ące działania: • utrzymanie walorów i funkcji obszarów obj ętych ochron ą prawn ą, • obejmowanie ochron ą prawn ą obszarów i obiektów najbardziej warto ściowych przyrodniczo, • dostosowanie terenów le śno - wodnych do pełnienia funkcji rekreacyjno – wypoczynkowej, • tworzenie terenów zieleni urz ądzonej (skwery, ziele ńce); zagospodarowanie zieleni ą otoczenia gminnych obiektów u żyteczno ści publicznej oraz rewitalizacja wybranych cennych zespołów i zało żeń zieleni w obiektach zabytkowych do celów rekreacyjno – wypoczynkowych, • wspieranie proekologicznych działa ń lokalnych nadle śnictwa Andrychów oraz Chrzanów w realizacji obecnie obowi ązuj ących planów urz ądzania lasu oraz „programów ochrony przyrody”, • zachowanie ró żnorodno ści biologicznej ekstensywnie u żytkowanych agrocenoz, kompleksów stawów – wdra żanie przedsi ęwzi ęć rolno środowiskowych, promocja agroturystyki, kwalifikowanych form rekreacji (w ędkarstwo), turystyki pieszej, rowerowej, ukierunkowanej na aktywny odbiór walorów przyrodniczych i krajobrazowo – kulturowych ( ście żki przyrodniczo – dydaktyczne; punkty atrakcyjnych stanowisk ro ślin i siedlisk zwierz ąt), • ograniczanie konfliktów mi ędzy potrzebami ochrony przyrody i rozwoju infrastruktury w obr ębie dolin Wisły, Soły, Skawy i mniejszych rzek, • unikanie nadmiernej intensyfikacji rolnictwa (konieczne utrzymanie istniej ących jeszcze zadrzewie ń śródpolnych, miedz, pasów zadrzewie ń w śród cieków itp.), • wsparcie działa ń organizacji ekologicznych, instytucji naukowych w zakresie ochrony czynnej wybranych gatunków fauny i flory (m.in. ochrona siedliska ptaków, ochrona siedlisk ro ślin chronionych, akcje edukacyjne w szkołach, promuj ące np. ide ę „opiekunów przyrody”), • dalsza współpraca gmin powiatu o świ ęcimskiego nale żą cych do Lokalnej Grupy Działania „Dolina Karpia” oraz Lokalnej Grupy Działania „Dolina Soły”, z zakresu ochrony przyrody i krajobrazu, w tym pozyskiwanie środków z Europejskiego Funduszu Morskiego i Rybackiego na lata 2014-2020. Wskazane do ochrony w formach przewidzianych w ustawie o ochronie przyrody fragmenty powiatu pełni ą przede wszystkim rol ę lokalnych w ęzłów i korytarzy ekologicznych. Winny one by ć powi ązane przestrzennie z podobnymi strukturami na terenie s ąsiaduj ących terenów. W stosunku do niektórych ekosystemów warunkiem zachowania wysokich walorów jest wprowadzenie ochrony czynnej (dotyczy cennych zbiorowisk ro ślinno ści l ęgowej, obszarów niele śnych) w sytuacji, bowiem zaniechania tradycyjnego użytkowania niektórych typów zbiorowisk bardzo szybko dochodzi do wycofywania się np. gatunków słabych konkurencyjnie, a cz ęsto nale żą cych jednocze śnie do grupy gatunków gin ących.

38 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Oświęcimskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2017-2020

4.1.3 Cele i zadania środowiskowe do roku 2016 i do roku 2020 Cele długoterminowe do Cele krótkoterminowe do Cel Cel Zadanie Zadanie Jednostka odpowiedzialna roku 2020 roku 2016 Gminy Powiatu O świ ęcimskiego, Regionalna Dyrekcja Ochrony Obj ęcie ochron ą prawn ą obszarów i Środowiska w Krakowie, Lokalna OPK.1.1.1 obiektów najbardziej warto ściowych Grupa Działania „Dolina Soły”, przyrodniczo lokalne stowarzyszenia ekologiczne, szkoły, instytucje naukowe Przygotowanie, opiniowanie i konsultacje planów zada ń Regionalna Dyrekcja Ochrony OPK.1.1.2 ochronnych obszarów NATURA Środowiska w Krakowie, Gminy 2000: Dolina Dolnej Soły i Dolna Powiatu O świ ęcimskiego Soła Utrzymanie walorów i funkcji Regionalna Dyrekcja Ochrony Zachowanie walorów Ochrona, rozwój OPK.1.1.3 obszarów oraz obiektów obj ętych Środowiska w Krakowie, Gminy i zasobów przyrodniczych i uporz ądkowanie ochron ą prawn ą Powiatu O świ ęcimskiego OPK.1 z uwzgl ędnieniem bio- i OPK.1.1 systemu obszarów Inwentaryzacja przyrodnicza georó żnorodno ści oraz chronionych na terenie OPK.1.1.4 przeprowadzona na terenie gmin Gminy Powiatu O świ ęcimskiego krajobrazu Powiatu O świ ęcimskiego powiatu o świ ęcimskiego Wykonywanie zabiegów ochrony czynnej wybranych gatunków fauny, Regionalna Dyrekcja Ochrony OPK.1.1.5 flory, zbiorowisk ro ślinnych; idea Środowiska w Krakowie, Gminy wł ączenia szkół, jako społecznych Powiatu O świ ęcimskiego, szkoły opiekunów nad pomnikami przyrody Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Krakowie, Gminy Zachowanie i przywrócenie siedlisk Powiatu O świ ęcimskiego, Powiat OPK.1.1.6 ro ślin i zwierz ąt oraz zapobieganie Oświ ęcimski, Marszałek ich fragmentacji Województwa Małopolskiego, RZGW w Krakowie lokalne stowarzyszenia ekologiczne, szkoły, instytucje

39 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Oświęcimskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2017-2020

naukowe Ochrona dolin rzecznych a tak że Marszałek Województwa potoków i mniejszych cieków Małopolskiego, RZGW w Krakowie, OPK.1.1.7 wodnych, jako korytarzy RDO Ś w Krakowie, Gminy Powiatu migracyjnych zwierz ąt Oświ ęcimskiego, Powiat O świ ęcimski Przebudowa i cz ęś ciowa wymiana składu gatunkowego zadrzewie ń RDO Ś w Krakowie, Gminy Powiatu przydro żnych wzdłu ż odcinków dróg, Oświ ęcimskiego Powiat O świ ęcimski, OPK.2.1.1 nowe nasadzenia zieleni wysokiej, Zarz ąd Dróg Wojewódzkich w prace piel ęgnacyjno - konserwacyjne Krakowie, GDDKiA zieleni przydro żnej Gminy Powiatu O świ ęcimskiego, Utrzymanie i rozwój terenów zieleni Powiat O świ ęcimski, lokalne OPK.2.1.2 na obszarach zurbanizowanych stowarzyszenia, wspólnoty powiatu o świ ęcimskiego mieszkaniowe Gminy Powiatu O świ ęcimskiego, Wyznaczenie i ochrona korytarzy Kształtowanie polityki Powiat O świ ęcimski, Regionalna Zagospodarowanie zieleni ą OPK.2.1.3 ekologicznych w planach przestrzennej Dyrekcja Ochrony Środowiska w terenów antropogenicznych zagospodarowania przestrzennego OPK.2 OPK.2.1 respektuj ącej warto ści Krakowie - rozszerzenie oferty przyrodnicze rekreacyjno-turystycznej i krajobrazowe Zrównowa żony rozwój infrastruktury turystycznej na obszarach Gminy Powiatu O świ ęcimskiego, przyrodniczo cennych, w tym: Powiat O świ ęcimski, Regionalna OPK.2.1.4 rozbudowa sieci ście żek rowerowych Dyrekcja Ochrony Środowiska w i szlaków pieszych, zorganizowanie Krakowie punktów widokowych, tablic informacyjnych Podj ęcie działa ń w ramach osi priorytetowej 4 Programu Gminy: Zator, Przeciszów, Osiek, Operacyjnego „Zrównowa żony Polanka Wielka; Powiat O świ ęcimski, OPK.2.1.5 rozwój sektora rybołówstwa i Lokalna Grupa Rybacka nadbrze żnych obszarów rybackich Stowarzyszenie Dolina Karpia 2007-2013” OPK.3 Wzrost świadomo ści OPK.3.1 Poszerzenie wiedzy OPK.3.1.1 Edukacja dzieci, młodzie ży i Gminy Powiatu O świ ęcimskiego,

40 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Oświęcimskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2017-2020

ekologicznej o środowisku dorosłych w zakresie ochrony i Powiat O świ ęcimski, Regionalna w społecze ństwie przyrodniczym powiatu zachowania walorów krajobrazu i Dyrekcja Ochrony Środowiska w przyrody oraz promocja tych Krakowie, lokalne stowarzyszenia walorów ekologiczne, szkoły, instytucje naukowe Promocja działa ń proekologicznych Małopolski O środek Doradztwa OPK.3.1.2 dla rolników Rolniczego Tworzenie sieci ście żek przyrodniczo- Gminy Powiatu O świ ęcimskiego, dydaktycznych w obr ębie obszarów RDO Ś w Krakowie, Nadle śnictwa, OPK.3.1.3 chronionych, atrakcyjnych lokalne stowarzyszenia ekologiczne, krajobrazowo oraz dziedzictwa szkoły, instytucje naukowe kulturowego Wzmocnienie konkurencyjno ści i Gminy: Zator, Przeciszów, Osiek, utrzymanie atrakcyjno ści obszarów Polanka Wielka, Lokalna Grupa OPK.3.1.4 zale żnych od rybactwa - sektor Rybacka Stowarzyszenie Dolina gospodarczy i społeczny w ramach Karpia działania PO RYBY 2007 - 2013

41 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Oświęcimskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2017-2020

4.1.4 Harmonogram zada ń w zakresie ochrony przyrody i krajobrazu Termin Termin Planowane Planowane koszty Jednostka L.P. Nazwa zadania rozpocz ęcia zako ńczenia efekty ogółem (PLN) Partnerzy odpowiedzialna planowany planowany ekologiczne tys.* ZADANIA WŁASNE POWIATU Gminy Powiatu Edukacja dzieci, młodzie ży i dorosłych Oświ ęcimskiego, Zwi ększenie w zakresie ochrony i zachowania walorów Nadle śnictwa, Powiat świadomo ści OPK.3.1.1 krajobrazu i przyrody oraz promocja tych 2013 2020 220 lokalne Oświ ęcimski ekologicznej walorów(konkursy, materiały promocyjne, stowarzyszenia mieszka ńców wydawnictwo „Ziemia O świ ęcimska”) ekologiczne, szkoły, instytucje naukowe ZADANIA KOORDYNOWANE POWIATU Gminy Powiatu Marszałek Ochrona czynna zieleni ł ęgowej (wysokiej) Oświ ęcimskiego, Województwa Ochrona OPK.1.1.7 w dolinie Soły i jej dopływów oraz innych 2013 2020 120 Powiat Małopolskiego, bioró żnorodno ści lokalnych cieków wodnych Oświ ęcimski, RZGW w Krakowie RDO Ś w Krakowie Regionalna Przygotowanie, opiniowanie i konsultacje Ochrona Dyrekcja Ochrony Gminy Powiatu OPK.1.1.2 planów zada ń ochronnych obszarów NATURA 2013 2020 zasobów 70 Środowiska w Oświ ęcimskiego 2000: Dolina Dolnej Soły i Dolna Soła przyrodniczych Krakowie Regionalna Dyrekcja Ochrony Gminy Powiatu Środowiska w Oświ ęcimskiego, Krakowie, Powiat Zachowanie i przywrócenie siedlisk ro ślin Marszałek Ochrona OPK.1.1.6 2013 2020 b.d. Oświ ęcimski, i zwierz ąt oraz zapobieganie ich fragmentacji Województwa bioró żnorodno ści lokalne Małopolskiego, stowarzyszenia RZGW w Krakowie ekologiczne, szkoły, instytucje naukowe OPK.2.1.1 Przebudowa i cz ęś ciowa wymiana składu 2013 2020 Gminy Powiatu Ochrona 100 RDO Ś w Krakowie

42 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Oświęcimskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2017-2020

gatunkowego zadrzewie ń przydro żnych wzdłu ż Oświ ęcimskiego bioró żnorodno ści odcinków dróg, nowe nasadzenia zieleni Powiat wysokiej, prace piel ęgnacyjno - konserwacyjne Oświ ęcimski, zieleni przydro żnej Zarz ąd Dróg Wojewódzkich w Krakowie, GDDKiA Zrównowa żony rozwój infrastruktury turystycznej na obszarach przyrodniczo Gminy Powiatu Zwi ększenie Lokalna Grupa cennych, w tym: rozbudowa sieci ście żek Oświ ęcimskiego, atrakcyjno ści OPK.2.1.4 2013 2020 Działania „Dolina rowerowych i szlaków pieszych, Powiat turystycznej Soły” zorganizowanie punktów widokowych, tablic Oświ ęcimski powiatu informacyjnych Promocja działa ń proekologicznych dla rolników, w tym m.in.: Małopolski Gminy Powiatu Poprawa • Zasady dopłat obszarowych i programy Ośrodek Oświ ęcimskiego, OPK.3.1.2 2013 2020 przestrzeni 5 pomocowe w 2013 Doradztwa Powiat rolniczej • Dobrostan zwierz ąt – zasady obowi ązuj ące Rolniczego Oświ ęcimski od 1 stycznia 2013 r. ZALECENIA DLA GMIN POWIATU O ŚWI ĘCIMSKIEGO Powiat Oświ ęcimski, Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska Obj ęcie ochron ą prawn ą obszarów i obiektów Gminy Powiatu Ochrona OPK.1.1.1 2013 2020 b.d. w Krakowie najbardziej warto ściowych przyrodniczo Oświ ęcimskiego przyrody Nadle śnictwa, lokalne stowarzyszenia ekologiczne, szkoły, instytucje naukowe Utrzymanie walorów i funkcji obszarów oraz Gminy Powiatu OPK.1.1.3 2013 2020 Ochrona 100 Powiat obiektów obj ętych ochron ą prawn ą Oświ ęcimskiego walorów Oświ ęcimski,

43 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Oświęcimskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2017-2020

przyrodniczych RDO Ś w Krakowie Nadle śnictwa, lokalne stowarzyszenia ekologiczne Nadle śnictwa, Identyfikacja lokalne Inwentaryzacja przyrodnicza przeprowadzona Gminy Powiatu OPK.1.1.4 2013 2020 istniej ących 135 stowarzyszenia na terenie gmin powiatu o świ ęcimskiego Oświ ęcimskiego zasobów ekologiczne, szkoły, instytucje naukowe Stowarzyszenie Gmina Zator, Badania jako ści i trwało ści mi ęsa karpi linii Gospody ń i Lokalna Grupa osieckiej i karpi linii zatorskiej wraz z OPK.1.1.5.2 2013 2016 Gospodarzy Ochrona karpia 42,5 Rybacka molekularn ą analiz ą pokrewie ństwa oraz Wiejskich „Serce Stowarzyszenie popularyzacja wyników Doliny” Dolina Karpia Gmina Osiek, Uniwersytet Wykonanie analizy fizyko – chemicznej, Lokalna Grupa Rolniczy im. OPK.1.1.5.2 mikrobiologicznej i organoleptycznej mi ęsa 2013 2016 Ochrona karpia 21,4 Rybacka Hugona Kołł ątaja karpi hodowlanych na terenie Gminy Osiek Stowarzyszenie w Krakowie Dolina Karpia Gmina Zator, Stowarzyszenie Morfologiczna charakterystyka karpi Lokalna Grupa Integracyjne OPK.1.1.5.3 utrzymywanych w wybranych stawach rybnych 2013 2016 Ochrona karpia 21,4 Rybacka „Wspólna w Gminie Osiek” Stowarzyszenie Sprawa” w Osieku Dolina Karpia Gmina Zator (Podolsze, Program czynnej ochrony rybitwy rzecznej Towarzystwo na Ochrona rybitwy Smolice), Lokalna OPK.1.1.5.4 2013 2016 50 w Dolinie Górnej Wisły rzecz Ziemi rzecznej Grupa Rybacka Stowarzyszenie Dolina Karpia Gminy Powiatu OPK.2.1.2 Utrzymanie i rozwój terenów zieleni na 2013 2016 Zwi ększenie 6200 Powiat obszarach zurbanizowanych powiatu Oświ ęcimskiego atrakcyjno ści Oświ ęcimski,

44 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Oświęcimskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2017-2020

oświ ęcimskiego: gmin i miasta lokalne • Gmina Chełmek 1700 tys. zł stowarzyszenia, wspólnoty • Gmina Brzeszcze 1500 tys. zł mieszkaniowe • Miasto O świ ęcim 1058,5 tys. zł • Gmina Polanka Wielka 350 tys. zł • Gmina Przeciszów 150 tys. zł • Gmina Zator 330 tys. zł • Gmina K ęty – 820 tys. zł Utrzymanie Parku Lipowego, Parku Ochrona OPK.2.1.2.2 Miejskiego, Parku w K ętach Podlesiu wraz 2013 2014 Gmina K ęty 55 - starodrzewia z groblami Powiat Oświ ęcimski, Wyznaczenie i ochrona korytarzy Gminy Powiatu Ochrona Regionalna OPK.2.1.3 ekologicznych w planach zagospodarowania 2013 2016 50 Oświ ęcimskiego przyrody Dyrekcja Ochrony przestrzennego Środowiska w Krakowie Gminy: Zator, Przeciszów, Osiek, Lokalna Grupa Polanka Wielka, Realizacja reporta żu telewizyjnego pt. „Dolina Rybacka Promocja OPK.3.1.4.1 2013 2016 25,5 Lokalna Grupa Karpia” Stowarzyszenie powiatu Rybacka Dolina Karpia Stowarzyszenie Dolina Karpia Rewitalizacja, o żywienie i uporz ądkowanie przestrzeni miejskiej w rejonie ul. Juliusza Lokalna Grupa Słowackiego w Zatorze poprzez stworzenie Rozwój Rybacka OPK.3.1.4.2 2013 2016 Gmina Zator 566 Centrum Edukacyjno - Konferencyjnego, turystyczny Stowarzyszenie Wystawienniczego i Turystycznego Doliny Dolina Karpia Karpia w Zatorze

OPK.3.1.4.3 Odnowa wielofunkcyjnego obiektu - byłego 2013 2016 Gmina Zator Rozwój tradycji 1700 Lokalna Grupa sądu grodzkiego w ramach programu karpia i rozwój Rybacka

45 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Oświęcimskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2017-2020

rewitalizacji zabytkowego układu turystyczny Stowarzyszenie urbanistycznego Zatora w ramach PO RYBY powiatu Dolina Karpia Lokalna Grupa Remont budynku Domu Ludowego oraz Rybacka OPK.3.1.4.4 utworzenie Gminnej Izby Tradycji Rybactwa w 2013 2016 Gmina O świ ęcim 974,6 Stowarzyszenie Grojcu Dolina Karpia Lokalna Grupa Rewitalizacja centrum miejscowo ści Rajsko Rybacka OPK.3.1.4.5 2013 2016 Gmina O świ ęcim 405 poprzez remont chodników Stowarzyszenie Dolina Karpia „Zatorski Układ Historyczny” (ZUH) - rewitalizacja, ochrona, promocja i ekspozycja zabytkowego układu urbanistycznego miasta Rozwój OPK.2.1.4.1 Zator poprzez przebudow ę ci ągu pieszo – 2013 2016 Gmina Zator 200 - turystyczny jezdnego wraz z infrastruktur ą turystyczn ą i informacyjn ą - (ul. Św. Rocha i ul. Ogrodowa), RDO Ś w Krakowie, Powiat Tworzenie sieci ście żek przyrodniczo- Ochrona Oświ ęcimski, dydaktycznych w obr ębie obszarów Gminy Powiatu przyrody i OPK.3.1.3 2013 2020 b.d. lokalne chronionych, atrakcyjnych krajobrazowo oraz Oświ ęcimskiego edukacja stowarzyszenia, dziedzictwa kulturowego ekologiczna wspólnoty mieszkaniowe RAZEM ZADANIA WŁASNE 220 RAZEM ZADANIA KOORDYNOWANE 295 ZALECENIA DLA GMIN POWIATU O ŚWI ĘCIMSKEGO 10.546 * koszty zamieszczone w tabeli pochodz ą danych udost ępnionych przez instytucje realizuj ące zadania, wieloletnich prognoz finansowych gmin nale żą cych do Powiatu Oświ ęcimskiego, a tak że szacunków własnych autorów aktualizacji PO Ś dla Powiatu O świ ęcimskiego na lata 2013 – 2016 z uwzgl ędnieniem perspektywy na lata 2017 - 2020

46 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Oświęcimskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2017-2020

4.2 Ochrona i zrównoważony rozwój lasów 4.2.1 Charakterystyka i ocena stanu aktualnego Lasy i tereny le śne stanowi ą 10,10% 8 powierzchni powiatu o świ ęcimskiego, co stanowi o niskim stopniu lesisto ści (województwo małopolskie 29%, kraj 28%). Stan taki wynika ze stosunkowo du żej powierzchni terenów u żytkowanych rolniczo, terenów zurbanizowanych oraz zbiorników i cieków wodnych i terenów zalewowych w dolinie Soły, Wisły i Skawy. Docelowe zalesienia mogłyby by ć teoretycznie realizowane w obr ębie powierzchniowo i własno ściowo rozdrobnionych u żytków rolnych, cz ęś ciowo trwale odłogowanych lub ekstensywnie u żytkowanych, b ądź w sąsiedztwie licznych poci ętych fragmentów enklaw le śnych i dolin lokalnych cieków z nisk ą zieleni ą ł ęgow ą i czasem – z mocno wci ętymi erozyjnie stokami, głównie w południowej cz ęś ci powiatu. Obecnie zainteresowanie wła ścicieli gruntów rolnych ich zalesianiem – wg informacji uzyskanych w Starostwie Powiatowym w O świ ęcimiu, Nadle śnictwie Andrychów, Chrzanów i powiatowym biurze Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa – jest minimalne (praktycznie brak wniosków o opracowanie planu zalesienia i zwi ązane z tym ubieganie si ę o dopłaty z tytułu zało żenia uprawy le śnej i jej piel ęgnacji). Powierzchnia gruntów le śnych ogółem wynosi 4.084,9 ha, w tym 4.023,4 ha powierzchni lasów. W zarz ądzie Lasów Pa ństwowych znajduj ę si ę 2.801,4 ha gruntów le śnych, pozostała powierzchni ę stanowi ą lasy prywatne 1.114,6 ha.

Rysunek 8 Obszary le śne w regionie powiatu o świ ęcimskiego Źródło: http://www.lasy.gov.pl/mapa

8 Spis Rolny, 2010 47 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Oświęcimskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2017-2020

Analiza przestrzennego rozkładu obszarów le śnych pozwala na wydzielenie trzech wyra źnych grup gmin: • praktycznie pozbawionego lasów i terenów le śnych miasta O świ ęcimia (0,6%), • gminy Brzeszcze, K ęty, Zator, Osiek, O świ ęcim, Polanka Wielka, Przeciszów, w których odsetek lasów i terenów le śnych waha si ę od 4% do 15,5%, • gmin ę Chełmek, której 37,3% powierzchni zajmuj ą lasy i tereny le śne. Na terenie powiatu o świ ęcimskiego lasy zajmuj ą niewielkie powierzchnie. Wi ększe obszary zajmuj ą lasy ochronne, które tworz ą bardziej zwarte kompleksy w okolicach miejscowo ści Chełmek (cz ęść północna), Brzeszcze (cz ęść zachodnia) i K ęt (cz ęść południowo-zachodnia). Na pozostałym obszarze wyst ępuj ą małe kompleksy lasów ochronnych i gospodarczych. Lasy ochronne na obszarach s ąsiaduj ących z kopalniami w ęgla (w gminie Chełmek i Brzeszcze) spełniaj ą funkcje bioklimatyczne i zdrowotno-kulturalne dla ludno ści, zamieszkuj ącej region o wysokim zagro żeniu ekologicznym. Pozostałe lasy ochronne pełni ą funkcje glebochronne i wodochronne. Wi ększo ść lasów wyst ępuj ących na obszarze powiatu oświ ęcimskiego to lasy sosnowe z domieszk ą lasów bukowo-jodłowych (w południowej, podgórskiej cz ęś ci powiatu) i olchowych (w dnach dolin i obni żeniach).

50 45,3 45 40 35 30 25 20,6 17,8 20 16,2 12,4 15 10,7 7,2 8,7 10 4,5 4 3,8 5,4 5 0,1 0

Rysunek 9 Lesisto ść na terenie powiatu o świ ęcimskiego (%) Źródło: Program ochrony środowiska dla powiatu o świ ęcimskiego, 2009 oraz dane z Banku Danych Lokalnych

Niemal cało ść Lasów Pa ństwowych pozostaje w administracji dwóch lokalnych Nadle śnictw: Andrychów (O świ ęcim Miasto, gmina O świ ęcim, Przeciszów, Zator, Osiek, Polanka Wielka, Brzeszcze, K ęty) oraz Chrzanów (Chełmek). Zgodnie z aktualnym operatem urz ądzenia lasu Nadle śnictwa Andrychów (okres obowi ązywania: 01.01.2005 r. – 31.12.2014 r.), w cz ęś ci dotycz ącej obr ębu Andrychów, cało ść lasów zaliczono do siedlisk wy żynnych, natomiast powierzchniowo na terenie w/w obr ębu powiatu o świ ęcimskiego dominuj ą: 48 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Oświęcimskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2017-2020

• las mieszany wy żynny wariant typowy – ok.48% ogólnej powierzchni obr ębu (w znacznej cz ęś ci na terenie powiatu), • las wy żynny wariant typowy – ok.44% (w znacznej cz ęś ci na terenie powiatu). Udział procentowy, powierzchniowy poszczególnych gatunków w strukturze drzewostanów kształtuje si ę nast ępuj ąco: • sosna – 38%, • dąb – 25%, • modrzew – 25%, • olcha – 7%. Lasy obr ębu Andrychów charakteryzuje znaczna zgodno ść składów gatunkowych drzewostanów z siedliskiem (około 85% ogólnej powierzchni), a dodatkowo przyrodnicze i ekonomiczne walory lasów obr ębu potwierdza ok. 40% udział lasów 4- i wi ęcej gatunkowych oraz 23% udział lasów w III klasie wieku (60 – 80 lat). Wszystkie drzewostany wykazuj ą dobr ą żywotno ść , wysoki wska źnik zadrzewienia, stopie ń zwarcia , co gwarantuje stabilno ść ekosystemów le śnych . Lasy na terenie obr ębu Andrychów wykazuj ą zwi ększony udział siedlisk lasów li ściastych oraz gatunków li ściastych w stosunku do średniej dla Nadle śnictwa, RDLP w Katowicach oraz województwa małopolskiego. Analiza planowanej gospodarki le śnej w zakresie pozyskania drewna w obr ębie Andrychów lata 2005 – 2014 skłania do nast ępuj ących wniosków: • wysokie pozyskanie drewna z ci ęć przygodnych (wiatrołomy, śniegołomy, ciecia sanitarne – posusz czynny) w u żytkowaniu przedr ębnym, natomiast znacz ący spadek – w rębnym, • du ży udział powierzchniowy i masowy trzebie ży w u żytkowaniu przedr ębnym (tendencja malej ąca w stosunku do wcze śniejszego 10 – lecia), • udział u żytków przygodnych na poziomie 55- 60% u żytków r ębnych i przedr ębnych, • zwi ększenie udziału lokalnych odnowie ń na otwartych powierzchniach zr ębowych i pod osłon ą drzewostanu. Lasy obr ębu Andrychów nale żą do kategorii lasów ochronnych - głównie wodochronnych oraz glebochronnych, pozostaj ących w II strefie uszkodze ń od emisji przemysłowych, a tak że poło żonych w odległo ści do 50 km od granic miasta – masowego wypoczynku. Zgodnie z aktualnym operatem urz ądzenia lasu Nadle śnictwa Chrzanów (okres obowi ązywania: od 1 stycznia 2010 r. do 31 grudnia 2019 r.) powierzchnia cz ęś ci, dotycz ącej obr ębu Chrzanów wynosi 669.222 ha. Lasy na terenie Gminy Chełmek o powierzchni 1082 ha zajmuj ą dwa du że, zwarte kompleksy le śne znajduj ące się w środkowej części gminy – sołectwo Bobrek oraz w północnej cz ęści gminy – miasto Chełmek. Lasy te pełnią funkcje ochronne (bioklimatyczne) na obszarach sąsiadujących z kopalniami węgla a także funkcje glebochronne i wodochronne. Wśród siedliskowych typów lasu występują bory świeże i wilgotne, w których dominują monokulturowe drzewostany sztucznego pochodzenia tj. sosna przy mniejszym udziale gatunków liściastych głównie: brzozy, dębu, oraz modrzewia, olszy i osiki. W strukturze wiekowej wyróżniamy lasy klas młodych i średnich. W dnach dolin rzecznych, w zabagnionych dolinach Przemszy i Wisły występują lasy łęgowe, których siedliska związane są nierozłącznie z wodami płynącymi. Drzewostan łęgów tworzą: olsza, topola, wierzba, wiąz, jesion, dąb a także roślinność szuwarowa i torfowiskowa.

49 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Oświęcimskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2017-2020

Lasy Nadle śnictwa Chrzanów nale żą do I kategorii – du żego zagro żenia po żarowego. Do czynników kształtuj ących zagro żenie po żarowe obszarów le śnych nale ży skład gatunkowy drzewostanów ( drzewostany iglaste zajmuj ą 74,3% powierzchni). Lasy na terenie całego powiatu o świ ęcimskiego, nie nale żą do szczególnie zagro żonych gradacj ą szkodników owadzich. Spo śród biotycznych czynników środowiska oddziaływuj ących na istniej ące drzewostany, pojawiaj ą si ę gradacje szkodników pierwotnych (zasnuja świerkowa, brudnica mniszka, wska źnica modrzewianeczka), natomiast uaktywniły si ę choroby grzybowe w uprawach, młodnikach i drzewostanach starszych (głównie – huba korzeni i opie ńkowa zgnilizna korzeni). W drzewostanach li ściastych (głównie d ębowych, jesionowo – olchowych, olchowych mieszanych), intensywne żerowanie zwójek i miernikowców wpływa na spadek przyrostu masy i owocowania drzew. Spo śród biotycznych czynników środowiska, powoduj ących ogólne osłabienie cz ęś ci istniej ących drzewostanów, istotne znaczenie posiadaj ą szkody ze strony zwierzyny płowej (jeleniowate) w uprawach, młodnikach i starszych drzewostanach li ściastych (jesion, jawor, modrzew – około: 20 – 80% powierzchni danej uprawy). Ochrona upraw to głównie grodzenia, palikowanie sadzonek oraz chemiczne zabezpieczanie repelentami.

4.2.2 Identyfikacja potrzeb Lasy Nadle śnictw na terenie powiatu w przewa żaj ącej cz ęś ci wchodz ą w obszary chronione, co ukierunkowuje działania administracji Lasów Pa ństwowych do d ąż enia do uzyskania „proekologicznego modelu” gospodarki le śnej, tj. trwałego zachowania lub odtwarzania naturalnych walorów lasu metodami racjonalnej gospodarki le śnej. Praktycznie dotyczy to bieżą cej realizacji zapisów planów urz ądzania lasów nadle śnictw oraz „Programów ochrony przyrody”, zsynchronizowanych z cyklem 10-letniego okresu obowi ązywania ww. planów. Tak prowadzona polityka b ędzie zgodna z celem długoterminowym zapisanym w programie ochrony środowiska dla województwa tj. Ochrona ekosystemów le śnych. Ze wzgl ędu na małe zainteresowanie programem zalesienia obszarów rolniczych na terenie powiatu o świ ęcimskiego nale żałoby wprowadzi ć działania aktywizuj ące społeczno ść szczególnie wiejsk ą do wykorzystywania mo żliwo ści zalesiania gruntów rolnych i innych ni ż rolne ze środków PROW. Działania takie powinny obejmowa ć szkolenia dla wła ścicieli gruntów oraz pomoc doradcz ą. Podstawowy zakres pomocy doradczej w zakresie zalesiania gruntów prywatnych świadczony jest na podstawie ustawy o lasach. Pomoc ta obejmuje ogólne doradztwo w zakresie zalesiania gruntów i gospodarki le śnej oraz, w wypadku zalesiania obszarów rolniczych w ramach PROW, sporządzanie na wniosek wła ściciela gruntów planów zalesienia i potwierdzanie wykonania zalesienia. Doradztwo zalesieniowe świadczone jest nieodpłatnie wła ścicielom przez nadle śnictwa wła ściwe ze wzgl ędu na poło żenie gruntów przeznaczonych do zalesienia. Znacznym zagro żeniem dla lasów znajduj ących si ę na terenie powiatu jest za śmiecanie oraz zwi ększony ruch pojazdów. Dlatego te ż nale ży podj ąć działania wspólne z wła ścicielami lasów oraz Nadle śnictwami zmierzaj ące do ograniczenia szkód powodowanych w lesie. Nierzadko jedynym wyj ściem jest zainstalowanie systemu monitoringu w lasach. Ponadto w celu ograniczenia szkód powodowanych przez ludzi nale ży prowadzi ć szeroko zakre ślon ą edukacj ę ekologiczn ą w formie szkole ń, konferencji i konkursów ekologicznych. Dodatkowym atutem wspieraj ącym edukacj ę ekologiczn ą mog ą by ć elementy infrastruktury informuj ące o walorach przyrodniczych i siedliskowych, a także ście żki edukacyjno- rekreacyjne.

50 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Oświęcimskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2017-2020

4.2.3 Cele i zadania środowiskowe na do roku 2016 i do roku 2020 Cele Cele krótkoterminowe do Cel długoterminowe do Cel Zadanie Zadanie Jednostka odpowiedzialna roku 2016 roku 2020 Aktualizacja uproszczonych planów urz ądzenia lasów ZRL.1.1.1 Powiat Oświ ęcimski niestanowi ących własno ści skarbu Pa ństwa Zwi ększenie lesisto ści powiatu, szczególnie przez ARiMR, Gminy Powiatu zalesianie nieu żytków i słabych gruntów rolnych (zgodnie Oświ ęcimskiego, ZRL.1.1.2 z Krajowym Programem Zwi ększania Lesisto ści z 1995 r. Nadle śnictwa, wła ściciele Wdra żanie z pó źn. zm.), zalesianie ci ągów i korytarzy ekologicznych gruntów Ochrona proekologicznego ZRL.1 ZRL.1.1 bioró żnorodno ści modelu gospodarki Nadle śnictwa Andrychów Wzmocnienie kontroli gospodarki le śnej w obszarach le śnej ZRL.1.1.3 i Chrzanów, wła ściciele nowych nasadze ń i w lasach prywatnych lasów Realizacja wytycznych „Programu ochrony przyrody” Nadle śnictwa Andrychów ZRL.1.1.4 nadle śnictw i Chrzanów ZRL.1.1.4 Zakup sadzonek do zalesie ń Powiat O świ ęcimski

51 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Oświęcimskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2017-2020

4.2.4 Harmonogram zada ń w zakresie ochrony i zrównowa żonego rozwoju lasów Termin Termin Jednostka Planowany efekt Planowane koszty L.P. Nazwa zadania rozpocz ęcia zako ńczenia Partnerzy odpowiedzialna ekologiczny ogółem (PLN) tys.* planowany planowany ZADANIA WŁASNE Aktualizacja uproszczonych planów ZRL.1.1.1 urz ądzenia lasów niestanowi ących 2014 2016 Powiat O świ ęcimski Zrównowa żony 100 Nadle śnictwo Andrychów własno ści skarbu Pa ństwa rozwój lasów ZRL.1.1.4 Zakup sadzonek do zalesie ń 2013 2020 Powiat O świ ęcimski 10 - ZADANIA KOORDYNOWANE Nadle śnictwa Wzmocnienie kontroli gospodarki le śnej Andrychów i ZRL.1.1.3 w obszarach nowych nasadze ń i w lasach 2013 2016 Ochrona lasów 100 Powiat O świ ęcimski Chrzanów, prywatnych wła ściciele lasów Zwi ększenie lesisto ści powiatu, szczególnie przez zalesianie nieu żytków i słabych gruntów rolnych (zgodnie z KPZL z 1995 r. z pó źn. zm.), zalesianie ci ągów i korytarzy ekologicznych: • Gmina Brzeszcze 2,696 ha, Gminy Powiatu • Gmina i Miasto Chełmek 2,724 ha, Zwi ększenie Oświ ęcimskiego, ZRL.1.1.2 2013 2020 wła ściciele gruntów 1600 • Gmina O świ ęcim 7,447 ha, lesisto ści Nadle śnictwa Andrychów i Chrzanów • Miasto O świ ęcim 3,030 ha, • Gmina Osiek 15,563 ha, • Gmina Polanka Wielka 2,408 ha, • Gmina Przeciszów 3,540 ha, • Gmina Zator 3,991 ha

52 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Oświęcimskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2017-2020

Nadle śnictwa Regionalna Dyrekcja Realizacja wytycznych „Programu ochrony Andrychów ZRL.1.1.4 2010 2017 Ochrona lasów 10 000 Lasów Pa ństwowych przyrody” nadle śnictw i Chrzanów, w Krakowie wła ściciele lasów ZADANIA WŁASNE 110 ZADANIA KOORDYNOWANE 11 700 * koszty zamieszczone w tabeli pochodz ą danych udost ępnionych przez instytucje realizuj ące zadania, wieloletnich prognoz finansowych gmin nale żą cych do Powiatu Oświ ęcimskiego, a tak że szacunków własnych autorów aktualizacji PO Ś dla Powiatu O świ ęcimskiego na lata 2013 – 2016 z uwzgl ędnieniem perspektywy na lata 2017 - 2020

53 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Oświęcimskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2017-2020

4.3 Ochrona powierzchni ziemi Obowi ązek prowadzenia monitoringu gleby i ziemi w ramach pa ństwowego monitoringu środowiska wynika z zapisów art. 26 oraz art. 109 ustawy Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2008 r. nr 25, poz. 150 z pó źn. zm.), przy czym prowadzenie okresowych bada ń jako ści gleby i ziemi nale ży do zada ń własnych starosty. Wprowadzenie standardów miało na celu stworzenie skutecznego instrumentu ochrony gleb przed degradacj ą w wyniku zanieczyszczenia substancjami chemicznymi pochodz ącymi ze źródeł antropogenicznych oraz ustalenie prawnych podstaw do egzekwowania obowi ązku przywrócenia wła ściwej jako ści gleb w oparciu o wymierne wska źniki docelowe. Z formalnego punktu widzenia przyj ęte standardy wyznaczaj ą docelowy stan jako ści gleb poddanych rekultywacji z uwzgl ędnieniem ró żnych form u żytkowania gruntów. Ustawa nakładała na starostów obowi ązek prowadzenia corocznie aktualizowanych rejestrów zawieraj ących informacje o terenach, na których stwierdzono przekroczenie standardów jako ści gleby lub ziemi. Jednak przepis prawa ochrony środowiska traktuj ący o tym zagadnieniu został uchylony. Ponadto ze wzgl ędu na fakt, że akumulacja zanieczyszcze ń jest procesem powolnym, a skutki rozproszonej emisji najcz ęś ciej nie s ą wykrywalne w krótkim czasie, obowi ązku tego nie nale ży traktowa ć jako konieczno ści corocznych bada ń obszarów ju ż uznanych za zanieczyszczone. Natomiast szczegółowymi badaniami potwierdzonymi odpowiedni ą dokumentacj ą nale ży ka żdorazowo obj ąć obszary, na których doszło do awarii i niekontrolowanej emisji oraz migracji zanieczyszcze ń do gleb.

4.3.1 Charakterystyka i ocena stanu aktualnego Gleba jest układem dynamicznym, a zwi ązki mineralne znajduj ące si ę w niej ulegaj ą ci ągłym przemianom, co prowadzi do ich zwi ększenia lub do ubytków, a ż do całkowitego zubo żenia gleby. Ubytki zwi ązków mineralnych w glebach powodowane głównie przez pobieranie składników pokarmowych przez ro śliny, wypłukiwanie rozpuszczalnych składników do gł ębszych warstw gleby, tworzenia si ę pod wpływem ró żnych czynników zwi ązków nierozpuszczalnych, niedost ępnych dla ro ślin. Produktywno ść gleb jest ści śle uzale żniona od rodzaju zwietrzeliny oraz wysoko ści nad poziomem morza. Obszar powiatu o świ ęcimskiego pokryty jest głównie utworami czwartorz ędowymi czyli materiałami osadzanymi przez rzeki o ró żnej mi ąż szo ści. Wi ększo ść gleb, około 95% pokrywaj ących teren powiatu to gleby bielicowe, pseudobielicowe, brunatne oraz czarne ziemie. Tylko kilka procent powierzchni zajmuj ą gleb bagienne i aluwialne. Na terenie poszczególnych gmin nale żą cych do powiatu zewidencjonowano gleby: • Na terenie gminy Osiek – na wi ększo ści obszaru gminy dominuj ą gleby bielicowe i pseudobielicowe wytworzone z utworów lessowych, na zboczach o ekspozycjach południowych wyst ępuj ą gleby brunatne wyługowane wytworzone z lessów, natomiast w dnach wi ększych dolin wyst ępuj ą bardzo urodzajne mady, głównie brunatne, wytworzone z osadów aluwialnych. • Na terenie gminy Chełmek- pseudobielicowe, zdegradowane czarne ziemie, które wykształciły się z utworów lessowatych, ilastych i zwykłych, brunatne mady pyłowe i gliniaste na terasach podwyższonych – pseudobielicowe i brunatne oraz pseudobielicowe i brunatne kwaśne, wytworzone z piasków i rędziny lekkie na utworach wapiennych. • Na terenie gminy Zator - gleby brunatne i pseudobielicowe w południowo - zachodniej części gminy, mady rzeczne – w północnej cześci gminy, na terenach o wysokim

54 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Oświęcimskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2017-2020

poziomie wód gruntowych, glina, iły, gleby glejowe czarne ziemie oraz w zachodniej cz ęś ci gminy gleby torfowe i murszowe. • Na terenie gminy Brzeszcze - gleby brunatne wła ściwe z dominuj ącym podtypem gleb brunatnych wła ściwych wyługowanych wytworzone z utworów lessowych, gleby bielicowe i płowe wytworzone z lessów i zwi ązane z obszarem Pogórza Wilamowickiego, mady, głównie brunatne wytworzone z utworów aluwialnych teras, Wisły i Soły oraz czarne ziemie, a tak że gleby mineralno – murszowe i mułowo – torfowe. • Na terenie gminy Przeciszów - gleby bielicowe i pseudobielicowe, gleby brunatne wła ściwe, gleby brunatne wyługowane , mady, czarnoziemy zdegradowane, gleby glejowe deluwialne, gleby torfowe i murszowo – torfowe. • Na terenie gminy Polanka Wielka - gleby płowe i brunatne wła ściwe typowe i wyługowane. • Na terenie gminy K ęty - gleby pseudobielicowe, w dolinach rzek, w miejscach zalegania utworów pylastych na pyłach ilastych lub glinach ci ęż kich wyst ępuj ą mady glejowe, na terenach nadzalewowych w dolinach potoków i rzeki Soły wyst ępuj ą mady brunatne. Z lessów lub piasków pod ścielanych glin ą wytworzyły si ę gleby brunatne wyługowane. • Na terenie gminy O świ ęcim - mady brunatne wyst ępuj ące w dolinach Wisły i Soły, charakteryzuj ące si ę do ść wysok ą urodzajno ści ą, gleby pseudobielicowe wytworzone z lessu wyst ępuj ące na terenach płaskich lub łagodnych stokach charakteryzuj ące si ę du żą podatno ści ą na intensywn ą erozj ę wodn ą oraz gleby brunatne wytworzone z lessu, poło żone na terenach płaskich lub łagodnych stokach, charakteryzuj ące si ę dobr ą struktur ą i bardzo korzystnymi stosunkami powietrzno-wodnymi. • Na terenie miasta O świ ęcimia gleby brunatne i pseudobielicowe oraz zdegradowane w niewielkiej cz ęś ci u żytkowane rolniczo. Powiat o świ ęcimski cechuje si ę du żym zró żnicowaniem żyzno ści gleb. Poszczególne gminy w obr ębie powiatu charakteryzuj ą si ę nast ępuj ącymi warunkami glebowo-rolniczymi: • Na terenie gminy Przeciszów dominuj ą gleby wysokiej warto ści klasy II - IIIb, które stanowi ą 65,6% gruntów ornych i sadów. W grupie trwałych u żytków zielonych dominuj ą gleby klas II,III i IV, stanowi ące 90,6% ogólnej ich powierzchni. • Na terenie gminy Chełmek przeważają gleby średnie i słabe, gleby najlepszej jakości pod względem bonitacyjnym występują w rejonie Bobrka III i IV klasa oraz 10% II klasy, w rejonie Gorzowa wyst ępuj ą gleby V i VI klasy, w rejonie Chełmka wyst ępuj ą gorsze gleby V i VI klasy. • Na terenie miasta O świ ęcimia dominuje klasa bonitacyjna IIIa, IIIb i IV. • Na terenie gminy Osiek występują klasy bonitacyjne i kompleksy glebowe III a kompleks pszenny dobry, zbożowo – pastewny mocny i żytni bardzo dobry, III b kompleks pszenny dobry, żytni – bardzo dobry i zbożowo pastewny mocny, IV a żytni bardzo dobry, żytni dobry i zbożowo – pastewny mocny, IV b żytni dobry, żytni słaby, zbożowo pastewny słaby. • Na terenie gminy O świ ęcim przewa żaj ą gleby średniej jakości, III i IV klasy bonitacyjnej, gleby najlepsze, klasy I wyst ępuj ą jedynie we wsi Babice, gleby II klasy, wyst ępuj ą na małych obszarach głównie w Babicach, Broszkowicach i Rajsku. • Na terenie gminy Zator wi ększ ą powierzchni ę stanowi ą gleby w klasach I – IV.

55 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Oświęcimskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2017-2020

• Na terenie gminy Polanka Wielka wyst ępuj ą gleby średniej jako ści III i IV klasy bonitacyjnej, najwi ększ ą powierzchni ę stanowi ą gleby kompleksu pszennego dobrego, wyst ępuj ą tak że kompleksy: pszenno – żytni, pszenny wadliwy, zbo żowy pastewny mocny, niewielk ą powierzchni ę stanowi ą gleby kompleksu zbo żowego górskiego. • Na terenie gminy Brzeszcze około połowa (43,5%) gleb to klasa IV, około 15% stanowi ą gleb klasy III i prawie tyle samo gleb klasy V. • Na terenie gminy K ęty wyst ępuj ą gleby klasy III i IV zajmuj ą one ok. 94,2% powierzchni. Najwi ęcej tego typu gleb wyst ępuje w K ętach, Witkowicach, Bulowicach, Nowej Wsi i Bielanach, gleby klasy I i II wyst ępuj ą w Bielanach i Dolinie Wisły jest to zaledwie 2,7 % gruntów ornych gminy. W obr ębie Doliny Soły blisko koryta rzeki wyst ępuj ą grunty orne słabe i bardzo słabe. Najkorzystniejsze warunki naturalne dla rozwoju rolnictwa mają gminy Kęty, Osiek, Polanka Wielka i Przeciszów, w których gleby rozwinięte są na glinach, lessach oraz skałach triasowych. Na obszarac h wymienionych gmin grunty klas bonitacyjnych I - IVa zajmują duże obszary (60 -75% powierzchni powiatu) i tworzą zwarte kompleksy. Na terenach gmin Zator, Oświęcim i Brzeszcze grunty orne zajmują niewielkie obszary (20 -40% powierzchni powiatu), główn ie wzdłuż dolin Wisły, Soły oraz Skawy i wykształcone są na madach, piaskach i żwirach rzecznych. Najmniejsze powierzchnie gruntów ornych wysokich klas bonitacyjnych występują w gminie Chełmek, gdzie rolnictwo ograniczone jest do południowej części tej gminy. Łąki na glebach pochodzenia organicznego zajmują również bardzo małe obszary – występują w okolicach stawów rybnych na południe od Oświęcimia i na północ od miejscowości Zator.

4.3.1.1 Użytkowanie powierzchni Na obszarze powiatu o świ ęcimskiego użytki rolne stanowi ą 40,64 % powierzchni, z czego około 76,48% powierzchni powiatu zajmuj ą grunty pod zasiewami, 5,4% powierzchni zajmuj ą ł ąki, a około 0,92% zajmuj ą pastwiska. Tylko 0,18% powierzchni powiatu to sady, natomiast lasy i grunty le śne stanowi ą około 10,10% powierzchni powiatu, z czego gospodarstwa le śne zajmuj ą około 16,21%. Szczegółowe zestawienie powierzchni gruntów na terenie poszczególnych gmin oraz całego powiatu o świ ęcimskiego zestawiono w tabeli.

Tabela 7 Struktura u żytkowania powierzchni rolniczej powiatu o świ ęcimskiego Powierzchnia gruntów (ha) Grunty orne L.p. Gmina/Miasto Użytki pod Uprawy trwałe Pastwiska Sady Łąki rolne zasiewami 1 Miasto O świ ęcim 413,83 171,34 4,46 8,24 3,96 169,15 2 Gmina Oświ ęcim 2046,00 1335,94 36,47 32,80 24,80 461,72 3 Gmina Brzeszcze 1386,58 912,55 11,51 16,37 7,18 306,18 4 Gmina K ęty 2618,8 1951,26 23,60 94,82 23,21 302,15 5 Gmina Osiek 3134,79 2666,42 4,76 88,88 4,40 224,95 6 Gmina Przeciszów 2526,56 2061,92 4,19 82,32 3,49 300,28 7 Gmina Chełmek 359 74,84 1,62 1,77 1,24 153,69 8 Gmina Zator 2084,16 1726,57 8,16 45,48 5,21 201,62

56 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Oświęcimskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2017-2020

Gmina Polanka 9 1953,79 1738,02 2,39 4,20 1,88 103,90 Wielka RAZEM POWIAT 16.523,60 12.638,86 9.717 374,88 75,38 222,62 OŚWI ĘCIMSKI Źródło: dane ze Spisu Rolnego 2010

Porównuj ąc dane zamieszczone w tabeli powy żej z danymi, jakie zamieszczono w Programie Ochrony Środowiska dla powiatu o świ ęcimskiego opracowanym w 2009 roku mo żna jednoznacznie stwierdzi ć, i ż wszystkie warto ści powierzchni na przestrzeni ostatnich czterech lat zmniejszyły si ę, powierzchnia gleb u żytkowanych rolniczo znacz ąco spadła. Dla porównania powierzchnia u żytków rolnych według stanu na koniec 2005 roku wynosiła 20.838 ha, natomiast według danych z 2010 roku wynosi 16.523 ha, jest to spadek powierzchni rz ędu 20%. Warunki rolnicze zwłaszcza w południowej i wschodniej cz ęś ci powiatu na które wpływa stan środowiska naturalnego – dobrej jako ści, nieska żone gleby stwarzaj ą mo żliwo ść rozwoju gospodarstw ekologicznych, a w poł ączeniu z urod ą krajobrazu i walorami turystycznymi sprzyjaj ą inwestowaniu w baz ę turystyczn ą, a tak że rozwojowi agroturystyki.

4.3.1.2 Struktura gospodarstw rolnych Aktualnie w rolnictwie dominuj ą gospodarstwa indywidualne cechuj ące si ę du żym rozdrobnieniem gruntów i mał ą wielko ści ą, średnia powierzchnia gospodarstwa rolnego wynosi około 3,2 ha. Niekorzystna struktura agrarna i rozdrobnienie gospodarstw, szachownica pól utrudniaj ą rozwój rolnictwa, wynikiem czego praca w dziedzinie rolnictwa jest coraz trudniejsza. Według aktualnych danych tylko dla 5% mieszka ńców powiatu oświ ęcimskiego głównym źródłem utrzymania jest rolnictwo. Zmniejszenia znaczenia rolnictwa dowodzi fakt, i ż dla 35% mieszka ńców powiatu głównym źródłem utrzymania s ą renty i emerytury, społecze ństwo zaanga żowane w rolnictwo si ę starzeje, a na ich miejsce nie ma młodych rolników.

4000 3517 3500 3048 2874 2933 3000 2601 2500

2000

1500

1000 447 332 500 273 174 59 115 0 do 1 ha powyżej 1 1 - 5 ha 1 - 10 ha 1 - 15 ha 5 - 10 ha 5 - 15 ha 10 -15 ha 5 ha i 10 ha i 15 ha i włącznie ha razem więcej więcej więcej

Liczba gospodarstw rolnych funkcjonujących na terenie powiatu oświęcimskiego

Rysunek 10 Liczba gospodarstw rolnych na terenie powiatu o świ ęcimskiego według danych ze Spisu Rolnego 2010

57 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Oświęcimskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2017-2020

Na terenie powiatu funkcjonuje 6565 gospodarstw rolniczych, z czego połowa to działki rolnicze o powierzchni nie przekraczaj ącej 1 ha. 6,8% gospodarstw na powierzchni ę powy żej 5 ha, a tylko 1,7% wszystkich gospodarstwa ma powierzchni ę przekraczaj ącą 15 ha. Duże znaczenie mają rozległe obszarowo stawy rybne, specjalizujące się w hodowli karpi, które występują w dolinie Wisły w gminach Zator, Brzeszcze, Oświęcim i Osiek. Analizuj ąc dane zestawione w Rocznikach Statystycznych z poprzednich lat 2000-2005 oraz dane pochodz ące ze Spisu Rolnego z 2010 roku mo żna wysnu ć stwierdzenie i ż powierzchnia zasiewów na u żytkach rolnych spadła i aktualnie w powiecie oświ ęcimskim wynosi prawie 75%, niemniej jednak w skali województwa jest to jeden z lepszych wska źników.

Rysunek 11 Powierzchnia zasiewów na gruntach rolniczych na terenie powiatu oświ ęcimskiego na tle województwa małopolskiego Źródło: Charakterystyka gospodarstw rolnych w województwie małopolskim, na podstawie Spisu Rolnego 2010, 2012

Działalność rolnicza w powiecie, oparta na glebach II -IV klasy bonitacyjnej, obejmuje przede wszystkim uprawę zbóż, roślin okopowych i pastewnych oraz warzyw. Dobrze rozwija się hodowla bydła. Z rozwojem rolnictwa zwi ązany jest drobny przemysł spo żywczy, głównie mleczarski, zaspokajaj ący lokalne potrzeby. W porównaniu z rokiem 2002 powierzchnia upraw zbóż zmniejszyła się, ale ich udział wyniósł 80,4% ogólnej powierzchni zasiewów. Powierzchnia ziemniaków zajmuje drugie miejsce po zbożach, na przestrzeni lat 2002 -2010 w województwie powierzchnia upraw ziemniaczanych zmniejszyła się o 4,6%, na terenie powiatu oświęcimskiego n a jedno gospodarstwo przypadaj ą 23 ary upraw ziemniaków. W stosunku do wyników spisu w 2002 r. zmniejszyła się również powierzchnia buraków cukrowych i warzyw gruntowych (odpowiednio o 10,9% i 5,4%), W stosunku do wyników spisu w 2002 r. zwiększyła się natomiast znacznie powierzchnia roślin przemysłowych (o 71,3%), jak również strączkowych jadalnych (o 18,7%). Na terenie powiatu o świ ęcimskiego według danych z 2010 roku jest 21,7% ogółu wojewódzkich plantacji rzepaku i rzepiku, jest to około 0,6 tys. ha. Pogłowie zwierz ąt gospodarskich na terenie powiatu w 2010 roku wyniosło odpowiednio: • bydło – 3615 szt. (najwi ęcej w gminie Osiek 1787 szt.), • trzoda chlewna - 17249 szt. (najwi ęcej w gminie Polanka Wielka 6085 szt.),

58 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Oświęcimskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2017-2020

• konie – 311 szt. (najwi ęcej w gminie Przeciszów 119 szt.), • owce – 103 szt., • kozy – 302 szt., W zestawieniu z danymi pozyskanymi ze spisu w 2002 r. zmniejszyła się populacja wszystkich podstawowych gatunków zwierząt gospodarskich: trzody chlewnej – o 33,7%, bydła – o 29,8%, owiec – o 16,7%; koni – o 36,1%; kóz – o 28,3%; drobiu kurzego – o 35,5%. Na terenie powiatu o świ ęcimskiego jest zlokalizowanych kilkana ście gospodarstw agroturystycznych, które dzi ęki atrakcyjnej lokalizacji blisko du żej aglomeracji Krakowskiej, Bielskiej i Tyskiej i specyficznemu klimatowi maj ą dobre warunki do przyjmowania turystów ch ętnie odwiedzaj ących przede wszystkim południow ą cz ęść powiatu z dost ępem do zbiorników wodnych, a tak że spokojne zak ątki ze szlakami turystycznymi i trasami rowerowymi.

4.3.1.3 Kontrole terenów u żytkowanych rolniczo Do czynników warunkuj ących żyzno ść gleb nale ży: • budowa morfologiczna – wła ściwo ści morfologiczne profilu glebowego, • mi ąż szo ść gleby i poziomu próchnicznego, • wła ściwo ści fizyczne – skład granulometryczny, • struktura i tekstura, • porowato ść -układ porów, • wła ściwo ści termiczne, wodne i powietrzne (woda i powietrze jako czynniki antagonistyczne), • wła ściwo ści chemiczne i fizykochemiczne – zasobno ść w składniki pokarmowe • inne. Wszystkie te składniki wzajemnie na siebie oddziałuj ą, uzupełniaj ą si ę i kompleksowo wpływaj ą na stan żyzno ści gleby. Znaj ąc warto ści tych czynników w uprawianej glebie istnieje mo żliwo ść zastosowania odpowiedniego nawo żenia czy te ż odpowiednich zabiegów agrotechnicznych w celu uzyskania wysokich plonów, natomiast nieprzemy ślana działalno ść człowieka - uprawa roli bez analiz gleb prowadzi ć mo że do jej całkowitej degradacji bardzo cz ęsto niemo żliwej do usuni ęcia. Z tego powodu powinno si ę, co kilka lat przeprowadza ć badania gleb w celu analizy jej wła ściwo ści i zawarto ści metali ci ęż kich, co spowoduje mo żliwo ści ustalenia odpowiednich płodozmianów oraz dawek nawozowych. Według informacji przekazanych przez Gminy w ostatnich czterech latach w żadnej gminie nie przeprowadzano bada ń poziomu pH, nie było tak że akcji wapnowania gleb użytkowanych rolniczo. Na terenie gmin nale żą cych do powiatu o świ ęcimskiego nie wyst ępuj ą nadzwyczajne zagro żenia zwi ązane ze ska żeniem chemicznym powierzchni ziemi i gleb. Wi ększo ść nawo żenia w gminach to obornik i nawozy naturalne, niewiele u żywa si ę nawozów mineralnych syntetycznego pochodzenia. Według danych ze Spisu Rolnego przeprowadzonego w 2010 roku 3683 gospodarstwa stosuj ą w niewielkich ilo ściach nawo żenie mineralne oraz wapnowanie. Wi ększe nara żenie na zanieczyszczania przemysłowe wyst ępuje tylko na terenie miasta O świ ęcimia. Obowiązek prowadzenia monitoringu, obserwacji zmian i oceny jakości gleby i ziemi w ramach Państwowego Monitoringu Środowiska wynika z zapisów art. 26 ustawy – Prawo

59 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Oświęcimskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2017-2020

ochrony środowiska. Kryteria oceny określone są, na podstawie delegacji w art. 105 cytowanej ustawy, w rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 9 września 2002 r. w sprawie standardów jakości gleby oraz standardów jakości ziemi (Dz. U. z 2002 r. Nr 165, poz. 1359). Zakres badań „Monitoring chemizmu gleb ornych Polski" określają trzyletnie Programy Państwowego Monitoringu Środowiska. Badania gleb na obszarze powiatu prowadzone s ą w oparciu o „Monitoring chemizmu gleb ornych Polski", który stanowi podsystem Pa ństwowego Monitoring u Środowiska w zakresie jakości gleb i ziemi. Na terenie województwa małopolskiego w ramach monitoringu przebadano 17 próbek gleb z terenów u żytkowanych rolniczo, natomiast na terenie powiatu oświ ęcimskiego badano gleb ę pobran ą w jednym punkcie na obszarze O świ ęcimia. Celem badań jest obserwacja zmian szerokiego zakresu cech gleb użytkowanych rolniczo, szczególnie właściwości chemicznych, zachodzących w określonych przedziałach czasu pod wpływem rolniczej i pozarolniczej działalności człowieka. Monitoring chemizmu gleb ornych Polski jest realizowany od roku 1995. W 5 -letnich odstępach czasowych są pobierane próbki glebowe z 216 stałych punktów pomiarowo - kontrolnych, zlokalizowanych na gruntach ornych charakterystycznych dla pokrywy glebowej kraju. Kolejna, czwarta tura Monitoringu przypadła na lata 2010-2012. Na terenie powiatu o świ ęcimskiego pobrano jedn ą próbk ę z terenu miasta O świ ęcimia, z terenu nara żonego na oddziaływanie przemysłowe. Próba pochodziła z 4 kompleksu żytniego bardzo dobrego, były to gleby płowe zakwalifikowane do IIIb klasy bonitacyjnej.

Rysunek 12 Punkty poboru próbek do bada ń gleb prowadzonych w ramach Monitoringu chemizmu gleb ornych Polski", który stanowi podsystem Pa ństwowego Monitoringu Środowiska w zakresie jakości gleb i ziemi. (próbka 347 pobrana z terenu Oświęcimia) Źródło: Monitoring chemizmu gleb ornych Polski, 2012

Wyniki bada ń w okresach pi ęcioletnich wykazały znacz ące przekroczenia zawarto ści dziewi ęciu w ęglowodorów aromatycznych, w pozostałych zakresach wyniki nie odbiegały od

60 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Oświęcimskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2017-2020

warto ści dopuszczalnych. Szczegółowe zestawienie wyników bada ń uzyskanych w okresie 1995 – 2010 zestawiono w tabeli poni żej.

Tabela 8 Szczegółowe zestawienie wyników bada ń uzyskanych w okresie 1995 – 2010 Dopuszczalne warto ści dla L.p. Zakres badania 1995 2000 2005 2010 gruntów rolnych 1 pH KCl 5,1 5,4 5,6 5,85 2 pH H2O 6,2 6,6 6,6 6,75 3 Siarka 1,65 1,43 1,25 1,28 4 Fosfor 0,074 0,081 0,108 0,064 5 Wap ń 0,18 0,18 0,22 0,18 6 Magnez 0,19 0,14 0,11 0,23 7 Potas 0,14 0,16 0,12 0,14 8 Sód 0,008 0,008 0,01 0,01 9 Glin 1,15 0,87 0,81 0,84 10 Żelazo 1,02 0,90 0,96 0,47 11 Mangan 280 282 263 411 12 Kadm 0,99 0,88 0,77 0,44 1 13 Mied ź 15 13,8 15,1 14,0 150 14 Chrom 14,8 14,5 15,9 15,8 150 15 Nikiel 10,3 9,4 11,1 22,1 100 16 Ołów 43,5 44,3 41,3 23,3 100 17 Cynk 67,3 61,7 72 92 18 Kobalt 3,72 4,04 4,64 6,64 20 19 Wanad 26,7 26,7 21,0 17,9 20 Lit 9,5 8,8 6,3 13,0 21 Beryl 0,37 0,40 0,33 0,52 22 Bar 106,0 91,7 87,0 86,4 23 Stront 14,4 16,4 11,6 12,8 24 9WWA 871,8 866,5 859,1 3155,8 1 Źródło: Monitoring chemizmu gleb ornych Polski, 2012

Średnia arytmetyczna dla zawartości 9WWA w glebach użytkowanych rolniczo na terenie Polski wg danych za rok 2010 wynosiła 408 µg.kg -1. Zawartości 9WWA w poszczególnych punktach badawczych wahały się w granicach 61 – 4095 g.kg -1 W 5% gleb zanotowano zanieczyszczenie powyżej 1242 µg.kg-1 . Grupa gleb niezanieczyszczon ych obejmowała 202 punkty badawcze, podczas gdy do gleb zanieczyszczonych (Σ9WWA > 1000 µg.kg -1) zaliczono 14 punktów, w tym punkt na terenie

61 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Oświęcimskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2017-2020

Oświęcimia. Wszystkie punkty odpowiadają punktom zaliczonym do klasy 3 (gleby zanieczyszczone) wg klasyfikacji IUNG. 9 Wyniki bada ń pobrane próby nie reprezentuj ą stanu gleb na terenie powiatu, pokazuj ą jednak jak wygl ąda stan gleb w bliskiej odległo ści od zakładów chemicznych oraz w śród koncentracji ruchu komunikacyjnego. Stan gleb na terenie O świ ęcimia pokazuje jak zanieczyszczone s ą gleby powiatu w najbardziej zurbanizowanych i najbardziej uprzemysłowionych miejscach. Mo żna przypuszcza ć że pozostały obszar powiatu pokrywaj ą gleby o mniejszych warto ściach zanieczyszcze ń i metali ci ęż kich. W zwi ązku z takimi zawarto ściami mikroelementów wa żne jest, i ż w przypadku uprawy tych użytków rolnych nale ży stosowa ć odpowiednie nawo żenie bior ąc pod uwag ę ilo ści makroelementów Na terenie gmin nie było wykonywanych bada ń gleb, mo żna tylko przypuszcza ć, iż na terenie pozostałych gmin nale żą cych do powiatu zawarto ści metali ci ęż kich i pierwiastków śladowych oraz w szczególno ści w ęglowodorów aromatycznych s ą ni ższe i gleby kwalifikuj ą si ę do wszelkich upraw. W zwi ązku z mo żliwo ści ą skorzystania z dofinansowania do zakupu wapna nawozowego przeznaczonego na cele wapnowania gleb kwa śnych i bardzo kwa śnych rolnicy powinni wykonywa ć badania gruntów na poziom kwasowo ści i poprzez gminy ubiega ć si ę o dofinansowanie do zakupu wapna nawozowego ze środków WFOSiGW w Krakowie. Zastosowanie wapna na przebadanym areale gruntów rolnych sprawia, i ż areał ten został odkwaszony i wzbogacony w składniki mineralne. Następuje poprawa struktury gleby i wzrost jej przydatno ści rolniczej. Wapnowanie gleb wpływa korzystnie na popraw ę środowiska naturalnego i kultury gleby. Zastosowanie wapna nawozowego zapobiega degradacji gleby wywołanej niebezpiecze ństwem ska żenia metalami ci ęż kimi powodowane przemysłem i rozwojem motoryzacji i urbanizacji.

4.3.1.4 Instytucje obsługuj ące rolnictwo Na obszarze powiatu o świ ęcimskiego funkcjonuj ą podmioty maj ące na celu obsług ę rolnictwa, które poprzez swoje działania zach ęcaj ą rolników do kontynuowania produkcji, nie odłogowania gruntów ornych, a tak że inspiruja do starania si ę o pozyskanie środków finansowych na produkcje rolnicz ą. Jednym z takich podmiotów jest Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa Małopolski Oddział Regionalny w Krakowie. W ramach swojej działalno ści realizuje Program Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013. Biuro Regionalne pełni rol ę podmiotu wdra żaj ącego dla działa ń takich jak: • korzystanie z usług doradczych przez rolników i posiadaczy lasów, • wspieranie gospodarowania na obszarach górskich oraz na innych obszarach o niekorzystnych warunkach gospodarowania, • programy rolno środowiskowe, • zalesianie gruntów rolnych oraz zalesianie gruntów innych ni ż rolne, • renty strukturalne. Zgodnie z Rozporz ądzeniem Rady Ministrów z dnia 11 sierpnia 2004 roku (Dz.U. 2004 nr 187 poz. 1929 z pó źn. zm.) w sprawie szczegółowych warunków i trybu udzielania pomocy finansowej na zalesianie gruntów rolnych obj ętych planem rozwoju obszarów wiejskich była przyznawana rolnikom pomoc finansowa na Zalesianie Gruntów Rolnych. Płatno ść na

9 Monitoring chemizmu gleb Polski, 2012 62 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Oświęcimskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2017-2020

zalesianie jest przyznawana producentowi rolnemu do działek rolnych w rozumieniu przepisów o krajowym systemie ewidencji producentów, ewidencji gruntów rolnych oraz ewidencji wniosków o przyznanie płatno ści: • użytkowanych, jako grunty orne, trwałe u żytki zielone albo sady, które zostały przeznaczone do zalesienia w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego, • stanowi ących własno ść tego producenta rolnego, • powierzchni co najmniej 0,3 ha i szeroko ści nie mniej ni ż 20 metrów. Agencja corocznie kontroluje około 5% gospodarstw korzystaj ących z pomocy finansowej w ramach PROW 2007-2013. Jednocze śnie prowadzone s ą spotkania i konsultacje nt. Optymalnego doboru dawek nawozowych oraz środków ochrony ro ślin dla zainteresowanych rolników. Kolejnym podmiotem działaj ącym na rzecz rolnictwa jest Małopolski O środek Doradztwa Rolniczego w Karniowicach. Organizuje szkolenia, konferencje i spotkania dotycz ące głównie: zrównowa żonego rolnictwa, ochrony wód i gleb, rolnictwa ekologicznego oraz pozostałych programów rolno – środowiskowych. MODR w Karniowicach wydaje Małopolski Informator Rolniczy „DORADCA”, skierowany do rolników, mieszka ńców obszarów wiejskich, przedsi ębiorców ze sfery agrobiznesu, liderów środowisk wiejskich, pracowników samorz ądów terytorialnych i instytucji obsługi rolnictwa, słowem - wszystkich osób zainteresowanych bogat ą tematyk ą wsi i rolnictwa. Szeroki zakres tematyczny zamieszczanych artykułów obejmuje m.in. technologi ę produkcji ro ślinnej i zwierz ęcej, ekonomik ę rolnictwa, przedsi ębiorczo ść na obszarach wiejskich, w tym szczególnie mo żliwo ści pozyskiwania dotacji unijnych, technik ę rolnicz ą, ekologi ę i agroturystyk ę. Centrum Doradztwa Rolniczego w Krakowie oraz Małopolski O środek Doradztwa Rolniczego w Karniowicach corocznie organizuje kursy, szkolenia i akcje promocyjne i informacyjne nt. Szeroko poj ętej przedsi ębiorczo ści rolniczej, w tym tak że Kodeksu Dobrych Praktyk Rolniczych. W okresie 2009-2012 były to mi ędzy innymi: • Kurs z zakresu stosowania środków ochrony ro ślin przy u życiu opryskiwaczy, • Kurs z zakresu rolnictwa ekologicznego • Kurs agroturystyczny, • Kurs operatorów kombajnów, • Kurs kwalifikacyjny w zawodzie rolnik, ogrodnik, • Kurs dla grup producenckich, • Kurs z zakresu Kodeksu Dobrej Praktyki Rolniczej, • Kurs z zakresu Integrowanej Produkcji Małopolski Oddział Regionalny Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa w Krakowie corocznie kontroluje sposoby gromadzenia obornika w trakcie standardowych kontroli gospodarstw rolnych prowadz ących działalno ść rolnicz ą w zakresie produkcji ro ślinnej i zwierz ęcej. Inspekcja Ochrony Środowiska zgodnie z art. 32 ustawy z dnia 7 lipca 2007 r. o nawozach i nawo żeniu (Dz. U. Nr 147, poz. 1033 z pó źn. zm.) przeprowadza kontrol ę przestrzegania przepisów dotycz ących warunków stosowania i przechowywania nawozów, nawozów oznaczonych znakiem „NAWÓZ WE” oraz środków wspomagaj ących upraw ę ro ślin. Inspekcja corocznie przeprowadza na terenie powiatu kontrole, dotycz ą one przede wszystkim punktów sprzeda ży środków ochrony ro ślin, świadectw kwalifikacyjnych

63 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Oświęcimskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2017-2020

opryskiwaczy, a tak że, jako ści materiału siewnego i szkółkarskiego oraz wyst ępowanie patogenów i szkodników upraw rolniczych. Niezale żnie od działa ń jednostek wymienionych powy żej rolnicy we własnym zakresie pilnuj ą sposobów gromadzenia obornika na swoim terenie. Na terenie powiatu o świ ęcimskiego na bie żą co gminy staraj ą si ę o środki zewn ętrzne. Dzi ęki popularyzacji idei odnowy wsi na terenach wiejskich gminy powiatu o świ ęcimskiego zrealizowały pi ęć projektów w gminach K ęty, O świ ęcim, Zator i Chełmek. Dzi ęki środkom z Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich odnowiono centra wsi i przebudowano Dom Ludowy w Bobrku.

4.3.2 Identyfikacja potrzeb Z przyrodniczego punktu widzenia du że znaczenie ma zachowanie zró żnicowania biologicznego oraz obecne małoskalowe formy dominujące w krajobrazie, nie mniej jednak by gospodarstwa mogły konkurowa ć z tymi wi ększymi powinny by ć prowadzone z zachowaniem Dobrych Praktyk Rolniczych współpracuj ąc ze sob ą. Wa żnym zadaniem w zakresie ochrony ziemi i gleb jest coroczna kontrola stosowanych nawozów i środków ochrony ro ślin dokonywana przez samych rolników. Realizacja tego zadania przyczyni si ę do ograniczenia zanieczyszczenia, a tak że niepotrzebnej degradacji środowiska glebowego na terenie powiatu. Badania gleb w jednym punkcie na terenie powiatu zostały przeprowadzone tylko w ramach Pa ństwowego monitoringu środowiska. Do zada ń starosty nale ży kontrola zawarto ści metali ci ęż kich i poziom pH. Zadanie to powinno by ć realizowane w czasookresach 3-5 letnich. Takie działanie daje mo żliwo ść porównania wyników i okre ślenia, w jakim kierunku zmierza stan środowiska. Wa żnym zadaniem do zrealizowania jest okresowe badanie gleby w zakresie odczynu pH. Działania te w gospodarstwach przeprowadzaj ą sami rolnicy, co daje podstaw ę ubiegania si ę o środki finansowe z WFOSiGW w Krakowie na wapno nawozowe. Cennym działaniem, przyczyniaj ącym si ę do zwi ększenia świadomo ści ekologicznej i rolniczej, jest organizacja spotka ń informacyjnych, konferencji, szkole ń i akcji informacyjnych poł ączonych z praktycznymi zaj ęciami dla zainteresowanych produkcj ą roln ą i rolników, a tak że wła ścicieli gospodarstw predestynuj ących do ekologicznych i agroturystycznych. Działania takie s ą czasem współorganizowane przez powiat, natomiast przeprowadzane przez Małopolski O środek Doradztwa Rolniczego w Karniowicach oraz Agencj ę Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa Małopolskie Biuro Regionalne w Krakowie. Zadaniem, które zarówno teraz jak i przyszło ści mo że si ę przyczyni ć do poprawy stanu nie tylko gleb, ale i całego środowiska jest organizacja w szkołach dla dzieci i młodzie ży kilku lekcji o tematyce ochrony środowiska i metodach dbania o jego zasoby i naturalny charakter. Zadanie to b ędzie realizowane przez gminy przy współpracy ze Starostwem Powiatowym.

64 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Oświęcimskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2017-2020

4.3.3 Cele i zadania środowiskowe do roku 2016 i do roku 2020

Cele długoterminowe do roku Cele krótkoterminowe do Cel Cel Zadanie Zadanie Jednostka odpowiedzialna 2020 roku 2016

Kontrolowanie zawarto ści metali OG.1.1.1 Powiat O świ ęcimski ci ęż kich w glebach Wła ściciele gospodarstw rolnych, Pa ństwowa Inspekcja Kontrolowanie ilo ści zu żywanych OG.1.1.2 Ochrony Ro ślin i Nasiennictwa nawozów i środków ochrony ro ślin, Wojewódzki Inspektorat w Krakowie Pa ństwowa Inspekcja Ochrony Monitorowanie terenów rolniczych Ro ślin i Nasiennictwa OG.1.1.3 pod k ątem szkodników i patogenów Inwentaryzacja Wojewódzki Inspektorat i rekultywacja gleb ro ślinnych OG.1.1. w Krakowie zdewastowanych i Wykorzystanie nieu żytków na uprawy zdegradowanych OG.1.1.4 Wła ściciele gruntów rolnych Ochrona gleb przed energetyczne degradacj ą, rekultywacja OG.1 Wła ściwa polityka zalesiania Nadle śnictwo Andrychów, terenów zdegradowanych gruntów nieprzydatnych rolniczo Agencja Restrukturyzacji i poprzemysłowych OG.1.1.5 (udzielanie dopłat, przekazywanie i Modernizacji Rolnictwa sadzonek, zainteresowanie Małopolski Oddział Regionalny zalesieniami) w Krakowie, wła ściciele terenów Koordynacja bada ń gleb na poziom OG.1.1.6 pH i pozyskiwanie dofinansowania Gminy Powiatu O świ ęcimskiego na wapnowanie gleb kwa śnych Ochrona gleb przed erozj ą Realizacja działa ń w kierunku Powiat Oświ ęcimski, wła ściciele OG.1.2 OG1.2.1 wodn ą i wietrzn ą scalania i wymiany gruntów rolnych terenów Promocja rolnictwa ekologicznego i Przeciwdziałanie degradacji agroturystyki poprzez działania Gminy Powiatu OG.1.3 gleb przez czynniki OG1.3.1 edukacyjno – szkoleniowe, a tak że Oświ ęcimskiego, Powiat antropogeniczne promocyjne powiatu o świ ęcimskiego Oświ ęcimski jak i samych Gmin

65 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Oświęcimskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2017-2020

Organizacja i po średnictwo w organizacji programów doradczych OG1.3.2 Gminy Powiatu O świ ęcimskiego dla rolników i zainteresowanych produkcj ą rolnicz ą

66 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Oświęcimskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2017-2020

4.3.4 Harmonogram zada ń w zakresie ochrony powierzchni ziemi i gleb Planowane Termin Termin Jednostka Planowane efekty koszty L.P. Nazwa zadania rozpocz ęcia zako ńczenia Partnerzy odpowiedzialna ekologiczne ogółem planowany planowany (PLN) tys.* ZADANIA WŁASNE Kontrola Gminy Powiatu Kontrolowanie zawarto ści pi ęcioletnia Oświ ęcimskiego, OG.1.1.1 2013 2020 Powiat O świ ęcimski 200 metali ci ęż kich w glebach zanieczyszczenia wła ściciele terenów gleb rolniczych Poprawa Gminy Powiatu Realizacja działa ń w kierunku Powiat O świ ęcimski, struktury agrarnej Koszty Oświ ęcimskiego, OG1.2.1 scalania i wymiany gruntów 2013 2020 wła ściciele terenów na terenie powiatu administracyjne wła ściciele gruntów rolnych oświ ęcimskiego rolnych ZADANIA KOORDYNOWANE Ograniczenie Wła ściciele gospodarstw zanieczyszczenie Kontrolowanie ilo ści rolnych, Pa ństwowa wód 50/rok wła ściciele terenów OG.1.1.2 zu żywanych nawozów i 2013 2020 Inspekcja Ochrony Ro ślin i powierzchniowych rolniczych środków ochrony ro ślin Nasiennictwa Wojewódzki 450 i gleb środkami Inspektorat w Krakowie ochrony ro ślin Eliminacja Monitorowanie terenów Pa ństwowa Inspekcja Gminy Powiatu szkodników rolniczych pod k ątem Ochrony Ro ślin i 50/tok Oświ ęcimskiego, OG.1.1.3 2013 2020 i walka szkodników i patogenów Nasiennictwa Wojewódzki wła ściciele terenów z chorobami 450 ro ślinnych Inspektorat w Krakowie rolniczych ro ślin Zagospodarowani e nieu żytków Wykorzystanie nieu żytków na środki własne Gminy Powiatu OG.1.1.4 2013 2020 Wła ściciele gruntów rolnych i wykorzystanie uprawy energetyczne rolników Oświ ęcimskiego terenów porolnych

67 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Oświęcimskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2017-2020

w zale żno ści Nadle śnictwo Andrychów, Wła ściwa polityka zalesiania od Agencja Restrukturyzacji i gruntów nieprzydatnych zainteresowa Modernizacji Rolnictwa Zagospodarowani OG.1.1.5 rolniczo (udzielanie dopłat, 2013 2020 nia Małopolski Oddział e nieu żytków przekazywanie sadzonek, wła ścicieli Regionalny w Krakowie, zainteresowanie zalesieniami) gruntów wła ściciele terenów porolnych ZALECENIA DLA GMIN POWIATU O ŚWI ĘCIMSKIEGO Koordynacja bada ń gleb na Monitoring Środki poziom pH i pozyskiwanie Gminy Powiatu Wła ściciele terenów OG.1.1.6 2013 2020 kwasowo ści gleb własne dofinansowania na Oświ ęcimskiego rolniczych ornych rolników wapnowanie gleb kwa śnych Promocja rolnictwa ekologicznego i agroturystyki Organizacje poprzez działania edukacyjno Gminy Powiatu 5/rok w ekologiczne, Rozwój turystyki OG1.3.1 – szkoleniowe, a tak że 2013 2020 Oświ ęcimskiego, Powiat jednej gminie Małopolsk O środek wiejskiej promocyjne powiatu Oświ ęcimski 450 Doradztwa Rolniczego oświ ęcimskiego jak i samych w Karniowicach Gmin Rozwój rolnictwa Organizacje Organizacja programów Finansowani na bazie ekologiczne, doradczych dla rolników i Gminy Powiatu e w ramach OG1.3.2 2013 2020 naturalnych Małopolski O środek zainteresowanych produkcj ą Oświ ęcimskiego programów metod Doradztwa Rolniczego rolnicz ą unijnych gospodarowania w Karniowicach RAZEM ZADANIA WŁASNE 200 RAZEM ZADANIA KOORDYNOWANE 900 ZALECENIA DLA GMIN POWIATU O ŚWI ĘCIMSKIEGO 450 * koszty zamieszczone w tabeli pochodz ą danych udost ępnionych przez instytucje realizuj ące zadania, wieloletnich prognoz finansowych gmin nale żą cych do Powiatu Oświ ęcimskiego, a tak że szacunków własnych autorów aktualizacji PO Ś dla Powiatu O świ ęcimskiego na lata 2013 – 2016 z uwzgl ędnieniem perspektywy na lata 2017 - 2020

68 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Oświęcimskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2017-2020

4.4 Gospodarowanie zasobami geologicznymi Zło ża surowców przedstawiaj ą naturalne skupienia kopalin, których wydobycie mo że przynie ść korzy ść gospodarcz ą. S ą rozmieszczone nierównomiernie w przyrodzie, a ich wyst ępowanie i mo żliwo ść wykorzystania zale żą w du żej mierze od budowy geologicznej. Ogólna klasyfikacja złó ż według mo żliwo ści ich zastosowania przedstawia si ę nast ępuj ąco: surowce energetyczne, metaliczne, chemiczne oraz inne skalne. Zasady poszukiwania, dokumentowania oraz korzystania z kopalin regulowane s ą przepisami ustawy z dnia 9 czerwca 2011 roku Prawo geologiczne i górnicze (Dz. U. 2011 nr 163 poz. 981). W ustawie tej rozstrzygni ęto spraw ę własno ści złó ż kopalin oraz uregulowano problem ochrony zasobów poprzez wymóg ujmowania ich w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego oraz obowi ązek kompleksowego i racjonalnego wykorzystania kopalin. Dla prawidłowego gospodarowania zasobami przyrody (mi ędzy innymi kopalinami) ustala si ę w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego szczególne warunki zagospodarowania terenów. W studiach uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania terenów poszczególnych gmin opisuje si ę lokalizacje złó ż oraz uwarunkowania zagospodarowania terenu z nimi zwi ązane. Podj ęcie działalno ści w zakresie wydobywania kopalin jest uzale żnione od uzyskania koncesji oraz od odpowiednich zapisów w studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego i miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego.

4.4.1 Charakterystyka i ocena stanu aktualnego Na terenie powiatu o świ ęcimskiego głównym surowcem mineralnym jest w ęgiel kamienny, pozostałe to kopaliny okruchowe w postaci żwirów i piasków, a tak że surowce ilaste ceramiki budowlanej. Na obszarze powiatu o świ ęcimskiego wyst ępuje: 8 złó ż w ęgla kamiennego, (z czego 3 zło ża są aktualnie eksploatowane), 3 zło ża surowców ilastych ceramiki budowlanej, (z czego jedno okresowo eksploatowane), 21 złó ż piasków i żwirów, (z czego 10 w eksploatacji). W 2012 roku zostały opracowane mapy rozmieszczenia wszystkich surowców na terenie całej Polski. Według danych zamieszczonych w tej bazie na terenie powiatu oświ ęcimskiego 10 zalegaj ą zło ża: 1. Węgla kamiennego w zło żach: a) Brzeszcze - zło że o powierzchni 2690 ha wraz z kopalin ą towarzysz ącą, jak ą jest metan (zasoby bilansowe metanu 2.845,10 mln m 3 , zasoby bilansowe w ęgla 312.727 tys. ton), poło żone na terenie gminy Brzeszcze i O świ ęcim, aktualnie eksploatowane systemem ścianowym na zawał przez Kompani ę W ęglowa KWK Brzeszcze, roczne wydobycie w ęgla na poziomie 1334 tys. ton, roczne odmetanowanie na poziomie 27.40 mln m 3 , b) Czeczot – zło że z którego wydobycie zostało zaniechane o zasobach bilansowych 535.950 tys. ton, c) Czeczot – Wschód – zło że o zasobach szczegółowo rozpoznanych o zasobach bilansowych w ilo ści 434.914 tys. ton, d) Janina – zło że o zasobach geologicznych 1.449.030 tys. ton i zasobach przemysłowych 364.125 tys. ton, aktualnie eksploatowane przez Południowy Koncern Węglowy S.A, ZG Janina z rocznym wydobyciem na poziomie 1.883 tys. ton,

10 Baza Danych Pa ństwowego Instytutu Geologicznego MIDAS, według danych z 31 grudnia 2012 roku

69

Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Oświęcimskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2017-2020

e) Libi ąż – Janina – zło że jest szczegółowo rozpoznane nieeksploatowane o zasobach geologicznych 12.865 tys. ton, f) Oświ ęcim - Polanka – zło że o zasobach szczegółowo rozpoznanych, nieeksploatowane, o zasobach geologicznych 2.086.237 tys. ton, planowane jest uruchomienie nowej kopalni eksploatuj ącej to zło że. Aktualnie firma Kopex-Ex-Coal prowadzi działania maj ące na celu budow ę nowoczesnej kopalni w ęgla kamiennego w rejonie gmin Przeciszów, Polanka Wielka, O świ ęcim. Kopalnia b ędzie nowoczesn ą bez tradycyjnych szybów, ze znacznie mniejsz ą infrastruktur ą powierzchniow ą, z wieloma rozwi ązaniami proekologicznymi. Planowane rozpocz ęcie robót dołowych udost ępniaj ących w drugiej połowie 2015 roku a uruchomienie pierwszej ściany wydobywczej na przełomie 2017/2018 roku. g) Piast – zło że o powierzchni 4831 ha poło żone na terenie gminy O świ ęcim i Chełmek aktualnie eksploatowane systemem ścianowym na zawał przez Kompani ę W ęglow ą S.A. KWK Piast, zasoby geologiczne tego zło ża wynosz ą 960.398 tys. ton, roczne wydobycie kształtuje si ę na poziomie 4.020 tys. ton, h) Zator – zło że o zasobach wst ępnie rozpoznanych o zasobach geologicznych w ilo ści 347.145 tys. ton.

Rysunek 13 Lokalizacja złó ż w ęgla kamiennego na terenie powiatu o świ ęcimskiego według stanu na 31 grudnia 2012 roku opracowana przez Pa ństwowy Instytut Geologiczny w Warszawie Źródło: Pa ństwowy Instytut Geologiczny, Pa ństwowy Instytut Badawczy, Zakład Geologii Gospodarczej, 2012

2. Kruszyw naturalnych piasków i żwirów w zło żach: a. Brzeszcze Buczaki – zło że piasków ze żwirami o zasobach bilansowych rozpoznanych szczegółowo 4252 tys. ton, b. Dwory – zło że piasków ze żwirami eksploatowane, o zasobach bilansowych 3971 tys. ton, o zasobach przemysłowych 3329 tys. ton i rocznym wydobyciu 156 tys. ton, c. Dwory – Libet – zło że piasków ze żwirami, eksploatowane, o zasobach bilansowych 1430 tys. ton o zasobach przemysłowych 626 tys. ton i rocznym wydobyciu 287 tys. ton,

70

Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Oświęcimskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2017-2020

d. Dwory - Ma ńki – zło że piasków ze żwirami, o zasobach rozpoznanych szczegółowo, o zasobach bilansowych 3212 tys. ton, e. Inko – zło że żwirów eksploatowane, o zasobach bilansowych 448 tys. ton i rocznym wydobyciu 25 tys. ton, eksploatacja prowadzona jest przez firm ę „INKO – PLUS” Sp. z o.o. f. Jawiszowice – zło że piasków i żwirów o zasobach rozpoznanych wst ępnie o zasobach bilansowych 4403 tys. ton, g. Merta – zło że piasków ze żwirami o zasobach rozpoznanych szczegółowo w ilo ści 17 tys. ton, eksploatacja prowadzona jest przez firm ę „Żwirex” Grzegorz Merta, h. Nowa Wie ś – zło że piasków zawieraj ące żwir o zasobach bilansowych rozpoznanych szczegółowo w ilo ści 789 tys. ton, i. Przecieszyn III – zło że piasków zawieraj ących żwir o zasobach bilansowych rozpoznanych szczegółowo w ilo ści 2518 tys. ton, j. Rabusiowice – zło że piasków i żwirów o zasobach bilansowych rozpoznanych szczegółowo w ilo ści 10127 tys. ton, k. Rajsko 2 – zło że piasków ze żwirem o zasobach bilansowych rozpoznanych szczegółowo w ilo ści 3892 tys. ton, l. Smolnica – Zakole – zło że piasków ze żwirami zagospodarowane i okresowo eksploatowane o zasobach bilansowych 712 tys. ton, i zasobach przemysłowych 697 tys. ton, m. Smolnica – Zakole B – zło że piasków ze żwirami, eksploatowane, o zasobach bilansowych 4351 tys. ton, zasobach przemysłowych 1875 tys. ton i rocznym wydobyciu na poziomie 177 tys. ton, n. Stawy Monowskie – zło że piasków i żwirów, eksploatowane, o zasobach bilansowych 3834 tys. ton i zasobach przemysłowych 1875 tys. ton, i rocznym wydobyciu na poziomie 163 tys. ton, dla tego zło ża w 2011 roku została wydana decyzja rekultywacyjna, o. Wilczkowice pole B – zło że piasków i żwirów o zasobach bilansowych rozpoznanych szczegółowo w ilo ści 7463 tys. ton, p. Wilczkowice – Skidzi ń pole A – zło że piasków i żwirów eksploatowane o zasobach bilansowych 779 tys. ton, zasobach przemysłowych 779 tys. ton i rocznym wydobyciu na poziomie 236 tys. ton, q. Zator Podolsze Nowe – zło że piasków i żwirów, eksploatowane o zasobach bilansowych 14676 tys. ton, o zasobach przemysłowych 751 tys. ton i rocznym wydobyciu na poziomie 174 tys. ton, według koncesji eksploatacja prowadzona będzie do 2014 roku, r. Bielany przy Sole – zło że żwirów, eksploatowane o zasobach bilansowych 20615 tys. ton, zasobach przemysłowych 540 tys. ton oraz rocznej eksploatacji na poziomie 95 tys. ton, s. Bielany Nowa Wie ś pole A – zło że piasków i żwirów o zasobach bilansowych rozpoznanych szczegółowo w ilo ści 10542 tys. ton, t. Bielany Nowa Wie ś pole B – zło że piasków i żwirów o zasobach bilansowych rozpoznanych szczegółowo w ilo ści 2759 tys. ton.

71

Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Oświęcimskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2017-2020

Rysunek 14 Mapa rozmieszczenia kopalin okruchowych według stanu na 31 grudzie ń 2012 roku opracowania przez Pa ństwowy Instytut Geologiczny w Warszawie na podstawie danych bazy systemu MIDAS Źródło: Pa ństwowy Instytut Geologiczny, Pa ństwowy Instytut Badawczy, Zakład Geologii Gospodarczej, sierpie ń 2012

3. Surowców ilastych ceramiki budowlanej w postaci glin ceramiki budowlanej w zło żach: a) Kęty – zło że eksploatowane okresowo o zasobach bilansowych o ilo ści 468 tys. ton i zasobach przemysłowych 190 tys. ton, b) Osiek – zło że o zasobach bilansowych 237 tys. ton, z którego wydobycie zostało zaniechane, c) Przeciszów – zło że o zasobach bilansowych 479 tys. ton, z którego wydobycie zostało zaniechane,

72

Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Oświęcimskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2017-2020

Rysunek 15 Lokalizacja złó ż ilastych na terenie powiatu o świ ęcimskiego według stanu na 31 grudnia 2012 roku opracowana przez Pa ństwowy Instytut Geologiczny w Warszawie Źródło: Pa ństwowy Instytut Geologiczny, Pa ństwowy Instytut Badawczy, Zakład Geologii Gospodarczej, 2012

Eksploatacja węgla wywołuje szkody rolne i budowlane, s ą to głównie obni żenia terenu powoduj ące szkody w uprawach i uszkodzenia budynków. Według informacji ZG Janina obiekty budowlane na terenie obszaru górniczego zabezpieczane s ą na wpływy projektowanej eksploatacji górniczej. Szkody w postaci strat w plonach rolnych i uprawach le śnych pokrywane s ą poprzez wypłat ę odszkodowania. Tereny rolne i le śne trwale zdegradowane działalno ści ą górnicz ą podlegaj ą rekultywacji. Naprawa szkód górniczych w obiektach kubaturowych i liniowych odbywa si ę na bie żą co, po ustaniu wpływów z eksploatacji. Na terenie gminy Brzeszcze przeprowadzono prace rekultywacyjne polegaj ące na zabudowaniu odpadów wydobywczych (rekultywacja techniczna) na Zalewiskach G w Przecieszynie i F w Ł ęż niku. W najbli ższych latach Kopalnia planuje kontynuacj ę prac rekultywacyjnych na Zalewisku G w Przecieszynie oraz rozpocz ęcie rekultywacji biologicznej Zalewiska F. 17 wrze śnia 2012 roku została wydana decyzja dla Kompani Węglowej S.A KWK Brzeszcze zmieniaj ąca kierunek rekultywacji gruntów - zalewiska „F” na Ł ęż niku w Brzeszczach, o ł ącznej powierzchni ok. 30,35 ha. Dotychczasowy kierunek rekultywacji w/w terenów tj. u żytki zielone (ł ąki) został zast ąpiony nowym kierunkiem le śnym. W 2012 roku Kompania W ęglowa S.A. Oddzia ł KWK „Brzeszcze” opracowała aktualizację projektu technicznego dla zadania pn.: „Likwidacja i rekultywacja zalewiska „F” Łężnik w Brzeszczach” oraz projekt techniczny rekultywacji biologicznej dla w/w zadania. Rozpocz ęcie prac rekultywacyjnych uzale żnione jest od wydania decyzji – wskazania lokalizacyjnego dla przebiegu drogi ekspresowej S1.

73

Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Oświęcimskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2017-2020

W zakresie planowanych działa ń rekultywacyjnych na obszarze powiatu w ostatnich latach zostały wydane decyzje: • okre ślaj ąca kierunek rekultywacji gruntów obj ętych obszarem górniczym „Przecieszyn II” o ł ącznej powierzchni 13,95 ha z 28 grudnia 2010 roku dla ZPU „POLWOOD”. Kierunek rekultywacji okre ślony decyzj ą to wodno – rekreacyjny, wodny, lub rolny. Termin zako ńczenia rekultywacji okre ślono na 5 lat od zako ńczenia eksploatacji. • okre ślaj ąca kierunek rekultywacji gruntów obj ętych obszarem górniczym „Stawy Monowskie” o ł ącznej powierzchni 17,19 ha z 25 maja 2011 roku decyzja dla Karkowskich Zakładów Eksploatacji Kruszyw S.A. Kierunek rekultywacji okre ślony decyzj ą to wodno – rolno – rekreacyjny. Termin zako ńczenia rekultywacji okre ślono na 5 lat od zako ńczenia eksploatacji. Ze wzgl ędu na lokalizacj ę powiatu o świ ęcimskiego w zasi ęgu i strefie oddziaływania eksploatacji kilku kopal ń oraz w zwi ązku z tym, i ż na terenie gminy Przeciszów powstanie kopalnia, która wydobywa ć b ędzie zło ża z gł ęboko ści 200 metrów prognozuje si ę, że skala niekorzystnych oddziaływa ń mo że wzrosn ąć .

4.4.1.1 Osuwiska Od 2003 roku realizowany jest projekt o znaczeniu ogólnopa ństwowym pn.: System Osłony PrzeciwOsuwiskowej. Jest on realizowany w trzech etapach. Podstawowym celem Systemu jest rozpoznanie, udokumentowanie i zaznaczenie na mapie wszystkich osuwisk oraz terenów potencjalnie zagro żonych ruchami masowymi oraz zało żenie systemu monitoringu wgł ębnego i powierzchniowego na 100 wybranych osuwiskach. Wyniki projektu maj ą pomóc w zarz ądzaniu ryzykiem osuwiskowym, czyli w ograniczeniu w znacznym stopniu szkód i zniszcze ń wywołanych rozwojem osuwisk poprzez zaniechanie budownictwa drogowego i mieszkaniowego w obr ębie aktywnych i okresowo aktywnych osuwisk. Jest to obecnie jeden z najwa żniejszych projektów geologicznych realizowanych w Ministerstwie Środowiska, którego wyniki b ędą miały du ży wpływ na gospodark ę i finanse pa ństwa polskiego z jednej strony, a z drugiej - na aspekty społeczno - ekonomiczne. Planowany czas realizacji projektu wynosi 9 lat. Zako ńczenie jest przewidziane na 2016 r. Projekt ma za zadanie wspomaganie władz lokalnych w wypełnianiu obowi ązków dotycz ących problematyki ruchów masowych ziemi wynikaj ących z odpowiednich ustaw i rozporz ądze ń.11 W ramach Programu przeciw osuwiskowego SOPO prowadzonego przez Pa ństwowy Instytut Geologiczny Oddział Karpacki w 2010 dla Zatora i w 2011 roku dla K ęt opracowano mapy zagro żeń osuwiskowych. W 2011 roku na Biuro Geologiczne z Krakowa na zlecenie Powiatu O świ ęcimskiego opracowało dokumentacj ę pn.: „Sprawozdanie z monitoringu powierzchniowego osuwisk zlokalizowanych na terenie powiatu o świ ęcimskiego (pomiar zerowy)”. W ramach sprawozdania wykonano sie ć monitoringu powierzchniowego na terenie osuwisk: • Zator Pałac, • Grojec droga wojewódzka nr 948 O świ ęcim – Kęty w km 6+350, • Grodzisko, • Kęty osuwisko nr 18632 wg. Mapy SOPO przy ulicy K ęckie Góry Południowe.

11 na podstawie danych zamieszczonych na www.geoportal.pgi.gov.pl

74

Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Oświęcimskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2017-2020

Wyniki pomiarów i monitoringu tych obszarów były niezb ędne do zało żenia rejestru i rozpocz ęcia procesu monitorowania obszarów zagro żonych osuwaniem si ę mas ziemnych i obszarów, na których wyst ępuj ą tego rodzaju ruchy. Stworzenie rejestru terenów zagro żonych osuwaniem mas ziemi miało na celu uzyskanie przez Powiat podstawowych danych i zabezpieczenia podstawowych potrzeb do czasu ewentualnego prac w ramach Systemu Ochrony PrzeciwOsuwiskowej (SOPO). Głównym kryteriami wskazania tych terenów, jako potencjalnie zagro żonych mo żliwo ści ą ruchów masowych, s ą silnie nachylone stoki (>15 0) i inicjuj ący rozwój procesu potencjalny czynnik antropogeniczny oraz czynniki naturalne: infiltracja, spływ wód opadowych, miejscami podniesienie poziomu wód gruntowych. Dokładane analizy wskazuj ą, i ż powiat o świ ęcimski jest zagrożony w niewielkim stopniu, dlatego przeciwdziałanie rozwojowi tych ruchów powinno opiera ć si ę na działaniach profilaktycznych polegaj ących na prowadzeniu obserwacji.

4.4.2 Identyfikacja potrzeb W ustawie Prawo ochrony środowiska (Dz.U. z 2008r. nr 25, poz. 150 z pó źn. zm.),oraz ustawie o zapobieganiu szkodom w środowisku i ich naprawie z dnia 13 kwietnia 2007 r. (Dz.U. 2007 nr 75 poz. 493 z pó źn. zm. ) a tak że ustawie Prawo geologiczne i górnicze (Dz.U. nr z 2011 r. Nr 163 poz. 981 z pó źn. zm.) dokonano regulacji dotycz ących ochrony zasobów środowiskowych pod wzgl ędem szkód i odpowiedzialno ści za działania naprawcze, a tak że ochrony złó ż kopalin, wód podziemnych i innych składników środowiska w zwi ązku z wykonywaniem prac geologicznych i wydobywaniem kopalin. Zapewniono ochron ę złó ż kopalin, która polega na tym, że podejmuj ący eksploatacj ę złó ż kopaliny lub prowadz ący t ę eksploatacj ę jest obowi ązany przedsi ębra ć środki niezb ędne do ochrony zasobów zło ża, jak równie ż do ochrony powierzchni ziemi oraz wód powierzchniowych i podziemnych, sukcesywnie prowadzi ć rekultywacj ę terenów poeksploatacyjnych oraz przywraca ć do wła ściwego stanu inne elementy przyrodnicze. Ze wzgl ędu na zasobno ść terenu powiatu o świ ęcimskiego w zło ża w ęgla kamiennego oraz kruszywa naturalne, wynikaj ą z tego zagro żenia dla powierzchni ziemi zwi ązane ze zmianami ukształtowania terenu. Pojawienie si ę nowych form w krajobrazie zwi ązane jest z działalno ści ą gospodarcz ą człowieka w zakresie składowania lub wybierania masy skalnej. Wynikiem s ą formy wkl ęsłe po wydobyciu kruszywa naturalnego i osiadanie powierzchni terenu w wyniku eksploatacji w ęgla kamiennego. Najbardziej widoczne przeobra żenia powierzchni ziemi wyst ępuj ą na terenie gminy Brzeszcze oraz w O świ ęcimiu. Użytkownicy złó ż powinni prowadzi ć eksploatacj ę w sposób niezagra żaj ący środowisku, w miar ę mo żliwo ści powierzchni ę ziemi nara żon ą na osiadania i deformacje nieci ągłe na bie żą co rekultywowa ć, a niecki obni żeniowe zalewane wod ą odwadnia ć. Do obszarów zagro żonych zaliczono tak że obszary predysponowane do osuwania si ę mas ziemnych. Według ustawy Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2008r. nr 25, poz. 150 z pó źn. zm.), starosta prowadzi obserwacj ę terenów zagro żonych ruchami masowymi ziemi oraz terenów, na których wyst ępuj ą te ruchy, a tak że rejestr zawieraj ący informacje o tych terenach. W ramach realizacji zada ń dotycz ących osuwisk monitorowana jest sytuacja w zakresie zagro żeń osuwania si ę mas ziemi w celu ochrony zdrowia i życia mieszka ńców, a tak że ich gospodarstw domowych i mienia.

75

Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Oświęcimskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2017-2020

4.4.3 Cele i zadania środowiskowe do roku 2016 i do roku 2020 Cele Cele krótkoterminowe Cel długoterminowe Cel Zadanie Zadanie Jednostka odpowiedzialna do roku 2016 do roku 2020 Optymalizacja wykorzystania Podejmowanie decyzji o mo żliwo ściach wydobywania Starosta Powiatu OZG.1.1. i zrównowa żone OZG.1.1.1 kopalin pospolitych na terenie powiatu Oświ ęcimskiego użytkowanie zasobów kopalin Ograniczenie presji wywieranej na środowisko podczas Przedsi ębiorstwa prowadzenia prac geologicznych i eksploatacji kopalin OZG.1.2.1 posiadaj ące koncesj ę na poprzez zwi ększenie zastosowania nowoczesnych eksploatacje kopalin technologii wydobywczych Rekultywacja gruntów - zalewiska „F” na Ł ęż niku Kompania W ęglowa S.A. OZG.1.2.2 w Brzeszczach KWK Brzeszcze Racjonalne Ochrona gospodarowanie Rekultywacja gruntów obj ętych obszarem górniczym OZG.1.2 zasobów złó ż zasobami surowców OZG.1.2.3 „Przecieszyn II” w kierunku wodno – rekreacyjnym, ZPU „POLWOOD” OZG.1 przez oszcz ędne mineralnych wodnym, lub rolnym i zrównowa żone Rekultywacja gruntów obj ętych obszarem górniczym gospodarowanie Karkowskie Zakłady OZG.1.2.4 „Stawy Monowskie” w kierunku wodno – rolno – Eksploatacji Kruszyw S.A. rekreacyjnym Promowanie wiedzy nt. geologii i zasobów geologicznych OZG.1.2.5 Powiat O świ ęcimski powiatu O świ ęcimskiego Zapewnienie ochrony Wprowadzenie zapisów planów zagospodarowania Gminy Powiatu udokumentowanych OZG.1.3.1 przestrzennego gmin o niezagospodarowywaniu terenów Oświ ęcimskiego złó ż kopalin przed nieeksploatowanych złó ż trwałym OZG.1.3 zagospodarowaniem Współpraca z Pa ństwowym Instytutem Geologicznym Powiat O świ ęcimski, Gminy uniemo żliwiaj ącym OZG.1.3.2 eksploatacj ę w zakresie monitoringu terenów zagro żonych osuwiskami Powiatu O świ ęcimskiego w przyszło ści

76

Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Oświęcimskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2017-2020

4.4.4 Harmonogram zada ń w zakresie gospodarowania zasobami geologicznymi Termin Termin Planowane Jednostka Planowane efekty L.P. Nazwa zadania rozpocz ęcia zako ńczenia koszty ogółem Jednostki partneruj ące odpowiedzialna ekologiczne planowany planowany (PLN) tys.* ZADANIA WŁASNE Współpraca z Pa ństwowym Ochrona terenów Pa ństwowy Instytut Instytutem Geologicznym Powiat zagro żonych OZG.1.3.2 2013 2020 300 Geologiczny Oddział w zakresie monitoringu terenów Oświ ęcimski powstawaniem Karpacki zagro żonych osuwiskami osuwisk Promowanie wiedzy nt. geologii Wzbogacanie wiedzy Powiat 40 Organizacje OZG.1.2.5 i zasobów geologicznych powiatu 2013 2020 mieszka ńców nt Oświ ęcimski ekologiczne oświ ęcimskiego geologii 5 rok Podejmowanie decyzji o mo żliwo ściach wydobywania Nieinwestowanie w Powiaty nale żą ce do Starosta Powiatu Koszty OZG.1.1.1 kopalin pospolitych na terenie 2013 2020 terenach zasobnych Województwa Oświ ęcimskiego administracyjne powiatu Likwidowanie nielegalnej w surowce Małopolskiego eksploatacji złó ż ZADANIA KOORDYNOWANE Ograniczenie presji wywieranej na środowisko podczas Przedsi ębiorstwa Ograniczenie Przedsi ębiorstwa prowadzenia prac geologicznych posiadaj ące negatywnego wpływu posiadaj ące koncesj ę OZG.1.2.1 i eksploatacji kopalin poprzez 2013 2020 koncesj ę na b.d. górnictwa na na poszukiwanie zwi ększenie zastosowania eksploatacje środowisko i eksploatacje kopalin nowoczesnych technologii kopalin wydobywczych Kompania Rekultywacja gruntów - zalewiska Zagospodarowanie Powiat O świ ęcimski, OZG.1.2.2 2013 2016 Węglowa S.A. KWK b.d. „F” na Ł ęż niku w Brzeszczach terenów górniczych Gmina Brzeszcze Brzeszcze

Rekultywacja gruntów obj ętych Ograniczenie szkód ZPU Powiat O świ ęcimski, OZG.1.2.3 obszarem górniczym 2013 2020 górniczych i presji na b.d. „POLWOOD” Gmina Brzeszcze „Przecieszyn II” w kierunku środowisko wodno – rekreacyjnym, wodnym,

77

Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Oświęcimskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2017-2020

lub rolnym Zagospodarowanie Rekultywacja gruntów obj ętych Karkowskie terenów obszarem górniczym „Stawy Zakłady Powiat Oświ ęcimski OZG.1.2.4 2013 2013 poeksploatacacyj- b.d. Monowskie” w kierunku wodno – Eksploatacji Gmina O świ ęcim nych w prawidłowy rolno – rekreacyjnym Kruszyw S.A. sposób ZALECENIA DLA GMIN POWIATU O ŚWI ĘCIMSKIEGO Wprowadzenie zapisów planów Ochrona zagospodarowania perspektywiczna Gminy Powiatu OZG.1.3.2 przestrzennego gmin o 2013 2020 zasobów do 50 Oświ ęcimskiego niezagospodarowywaniu terenów przyszło ściowego nieeksploatowanych złó ż wykorzystania RAZEM ZADANIA WŁASNE 340 RAZEM ZADANIA KOORDYNOWANE b.d. ZALECENIA DLA GMIN POWIATU O ŚWI ĘCIMSKIEGO 50 * koszty zamieszczone w tabeli pochodz ą danych udost ępnionych przez instytucje realizuj ące zadania, wieloletnich prognoz finansowych gmin nale żą cych do Powiatu Oświ ęcimskiego, a tak że szacunków własnych autorów aktualizacji PO Ś dla Powiatu O świ ęcimskiego na lata 2013 – 2016 z uwzgl ędnieniem perspektywy na lata 2017 - 2020

78

Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Oświęcimskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2017-2020

5. ZRÓWNOWAŻONE WYKORZYSTANIE MATERIAŁÓW, WODY I ENERGII

Dokumentami, które wyznaczaj ą kierunki w opracowywaniu Programów Ochrony Środowiska s ą: • Polityka Ekologiczna Pa ństwa na lata 2009-2012 z perspektyw ą do roku 2016, • Wytyczne do sporz ądzania programów ochrony środowiska zatwierdzone przez Ministerstwo Środowiska w grudniu 2002 roku. Zapisy w obu tych dokumentach sugeruj ą, i ż struktura powiatowego programu ochrony środowiska powinna nawi ązywa ć do układu zawartego w Polityce Ekologicznej. Proponuje si ę umieszczenie w programach zarówno gminnych jak i powiatowych podrozdziałów: • materiałochłonno ść , wodochłonno ść , energochłonno ść i odpadowo ść produkcji, • wykorzystanie energii ze źródeł odnawialnych, • kształtowanie zasobów wodnych oraz ochrona przed powodzi ą i skutkami suszy. Podrozdziały te zostały umieszczone jako jeden z elementów zrównowa żonego wykorzystania materiałów, wody i energii.

5.1 Materiałochłonność, wodochłonność, energochłonność i odpadowość produkcji Post ępowanie maj ące ca celu zmniejszenia wykorzystania surowców, wody i energii na jednostk ę produktu s ą to działania przyczyniaj ące si ę do zmniejszenia materiałochłonno ści, wodochłonno ści i energochłonno ści. Działania d ążą ce w kierunku racjonalizowania u żytkowania wód powinny obj ąć wszystkie dziedziny gospodarki korzystaj ące z wód przede wszystkim poprzez: • zastosowanie najlepszych dost ępnych technik produkcji głównie w wi ększych przedsi ębiorstwach produkcyjnych funkcjonuj ących na obszarze powiatu oświ ęcimskiego (głównie O świ ęcim, K ęty), • zastosowanie dobrych praktyk rolniczych w gospodarstwach rolnych zlokalizowanych na terenie gmin Osiek, Przeciszów, Polanka Wielka. Celem takich działa ń jest zmniejszenie ilo ści zużywanej wody, a tak że ograniczenie ładunków zanieczyszcze ń odprowadzanych do odbiorników. Zmniejszenie wodochłonno ści w działaniach zwi ązanych z gospodark ą wodno-ściekow ą realizowane jest przez: • zmniejszenie strat wody, • modernizacj ę uj ęć , • modernizacj ę sieci wodoci ągowej, • edukacj ę ekologiczn ą. Racjonalizacja zu życia wody w gospodarstwach domowych powinna polega ć przede wszystkim na ograniczeniu marnotrawstwa wody, stosowaniu wodooszcz ędnej aparatury czerpalnej i sprz ętu gospodarstwa domowego, dalszego rozwoju pomiarowania zu życia wody, a tak że podejmowaniu działa ń w celu ograniczenia strat w systemach rozprowadzania wody.

79

Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Oświęcimskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2017-2020

Głównym kierunkiem działa ń nieinwestycyjnych w zakresie zmniejszenia wodochłonno ści produkcji jest prowadzenie szeroko poj ętej edukacji ekologicznej dla wszystkich gał ęzi produkcji, a tak że dla dzieci i młodzie ży oraz dorosłej cz ęś ci mieszka ńców powiatu oświ ęcimskiego. W zakresie działa ń inwestycyjnych powinno si ę promowa ć: • zamkni ęte obiegi wody w przemy śle, • wodooszcz ędne technologie produkcji, • przedsi ęwzi ęcia modernizacyjne w systemach zaopatrzenia w wod ę ukierunkowane na zmniejszenie strat wody. Firma chemiczna SYNTHOS S.A. przestrzega wszystkich reguł i standardów ochrony środowiska okre ślonych normami prawa mi ędzynarodowego, działa w zgodzie z decyzjami administracyjnymi wyznaczaj ącymi warunki korzystania z zasobów środowiska naturalnego. Posiada certyfikaty Systemu Zarz ądzania Środowiskowego ISO 14001, Systemu Zarz ądzania Jako ści ą ISO 9001 oraz Systemu Zarz ądzania Bezpiecze ństwem Pracy PN-N 18001. Firma wypracowała spójny Zintegrowany System Zarz ądzania, dzi ęki czemu stała si ę jednym z najbardziej nowoczesnych i bezpiecznych ekologicznie przedsi ębiorstw przemysłu chemicznego w Europie. W trosce o zachowanie wymogów ekologicznych spółka prowadzi stał ą kontrol ę wpływu produkcji chemicznej na stan otaczaj ącego j ą środowiska. Tak że Grupa K ęty S.A. poddawana jest zewn ętrznej „ekologicznej” weryfikacji, któr ą przeprowadzaj ą do świadczeni audytorzy oceniaj ący stosowanie wymaga ń prawnych oraz praktycznych aspektów zarz ądzania strategicznego w zakresie ochrony środowiska. Wyniki tych sprawozda ń corocznie potwierdzaj ą zgodno ść działa ń z polskim i europejskim prawem środowiskowym oraz efektywno ść realizowanej strategii opartej o kryteria ekologiczne. Na przestrzeni ostatnich kilku lat Grupa K ęty S.A. wyró żniona została m.in. certyfikatem „Firma Bliska Środowisku”, świadectwem Przedsi ębiorstwa Czystszej Produkcji, dyplomem World Environment Center oraz uhonorowana nagrod ą Ministra Środowiska „Panteon Polskiej Ekologii”. Ponadto spółka wdro żyła i utrzymuje certyfikowany system zarz ądzania środowiskiem wg normy ISO 14001:2004. Pozytywne wyniki audytów niezale żnych jednostek akredytacyjnych, brak niezgodno ści po przeprowadzonych przez Inspekcj ę Środowiska w roku 2009 kontrolach w Grupie K ĘTY S.A. i spółkach zale żnych oraz brak skarg ze strony lokalnych społeczno ści potwierdzaj ą, że istotne aspekty środowiskowe Spółek Grupy s ą pod stał ą kontrol ą. Materiałochłonno ść to wielko ść nakładów materiałowych poniesionych na wytworzenie okre ślonych dóbr u żytkowych, wyznaczana przez ilo ść materiału zu żytego na wytworzenie okre ślonej warto ści u żytkowej. Zmniejszenie materiałochłonno ści i odpadowo ści pozwoli na uzyskanie wi ększych korzy ści gospodarczych poprzez zmniejszenie nakładów na produkcj ę, a tak że popraw ę jako ści życia mieszka ńców poprzez ograniczenie wykorzystania zasobów naturalnych i ochron ę środowiska. Bardzo istotnym elementem jest zagospodarowywanie wycofanych z u żytkowania substancji i materiałów niebezpiecznych oraz wdra żanie najlepszych dost ępnych technik (BAT) zmniejszaj ących materiałochłonno ść i odpadowo ść produkcji oraz poprawiaj ących efektywno ść ekonomiczn ą procesów wytwórczych. Energochłonno ść ujmuje si ę jako relacj ę wielko ści zu życia energii w procesie produkcyjnym w przemy śle czy gospodarce w odniesieniu do odpowiedniej wielko ści produkcji, w której uczestniczy ta energia, czyli inaczej jako relacj ę nakładów do efektów. O poziomie energochłonno ści decyduj ą głównie: • struktura gał ęziowa przemysłu,

80

Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Oświęcimskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2017-2020

• stosowane technologie wytwarzania, • ceny energii, • jako ść produkcji. Działaniom w zakresie zmniejszenia energochłonno ści powinno towarzyszy ć kontynuowanie przedsi ęwzi ęć zmieniaj ących sposób zaspokajania istniej ących potrzeb energetycznych. Zmianom powinna podlega ć przede wszystkim struktura wykorzystania no śników energii w kierunku zwi ększenia udziału energii elektrycznej w ogólnym zu życiu energii. Zwi ększenie udziału produkcji energii z gazu w miejsce w ęgla, zwi ększenie wykorzystane węgla o wi ększej warto ści energetycznej, a tak że wzrostu udziału w produkcji energii elektrycznej i cieplnej z energetycznych no śników odnawialnych (energia wody i wiatru, energia geotermalna, energia słoneczna, energia z biomasy) oraz pochodz ących z odpadów. Dla zmniejszenia energochłonno ści niezb ędna jest wymiana urz ądze ń o niskiej sprawno ści na nowe zu żywaj ące mniej energii elektrycznej. W zakresie zaopatrzenia w wod ę temu celowi słu żą modernizacje uj ęć wody, stacji uzdatniania, pompowni i hydroforni, a tak że wymiana odcinków sieci wodoci ągowej znajduj ących si ę w złym stanie technicznym, która b ędzie wpływa ć na zmniejszenie ilo ści strat wody. Realizowane w ramach modernizacji obiektów termomodernizacje, polegaj ące na ociepleniu dachów i ścian obiektów kubaturowych, modernizacji systemów ogrzewania, wymianie źródła ciepła, wymianie stolarki okiennej i drzwiowej równie ż przyczyniaj ą si ę do zmniejszenia energochłonno ści przez zmniejszenie zapotrzebowania na energi ę ciepln ą. W latach 2009-2012 powiat o świ ęcimski prowadził lub wspierał finansowo nast ępuj ące inwestycje zwi ązane z termomodernizacj ą: • budowa Centrum Edukacyjno-Sportowego przy Powiatowym Zespole Nr 2 SOMSiT w Oświ ęcimiu w zakresie termoizolacji budynku internatu, • termomodernizacja Powiatowego Zespołu Nr 10 Szkół Mechaniczno – Elektrycznych w K ętach w zakresie modernizacji w ęzła ciepłowniczego, • termomodernizacja Centrum Kształcenia Praktycznego w O świ ęcimiu w zakresie wymiany stolarki okiennej w pomieszczeniach pracowni spawalnictwa, • docieplenie ścian segmentu kuchni w Powiatowego Zespołu Nr 4 Szkół Ekonomiczno – Gastronomicznych w Oświ ęcimiu, • wymiana okien w budynku Stacji Sanitarno – Epidemiologicznej w Oświ ęcimiu, • termomodernizacja budynku Powiatowego Zespołu Nr 2 w O świ ęcimiu w zakresie wymiany instalacji centralnego ogrzewania na urz ądzenia energooszcz ędne, • budowa strażnicy Komendy Powiatowej Państwowej Straży Pożarnej wraz z Jednostką Ratowniczo - Ga śnicz ą i Centrum Powiadamiania Ratunkowego - termomodernizacja budynku stra ży poprzez docieplenie ścian zewn ętrznych segmentu A i B, • termomodernizacja poszycia dachowego na cz ęś ci mieszkalnej byłego internatu Powiatowego Zespołu Nr 10 w Kętach, • termomodernizacja budynku szkoły Powiatowego Zespołu Nr 4 w O świ ęcimiu, • termomodernizacja kompleksu budynków internatu przy Powiatowym Zespole nr 2 w Oświ ęcimiu, • termomodernizacja budynku Szpitala Powiatowego w O świ ęcimiu w zakresie stolarki okiennej,

81

Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Oświęcimskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2017-2020

• modernizacja budynku Powiatowego Urz ędu Pracy w O świ ęcimiu. Niezale żnie od tych działa ń gminy nale żą ce do powiatu o świ ęcimskiego we własnym zakresie z zaanga żowaniem środków bud żetowych lub pochodz ących ze źródeł zewn ętrznych realizowały zadania termomodernizacyjne przyczyniające si ę do ograniczenia zu życia paliw na cele grzewcze. Były to mi ędzy innymi: Na terenie gminy K ęty • remont i adaptacja na cele społeczno- kulturalne „Dworku” w Nowej Wsi, • termomodernizacja budynku przy ulicy Kili ńskiego w K ętach, • termomodernizacja budynku SPWP w Ł ękach, • termomodernizacja budynku przedszkola w Nowej Wsi, • termomodernizacja budynku O środka Zdrowia w Bielanach, • rozbudowa i remont pawilonu sportowego LKS w Bulowicach (m.in. termomodernizacja), Na terenie gminy Osiek • budowa kotłowni gazowej oraz remont instalacji c.o. w budynku Szkoły Podstawowej nr 2 w Osieku, • przebudowa kotłowni gazowej w budynku Szkoły Podstawowej nr 1 w Osieku, Na terenie gminy Przeciszów • termomodernizacja budynku SPZOZ w Przeciszowie, • termomodernizacja budynku OSP w Piotrowicach, • termomodernizacja Ośrodka Zdrowia w Piotrowicach, • termomodernizacja Urz ędu Gminy wraz z remontem pomieszcze ń, Domu Nauczyciela wraz z przedszkolem w Przeciszowie – Podlesiu, • termomodernizacja Domu Kultury w Przeciszowie, Na terenie gminy Brzeszcze • adaptacja budynku gminnego w Zasolu na 3 mieszkania komunalne, • adaptacja budynku po byłej wymiennikowni ciepła na wielofunkcyjną świetlicę Os. Paderewskiego w Jawiszowicach, Na terenie gminy Zator • przebudowa i rozbudowa Samodzielnego Zakładu Opieki Zdrowotnej w Zatorze w zakresie termomodernizacji oraz wymiany kotła c.o. wraz z remontem kotłowni, instalacj ą gazu i instalacj ą solarn ą, Na terenie gminy Oświ ęcim • wymiana okien oraz drzwi zewn ętrznych w budynku szkoły w Grojcu, • docieplenie ścian zewn ętrznych budynku OSP , • wymiana okien w budynku OSP w Rajsku, • remont budynku Domu Ludowego w Por ębie Wielkiej, (zakres prac obejmował mi ędzy innymi docieplenie ścian oraz wymian ę stolarki okiennej i drzwiowej). Na terenie miasta O świ ęcim Aktualnie w trakcie realizacji jest zadanie pn.: „Termomodernizacja budynków o światowych na terenie O świ ęcimia”. W ramach tego zadania zostanie przeprowadzona

82

Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Oświęcimskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2017-2020

termomodernizacja 10 budynków o światowych, zostanie dokonana wymiana instalacji c.o. w 8 placówkach i modernizacja instalacji w 2 placówkach. Niezale żnie od inwestycji termomodernizacyjnych realizowanych w budynkach publicznych i administrowanych przez jednostki samorz ądowe gminy O świ ęcim, K ęty i Brzeszcze maja opracowane gminne Programy Ograniczenia Niskiej Emisji w budynkach indywidualnych. Realizacja Programów polegaj ą na wymianie starych nieefektywnych i nieekologiczych kotłów na nowe, a tak że monta żu kolektorów słonecznych. Dotychczasowa realizacja odbywała si ę ze środków gminnego funduszu ochrony środowiska, a tak że z zaanga żowaniem środków bud żetowych gmin. Działania te realizowane były w latach 2009-2011, a w 2012 roku dofinansowa ń do kolektorów dla mieszka ńców udzielała tylko gmina K ęty w ramach realizacji konkursu grantowego z udziałem dofinansowania Powiatu Oświ ęcimskiego. Natomiast w 2013 roku działania w tym zakresie b ędą realizowane tylko przez Gmin ę K ęty bez zaanga żowania finansowego Powiatu.

5.2 Wykorzystanie energii ze źródeł odnawialnych Rozwój energetyki odnawialnej został zaplanowany w „Strategii rozwoju energetyki odnawialnej”, przyjętej przez Sejm w dniu 23 sierpnia 2001 r., w dokumentach „Polityka energetyczna Polski do roku 2025” (dokument przyjęty przez Radę Ministrów w dniu 4 sty cznia 2005 r.) oraz „Program dla elektroenergetyki” – (dokument przyjęty przez Radę Ministrów w dniu 28 marca 2006 r.). Plany wykorzystania odnawialnych zasobów energii zostały wskazane jako działania priorytetowe. Jednym z głównych celów polityki energe tycznej Polski jest zapewnienie trwałego zaopatrzenia w energię, który spełniałby wymogi związane z ochroną środowiska przy jednoczesnym wzroście gospodarczym. Celem strategicznym polityki państwa jest takie zwiększenie wykorzystania odnawialnych za sobów energii (OZE), aby w bilansie energii pierwotnej jej udział wyniósł 14% w roku 2020. Dlatego promowanie zwiększenia wykorzystania odnawialnych zasobów energii powinno stanowić jeden z filarów polityki energetycznej kraju. Aktualnie małopolska zajmuje 4 miejsce w wykorzystaniu OZE w skali Polski, dostarczaj ąc 9% krajowej produkcji energii z OZE (przy ok. 6% pow. kraju), głównie pochodz ącej z elektrowni wodnych i geotermii. Coraz wi ęcej takiej energii pochodzi z zastosowania kolektorów słonecznych, a niewielki procent ze spalania biomasy (trociny) w tradycyjnych elektrowniach cieplnych i gospodarstwach indywidualnych i wreszcie wykorzystania energii wiatru. Od 2010 roku działa uruchomiony przez NFO ŚiGW system dopłat do kolektorów. Jest to program realizowany we współpracy z bankami w ramach, którego s ą udzielane dotacje na zakup i monta ż kolektorów słonecznych w formie dopłat na dokonywanie cz ęś ciowych (w wysoko ści do 45%) spłat kapitału kredytów bankowych. Program dopłat do kolektorów przeznaczony jest dla osób fizycznych oraz wspólnot mieszkaniowych. W ramach przewidzianego na ten cel bud żetu, wynosz ącego ok. 300 mln zł, NFO ŚiGW planuje dotowa ć instalacj ę ok. 250 tys. m 2 kolektorów. Południowa i wschodnia cz ęść powiatu o świ ęcimskiego obejmuj ąca obszar Osiek, Przeciszów, K ęty i Polanka Wielka posiada średni potencjał biomasy oraz potencjał techniczny biogazu z biogazowi rolniczych, nie jest on jednak wykorzystywany. W 2008 roku Polskie Towarzystwo In żynierii Rolniczej przeprowadziło symulacj ę na potrzeby opracowania „Ocena produkcji i potencjalnych mo żliwo ści wykorzystania słomy do celów grzewczych”. Podj ęto prób ę okre ślenia nadwy żek słomy w 30-stu gospodarstwach

83

Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Oświęcimskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2017-2020

rolnych, w których wyst ępowały nadwy żki słomy ( średnio 5,7 t ⋅gosp -1). Dokonano oceny potencjalnych mo żliwo ści wykorzystania słomy do celów grzewczych w badanych gospodarstwach. Z przeprowadzonych analiz wynika, że pomimo istniej ących nadwy żek nie są one wystarczaj ące, aby mo żna j ą wykorzystywa ć do celów grzewczych. 12 Na terenie całego województwa małopolskiego wyst ępuj ą korzystne warunki do wykorzystania energii słonecznej do produkcji ciepłej wody u żytkowej. Działania w zakresie zrównowa żonego rozwoju przynosz ącego efekty ekologiczno – energetyczne powinny by ć kierowane na produkcj ę energii „ekologicznie czystej” ze źródeł odnawialnych, to jest wykorzystuj ących naturalne źródła, jakimi s ą energia spi ętrze ń wodnych, promieniowania słonecznego, wód geotermalnych, biomasy i wiatru. Wody termalne nie wyst ępuj ą na terenie powiatu o świ ęcimskiego, zwi ązane s ą z regionem krakowskim (Krzeszowice, Mateczny i Swoszowice), Karpatami oraz Nieck ą Podhala ńsk ą, na terenie powiatów gorlickiego, nowos ądeckiego, nowotarskiego, limanowskiego. 13 Wzrost wykorzystania energii ze źródeł odnawialnych powinien sta ć si ę integralnym elementem zrównowa żonego rozwoju powiatu o świ ęcimskiego. Troska o środowisko, ziemi ę i klimat wymaga świadomego i odpowiedzialnego korzystania z zasobów paliw pierwotnych i energii. Produkcja prądu z energii słonecznej, termomodernizacja budynków, efektywne korzystanie ze sprz ętów elektrycznych, stosowanie efektywnego, energooszcz ędnego o świetlenia to nie tylko korzy ść dla środowiska, ale tak że realne obni żenie wysoko ści rachunków - a wi ęc korzy ść dla odbiorców. Prognozuje si ę, i ż w najbli ższych latach wzrasta ć b ędzie wykorzystanie biomasy, energii słonecznej i siły wiatru, wynika to z rosn ących cen tradycyjnych no śników energii elektrycznej, a z tego i ż powiat o świ ęcimski poło żony jest w cz ęś ci na terenach przemysłowych i zurbanizowanych (O świ ęcim) w cz ęś ci na terenach prawnie chronionych (Brzeszcze, O świ ęcim, K ęty, Osiek) i aby zmniejszy ć ryzyko dewastacji walorów przyrodniczych zasadne jest wykorzystywanie energii sło ńca do ogrzewania wody użytkowej, a tak że biomasy do ogrzewania budynków mieszkalnych. Aktualnie na terenie województwa małopolskiego funkcjonuje kilkana ście instalacji pomp ciepła ogrzewaj ących budynki w sezonie zimowym. Instalacje te nie są jeszcze popularne ze wzgl ędu na du że koszty na etapie inwestycyjnym, (s ą to koszty około 35-50 tys. dla jednego budynku jednorodzinnego oraz 50-90 tys. dla budynku komunalnego) Nie mniej jednak na etapie eksploatacji koszty ogrzewania budynku s ą na tyle małe, że inwestycja zwraca si ę w ci ągu kilkunastu lat. Coraz popularniejsze w ostatnich latach stało si ę wykorzystanie energii słonecznej do ogrzewania ciepłej wody u żytkowej w gospodarstwach domowych. Wynika to nie tylko z mniejszych kosztów monta żu (w porównaniu do pompy ciepła to około 1/3 kosztów), ale tak że z coraz powszechniejszego wdra żania przez gminy, nie tylko w powiecie oświ ęcimskim, obszarowych Programów Ograniczenia Niskiej Emisji. W ramach realizacji PONE mieszka ńcy maj ą mo żliwo ść uzyskania dofinansowania ze środków gminnych i Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Krakowie na monta ż kolektorów słonecznych, a tak że na wymian ę starych niekologicznych kotłów. Analizuj ąc dotychczasowe wykorzystanie energii odnawialnej na obszarze powiatu oświ ęcimskiego mo żna jednoznacznie stwierdzi ć, i ż według indywidualnych mo żliwości

12 Kwa śniewski D. 2008. Ocena produkcji i potencjalnych możliwo ści wykorzystania słomy do celów grzewczych”, In żynieria Rolnicza. Nr 6 (104). s. 113-119 13 http://www.malopolskie.pl/region/surowce/

84

Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Oświęcimskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2017-2020

przedsi ębiorcy i mieszka ńcy w miar ę posiadanych i otrzymywanych środków finansowych korzystaj ą z energii niekonwencjonalnej. Sytuacja w zakresie wykorzystania odnawialnych źródeł energii powinna si ę poprawia ć wraz z rozwojem technologicznym. Zwi ększaj ąca si ę sprawno ść urz ądze ń oraz wzrost mo żliwo ści produkcyjnych powoduj ą sukcesywny spadek cen urz ądze ń, co korzystnie odbija si ę na cenach całych systemów polepszaj ąc wska źniki finansowe. Zwi ększaj ące si ę szanse na konkurencyjno ść odnawialnych źródeł energii w stosunku do energetyki opartej o surowce mineralne wynikaj ą równie ż z powzi ętych przez Polsk ę zobowi ąza ń mi ędzynarodowych. Konieczno ść zwi ększania udziału odnawialnych źródeł energii w bilansie energetycznym kraju wymusza ć b ędzie konieczno ść tworzenia programów wspomagaj ących zarówno w skali lokalnej, jaki i na szczeblu pa ństwowym. Maj ąc na uwadze priorytety i zadania nakre ślone w dokumentach planistycznych wy ższego szczebla w zakresie racjonalnego u żytkowania zasobów naturalnych zaproponowano cele krótkoterminowe i wynikaj ące z nich działania zmierzaj ące do osi ągni ęcia celu długoterminowego. S ą to głównie: • racjonalizacja u żytkowania wody, • wzrost wykorzystania energii ze źródeł odnawialnych, • ograniczenie wykorzystywania zasobów wód podziemnych do celów przemysłowych (poza przemysłem spo żywczym i niektórymi specjalnymi działami produkcji rolnej), • wspieranie działa ń maj ących na celu zagospodarowanie wód opadowych w gospodarstwach domowych; • realizacja przez zakłady planów racjonalnego gospodarowania wod ą (np. wprowadzaj ących zamkni ęte obiegi wody), • zmniejszenie strat energii w systemach przesyłowych poprzez uszczelnienie ruroci ągów oraz ich wła ściw ą eksploatacje, • poprawa parametrów energetycznych budynków – termomodernizacja, • zwi ększenie udziału energii otrzymywanej z surowców odnawialnych w całkowitym zu życiu energii, • wzrost świadomo ści mieszka ńców w zakresie korzystania z zasobów naturalnych oraz odnawialnych źródeł energii, • ograniczenie zu życia wody i zapobieganie przenikaniu zanieczyszcze ń do gleb i wód. Takie działania nie tylko przyczyni ą si ę do zmniejszenia presji na środowisko, ale równie ż s ą bardzo racjonalnym podej ściem w dziedzinie ekonomiki produkcji. Zmniejszenie energochłonno ści wodochłonno ści i odpadowo ści produkcji zale ży przede wszystkim od działa ń podejmowanych przez przemysł i energetyk ę zawodow ą, a tak że przez sfer ę komunaln ą. Dlatego wskazane jest uczestnictwo zarówno władz Powiatu Oświ ęcimskiego jak i samorz ądów gminnych w doskonaleniu organizacji rynku energii, promowanie energooszczędnych urz ądze ń, rozszerzenie działa ń w zakresie inwestycji termomodernizacyjnych. Harmonogram działa ń w tym zakresie znajduje si ę w rozdziałach gospodarka wodna oraz ochrona powietrza.

85

Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Oświęcimskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2017-2020

5.3 Kształtowanie zasobów wodnych oraz ochrona przed powodzią i skutkami suszy 5.3.1 Charakterystyka zagro żenia powodziowego w powiecie Według Prawa wodnego (t.j. Dz. U. z 2012 r. poz.145 z pó źn. zm.) powód ź to czasowe pokrycie przez wod ę terenu, który w normalnych warunkach nie jest pokryty wod ą, powstałe na skutek wezbrania wody w ciekach naturalnych, zbiornikach wodnych, kanałach oraz od strony morza, powoduj ące zagro żenie dla życia i zdrowia ludzi, środowiska, dziedzictwa kulturowego oraz działalno ści gospodarczej. Główne zagro żenie powodziowe jest wywoływane du żą pr ędko ści ą płynącej wody i jej energi ą, która powoduje niszczenia ci ęż kiej zabudowy koryt (opaski, mury, progi), a tak że budowli nad korytem rzek, takich jak kładki, przepusty, mosty i in. Przyczyn ą podtopie ń i powodzi s ą na ogół: • bardzo intensywne opady burzowe (okre ślane jako oberwanie chmury), obejmuj ące najcz ęś ciej niewielkie obszary o du żych nachyleniach zboczy, powoduj ące gwałtowne i krótkotrwałe (do kilku godzin) lokalne wezbrania wód, • opady rozlewne tj. trwaj ące kilka dni opady o wysokim nat ęż eniu (od kilkudziesi ęciu do 100 mm w ci ągu doby), obejmuj ące wi ększa cz ęść zlewni. Obszar powiatu pod wzgl ędem hydrograficznym nale ży w cało ści do zlewni Wisły. Rzeki tego terenu zalicza si ę do rzek o re żimie wyrównanym, z wezbraniem wiosennym (roztopowym) i letnim (opadowym) oraz gruntowo-deszczowo-śnie żnym zasilaniem. Re żim ten jest jednak na niektórych rzekach zaburzony czynnikami antropogenicznymi, czego przykładem jest rzeka Przemsza. Spadki jednostkowe rzek s ą niewielkie, zwłaszcza w dolnych odcinkach, co powoduje w okresach bardziej wilgotnych powstawanie licznych, okresowych podmokło ści lub stałych zabagnie ń. Najwi ększe podtopienia i zabagnienia wyst ępuj ą w dolinie Wisły. Wisła na teren województwa małopolskiego wpływa w okolicy wodowskazu Pustynia. Wodowskaz Pustynia zlokalizowany jest w dorzeczu Wisły w 0,5 kilometrze rzeki Wisły zamyka zlewni ę o powierzchni 3912,0 km 2. Wodowskaz znajduje si ę w profilu mostu drogowego na trasie O świ ęcim - Chrzanów. 14 Profil Pustynia zamyka zlewni ę Wisły o powierzchni 3912,0 km. Wisła przepływaj ąc przez obszar województwa małopolskiego zachowuje jeden zasadniczy kierunek biegu z zachodu na wschód. Źródła Wisły oraz cz ęść źródliskowa jej dorzecza znajduj ą si ę poza granicami województwa. Wypływa ona z terenu województwa w rejonie wodowskazu Szczucin zlokalizowanego w kilometrze 194,1 zamykaj ącego zlewni ę o powierzchni 23.901,0 km 2. Poni żej profilu Pustynia na odcinku około 22 km do Wisły uchodz ą Soła i Skawa. Soła zwi ększa przepływ Wisły o około 59%, a Skawa o około 23%. Jest to w całym biegu Wisły najsilniejszy procentowo przyrost przepływów w stosunku do biegu rzeki. Tak du ży wpływ dwóch karpackich dopływów o powa żnym potencjale powodziowym wpływa w sposób zasadniczy na kształt fal wezbraniowych w rejonie Krakowa. W kilometrze 60 do Wisły uchodzi Skawinka. Jest to mały dopływ o du żo ni ższym potencjale powodziowym w stosunku do Soły i Skawy. Soła jest prawobrze żnym karpackim dopływem Wisły. Powierzchnia zlewni Soły wynosi 1375 km 2. Źródła Soły znajduj ą si ę na wysoko ści 766 m n.p.m. na wschodnim zboczu

14 Źródło: Praca zbiorowa, 1983. Podział hydrograficzny Polski, cz. I, Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej, Warszawa. Praca zbiorowa, 1972. Wodowskazy na rzekach Polski. Wydawnictwa Komunikacji i Łączno ści, Warszawa.

86

Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Oświęcimskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2017-2020

Sołowego Wierchu. Soła uchodzi do Wisły na wysoko ści 266 m n.p.m. Długo ść rzeki wynosi 90 km. Około 90% powierzchni zlewni Soły znajduje si ę w Beskidach (Beskid Żywiecki), st ąd te ż jej re żim jest re żimem rzeki górskiej. Bieg Soły można podzieli ć na dwa zasadnicze odcinki. Bieg górny, o wyra źnym re żimie rzeki górskiej, rozpoczyna si ę w obszarze źródliskowym, a ko ńcz ący w profilu cofkowym zbiornika retencyjnego Tresna. Długo ść biegu górnego wynosi 41,5 km. Średni spadek Soły w jej górnym biegu wynosi około 10%. Pomi ędzy górnym i dolnym biegiem Soły znajduje si ę kaskada czterech zbiorników retencyjnych: na górze Żar, Tresna, Por ąbka i Czaniec. Jedn ą z funkcji zbiorników jest funkcja ochrony przeciwpowodziowej. Bieg dolny Soły stanowi odcinek od zapory zbiornika Czaniec do jej uj ścia do Wisły. Długo ść odcinka dolnego wynosi 48,5 km a spadek biegu dolnego 2,4%. Dolny bieg Soły pozostaje pod wyra źnym wpływem gospodarki wodnej prowadzonej na zbiornikach Kaskady Soły. Soła jest rzek ą bardzo niebezpieczn ą, o du żym potencjale powodziowym ust ępuj ącym jedynie Dunajcowi. Wezbrania na Sole wyst ępuj ą głównie w miesi ącach letnich i charakteryzuj ą si ę du żą gwałtowno ści ą oraz stosunkowo krótki czasem trwania. Zbiorniki Kaskady Soły w znacznym stopniu zmniejszaj ą zagro żenie powodziowe wywołane przez wezbrania Soły wyst ępuj ące w jej górnym biegu.

Rysunek 16 Zlewnia rzeki Soły na terenie powiatu o świ ęcimskiego Źródło: http://www.krakow.rzgw.gov.pl

87

Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Oświęcimskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2017-2020

Rysunek 17 Zlewnia rzeki Skawy na terenie powiatu oświ ęcimskiego Źródło: http://www.krakow.rzgw.gov.pl

Poni żej w tabeli przedstawiono półroczne i roczne przepływy charakterystyczne dla wodowskazów na terenie powiatu o świ ęcimskiego w roku 2011.

Tabela 9 Półroczne i roczne przepływy charakterystyczne dla wodowskazów na terenie powiatu o świ ęcimskiego w roku 2011 Zima Lato Rok Okres listopad - kwiecie ń maj- pa ździernik 2011 WQ SQ NO WQ SQ NO WQ SQ NO wodowskaz Oświ ęcim na Sole 2011 161 21,70 3,56 168 20,10 2,92 168 20,90 2,92 wodowskaz Zator na Skawie 2011 119 13,90 1,74 127 12,20 1,6 1,6 13,10 127 WQ – najwi ększy przepływ roczny, SQ – przepływ średni roczny, NQ – najmniejszy przepływ roczny Źródło: Raport o stanie środowiska województwa małopolskiego w 2011 roku, WIO Ś w Krakowie 2013

Minimalne przepływy roczne w badanych profilach na Skawie były porównywalne do najni ższych przepływów minimalnych z wielolecia, natomiast przepływy minimalne na Sole, podobnie jak średnie i maksymalne, zmie ściły si ę w środku szeregu potwierdzaj ąc ostatecznie i ż rok 2011 był rokiem przeci ętnym tak że pod tym wzgl ędem. Od listopada do stycznia, poziom wody w rzekach powiatu o świ ęcimskiego układał si ę na ogół w strefie wody średniej. Punktowo w wyniku pi ętrzenia wody przez lód, jak i topnienia

88

Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Oświęcimskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2017-2020

pokrywy śnie żnej notowano przekroczenia stanów ostrzegawczych na Sole w O świ ęcimiu (2 razy). Stany alarmowe nie zostały przekroczone. W okresie od lutego do kwietnia na Wi śle i jej dopływach na terenie powiatu wyst ępowały wahania poziomu wody. Stany wody układały si ę w strefie stanów średnich (tak że przy obserwowanych wzrostach). Od maja do czerwca sytuacja hydrologiczna na terenie powiatu nie uległa wi ększej zmianie. Przez cały lipiec, w wyniku opadów deszczu lokalnie o charakterze burzowym, notowano wzrost poziomu wody na granicy strefy stanów średnich i wysokich z lokalnym przekroczeniem stanów ostrzegawczych i alarmowych. Od sierpnia do pa ździernika na rzekach powiatu oświ ęcimskiego przewa żały spadki poziomu wody. W pa ździerniku stany wody układały si ę na ogół na granicy strefy stanów średnich i niskich. Wa żnym urz ądzeniem wodnym ze wzgl ędu na zagro żenie powodzi ą jest Młynówka Czaniecka. Zasilana jest za po średnictwem uj ęcia zlokalizowanego w prawej cz ęś ci zapory czołowej zbiornika i śluzy wpustowej. Stanowi ona odcinek uj ęciowy i daj ę podstaw ę dla nazewnictwa pozostałych młynówek (Młynówka Huczka, Młynówka Hałatka, Młynówka Czaniecka Górna – Osiecka, Młynówka Dusika, Młynówka Lenika). Zlewnia własna Młynówki jest bardzo mała (2,64 km 2 dla cz ęś ci górnej – powy żej MEW – i 1,21 km 2 dla cz ęś ci dolnej). W okresie normalnej eksploatacji gospodarowanie wod ą przebiega nast ępuj ąco: • dopływ do Młynówki w wysoko ści 2,5 m 3/s ustalony w przekroju śluzy wlotowej w km 0+036. Wysoko ść przepływu kontrolowana jest przez obsług ę zbiornika Czaniec (RZGW Kraków), • w w ęź le śluzy Ki źmiorek i kanału ulgi zakłada si ę rozdział wody na: dalszy ci ąg Młynówki w ilo ści 1,2 m 3/s oraz kanał ulgi w ilo ści 1,3 m 3/s, • równowagę hydrodynamiczn ą dla tak ustalonego rozdziału przepływu o wielko ści 2,5 m3/s w w ęź le śluza Ki źmiorek – kanał ulgi uzyskuj ę spi ętrzenia wody przed śluz ą 1,3 m3/s. Na odcinku Młynówki Czanieckiej – od uj ęcia ze zbiornika Czaniec do śluzy Ki źmiorek – wyodr ębni ć mo żna dwie prawostronne zlewnie, bezpo średnio zasilaj ące koryto młynówki: • Zlewnia Górna w sołectwie Por ąbka, na górnym odcinku młynówki. Zasila młynówk ę na odcinku od km 0+036 do km 1+200, składa si ę ze zlewni cz ąstkowych: − Bukowiec o powierzchni 1,84 km 2, odwadniany rowem z Por ąbki, uchodz ący do koryta Młynówki w km 0+870, − Kozłówek 1 o powierzchni 0,67 km 2,z wylotem do Młynówki w km 0+900, − Kozłówek 2 o powierzchni 0,13 km 2, z uj ściem do Mlynówki w km 1+165. • Zlewnia dolna zasila Młynówk ę na odcinku od km 2+480 do km 3+660 a składa si ę z dwu zlewni cz ąstkowych: − pod ko ściołem o powierzchni 0,09 km 2, z odprowadzeniem do koryta Młynówki dwoma wylotami kanalizacji deszczowej w km 3+125 i km 3+128, − rów Czaniecki o powierzchni 1,12 km 2, z uj ściem w km 3+480.

89

Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Oświęcimskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2017-2020

Zlewnia Bukowiec w okresie intensywnych opadów, jak równie ż podczas roztopów śniegu, prowadzi znaczne ilo ści wody, co powoduj ę i ż nie mie ści si ę pod mostem w km 0+900, powoduj ąc zalanie terenów na obu brzegach. Pomi ędzy wylotem rowu z Por ąbki a przekrojem mostowym w km 0+893 znajduje si ę nieczynny betonowy blok wlotowy do zaro śni ętego i zamulonego kanału ulgi. Zlewnia Pod Ko ściołem to obszar zbocza ko ścielnego i domków jednorodzinnych: ł ąki i ogródki. Zlewni ę ci ążą cą do rowu Czanieckiego tworzy trzy jary z obszarem pokrytym przez pola uprawne i ł ąki oraz zabudow ę jednorodzinn ą. Utrzymanie wód cieków „młynówek” w zakresie i stosownie do wła ściwo ści jednostek pełni ących prawa wła ścicielski do wód jest obowi ązkiem wła ściwego miejscowo marszałka województwa. W infrastrukturze hydrotechnicznej „młynówek” zakres obowi ązków zwi ązanych z utrzymaniem tych urz ądze ń, spoczywa odpowiednio na: • marszałku województwa – w odniesieniu do urz ądze ń melioracji wodnych podstawowych, • zainteresowanym wła ścicielu gruntów – w odniesieniu do urz ądze ń melioracji wodnych szczegółowych, • spółce wodnej – w odniesieniu do urz ądze ń melioracji wodnych szczegółowych, je śli urz ądzenia te s ą obj ęte działalno ści ą spółki wodnej. Zgodnie z „Opracowaniem dokumentacji okre ślaj ącej stosunki wodne oraz gospodark ę wodn ą na ciekach oraz urz ądzeniach wodnych i melioracyjnych na obiektach Młynówka Czaniecka, Macocha, Młynówka Dolna i Górna”, stan prawny obiektów Młynówki Czanieckiej do śluzy Ki źmiorek (km 04+014) został ustalony na podstawie map ewidencyjnych i wypisów z rejestru gruntów: • odcinek koryta Młynówki długo ści 1,0 km (od uj ęcia K ęckiej Spółki Wodnej na zaporze zbiornika Czaniec) jest własno ści ą Zakładu Produkcji Tektury w Cza ńcu Przedsi ębiorstwo Pa ństwowe (działka nr 294), • od km 1+000 do km 4+014 ( śluza Ki żmiorek) wła ścicielem koryta jest Skarb Pa ństwa – Starosta w Bielsku –Białej (działka nr 4488/1, 4489/4, 4489/10, 4489/12), za wyj ątkiem odcinka o długo ści 26,0 m usytuowanym przed Zakładem Produkcji Tektury w Cza ńcu, którego wła ścicielami s ą mieszka ńcy K ęt (działka nr 4489/11), • wła ścicielem kanału ulgi od śluzy Ki źmiorek do uj ścia rzeki Soły jest równie ż Skarb Pa ństwa reprezentowany przez Starost ę Bielskiego (działki 4318/1, 4318/2), • Potok Macocha na odcinku od uj ścia potoku Bulówka do uj ścia rzeki Soły, jest to ciek naturalny. Prawa wła ścicielskie Skarbu Pa ństwa w stosunku do tego potoku wykonuje Marszałek Województwa Małopolskiego, • Młynówka Czaniecka Górna i Dolna, s ą ciekami sztucznymi, słu żą cymi do prowadzenia gospodarki wodnej w stawach rybnych na terenie gmin Osiek i Oświ ęcim. Wody istotne dla regulacji stosunków wodnych na potrzeby rolnictwa, słu żą cych polepszeniu zdolno ści produkcyjnej gleby i ułatwieniu jej uprawy, oraz pozostałe wody niewymienione w art. 11 ust. 1 pkt 1–3 ustawy Prawo wodne – tzw. „cieki pozostałe ”, obwałowania rzeki Soły, Wisły i Skawy administrowane s ą przez Małopolski Zarz ąd Melioracji i Urz ądze ń Wodnych w Krakowie. MZMiUW realizuje, w imieniu Marszałka Województwa Małopolskiego,

90

Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Oświęcimskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2017-2020

zadania wynikaj ące z wykonywania przez marszałka województwa praw wła ścicielskich w stosunku do wód publicznych stanowi ących własno ść Skarbu Pa ństwa, istotnych dla regulacji stosunków wodnych na potrzeby rolnictwa oraz w stosunku do pozostałych wód nie podlegaj ących zarz ądzaniu przez Prezesa Krajowego Zarz ądu Gospodarki Wodnej lub Dyrektorów Parków Narodowych. Zadania te - realizowane jako zadania z zakresu administracji rz ądowej wykonywane przez samorz ąd województwa – dotycz ą m.in.: • programowania i planowania zada ń w zakresie gospodarowania wod ą, melioracji wodnych, ochrony przeciwpowodziowej oraz małej retencji, • prowadzenia ewidencji wód istotnych dla regulacji stosunków wodnych na potrzeby rolnictwa, urz ądze ń melioracji wodnych oraz zmeliorowanych gruntów, • prowadzenia ewidencji pozostałych wód, dla których prawa wła ścicielskie sprawuje Marszałek Województwa Małopolskiego i urz ądze ń wodnych, • nadzorowania wykonywania urz ądze ń melioracji wodnych podstawowych, urz ądze ń melioracji wodnych szczegółowych oraz urz ądze ń wodnych, • utrzymywania i eksploatacji cieków naturalnych, urządze ń melioracji wodnych podstawowych oraz urz ądze ń wodnych, • przygotowania i realizacji inwestycji w zakresie cieków naturalnych, urz ądze ń melioracji wodnych podstawowych oraz urz ądze ń wodnych, • przygotowania i realizacji inwestycji w zakresie melioracji wodnych szczegółowych wykonywanych na koszt Skarbu Pa ństwa za cz ęś ciow ą odpłatno ści ą wraz z przygotowaniem decyzji ustalaj ących wysoko ści opłaty melioracyjnej oraz opłaty inwestycyjnej, • przygotowania i realizacji inwestycji współfinansowanych ze środków Unii Europejskiej dotycz ących zabezpieczenia przeciwpowodziowego oraz gospodarki wodnej w rolnictwie. Na terenie powiatu o świ ęcimskiego działa 7 spółek zrzeszonych w Zwi ązku Spółek Wodnych w O świ ęcimiu, ul. Strzelecka 3, 32-600 O świ ęcim oraz 4 niezrzeszone tj.: • Zrzeszone w ZSW w O świ ęcimiu: o Miejska Spółka Wodna w O świ ęcimiu. Obszar działania: Miasto O świ ęcim. o Gminna Spółka Wodna O świ ęcim. Obszar działania: Babice, Brzezinka, Grojec, Harm ęż e, Pławy, Por ęba Wielka, Rajsko, Stawy Monowskie, Włosienica, Zaborze. o Miejsko-Gminna Spółka Wodna w K ętach. Obszar działania: Bielany, Bulowice, K ęty, Ł ęki, Malec, Nowa Wie ś, Witkowice. o Miejsko-Gminna Spółka Wodna w Zatorze. Obszar działania: Graboszyce, Grodzisko, Laskowa, Łowiczki, Palczowice, Podolsze, Rudze, Smolice, Zator. o Gminna Spółka Wodna w Przeciszowie. Obszar działania: Piotrowice, Przeciszów. o Gminna Spółka Wodna w Osieku. Obszar działania: Osiek. o Gminna Spółka Wodna w Polance Wielkiej. Obszar działania: Polanka Wielka. • Spółki niezrzeszone: o Spółka Wodna w Gł ębowicach. Obszar działania: Gł ębowice,

91

Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Oświęcimskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2017-2020

o Spółka Wodna „Janowiec” Jawiszowice Obszar działania: Jawiszowice. o Spółka Wodna „KARP” Grojec-Zaborze Działalno ść spółki obejmuje urz ądzenia wodne maj ące swój pocz ątek na odcinku Młynówka Dolna od jazu Rudzi ńskiego do Stawu Borowski oraz Młynówka Górna od Pa ństwa Bubaków (na rurze) do przepustu w drodze Borowiec – Grojec, szczegółowo okre ślone w poni żej, znajduj ące si ę na terenie sołectw Grojec i Zaborze w Gminie O świ ęcim. → Młynówka Czaniecka Górna, zwana Osieck ą km 4+500 do km 11+300, → Młynówka Czaniecka Dolna, zwana Grojeck ą km 1+000 do km 10+050. o Oświ ęcimska Spółka Wodna w Brzeszczach. Obszarem działania Spółki s ą: „Młynówka O świ ęcimska”, „Potok Królewski”, Potok Harm ęż ówka. Opracowane przez RZGW w Krakowie mapy terenów zalewowych pozwol ą na wprowadzenie rygorów lokalizacyjnych oraz stworzy podstawy do opracowania programu ochrony przed powodzi ą terenów nara żonych na podtapianie.

Rysunek 18 Obszar zagro żenia powodziowego w zlewniach rzek na terenie powiatu oświ ęcimskiego Źródło: Wst ępna ocena ryzyka powodziowego (WORP), KZGW

Wst ępna ocena ryzyka powodziowego została wykonana przez Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej PIB - Centra Modelowania Powodziowego w Gdyni, w Krakowie, w Poznaniu, we Wrocławiu, w konsultacji z Krajowym Zarz ądem Gospodarki Wodnej. Dla obszarów powiatu o świ ęcimskiego nara żonych na niebezpiecze ństwo powodzi, wskazanych

92

Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Oświęcimskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2017-2020

we wst ępnej ocenie ryzyka powodziowego zostan ą wykonane do dnia 22 grudnia 2013 r. dokładne mapy zagro żenia powodziowego i mapy ryzyka powodziowego. W ramach tego samego zadania zostały zidentyfikowane znacz ące powodzie historyczne w obszarze powiatu, jak równie ż powodzie, które mog ą wyst ąpi ć w przyszło ści (tzw. powodzie prawdopodobne), które stanowiły podstaw ę do wyznaczenia obszarów nara żonych na niebezpiecze ństwo powodzi. Poni ższy rysunek przedstawia znacz ące powodzie wyst ępuj ące na terenie powiatu o świ ęcimskiego.

Rysunek 19 Mapa historycznych powodzi w zlewniach rzek na terenie powiatu oświ ęcimskiego Źródło: Wst ępna ocena ryzyka powodziowego (WORP), KZGW

W wyniku wezbra ń ulegaj ą uszkodzeniu lub zniszczeniu elementy umocnie ń na górnych i dolnych stanowiskach zapór i stopni wodnych, stanowi ące o bezpiecze ństwie tych obiektów. W ostatnich kilkudziesi ęciu latach na obszarze działania RZGW w Krakowie praktycznie w ka żdym roku wyst ąpiły wezbrania powodziowe, a najwi ększe z nich miały miejsce w roku 1997, 2001 i 2010. Obj ęły one swoim zasi ęgiem prawie cały obszar prawobrze żnych dopływów górnej Wisły. Usuwanie skutków powodzi z 1997 roku finansowane było głównie w ramach Narodowego Programu Odbudowy i Modernizacji. Natomiast po powodzi w 2001 roku podpisana została umowa finansowa „Polska - Projekt Usuwania Skutków Powodzi II.” pomi ędzy Rzeczpospolit ą Polsk ą, a Europejskim Bankiem Inwestycyjnym na finansowanie zada ń w zakresie naprawy, odbudowy i ulepszenia infrastruktury hydrotechnicznej tj. naprawy i odbudowy koryt rzecznych i zabudowy regulacyjnej. W ramach tych środków, w regionie wodnym Górnej Wisły zostały opracowane równie ż studia okre ślaj ące granice obszarów bezpo średniego zagro żenia powodzi ą dla terenów nieobwałowanych w nast ępuj ących

93

Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Oświęcimskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2017-2020

zlewniach: Wisłoka, Soły, Skawy, górnego Dunajca do uj ścia Popradu, dolnego Dunajca od uj ścia Popradu i Wisłoki. Strefa zalewowa Q1% została wyznaczona w oparciu o studia okre ślaj ące granice obszarów bezpo średniego zagro żenia powodzi ą oraz zrealizowany Projekt Banku Światowego „Usuwanie skutków powodzi”- Zadanie B.1.1.2 „O środki Koordynacyjno-Informacyjne Ochrony Przeciwpowodziowej w Krakowie, Wrocławiu i Gliwicach”.

5.3.2 Stan urz ądze ń melioracji wodnych na terenie powiatu o świ ęcimskiego Bardzo wiele szkód powstałych w wyniku powodzi i podtopie ń na terenie województwa małopolskiego spowodowanych jest źle działaj ącą sieci ą odwadniaj ącą. Wiele rowów i urz ądze ń melioracyjnych jest zaniedbanych, pozbawionych okresowej konserwacji i w efekcie zaro śni ętych lub zanieczyszczonych odpadami. Nagminne jest zasypywanie fragmentów rowów przy budowie przejazdów do pojedynczych posesji lub budowanie przepustów rurowych o zbyt małej średnicy. Wielu mieszka ńców nie rozumie zagro żenia, jakie stwarzaj ą sobie, blokuj ąc przepływ w rowach i kanałach odwadniaj ących. Stan zaniedba ń obiektów i urz ądze ń melioracji wodnej szczegółowej na terenie województwa małopolskiego potwierdzaj ą równie ż dane statystyczne z Małopolskiego Zarz ądu Melioracji i Urz ądze ń Wodnych, które wyra źnie wskazuj ą na tendencj ę zwi ększania si ę w województwie w latach 2009 - 2011 powierzchni u żytków rolnych, z urz ądzeniami melioracji wodnej wymagaj ącymi odbudowy lub modernizacji, co negatywnie koresponduje z faktem zmniejszania si ę obszaru obj ętego melioracj ą szczegółow ą i ilo ści ą środków przeznaczanych na jej utrzymanie. Maj ąc na uwadze powy ższe fakty, z inicjatywy Wojewody Małopolskiego w dniach 10 – 25 kwietnia 2012 r. dokonano sprawdzenia stanu faktycznego fragmentów melioracji wodnej szczegółowej w wybranych gminach województwa małopolskiego, w których wyst ąpiły relatywnie najwy ższe szkody w wyniku powodzi i podtopie ń w latach 2009 – 2010. Przegl ąd został zorganizowany przez Wydział Bezpiecze ństwa i Zarz ądzania Kryzysowego Małopolskiego Urz ędu Wojewódzkiego, przy pomocy Małopolskiego Zarz ądu Melioracji i Urz ądze ń Wodnych, z udziałem przedstawicieli starostw, urz ędów gminnych oraz podmiotów odpowiedzialnych za utrzymanie melioracji wodnej szczegółowej (spółek wodnych). Przegl ądem obj ęto niektóre obiekty infrastruktury wodnej w 2 gminach na terenie powiatu oświ ęcimskiego: gmin ę Brzeszcze, gmin ę Przeciszów. Wyniki przegl ądu przedstawiono w tabeli poni żej.

Tabela 10 Opis stanu technicznego obiektów infrastruktury wodnej na terenie powiatu oświ ęcimskiego Lp. Gmina Miejscowo ść Stan techniczny • Potok "Janowiec" uszkodzone przepusty, du ży stopie ń zamulenia, koryto zaro śni ęte krzewami, • Brzeszcze Potok „Dankówka" obni żenie prawego brzegu, 1 (obszar Jawiszowice • Potok„ Cyranek" zaro śni ęte drzewami i krzewami, zmeliorowany • Potok "Du że Doły", "Bez Nazwy", "Małe Doły", "Potok 675 ha) Nawsie" - zaro śni ęte drzewami i krzewami uszkodzone przepusty, zamulone koryto, 2 Brzeszcze • Rzeka "Wisła" obni żona jezdnia w stosunku do korony wału,

94

Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Oświęcimskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2017-2020

obni żenie brzegu, brak wału, • Rów Ł ęż nik - zniszczenie brzegów, zamulenie koryta i przepustu, • Rów Szała śny uszkodzone przepusty, zaro śla i zamulenia; • Urz ądzenie wodne "Ró żany" oberwane skarpy, • Rzeka "Soła" uszkodzenie brzegu, • Rów opaskowy Młynówka- oberwane skarpy, uszkodzone przepusty, zamulony, • Rowy Ewka, Podlesie, Piasny Dół, Graniczny, Pastwiska, Wy żrał, Borek1-4, Szyja, Rów A, Pod Ogrodem, Rów Góra - obsuni ęte i wyrwane skarpy, zamulenie dna na całym odcinku rowów, 3 Przeciszów • Rów Nowi ńczyk 1-5, Janowczk 1-12, Rów Mokry Rów Pogórze, Przeciszów Kolaudacja 1-2, Rów B-1, B-2, B-3, G, H, H-2, H3, B-1/1, B, F, D, (obszar D-1, E, E-1, G-1, J, J-1 - obsuni ęte i wyrwane skarpy, zamulenie zmeliorowany dna na całym odcinku rowów, 2 478 ha) • Rów Studniów, Na Granicy, Nowy 1-2, Rów Czerwonka 1-5 - obsuni ęte i wyrwane skarpy, zamulenie dna na całym odcinku rowów, 4 Piotrowice • Rów R-B, Piekło, Nawsie 1-2, Olszynka, Dolizny, Rów Olszyna, Rów Mokry, Stawki - obsuni ęte i wyrwane skarpy, zamulenie dna na całym odcinku rowów. Źródło: Raport stanu utrzymania infrastruktury melioracji wodnej szczegółowej na terenie wybranych gmin województwa małopolskiego, Małopolski Zarz ąd Melioracji i Urz ądze ń Wodnych, 2012

5.3.3 Obiekty małej retencji na terenie powiatu o świ ęcimskiego Retencjonowanie wody i ochrona przed powodzi ą to podstawowe zadania zbiorników małej retencji. Program małej retencji województwa małopolskiego obejmuje obszar całego województwa małopolskiego o powierzchni całkowitej 15 189,7 km2 (ł ącznie 182 gminy) na terenie bezpo średniej zlewni Wisły jej głównych dopływów.

95

Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Oświęcimskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2017-2020

Rysunek 20 Urz ądzenia małej retencji wodnej na terenie powiatu o świ ęcimskiego Źródło: UCHWAŁA Nr XXV/344/04 SEJMIKU WOJEWÓDZTWA MAŁOPOLSKIEGO z dnia 25 pa ździernika 2004 r. w sprawie przyj ęcia Programu Małej Retencji Województwa Małopolskiego

Na terenie powiatu o świ ęcimskiego zlokalizowano 4 obiekty małej retencji. Są to poldery o numerach 3, 4, 5, 142 o ł ącznej pojemno ści 12 289 tys. m 3. Dokładnie poldery rozmieszczone s ą na terenie gmin Zator: polder w Podolszu – Łowiczanka 149 tys. m 3, polder Jankowice 6 800 tys. m 3, polder Rozkochów 3 790 tys. m 3, polder Jankowice II 1 550 tys. m 3. Administratorem obiektów jest Regionalny Zarz ąd Gospodarki Wodnej w Krakowie.

5.3.4 Identyfikacja potrzeb Do Starosty Oświ ęcimskiego nale żą kompetencje dotycz ące okre ślania obowi ązków zwi ązanych z utrzymaniem obiektów melioracji wodnych szczegółowych oraz nadzór nad działalno ści ą spółek wodnych (art. 178 Prawa wodnego), które mi ędzy innymi obejmuj ą obowi ązek wydawania decyzji okre ślaj ących szczegółowy zakres i termin wykonania prac dotycz ących utrzymania obiektów (art. 77 ust. 2 Prawa wodnego), w przypadku gdy obowi ązek ten nie jest realizowany przez wła ścicieli gruntów. Stan urz ądze ń i obiektów melioracji wodnej szczegółowej na terenie powiatu oświ ęcimskiego wskazuje na fakt, i ż władze samorz ądowe gmin i działaj ące na terenie gmin spółki wodne nie podejmuj ą skutecznych działa ń w celu prawidłowego ich utrzymania, a tak że nie anga żuj ą si ę dostatecznie w pozyskiwanie na ten cel środków finansowych. Stwierdzone w wyniku przegl ądu przypadki nienale żytego utrzymywania obiektów melioracji wodnych szczegółowych wymagaj ą od władz samorz ądowych, a w szczególno ści od starostów: • systematycznego dokonywania oceny stanu utrzymania obiektów melioracji wodnych szczegółowych, w tym obj ęcia inwentaryzacj ą istniej ącej sieci rowów i kanałów odwadniaj ących na terenie gmin, co pozwoli na wła ściwe wykonywanie przez nich obowi ązków w tym zakresie,

96

Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Oświęcimskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2017-2020

• podejmowania działa ń na rzecz poprawy stanu utrzymania obiektów melioracji wodnych szczegółowych, w tym wykorzystywania kompetencji nadanych przepisami Prawa wodnego, • wykonywania skutecznego nadzoru nad działalno ści ą spółek wodnych, • podj ęcia działa ń maj ących na celu upowszechnianie w śród wła ścicieli gruntów ci ążą cych na nich zada ń w zakresie wła ściwego utrzymania tych obiektów oraz zagro żeń wynikaj ących z zaniedba ń w ich konserwacji. Inwestycje w zakresie przeciwdziałania skutkom powodzi wykraczaj ą znacznie poza mo żliwo ści Gmin, mo żliwe jest jednak zwi ększenia bezpiecze ństwa powodziowego mieszka ńców poprzez działania niezwi ązane bezpo średnio z inwestowaniem w urz ądzenia przeciwpowodziowe. W zasadzie wszystkie przedsi ęwzi ęcia mo żna podzieli ć na czynne i bierne. Bardzo cz ęsto ich rodzaj wymuszony jest własno ści ą. Do działa ń biernych nale żą : • monitoring powodziowy dla całego powiatu oparty na koncepcji pozyskiwania skutecznej informacji o opadzie i odpływie w warunkach powodziowych, współpracuj ący z istniej ącą i planowan ą sieci ą IMGW, • system ostrze żeń gwarantuj ący mieszka ńcom i u żytkownikom terenów zalewowych mo żliwie szybkie powiadomienie o nadchodz ącym zagro żeniu, • wyposa żenie dru żyn ratowniczych w specjalistyczny sprz ęt niezb ędny do efektywnego prowadzenia akcji przeciwpowodziowej, w tym wyposa żenie magazynów ochrony przeciwpowodziowej, • opracowanie bazy informacyjnej dla utrzymywania i projektowania systemu ochrony przed powodzi ą na obszarze powiatu, • opracowanie materiałów informacyjnych z podstawowymi danymi umo żliwiaj ącymi identyfikacj ę przez ka żdego mieszka ńca zagro żonego obszaru zagro żenia powodziowego w jego otoczeniu. Do działa ń aktywnych nale żą : • bie żą ce remonty budowli regulacji rzek i potoków, • bie żą ce remonty, stała konserwacja i renowacja przepustów, rowów i innych urz ądze ń odprowadzaj ących wod ę lub zabezpieczaj ących odpływ, • wycinka drzew i krzewów w korytach cieków, co przeciwdziała podnoszeniu si ę poziomu zwierciadła wód odpływowych oraz niszczeniu mostów i brzegowych ubezpiecze ń dróg, • systematyczne oczyszczanie z rumowiska koryt powy żej zapór przeciwrumowiskowych i stopni wodnych, stabilizuj ących dno cieków. Za działania zwi ązane z ochron ą przeciwpowodziow ą odpowiada, zgodnie z ustaw ą Prawo wodne, dyrektor regionalnego zarz ądu gospodarki wodnej (RZGW). Z jego inicjatywy jest opracowanie projektu planu ochrony przeciwpowodziowej w regionie wodnym. RZWG s ą równie ż odpowiedzialne za prowadzenie działa ń informacyjnych i koordynacj ę w razie powodzi lub suszy na podległym terenie. Ochron ę przed powodzi ą prowadzi si ę zgodnie z planami ochrony przeciwpowodziowej na obszarze kraju, planami ochrony przeciwpowodziowej regionu wodnego, a w szczególno ści przez: • zachowanie i tworzenie wszelkich systemów retencji wód, budow ę i rozbudow ę zbiorników retencyjnych, suchych zbiorników przeciwpowodziowych oraz polderów przeciwpowodziowych;

97

Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Oświęcimskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2017-2020

• racjonalne retencjonowanie wód oraz u żytkowanie budowli przeciwpowodziowych, a tak że sterowanie przepływami wód; • funkcjonowanie systemu ostrzegania przed niebezpiecznymi zjawiskami zachodz ącymi w atmosferze oraz hydrosferze; • kształtowanie zagospodarowania przestrzennego dolin rzecznych lub terenów zalewowych, budowanie oraz utrzymywanie wałów przeciwpowodziowych, a tak że kanałów ulgi.

98

Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Oświęcimskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2017-2020

5.3.5 Cele i zadania środowiskowe do roku 2016 i 2020 Cele długoterminowe Cele krótkoterminowe Cel Cel Zadanie Zadanie Jednostka odpowiedzialna do roku 2020 do roku 2016 Rozbudowa systemu monitoringu środowiska dla Powiat O świ ęcimski, RZGW OPS.1.1.1 potrzeb ochrony przeciwpowodziowej na obszarze Kraków powiatu Wdra żanie systemu powiadamiania OPS.1.1.2 Gminy Powiatu O świ ęcimskiego o zagro żeniach Utrzymanie i eksploatacja wód i urz ądze ń Gminy Powiatu O świ ęcimskiego, wodnych b ędących w administracji OPS.1.1.3 Marszałek Województwa Małopolskiego Zarz ądu Melioracji i Urz ądze ń Małopolskiego Wodnych w Krakowie Ochrona przed powodzi ą w zlewni Soły, w tym Gminy Powiatu O świ ęcimskiego, OPS.1.1.4 Zwi ększenie modernizacja Kaskady Soły RZGW Kraków retencyjno ści zlewni Minimalizacja Utrzymanie magazynów przeciwpowodziowych Marszałek Województwa oraz poprawa stanu OPS.1.1.5 zagro żeń OPS.1.1 będących w administracji MZMiUW w Krakowie Małopolskiego OPS.1 technicznego urz ądze ń spowodowanych zabezpieczenia kl ęskami powodzi Zabezpieczenie przed zagro żeniem powodziowym przeciwpowodziowego doliny Wisły na odcinku od uj ścia Przemszy do OPS.1.1.6 RZGW Kraków uj ścia Skawy, tym modernizacja stopni wodnych Dwory i Smolice 15 Zabezpieczenie przed powodzi ą poprzez Marszałek Województwa OPS.1.1.7 likwidacj ę istniej ących zagro żeń Małopolskiego, Gmina K ęty Starosta O świ ęcimski, Burmistrz Kęt działaj ący w porozumieniu ze starost ą, Spółka Wodna OPS.1.1.8 Utrzymanie i konserwacja kanałów Młynówki KARP – administruj ąca ten ciek na odcinku gminy wiejskiej Oświ ęcim OPS.1.2 Wła ściwe OPS.1.2.1 Opracowanie kompleksowego planu ochrony RZGW Kraków

15 Program ochrony przed powodzi ą w dorzeczu górnej Wisły

99

Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Oświęcimskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2017-2020

zagospodarowanie przeciwpowodziowej oraz przeciwdziałania terenów zagro żonych skutkom suszy dla regionu wodnego Górnej Wisły powodzi ą oraz susz ą Kształtowanie bezpiecznego zagospodarowania hydrologiczn ą terenów zagro żonych powodzi ą (wyznaczenie i OPS.1.2.2 wprowadzenie do planów zagospodarowania Gminy Powiatu O świ ęcimskiego przestrzennego granic obszarów bezpo średniego oraz potencjalnego zagro żenia powodzi ą). Program Inwestycyjny Samorz ądów Województwa Małopolskiego w zakresie ochrony Gminy Powiatu O świ ęcimskiego, przeciwpowodziowej w tym: Opracowanie i OPS.1.2.3 Marszałek Województwa aktualizacja dokumentacji technicznych, wykup Małopolskiego terenów pod inwestycje, wykonanie ekspertyz, operatów szacunkowych, geodezyjnych

100

Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Oświęcimskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2017-2020

5.3.6 Harmonogram zada ń w zakresie ochrony przed powodzi ą i susz ą Planowane Termin Termin Planowane Jednostka koszty L.P. Nazwa zadania rozpocz ęcia zako ńczenia efekty Partnerzy odpowiedzialna ogółem planowany planowany ekologiczne [PLN] tys.* ZADANIA WŁASNE POWIATU Rozbudowa systemu monitoringu środowiska Rozbudowa Gminy Powiatu OPS.1.1.1 dla potrzeb ochrony przeciwpowodziowej na 2013 2020 Powiat O świ ęcimski systemu 20 Oświ ęcimskiego, obszarze powiatu ostrzegania RZGW Kraków Starosta O świ ęcimski, Burmistrz K ęt działaj ący KZGW, w porozumieniu ze Ochrona Marszałek OPS.1.1.8 Utrzymanie i konserwacja kanałów Młynówki 2013 2020 starost ą, Spółka Wodna przeciwpowo b.d. Województwa KARP – administruj ąca dziowa Małopolskiego ten ciek na odcinku gminy wiejskiej Oświ ęcim ZADANIA KOORDYNOWANE Marszałek Zabezpieczenie przed powodzi ą poprzez Powiat OPS.1.2.2 2013 2016 Województwa 1000 likwidacj ę istniej ących zagro żeń Oświ ęcimski Małopolskiego

Utrzymanie i eksploatacja wód i urz ądze ń Powiat Marszałek wodnych b ędących w administracji Oświ ęcimski, OPS.1.1.3 2013 2016 Województwa 5 551 Małopolskiego Zarz ądu Melioracji i Urz ądze ń Ochrona Gminy Powiatu Małopolskiego Wodnych w Krakowie mieszka ńców Oświ ęcimskiego i ich mienia Powiat Utrzymanie magazynów Marszałek Oświ ęcimski, OPS.1.1.5 przeciwpowodziowych b ędących w 2013 2016 Województwa 345 Gminy Powiatu administracji MZMiUW w Krakowie Małopolskiego Oświ ęcimskiego

OPS.1.2.3 Program Inwestycyjny Samorz ądów 2013 2016 Marszałek 2 634 Powiat

101

Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Oświęcimskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2017-2020

Województwa Małopolskiego w zakresie Województwa Oświ ęcimski, ochrony przeciwpowodziowej w tym: Małopolskiego Gminy Powiatu Opracowanie i aktualizacja dokumentacji Oświ ęcimskiego

technicznych, wykup terenów pod inwestycje, wykonanie ekspertyz, operatów szacunkowych, geodezyjnych Ochrona przed powodzi ą w zlewni Soły, w OPS.1.1.4 2013 2016 RZGW Kraków b.d. - tym modernizacja Kaskady Soły Zabezpieczenie przed zagro żeniem Ochrona powodziowym doliny Wisły na odcinku od mieszka ńców OPS.1.1.6 uj ścia Przemszy do uj ścia Skawy, tym 2013 2016 RZGW Kraków i ich mienia b.d. - modernizacja stopni wodnych Dwory i Smolice 16 Opracowanie kompleksowego planu ochrony przeciwpowodziowej oraz przeciwdziałania OPS.1.2.1 2013 2016 RZGW Kraków b.d. - skutkom suszy dla regionu wodnego Górnej Wisły ZALECENIA DLA GMIN POWIATU O ŚWI ĘCIMSKIEGO Kształtowanie bezpiecznego zagospodarowania terenów zagro żonych koszty powodzi ą (wyznaczenie i wprowadzenie do Gminy Powiatu OPS.1.2.2 2013 2020 administracy - planów zagospodarowania przestrzennego Oświ ęcimskiego jne granic obszarów bezpo średniego oraz potencjalnego zagro żenia powodzi ą). Ochrona mieszka ńców Wdra żanie systemu powiadamiania o Gminy Powiatu OPS.1.1.2 2013 2020 i mienia 30 - zagro żeniach Oświ ęcimskiego Modernizacja Młynówki Czanieckiej na OPS.1.1.7 odcinku km 2+282- 2+498 oraz km 2+039- 2013 2016 Gmina K ęty 1100 2+282 w celu usuni ęcia szkód powodziowych i przywrócenia jej przepustowo ści, miejsc.

16 Program ochrony przed powodzi ą w dorzeczu górnej Wisły

102

Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Oświęcimskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2017-2020

Kęty, Gmina K ęty, powiat o świ ęcimski Ochrona przed OPS.1.1.7 Modernizacja rowów odwadniaj ących 2013 2016 Gmina Kęty 100 podmakaniem terenów ZADANIA WŁASNE POWIATU 20 ZADANIA KOORDYNOWANE 9 530 ZALECENIA DLA GMIN POWIATU O ŚWI ĘCIMSKIEGO 1 230 * koszty zamieszczone w tabeli pochodz ą danych udost ępnionych przez instytucje realizuj ące zadania, wieloletnich prognoz finansowych gmin nale żą cych do Powiatu Oświ ęcimskiego, a tak że szacunków własnych autorów aktualizacji PO Ś dla Powiatu O świ ęcimskiego na lata 2013 – 2016 z uwzgl ędnieniem perspektywy na lata 2017 - 2020

103

Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Oświęcimskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2017-2020

6. DALSZA POPRAWA JAKOŚCI ŚRODOWISKA I BEZPIECZEŃSTWA EKOLOGICZNEGO NA OBSZARZE POWIATU OŚWIĘCIMSKIEGO

6.1 Gospodarka wodno – ściekowa 6.1.1 Charakterystyka i ocena stanu aktualnego 6.1.1.1 Hydrografia Wody powierzchniowe Cały obszar powiatu o świ ęcimskiego znajduje si ę w dorzeczu górnej Wisły i odwadniany jest przez Soł ę i Skaw ę (prawe dopływy Wisły) oraz Przemsz ę (lewy dopływ Wisły). Powierzchniowa sie ć hydrograficzna jest dobrze rozwini ęta. Wyst ępuje tu g ęsta sie ć cieków stałych i okresowych, niektóre o charakterze rowów melioracyjnych odwadniaj ących podmokłe obszary w dolinie Wisły. Działy wodne II i III rz ędu, rozdzielaj ące poszczególne zlewnie powierzchniowe, w przewa żaj ącej cz ęś ci przebiegaj ą kulminacjami terenu i maj ą charakter działów pewnych; tylko w dolinie Wisły z uwagi na g ęst ą sie ć rowów melioracyjnych, przebieg ich jest trudny do jednoznacznego wyznaczenia. Działy wodne II rz ędu oddzielaj ą zlewnie dopływów Wisły; działy III rz ędu ograniczaj ą zlewnie mniejszych potoków, uchodz ących do Soły lub Skawy. Pozostało ści ą intensywnej gospodarki w dolinach rzek, w szczególno ści Wisły i Soły, prowadzonej od średniowiecza, s ą liczne stawy rybne i zbiorniki wodne po eksploatacji kruszywa oraz osadniki dla wód odprowadzanych z kopal ń i zakładów przemysłowych. W obrazie powierzchniowej sieci hydrograficznej odgrywaj ą one bardzo wa żną rol ę i funkcj ę. S ą to głównie du że zespoły stawów rybnych, posiadaj ące cz ęsto wielowiekow ą tradycj ę hodowli ryb. Najwi ększe z nich to stawy: Adolfi ńskie, Grojeckie i Maleckie w dolinie Soły oraz stawy Granicznik, Lekacz, Oszust i Bagiennik w dolinie Wisły. Dwa najwi ększe zespoły stawów hodowlanych s ą zlokalizowane u uj ścia Skawy w rejonie miejscowo ści Zator i były jednym z najwi ększych w kraju miejscem koncentracji produkcji ryb stawowych (karpia i innych gatunków ryb słodkowodnych) oraz materiału zarybieniowego (karpia, szczupaka, sandacza, suma, lina, karasia i innych). Dzi ś wi ększo ść z nich znajduje si ę pod ochron ą jako zabytek kultury materialnej.

Jako ść wód powierzchniowych W roku 2011 Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Krakowie prowadził badania wód powierzchniowych zgodnie z zatwierdzonym wieloletnim „Programem Pa ństwowego Monitoringu Środowiska Województwa Małopolskiego na lata 2010-2012” i Aneksu nr 1 do Programu według zapisów obowi ązuj ącego wówczas rozporz ądzenia Ministra Środowiska z dnia 13 maja 2009 r. w sprawie form i sposobu prowadzenia monitoringu jednolitych cz ęś ci wód powierzchniowych i podziemnych (Dz. U. 2009, Nr 81, poz. 685). Rok 2011 był drugim rokiem realizacji 6-letniego cyklu monitoringowego w rozumieniu RDW, a jednocze śnie pierwszym rokiem monitoringu diagnostycznego. W 2011 roku na terenie powiatu oświ ęcimskiego WIO Ś w Krakowie w 2 punktach pomiarowo-kontrolnych (p.p.k.) realizował program monitoringu diagnostycznego, w 3 p.p.k. program monitoringu operacyjnego (w tym badania wód w obszarach chronionych, tj. wody przeznaczonej do zaopatrzenia ludno ści, do bytowania ryb, do celów rekreacyjnych, w tym k ąpieliskowych, obszary ochrony siedlisk lub gatunków, dla których stan wód jest wa żnym czynnikiem w ich ochronie), natomiast nie badano próbek w ramach programu monitoringu badawczego.

104

Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Oświęcimskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2017-2020

Poni żej w tabeli przedstawiono wyniki monitoringu diagnostycznego i operacyjnego w punktach pomiarowo – kontrolnych na terenie powiatu.

Tabela 11 Wyniki monitoringu jako ści wód powierzchniowych na terenie powiatu oświ ęcimskiego

Lp. (T/N) Kod ppk Nazwa ppk STAN STAN JCW Typ abiotyczny (grupa 3.1 - 3.5) Klasa elementów EKOLOGICZNY Kod ocenianej JCW Nazwa ocenianej JCW hydromorfologicznych STAN STAN CHEMICZNY STAN STAN / POTENCJAŁ - specyficzne zanieczyszczenia Klasa elementów biologicznych syntetyczne i niesyntetyczne (3.6) Silnie zmieniona lubjcw sztuczna Klasa elementów fizykochemicznych Klasa elementów fizykochemicznych

JCW OBJ ĘTE MONITORINGIEM DIAGNOSTYCZNYM Zlewnia: Wisła od Przemszy do Dunajca - kod 213 ty ę cia ś Soła – K PL01S1501_2181 ej dobrego 1 15 T I II I I ż dobry dobry cim ę wi ś PLRW200015213299 dobry i powy Soła od zbiornika Czaniecuj do Soła - O PL01S1501_1744

JCW OBJ ĘTE MONITORINGIEM OPERACYJNYM

Zlewnia: Wisła od Przemszy do Dunajca - kod 213

cia ś ej dobrego czankibez ż ę 2 15 T II II I czanki douj Skawa – Zator ę PL01S1501_1761 Kl PLRW200015213499 Skawa od Kl dobry i powy

105

Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Oświęcimskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2017-2020

3 92 26 T III II II I zły Podolsze Łowiczanka umiarkowany Łowiczanka - PL01S1501_1758 PLRW2000262134 cia ś

4 6 T III II II I zły umiarkowany PL01S1501_1760 PLRW20006213489 Targaniczanki douj Wieprzówka od Targaniczanki= bez Wieprzówka - Graboszyce

Źródło: Raport o stanie środowiska województwa małopolskiego w 2011 roku, WIO Ś w Krakowie 2013

Jako ść wód powierzchniowych według monitoringu przeprowadzonego w 2011 roku na terenie powiatu o świ ęcimskiego przedstawia si ę nast ępuj ąco: • dobry i powy żej dobrego stanu/potencjału ekologicznego (I i II klasa) wyst ąpiła w 2 punktach monitoringu diagnostycznego (Soła) i w 1 punkcie monitoringu operacyjnego (Skawa), • woda o złym i umiarkowanym stanie/potencjale ekologicznym (III klasa i II klasa) wyst ąpiła w 2 punktach monitoringu operacyjnego (Łowiczanka, Wieprzówka). Jak wynika z przytoczonej tabeli, stan czysto ści rzek powiatu o świ ęcimskiego – ogólnie nienajlepszy – utrzymuje si ę od lat. Nie mo żna stwierdzi ć, by istniała jednoznaczna tendencja poprawy lub pogarszania jako ści wód. Na taki stan rzeczy składa si ę zarówno dopływ zanieczyszcze ń spoza terenu powiatu (Wisła, Skawa, Wieprzówka), jak nierozwi ązane problemy gospodarki ściekowej na terenie powiatu – o czym świadczy zwłaszcza stan sanitarny. Sytuacj ę najdobitniej ilustruje stan najczystszej z rzek powiatu – Soły: w 2011 roku (najlepszym dla tej rzeki) o zaliczeniu je do I klasy pod wzgl ędem fizykochemicznym decydowały st ęż enia substancji biogennych, a wska źniki przekroczenia zanieczyszcze ń bakteriologicznych dopuszczalnych dla I klasy wynosiły 25-50. Takie rezultaty badania świadcz ą o decyduj ącym wpływie zanieczyszcze ń pochodz ących z sektora komunalnego na jako ść wód.

Zanieczyszczenie osadów dennych Pa ństwowy Instytut Geologiczny prowadzi badania monitoringowe osadów wodnych Wisły i jej dopływów na zlecenie Inspekcji Ochrony Środowiska. W granicach powiatu oświ ęcimskiego zlokalizowane s ą dwa punkty pomiarowe: w O świ ęcimiu (na Wi śle), Chełmku (na Przemszy). Wyniki bada ń z ostatnich lat (2009 - 2011) wskazuj ą wyra źnie na znaczne zwi ększenie zawarto ści prawie wszystkich badanych pierwiastków w aluwiach wymienionych rzek:

106

Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Oświęcimskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2017-2020

• Wisła – Oświ ęcim – wysoka zawarto ść kadmu 12,4 mg/kg (norma 7,5 mg/kg) i ołowiu 482 mg/kg (norma 200 mg/kg) kwalifikuj ą osady do klasy IV – osady silnie zanieczyszczone, • Przemsza – Chełmek - wysoka zawarto ść kadmu 15,4 mg/kg (norma 7,5 mg/kg) i ołowiu 442 mg/kg (norma 200 mg/kg) kwalifikuj ą osady do klasy IV – osady silnie zanieczyszczone, Tak wysokie zawarto ści tych metali s ą zwi ązane z górnictwem ołowiowo-cynkowym, zlokalizowanym w bliskim s ąsiedztwie (Chrzanów) powiatu o świ ęcimskiego oraz z działalno ści ą górno śląskich kopalni w ęgla kamiennego.

Wody podziemne Na obszarze powiatu oświ ęcimskiego poziomy wodono śne wyst ępuj ą w utworach czwartorz ędowych, trzeciorz ędowych, triasowych i karbo ńskich. Głównym poziomem u żytkowym jest poziom czwartorz ędowy, który tworz ą utwory piaszczysto-żwirowe, o zmiennej mi ąż szo ści dochodz ącej do 60 m, wyst ępuj ące w dnach dolin Wisły, Soły i Skawy. Poziom czwartorz ędowy w aluwiach charakteryzuje si ę na ogół swobodnym zwierciadłem wody, które stabilizuje si ę na gł ęboko ści do około 3 metrów, a lokalnie zwierciadłem napi ętym - w żwirach wyst ępuj ących pod nadkładem glin zwietrzelinowych. W dolinie Wisły wyst ępuj ą wody o zwierciadle napi ętym pod nadkładem gliniastym lub piaszczysto gliniastym na gł ęboko ści 5-10 m. W starszych utworach buduj ących wy ższe tarasy rzeczne i w pogrzebanych odcinkach dolin wody wyst ępuj ą gł ębiej, nawet miejscami do 20-30 m. W północnej i północno-zachodniej cz ęś ci powiatu wyst ępuje lokalnie trzeciorz ędowy użytkowy poziom wodono śny zwi ązany z przewarstwieniami utworów piaszczystych w mioce ńskim kompleksie ilastym. Wydajno ści studni ujmuj ących ten poziom nie przekraczaj ą kilkunastu m 3/h. Wody tego pi ętra s ą zmineralizowane (chlorkowo-sodowe) z du żą zawarto ści ą jodu oraz podatne na antropopresj ę i kwalifikuj ą si ę do średniej jako ści. Triasowy poziom wodono śny, podobnie jak poziom trzeciorz ędowy, nie ma wi ększego znaczenia u żytkowego na obszarze powiatu o świ ęcimskiego. Wody tego poziomu maj ą charakter szczelinowy i szczelinowo-krasowy i s ą zwi ązane z wapieniami i dolomitami kruszcono śnymi. Wydajno ści uj ęć korzystaj ących z poziomu triasowego s ą na ogół znaczne, ale nie na obszarze powiatu. Utwory karbonu górnego tworz ą pi ętro w piaskowcach przedzielanych nieprzepuszczalnymi utworami ilasto-mułowcowymi. Wyró żniaj ą si ę w śród nich: krakowska seria piaskowcowa i górno śląska seria piaskowcowa, zbudowane przede wszystkim z piaskowców. W rozdzielaj ącej je serii mułowcowej i pod ścielaj ącej serii paralicznej, piaskowce wyst ępuj ą w podrz ędnej ilo ści. Mi ąż szo ść poszczególnych warstw wodono śnych piaskowców jest zró żnicowana od około 1 m do kilkudziesi ęciu metrów. Wyst ępuj ące tu wody maj ą charakter naporowy. Du żą wodono śno ści ą wyró żnia si ę szczególnie krakowska seria piaskowcowa zbudowana ze słabo zwi ęzłych porowatych piaskowców szarogłazowych. Piaskowce w ni żej le żą cych seriach s ą mało porowate (porowato ść do kilku procent) i wyst ępuj ące w nich poziomy wodono śne maj ą charakter szczelinowo-porowy. Cech ą charakterystyczn ą karbo ńskiego pi ętra wodono śnego jest pionowa strefowo ść hydrochemiczna wyra żaj ąca si ę wzrostem mineralizacji wody wraz z gł ęboko ści ą: od wód słodkich lub słabo zmineralizowanych w partiach przypowierzchniowych, do zasolonych i ju ż na gł ęboko ści około 500 m do solanek o mineralizacji >35 g/dm3, dochodz ącej do

107

Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Oświęcimskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2017-2020

60 g/dm 3. W krakowskiej serii piaskowcowej wyst ępuje u żytkowy poziom wód podziemnych o typie szczelinowo-porowym.

Rysunek 21 Rozmieszczenie Głównych Zbiorników Wód Podziemnych w województwie małopolskim, Źródło: www.krakow.pios.gov.pl

Zgodnie z „Regionalizacj ą słodkich wód podziemnych Polski” (wg A.Kleczkowski, 1988 z pó źniejszymi zmianami) w granicach powiatu O świ ęcim wyst ępuje pi ęć Głównych Zbiorników Wód Podziemnych: zbiornik Dolina rzeki Wisły (O świ ęcim) nr 449 oraz małe fragmenty zbiorników Dolina rzeki Soły nr 446, Dolina rzeki Skawy nr 444, Zbiornik -Żory nr 346 i Zbiornik Chrzanów nr 452. Zbiorniki zwi ązane z dolinami rzek oraz Zbiornik Pszczyna-Żory s ą zbiornikami wód czwartorz ędowych o charakterze porowym, natomiast Zbiornik Chrzanów - wód triasowych o charakterze szczelinowo-krasowym. W nowszych opracowaniach zbiorniki w dolinach Soły, Skawy i Wisły s ą traktowane ł ącznie jako U żytkowy Poziom Wód Podziemnych (UPWP) Q u rejonu Małej Wisły. Trzy (449, 452 i 346) spo śród wymienionych wy żej GZWP posiadaj ą dokumentacje hydrogeologiczne. Czwartorz ędowy zbiornik Dolina rzeki Wisły (O świ ęcim) nr 449, udokumentowany pod nazw ą „O świ ęcim", charakteryzuje si ę zmienn ą mi ąż szo ści ą utworów wodono śnych:

108

Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Oświęcimskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2017-2020

przewa żnie 5-10 m, na wschodzie 10 do 20m. Zwierciadło wody ma charakter swobodny, tylko sporadycznie lekko napi ęty. Współczynnik filtracji (z próbnych pompowa ń) waha si ę od 25 do 124 m 3/d a wodono śno ść utworów czwartorz ędowych od 30 do 70 m 3/h. Zasilanie zbiornika nast ępuje na drodze infiltracji opadów atmosferycznych poprzez utwory słabo przepuszczalne zalegaj ące w nadkładzie warstwy wodono śnej. Ich mi ąż szo ść wynosi od 3,4 m do 14,8 m. Zasoby dyspozycyjne tego zbiornika okre ślono na 590 m 3/h co stanowi 91% zasobów odnawialnych. Ochrona wód tego zbiornika posiada wysok ą rang ę z uwagi na to, że wody czwartorz ędowe stanowi ą tu jedyn ą mo żliwo ść zaopatrzenia mieszka ńców tego rejonu. Wokół zbiornika wyznaczono obszar ochronny. Ze względu na bardzo du ży stopie ń zagro żeń terenu, jego zagospodarowanie, silnie zanieczyszczone rzeki, emisje kominowe, transportu kolejowego i drogowego oraz liczn ą ilo ść ognisk zanieczyszcze ń ochrona zbiornika wód podziemnych GZWP nr 449 jest przedsi ęwzi ęciem trudnym i kosztownym, ale niezb ędnym. W okolicy Zakładów Chemicznych w Dworach koło O świ ęcimia wyst ępuje obszarowe zanieczyszczenie wód tego zbiornika, spowodowane obecno ści ą znacznych rozmiarów składowiska odpadów płynnych, a tak że sam ą działalno ści ą zakładów. Konieczne jest stopniowe eliminowanie tego zanieczyszczenia. Triasowy zbiornik 452 tylko w minimalnym stopniu obejmuje północny rejon powiatu oświ ęcimskiego. Jego zasoby dyspozycyjne okre ślono na 3 437 m 3/h. Natomiast u ści ślone granice czwartorz ędowego zbiornika 346 udokumentowanego pod nazw ą „Pszczyna", wyznaczone w dokumentacji hydrogeologicznej, biegn ą kilka kilometrów na zachód od granic powiatu. Jego zasoby dyspozycyjne okre ślono na 708 m 3/h. Na terenie powiatu o świ ęcimskiego zlokalizowano w 2012 roku 4 punkty monitoringowe jako ści wód podziemnych.

Tabela 12 Charakterystyka sieci monitoringu wód podziemnych na terenie powiatu oświ ęcimskiego Nr Monbada* M Wody Stratygrafia Gmina/Miejscowo ść JCWPd gmina miejska 2249 MD G Q 148 Oświ ęcim 2251 MD G T Przeciszów 148 2248 MD G NgM Chełmek/ Bobrek 147 2909 MD G Q Oświ ęcim/Broszkowice 148 *nr w Monitoringowej Bazie Danych, M – rodzaj monitoringu: MD – monitoring diagnostyczny, MO- monitoring operacyjny, Stratygrafia : Q – czwartorz ęd, Tr – trzeciorz ęd, W – wody wgł ębne, G – wody gruntowe, Z – źródła, JCWPd – jednolita cz ęść wód podziemnych, Źródło: Ocena jako ści wód podziemnych w województwie małopolskim w roku 2010, WIO Ś w Krakowie, 2011

109

Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Oświęcimskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2017-2020

Rysunek 22 Sie ć punktów badawczych wód podziemnych w 2012 roku w województwie małopolskim Źródło: Ocena jako ści wód powierzchniowych w województwie małopolskim w roku 2012, WIO Ś w Krakowie, 2013

Wody podziemne na terenie powiatu o świ ęcimskiego kwalifikuj ą si ę do klasy III, które mo żna okre śli ć jako wody zadowalaj ące (Miasto O świ ęcim, Przeciszów, Chełmek): • warto ści wska źników jako ści wody s ą podwy ższone w wyniku naturalnych procesów lub słabego oddziaływania antropogenicznego, • mniejsza cz ęść wska źników jako ści wody przekracza warto ści dopuszczalne jako ści wody przeznaczonej do spo życia przez ludzi. Wody podziemne o IV klasie czysto ści wyst ąpiły na terenie gminy O świ ęcim w miejscowo ści Broszkowice. S ą to wody podziemne niezadowalaj ącej jako ści. • warto ści wska źników jako ści wody s ą podwy ższone w wyniku naturalnych procesów oraz słabego oddziaływania antropogenicznego, • wi ększo ść wska źników jako ści wody przekracza warto ści dopuszczalne jako ści wody przeznaczonej do spo życia przez ludzi.

110

Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Oświęcimskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2017-2020

6.1.1.2 Główne źródła zanieczyszcze ń wód powierzchniowych i podziemnych Głównymi zagro żeniami dla wód powierzchniowych i podziemnych prowadz ących wody nieodpowiadaj ące normom s ą ska żenia komunalne i zwi ązane z chemicznymi środkami do produkcji rolnej. Ścieki socjalno-bytowe, pochodz ące z zabudowy mieszkaniowej, odprowadzane s ą cz ęsto do nieszczelnych osadników przydomowych b ądź te ż lokalnie budowanymi przez mieszka ńców kanałami bezpo średnio do przydro żnych rowów melioracyjnych lub cieków wodnych. Ścieki te s ą źródłem zanieczyszcze ń wyra żaj ącym si ę w zwi ązkach takich jak BZT 5, ChZT, azot amonowy i fosforany. Dodatkowo istotnym zagro żeniem, dla jako ści wód s ą substancje ropopochodne spłukiwane podczas opadów deszczu z nawierzchni dróg, parkingów czy placów stacji paliw. Powa żne źródło zanieczyszcze ń wód podziemnych i powierzchniowych stanowi ą te ż zwi ązki biogenne spływaj ące z pól uprawnych w okresach po nawo żeniu gruntów rolnych.

6.1.1.3 Zaopatrzenie w wod ę Charakterystyk ę zaopatrzenie w wod ę w gminach powiatu o świ ęcimskiego sporz ądzono na podstawie danych uzyskanych z gmin, administratorów sieci wodoci ągowej i kanalizacyjnej, wła ścicieli uj ęć oraz SUW, Banku Danych Lokalnych. Informacje dotycz ące zaopatrzenia w wod ę do spo życia dla gminy miejskiej O świ ęcim oraz dla gminy wiejskiej O świ ęcim przedstawiono wspólnie, poniewa ż dostawc ą i administratorem sieci wodoci ągowej jest Przedsi ębiorstwo Wodoci ągów i Kanalizacji Sp. Z o.o. w O świ ęcimiu. Miasto O świ ęcim oraz Gmina O świ ęcim Stopie ń zwodoci ągowania miasta O świ ęcim oraz gminy O świ ęcim wynosi 99,5%. Ł ączna długo ść sieci wodoci ągowej z podziałem na materiały z jakiego s ą wykonane wynosi: • azbest 27.7 km, • PCV 152.2 km, • PC 53.1 km, • stal 4.9 km, • stalowe izolowane 2.4 km, • żeliwo 41.0 km, • razem 281.3 km, w tym: − miasto 110 km, − gmina 171,3 km. Ponadto przez teren miasta i gminy przebiega wodociąg tranzytowy KRAK wykonany z rur stalowych o ł ącznej długo ści 18,2 km. Wodoci ąg biegnie od Wilamowic do Chełmka. Podana długo ść stanowi własno ść PWiK Sp. z o.o. w O świ ęcimiu. Liczba przył ączy wodoci ągowych oraz ł ączna ich długo ść wynosi: • miasto O świ ęcim liczba 3321 szt. – długo ść 67,1 km, • gmina O świ ęcim liczba 4737 szt. – długo ść 124,4 km. Źródłem wody przeznaczonej do spo życia przez ludzi s ą wody podziemne oraz powierzchniowe. Do uj ęć wód powierzchniowych zalicza si ę uj ęcie wody „Zasole”, które składa si ę z 13 studni kopano-wierconych, o gł ęboko ści od 10 do 13 m i mi ąż szo ści warstwy

111

Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Oświęcimskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2017-2020

wodono śnej 5-7 m oraz wyst ępuj ą w nich żwiry z otoczkami (utwory czwartorz ędowe). Wydajno ść stacji wynosi: średnio 9 tys. m 3/d i maksymalnie 11 tys. m 3/d. Proces uzdatniania wody ogranicza si ę do filtracji na filtrach po śpiesznych - otwartych oraz dezynfekcji. Od uruchomienia uj ęcia w 1963 do 1994 roku do dezynfekcji wody uzdatnionej 3 używano chloru gazowego w dawkach od 0,3 do 0,6 g Cl 2/m , który był dozowany chloratorem C7 z butli o pojemno ści 50 kg. Ze wzgl ędu na zmian ę przepisów w zakresie wymaga ń technicznych i BHP dla obiektów i urz ądze ń chlorowni na chlor gazowy, wynikła konieczno ść podj ęcia decyzji i wybór alternatywy: nowa chlorownia na chlor gazowy z uwzgl ędnieniem aktualnych uwarunkowa ń techniczno-prawnych lub zmiana technologii dezynfekcji wody eliminuj ącej chlor. Analizuj ąc problem od strony jako ści i zmienno ści wody surowej oraz wydajno ści uj ęcia, zdecydowano przyj ąć now ą technologi ę dezynfekcji wody przy u życiu dwutlenku chloru ClO 2. Uj ęcie wody podziemnej „Zaborze” składa si ę z 11 studni wierconych o gł ęboko ści od 10 do 27 m a sumaryczna ich wydajno ść wynosi: średnio 6 tys. m 3/d, maksymalnie 7,5 tys. m 3/d. Warstw ę wodono śną o mi ąż szo ści od 4 do 14 m stanowi ą żwiry piaszczyste (czwartorz ęd). Ujmowana woda gł ębinowa posiada nadmierne ilo ści zwi ązków żelaza (10 mg/l), manganu (0,8 mg/l), siarkowodoru (1,2 mg/l) i agresywnego dwutlenku w ęgla (45 mg/l). Proces uzdatniania wody polega na napowietrzaniu - od żelazianiu, filtracji i dezynfekcji. Napowietrzanie i filtracja odbywa si ę w urz ądzeniach otwartych. Dezynfekcja wody do roku 1995 odbywała si ę przy u życiu podchlorynu sodu za pomoc ą chloratora typu C52. Wskutek wspomnianego wy żej procesu technologicznego otrzymuje si ę wod ę do picia o dobrych parametrach fizykochemicznych i bakteriologicznych, nie kwestionowanych przez odbiorców i władze sanitarne sprawdzaj ące okresowo jako ść wody uzdatnionej. Problem stanowił podchloryn sodu, który u żywany do dezynfekcji wody w niewielkich dawkach wpływał na pogorszenie wska źników organoleptycznych tj. specyficzny smak i zapach jaki daje chlor w wodzie do picia. W celu poprawienia jako ści wody uzdatnionej pod wzgl ędem smakowym, zapachowym i zdrowotnym, podj ęto decyzj ę o zmianie dotychczasowej technologii dezynfekcji wody równie ż na stacji uzdatniania "Zaborze", eliminuj ąc metod ę chemiczn ą a wprowadzaj ąc proces całkowicie fizyczny tj. technik ę promieniowania ultrafioletowanego wytworzonego w lampach UV. Gmina Brzeszcze Źródłem zaopatrzenia mieszka ńców w wod ę jest wodoci ąg grupowy „Brzeszcze”, który z kolei zasilany jest z wodoci ągu Górno śląskiego Przedsi ębiorstwa Wodoci ągów w Katowicach pobieraj ącego wod ę z magistrali „GO-CZA”. Awaryjnie zasilany jest z Mikołowa. Miasto oraz sołectwa Gminy Brzeszcze pokryte s ą g ęst ą sieci ą rozdzielcz ą przewa żnie w układzie pier ścieniowym zapewniaj ącym wysoki standard zaopatrzenia w wod ę ze wzgl ędu na swoja niezawodno ść . Łączna długo ść sieci wodoci ągowej w chwili obecnej wynosi 142,567 mb i obejmuje 4190 szt. poł ącze ń do budynków mieszkalnych o ł ącznej długo ści 21 693 mb oraz 301 szt. poł ącze ń do podmiotów usługowo – produkcyjnych. Sie ć wodoci ągowa wykonana jest ze stali oraz żeliwa i jest sukcesywnie wymieniana. Stan sieci na terenie Gminy Brzeszcze nie jest w pełni zadawalaj ący. Natomiast stan przył ączy wodoci ągowych wykonanych z PCV i PE jest zadawalaj ący i nie wymaga działa ń modernizacyjnych. Zakład Uzdatniania Wody Goczałkowice to kompleks obiektów uzdatniaj ących wod ę składaj ący si ę z dwóch ci ągów technologicznych. Oba ci ągi technologiczne GO-CZA I i GO-

112

Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Oświęcimskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2017-2020

CZA I zostały uzupełnione o lini ę ozonu i w ęgla aktywnego poprawiaj ącą jako ść dostarczanego klientom produktu spełniaj ącego aktualnie wszelkie normy krajowe i europejskie. SUW GO-CZA I Uj ęcie dla starej stacji uzdatniania wody w Goczałkowicach zlokalizowane jest wraz z pozostałymi dwoma uj ęciami (dla nowej stacji tj. Go-Cza II i dla SUW w Strumieniu) na zbiorniku Goczałkowice. Jest to uj ęcie brzegowe wyposa żone m. in. w kraty i sita uniemo żliwiaj ące przedostawanie si ę zanieczyszcze ń stałych do pomp. Z uj ęcia tego oznaczonego nr 2 pompy diagonalne tłocz ą wod ę ruroci ągiem do studni rozdzielczej znajduj ącej si ę przed komorami wst ępnego ozonowania na terenie stacji uzdatniania wody odległej o ok. 1600 m od uj ęcia. Ze studni rozdzielczej woda wypływa dwoma ruroci ągami do komór ozonowania wst ępnego, w których zabudowano turbiny dla zapewnienia kontaktu wody surowej z ozonem. Czas kontaktu wynosi 11 minut. SUW GO-CZA II Powszechnie u żywana nazwa „Go-Cza II” dotyczy systemu wodnego opartego na współpracy zbiorników wodnych: Goczałkowice powstałego na rzece Wi śle oraz Czaniec, stanowi ącego trzeci zbiornik kaskady rzeki Soły. System ten powstał w latach gł ębokiego deficytu wody, pogł ębionego przez niski stan wód powierzchniowych byłego województwa katowickiego. Nazwa Go-Cza II obejmuje równie ż powstał ą na bazie tych zasobów wodnych stacj ę uzdatniania wody. Usytuowano j ą na terenie istniej ącej od 1956 r. stacji uzdalniania wody w Goczałkowicach, któr ą przyj ęto nazywa ć Go - Cza I. SUW Go - Cza II bazuje wi ęc na wodach zbiornika Goczałkowice b ądź na wodach zbiornika Czaniec, najcz ęś ciej jednak na mieszaninie tych wód. Uj ęcie wody ze zbiornika goczałkowickiego ma charakter brzegowy i współpracuje ze zlokalizowan ą tam pompowni ą nr 1. Pompy I stopnia tłocz ą wod ę ruroci ągiem Ø 1800 mm na teren stacji uzdatniania wody. Ujęcie wody na zbiorniku Czaniec jest obiektem wspólnym dla ZUW Goczałkowice i SUW Czaniec. Oznacza to, że mo żna wod ę surow ą ujmowan ą na Kaskadzie rzeki Soły przerzuci ć ruroci ągiem Ø1800 mm bezpo średnio do Goczałkowic. W układzie technologicznym Zakładu Goczałkowice woda surowa pochodz ąca z Kaskady Soły mo że by ć w miar ę potrzeb mieszana z wod ą ujmowan ą ze zbiornika w Goczałkowicach. Gmina Chełmek Zaopatrzeniem w wod ę pitn ą na terenie gminy zajmuj ę si ę Miejski Zakład Gospodarki Komunalnej Sp. z o.o. w Chełmku oraz PECiGWŚ „ENWOS” Sp. z o.o. Gmina Chełmek ma rozdzielcz ą sie ć wodoci ągow ą o długo ści 53,7 km posiadaj ącą 2142 szt. przył ączy do budynków oraz sie ć magistralna o długo ści 8,1 km. Ł ączna długo ść sieci wodoci ągowej wynosi 64,6 km. Stopie ń zwodoci ągowania gminy wynosi 99%. Pobierana woda pochodzi ze zbiornika „Dzie ćkowice” oraz wodoci ągu „Krak”, jej uzdatnianie odbywa si ę w lokalnej Stacji uzdatniania wody zlokalizowanej przy ul. Żeromskiego w Chełmku. Uj ęcie wody powierzchniowej ze zbiornika „Dzie ćkowice” o nazwie „Gamrot” ma charakter uj ęcia brzegowego. Uj ęcie wybudowane zostało w drugiej połowie lat siedemdziesi ątych XX wiek na potrzeby Południowych Zakładów Przemysłu Skórzanego „Chełmek” oraz Zakładu Urz ądze ń Technicznych „Technoskór”. Odcinek magistrali wodoci ągowej „Krak II” o długo ści 2 540 mb przebiega od zbiorników w Oświ ęcimiu do wsi Bobrek w gminie Chełmek. Wybudowany został na pocz ątku lat dziewi ęć dziesi ątych XX wieku, obecnie jest eksploatowany przez Miejski Zakład Gospodarki Komunalnej Sp. z o.o. w Chełmku i zaopatruje w wod ę wie ś Bobrek. Stacja

113

Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Oświęcimskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2017-2020

uzdatniania wody przy ul. Żeromskiego w Chełmku wraz z uj ęciem wody gł ębinowej uruchomiono na pocz ątku lat siedemdziesi ątych XX wieku. Gmina K ęty Wła ścicielem i administratorem sieci wodoci ągowej 99% jest Miejski Zakład Wodoci ągów i Kanalizacji Sp. z o.o., a 1% nale ży do ZWiK Wilamowice i AQUA S.A. Na terenie miasta znajduje si ę 65,9 km sieci, a na terenie sołectw 132,5 km. Sie ć wodoci ągowa wykonana jest z PCV, PE, stali oraz z żeliwa. Średnice rozdzielczej sieci wodoci ągowej mieszcz ą si ę w przedziale od Ø500 ÷ Ø900 mm. Do sieci wodoci ągowej podł ączonych było na koniec 2012 r. 6065 budynków mieszkalnych i firm, w tym w mie ście K ęty 2631 budynków, a 3434 w obszarach wiejskich. Liczba pozostałych odbiorców wody wynosi 589. Głównym źródłem zaopatrzenia w wod ę Gminy K ęty jest zakup z przedsi ębiorstwa AQUA S.A. w Bielsku-Białej oraz z KENTPOL – Żywiecki Kryształ w K ętach, MZWiK Sp. z o.o. w K ętach. Gmina nie posiada własnych uj ęć wody. Obecnie zakupywana woda zaspokaja potrzeby mieszka ńców Gminy pod wzgl ędem ilo ściowym i jako ściowym. W przypadku awarii istnieje mo żliwo ść korzystania z alternatywnych źródeł zasilania sieci – Grupa K ęty S.A. oraz GPW Katowice. Gmina Osiek Zarz ądzaniem sieci ą wodoci ągow ą na terenie gminy zajmuje si ę Gminny Zakład Gospodarki Komunalnej. Stopie ń zwodoci ągowania gminy Osiek wynosi: Osiek 96,7%, Gł ębowice 100%. Ł ączna długo ść sieci wodoci ągowej to 84,8 km, z czego dla sołectwa Osiek 58,65 km natomiast dla sołectwa Gł ębowice 26,152 km. Cało ść wodoci ągu wykonana jest z PCV. Liczba przył ączy na terenie gminy wynosi 1940 szt. Gmina Osiek dokonuj ę zakupu wody pitnej od Przedsi ębiorstwa Wodoci ągów i Kanalizacji Sp. z o.o. w O świ ęcimiu zasilanej z magistrali wodoci ągowej KRAK oraz Miejskiego Zakładu Wodoci ągów i Kanalizacji w K ętach dla sołectwa Osiek. Natomiast dla Gł ębowic istnieje uj ęcie wód podziemnych czwartorz ędowych w miejscowo ści Gierałtowice. Uj ęcie zarz ądzane jest przez Gminny Zakład Wodoci ągów w Wieprzu i nosi nazw ę SUW Gierałtowice. Gmina nie posiada własnej stacji uzdatniania wody. Gmina Polanka Wielka Stopie ń zwodoci ągowania gminy wynosi 21,24%. Ł ączna długo ść sieci wodoci ągowej wynosi 38 km i wykonana jest w cało ści z PCV. Liczba przył ączy wodoci ągowych wynosi 911 szt. o długo ści 25,90 km. Uj ęcie wody dla gminy Polanka Wielka stanowi uj ęcie „Hajduga” zlokalizowane w dolinie rzeki Bachórz na terenie wsi Polanka Wielka przy granicy z wsi ą Przeciszów. Uj ęcie to stanowi naturalne źródło uj ęte pi ęcioma studniami kopanymi. Poziom wody w poszczególnych studniach uzale żniony jest od warunków atmosferycznych. Woda ze zbiornika pompowana jest do stacji uzdatniania wody, która składa si ę z lampy UV B40 o przepływie 25 m 3/h. Gmina Przeciszów Stopie ń zwodoci ągowania gminy wynosi 99,66%. Ł ączna długo ść sieci wodoci ągowej wynosi 58,81 km, w tym: • 25,81 km rury azbestowo – cementowe, • 18,33 km rury z PCV,

114

Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Oświęcimskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2017-2020

• 0,25 km rury stalowe, • 7,23 km rury żeliwne, • 7,19 km rury z PE. Liczba przył ączy wodoci ągowych to 1608 szt. Na terenie gminy Przeciszów wyst ępuj ą 3 uj ęcia wody zlokalizowane w sołectwie Piotrowice i Przeciszów. Podlegaj ą one ochronie z uwagi na to, że pobierana jest z nich woda do zbiorowego zaopatrzenia ludno ści. S ą to: • Uj ęcie wody w Piotrowicach – ujmuj ące wody poziomu czwartorz ędowego- źródła typu wysi ękowego o dobrej jako ści wody, spełniaj ące wymogi wody pitnej, o wydajno ści 11 m 3/h, • Uj ęcie Hajduga – studnie o gł ęboko ści 3 m, ujmuj ące wod ę poziomu czwartorz ędowego ze źródeł wypływaj ących pod skarp ą potoku Bachórz, o niedu żej wydajno ści rz ędu 3,4 m 3/h, • Uj ęcie w Przeciszowie – ujmuj ące wody z czwartorz ędowej piaskowo – żwirowej warstwy wodono śnej, dobrej jako ści, o swobodnym zwierciadle wody, na gł ęboko ści 15-20m. wydajno ść wynosi 140, m 3/h. Gmina Zator Administratorem sieci wodoci ągowej jest Zakład Gospodarki Komunalnej Sp. z o.o. w Zatorze. Gmina Zator jest zwodoci ągowana w 97%. Ł ączna długo ść sieci wodoci ągowej wynosi 151 km, w tym 93% sieci z PCV, 2% sieci ze stali, 3% sieci z PE. Na terenie gminy Zator jest 2507 szt. przył ączy wodoci ągowych o długo ści 50,1 km. Źródłem wody pitnej jest uj ęcie wody podziemnej w Graboszycach. Stacja uzdatniania wody na uj ęciu w Graboszycach posiada wydajno ść 1440 m 3/dob ę. Woda ujmowana jest za pomoc ą trzech studni wierconych o gł ęboko ści 5 m. Ponadto przed podaniem do sieci poddana zostaje od żelazianiu, odmanganianiu. W celu zabezpieczenia uj ęć wody przed zanieczyszczeniem ustanowiona została strefa ochronna - teren ochrony bezpo średniej, wykluczaj ący jakiekolwiek inne u żytkowanie nie na cele wodoci ągowe oraz teren ochrony po średniej. Strefa (S1) ochrony bezpo średniej uj ęcia wody „Grodzisko” – ustanowion ą decyzj ą Starosty Oświ ęcimskiego, znak: SOS.6223/18/01 z dnia 7 wrze śnia 2001 r. dla 4 studni wierconych, rozwini ętych liniowo na odcinku ok. 150m. Kształt strefy dla ka żdej studni obejmuje pas gruntu o odległo ści nie mniejszej ni ż 10 mb wokół ka żdej ze studni, licz ąc od zarysu zewn ętrznej kraw ędzi obudowy studni, w granicach której obowi ązuj ą ustalenia zawarte w w/w decyzji, a w szczególno ści: • zabrania si ę u żytkowania gruntów do celów nie zwi ązanych z eksploatacj ą uj ęcia wody, • nakazuje si ę odprowadzenie wód deszczowych w taki sposób, aby nie mogły one przedosta ć si ę do urz ądze ń słu żą cych do poboru wody. Po średni ą wewn ętrzn ą stref ę (S2) ochrony sanitarnej dla uj ęcia wody „Grodzisko” – ustanowion ą decyzj ą Starosty O świ ęcimskiego, znak: SOS.6223/18/01 z dnia 7 wrze śnia 2001 r., strefa posiada kształt nieregularny i określona jest granicami opisanymi w w/w decyzji. W strefie ochrony po średniej wewn ętrznej (S2) obowi ązuj ą ustalenia zawarte w w/w. decyzji, a w szczególno ści: • zakaz wprowadzania ścieków do wód powierzchniowych i ziemi, • zakaz lokalizacji cmentarzy i grzebania zwierz ąt,

115

Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Oświęcimskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2017-2020

• zakaz lokalizowania śmietników, wysypisk śmieci, wylewisk odpadów komunalnych i przemysłowych, • zakaz wykonywania wierce ń i odkrywek, wydobywania kopalin, • zakaz lokalizacji zbiorników i ruroci ągów do magazynowania lub transportu produktów ropopochodnych, olejów itp., • zakaz wznoszenia urz ądze ń i wykonywania robót lub czynno ści, które mog ą zmniejszy ć przydatno ść wody lub wydajno ść uj ęcia oraz mog ących pogorszy ć jako ść wody, • zakaz zakładania ferm chowu zwierz ąt, • zakaz lokalizowania nowych uj ęć wody.

Podsumowanie Stosunek ilo ści mieszka ńców podł ączonych do wodoci ągu do ogólnej liczy mieszka ńców (stopie ń zwodoci ągowania powiatu) wynosi 88%.

180 171,3 151 160 142,57 140 120 110

100 84,8 80 64,6 65,9 58,81 60 38 40 20 0

Rysunek 23 Długo ść sieci wodoci ągowej na terenie powiatu o świ ęcimskiego Źródło: dane z gmin powiatu o świ ęcimskiego, 2013

Najlepiej zaopatrzon ą w sie ć wodoci ągow ą na terenie powiatu o świ ęcimskiego s ą ł ącznie miasto i gmina O świ ęcim, gmina Brzeszcze oraz gmina Zator, ł ącznie około 575 km sieci co stanowi 65% całej sieci na terenie powiatu. Natomiast gmina Polanka Wielka posiada jedynie 38 km sieci wodoci ągowej, a stopie ń zwodoci ągowania wynosi jedynie 21%.

116

Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Oświęcimskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2017-2020

7000 6065 6000

4737 5000 4190 4000 3321

3000 2507 2142 1940 2000 1608 911 1000

0

Rysunek 24 Liczba przył ączy wodoci ągowych na terenie powiatu o świ ęcimskiego Źródło: dane z gmin powiatu o świ ęcimskiego, 2013

Podobnie sytuacja ma si ę w przypadku liczby przył ączy wodoci ągowych na terenie powiatu oświ ęcimskiego. Najwi ęcej podł ączonych do sieci odbiorców wody pitnej posiadaj ą: ł ącznie miasto i gmina O świ ęcim (8058 szt.), gmina K ęty (6065 szt.). W gminie Polanka Wielka liczba przył ączy wynosi jedynie 911 szt.

9% 11% 3% 10% azbest PCV PC stal żeliwo

67%

Rysunek 25 Materiały z jakich zostały wykonane sieci wodoci ągowe na terenie powiatu oświ ęcimskiego Źródło: dane z gmin powiatu o świ ęcimskiego, 2013

117

Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Oświęcimskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2017-2020

Bardzo dobrze świadczy o infrastrukturze wodoci ągowej na terenie powiatu o świ ęcimskiego analiza materiałów z jakich jest ona wykonana. Najwi ększy udział maj ą rury i przył ącza wykonane z polichlorku winylu (67%), pozostałe rury wykonane s ą z mieszanki azbestowo – cementowej (11%), poliw ęglanów (10%), stali i żeliwa (12%).

Jako ść wody przeznaczonej do spo życia na terenie powiatu o świ ęcimskiego W ramach kontrolnego i rozszerzonego nadzoru sanitarnego prowadzonego przez Powiatow ą Stacj ę Sanitarno - Epidemiologiczn ą w O świ ęcimiu wykonano badania wody do spo życia zgodnie z zatwierdzonym harmonogramem obejmuj ącym zakres badanych parametrów oraz cz ęstotliwo ść . Na terenie powiatu o świ ęcimskiego wyznaczono nast ępuj ące punkty monitoringowe:

Tabela 13 Jako ść wody pitnej na terenie powiatu o świ ęcimskiego Wodoci ąg poddany Jako ść Punkt monitoringowy Uwagi badaniom wody SUW, ul. Żeromskiego 10 dobra* Blok mieszkalny – piwnica, ul. dobra* Powsta ńców Śląskich 2 wodoci ąg publiczny Pompownia Gamrot – zbiornik Chełmek dobra* Dzie ćkowice DPS ul. Ksi ęż nej Ogi ńskiej 2, dobra* Bobrek jednorazowo odnotowano SUW Zator, ul. Zamkowa 4 dobra* podwy ższone warto ści manganu jednorazowo odnotowano SUW Graboszyce dobra* podwy ższone warto ści manganu wodoci ąg publiczny Zator jednorazowo odnotowano Dom prywatny ul. Sosnowa dobra* podwy ższone warto ści Podolsze manganu jednorazowo odnotowano Sklep spo żywczy nr 89 WIZAN dobra* podwy ższone warto ści Rudze manganu

wodociąg zakładowy SUW Budynek G – 105 dobra* „SYNTHOS” Dwory 7 ul. Laboratorium Zakładowe dobra* Chemików 1 w O świ ęcimiu Budynek C-98 Laboratorium Zakładowe Wody i wodoci ąg zakładowy dobra* „Grupa K ęty” S.A. ul. Ścieków Ko ściuszki w K ętach uj ęcie na Soł ą dobra* SUW Zasole dobra* SUW Zaborze dobra* wodoci ąg publiczny w Oświ ęcimiu Hydrofornia Grojec dobra* Sklep spo żywczy nr 58 w dobra* Oświ ęcimiu

118

Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Oświęcimskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2017-2020

Centralna Hydrofornia dobra* Oświ ęcim Przedszkole samorz ądowe dobra* Włosienica Przedszkole samorz ądowe w dobra* Brzezince RPW i Kopalnia Brzeszcze ul. jednorazowo odnotowano dobra* Wodna 39 podwy ższone warto ści glinu wodoci ąg publiczny Restauracja BABEL w jednorazowo odnotowano dobra* Brzeszcze Brzeszczach podwy ższone warto ści glinu Szkoła Podstawowa w jednorazowo odnotowano dobra* Brzeszczach ul. Szkolna podwy ższone warto ści glinu hydrofornia MZW i Kopalni K ęty dobra* na zasilaniu AQUA S.A.

wodoci ąg publiczny K ęty Szkoła Podstawowa w Ł ękach dobra* OZ Bulowice dobra* OZ Bielany dobra* wodoci ąg publiczny Osiek GZGK Osiek dobra* Sklep Spo żywczy nr 5 Polanka dobra* wielka wodoci ąg publiczny Polanka Wielka Przepompowania Pasternik dobra* uj ęcie wody HAJDUGA dobra* SUW Przeciszów dobra*

wodoci ąg publiczny Sklep spo żywczy Piotrowice dobra* Przeciszów SP ZOZ Przeciszów dobra* Hydrofornia dobra* *odpowiada wymaganiom rozporz ądzenia Ministra Zdrowia z dnia 29 marca 2007 r. w sprawie jako ści wody przeznaczonej do spo życia przez ludzi (Dz. U. Nr 61, poz. 417) Źródło: Pa ństwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny w O świ ęcimiu, 2013

Jednorazowe incydenty dotycz ące przekrocze ń manganu i glinu odnotowano w gminie Brzeszcze oraz Zator. Jednak po wykonaniu płukania sieci, woda spełniała wymogi wody pitnej.

6.1.1.4 Odprowadzanie ścieków Stopie ń wyposa żenia powiatu o świ ęcimskiego w sie ć kanalizacji sanitarnej jest stosunkowo dobry - łączna długo ść sieci kanalizacyjnej wraz z przył ączami, wynosi 464 km. Sieci ą kanalizacyjn ą obj ętych jest ok. 55 % mieszka ńców powiatu o świ ęcimskiego. W poszczególnych gminach sytuacja wygl ąda nast ępuj ąco: • miasto O świ ęcim 101,7 km, • gmina O świ ęcim 32,12 km, • gmina Brzeszcze 68,7 km, • gmina Chełmek 14,8 km,

119

Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Oświęcimskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2017-2020

• gmina Kęty 91,4 km, • gmina Osiek 35 km, • gmina Polanka Wielka ok. 1,5 km, • gmina Przeciszów 20 km, • gmina Zator 98,8 km. Kanały wykonane s ą z rur kamionkowych, betonowych i PVC. Stan techniczny sieci kanalizacyjnej jest dostateczny. Odcinki w złym stanie technicznym s ą przyczyn ą infiltracji wód gruntowych do kanalizacji oraz s ą przyczyn ą eksfiltracji ścieków do ziemi. Na terenie powiatu funkcjonuje 131 przepompowni ścieków, których zestawienie przedstawiono w tabeli poni żej.

Tabela 14 Liczba przepompowni ścieków na terenie powiatu o świ ęcimskiego

L.p. Liczba przepompowni ścieków Lokalizacja przepompowni ścieków

1 33 miasto i gmina O świ ęcim (w tym 9 na terenie gminy) 2 44 gmina Brzeszcze: Jawiszowice, Brzeszcze 3 17 gmina Brzeszcze: Przecieszyn 4 1 gmina Chełmek 5 16 gmina K ęty: Nowa Wie ś, Malec, K ęty 6 3 gmina Osiek: Osiek 7 brak gmina Polanka Wielka 8 1 gmina Przeciszów gmina Zator: Palczowice, Trzebie ńczyce, Laskowa, Rudze, 9 16 Graboszyce, Łowiczki, Zator Źródło: dane z poszczególnych urz ędów gmin nale żą cych do powiatu o świ ęcimskiego, 2013

Ścieki z terenów powiatu oświ ęcimskiego odprowadzane s ą do kilku oczyszczalni ścieków, których charakterystyk ę przedstawiono poni żej.

Tabela 15 Zestawienie oczyszczalni ścieków w powiecie o świ ęcimskim

Przepustowo ść Uwagi Lp. Nazwa oczyszczalni Obsługiwany rejon m3/d Oczyszczalnia ścieków 1 komunalnych w gmina Brzeszcze 6000 Brzeszczach docelowo 12 500 m 3/d Oczyszczalnia ścieków Kęty, sołectwo Nowa Wie ś i w okresie 2 komunalnych w cz ęść sołectwa 8500 bezdeszczowym, 17000 3 Kętach Malec oraz gminy Por ąbka m /d w okresie deszczowym Oczyszczalnia ścieków obsługuje ona szkoł ę oraz kilka 3 komunalnych w przyległych gospodarstw na 30 Polance Wielkiej terenie gminy Polanka Wielka

120

Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Oświęcimskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2017-2020

Miejsko-Przemysłowa Oczyszczalnia 4 miasto i gmina O świ ęcim 53 400 Ścieków Sp. Z o.o. w Oświ ęcimiu Oczyszczalnia ścieków 5 komunalnych w gmina O świ ęcim 176 Harm ęż ach Oczyszczalnia ścieków 6 gmina Osiek 760 w Osieku zaprojektowano Oczyszczalnia ścieków 7 gmina Zator 880 wydajno ść 4460 w Podolszy m3/dob ę Źródło: opracowanie własne na podstawie danych uzyskanych z Gmin

Ponadto w obiektach, których brak podł ącze ń do kanalizacji sanitarnej zainstalowane s ą przydomowe oczyszczalnie ścieków. Ich stan na koniec 2012 roku wygl ądał nast ępuj ąco: • gmina Brzeszcze 6 szt., • gmina Chełmek 52 szt., • gmina K ęty 72 szt., • miasto O świ ęcim 12 szt., • gmina Osiek 6 szt., • gmina Przeciszów 9 szt., • gmina Zator 3 szt., • gmina O świ ęcim 156 szt. Pozostałe ścieki komunalne gromadzone s ą w zbiornikach bezodpływowych i okresowo wywo żone wozami asenizacyjnymi do w/w oczyszczalni ścieków.

Podsumowanie Powiat o świ ęcimski charakteryzuj ę si ę do ść wysokim stopniem oczyszczania ścieków bo około 89% procent (wy ższy stopie ń w regionie posiada jedynie powiat chrzanowski). Z 25 mln m 3 ścieków wytworzonych w 2011 r., jedynie 2,8 mln m 3 ścieków pozostaje nieczyszczone. Ogółem ludno ści korzystaj ącej z oczyszczalni ścieków jest 61,8 %. W poszczególnych gminach odsetek mieszka ńców przedstawia si ę nast ępuj ąco.

121

Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Oświęcimskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2017-2020

100% 93% 90% 80% 67% 70% 60% 60% 50% 50% 50% 40% 26% 30% 20% 14% 14% 10% 4% 0%

Rysunek 26 Odsetek ludno ści powiatu o świ ęcimskiego korzystaj ący z kanalizacji sanitarnej (%) Źródło: opracowanie własne na podstawie danych uzyskanych z gmin, 2013

Ró żnice jakie pokazuje powy ższy rysunek wynikaj ą z rozproszonego układu gospodarstw korzystających z kanalizacji. Tam, gdzie budowa kanalizacji sieciowej jest nieopłacalna (Polanka Wielka 4%, Przeciszów 14%, gmina O świ ęcim 14%), zast ępuj ę si ę inn ą infrastruktur ą, która zagospodarowuje ścieki komunalne, tj. przydomowe oczyszczalnie, zbiorniki bezodpływowe.

6.1.1.5 Odprowadzanie wód opadowych Wi ększo ść gmin na terenie powiatu nie posiada w pełni uregulowanego systemu kanalizacji deszczowej. Najpowa żniejszy problem stanowi odwodnienie dróg powiatowych i gminnych, z których wody deszczowe odprowadzane s ą głównie do przydro żnych rowów, stanowi ąc istotne zagro żenie (szczególnie substancjami ropopochodnymi) dla czysto ści wód podziemnych i powierzchniowych. Z danych uzyskanych z urz ędów gmin wynika, i ż kanalizacja deszczowa znajduj ę si ę w nast ępuj ących miejscowo ściach: • Miasto O świ ęcim– administratorem kanalizacji deszczowej na terenie miasta jest Gmina Miasto O świ ęcim. Długo ść sie ć to 79,35 km, stan techniczny dobry, • Brzeszcze – kanalizacja deszczowa istnieje cz ęś ciowo na terenie miasta Brzeszcze, głównie na terenach osiedli zabudowy wielorodzinnej. Uj ścia kanałów deszczowych znajduje si ę przy Wi śle, poza terenami obj ętymi kanalizacj ą opadow ą wody odpływaj ą powierzchniowo do przydro żnych rowów, • Chełmek – kanalizacja deszczowa funkcjonuje we fragmencie ci ągu drogi ul. Jaworznickiej, której wła ścicielem jest gmina,

122

Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Oświęcimskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2017-2020

• Kęty - Administratorem kanalizacji deszczowej jest Gmina K ęty. Kanalizacj ę deszczow ą na terenie gminy tworz ą odcinki sieci wykonywane przy budowach i remontach ci ągów komunikacyjnych. Stan techniczny okre śla si ę mianem dobry. Sie ć kanalizacji deszczowej obejmuje przede wszystkim miejscowo ść K ęty oraz w mniejszym stopniu sołectwa Bulowice, Bielany, Nowa Wie ś oraz Ł ęki. Ujmowane wody deszczowe odprowadzane s ą do rowów przydro żnych oraz do potoków i cieków powierzchniowych. Na obecn ą chwil ę zrzut wody odbywa si ę za pomoc ą 23 wylotów. Zgodnie z wydanymi pozwoleniami wodno-prawnymi na 7 z nich zamontowane s ą separatory wraz z osadnikami do wst ępnego wydzielenia zawiesiny, a na dwóch same osadniki. Rozbudowa sieci kanalizacji deszczowej prowadzona jest sukcesywnie przy okazji budowy i przebudowy dróg. Szacowana długo ść kanalizacji deszczowej wynosi 21,15 km. • Zator – kanalizacja deszczowa o długo ści 11,2 km, stan techniczny dobry, wła ścicielem jest Gmina.

6.1.2 Identyfikacja potrzeb Podstawowym działaniem jest likwidacja lub ograniczenie oddziaływania źródeł zanieczyszczenia wód powierzchniowych – punktowych, obszarowych i liniowych. Głównym czynnikiem zagra żaj ącym czysto ści wód jest nieuporz ądkowana gospodarka ściekowa, st ąd te ż priorytetowym działaniem b ędą inwestycje z tego zakresu oraz racjonalizuj ące u żytkowanie wody. W celu poprawy jako ści wód powierzchniowych, konieczna b ędzie likwidacja niekontrolowanych zrzutów ścieków bytowych do rzek płyn ących przez teren powiatu. W tym celu nale ży wykona ć szczegółow ą inwentaryzacj ę punktów zrzutu ścieków oraz systematycznie j ą aktualizowa ć. Nast ępnym, niezwykle wa żnym zadaniem jest inwentaryzacja stanu technicznego zbiorników bezodpływowych (szamb), które obecnie funkcjonuj ą na terenach nieskanalizowanych. Bardzo cz ęsto zbiorniki te s ą nieszczelne i s ą źródłem zanieczyszczenia wód. Powinna by ć prowadzona kontrola stanu technicznego szamb, a po przył ączeniu posesji do sieci kanalizacyjnej - mo żliwie szybka ich likwidacja. Nale ży równie ż propagowa ć budow ę przydomowych oczyszczalni ścieków na terenach, na których obecnie nie przewiduje si ę budowy sieci kanalizacyjnej. W zakładach przemysłowych nale ży promowa ć wprowadzanie zamkni ętych obiegów wody jako elementu pozwalaj ącego na ograniczenie zrzutu zanieczyszczonych wód do środowiska, a tak że zmiany technologii, popraw ę stanu zakładowych sieci wodoci ągowych, itp. W rolnictwie głównie nale ży si ę skupi ć na stosowaniu najlepszych dost ępnych praktyk rolniczych, co powinno równie ż doprowadzi ć do zmniejszenia zapotrzebowania na wod ę i jednocze śnie ograniczenia ładunków zanieczyszcze ń odprowadzanych do odbiorników. Osobnym zagadnieniem jest budowa w gospodarstwach rolnych instalacji do bezpiecznego przechowywania nawozów naturalnych, tj. zbiorników na gnojowic ę i gnojówk ę oraz płyt obornikowych. Powy ższ ą kwesti ę reguluje ustawa z dnia 10 lipca 2007 r. o nawozach i nawo żeniu (Dz. U. z 2007 r., Nr 147, poz. 1033 z pó źn. zm.). W zakresie ochrony wód podziemnych jednym ze sposobów ochrony biernej b ędzie przestrzeganie zasad ustalonych dla stref i obszarów ochronnych uj ęć wód podziemnych, na których obowi ązuj ą zakazy, nakazy i ograniczenia w zakresie korzystania z wody i użytkowania gruntów. Strefa ochrony bezpo średniej (grupa bezwzgl ędnie obowi ązuj ących nakazów) ma na celu eliminacj ę zagro żenia powstaj ącego w zwi ązku z uj ęciem wody.

123

Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Oświęcimskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2017-2020

Ustalenia zwi ązane z ochron ą wód podziemnych przed zanieczyszczeniem zawarte powinny zosta ć w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego. Zadania w gospodarce ściekowej wynikaj ą ze zobowi ąza ń mi ędzynarodowych Polski (stanowisko negocjacyjne w negocjacjach z UE w sprawie wdra żania Dyrektywy 91/271/EWG) i zapisów Prawa Wodnego oraz aktualnego stanu gospodarki ściekowej. Działania inwestycyjne wyznacza tak że Krajowy program oczyszczania ścieków komunalnych . Do ko ńca 2010 r. powinny zosta ć osi ągni ęte nast ępuj ące cele: • wyposa żenia aglomeracji powy żej 100 000 RLM w oczyszczalnie ścieków z podwy ższonym usuwaniem biogenów do warto ści nieprzekraczalnych 10 mg N/dm3 i 1 mg P/dm3 oraz niezb ędna modernizacja i rozbudowa istniej ącej w tych aglomeracjach sieci kanalizacyjnej – cel został osiągni ęty i obejmuj ę aglomeracj ę Oświ ęcim 110.000 RLM – spełnia wymagania, • wyposa żenia aglomeracji o wielko ści 15 000 - 100 000 RLM w biologiczne oczyszczalnie ścieków z podwy ższonym usuwaniem miogenów – cel został osi ągni ęty i obejmuj ę aglomeracj ę K ęty 50.000 RLM, Brzeszcze 17.170 RLM, • wyposa żenia aglomeracji o wielko ści 2 000 – 15 000 RLM w biologiczne oczyszczalnie ścieków z podwy ższonym usuwaniem miogenów – cel został osi ągni ęty i obejmuj ę aglomeracj ę RLM Osiek 3.252 RLM • wyposa żenia zakładów sektora rolno-spo żywczego w oczyszczalnie ścieków zapewniaj ące osi ągni ęcie wprowadzonych standardów emisji zanieczyszcze ń – brak danych. Ponadto dla potrzeb wypełnienia pozostałych wymaga ń dyrektywy 91/271/EWG opracowano: Program wyposa żenia zakładów przemysłu rolno-spo żywczego o wielko ści 4000 RLM, odprowadzaj ących ścieki bezpo średnio do wód, w urz ądzenia zapewniaj ące wymagane przez polskie prawo standardy ochrony wód oraz Program wyposa żenia w oczyszczalnie ścieków aglomeracji < 2 000 RLM, posiadaj ących w dniu przyst ąpienia Polski systemy kanalizacji sanitarnej. W dniu 1 lutego 2011 r. została zatwierdzona przez Rad ę Ministrów Trzecia Aktualizacja KPO ŚK (AKPO ŚK 2010). Celem trzeciej Aktualizacji Programu było ustalenie realnych terminów zako ńczenia inwestycji w aglomeracjach, które ze wzgl ędu na opó źnienia inwestycyjne nie zrealizuj ą zaplanowanych zada ń do ko ńca 2010 r. Dlatego te ż, AKPO ŚK 2010 swoim zakresem obj ęło wył ącznie zmiany dotycz ące terminów realizacji inwestycji. Warto ści inne ni ż terminy osi ągni ęcia efektów ekologicznych pozostały zgodne z dokumentem AKPO ŚK 2009. Aby zrealizowa ć zapisane cele w KPO ŚK niezb ędne s ą działania w zakresie: • rozbudowy i modernizacji istniej ących oczyszczalni ścieków, • budowy nowych oczyszczalni ścieków, • modernizacji istniej ących i budowy nowych odcinków kanalizacji, • modernizacji istniej ących i budowy nowych uj ęć i stacji uzdatniania wody, • modernizacji istniej ących i budowy nowych odcinków sieci wodoci ągowej (kolektorów głównych i sieci rozdzielczych). Ponadto nale ży wspiera ć działania z zakresu uporz ądkowania i modernizacji gospodarki ściekowej w zakładach przemysłowych – działania te realizowane b ędą poprzez budow ę urz ądze ń podczyszczaj ących ścieki przed ich zrzutem do kanalizacji miejskiej, wprowadzanie zamkni ętych obiegów wody, technologiczne wykorzystanie ścieków oraz

124

Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Oświęcimskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2017-2020

wspieranie i egzekwowanie programów racjonalnej gospodarki wodno-ściekowej. Zadanie te będą finansowane przez podmioty gospodarcze. Na terenach zurbanizowanych nale ży d ąż yć do uporz ądkowania gospodarki wodami opadowymi, w szczególno ści wspiera ć działania zmierzaj ące do likwidacji dopływów powierzchniowych zanieczyszcze ń do wód z dróg (szczególnie w okresie zimy i jesieni, gdy używa si ę środków chemicznych do likwidacji ślisko ści po śniegowej. Ograniczenie ilo ści zanieczyszcze ń niesionych w spływach opadowych powinno nast ępowa ć w sposób mo żliwie naturalny, najlepiej przez wpuszczenie wód opadowych do kanalizacji ogólnospławnej, a tam gdzie jest to mo żliwe do kanalizacji deszczowej zako ńczonej separatorem lub do sztucznych zbiorników budowanych np. przy drogach ekspresowych i autostradach. Ograniczenie zanieczyszcze ń powinno si ę odbywa ć równie ż poprzez utrzymanie czysto ści w zlewni, sprz ątanie jej ale te ż nakładanie powszechnych kar za zanieczyszczenia np. jezdni. Bardzo istotne jest, aby wzdłu ż ulic sadzona była ziele ń, która nie dopu ści do wymywania gruntu z niezagospodarowanych terenów. Separatory substancji ropopochodnych s ą niezb ędne na stacjach benzynowych, myjniach, przy warsztatach samochodowych i wsz ędzie tam gdzie mog ą wyst ąpi ć spływy deszczu z olejami nap ędowymi i benzyn ą. Rozbudowa istniej ącego systemu odprowadzenia wód opadowych powinna uwzgl ędni ć nast ępuj ące zalecenia: • wykorzystanie istniej ących rowów melioracyjnych i ich pojemno ści retencyjnej, • systematyczne czyszczenie rowów melioracyjnych (np. usuwanie odpadów w postaci tzw. „dzikich składowisk”, koszenie ro ślinno ści zarastaj ącej rowy), • naprawa istniej ącego systemu kanalizacji deszczowej, ogólnospławnej i sanitarnej. Racjonalizacja u żytkowania wody b ędzie realizowana zgodnie z hierarchi ą wa żno ści wykorzystania wód przez ró żnych u żytkowników gospodarczych. W pierwszej kolejno ści realizowane s ą potrzeby gospodarki komunalnej (woda pitna), a nast ępnie przemysłu spo żywczego wymagaj ącego wody wysokiej jako ści, rolnictwa (w celu nawadniania u żytków rolnych i pojenia zwierz ąt) oraz przemysłu. U żytkownicy wody b ędą informowani o mo żliwo ściach relatywnego zmniejszania jej zu życia, np. poprzez wprowadzanie zamkni ętych obiegów, zmiany technologii, popraw ę stanu sieci wodoci ągowych (tak że zakładowych), zakup urz ądze ń wodooszcz ędnych. W celu ograniczenia strat wody nale ży systematycznie dokonywa ć przegl ądu i konserwacji sieci wodoci ągowej, prowadz ąc niezb ędne remonty i modernizacje poszczególnych odcinków.

125

Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Oświęcimskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2017-2020

6.1.3 Cele i zadania środowiskowe do roku 2013 i do roku 2018 Cele Cele Cel długoterminowe Cel krótkoterminowe do Zadanie Zadanie Jednostka odpowiedzialna do roku 2020 roku 2016 Wparcie finansowe dla gospodarstw realizuj ących przydomowe oczyszczalnie ścieków oraz porz ądkuj ących gospodark ę Gminy Powiatu WŚ1.1.1 ściekow ą w zakresie składowania i wykorzystania odchodów Oświ ęcimskiego zwierz ęcych GDDKiA, Powiat Rozbudowa Sukcesywna modernizacja i budowa systemów kanalizacji Oświ ęcimski, Zarz ąd Dróg i modernizacja WŚ1.1.2 WŚ.1.1 opadowej wraz z urz ądzeniami podczyszczaj ącymi Wojewódzkich, Gminy sieci kanalizacyjnej Powiatu O świ ęcimskiego i deszczowej Budowa, rozbudowa i modernizacja komunalnych oczyszczalni ścieków oraz systemów kanalizacyjnych zgodnie z planem Gminy Powiatu WŚ1.1.3 przyj ętym w Krajowym Programie Oczyszczania Ścieków Oświ ęcimskiego Komunalnych (KPO ŚK), w tym szczególnie na obszarach Ochrona zasobów wiejskich i poprawa stanu Gminy Powiatu WŚ.1 WŚ.1.2.1 Rozbudowa i modernizacja sieci wodoci ągowej wód podziemnych i Oświ ęcimskiego powierzchniowych Ograniczenie strat wody zwi ązanych Gminy Powiatu WŚ.1.2.2 Modernizacja uj ęć wody oraz stacji uzdatniania z przesyłem Oświ ęcimskiego WŚ.1.2 i poprawa Optymalizacja zu życia wody poprzez zapobieganie stratom zaopatrzenia wody na przesyle oraz wprowadzanie zamkni ętych obiegów ludno ści w wod ę WŚ.1.2.2 Administratorzy sieci wody w przemy śle i oszcz ędne korzystanie z wody przez indywidualnych u żytkowników Edukacja mieszka ńców gmin w zakresie racjonalnego gospodarowania zasobami wodnymi na poziomie gospodarstwa Gminy Powiatu WŚ.1.3.1 Ochrona wód domowego (propagowanie postaw i zachowa ń motywuj ących Oświ ęcimskiego WŚ.1.3 powierzchniowych ludno ść do oszcz ędzania wody) i podziemnych Rozpoznanie problemu starych studni gospodarskich – Gminy Powiatu WŚ.1.3.2 ewidencja i zabezpieczenie przed zanieczyszczeniem Oświ ęcimskiego

126

Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Oświęcimskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2017-2020

Organizacja cyklu spotka ń z rolnikami w zakresie Gminy Powiatu propagowania tzw. dobrych praktyk rolniczych w celu Oświ ęcimskiego, Powiatowy WŚ.1.3.3 zmniejszenia zanieczyszcze ń obszarowych przez zwi ązki Zespół Doradztwa biogenne Rolniczego w O świ ęcimiu

127

Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Oświęcimskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2017-2020

6.1.4 Harmonogram zada ń w zakresie gospodarki wodno – ściekowej Termin Termin Planowane Jednostka Planowane efekty L.P. Nazwa zadania rozpocz ęcia zako ńczenia koszty ogółem Partnerzy odpowiedzialna ekologiczne planowany planowany [PLN] tys.* ZADANIA KOORDYNOWANE zadania uj ęto Sukcesywna modernizacja i budowa GDDKiA, Powiat w rozdziale Powiat WŚ1.1.2 systemów kanalizacji opadowej wraz 2013 2020 Oświ ęcimski, Zarz ąd ochrona Oświ ęcimski z urz ądzeniami podczyszczaj ącymi Dróg Wojewódzkich Zmniejszenie powietrza Optymalizacja zu życia wody poprzez zanieczyszczenia zapobieganie stratom wody na przesyle wód podziemnych i oraz wprowadzanie zamkni ętych mieszka ńcy, powierzchniowych WŚ.1.2.2 2013 2020 b.d. - obiegów wody w przemy śle i oszcz ędne administratorzy sieci korzystanie z wody przez indywidualnych u żytkowników ZALECENIA DLA GMIN POWIATU O ŚWI ĘCIMSKIEGO Wparcie finansowe dla gospodarstw realizuj ących przydomowe Wyeliminowanie oczyszczalnie ścieków oraz Gminy Powiatu WŚ1.1.1 2013 2020 ska żenie wód b.d. - porz ądkuj ących gospodark ę ściekow ą Oświ ęcimskiego powierzchniowych w zakresie składowania i ściekami wykorzystania odchodów zwierz ęcych sanitarnymi Zmniejszenie Projekt odwodnienia ul. Gimnazjalnej WŚ.1.1.2.1 2013 2016 Gmina Zator zanieczyszcze ń wód 29,059 - w Podolszu wraz z budow ą podziemnych i powierzchniowych Wykonanie odwodnienia "Podjarek" WŚ.1.1.2.2 2013 2016 Gmina Zator 82 - w Podolszu w ramach PO RYBY

Kanalizacja sanitarna w Gminie WŚ.1.1.3.1 Brzeszcze- rejon ulic: Pszczy ńskiej, 2013 2016 Gmina Brzeszcze 750 - Lisicy, Wspólnej w Brzeszczach

128

Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Oświęcimskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2017-2020

Budowa kanalizacji sanitarnej WŚ.1.1.3.2 w Gminie Brzeszcze: Przecieszyn 2013 2016 Gmina Brzeszcze 900 - Południe- zadanie XI Zmniejszenie zanieczyszcze ń wód Modernizacja urz ądze ń na oczyszczalni podziemnych i WŚ.1.1.3.3 2013 2016 Gmina Brzeszcze 135 - ścieków w gminie Brzeszcze powierzchniowych

Zakup pomp do przepompowni ścieków i na oczyszczalni ę ścieków w gminie Brzeszcze

Wykonanie układu sterowania oraz 2013 2016 Gmina Brzeszcze wizualizacji w przepompowni Ja źnik w gminie Brzeszcze WŚ.1.1.3.4 103 - Realizacja projektu pn.: „Gospodarka WŚ.1.1.3.5 2013 2016 Gmina Brzeszcze 35 - WŚ.1.1.3.6 wodno-ściekowa Gminy Chełmek” - w tym: Zmniejszenie zanieczyszcze ń wód Kontrakt W1 „Budowa kanalizacji 2013 2016 Gmina Chełmek podziemnych i sanitarnej w Gminie Chełmek w zlewni powierzchniowych oczyszczalni w Jaworznie wraz z wymian ą fragmentów sieci wodoci ągowej”

Kontrakt W2 „Budowa kanalizacji

WŚ.1.1.3.7 sanitarnej w Gminie Chełmek w zlewni 2013 2016 Gmina O świ ęcim 151 - oczyszczalni w Oświ ęcimiu”

Kontrakt W3 „Budowa i modernizacja WŚ.1.1.3.8 systemu wodoci ągowego w gminie 2013 2016 Gmina O świ ęcim 98,3 - Chełmek”

Dokumentacja projektowa kanalizacji sanitarnej w Brzezince - finansowanie WŚ.1.1.3.7 2013 2016 Gmina O świ ęcim 151 - celów ochrony środowiska prowadz ących do ochrony wody

129

Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Oświęcimskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2017-2020

Zmniejszenie Dokumentacja projektowa kanalizacji WŚ.1.1.3.8 2013 2016 Gmina O świ ęcim zanieczyszcze ń wód 98,3 - sanitarnej w osadzie Stawy Grojeckie podziemnych i powierzchniowych Budowa kanalizacji sanitarnej na WŚ.1.1.3.9 2013 2016 Miasto O świ ęcim 2155,5 - osiedlu Dwory-Kruki w O świ ęcimiu

Wyeliminowanie Opracowanie dokumentacji projektu ska żenie wód Gmina Polanka WŚ.1.1.3.10 budowy kanalizacji sanitarnej w gminie 2013 2016 powierzchniowych 10 - Wielka Polanka Wielka ściekami sanitarnymi Wyeliminowanie Budowa kanalizacji sanitarnej na ska żenie wód Gmina Polanka WŚ.1.1.3.11 terenie gminy Polanka Wielka Etap I - 2013 2016 powierzchniowych 100 - Wielka cz ęść 1 ściekami sanitarnymi Wyeliminowanie ska żenie wód Budowa kanalizacji gminy Przeciszów WŚ.1.1.3.12 2013 2016 Gmina Przeciszów powierzchniowych 120 - - wnioski, dokumentacje, opracowania ściekami sanitarnymi Wyeliminowanie Dotacja dla Gminy Polanka Wielka na Gmina Przeciszów, ska żenie wód finansowanie zadania pn. Budowa WŚ.1.1.3.13 2013 2016 Gmina Polanka powierzchniowych 274,326 - kanalizacji sanitarnej na terenie gminy Wielka ściekami Przeciszów i Polanka Wielka sanitarnymi Budowa kanalizacji sanitarnej na Gmina Przeciszów, Wyeliminowanie WŚ.1.1.3.14 terenie Gminy Przeciszów i Polanka 2013 2016 Gmina Polanka ska żenie wód 5,827 - Wielka Wielka powierzchniowych ściekami Dokumentacja kanalizacji dla rejonu sanitarnymi WŚ.1.1.3.15 ul. Kopernika do ul. J.Słowackiego 2013 2016 Gmina Zator Wyeliminowanie 11,9 - w gminie Zator ska żenia wód

130

Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Oświęcimskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2017-2020

ściekami sanitarnymi

Budowa kolektora głównego wraz z Wyeliminowanie sieci ą kanalizacji sanitarnej dla wsi ska żenia wód WŚ.1.1.3.16 2013 2016 Gmina Zator 110 - Graboszyce, Gmina Zator - zadanie ściekami współfinansowane w ramach PROW I sanitarnymi Budowa sieci kanalizacji sanitarnej we

wsiach Grodzisko, Graboszyce, Rudze WŚ.1.1.3.17 2013 2016 Gmina Zator 1100 - i Trzebie ńczyce, Gmina Zator w ramach PROW II Rozbudowa sieci wodoci ągowej na Gmina Polanka WŚ.1.2.1.1 ulicy Słonecznej w gminie Polanka 2013 2016 40 - Wielka Wielka Dostarczenie Dotacje dla Gminnego Zakładu mieszka ńcom dobrej Wodoci ągów i Kanalizacji w jako ści wody do Przeciszowie na dofinansowanie picia kosztów realizacji inwestycji i zakupów inwestycyjnych zakładów bud żetowych, WŚ.1.2.1.2 2013 2016 Gmina Przeciszów 1612 - w tym: wymiana i rozbudowa istniej ącej sieci wodno-kanalizacyjnej, finansowanie budowy kanalizacji sanitarnej na terenie Gminy Przeciszów i Polanka Wielka Opracowanie kompletnej dokumentacji technicznej i budowlanej przebudowy istniej ącego, b ądź budowy nowego uj ęcia wody pitnej wraz ze Stacj ą WŚ.1.2.2.1 Uzdatniania Wody, dla powstaj ącej 2013 2016 Gmina Zator 407,6 - w Zatorze Strefy Aktywno ści Gospodarczej Małopolski Zachodniej"- Program Operacyjny Innowacyjna

Gospodarka

131

Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Oświęcimskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2017-2020

Edukacja mieszka ńców gmin w zakresie racjonalnego gospodarowania zasobami wodnymi na poziomie Gminy Powiatu Dostarczenie WŚ.1.3.1 gospodarstwa domowego 2013 2016 20 - Oświ ęcimskiego mieszka ńcom dobrej (propagowanie postaw i zachowa ń jako ści wody do motywuj ących ludno ść do oszcz ędzania picia wody)

Rozpoznanie problemu starych studni gospodarskich – ewidencja Gminy Powiatu WŚ.1.3.2 2013 2016 20 - i zabezpieczenie przed Oświ ęcimskiego zanieczyszczeniem Organizacja cyklu spotka ń z rolnikami Powiatowy w zakresie propagowania tzw. dobrych Zespół Gminy Powiatu WŚ.1.3.3 praktyk rolniczych w celu zmniejszenia 2013 2016 20 Doradztwa Oświ ęcimskiego zanieczyszcze ń obszarowych przez Rolniczego w zwi ązki biogenne Oświ ęcimiu ZADANIA WŁASNE POWIATU 0 ZADANIA KOORDYNOWANE 0 ZALENCENIA DLA GMIN POWIATU O ŚWI ĘCIMSKIEGO 8.290,5 * koszty zamieszczone w tabeli pochodz ą danych udost ępnionych przez instytucje realizuj ące zadania, wieloletnich prognoz finansowych gmin nale żą cych do Powiatu Oświ ęcimskiego, a tak że szacunków własnych autorów aktualizacji PO Ś dla Powiatu O świ ęcimskiego na lata 2013 – 2016 z uwzgl ędnieniem perspektywy na lata 2017 - 2020

132

Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Oświęcimskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2017-2020

6.2 Zanieczyszczenie powietrza Ochrona powietrza polega na zapewnieniu jak najlepszej jego jako ści, w szczególno ści przez: • utrzymanie poziomów substancji w powietrzu poni żej dopuszczalnych dla nich poziomów lub co najmniej na tych poziomach; • zmniejszanie poziomów substancji w powietrzu co najmniej do dopuszczalnych, gdy nie s ą one dotrzymane; • zmniejszanie i utrzymanie poziomów substancji w powietrzu poni żej poziomów docelowych albo poziomów celów długoterminowych lub co najmniej na tych poziomach. Na stan powietrza maj ą wpływ nast ępuj ące czynniki: • emisja zorganizowana pochodz ąca ze źródeł punktowych i powierzchniowych oraz niska emisja, • emisja ze środków transportu i komunikacji, • emisja niezorganizowana. Zazwyczaj głównym źródłem zanieczyszcze ń powietrza jest emisja substancji toksycznych pochodz ących z procesów spalania paliw stałych, ciekłych i gazowych w celach energetycznych i technologicznych. W kolejnych podrozdziałach opisano systemy energetyczne znajduj ące si ę na terenie powiatu i okre ślono ich wpływ na stan powietrza atmosferycznego. Podstawow ą mas ę zanieczyszcze ń odprowadzanych do atmosfery stanowi dwutlenek w ęgla. Jednak najbardziej uci ąż liwe składniki spalin to przede wszystkim dwutlenek siarki, tlenki azotu, tlenek w ęgla i pył. W mniejszych ilo ściach emitowane s ą równie ż chlorowodór, ró żnego rodzaju w ęglowodory aromatyczne i alifatyczne. Wraz z pyłem emitowane s ą równie ż metale ci ęż kie, pierwiastki promieniotwórcze i wielopier ścieniowe w ęglowodory aromatyczne, a w śród nich benzoalfapiren, uznawany za jedn ą z bardziej znacz ących substancji kancerogennych. W pyle zawieszonym ze wzgl ędu na zdolno ść wnikania do układu oddechowego, wyró żnia si ę frakcje o ziarnach: powy żej 10 mikrometrów i pył drobny poni żej 10 mikrometrów (PM10). Ta druga frakcja jest szczególnie niebezpieczna dla człowieka, gdy ż jej cz ąstki s ą ju ż zbyt małe, by mogły zosta ć zatrzymane w naturalnym procesie filtracji oddechowej. Przy spalaniu odpadów z produkcji tworzyw sztucznych opartych na polichlorku winylu do atmosfery mog ą dostawa ć się substancje chlorowcopochodne, a w śród nich dioksyny i furany. O wyst ąpieniu zanieczyszcze ń powietrza decyduje ich emisja do atmosfery, natomiast o poziomie w znacznym stopniu wyst ępuj ące warunki meteorologiczne. Przy stałej emisji, zmiany st ęż eń zanieczyszcze ń s ą głównie efektem przemieszczania, transformacji i usuwania ich z atmosfery. St ęż enie zanieczyszcze ń zale ży równie ż od pory roku. I tak: • sezon zimowy, charakteryzuje si ę zwi ększonym zanieczyszczeniem atmosfery, głównie przez nisk ą emisj ę, • sezon letni, charakteryzuje si ę zwi ększonym zanieczyszczeniem atmosfery przez ska żenia wtórne powstałe w reakcjach fotochemicznych.

133 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Oświęcimskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2017-2020

6.2.1 Charakterystyka i ocena stanu aktualnego Ocen ę stanu powietrza atmosferycznego przeprowadzono w oparciu o dane z 2012 roku pochodz ące z opracowania Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska w Krakowie pt.: „Ocena jako ści powietrza w województwie małopolskim w 2012 r.”. Ocena przeprowadzona jest w wyodr ębnionych strefach na terenie województwa małopolskiego. Klasyfikacja stref wykonywana jest co roku na podstawie oceny poziomu substancji w powietrzu, a jej wynikiem jest okre ślenie jednej klasy strefy ze wzgl ędu na ochron ę zdrowia i jednej klasy ze wzgl ędu na ochron ę ro ślin (z wyj ątkiem stref grodzkich). Klasyfikacji stref dokonuje si ę dla ka żdego zanieczyszczenia oddzielnie, na podstawie najwy ższych st ęż eń na obszarze ka żdej strefy, nast ępnie okre śla si ę klas ę wynikow ą dla danej strefy. Zaliczenie strefy do okre ślonej klasy wi ąż e si ę z konieczno ści ą podj ęcia konkretnych działa ń na rzecz poprawy jako ści powietrza lub utrzymania jego jako ści na niezmienionym poziomie. W tabelach poni żej przedstawiono w skrócie zasady zaliczenia strefy do okre ślonej klasy (A, B, C), które zale ży od st ęż eń zanieczyszcze ń wyst ępuj ących na ich obszarze i wi ąż e si ę z okre ślonymi wymaganiami, co do działa ń na rzecz poprawy jako ści powietrza. Podstaw ę zaliczenia strefy do okre ślonej klasy stanowi ą wyniki oceny uzyskane na obszarach o najwy ższych poziomach st ęż eń danego zanieczyszczenia w strefie.

Tabela 16 Klasy stref i wymagane działania w zale żno ści od poziomów st ęż eń zanieczyszczenia, uzyskanych w rocznej ocenie jako ści powietrza Klasa Poziom st ęż eń Wymagane działania strefy nie przekraczaj ący poziomów A brak dopuszczalnych* i poziomów docelowych powy żej poziomów dopuszczalnych*, lecz nie przekraczaj ący poziomów okre ślenie obszarów przekrocze ń warto ści B dopuszczalnych powi ększonych o dopuszczalnych margines tolerancji • okre ślenie obszarów przekrocze ń warto ści powy żej poziomów dopuszczalnych dopuszczalnych oraz warto ści dopuszczalnych powi ększonych o margines tolerancji* C powi ększonych o margines tolerancji i poziomów docelowych • opracowanie programu ochrony powietrza POP * z uwzgl ędnieniem dozwolonych cz ęsto ści przekrocze ń okre ślonych w RM Ś w sprawie dopuszczalnych poziomów. Źródło: Ocena jako ści powietrza w województwie małopolskim, kwiecie ń 2013

Tabela 17 Klasy stref dla ozonu w odniesieniu do poziomu celu długoterminowego Poziom st ęż eń Klasa strefy nie przekraczaj ący poziomów celu długoterminowego D1 powy żej poziomu celu długoterminowego D2 Źródło: Ocena jako ści powietrza w województwie małopolskim, kwiecie ń 2013

Ocen ę poziomu zanieczyszcze ń powietrza w poszczególnych strefach województwa małopolskiego wykonano w oparciu o wyniki pomiarów prowadzonych w stałych stacjach pomiarowych, automatycznych i manualnych oraz stanowiskach pasywnych. Wszystkie stacje pomiarowe funkcjonowały zgodnie z wojewódzkim programem pa ństwowego monitoringu środowiska. 134 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Oświęcimskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2017-2020

Powiat o świ ęcimski nale ży do strefy małopolskiej, na której zlokalizowano 66 punktów monitoringowych. Na terenie powiatu oświ ęcimskiego brak jest punktów monitoringowych. Najbli żej granicy powiatu poło żone s ą punkty w miejscowo ściach: • Trzebinia, osiedle ZWM – odległo ść około 15 km, • Olkusz, ul. F. Nullo – odległo ść około 30 km, • Skawina, osiedle Ogrody – odległo ść około 30 km, • Wadowice, osiedle Pod Skarp ą – odległo ść około 15 km, Strefa małopolska obejmuj ę obszar 14 784 km 2, na której zamieszkuj ę 2 480 906 osób.

Tabela 18 Wykaz stacji monitoringu jako ści powietrza w strefie małopolskiej, z których wyniki wykorzystano w ocenie jako ści powietrza na terenie powiatu o świ ęcimskiego SUBSTANCJE GAZOWE Lokalizacja stacji C6H6 NO 2 NO x SO 2 CO O3 Trzebinia, osiedle ZWM - 1 - 1 1 - Olkusz, ul. F. Nullo - 1 - 1 1 - Skawina, osiedle Ogrody M 1 - 1 - - Wadowice, osiedle Pod Skarp ą ------POZOSTAŁE Lokalizacja stacji PM10 Pb As Cd Ni B(a)P Trzebinia, osiedle ZWM 24 24 24 24 24 24 Olkusz, ul. F. Nullo 1, 24 - - - - - Skawina, osiedle Ogrody 1 - - - - - Wadowice, osiedle Pod Skarp ą 24 - - - - 24 1 – pomiar automatyczny z 1- godzinnym czasem u średnienia wyników 24 – pomiar manualny, 24-godzinny M – pomiar metod ą pasywn ą, z 1- miesi ęcznym czasem u średnienia wyników Źródło: Ocena jako ści powietrza w województwie małopolskim, kwiecie ń 2013

Klasyfikacja strefy małopolskiej z uwzgl ędnieniem parametrów kryterialnych okre ślonych pod kątem ochrony zdrowia dla:

• NO 2, tlenku w ęgla, benzenu, ołowiu (Pb), arsenu (As), kadmu (Cd), niklu (Ni), ozonu (dla strefy małopolskiej) okre ślono jako klas ę A,

• PM10, benzo(a)piranu, SO 2 okre ślono jako klas ę C. Klasyfikacja strefy małopolskiej z uwzgl ędnieniem kryteriów okre ślonych w celu ochrony ro ślin dla:

• SO 2, NO x, ozonu (dla strefy małopolskiej) okre ślono jako klas ę A. W pobli żu granic powiatu o świ ęcimskiego wyst ąpiły w 2012 roku przekroczenia poziomów dopuszczalnych lub docelowych nast ępuj ących substancji: pyłu zawieszonego PM10, B(a)P w pyle zawieszonym PM10 .

135 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Oświęcimskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2017-2020

Tabela 19 Zestawienie przypadków przekrocze ń dopuszczalnego poziomu PM10 – st ęż enia średnie roczne Przyczyna Nazwa strefy Kod strefy Nazwa stacji Warto ść (µg/m 3) wyst ąpienia przekroczenia Skawina, osiedle Ogrody 54* S5, S3, S14, S15 Strefa małopolska PL1203 Wadowice, osiedle Pod 50* S5,S14, S15 Skarp ą *poziom dopuszczalny 40 µg/m 3 Źródło: Ocena jako ści powietrza w województwie małopolskim, kwiecie ń 2013

Tabela 20 Zestawienie przypadków przekrocze ń dopuszczalnego poziomu PM10 – st ęż enia 24-godzinne Percentyl 90,4 z Ilo ść rocznej serii Nazwa strefy Kod strefy Nazwa stacji przekrocze ń* st ęż eń 24- godzinnych Olkusz, ul. F. Nullo 78 72 Skawina, osiedle Ogrody 120 105 Strefa małopolska PL1203 Trzebinia, osiedle ZWM 68 73 Wadowice, osiedle Pod 101 113 Skarp ą * dopuszczana cz ęsto ść przekroczenia dopuszczalnego poziomu w roku kalendarzowym wynosi 35 razy Źródło: Ocena jako ści powietrza w województwie małopolskim, kwiecie ń 2013

Przyczynami stwierdzonych przekrocze ń pyłu PM10 w punktach monitoringowych w pobli żu granic powiatu o świ ęcimskiego były: • niekorzystne warunki klimatyczne (S15), • oddziaływanie emisji z zakładów przemysłowych, ciepłowni elektrowni zlokalizowanych w pobli żu stacji (S3), • oddziaływanie emisji zwi ązanych z indywidualnym ogrzewaniem budynków (S5), • szczególne lokalne warunki rozprzestrzeniania si ę zanieczyszcze ń (S14).

Tabela 21 Zestawienie przypadków przekrocze ń dopuszczalnego benzo(a)piranu - st ęż enia średnie roczne Przyczyna Nazwa strefy Kod strefy Nazwa stacji Warto ść (ng/m 3) wyst ąpienia przekroczenia Wadowice, osiedle Pod 13,6 S5, S14, S15 Strefa małopolska PL1203 Skarp ą Trzebinia, osiedle ZWM 4,7 S5, S3, S14, S15 Źródło: Ocena jako ści powietrza w województwie małopolskim, kwiecie ń 2013

Przyczynami stwierdzonych przekrocze ń benzo(a)pirenu w punktach monitoringowych w pobli żu granic powiatu o świ ęcimskiego były:

136 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Oświęcimskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2017-2020

• oddziaływanie emisji z zakładów przemysłowych, ciepłowni elektrowni zlokalizowanych w pobli żu stacji (S3), • oddziaływanie emisji zwi ązanych z indywidualnym ogrzewaniem budynków (S5), • szczególne lokalne warunki rozprzestrzeniania si ę zanieczyszcze ń (S14), • niekorzystne warunki klimatyczne (S15). Do opracowania programów ochrony powietrza (POP) zostały zakwalifikowane wszystkie strefy województwa małopolskiego - dla kryterium ochrony zdrowia.

6.2.1.1 System gazowniczy na terenie powiatu Gmina Brzeszcze Przez teren Gminy Brzeszcze przebiegaj ą gazoci ągi niskiego i średniego ci śnienia, b ędące w eksploatacji Górno śląskiej Spółki Gazownictwa sp. z o.o. w Zabrzu, Grupa Kapitałowa PGNiG S.A., oddział Zakład Gazowniczy w Zabrzu, ul. Szcz ęść Bo że 11, 41-800 Zabrze. Cała sie ć stanowi źródło gazu zabezpieczaj ące dostawy gazu dla potencjalnych odbiorców zlokalizowanych na terenie Gminy. Długo ść sieci wynosi 285,3 km i zaopatruje 82% mieszka ńców gminy. Gmina Chełmek Poziom gazyfikacji gminy wynosi 66,3%. Dostawa gazu dla odbiorców odbywa si ę za pomoc ą gazoci ągów wysokopr ęż nych, przebiegaj ących przez gmin ę relacji O świ ęcim – Szopienice oraz Trzebinia – Oświ ęcim. W Bobrku i Gorzowie zlokalizowane s ą stacje redukcyjno pomiarowe pierwszego stopnia, zasilaj ące teren gminy. Miasto natomiast zasilane jest ze stacji redukcyjno - pomiarowej drugiego stopnia mieszcz ącej si ę przy ulicy Brzozowej w Chełmku. Sie ć obejmuje swym zasi ęgiem praktycznie cały obszar gminy: • niskopr ęż na o długo ści 13,522 km - stan techniczny zadowalaj ący, • średniopr ęż na o długo ści 79,522 km – stan techniczny bardzo dobry, Gmina O świ ęcim Istniej ący system zaopatrzenia w gaz wystarcza do zabezpieczenia obecnych jak i przyszłych potrzeb mieszka ńców oraz wytwórczo ści i usług. Sie ć gazow ą średniopr ęż ną i niskopr ężną na terenie Gminy O świ ęcim eksploatuje Rozdzielnia Gazu O świ ęcim, za ś gazoci ągi wysokopr ęż ne Rejon Gazowniczy w Bielsku-Białej. Rozdzielnia Gazu O świ ęcim obsługuje wszystkie miejscowo ści na terenie gminy za wyj ątkiem sołectw: Harm ęż e i Pławy, co stanowi około 90% terenu całej gminy. Długo ść sieci gazowej rozdzielczej na terenie gminy Oświ ęcim wg stanu na dzie ń 31.01.2011 r. wynosi: • sie ć gazowa średniopr ęż na - 171,7 km(w tym przył ącza - 61,3 km); • sie ć gazowa niskopr ęż na - 40,4 km (w tym przył ącza - 12,3 km). Najstarsza sie ć gazowa średniopr ęż na funkcjonuje w sołectwach: Rajsko, Brzezinka, Babice i Zaborze. Pozostała sie ć pochodzi z pocz ątku lat 90-tych. Ci ągło ść dostaw gazu zapewnia zasilanie systemu gazowego z kilku stacji redukcyjno- pomiarowych poło żonych na terenie gminy oraz miasta O świ ęcim. Rozdzielnia Gazu Oświ ęcim eksploatuje cztery stacje redukcyjno-pomiarowe w Rajsku i Grojcu, Grojcu - Stawach Grojeckich i Zaborzu. Przez teren gminy przebiegaj ą nast ępuj ące gazoci ągi wysokiego ci śnienia: • ø 400 CN 6,3 MPa relacji O świ ęcim - Bielsko-Biała, • ø 400 CN 2,5 MPa relacji O świ ęcim - Świerklany, • ø 150 CN 2,5 MPa relacji O świ ęcim - Kęty,

137 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Oświęcimskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2017-2020

• ø 65 CN 2,5 MPa do stacji redukcyjno pomiarowej w Grojcu, • ø 50 CN 2,5 MPa do stacji redukcyjno pomiarowej w Rajsku. Miasto Oświ ęcim Przez teren miasta przebiegaj ą systemowe gazoci ągi wysokopr ęż ne. Miasto stanowi w ęzłowy punkt zaopatrzenia w gaz m.in. cz ęś ci województwa śląskiego. Istniej ący system posiada znaczne rezerwy i mo że stanowi ć źródło dostaw gazu dla nowych podmiotów gospodarczych. Gmina K ęty Dostawa gazu dla odbiorców indywidualnych oraz przemysłowych na terenie Gminy K ęty realizowana jest poprzez stacje redukcyjno-pomiarowe zasilane gazem wysokopr ęż nym z sieci wysokoparametrowej obsługiwanej przez Operatora Gazoci ągów Przesyłowych Gaz System S.A. Oddział w Świerklanach. Wła ścicielem sieci gazowej średnio i niskopr ęż nej jest Polskie Górnictwo Naftowe i Gazownictwo S.A. w Warszawie. Bezpo średni ą obsług ą klienta zajmuje si ę Gazownia Zabrza ńska. Na terenie gminy K ęty nie wyst ępuj ą ograniczenia w dostawie i ilo ści gazu. Stopie ń wykorzystania gazu przez gospodarstwa domowe na terenie gminy K ęty jest bardzo wysoki. Na podstawie danych Górno śląskiej Spółki Gazownictwa w Zabrzu dost ęp do sieci gazowniczej posiada 90% mieszka ńców gminy w miejscowo ściach Malec, Nowa Wie ś, Ł ęki i Bulowice i mie ście K ęty. Gmina Osiek Na terenie gminy dystrybucj ę gazu prowadzi Polskie Górnictwo Naftowe i Gazownictwo S.A. w Warszawie o/Zakład Gazowniczy „ROW” w Świerklanach Rozdzielnia Gazu Oświ ęcim. Obszar gminy w cało ści wyposa żony jest w sie ć gazow ą średniopr ęż ną o ł ącznej długo ści 62 km. Sie ć t ę realizowano w latach siedemdziesi ątych, a w poszczególnych przysiołkach w latach osiemdziesi ątych i dziewi ęć dziesi ątych. Źródłem zasilania jest gazoci ąg wysokoci śnieniowy relacji O świ ęcim - Kęty - Andrychów - Wadowice. W oparciu o wymieniony ruroci ąg działaj ą stacje gazowe redukcyjno - pomiarowe I stopnia w Grojcu (gm. O świ ęcim) oraz w Bielanach, Nowej Wsi i K ętach (gm. K ęty), poprzez które dostarczany jest gaz średnioci śnieniowy do poszczególnych odbiorców tak że w Gminie Osiek. Gmina Polanka Wielka Sie ć gazowa w gminie jest bardzo dobrze rozwini ęta. Gaz doprowadzany jest do wszystkich gospodarstw domowych w gminie. Dostawa odbywa si ę przy pomocy średniopr ęż nej sieci gazowej pochodz ącej z dwóch źródeł: • Stacji redukcyjno – pomiarowej SRP O świ ęcim – Zaborze i SRP O świ ęcim – Olszewskiego, oraz • Stacji redukcyjno pomiarowej SRP Przeciszów. Gmina Przeciszów Gmina zaopatrywana jest w gaz przez Polskie Górnictwo Naftowe i Gazownictwo S.A. w Warszawie Oddział Zakład Gazowniczy "ROW" w Świerklanach Rozdzielnia Gazu Oświ ęcim. W Gminie dobrze rozwini ęta jest sie ć gazowa. Przez teren Gminy przebiega gazoci ąg wysokopr ęż ny o długo ści 7,0 km z istniej ącym pasem wył ączonym z zabudowy wynosz ącym 45,0 ha wraz z istniej ącą stacj ą redukcyjno-pomiarow ą. Sie ć średniopr ęż na pozwala na podł ączenie wszystkich gospodarstw do odbioru gazu ziemnego. Długo ść sieci gazowej wynosi 64 km.

138 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Oświęcimskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2017-2020

Gmina Zator Siec gazowa zasilana jest z magistrali DW 500 CN 64 Brze źnica - Oświ ęcim, która zapewnia pełne pokrycie zapotrzebowania miasta i gminy w gaz oraz umo żliwia ewentualna rozbudow ę sieci i zwi ększenie liczby odbiorców. Stan techniczny sieci gazowej jest dobry. Wykonana jest głównie z rur PE, fragmenty sieci wykonano z rur stalowych, średnice gazoci ągów 160 - 25 mm. Przez gmin ę przebiega magistrala gazowa wysokopr ęż na 500 CN 6,4 relacji Skawina - Oświ ęcim.

6.2.1.2 System elektroenergetyczny na terenie powiatu Gmina Chełmek System elektroenergetyczny gminy Chełmek opiera si ę na zasilaniu z sieci wysokonapi ęciowej (WN 100kV) doprowadzonej do głównego punktu zasilania (GPZ) „Chełmek”, którym jest stacja transformatorowa 100/15 kV i 0,4 kV, zasilaj ąca stacje transformatorowe średniego i niskiego napi ęcia. Energia do GPZ doprowadzona jest z dwóch linii: Jaworzno (Byczyna) – Oświ ęcim (Dwory) oraz O świ ęcim (Dwory) - KWK Piast. Ponadto przez gmin ę Chełmek przebiegaj ą dwie magistralne linie energetyczne wysokich napi ęć (110 kV): Dwory – Libi ąż oraz Dwory – KWK Piast. W gminie zlokalizowanych jest 3094 gospodarstw domowych b ędących odbiorcami energii elektrycznej. Gmina Brzeszcze Gmina zasilana jest w energie elektryczna z dwóch punktów zasilania GPZ Zasole i GPZ Kęty zlokalizowanych poza terenem Gminy. Układ zasilania obejmuj ę równie ż GPZ Komorowice. Na terenie Gminy znajduj ę si ę 68 stacji transformatorowych o ł ącznej mocy 13,5 MVA. Gmina O świ ęcim Źródła zaopatrzenia w energi ę elektryczn ą usytuowane w cz ęś ci wiejskiej gminy Oświ ęcim, (GPZ w Por ębie Wielkiej i Rajsku) zaopatruj ą nie tylko gmin ę, ale tak że miasto O świ ęcim oraz inne gminy o ścienne. Z kolei tereny wiejskie gminy O świ ęcim korzystaj ą z dostaw energii ze źródeł zlokalizowanych na terenie miasta O świ ęcim (GPZ w O świ ęcimiu i Oświ ęcimiu - Dworach) i na terenach gmin s ąsiaduj ących (GPZ w K ętach, Chełmku, Wadowicach). Miasto O świ ęcim Miasto zasilane jest w energie elektryczn ą poprzez stacje na GPZ w Zasolu oraz w GPZ w Klucznikowicach, w których wyst ępuje rezerwa mocy. Ilo ść odbiorców energii elektrycznej: • gospodarstwa domowe: 15.824, • przedsi ębiorstwa i inne: 1.494. Gmina K ęty Zasilanie odbiorców odbywa si ę na średnim napi ęciu liniami napowietrznymi 15 kV ze stacji GPZ w K ętach. Do zasilania odbiorców na terenie gminy słu ży 116 transformatorów o łącznej mocy zainstalowanej 33,7 MVA. Gmina Osiek Zasilanie gminy w energi ę elektryczn ą nast ępuje z dwóch stacji elektroenergetycznych - GPZ w O świ ęcimiu - Zasolu i w K ętach za pomoc ą napowietrznych linii średniego napi ęcia 15 kV i 30 stacji transformatorowych (26 stacji zlokalizowanych jest na terenie gminy).

139 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Oświęcimskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2017-2020

Gmina Polanka Wielka Głównym dostawc ą energii elektrycznej na terenie Polanki Wielkiej jest Rejon Energetyczny Kęty. Energia rozprowadzana jest za pomoc ą sieci średniego napi ęcia o mocy 15 kV, zasilana przez Główne Punkty Zasilania w Zatorze i O świ ęcimiu (GPZ Zator oraz GPZ O świ ęcim). Sie ć niskiego napi ęcia jest zasilana przez 14 stacji transformatorowych. Gmina Przeciszów Gmina zaopatrywana jest w energi ę elektryczn ą z GPZ znajduj ących si ę poza terenem gminy (GPZ Zator). Ponadto na terenie Gminy znajduje si ę 25 stacji transformatorowych słupowych pozwalaj ących na utrzymanie stałego napi ęcia w linii. Gmina Zator Głównym punktem zasilania (GPZ) jest stacja transformatorowa 110/15 kV ZATOR zlokalizowana przy ul. Krakowskiej 18 zasilana dwustronna linia 110 kV (16,4 km) relacji Borek Szlachecki - Dwory. Łączna moc transformatorów zainstalowanych w 45 stacjach transformatorowych 15/0,4 kV na terenie miasta i gminy Zator wynosi 9642 kVA.

6.2.1.3 System ciepłowniczy Gmina Brzeszcze System ciepłowniczy eksploatowany jest przez Nadwi śla ńsk ą Spółk ę Energetyczna sp. z o.o., ul. Mickiewicza 2, 32-620 Brzeszcze. Wi ększa cze ść zabudowy wielorodzinnej na terenie Brzeszcz oraz Os. Paderewskiego w Jawiszowicach jest zasilana przez centralny system ciepłowniczy z kotłowni ą zlokalizowan ą na terenie KWK „Brzeszcze – Silesia” Ruch I o nazwie ZC1. System dostarcza ciepło do obiektów kopalni oraz do wielorodzinnego budownictwa mieszkaniowego zlokalizowanego w s ąsiedztwie kopalni oraz do budynków zlokalizowanych w północnej cz ęś ci wsi Jawiszowice. Gmina Chełmek W gminie działa sie ć ciepłownicza dostarczaj ąca energi ę ciepln ą dla obszaru miejskiego na północ od ulicy Krakowskiej (bloki mieszkalne, budownictwo jednorodzinne oraz obiekty usługowe). Kotłownia o mocy cieplnej 58 MW zlokalizowana jest przy ulicy Przemysłowej. Nie przewiduje si ę budowy sieci ciepłowniczej w układach ponadlokalnych. Budynki w pozostałej cz ęś ci gminy ogrzewane s ą poprzez kotłownie lokalne. Źródła ciepła oparte s ą na kotłach opalanych w ęglem, gazem lub olejem. Miasto O świ ęcim Źródłem ciepła dla całego systemu dystrybucyjnego miasta O świ ęcimia jest Elektrociepłownia zlokalizowana na terenie Firmy Synthos S.A. Jednostk ą odpowiedzialn ą za dystrybucj ę energii cieplnej jest Przedsi ębiorstwo Energetyki Cieplnej Sp. z o.o. Przedsi ębiorstwo Energetyki Cieplnej wg stanu na dzie ń 31 grudnia 2011 r. eksploatowało łącznie 64827 mb sieci ciepłowniczych. Gmina K ęty W Gminie K ęty scentralizowany system ciepłowniczy zlokalizowany jest na terenie miasta. Długo ść systemu ciepłowniczego wynosi 12,56 km. System ciepłowniczy funkcjonuje w oparciu o działalno ść dwóch przedsi ębiorstw: • Energetyka Cieplna Opolszczyzny S.A., • Miejski Zakład Energetyki Cieplnej w K ętach Sp. z o.o. Źródłem ciepła na terenie K ęt jest ciepłownia ECO SA Rejon Eksploatacyjny K ęty przy ul. Ko ściuszki 111, która zasilana jest przez sze ść kotłów wodnych wysokotemperaturowych 140 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Oświęcimskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2017-2020

o łącznej mocy 46,8 MW Energetyka Cieplna Opolszczyzny S.A. od 2009 roku prowadzi działalno ść na terenie Gminy Kęty zwi ązan ą z wytwarzaniem energii cieplnej. Wytwarzana energia cieplna dostarczana jest do systemu ciepłowniczego firmie MZEC Sp. z o.o. oraz bezpo średnio do przedsi ębiorstw przemysłowych. Dystrybucj ą ciepła na terenie miasta zajmuje si ę Miejski Zakład Energetyki Cieplnej Spółka z o.o. w K ętach. Budownictwo wielomieszkaniowe korzystaj ące z sieci ciepłowniczej: • osiedla: Wyszy ńskiego, Sikorskiego, Królickiego, Hutnika, Ko ściuszki, 700 lecia, Nad Soł ą - wśród których znajduj ą si ę mieszkania nale żą ce do zasobów lokalowych Lokatorsko – Własno ściowej Spółdzielni Mieszkaniowej oraz lokali wspólnot mieszkaniowych zarz ądzanych przez PK KOMAX Sp. z o.o. Ogólny stan sieci ciepłowniczych przedsi ębiorstwo okre śla jako zadowalaj ący, pozwalaj ący na bezpieczn ą ich eksploatacj ę. Budynki w pozostałej cz ęś ci gminy ogrzewane s ą poprzez kotłownie lokalne. Źródła ciepła oparte s ą na kotłach opalanych w ęglem, gazem lub olejem. Gmina Zator Zator nie ma sieci ciepłowniczej. Na terenie gminy jest jedna kotłownia Mi ędzyzakładowej Spółdzielni Mieszkaniowej "Budowlanka". Jest to kotłownia gazowa zasilaj ąca w ciepło budynki Spółdzielni. Pozostałe gminy powiatu o świ ęcimskiego takie jak Osiek, Polanka Wielka, Przeciszów i Oświ ęcim ogrzewane s ą przez lokalne kotłownie.

141 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Oświęcimskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2017-2020

Rysunek 27 Infrastruktura techniczna na obszarze powiatu o świ ęcimskiego Źródło: Plan zagospodarowania województwa małopolskiego

6.2.1.4 Bilans emisji pyłowej i gazowej Mimo wysokiego stopnia gazyfikacji terenu powiatu, ci ągle najpopularniejszym paliwem jest węgiel kamienny oraz miał i muł w ęglowy. Chocia ż wiele instytucji publicznych i zakładów przemysłowych coraz cz ęstej decyduje si ę na ograniczenie emisji poprzez zmian ę medium grzewczego z w ęgla na gaz lub olej opałowy, a nawet odnawialne źródła ciepła to nadal wielkim problemem pozostaje emisja do atmosfery zanieczyszcze ń z palenisk domowych – problem szczególnie uci ąż liwy w okresie grzewczym. Podstawowym celem w ochronie powietrza jest systemowe ograniczenie emisji substancji szkodliwych do atmosfery, poprzez kompleksow ą likwidacj ę istniej ących, nieefektywnych źródeł ciepła. Zało żony cel osi ąga si ę poprzez wprowadzanie: • ekologicznych, energooszcz ędnych urz ądze ń grzewczych (kotły), • odnawialnych źródeł energii (biomasa, układy solarne, pompy ciepła), • mo żliwo ść realizacji kompleksowych.

142 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Oświęcimskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2017-2020

900 835,91 829,37 800 700 568,13 600 545,59 500 400 300 252,58 200 78,05 78,05 53,95 48,55 100 0,428 0 0,071 0 BaP BaP BaP NO2 NO2 NO2 PM10 PM10 PM10 PM2,5 PM2,5 PM2,5 emisja emisja liniowa emisja punktowa powierzchniowa

Rysunek 28 Emisja zanieczyszcze ń gazowych na terenie powiatu o świ ęcimskiego (Mg/rok) Źródło: Program ochrony powietrza dla województwa małopolskiego – uzasadnienie, 2012

Analiza udziału poszczególnych grup źródeł emisji doprowadziła do nast ępuj ących wniosków: • w najwi ększym stopniu na zanieczyszczenie powietrza w powiecie wpływaj ą powierzchniowe źródła lokalne, których średni udział powierzchniowych źródeł lokalnych w całkowitej emisji wynosi 46,5%, • udział źródeł powierzchniowych lokalnych jak równie ż spoza województwa i innych powiatów wynosił w roku 2011 średnio 85,8%, • udział źródeł na st ęż enie średnioroczne jest, podobnie jak to miało miejsce w przypadku pyłu, najwi ększy w powiatach o ściennych, granicz ących z województwem śląskim jak powiat olkuski (34,5% udziału źródeł spoza województwa) oraz o świ ęcimski (33,9%), Przeprowadzone obliczenia i analizy wykazały, że zasadniczy udział w st ęż eniu pyłu zawieszonego PM10, PM2,5 oraz benzo(a)pirenu w powietrzu maj ą źródła zwi ązane z ogrzewaniem indywidualnym, czyli nisk ą emisj ą oraz w mniejszym stopniu źródła liniowe i powierzchniowe (maj ące istotne znaczenie w Krakowie. W zwi ązku z tym najwa żniejsze działania naprawcze maj ące na celu uzyskanie dotrzymania poziomów dopuszczalnych zwi ązane s ą przede wszystkim z redukcj ą niskiej emisji.

143 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Oświęcimskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2017-2020

140 127

120

100 74 80

60 35

40

20

0 ogółem ze spalania paliw węglowo-grafitowe, sadza

Rysunek 29 Emisja zanieczyszcze ń gazowych na terenie powiatu o świ ęcimskiego (Mg/rok) Źródło: Bank Danych Lokalnych, GUS 2012

Na tle innych powiatów w województwie małopolskim emisja zanieczyszcze ń w powiecie jest zadawalaj ąca jedynie w przypadku tlenków azotu. Na wysokim poziomie kształtuje si ę roczna emisja takich zanieczyszcze ń jak CO i pył, co zwi ązane jest bezpo średnio z powszechnym stosowaniem na terenie gmin powiatu paliwa w ęglowego oraz wyst ępowaniem źródeł przemysłowych, a ponadto napływ zanieczyszczeń z poza granic powiatu o świ ęcimskiego.

Emisja z emitorów liniowych Jednym z podstawowych czynników środowiskotwórczych, zwi ązanych z komunikacj ą jest zanieczyszczenie powietrza wyst ępuj ące w s ąsiedztwie dróg. Pojazdy samochodowe poruszaj ące si ę po drogach, emituj ą do atmosfery du że ilo ści ró żnorodnych substancji toksycznych, powstaj ących w wyniku spalania paliwa nap ędowego, a tak że na skutek wzajemnego oddziaływania opon i nawierzchni dróg oraz zu żywania si ę niektórych elementów pojazdu (powstaj ą wtedy zanieczyszczenia w postaci pyłów gumowych, azbestowych, kamiennych oraz rdzy, sadzy itp.). Jest to problem narastaj ący, zwłaszcza na terenie miast i centrum gmin. Mimo prowadzonej tam modernizacji układów komunikacyjnych, wskutek lawinowo narastaj ącej liczby samochodów, płynno ść ruchu w godzinach szczytu jest zakłócona. Obecno ść spalin samochodowych najdotkliwiej odczuwany jest w letnie, słoneczne dni, poniewa ż oprócz toksycznych spalin tworzy si ę bardzo szkodliwa dla zdrowia, przypowierzchniowa warstwa ozonu pochodzenia fotochemicznego. Łączna długo ść dróg publicznych w powiecie o świ ęcimskim wynosi ok. 860 km. Drogi, które przebiegaj ą przez teren powiatu to drogi gminne, powiatowe, wojewódzkie i krajowe. Długo ść dróg wynosi odpowiednio: • gminne 440 km, w tym 373 km nawierzchnia twarda ulepszona, • powiatowe 245 km, • wojewódzkie : − nr 780 (Kraków – Chełmek – Mysłowice), − nr 781 (Chrzanów – Babice – Zator – Andrychów),

144 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Oświęcimskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2017-2020

• drogi krajowe : − nr 28 (Zator – Wadowice), − nr 44 (Tychy - Oświ ęcim - Zator - Skawina – Kraków), − nr 52 (Bielsko-Biała – Kety – Wadowice – Głogoczów)17 . Zarz ądcami dróg, do wła ściwo ści, których nale żą sprawy z zakresu planowania budowy, modernizacji, utrzymania i ochrony dróg, s ą nast ępuj ące organy: • dróg krajowych – Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad w Krakowie, • dróg wojewódzkich –Zarz ąd Dróg Wojewódzkich w Krakowie, • dróg powiatowych – Powiat O świ ęcimski (po likwidacji Zarz ądu Dróg Powiatowych w kwietniu 2013 roku), • dróg gminnych – władze Gmin. Utrzymanie dróg we wła ściwym stanie technicznym, daje mo żliwo ść szybkiego i dogodnego komunikowania si ę. Stanowi ąc podstaw ę do podnoszenia atrakcyjno ści terenu powiatu, wymaga ci ągłego utrzymywania wszystkich dróg na odpowiednim poziomie technicznym oraz podnoszenia ich parametrów technicznych i dostosowywania do standardów europejskich. Procentowy udział pojazdów na drodze: • dla dróg wojewódzkich: osobowe 85,8%, dostawcze 10,8%, ci ęż arowe 1,6%, autobusy 1,7%, motocykle 0,1%, • dla dróg powiatowych i gminnych: osobowe 82,6%, dostawcze 13,3%, ci ęż arowe 2,6%, autobusy 1,3%, motocykle 0,2%. Przyj ęte nat ęż enie ruchu dla dróg: • krajowych – 8244 [poj/dob ę], • wojewódzkich – 12064 [poj/dob ę], • powiatowych - 5988 [poj/dob ę], • gminnych – 724 [poj/dob ę]. Na podstawie danych dotycz ących nat ęż enia ruchu oraz udziału poszczególnych typów pojazdów w tym ruchu (raport „Generalny pomiar ruchu 2010 – Synteza wyników” na zlecenie Generalnej Dyrekcji Dróg Krajowych i Autostrad oraz opracowania Ministerstwa Środowiska „Wskazówki dla wojewódzkich inwentaryzacji emisji na potrzeby ocen bie żą cych i programów ochrony powietrza” oszacowano wielko ść emisji komunikacyjnej. Wyniki przedstawiono w poni ższej tabeli.

Tabela 22 Roczna emisja substancji szkodliwych do atmosfery ze środków transportu na terenie powiatu o świ ęcimskiego w 2011 roku Emis.max. Emisja Emisja śr. Nazwa emitora Nazwa zanieczyszczenia mg/s Mg/rok mg/s tlenek w ęgla 7324,827 230,996 7324,827 drogi krajowe benzen 65,943 2,08 65,943 węglowodory alifatyczne 1127,586 35,56 1127,586

17 Źródła: • „Wykaz dróg powiatowych na terenie Powiatu O świ ęcimskiego wg stanu na 01.01.2012r.”, ZDP w O świ ęcimiu • www.zdw.krakow.pl, • Informacje z gmin powiatu o świ ęcimskiego 145 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Oświęcimskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2017-2020

węglowodory 338,276 10,668 338,276 aromatyczne tlenki azotu 4460,947 140,68 4460,947 pył ogółem 258,07 8,138 258,07 dwutlenek siarki 348,399 10,987 348,399 tlenek w ęgla 6511,134 2,05 6511,134 benzen 5,853 184,592 5,853 węglowodory alifatyczne 99,467 31,36 99,467 węglowodory drogi wojewódzkie 298,488 9,410 298,488 aromatyczne tlenki azotu 3934,476 124,074 3934,476 pył ogółem 226,55 7,144 226,55 dwutlenek siarki 307,97 9,712 307,97 tlenek w ęgla 624,9521 19,70849 624,9521 benzen 5,62627 0,17743 5,62627 węglowodory alifatyczne 96,20528 3,03393 96,20528 węglowodory drogi powiatowe 28,86158 0,91018 28,86158 aromatyczne tlenki azotu 380,6066 12,00281 380,6066 pył ogółem 22,01843 0,69437 22,01843 dwutlenek siarki 29,72533 0,93742 29,72533 tlenek w ęgla 117,549 3,70702 117,549 benzen 1,05826 0,03337 1,05826 węglowodory alifatyczne 18,09552 0,57066 18,09552 węglowodory drogi gminne 5,42866 0,1712 5,42866 aromatyczne tlenki azotu 71,58937 2,25764 71,58937 pył ogółem 4,14151 0,13061 4,14151 dwutlenek siarki 5,59112 0,17632 5,59112 Źródło: opracowanie własne, do oblicze ń u żyto Programu OPERAT2000

6.2.2 Identyfikacja potrzeb Przeprowadzona analiza stanu zanieczyszczenia powietrza wykazała, że na terenie powiatu oświ ęcimskiego w celu zmniejszenia emisji i imisji wskazane s ą działania d ążą ce do poprawy czysto ści atmosfery. W zwi ązku z zaostrzeniem si ę przepisów ochrony środowiska oraz w interesie mieszka ńców działania te nale żałoby przeprowadzi ć w nast ępuj ących kierunkach poprzez wdro żenie ni żej wymienionych celów: • systematyczna poprawa jako ści powietrza na obszarze gmin powiatu o opracowanie planu zaopatrzenia w ciepło, energi ę elektryczn ą i paliwa gazowe oraz jego sukcesywne wdra żanie o opracowanie i wdro żenie strategii zmniejszania st ęż enia pyłów drobnych PM10 oraz ozonu przyziemnego w powietrzu.

146 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Oświęcimskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2017-2020

o zwi ększenie świadomo ści społeczno ści lokalnej w zakresie potrzeb i mo żliwo ści ochrony powietrza, w tym oszcz ędno ści energii i stosowania odnawialnych źródeł energii. • wspieranie i promocja ekologicznych no śników energii o wymiana konwencjonalnie opalanych pieców w ęglem na ogrzewania gazowe lub inne przyjazne środowisku no śniki energii zarówno w obiektach publicznych, jak mieszkaniach prywatnych (realizacja programu ograniczenia niskiej emisji) o wzrost wykorzystania odnawialnych źródeł energii o wspieranie i promowanie korzystania z materiałów energooszcz ędnych w budownictwie przez mieszka ńców o kontynuowanie prac termomodernizacyjnych na terenie gmin powiatu oświ ęcimskiego o intensyfikacj ę działa ń zwi ązanych z modernizacj ą dróg.

147 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Oświęcimskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2017-2020

6.2.3 Cele i zadania środowiskowe do roku 2013 i do roku 2018 Cele Cele krótkoterminowe do Jednostka Cel długoterminowe do Cel Zadanie Zadanie roku 2016 odpowiedzialna roku 2020 Gminy Powiatu P.1.1.1 Opracowanie programu ograniczenia niskiej emisji Oświ ęcimskiego Gminy Powiatu Termomodernizacja gminnych i powiatowych P.1.1.2 Oświ ęcimskiego, Powiat obiektów u żyteczno ści publicznej Oświ ęcimski Poprawa, jako ści powietrza Wykonanie aktualizacji „Zało żeń do planu poprzez ograniczenie emisji Gminy Powiatu P.1.1.3 zaopatrzenia w ciepło, energi ę elektryczn ą i paliwa z procesów spalania paliw Oświ ęcimskiego P.1.1 do celów grzewczych, gazowe” ograniczenie niskiej emisji, Tworzenie lokalnych sieci ciepłowniczych i Gminy Powiatu zmniejszenie P.1.1.4 podł ączanie do nich budynków z indywidualnymi Oświ ęcimskiego Spełnienie norm zapotrzebowania na energi ę paleniskami domowymi jako ści powietrza atmosferycznego Gminy Powiatu poprzez P1 P.1.1.5 Promocja ekologicznych no śników energii Oświ ęcimskiego, Powiat sukcesywn ą Oświ ęcimski redukcj ę emisji zanieczyszcze ń do powietrza GDDKiA, Wojewódzki Rozwój systemu dróg w kierunku ograniczenia jego Zarz ąd Dróg, Powiat Poprawa jako ści powietrza P.1.2.1 poprzez poprawienie uci ąż liwo ści dla ludzi i środowiska Oświ ęcimski, Gminy P.1.2 warunków ruchu drogowego Powiatu Oświ ęcimskiego na terenie powiatu Gminy Powiatu P.1.2.2 Budowa i organizacja tras rowerowych Oświ ęcimskiego Poprawa jako ści powietrza Prowadzenie edukacji ekologicznej młodzie ży i Gminy Powiatu poprzez prowadzenie P.1.3 P.1.3.1 dorosłych w zakresie ochrony powietrza Oświ ęcimskiego, Powiat edukacji ekologicznej w atmosferycznego i klimatu Oświ ęcimski zakresie ochrony powietrza P.1.4 Poprawa jako ści powietrza z P.1.4.1 Sukcesywna kontrola uci ąż liwych źródeł WIO Ś w Krakowie

148 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Oświęcimskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2017-2020

procesów przemysłowych, zanieczyszcze ń energetyki i elektrociepłowni Przedsi ębiorstwa P.1.4.2 Wdra żanie systemów zarz ądzania środowiskowego działaj ące na terenie Powiatu O świ ęcimskiego

149 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Oświęcimskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2017-2020

6.2.4 Harmonogram zada ń w zakresie ochrony powietrza Termin Termin Planowany Planowane zako ńczeni Jednostka L.P. Nazwa zadania rozpocz ęcia efekt koszty ogółem Partnerzy a odpowiedzialna planowany ekologiczny planowany [PLN] tys.* ZADANIA WŁASNE POWIATU P.1.1.2.1 Modernizacja budynku internatu w K ętach 2013 2016 Powiat O świ ęcimski 1000 P.1.1.2.2 Modernizacja PZ nr 1 w O świ ęcimiu 2013 2016 Powiat O świ ęcimski 450 P.1.1.2.3 Modernizacja PZ nr 11 w K ętach 2013 2016 Powiat O świ ęcimski 100 P.1.1.2.4 Modernizacja PZ nr 9 w K ętach 2013 2016 Powiat Oświ ęcimski 50 P.1.1.2.5 Modernizacja PZ nr 8 w Chełmku 2013 2016 Powiat O świ ęcimski 50 Modernizacja budynku SOSW na ul. Ko ścielnej 6 P.1.1.2.6 2013 2016 Powiat O świ ęcimski 495,845 w O świ ęcimiu P.1.1.2.7 Modernizacja budynku SOSW w O świ ęcimiu 2013 2016 Powiat O świ ęcimski 40 Termomodernizacja Sali gimnastycznej w PZ nr 3 Ograniczenie P.1.1.2.8 2013 2016 Powiat O świ ęcimski 400 w O świ ęcimiu niskiej emisji Wydatki inwestycyjne z zakresu ochrony P.1.1.2.9 powietrza atmosferycznego i klimatu 2013 2016 Powiat Oświ ęcimski 100 w Oświ ęcimiu Termomodernizacja kompleksu budynków P.1.1.2.10 internatu przy Powiatowym Zespole nr 2 2013 2016 Powiat O świ ęcimski 1194 w Oświ ęcimiu Termomodernizacja budynku szkoły PZ nr 4 P.1.1.2.11 2013 2016 Powiat O świ ęcimski 50 w Oświ ęcimiu

P.1.1.2.12 Termomodernizacja budynków PZOL w Grojcu 2013 2016 Powiat O świ ęcimski 50

Przebudowa skrzy żowania drogi wojewódzkiej nr Poprawa P.1.2.1.1 780 z ul. O świ ęcimsk ą i Mieszka w miejscowo ści 2013 2016 Powiat O świ ęcimski warunków 90,362 Chełmek drogowych

150 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Oświęcimskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2017-2020

Dotacja dla województwa: Droga Współpracy zmniejszenie P.1.2.1.2 2013 2016 Powiat O świ ęcimski 80,351 Regionalnej - budowa Obwodnicy O świ ęcimia emisji komunikacyj Budowa poł ączenia drogowego pomi ędzy P.1.2.1.3 2013 2016 Powiat O świ ęcimski nej 8,334 gminami Zator - Spytkowice - Alwernia Przebudowa ul. Pilata i Olszewskiego P.1.2.1.4 2013 2016 Powiat O świ ęcimski 7000 w Oświ ęcimiu Budowa chodnika przy drodze powiatowej nr P.1.2.1.5 2013 2016 Powiat Oświ ęcimski 100 1895 K ul. Podlesie w Przeciszowie P.1.2.1.6 Przebudowa ul. Wojska Polskiego w K ętach 2013 2016 Powiat O świ ęcimski 286,373 P.1.2.1.7 Przebudowa ulicy Obozowej w O świ ęcimiu 2013 2016 Powiat O świ ęcimski 2800 Przebudowa odcinka drogi powiatowej nr 1893 K P.1.2.1.8 2013 2016 Powiat O świ ęcimski 1000 ul. Wysokie Brzegi w O świ ęcimiu Przebudowa drogi powiatowej nr 1877K na P.1.2.1.9 2013 2016 Powiat O świ ęcimski 3000 odcinku Babice - Herm ęż e Etap II Przebudowa ulic Nojego i Tysi ąclecia P.1.2.1.10 2013 2016 Powiat O świ ęcimski 6000 w Oświ ęcimiu - II etap Przebudowa drogi powiatowej nr 1805 K ul. P.1.2.1.11 2013 2016 Powiat O świ ęcimski 150 Graniczna w Zatorze Przebudowa ulicy Śniadeckiego w O świ ęcimiu P.1.2.1.12 2013 2016 Powiat O świ ęcimski 6 (od ul. Wróblewskiego do ul. Tysi ąclecia) Budowa chodnika wzdłu ż ul. Wilamowickiej P.1.2.1.13 2013 2016 Powiat O świ ęcimski 500 w Rajsku Rozbudowa ul. K ęckie Góry Południowe P.1.2.1.14 2013 2016 Powiat O świ ęcimski 530 w Kętach Remont nawierzchni asfaltowej wraz z budow ą P.1.2.1.15 chodnika przy drodze powiatowej nr 1762K ul. 2013 2016 Powiat O świ ęcimski 800 Andrychowska w Piotrowicach

P.1.2.1.16 Odbudowa nawierzchni ul. Wadowickiej w 2013 2016 Powiat O świ ęcimski 600 sołectwie Gł ębowice odcinek od skrzy żowania z

151 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Oświęcimskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2017-2020

ul. O świ ęcimsk ą do skrzy żowania z ul. Pleba ńsk ą i Śmietanówka Modernizacja ul. Jana Kantego w K ętach - P.1.2.1.17 2013 2016 Powiat O świ ęcimski 50 projekt techniczny Budowa chodnika dla pieszych - Kęckie Góry P.1.2.1.18 2013 2016 Powiat O świ ęcimski 420 Północne - etap I w K ętach Przebudowa drogi powiatowej nr 1812K ul. P.1.2.1.19 Bugajska w Zatorze na odcinku 1750 mb, w km 2013 2016 Powiat O świ ęcimski 4451 0+612 do 2+362 Przebudowa ul. Grojeckiej w Zaborzu (droga nr P.1.2.1.20 1867K) na odcinku 967 mb, w km 4+063 do 2013 2016 Powiat O świ ęcimski 3360 5+030 Przebudowa drogi powiatowej nr 1895K ul. P.1.2.1.21 2013 2016 Powiat O świ ęcimski 1680 Zwyci ęstwa w O świ ęcimiu - Dworach Wspólne inwestycje z gminami na drogach P.1.2.1.22 2013 2016 Powiat O świ ęcimski 500 powiatowych Gmina K ęty - budowa drogi gminnej ł ącz ącej ul. P.1.2.1.23 Sobieskiego z ul. Zielon ą i z ul. Świ ętokrzysk ą 2013 2016 Powiat O świ ęcimski 5 w Kętach Remont drogi dojazdowej i chodnika w PZ nr 5 P.1.2.1.24 2013 2016 Powiat O świ ęcimski 180 w Oświ ęcimiu ZADANIA KOORDYNOWANE Prowadzenie edukacji ekologicznej młodzie ży Gminy Powiatu Zwi ększenie P.1.3.1 i dorosłych w zakresie ochrony powietrza 2013 2020 Oświ ęcimskiego, świadomo ści 80 atmosferycznego i klimatu Powiat O świ ęcimski ekologicznej Gminy Powiatu Sukcesywna kontrola uci ąż liwych źródeł Oświ ęcimskiego, P.1.4.1 2013 2020 WIO Ś w Krakowie Zmniejszenie 40 zanieczyszcze ń emisji Powiat przemysłowej Oświ ęcimski P.1.4.2 Wdra żanie systemów zarz ądzania 2013 2020 Przedsi ębiorstwa b.d. Gminy Powiatu

152 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Oświęcimskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2017-2020

środowiskowego działaj ące na terenie Oświ ęcimskiego, Powiatu Powiat Oświ ęcimskiego Oświ ęcimski ZALECENIA DLA GMIN POWIATU O ŚWI ĘCIMSKIEGO administratorzy Opracowanie programów ograniczenia niskiej Gminy Powiatu sieci P.1.1.1 2013 2020 180 emisji Oświ ęcimskiego ciepłowniczych, kotłowni lokalnych Modernizacja Domu Ludowego w Grojcu - P.1.1.2.1 wymiana dachu, ocieplenie i odnowienie elewacji 2013 2016 Gmina O świ ęcim 1.050 - oraz zagospodarowanie terenu wokół budynku P.1.1.2.2 Remont budynku ZSP w Witkowicach - dach 2013 2016 Gmina K ęty 200 - P.1.1.2.3 izolacja budynku ZSP w Bulowicach 2013 2016 Gmina K ęty 180 - Termomodernizacje budynków o światowych na P.1.1.2.4 2013 2016 Miasto O świ ęcim 3.876 - terenie O świ ęcimia Ograniczenie emisji ze Remont elewacji budynku komunalnego w Osieku P.1.1.2.4 2013 2016 Gmina Osiek spalania 200 - ul. Główna 92 niskiej jako ści nie - administratorzy Wykonanie aktualizacji „Zało żeń do planu Gminy Powiatu ekologicznych sieci P.1.1.3 zaopatrzenia w ciepło, energi ę elektryczn ą 2013 2016 180 Oświ ęcimskiego paliw ciepłowniczych, i paliwa gazowe” kotłowni lokalnych administratorzy Tworzenie lokalnych sieci ciepłowniczych Gminy Powiatu sieci P.1.1.4 i podł ączanie do nich budynków z 2013 2016 180 Oświ ęcimskiego ciepłowniczych, indywidualnymi paleniskami domowymi kotłowni lokalnych Dotacja do zmiany starego systemu ogrzewania P.1.1.5.1 węglowego na proekologiczne (wymiana kotłów 2013 2016 Gmina K ęty 150 - na paliwa ekologiczne: gaz, biomasa, olej) Dotacja na zakup i monta ż kolektorów P.1.1.5.2 2013 2016 Gmina K ęty 150 - słonecznych

153 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Oświęcimskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2017-2020

Pomoc finansowa dla Województwa na realizacj ę zadania "przebudowa skrzy żowania drogi P.1.2.1.1 2013 2016 Gmina Chełmek 77,862 - wojewódzkiej nr 780 z ul. Śląsk ą, ul. O świ ęcimsk ą i ul. Mieszka I w Chełmku" Pomoc finansowa dla Województwa na realizacj ę P.1.2.1.2 zadania "Drogi Współpracy Regionalnej - 2013 2016 Gmina O świ ęcim 12,863 - budowa obwodnicy O świ ęcimia" Pomoc finansowa dla Województwa na realizacj ę zadania "Studium lokalizacyjno-funkcjonalno- Poprawa P.1.2.1.3 2013 2016 Gmina Chełmek komfortu jazdy 5,187 - ruchowe rozwoju układu komunikacyjnego Powiatu O świ ęcimskiego" zmniejszenie Przebudowa układu komunikacyjnego ulic: 25 ilo ści kolizji Stycznia, Andersa, 11-listopada i dróg drogowych wewn ętrznych od ul. Piłsudskiego, ul. Kolejowa, P.1.2.1.4 2013 2016 Gmina Chełmek 354 - ul. Paprotnik, ul. Brzechwy i Le śmiana w Chełmku; ul Świnna i Wrzosowa w Gorzowie; ul. poprawa Le śna w Bobrku - dokumentacja i wykonanie dro żno ści ruchu w Zadanie "Droga Współpracy Regionalnej - P.1.2.1.5 2013 2016 Gmina O świ ęcim centrach miast - budowa obwodnicy Oświ ęcimia" i gmin Realizacja zada ń w ramach O świ ęcimskiego Strategicznego Programu Rz ądowego - P.1.2.1.6 2013 2016 Gmina O świ ęcim ograniczenia 2,381 - Przebudowa ul. Jakubowskiego w Brzezince wraz emisji z odwodnieniem komunikacyjn Realizacja zada ń w ramach O świ ęcimskiego ej P.1.2.1.7 Strategicznego Programu Rz ądowego - 2013 2016 Gmina O świ ęcim 1.375 - Przebudowa ul. Piwnicznej w O świ ęcimiu Realizacja zada ń w ramach O świ ęcimskiego Strategicznego Programu Rz ądowego - Budowa nowej drogi dojazdowej do Judenrampe i P.1.2.1.8 2013 2016 Gmina O świ ęcim 1.375 - Ziemniaczarek (przedłu żenie ul. Kombatantów) łącz ącej ul. Ofiar Faszyzmu z ul. Piwniczn ą w Brzezince

154 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Oświęcimskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2017-2020

Realizacja zada ń w ramach O świ ęcimskiego P.1.2.1.9 Strategicznego Programu Rz ądowego - 2013 2016 Gmina O świ ęcim 2.500 - Przebudowa ul. Pławianka w Pławach - etap II Przebudowa ul. Grojeckiej w Zaborzu (droga Nr P.1.2.1.10 2013 2016 Gmina O świ ęcim 1.875 - 1867 K) dotacja dla województwa: Droga Współpracy P.1.2.1.11 2013 2016 Gmina K ęty 1.191 - Regionalnej - budowa Obwodnicy Oświ ęcimia Dotacja dla województwa: przebudowa skrzy żowania drogi wojewódzkiej nr 948 z drog ą P.1.2.1.12 2013 2016 Gmina K ęty 15 - powiatow ą nr 1859K i drog ą gminn ą nr 510053 w m. Nowa Wie ś Dotacja dla powiatu: budowa chodnika dla P.1.2.1.13 pieszych przy ul. K ęckie Góry Północne w K ętach 2013 2016 Gmina K ęty 210 - - etap I Dotacja dla powiatu: modernizacja ul. Jana P.1.2.1.14 2013 2016 Gmina K ęty 25 - Kantego w K ętach – projekt techniczny Rozbudowa ul. Kęckie Góry Południowe w P.1.2.1.15 2013 2016 Gmina K ęty 265 - Kętach Budowa obwodnicy zachodniej K ęt - etap I P.1.2.1.16 2013 2016 Gmina K ęty 2.150 - odcinek południowo-zachodni Budowa obwodnicy zachodniej K ęt - etap II P.1.2.1.17 2013 2016 Gmina K ęty 265 - odcinek północno-zachodni - projekt techniczny Odbudowa mostu drogowego w ci ągu ul. Staszica P.1.2.1.18 2013 2016 Gmina K ęty 60 - w Nowej Wsi - projekt techniczny Przebudowa ul. Kleparz boczna w K ętach - P.1.2.1.19 2013 2016 Gmina Kęty 20 - projekt techniczny P.1.2.1.20 Przebudowa ul. Szarych Szeregów w O świ ęcimiu 2013 2016 Gmina O świ ęcim 1.500 - Dotacja dla województwa: Droga Współpracy P.1.2.1.21 2013 2016 Gmina O świ ęcim 30 - Regionalnej - budowa Obwodnicy O świ ęcimia

155 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Oświęcimskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2017-2020

P.1.2.1.22 Przebudowa ul. Polnej w O świ ęcimiu 2013 2016 Gmina O świ ęcim 1.930 - Przebudowa ul. Jana Pawła II i Łukowej P.1.2.1.23 2013 2016 Gmina O świ ęcim 1.300 - w Oświ ęcimiu P.1.2.1.24 Przebudowa ul. Broniewskiego w O świ ęcimiu 2013 2016 Gmina O świ ęcim 2.540 - P.1.2.1.25 Przebudowa ul. Zwyci ęstwa w O świ ęcimiu 2013 2016 Gmina O świ ęcim 1.330 - Przebudowa ul. Marchlewskiego P.1.2.1.26 2013 2016 Gmina O świ ęcim 1.200 - i Smoluchowskiego Przebudowa ulic Nojego i Tysi ąclecia P.1.2.1.27 2013 2016 Gmina Oświ ęcim 1.500 - w Oświ ęcimiu etap II P.1.2.1.28 Przebudowa ul. Obozowej w O świ ęcimiu 2013 2016 Gmina O świ ęcim 300 - Budowa chodnika dla pieszych przy drodze Gmina Polanka P.1.2.1.29 wojewódzkiej 949 (mi ędzy Lipow ą) w gminie 2013 2016 605 - Wielka Polanka Wielka Wymiana zniszczonych kraw ęż ników przy drodze Gmina Polanka P.1.2.1.30 wojewódzkiej (Kasztanowa) w gminie Polanka 2013 2016 40 - Wielka Wielka Wykonanie przej ścia dla pieszych w okolicy Gmina Polanka P.1.2.1.31 2013 2016 15 - ko ścioła w gminie Polanka Wielka Wielka Pomoc finansowa na realizacj ę zadania "Droga Gmina Polanka P.1.2.1.32 współpracy Regionalnej - budowa obwodnicy 2013 2016 2,381 - Wielka Oświ ęcimia (przygotowanie dokumentacji) Dotacja dla województwa: Droga Współpracy P.1.2.1.33 2013 2016 Gmina Przeciszów 1,2 - Regionalnej - budowa Obwodnicy O świ ęcimia Dofinansowanie zadania Powiatu Oświ ęcimskiego - budowa chodnika i kanalizacji P.1.2.1.34 2013 2016 Gmina Przeciszów 100 - opadowej przy drodze powiatowej ul. Podlesie w Przeciszowie

P.1.2.1.35 Dofinansowanie zadania Powiatu 2013 2016 Gmina Przeciszów 400 - Oświ ęcimskiego - budowa chodnika i kanalizacji

156 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Oświęcimskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2017-2020

opadowej przy drodze powiatowej ul. Andrychowska w Piotrowicach Dofinansowanie zadania Powiatu Oświ ęcimskiego - remont nawierzchni asfaltowej P.1.2.1.36 2013 2016 Gmina Przeciszów 150 - na drodze powiatowej Nr K 1895 - ul. Le śna w Przeciszowie sołectwo Las P.1.2.1.37 Modernizacji ul. Długiej w Przeciszowie 2013 2016 Gmina Przeciszów 3 190,85 - Wykonanie dokumentacji projektowej odcinka chodnika w ci ągu drogi wojewódzkiej nr 781 w P.1.2.1.38 2013 2016 Gmina Zator 13,37 - Podolszu, o długo ści ok. 130 mb - (pomoc rzeczowa) Budowa poł ączenia drogowego pomi ędzy P.1.2.1.39 gminami Zator – Spytkowice - Alwernia (pomoc 2013 2016 Gmina Zator 8,35 - finansowa dla Województwa Małopolskiego) Przebudowa drogi powiatowej Nr 1805K – ul. P.1.2.1.40 Granicznej w Zatorze (pomoc finansowa dla 2013 2016 Gmina Zator 75 - Powiatu O świ ęcimskiego) Rozbudowa drogi powiatowej Nr 1812K – ul. P.1.2.1.41 Bugajskiej w Zatorze (pomoc finansowa dla 2013 2016 Gmina Zator 1112,75 - Powiatu O świ ęcimskiego) Projekt budowy dla chodnika z parkingiem P.1.2.1.42 2013 2016 Gmina Zator 40 - w Graboszycach Palczowice: przygotowanie dokumentacji P.1.2.1.43 projektowej budowy drogi mi ędzy drogami 2013 2016 Gmina Zator 3,805 - gminnymi (obok P.Przejczowskich) Projekt dla budowy obwodnicy m. Zator jako P.1.2.1.44 drogi klasy G na odcinku od DK nr 44 do m. 2013 2016 Gmina Zator 23,9 - Podolsze Projekt dla budowy dróg na terenie ograniczonym P.1.2.1.45 ulicami: J.Słowackiego, L.Palim ąki, 2013 2016 Gmina Zator 31,56 - M.Kopernika, Bugajskiej w Zatorze

157 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Oświęcimskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2017-2020

P.1.2.1.46 Projekt budowy ul.Blich w Zatorze 2013 2016 Gmina Zator 50 - Projekt dla budowy drogi od ul. Kolejowej w P.1.2.1.47 Zatorze w dół do pa ństwa Grodeckich wraz z 2013 2016 Gmina Zator 144,5 - budow ą Koncepcja i projekt budowy dróg Morysina II P.1.2.1.48 2013 2016 Gmina Zator 31,5 - z mediami w gminie Zator P.1.2.1.49 Projekt dla przebudowy ul. Parkowej w Zatorze 2013 2016 Gmina Zator 6,344 - P.1.2.1.50 Projekt przebudowy ul. A.Mickiewicza w Zatorze 2013 2016 Gmina Zator 7,208 - Budowa ul. Widok w Podolszu w tym: F.S. P.1.2.1.51 2013 2016 Gmina Zator 70 - Podolsze 10.000 zł. Budowa ul. Pawła z Zatora / Remera w Zatorze P.1.2.1.52 2013 2016 Gmina Zator 100 - w tym: środki o ś. Królewiec 10.000 zł. Budowa drogi przy szkole w Smolicach w tym: P.1.2.1.53 2013 2016 Gmina Zator 20 - F.S. Smolice 8.000 zł. ZADANIA WŁASNE POWIATU 37.577 ZADANIA KOORDYNOWANE POWIATU 120 ZALECENIA DLA GMIN POWIATU O ŚWI ĘCIMSKIEGO 35.997 * koszty zamieszczone w tabeli pochodz ą danych udost ępnionych przez instytucje realizuj ące zadania, wieloletnich prognoz finansowych gmin nale żą cych do Powiatu Oświ ęcimskiego, a tak że szacunków własnych autorów aktualizacji PO Ś dla Powiatu O świ ęcimskiego na lata 2013 – 2016 z uwzgl ędnieniem perspektywy na lata 2017 - 2020

158 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Oświęcimskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2017-2020

6.3 Gospodarowanie odpadami Na terenie powiatu o świ ęcimskiego źródłami wytwarzanych odpadów s ą: • gospodarstwa domowe, w których powstaj ą tak że odpady wielkogabarytowe oraz niebezpieczne • obiekty infrastruktury społecznej i komunalnej • obszary ogrodów, parków, cmentarzy, targowisk • ulice i place • przedsi ębiorstwa i firmy prowadz ące działalno ść gospodarcz ą. Ilo ść wytwarzanych odpadów komunalnych, wska źnik ich nagromadzenia, jak równie ż ich struktura oraz skład s ą uzale żnione od ró żnych uwarunkowa ń lokalnych. Nale ży do nich: poziom rozwoju gospodarczego obszaru, zamo żno ść społecze ństwa, rodzaj zabudowy mieszkalnej, sposób gospodarowania zasobami, przyzwyczajenia w konsumpcji dóbr materialnych, a tak że cechy charakterologiczne mieszka ńców i ich podatno ść na edukacj ę ekologiczn ą. Najwi ększy wpływ na ilo ść i skład morfologiczny powstaj ących odpadów komunalnych w danej społeczno ści maj ą pojedyncze decyzje zapadaj ące w trakcie zakupów poszczególnych towarów i wyboru rodzaju opakowania. Do celów niniejszego opracowania wykorzystano dane pochodz ące z gmin powiatu oświ ęcimskiego zamieszczone w rocznych sprawozdaniach z gospodarowania odpadami (wg stanu na 31 grudnia 2012 rok), oraz dane dotycz ące zarówno odpadów komunalnych jak i przemysłowych dost ępne w Wojewódzkim Systemie Odpadowym.

6.3.1 Charakterystyka i ocena stanu aktualnego Gospodarka odpadami w powiecie oświęcimskim jest oparta na zasadach Wojewódzkiego Planu Gospodarki Odpadami przyjętego przez Sejmik Województwa Małopolskiego uchwałą Nr XXV/397/12 z dnia 2 lipca 2012 r. którego celem jest okre ślenie systemu gospodarki odpadami zgodnego z Krajowym planem gospodarki odpadami 2014 oraz wymaganiami aktualnie obowi ązuj ących przepisów prawa. Dokument zawiera uzasadnienie oraz podsumowanie, o którym mowa w art. 43 ustawy z dnia 3 pa ździernika 2008 r. o udost ępn ianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. z 2008 r. Nr 199, poz.1227 z późn. zm.). Dokument jest zgodny z aktualnymi przepisami prawa oraz z KPGO 2014 i przedstawia podział województwa na regiony gospodarowania odpadami.

Główne cele strategiczne wynikaj ące z KPGO 2014 to: • uniezależnienie wzrostu ilości wytwarzanych odpadów od wzrostu gospodarczego kraju, • zwiększenie udziału odzysku, w tym w szczególności odzysku energii z odpadów, zgodnego z wymaganiami ochrony środowiska, • zmniejszenie ilości odpadów kierowanych na składowiska odpadów, • wyeliminowanie praktyki nielegalnego składowania odpadów, • utworzenie i uruchomienie bazy danych o produktach, opakowaniach i gospodarce odpadami (BDO) Kpgo formułuje również dodatkowe cele szczegółowe dla poszczególnych grup odpadów. W przypadku odpadów komunalnych są to:

159 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Oświęcimskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2017-2020

• objęcie systemem zbiórki odpadów komunalnych 100% mieszkańców, najpóźniej do 2015 r., • objęcie 100% mieszkańców systemem selektywnego zbierania odpadów, najpóźniej do 2015 r., • zmniejszenie ilości odpadów komunalnych ulegających biodegradacji kierowanych do składowania, aby nie było składowanych: o w 2013 r. więcej niż 50 %, o w 2020 r. więcej niż 35% masy tych odpadów wytworzonych w 1995 r., • zmniejszenie masy składowanych odpadów komunalnych do poziomu maks. 60% wytworzonych odpadów do końca 2014 r., • przygotowanie do ponownego wykorzystania i recykling materiałów odp adowych, przynajmniej takich jak papier, metal, tworzywa sztuczne i szkło z gospodarstw domowych iw miarę możliwości odpadów innego pochodzenia podobnych do odpadów z gospodarstw domowych na poziomie minimum 50% ich masy do 2020 roku.

Według PGOWM powiat o świ ęcimski nale ży do zachodniego regionu gospodarki odpadami dla którego regionalnymi instalacjami s ą: • Instalacja do mechaniczno - biologicznego przetwarzania odpadów komunalnych zlokalizowana na Składowisku Odpadów Komunalnych Sp. z o.o. O świ ęcim, ul. Nadwi śla ńska 36 o maksymalnej mocy przerobowej 30 tys. Mg/rok, • Instalacja do mechaniczno - biologicznego przetwarzania odpadów komunalnych zlokalizowana w Zakładzie Gospodarki Komunalnej „Bolesław” sp. z o.o., ul. Osadowa 1 32 - 329 Bolesław o maksymalnej mocy przerobowej 40 tys. Mg/rok, • Instalacja do mechaniczno - biologicznego przetwarzania odpadów komunalnych zlokalizowana w Miejskim Przedsi ębiorstwie Oczyszczania Sp. z o.o. w Krakowie, ul. Krzemieniecka 40, o maksymalnej mocy przerobowej 62 tys. Mg/rok, • Instalacja do mechaniczno - biologicznego przetwarzania zmieszanych odpadów komunalnych zlokalizowana w Brzeszczach, ul. Graniczna 48, zarz ądzana przez Agencj ę Komunaln ą Sp. z o.o. w Brzeszczach, o maksymalnej mocy przerobowej 30 tys. Mg/rok, • Instalacja do mechaniczno-biologicznego przetwarzania zmieszanych odpadów komunalnych zlokalizowana w Krakowie, ul. Półłanki 64, zarz ądzana przez Przedsiębiorstwo Usług Komunalnych Van Gansewinkel Kraków Spółka z o.o., Kraków, ul. Półłanki 64, o maksymalnej mocy przerobowej 128 tys. Mg/rok.

6.3.1.1 Zbiórka odpadów komunalnych W powiecie o świ ęcimskim wyst ępuj ą ró żne systemy zbierania odpadów komunalnych. Podstaw ę indywidualizacji post ępowania w poszczególnych gminach i mie ście stanowi ą sposoby zbiórki odpadów, gwarantuj ące ich sprawny przewóz od wytwórcy do miejsca przetworzenia lub unieszkodliwienia. We wszystkich gminach i mie ście O świ ęcimiu powiatu prowadzona jest selektywna zbiórka odpadów. Dominuj ącym systemem w zabudowie jednorodzinnej jest segregacja prowadzona „u źródła” poprzez gromadzenie poszczególnych odpadów (szkło, tworzywa sztuczne, papier i tektura, metale) w odpowiednio oznakowanych workach. W poszczególnych gminach powiatu zbierane s ą równie ż selektywnie takie odpady jak: 160 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Oświęcimskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2017-2020

• Odpady wielkogabarytowe – nie wymagaj ą specjalnych urz ądze ń do zbierania. W okre ślonych harmonogramem dniach s ą wystawiane przed domem lub na miejsce wyznaczone do tego celu przez zarz ądc ę nieruchomo ści, z którego odbierane s ą przez uprawniony podmiot • odpady biodegradowalne – poza zbieraniem w indywidualnych kompostownikach z przeznaczeniem do wykorzystanie w przydomowych ogrodach, zbierane s ą równie ż w wyznaczonych kontenerach w niektórych gminach (głównie z obiektów i terenów gminnych) • baterie i akumulatory – odbierane s ą w punktach handlowych, w placówkach oświatowych i innych miejscach u żyteczno ści publicznej zbierane w specjalistycznych pojemnikach • zu żyty sprz ęt elektryczny i elektroniczny – okresowo zbierany z miejsc wyznaczonych w poszczególnych sołectwach poszczególnych gmin • przeterminowane leki zbierane s ą do pojemników ustawionych w aptekach – na terenie gminy Zator w 3 aptekach.

Sektor usług zwi ązanych ze zbiórk ą i transportem odpadów komunalnych w 2012 roku był wystarczaj ąco rozwini ęty, aby zapewni ć konkurencyjno ść w tej dziedzinie i mo żliwo ść wyboru przez poszczególne podmioty oraz mieszka ńców firmy, z któr ą zawieraj ą umow ę. Cz ęstotliwo ść wywozu odpadów, do tej pory okre ślana była w gminnych przepisach porz ądkowych, dostosowana jest do lokalnej specyfiki i wyst ępuj ących uwarunkowa ń. Odpady komunalne do 30 czerwca 2013 roku zbierane były przez wyspecjalizowane przedsi ębiorstwa i przekazywane do instalacji: • Odpady komunalne zmieszane o z gminy Brzeszcze były składowane na składowisku w Brzeszczach administrowanym przez Zakład Gospodarki Odpadami ul. Graniczna 48 w Brzeszczach, o z gmin Kęty i Osiek były składowane na składowisku odpadów w K ętach, ul. Kęckie Góry Północne, o z gmin Polanka Wielka, Przeciszów, O świ ęcim, Chełmek, K ęty, miasta Oświ ęcim składowane były na składowisku odpadów komunalnych ul. Nadwi śla ńska 36 w O świ ęcimiu, o z terenu miasta O świ ęcim składowane były na terenie Zakładu Sortowni Odpadów Komunalnych, ul. Zofii Nałkowskiej w Radzionkowie, o z terenu miasta O świ ęcim, gminy Chełmek składowane były na terenie Zakładu Gospodarki Odpadami Sp. z o.o. w Balinie, ul. Głogowa w Chrzanowie, o z terenu miasta O świ ęcim, gminy Zator składowane były na terenie Składowiska Odpadów Komunalnych Sp. z o.o., ul. Nadwi śla ńska w Oświ ęcimiu, o z terenu miasta O świ ęcim składowane były na terenie Instalacji Produkcji Paliw Alternatywnych, ul. Kluczborska 29 w Chorzowie, o z terenu gminy Chełmek składowane były na terenie MOGOiEO „Master Sp. z o.o., ul. Serdeczna 100 w Tychach, o z terenu gminy Chełmek składowane były na terenie MPO Sp. z o.o., ul. Martyniaków 8 w Jaworznie,

161 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Oświęcimskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2017-2020

o z terenu gmin Zator i Kęty składowane były na składowisku odpadów, ul. Ko ściuszki 302 w Choczni oraz na składowisku Barycz MBP, ul. Krzemieniecka 40 w Krakowie o z terenu gminy K ęty składowane były przez Sanit – Trans Sp. z o.o., ul. Prusa 33 w Czechowicach – Dziedzicach. • Opakowania z tworzyw sztucznych o z terenu gminy Polanka Wielka przekazywane były do firmy Veolia Usługi dla Środowiska Recykling Sp. z o.o., ul. Sobiszowicka w Gliwicach, o z terenu gminy Brzeszcze do firmy POLOWAT Sp. z o.o. ul. Konwojowa 96 w Bielsku-Białej, oraz do firmy Drew-Trans z Gliwic, o z terenu gminy Osiek do firmy Przedsi ębiorstwo Komunalne KOMAX Sp. z o.o., ul. Mickiewicza 8 w K ętach celem dalszego przekazania, o z terenu gminy Zator zostały przekazane do Sortowni „Barycz”, ul. Krzemieniecka 40 w Krakowie celem dalszego przekazania, o z terenu gminy K ęty do instalacji odzysku odpadów PUK van Gansewinkel Sp. z o.o., ul. Piotra Skargi 87 w Rudzie Śląskiej, oraz na składowisko odpadow w Pyskowicach Zaolszanach, o pozostałe gminy przekazywały tworzywa sztuczne do Zakładu Usług Komunalnych Sp. z o.o., ul. Bema 12a w O świ ęcimiu celem dalszego przekazania. • Opakowania z metalu o z terenu gminy Polanka Wielka przekazywane były do Przedsi ębiorstwa Produkcyjno – Handlowo – Usługowego Haczek, Czesław Haczek, ul. Miła 1 w Pisarzowicach, o z terenu gminy Brzeszcze do firmy PUH Albex, ul. Kościelna 5 w Brzeszczach, o z terenu gminy Osiek do Przedsi ębiorstwa Komunalnego KOMAX Sp. z o.o., ul. Mickiewicza 8 w K ętach celem dalszego przekazania, o z terenu gminy Chełmek do Miejskiego Zakładu Gospodarki Komunalnej w Chełmku, Zakładu Usług Komunalnych Sp. z o.o., ul. Bema 12a w Oświ ęcimiu, oraz Mi ędzygminnego Przedsi ębiorstwa Gospodarki Odpadami i Energetyki Odnawialnej "MASTER" Sp. z o.o., ul. Grota Roweckiego 44 w Tychach celem dalszego przekazania, • Opakowania ze szkła o z terenu gminy Polanka Wielka przekazywane były do firmy Recykling Centrum Sp. z o.o., ul. Morawska 1 w Jarosławiu, o z terenie gminy Brzeszcze do Huty Orzesze z Orzesza, Krynicki Recykling z Olsztyna, o z terenu gminy Chełmek do Miejskiego Zakładu Gospodarki Komunalnej w Chełmku, Zakładu Usług Komunalnych Sp. z o.o., ul. Bema 12a w O świ ęcimiu, Mi ędzygminnego Przedsi ębiorstwa Gospodarki Odpadami i Energetyki Odnawialnej "MASTER" Sp. z o.o., ul. Grota Roweckiego 44 w Tychach celem dalszego przekazania, o z terenu gminy Osiek do firmy Przedsi ębiorstwo Komunalne KOMAX Sp. z o.o., ul. Mickiewicza 8 w K ętach celem dalszego przekazania,

162 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Oświęcimskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2017-2020

o z terenu gminy Zator zostały przekazane do Sortowni „Barycz”, ul. Krzemieniecka 40 w Krakowie celem dalszego przekazania, o pozostałe gminy przekazywały szkło do Zakładu Usług Komunalnych Sp. z o.o., ul. Bema 12a w O świ ęcimiu celem dalszego przekazania. • Opakowania z papieru i tektury o z terenu gminy Polanka Wielka, Chełmek, Zator przekazywane były do składowiska Odpadów Komunalnych (sortowania odpadów) Sp. z o.o., ul. Nadwi śla ńska 36 w O świ ęcimiu celem dalszego przekazania, o z terenu gminy O świ ęcim gminy Chełmek, Zator do firm First Recykling Katowice Sp. z o.o., ul. Radocha 6 w Sosnowcu, do firmy P.W.A. &M S.C. Kinga Potaszy ńska, Agnieszka Breczko, ul. Towarowa 5 w Wilamowicach, do firmy Veolia Usługi dla Środowiska Recykling Sp. z o.o., ul. Sobiszowicaka w Gliwicach oraz do firmy Fabryka Papieru i Tektury „BESKIDY” S.A. ul. Chopina 1 w Wadowicach, o z terenu gminy Chełmek do firmy BM Recykling Sp. z o.o., ul. Konopnickiej 11 w Siemianowicach Śląskich, oraz do firmy MOGOiEO „Master Sp. z o.o., ul. Serdeczna 100 w Tychach celem dalszego przekazania, o z terenu gminy Kety do firmy Świecie Recykling Sp. z o.o., ul. Bydgoska w Świeciu, • Baterie i akumulatory o z gmin Brzeszcze, Osiek, O świ ęcim, Polanka Wielka, Przeciszów, O świ ęcim, Zator, K ęty przekazywane były do firmy Recupyl Polska Sp. z o.o., ul. Teatralna w Gorzowie Wielkopolskim, • Farby, tusze, kleje lepiszczowe i żywice inne ni ż wymienione w 20 01 27 oraz leki inne ni ż wymienione w 20 01 31 o z terenu gminy Przeciszów przekazywane były do firmy Sarpi D ąbrowa Górnicza Sp. z o.o., ul. Koksownicza 16 w D ąbrowie Górniczej, • Lampy fluorescencyjne i inne odpady zawieraj ące rt ęć , urz ądzenia zawieraj ące freony oraz ZSEE o z terenu miasta O świ ęcim, gminy O świ ęcim przekazywane były do firmy Global Elektro Trading S.A., ul. Wodna w Krakowie oraz do firmy Elektrozłom Sp. z o.o., ul. Spacerowa 1 w Ślemieniu, o z terenu gminy Zator do Alwernia S.A. Zakłady Chemiczne, ul. Olszewskiego 25 w Alwierni oraz do firmy STENA Recykling Sp. z o.o., ul. Rabowicka 2 w Swarz ędzu • Odpady wielkogabarytowe o z terenu gminy, miasta Oświ ęcim, Chełmek, Przeciszów i Zator przekazywane były na Składowisko Odpadów Komunalnych (sortowania odpadów) Sp. z o.o., ul. Nadwi śla ńska 36 w Oświ ęcimiu celem dalszego zagospodarowania, o z terenu gminy Brzeszcze do Zakładu Gospodarki Odpadami ul. Graniczna 48 w Brzeszczach, • odpady ulegaj ące biodegradacji o z tereny gmin Brzeszcze do Zakładu Gospodarki Odpadami ul. Graniczna 48 w Brzeszczach celem kompostowania, o z tereny miasta O świ ęcimia, gminy Chełmek, Zator na Składowisko Odpadów Komunalnych Sp. z o.o., ul. Nadwi śla ńska 36 w O świ ęcimiu (kompostownia) 163 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Oświęcimskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2017-2020

o z terenu pozostałych gminy odpady biodegradowalne zostały przekazane klientom indywidulanym, • zu żyte opony o z terenu gminy Zator zostały przekazane do Przedsi ębiorstwa Wielobran żowego Bogusław Domaradzki ul. Przyzdy 9/15 w Krakowie, • przeterminowane leki inne ni ż wymienione w 20 01 31 o z terenu gminy Zator zostały przekazane do firmy Sarpi D ąbrowa Górnicza Sp. z o.o., ul. Koksownicza 16 w D ąbrowie Górniczej. Według stanu na koniec 2012 roku w poszczególnych gminach i mie ście nale żą cym do powiatu o świ ęcimskiego zorganizowanym systemem zbierania odpadów komunalnych jest obj ętych 100% mieszka ńców poszczególnych gmin. Ilo ść mieszka ńców od których odebrano odpady w 2012 roku oraz ilo ść mieszka ńców którzy zbieraj ą odpady w sposób niezgodny z regulaminem utrzymania czysto ści i porz ądku zestawiono w tabeli poni żej.

Tabela 23 Ilo ść mieszka ńców od których odebrano odpady w 2012 roku oraz ilość mieszka ńców którzy zbieraj ą odpady w sposób niezgodny Liczba mieszka ńców od Liczba mieszka ńców którzy L.p. Gmina/Miasto których odbierano zbieraj ą odpady w sposób odpady w 2012 roku niezgodny w 2012 roku 1 Miasto O świ ęcim 3.392 0 2 Gmina O świ ęcim 4.134 0 3 Gmina Przeciszów 1.550 0 4 Gmina Osiek 1.634 0 5 Gmina Polanka Wielka 3.644 0 6 Gmina Chełmek 2.028 0 7 Gmina K ęty 10.837 0 8 Gmina Zator 2.014 0 9 Gmina Brzeszcze 3.511 0 Źródło: opracowanie własne na podstawie ankietyzacji gmin i danych zamieszczonych w rocznym sprawozdaniu za 2012 rok

6.3.1.2 Ilo ści odebranych odpadów komunalnych odbieranych na terenie powiatu oświ ęcimskiego Na podstawie danych uzyskanych w poszczególnych gminach powiatu o świ ęcimskiego i danych które zostały przez gminy i miasto zamieszczone w pierwszym rocznym sprawozdaniu z gospodarowania odpadami za 2012 rok opracowano zestawienia ilo ści wszystkich odpadów komunalnych zebranych na terenie powiatu o świ ęcimskiego oraz zebranych w sposób selektywny w roku 2012.

164 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Oświęcimskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2017-2020

Tabela 24 Zestawienie ilo ści odebranych zmieszanych odpadów komunalnych na terenie gmin powiatu o świ ęcimskiego w roku 2012 Ilo ść odbieranych zmieszanych odpadów komunalnych Nazwa gminy wg danych z gmin wg. danych w WSO [Mg]

Miasto O świ ęcim 11.949,3 14.569,91 Gmina O świ ęcim 2.448,1 Gmina Przeciszów 804,9 804,74 Gmina Osiek 69,5 296,70 Gmina Polanka Wielka 497,74 497,74 Gmina Chełmek 3.542,7 3.181,60 Gmina K ęty 3.386,47 5.772,80 Gmina Zator 1.571,74 1.246,5 Gmina Brzeszcze 4.875,79 5.051,48 Źródło: opracowanie własne na podstawie informacji zamieszczonych w sprawozdaniach z realizacji zada ń z zakresu gospodarowania odpadami komunalnymi w 2012 roku przez gminy powiatu o świ ęcimskiego, 2013

Z zestawienia powy ższych danych (brak wi ększych rozbie żno ści pomi ędzy danymi przekazanymi przez poszczególne gminy a danymi uzyskanymi z WSO, o ile takie dane były mo żliwe do weryfikacji) wynika, że podmioty gospodarcze prowadz ące działalno ść w zakresie zbierania odpadów komunalnych na terenie powiatu o świ ęcimskiego składaj ą wymagane sprawozdania ze swojej działalno ści (wynikaj ące z obowi ązuj ących przepisów prawnych). Na terenie gmin powiatu o świ ęcimskiego rozwijana jest selektywna zbiórka odpadów „u źródeł” (z wykorzystaniem kolorowych worków lub oznaczonych kontenerów). Z tej formy systemu gospodarki odpadami korzysta prawie 100% mieszka ńców gmin powiatu. W tabeli poni żej zestawiono dane za rok 2012, na podstawie informacji zamieszczonych w sprawozdaniach z realizacji zada ń z zakresu gospodarowania odpadami komunalnymi w 2012 roku przez gminy powiatu o świ ęcimskiego oraz dane z WSO, dotycz ące ilo ści odpadów komunalnych odbieranych selektywnie z terenu poszczególnych gmin powiatu.

Tabela 25 Zestawienie ilo ści odpadów komunalnych odbieranych selektywnie (surowce wtórne i biodegradowalne) na terenie gmin powiatu oświ ęcimskiego w roku 2012 Ilo ść odebranych odpadów komunalnych zbieranych selektywnie wg. danych poszczególnych gmin i z WSO. [Mg/rok] Nazwa gminy metale Papier i szkło Tworzywa sztuczne biodegradowalne (puszki) tektura

Miasto O świ ęcim 218,6 186,3 2,6 248,0 1.402,9 Gmina O świ ęcim 235,7 90,9 26,4 8,8 42,2 Gmina Przeciszów 43,3 22,7 0,8 0,4 0,4 Gmina Osiek 165,3 3,6 - 9,1 9,9

165 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Oświęcimskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2017-2020

Gmina Polanka 24,90 11,74 1,43 1,28 4,08 Wielka Gmina Chełmek 219,5 100,4 1,4 82,5 168,9 Gmina K ęty 556,98 163,93 - 188,80 61,75 Gmina Zator 50,25 28,21 0,7 7,37 11,17 Gmina Brzeszcze 182,25 103,89 0,01 10,14 1961,36 Źródło: opracowanie własne na podstawie informacji zamieszczonych w sprawozdaniach z realizacji zada ń z zakresu gospodarowania odpadami komunalnymi w 2012 roku przez gminy powiatu o świ ęcimskiego, 2013

W zwi ązku z tym i ż w Wojewódzkim Planie Gospodarki Odpadami z 2012 roku wyznaczono cel dotycz ący odpadów biodegradowalnych taki jak zmniejszenie ilo ści odpadów komunalnych ulegaj ących biodegradacji kierowanych na składowiska odpadów, aby nie było składowanych: • do 16 lipca 2013 r. wi ęcej ni ż 50%, • do 16 lipca 2020 r. wi ęcej ni ż 35% masy tych odpadów wytworzonych w 1995 roku, gminy nale żą ce do powiatu o świ ęcimskiego w rocznych sprawozdaniach z realizacji zada ń z zakresu gospodarowania odpadami komunalnymi wykazały nast ępuj ące poziomy redukcji odpadów biodegradowalnych deponowanych na składowiskach:

poziomy redukcji odpadów L.p. Gmina /miasto biodegradowalnych kierowanych do składowania w 2012 roku 1 gmina Brzeszcze 12,21% 2 gmina Chełmek 36,99% 3 gmina K ęty 50,29% 4 gmina Osiek 11,6% 5 gmina Polanka Wielka 128% 6 gmina Przeciszów 124,7% 7 gmina O świ ęcim 163,40% 8 miasto O świ ęcim 30,1% 9 gmina Zator 10,86% Średnia dla powiatu o świ ęcimskiego 63,12% Źródło: sprawozdania gmin powiatu o świ ęcimskiego z realizacji zada ń z zakresu gospodarowania odpadami komunalnymi za 2012 rok

Analizuj ąc dane zestawione w tabeli powy żej mo żna stwierdzi ć i ż średnia redukcja odpadów biodegradowalnych deponowanych na składowiskach dla gmin nale żą cych do powiatu wynosi 63,12%, co oznacza, iż został osi ągni ęty planowany na 2013 rok poziom wynosz ący wi ęcej ni ż 50%. W celu dalszej realizacji w/w celów dotycz ących ograniczenia masy odpadów biodegradowalnych 18 kierowanych na składowiska gminy nale żą ce do powiatu

18 zgodnie z treścią art.3 ust. 3 pkt 7 ustawy o odpadach rozumie się przez to odpady, które ulegają rozkładowi tlenowemu lub beztlenowemu przy udziale mikroorganizmów; zgodnie z KPGO 2014 do odpadów komunalnych 166 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Oświęcimskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2017-2020

oświ ęcimskiego przyj ęły od 1 lipca 2013 roku nast ępuj ące systemy zbiorki odpadów biodegradowalnych: gmina Brzeszcze - odpady zielone powstaj ące na terenie posesji prywatnych w przypadku braku mo żliwo ści zagospodarowania przez wła ściciela nieruchomo ści sa odbierane w punkcie selektywnej zbiórki odpadów, odpady typu papier i tektura zbierane s ą w sposób selektywny w workach koloru niebieskiego, gmina Chełmek - odpady zielone powstaj ące na terenie posesji prywatnych w przypadku braku mo żliwo ści zagospodarowania przez wła ściciela nieruchomo ści sa odbierane selektywnie w workach o pojemno ści 120 litrów siedem razy w roku, odpady typu papier i tektura zbierane s ą w sposób selektywny w workach koloru niebieskiego jeden raz w miesi ącu, gmina K ęty - odpady zielone powstaj ące na terenie posesji prywatnych w przypadku braku mo żliwo ści zagospodarowania przez wła ściciela nieruchomo ści sa odbierane selektywnie w br ązowych workach o minimalnej pojemno ści 50 litrów nie rzadziej ni ż raz w miesi ącu dla budynków jednorodzinnych i dwa razy w tygodniu dla budynków wielorodzinnych, odpady typu papier i tektura zbierane s ą w sposób selektywny w workach koloru niebieskiego o minimalnej pojemno ści 50 litrów w okresie letnim nie rzadziej ni ż dwa razy w miesi ącu, gmina Osiek - odpady zielone powstaj ące na terenie posesji prywatnych w przypadku braku mo żliwo ści zagospodarowania przez wła ściciela nieruchomo ści są odbierane selektywnie w br ązowych workach o minimalnej pojemno ści 50 litrów, odpady typu papier i tektura zbierane s ą w sposób selektywny w workach koloru niebieskiego o minimalnej pojemno ści 50 litrów, gmina Polanka Wielka - odpady zielone powstaj ące na terenie posesji prywatnych w przypadku braku mo żliwo ści zagospodarowania przez wła ściciela nieruchomo ści są odbierane selektywnie w br ązowych workach o pojemno ści 50 – 120 litrów z cz ęstotliwo ści ą trzy razy w roku, odpady typu papier i tektura zbierane s ą w sposób selektywny w workach koloru niebieskiego o pojemno ści 50 - 120 litrów z cz ęstotliwo ści ą raz na 2 miesi ące, gmina Przeciszów - zbiórka odpadów zielonych prowadzona jest w kwietniu, maju, czerwcu, lipcu, sierpniu, we wrze śniu i w pa ździerniku. Zbieranie tego typu odpadów odbywa si ę poprzez punkty zbiórki odpadów (kontenery) ustawione na terenie gminy, do których wytwórca odpadów b ędzie mógł przywie źć odpady, odpady typu papier i tektura zbierane s ą w sposób selektywny w workach koloru niebieskiego o pojemno ści 50 - 120 litrów z cz ęstotliwo ści ą raz na 2 miesi ące, gmina O świ ęcim - odpady zielone powstaj ące na terenie posesji prywatnych w przypadku braku mo żliwo ści zagospodarowania przez wła ściciela nieruchomo ści są odbierane selektywnie w br ązowych workach z cz ęstotliwo ści ą raz w roku, odpady typu papier i tektura zbierane s ą w sposób selektywny w workach koloru niebieskiego z cz ęstotliwo ści ą raz w miesi ącu, miasto O świ ęcim - odpady zielone powstaj ące na terenie posesji prywatnych w przypadku braku mo żliwo ści zagospodarowania przez wła ściciela nieruchomo ści są odbierane selektywnie w workach o pojemno ści 50-120 litrów z cz ęstotliwo ści ą osiem razy w roku po wcze śniejszym zgłoszeniu posesji do odbioru odpadów zielonych, odpady typu papier i tektura zbierane s ą w sposób selektywny w workach koloru niebieskiego z cz ęstotliwo ści ą raz w miesi ącu, gmina Zator - odpady zielone powstaj ące na terenie posesji prywatnych w przypadku braku ulegających biodegradacji zalicza się: papier i tekturę, od zież i tekstylia, odpady z terenów zielonych, odpady kuchenne i ogrodowe, drewno (50%) odpady wielomateriałowe (40%), frakcję drobną < 10 mm (30%). 167 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Oświęcimskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2017-2020

mo żliwo ści zagospodarowania przez wła ściciela nieruchomo ści są odbierane selektywnie w workach o pojemno ści minimalnej 120 litrów z cz ęstotliwo ści ą dziesi ęć razy w roku, odpady typu papier i tektura zbierane s ą w sposób selektywny w workach koloru niebieskiego o pojemno ści 80-120 litrów z cz ęstotliwo ści ą raz na 2 miesi ące. Pozostałych odpadów bi odegradowalnych typu odzież i tekstylia, odpady kuchenne, drewno, nie odbiera si ę od mieszka ńców w sposób selektywny.

Ponadto w poszczególnych gminach powiatu o świ ęcimskiego prowadzone s ą zbiórki odpadów typu: • wielkogabarytowych • zu żyte opony • zu żyty sprz ęt elektryczny i elektroniczny • niebezpiecznych (wydzielonych ze strumienia odpadów komunalnych) • azbestowych Wg danych zebranych w postaci ankietyzacji poszczególnych gmin powiatu o świ ęcimskiego zamieszczonych w sprawozdaniach z realizacji zada ń z zakresu gospodarowania odpadami komunalnymi w 2012 roku wyniki zbiórki ww. odpadów przedstawiaj ą si ę jak w poni ższej tabeli.

Tabela 26 Zestawienie ilo ści odpadów odebranych selektywnie (innych ni ż surowce wtórne i biodegradowalne) na terenie powiatu o świ ęcimskiego w roku 2012 Ilo ść odpadów odebranych grupa odpadów [Mg/rok] Odpady wielkogabarytowe 135,31 zu żyte opony 6,7 zu żyty sprz ęt elektryczny i elektroniczny 22,234 baterie i akumulatory 3,769 inne niebezpieczne 0,757 Źródło: opracowanie własne na podstawie informacji zamieszczonych w sprawozdaniach z realizacji zada ń z zakresu gospodarowania odpadami komunalnymi w 2012 roku przez gminy powiatu o świ ęcimskiego, 2013

Wśród całkowitego strumienia odpadów komunalnych odebranych w roku 2012, odpady selektywnie odebrane stanowiły 18,98%. Powy ższe zestawienia z zakresu selektywnej zbiórki odpadów, głównie opakowaniowych, wskazuj ą, i ż gminy powiatu o świ ęcimskiego realizuj ą i w ramach mo żliwo ści rozwijaj ą selektywn ą zbiórk ę odpadów komunalnych. Ww. odpady odbierane s ą zarówno z gospodarstw domowych, jak i z obiektów infrastruktury oraz od przedsi ębiorców. Odbierane odpady komunalne zmieszane (ok. 35.603,82 Mg wg danych bazy WSO) z powiatu o świ ęcimskiego s ą poddawane unieszkodliwianiu głównie poprzez składowanie.

6.3.1.3 Nowy system gospodarki odpadami W celu umożliwienia wejścia w życie unijnych zobowiązań odnoszących się do gospodarki odpadami komunalnymi Ministerstwo Środowiska przygotowało ustawę z dnia 1 lipca 2011 r.

168 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Oświęcimskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2017-2020

o zmianie ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 152, poz. 897, z późn. zm.). Przepisy znowelizowanej ustawy weszły w życie 1 stycznia 2012 roku (z wyj ątkami), jednakże nowy system gospodarowania odpadami ma funkcjonować w pełni od 1 lipca 2013 roku. Do kluczowych zmian, jakie wprowadza ww. ustawa zalicza się m.in. obowiązek przejęcia obowiązków właścicieli nieruchomości w zakresie odbierania odpadów komunalnych przez gminę, tryb wyboru przedsiębiorcy odbierającego odpady komunalne oraz wprowadzenie obowiązku budowy, utrzymania i eksploatacji własnych lub wspólnych z innymi gminami regionalnych instalacji do przetwarzania odpadów komunalnych jako zadania własnego gminy

W celu dostosowania si ę do nowych przepisów gminy podj ęły stosowane uchwały oraz przyj ęły stawki na odbiór odpadów: Rada Gminy Osiek • 29 listopada 2012 r. przyj ęła uchwał ą nowy Regulamin utrzymania czysto ści i porz ądku na terenie Gminy Osiek. • 21 grudnia 2012 roku podj ęła nast ępuj ące uchwały zwi ązane z wdro żeniem nowego systemu gospodarki odpadami komunalnymi: o w sprawie wyboru metody ustalania opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi oraz ustalenia stawek tej opłaty, o w sprawie terminu, cz ęstotliwo ści i trybu uiszczania opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi, o w sprawie wzoru deklaracji o wysoko ści opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi oraz terminu i miejsca składania deklaracji przez wła ścicieli nieruchomo ści poło żonych na terenie Gminy Osiek, o w sprawie szczegółowego sposobu i zakresu świadczenia usług w zakresie odbierania odpadów komunalnych od wła ścicieli nieruchomo ści z terenu Gminy Osiek i zagospodarowania tych odpadów w zamian za uiszczon ą przez wła ścicieli nieruchomo ści opłat ę za gospodarowanie odpadami komunalnymi. Rada Gminy przyj ęła metod ę ustalania opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi od liczby mieszka ńców zamieszkuj ących dan ą nieruchomo ść . Uchwalono nast ępuj ące stawki opłat: • 8,00 zł/mieszka ńca/miesi ąc przy prowadzeniu selektywnej zbiórki odpadów, • 13,00 zł/mieszka ńca/miesi ąc przy braku selektywnej zbiórki odpadów.

Rada Gminy Przeciszów • 30 listopada 2012 r. przyj ęła uchwał ą nowy Regulamin utrzymania czysto ści i porz ądku na terenie gminy Przeciszów • 28 grudnia 2012 r. Rada Gminy Przeciszów podj ęła uchwały zwi ązane z wdro żeniem nowego systemu gospodarki odpadami komunalnymi, a mianowicie: o w sprawie metody ustalania opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi oraz ustalenia wysoko ści tej opłaty, o w sprawie okre ślenia terminu, cz ęstotliwo ści i trybu uiszczania opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi, o w sprawie ustalenia wzoru deklaracji o wysoko ści opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi,

169 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Oświęcimskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2017-2020

o w sprawie szczegółowego sposobu i zakresu świadczenia usług w zakresie odbierania odpadów komunalnych od wła ścicieli nieruchomo ści i zagospodarowania tych odpadów w zamian za uiszczon ą przez wła ścicieli nieruchomo ści opłat ę za gospodarowanie odpadami komunalnymi. Rada Gminy przyj ęła metod ę ustalania opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi od liczby mieszka ńców zamieszkuj ących dan ą nieruchomo ść . Uchwalono nast ępujące stawki opłat: • 8,00 zł/mieszka ńca/miesi ąc przy prowadzeniu selektywnej zbiórki odpadów, • 12,00 zł/mieszka ńca/miesi ąc przy braku selektywnej zbiórki odpadów.

Rada Gminy Polanka Wielka • 30 listopada 2012 r. przyj ęła uchwał ą nowy Regulamin utrzymania czysto ści i porz ądku na terenie gminy Polanka Wielka • 30 listopada 2012 r. Rada Gminy Polanka Wielka podjęła uchwały zwi ązane z wdro żeniem nowego systemu gospodarki odpadami komunalnymi, a mianowicie: o w sprawie metody ustalania opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi oraz ustalenia wysoko ści tej opłaty, o w sprawie okre ślenia terminu, cz ęstotliwo ści i trybu uiszczania opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi, o w sprawie ustalenia wzoru deklaracji o wysoko ści opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi, o w sprawie szczegółowego sposobu i zakresu świadczenia usług w zakresie odbierania odpadów komunalnych od wła ścicieli nieruchomo ści i zagospodarowania tych odpadów w zamian za uiszczon ą przez wła ścicieli nieruchomo ści opłat ę za gospodarowanie odpadami komunalnymi. Rada Gminy przyj ęła metod ę ustalania opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi od liczby mieszka ńców zamieszkuj ących dan ą nieruchomo ść . Uchwalono nast ępuj ące stawki opłat: • 8,00 zł/mieszka ńca/miesi ąc przy prowadzeniu selektywnej zbiórki odpadów, • 12,00 zł/mieszka ńca/miesi ąc przy braku selektywnej zbiórki odpadów.

Rada Gminy Brzeszcze • 29 grudnia 2012 r. przyj ęła uchwał ą nowy Regulamin utrzymania czysto ści i porz ądku na terenie gminy Brzeszcze • 28 listopada 2012 r. Rada Gminy Brzeszcze podj ęła uchwały zwi ązane z wdro żeniem nowego systemu gospodarki odpadami komunalnymi, a mianowicie: o w sprawie metody ustalania opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi oraz ustalenia wysoko ści tej opłaty, o w sprawie okre ślenia terminu, cz ęstotliwo ści i trybu uiszczania opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi, o w sprawie ustalenia wzoru deklaracji o wysoko ści opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi, o w sprawie szczegółowego sposobu i zakresu świadczenia usług w zakresie odbierania odpadów komunalnych od wła ścicieli nieruchomo ści

170 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Oświęcimskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2017-2020

i zagospodarowania tych odpadów w zamian za uiszczon ą przez wła ścicieli nieruchomo ści opłat ę za gospodarowanie odpadami komunalnymi. Rada Gminy przyj ęła metod ę ustalania opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi od liczby mieszka ńców zamieszkuj ących dan ą nieruchomo ść . Uchwalono nast ępuj ące stawki opłat: • 8,50 zł/mieszka ńca/miesi ąc przy prowadzeniu selektywnej zbiórki odpadów, • 11,20 zł/mieszka ńca/miesi ąc przy braku selektywnej zbiórki odpadów.

Rada Miejska w Chełmku • 26 lutego 2013 r. przyj ęła uchwał ą nowy Regulamin utrzymania czysto ści i porz ądku na terenie gminy Chełmek • 26 lutego 2013 r. Rada Miejska w Chełmku podj ęła uchwały (lub zmiany uchwał) zwi ązane z wdro żeniem nowego systemu gospodarki odpadami komunalnymi, a mianowicie: o w sprawie metody ustalania opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi oraz ustalenia wysoko ści tej opłaty, o w sprawie okre ślenia terminu, cz ęstotliwo ści i trybu uiszczania opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi, o w sprawie ustalenia wzoru deklaracji o wysoko ści opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi, o w sprawie szczegółowego sposobu i zakresu świadczenia usług w zakresie odbierania odpadów komunalnych od wła ścicieli nieruchomo ści i zagospodarowania tych odpadów w zamian za uiszczon ą przez wła ścicieli nieruchomo ści opłat ę za gospodarowanie odpadami komunalnymi. Rada Miejska przyj ęła metod ę ustalania opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi od liczby mieszka ńców zamieszkuj ących dan ą nieruchomo ść . Uchwalono nast ępuj ące stawki opłat: • 9,50 zł/mieszka ńca/miesi ąc przy prowadzeniu selektywnej zbiórki odpadów, • 12,50 zł/mieszka ńca/miesi ąc przy braku selektywnej zbiórki odpadów.

Rada Miejska w Zatorze • 27 listopada 2012 r. przyj ęła uchwał ą nowy Regulamin utrzymania czysto ści i porz ądku na terenie gminy Zator oraz podj ęła uchwały zwi ązane z wdro żeniem nowego systemu gospodarki odpadami komunalnymi, a mianowicie: o w sprawie metody ustalania opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi oraz ustalenia wysoko ści tej opłaty, o w sprawie okre ślenia terminu, cz ęstotliwo ści i trybu uiszczania opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi, o w sprawie ustalenia wzoru deklaracji o wysoko ści opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi, o w sprawie szczegółowego sposobu i zakresu świadczenia usług w zakresie odbierania odpadów komunalnych od wła ścicieli nieruchomo ści i zagospodarowania tych odpadów w zamian za uiszczon ą przez wła ścicieli nieruchomo ści opłat ę za gospodarowanie odpadami komunalnymi.

171 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Oświęcimskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2017-2020

Rada Miejska przyj ęła metod ę ustalania opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi od liczby mieszka ńców zamieszkuj ących dan ą nieruchomo ść . Uchwalono nast ępuj ące stawki opłat: • 8,50 zł/mieszka ńca/miesi ąc przy prowadzeniu selektywnej zbiórki odpadów, • 13,00 zł/mieszka ńca/miesi ąc przy braku selektywnej zbiórki odpadów.

Rada Gminy O świ ęcim • 12 grudnia 2012 r. przyj ęła uchwał ą nowy Regulamin utrzymania czysto ści i porz ądku na terenie gminy O świ ęcim oraz podj ęła uchwały zwi ązane z wdro żeniem nowego systemu gospodarki odpadami komunalnymi, a mianowicie: o w sprawie metody ustalania opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi oraz ustalenia wysoko ści tej opłaty, o w sprawie okre ślenia terminu, cz ęstotliwo ści i trybu uiszczania opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi, o w sprawie ustalenia wzoru deklaracji o wysoko ści opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi, o w sprawie szczegółowego sposobu i zakresu świadczenia usług w zakresie odbierania odpadów komunalnych od wła ścicieli nieruchomo ści i zagospodarowania tych odpadów w zamian za uiszczon ą przez wła ścicieli nieruchomo ści opłat ę za gospodarowanie odpadami komunalnymi. Rada Gminy przyj ęła metod ę ustalania opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi od liczby mieszka ńców zamieszkuj ących dan ą nieruchomo ść . Uchwalono nast ępuj ące stawki opłat: • 6,00 zł/mieszka ńca/miesi ąc przy prowadzeniu selektywnej zbiórki odpadów, • 11,00 zł/mieszka ńca/miesi ąc przy braku selektywnej zbiórki odpadów.

Rada Miejska w O świ ęcimiu • 27 marca 2013 r. przyj ęła uchwał ą nowy Regulamin utrzymania czysto ści i porz ądku na terenie miasta O świ ęcim • 24 pa ździernika 2012 roku oraz 27 marca 2013 roku podj ęła uchwały zwi ązane z wdro żeniem nowego systemu gospodarki odpadami komunalnymi, a mianowicie: o w sprawie metody ustalania opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi oraz ustalenia wysoko ści tej opłaty, o w sprawie okre ślenia terminu, cz ęstotliwo ści i trybu uiszczania opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi, o w sprawie ustalenia wzoru deklaracji o wysoko ści opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi, o w sprawie szczegółowego sposobu i zakresu świadczenia usług w zakresie odbierania odpadów komunalnych od wła ścicieli nieruchomo ści i zagospodarowania tych odpadów w zamian za uiszczon ą przez wła ścicieli nieruchomo ści opłat ę za gospodarowanie odpadami komunalnymi. Rada Miejska przyj ęła metod ę ustalania opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi od liczby mieszka ńców zamieszkuj ących dan ą nieruchomo ść . Uchwalono nast ępuj ące stawki opłat:

172 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Oświęcimskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2017-2020

• 9,50 zł/mieszka ńca/miesi ąc przy prowadzeniu selektywnej zbiórki odpadów, • 12,50 zł/mieszka ńca/miesi ąc przy braku selektywnej zbiórki odpadów.

Kolejnym etapem jest rozpisanie przetargów i wyłonienie firmy, która b ędzie zajmowała si ę odbiorem odpadów. Aktualnie wszystkie przetargi s ą rozstrzygni ęte. Na terenie poszczególnych gmin usługi odbioru odpadów realizowa ć b ędą: Na terenie gminy Brzeszcze od 1 lipca 2013 r. do 30 czerwca 2017 r. odbieranie i zagospodarowanie odpadów komunalnych z nieruchomo ści, na których zamieszkuj ą mieszka ńcy oraz odpadów dostarczanych przez mieszka ńców do Punktu Selektywnego Zbierania Odpadów Komunalnych, utrzymanie i obsługa Punktu Selektywnej Zbiórki Odpadów Komunalnych na terenie Gminy Brzeszcze b ędzie realizowane przez Agencj ę Komunaln ą Sp. z o.o., 32-620 Brzeszcze Na terenie gminy Chełmek od 1 lipca 2013 r. do 31 grudnia 2014 r. usługa w zakresie odbierania I zagospodarowania odpadów realizowana b ędzie przez Miejski Zakład Gospodarki Komunalnej w Chełmku Sp. z o. o., ul. Piastowska 18, 32-660 Chełmek Na terenie gminy K ęty od 1 lipca 2013 r. do 30 marca 3014 r. odbiór i transport odpadów komunalnych zbieranych selektywnie z nieruchomo ści zamieszkałych z terenu Gminy K ęty realizowany będzie przez konsorcjum Firm: PK Komax Sp. z o.o. oraz Agencja Komunalna Sp. z o.o. Brzeszcze, ul. Ko ścielna 7 Mickiewicza 8, 32-650 K ęty Na terenie gminy Osiek Od 1 lipca 2013 r. usługa w zakresie odbierania odpadów komunalnych od wła ścicieli nieruchomo ści realizowana b ędzie przez Przedsi ębiorstwo Komunalne KOMAX Spółka z o.o., ul. Mickiewicza 8, 32-650 K ęty, Na terenie gminy Polanka Wielka od 1 lipca 2013 r. do do 31 grudnia 2014 r. usługa w zakresie odbierania odpadów komunalnych od wła ścicieli nieruchomo ści realizowana b ędzie przez Zakład Usług Komunalnych Sp. z o.o. w O świ ęcimiu, ul. Bema 12 A. Na terenie gminy Przeciszów od 1 lipca 2013 r. do do 31 grudnia 2014 r. usługa w zakresie odbierania odpadów komunalnych od wła ścicieli nieruchomo ści realizowana b ędzie przez Zakład Usług Komunalnych Sp. z o.o. w O świ ęcimiu, ul. Bema 12 A. Na terenie gminy O świ ęcim od 1 lipca 2013 r. do 31 grudnia 2013 r. usługa w zakresie odbierania odpadów komunalnych od wła ścicieli nieruchomo ści realizowana b ędzie przez Zakład Usług Komunalnych Sp. z o.o. w O świ ęcimiu, ul. Bema 12 A. Na terenie miasta O świ ęcim od 1 lipca 2013 r. do 31 grudnia 2014 r. usługa w zakresie odbierania odpadów komunalnych od wła ścicieli nieruchomo ści realizowana b ędzie przez Zakład Usług Komunalnych Sp. z o.o. w O świ ęcimiu, ul. Bema 12 A. Na terenie gminy Zator od 1 lipca 2013 r. do 31 marca 2015 r. Zakład Usług Komunalnych Sp. z o.o. w O świ ęcimiu, ul. Bema 12 A będzie odbiera ć od mieszka ńców odpady komunalne.

173 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Oświęcimskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2017-2020

6.3.1.4 Odpady z sektora przemysłowego – ilo ść i sposób post ępowania Zamieszczona poni żej tabela przedstawia ilo ści odpadów wytworzonych w sektorze gospodarczym w roku 2012 oraz informacje na temat ich dalszego zagospodarowania. Dane te zostały sporz ądzone na podstawie bazy WSO:

Tabela 27 Zestawienie ilo ści odpadów wytworzonych w sektorze gospodarczym na terenie powiatu oświ ęcimskiego w roku 2012 oraz informacje o prowadzonych na terenie powiatu o świ ęcimskiego procesach odzysku i unieszkodliwiania odpadów przemysłowych Ilo ść odpadów [Mg/rok] Niebezpieczne Inne ni ż niebezpieczne Nazwa grupy Kod odpadu odpadów Poddane Poddane Poddane Poddane Wytworzone odzyskowi w unieszkodliwieniu w Wytworzone odzyskowi w unieszkodliwieniu w instalacjach instalacjach instalacjach instalacjach Odpady powstaj ące przy poszukiwaniu, wydobywaniu 1 ,fizycznej i 0,00 0,00 261,08 670.157,60 10,90 2.004,69 chemicznej przeróbce rud oraz innych kopalin odpady z rolnictwa, sadownictwa, upraw hydroponicznych, 2 rybołówstwa, 0,00 0,00 0,00 401,15 57,27 2.202,42 le śnictwa, łowiectwa oraz przetwórstwa żywno ści odpady z przetwórstwa drewna oraz z produkcji płyt i 3 2,01 0,00 0,00 1.618,93 842,34 0,00 mebli, masy celulozowej, papieru i tektury

174 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Oświęcimskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2017-2020

odpady z przemysłu skórzanego, 4 0,00 0,00 23,46 2,28 643,74 301,72 futrzarskiego i tekstylnej odpady z przeróbki ropy naftowej, oczyszczania gazu 5 0,00 0,00 18,60 0,00 0,00 0,00 ziemnego oraz pirolitycznej przeróbki w ęgla odpady z produkcji, przygotowania, 6 obrotu i stosowania 6,27 122,07 640,72 520,88 874,51 121,92 produktów przemysłu chemii nieorganicznej odpady z produkcji, przygotowania, 7 obrotu i stosowania 23,19 185,74 1.371,28 1.193,76 2.974,66 291,01 produktów przemysłu chemii organicznej odpady z produkcji, przygotowania, obrotu i stosowania powłok ochronnych 8 608,12 2.687,58 105,91 37,72 1.385,66 1.344,60 (farb, lakierów, emalii ceramicznych), kitu, klejów, szczeliw i farb drukarskich odpady z przemysłu 9 fotograficznego i 12,33 44,61 25,33 0,33 107,00 8,30 usług fotograficznych odpady z procesów 10 97,04 0,00 14,95 33.896,95 48.021,42 18,86 termicznych

175 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Oświęcimskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2017-2020

odpady z chemicznej obróbki i powlekania powierzchni metali oraz innych 11 1.004,69 103,34 1.433,39 0,10 56,26 114,98 materiałów i z procesów hydrometalurgii metali nie żelaznych odpady z kształtowania oraz fizycznej i 12 1.619,79 0,00 7.088,63 1.576,05 13.974,29 3,56 mechanicznej obróbki powierzchni metali i tworzyw sztucznych oleje odpadowe i odpady ciekłych 13 paliw (z wył ączeniem 240,45 0,00 2.006,65 0,00 0,00 0,00 olejów jadalnych oraz grup 05, 12 i 19) odpady z rozpuszczalników organicznych, 14 chłodziw i 293,51 0,00 310,28 0,00 0,00 0,00 propelenów (z wył ączeniem grup 07 i 08) odpady opakowaniowe (sorbenty, tkaniny do 15 wycierania, materiały 196,99 150.110,00 0,00 4.148,71 1.902,57 3,86 filtracyjne i ubrania ochronne nieuj ęte w innych grupach) 16 odpady nieuj ęte w 309,35 3.510,92 1.989,13 3.382,94 5.680,95 253,44

176 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Oświęcimskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2017-2020

innych grupach odpady z budowy, remontów i demonta żu obiektów budowlanych oraz 17 infrastruktury 3.003,87 0,00 993,74 34.161,17 143.503,46 1.077,34 drogowej (wł ączaj ąc gleb ę i ziemi ę z terenów zanieczyszczonych) odpady medyczne i 18 97,93 0,00 0,00 30,17 16,33 0,00 weterynaryjne odpady z instalacji urz ądze ń słu żą cych zagospodarowaniu odpadów, z 19 169,88 0,00 1.150,72 64.900,86 36.918,52 29.582,48 oczyszczalni ścieków oraz uzdatniania wody pitnej i wody do celów przemysłowych Źródło: opracowanie własne na podstawie danych bazy WSO, 2013 *odpady wytworzone w danym roku mog ą by ć czasowo magazynowane, unieszkodliwiane lub poddane odzyskowi poza instalacjami – w zwi ązku z tym ilo ści wytworzone w niniejszej tabeli nie pokrywaj ą si ę z unieszkodliwianymi i odzyskanymi w instalachach

Według Wojewódzkiego Planu Gospodarki Odpadami w 2010 r. na obszarze województwa małopolskiego wytworzono około 7,5 mln Mg odpadów przemysłowych innych ni ż niebezpieczne, co stanowi około 98% wszystkich odpadów wytworzonych w sektorze gospodarczym. Najwi ększa ilo ść odpadów innych ni ż niebezpieczne wytworzona została na terenie miasta Krakowa (29%), powiatu chrzanowskiego (19%) oraz powiatu oświ ęcimskiego (10%). 19

19 WPGO, 2012

177 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Oświęcimskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2017-2020

6.3.2 Identyfikacja potrzeb Głównymi celami w zakresie gospodarki odpadami na terenie powiatu o świ ęcimskiego jest: doskonalenie systemu selektywnej zbiórki odpadów komunalnych oraz redukcja strumienia odpadów komunalnych zmieszanych kierowanych na składowisko. Wzi ęto pod uwag ę konieczno ść : • doskonalenie selektywnej zbiórki odpadów komunalnych, w oparciu o zbieranie selektywne z wykorzystaniem systemu workowego, o wydzielanie odpadów wielkogabarytowych ze strumienia odpadów komunalnych, o wydzielania odpadów budowlano - remontowych ze strumienia odpadów komunalnych, o wydzielanie odpadów niebezpiecznych ze strumienia odpadów komunalnych, o odzysk i unieszkodliwianie odpadów ulegaj ących biodegradacji wydzielonych ze strumienia odpadów komunalnych, • doskonalenie systemu selektywnej zbiórki odpadów opakowaniowych, • doskonalenie gminnych punktów zbierania odpadów niebezpiecznych, • udziału poszczególnych gmin powiatu w rozbudowie niezb ędnej infrastruktury technicznej niezb ędnej dla wdra żania regionu zachodniego. Odpady komunalne wytwarzane w obszarze gmin powiatu o świ ęcimskiego b ędą od 1 lipca 2013 r. (a w niektórych gminach były ju ż wcze śniej) zbierane selektywnie z wydzieleniem: • papieru, szkła tworzyw sztucznych, metali i opakowań szklanych, • odpadów kuchennych ulegaj ących biodegradacji, • odpadów zielonych z ogrodów i parków, odpadów ulegaj ących biodegradacji z targowisk, • odpadów wielkogabarytowych, • odpadów z budowy, remontów i demonta żu obiektów budowlanych, • przeterminowanych leków, • zu żytego sprz ętu elektrycznego i elektronicznego, • zu żytych baterii i akumulatorów, • pozostałych odpadów niebezpiecznych (typu oleje odpadowe, chemikalia, itp.). Wa żnym elementem jest świadomo ść ekologiczna społecze ństwa, bior ącego aktywny udział w procesie zagospodarowania odpadów. Edukacja ekologiczna jest procesem, którego głównym celem jest ukształtowanie aktywnej i odpowiedzialnej postawy mieszka ńców powiatu o świ ęcimskiego w sferze konsumpcji, a tak że post ępowania z odpadami. W zakresie gospodarki odpadami świadomo ść ekologiczna społecze ństwa jest nadal niewystarczaj ąca, dlatego te ż konieczne jest przeprowadzanie edukacji ekologicznej. Stosuje si ę dwa rodzaje edukacji ekologicznej: • formaln ą obejmuj ącą kształcenie dzieci i młodzie ży oraz dorosłych na wszystkich szczeblach kształcenia, • nieformaln ą, która stanowi uzupełnienie edukacji formalnej i jest organizowana wspólnie z organizacjami o profilu ekologicznym. Edukacja nieformalna odbywa si ę poprzez organizowanie imprez, konkursów, wycieczek. Celem edukacji jest wykształcenie w śród wszystkich grup społecznych odpowiedzialnych i świadomych zachowa ń w zakresie racjonalnej gospodarki odpadami, poprzez:

178 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Oświęcimskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2017-2020

• realizacj ę polityki edukacyjnej i informacyjnej na temat selektywnej zbiórki odpadów i przez to prowadzenie ekologicznego sposobu życia we własnym domu, • świadome dokonywanie zakupów (minimalizacja wpływu reklam), • przekonywanie do kupowania rzeczy trwałych, • wybieranie towarów bezodpadowych oraz posiadaj ących opakowanie łatwo ulegaj ące całkowitej degradacji lub nadaj ące si ę do utylizacji, • rozpowszechnienie wiedzy, dotycz ącej mo żliwo ści powtórnego wykorzystania odpadów (recykling) oraz wynikaj ących z tego korzy ści ekonomicznych, • wskazywanie konkretnych działa ń poprawiaj ących efektywno ść gospodarki odpadami. Wła ściwie ukierunkowana edukacja ekologiczna mieszka ńców przyczyni si ę do zwi ększenia efektywno ści prowadzonej selektywnej zbiórki odpadów, co zapewni pozyskanie surowców wtórnych, zmniejszenie ilo ści odpadów trafiaj ących na składowiska oraz zmniejszenie szkodliwo ści tych odpadów. Gospodarowanie odpadami komunalnymi według nowych przepisów podlega rocznemu obowi ązkowi sprawozdawczo ści, zarówno na poziomie gminnym, jak i wojewódzkim. Wójt, burmistrz lub prezydent miasta w terminie do 31 marca przedkładają Marszałkowi Województwa i Wojewódzkiemu Inspektorowi Ochrony Środowiska, a Marszałek Województwa do 15 lipca za poprzedni rok kalendarzowy Ministrowi Środowi ska sprawozdania, zawieraj ące: • informacje o masie poszczególnych rodzajów odebranych z obszaru sprawozdawczego odpadów komunalnych oraz sposobie ich zagospodarowania, wraz ze wskazaniem instalacji, do której zostały przekazane odebrane od właścicieli nie ruchomości zmieszane odpady komunalne, odpady zielone oraz pozostałości z sortowania odpadów komunalnych przeznaczonych do składowania, • informacje o masie odpadów komunalnych ulegających biodegradacji: przekazanych do składowania na składowisku odpadów, nieprzekazanych do składowania na składowisku odpadów i sposobie ich zagospodarowania, • właścicieli nieruchomości, od których zostały odebrane odpady komunalne, • informacje o osiągniętych poziomach recyklingu, przygotowania do ponownego uŜycia i odzysku innymi metodami oraz ograniczenia masy odpadów komunalnych ulegających biodegradacji przekazywanych do składowania, - • informacje o ilości i rodzaju nieczystości ciekłych odebranych z obszaru, z którego jest przedkładana informacja. Dodatko wo sprawozdania gminne wskazują liczbę właścicieli nieruchomości, którzy zbierają odpady komunalne w sposób niezgodny z regulaminem. System sprawozdawczości opiera się równie ż na wskaźnikach, któr e zostały dobrane w sposób umo żliwiający pozyskanie danych oraz sprawne prowadzenie monitoringu planowanych przedsięwzięć inwestycyjnych, a tak że przeprowadzenie analizy stanu gospodarki odpadami w województwie.

179 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Oświęcimskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2017-2020

6.3.3 Cele i zadania środowiskowe do roku 2016 i do roku 2020 Cele Cele długoterminowe do Cel Cel krótkoterminowe do Zadanie Zadanie Jednostka odpowiedzialna roku 2020 roku 2016 Uwzględnianie w przetargach publicznych, poprzez zapisy w specyfikacji istotnych warunków zamówienia, zakupów i wyrobów zawierających materiały lub substancje pochodzące z recyklingu odpadów; włączanie Urzędy administracji publicznej, GO.1.1.1 do procedur zamówień publicznych kryteriów, przedsiębiorcy związanych z ochroną środowiska i zapobieganiem powstawaniu odpadów, z pełnym uwzględnieniem obowiązującego prawodawstwa ochrony środowiska GO.1.1.2 Opracowanie i pó źniejsza aktualizacja Powiat O świ ęcimski Wzmocnienie powiatowego Programu usuwania wyrobów Minimalizacja ilo ści optymalizacji, zawieraj ących azbest powstaj ących odpadów, zarz ądzania, GO. wzrost wtórnego Realizacja powiatowego programu usuwania GO.1.1 monitoringu i 1 wykorzystania i wyrobów zawieraj ących azbest (wspieranie kontroli systemu ograniczenie składowania działa ń w zakresie usuwania wyrobów gospodarki GO.1.1.3 Powiat O świ ęcimski pozostałych odpadów zawieraj ących azbest zlokalizowanych na odpadami terenie powiatu w miar ę mo żliwo ści finansowych) Utworzenie regionalnego systemu gospodarki Powiat O świ ęcimski, GO.1.1.4 odpadami komunalnymi (w celu osiągnięcia Gminy nale żą ce do powiatu wymagań zawartych w dyrektywach oświ ęcimskiego Wsparcie działa ń zwi ązanych z gospodark ą GO.1.1.5 odpadami na terenie Powiatu (maj ąca na celu Powiat O świ ęcimski ci ągłe doskonalenie przyj ętych rozwi ąza ń) Kontynuacja wspierania działa ń GO.1.1.6 organizacyjnych i technicznych oraz edukacja Powiat O świ ęcimski ekologiczna (maj ąca na celu zwi ększenie

180 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Oświęcimskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2017-2020

skuteczno ści selektywnej zbiórki odpadów) Przeprowadzanie kontroli przedsiębiorców w Wojewódzki Inspektor Ochrony GO.1.1.7 zakresie gospodarowania odpadami Środowiska w Krakowie Starostowie Prowadzenie kontroli organizacji odzysku, Wojewódzki Inspektor Ochrony podmiotów zbierających oraz zakładów Środowiska w Krakowie, Policja (PG), GO.1.1.8 przetwarzania zużytego sprzętu elektrycznego i Urzędy Kontroli Skarbowej, Marszałek elektronicznego oraz zakładów przetwarzania Województwa Małopolskiego, Starosta baterii i akumulatorów Powiatu Oświęcimskiego, RDOŚ Wojewódzki Inspektor Ochrony Prowadzenie kontroli obiektów do odzysku i Środowiska w Krakowie, Marszałek GO.1.1.9 unieszkodliwiania odpadów w tym odpadów Województwa Małopolskiego, Starosta wydobywczych Powiatu O świ ęcimskiego Wspieranie w zakresie posiadanych kompetencji poszerzania zakresu selektywnej zbiórki GO.1.2.1 Powiat O świ ęcimski wszystkich grup odpadów i ograniczania ich powstawania Wspieranie w zakresie posiadanych kompetencji Minimalizacja GO.1.2.2 doskonalenia systemów zbiórki, odzysku oraz Powiat O świ ęcimski wytworzonych wykorzystania odpadów odpadów oraz sukcesywne Wspieranie w zakresie posiadanych kompetencji zwi ększanie udziału działa ń w zakresie odzysku i wykorzystania odpadów innych ni ż GO.1.2 odpadów (maj ąca na celu zwi ększenie niebezpieczne i skuteczno ści selektywnej zbiórki odpadów GO.1.2.3 Powiat O świ ęcimski oboj ętne biodegradowalnych i zwi ększenie stopnia poddawanych odzysku tych odpadów, maj ąca na celu procesom odzysku i zwi ększenie stopnia odzysku surowców unieszkodliwiania wtórnych) poza składowaniem Wspieranie w zakresie posiadanych kompetencji GO.1.2.4 działa ń zwi ązanych z gospodark ą odpadami w Powiat O świ ęcimski gminach

GO.1.2.5 Doskonalenie i dalsze prowadzenie posiadanej Powiat O świ ęcimski bazy danych gospodarki odpadowej na terenie

181 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Oświęcimskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2017-2020

Powiatu Podnoszenie Działalno ść edukacyjna w zakresie selektywnej świadomo ści GO.1.3 GO.1.3.1 zbiórki odpadów i ograniczania ich Powiat O świ ęcimski mieszka ńców i powstawania przedsi ębiorców

182 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Oświęcimskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2017-2020

6.3.4 Harmonogram zadań w zakresie gospodarki odpadami Termin Termin Planowane Planowane zako ńczeni Jednostka Lp. Nazwa zadania rozpocz ęcia efekty koszty ogółem Partnerzy a odpowiedzialna planowany ekologiczne planowany [PLN] tys. ZADANIA WŁASNE POWIATU O ŚWI ĘCIMSKIEGO Uwzględnianie w przetargach publicznych, poprzez zapisy w specyfikacji istotnych warunków zamówienia, zakupów i Kontrola i wyrobów zawierających materiały lub substancje Urz ędy koordynacja Koszty pochodzące z recyklingu odpadów; włączanie do procedur ad ministracji gospodarki Gminy Powiatu OG.1.1.1 2013 2020 administracyjn zamówień publicznych kryteriów, związanych z ochroną publicznej, odpadami na Oświ ęcimskiego e środowiska i zapobieganiem powstawaniu odpadów, z przedsiębiorcy terenie pełnym uwzględnieniem obowiązującego prawodawstwa powiatu ochrony środowiska Gminy Powiatu Oświ ęcimskiego, Poprawa Podmioty Opracowanie i pó źniejsza aktualizacja powiatowego 2013 2013 GO.1.1.2 Powiat O świ ęcimski czysto ści 30 gospodarcze programu usuwania wyrobów zawieraj ących azbest 2018 2018 środowiska zajmuj ące si ę odbiorem i utylizacj ą odpadów Gminy Powiatu Oświ ęcimskiego.. Realizacja powiatowego programu usuwania wyrobów Poprawa Podmioty zawieraj ących azbest (wspieranie działa ń w zakresie GO.1.1.3 2013 2020 Powiat O świ ęcimski czysto ści 800 gospodarcze usuwania wyrobów zawieraj ących azbest zlokalizowanych środowiska zajmuj ące si ę na terenie powiatu) odbiorem i utylizacj ą odpadów Redukcja masy Działalno ść edukacyjna w zakresie selektywnej zbiórki odpadów i Gminy Powiatu GO.1.4.1 2013 2020 Powiat O świ ęcimski 25 odpadów i ograniczania ich powstawania ograniczenie Oświ ęcimskiego ich uci ąż liwo ści

183 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Oświęcimskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2017-2020

dla środowiska Gminy Powiatu Poprawa Oświ ęcimskiego, Wsparcie w zakresie kompetencji działa ń zwi ązanych z jako ści Podmioty gospodark ą odpadami na terenie Powiatu (maj ąca na celu środowiska i GO.1.1.5 2013 2020 Powiat O świ ęcimski 60 gospodarcze doskonalenie systemu zbierania odpadów wszystkich warunków zajmuj ące si ę mieszka ńców powiatu) życia odbiorem i mieszka ńców utylizacj ą odpadów Gminy Powiatu Kontynuacja wspierania w zakresie kompetencji działa ń Poprawa Oświ ęcimskiego, organizacyjnych i technicznych celem udoskonalenia na jako ści Podmioty terenie powiatu warunków do selektywnej zbiórki odpadów środowiska i GO.1.1.6 2013 2020 Powiat O świ ęcimski 100 gospodarcze budowlano - remontowych, wielkogabarytowych i estetyki zajmuj ące si ę niebezpiecznych (maj ąca na celu zwi ększenie skuteczno ści terenów odbiorem i selektywnej zbiórki tych odpadów) Powiatu utylizacj ą odpadów Wojewódzki Poprawa Inspektor Ochrony jako ści Przeprowadzanie kontroli przedsiębiorców w zakresie Środowiska w środowiska i GO.1.1.7 2013 2020 30 gospodarowania odpadami Krakowie Starosta warunków Powiatu życia Oświ ęcimskiego mieszka ńców Wojewódzk i Inspektor Ochrony Środowiska w Krakowie, Policja Kontrola i Prowadzenie kontroli organizacji odzysku, podmiotów (PG), Urzędy koordynacja zbierających oraz zakładów przetwarzania zużytego sprzętu Kontroli Skarbowe, gospodarki Gminy Powiatu GO.1.1.8 2013 2020 30 elektrycznego i elektronicznego oraz zakładów Marszałek odpadami na Oświ ęcimskiego przetwarzania baterii i akumulatorów Województwa terenie Małopolskiego, powiatu Starosta Powiatu Oświ ęcimskiego RDOŚ

184 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Oświęcimskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2017-2020

Wojewódzki Inspektor Ochrony Kontrola i Środowiska w koordynacja Krakowie, Koszty Prowadzenie kontroli obiektów do odzysku i gospodarki Gminy Powiatu GO.1.1.9 2013 2020 Marszałek administracyjn unieszkodliwiania odpadów odpadami na Oświ ęcimskiego Województwa e terenie Małopolskiego, powiatu Starosta Powiatu Oświ ęcimskiego Gminy Powiatu Oświ ęcimskiego, Wzrost stopnia Wspieranie w zakresie posiadanych kompetencji Podmioty gospodarczego GO.1.2.1 poszerzania zakresu selektywnej zbiórki wszystkich grup 2013 2020 Powiat O świ ęcimski 20 gospodarcze wykorzystania odpadów i ograniczania ich powstawania zajmuj ące si ę odpadów odbiorem i utylizacj ą odpadów Poprawa jako ści Wspieranie w zakresie posiadanych kompetencji środowiska i Gminy Powiatu GO.1.2.2 doskonalenia systemów zbiórki, odzysku oraz 2013 2020 Powiat O świ ęcimski 20 warunków Oświ ęcimskiego wykorzystania odpadów życia mieszka ńców Gminy Powiatu Wspieranie w zakresie posiadanych kompetencji działa ń w Oświ ęcimskiego,. zakresie odzysku i wykorzystania odpadów (maj ąca na celu Kontrolowane Podmioty zwi ększenie skuteczno ści selektywnej zbiórki odpadów GO.1.2.3 2013 2020 Powiat O świ ęcimski wykorzystanie 20 gospodarcze biodegradowalnych i zwi ększenie stopnia odzysku tych osadów zajmuj ące si ę odpadów, maj ąca na celu zwi ększenie stopnia odzysku odbiorem i surowców wtórnych) utylizacj ą odpadów Redukcji masy Gminy Powiatu Wspieranie w zakresie posiadanych kompetencji działa ń odpadów i Oświ ęcimskiego, GO.1.2.4 2013 2020 Powiat O świ ęcimski 20 zwi ązanych z gospodark ą odpadami w gminach ograniczenie Podmioty ich gospodarcze uci ąż liwo ści zajmuj ące si ę

185 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Oświęcimskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2017-2020

dla odbiorem i środowiska utylizacj ą odpadów Gminy Powiatu Oświ ęcimskiego, Kontrola i Podmioty Doskonalenie i dalsze prowadzenie posiadanej bazy danych koordynacja GO.1.2.5 2013 2020 Powiat O świ ęcimski 20 gospodarcze gospodarki odpadowej na terenie Powiatu gospodarki zajmuj ące si ę odpadami odbiorem i utylizacją odpadów Poprawa jako ści Działalno ść edukacyjna w zakresie selektywnej zbiórki środowiska i Gminy Powiatu GO.1.3.1 2013 2020 Powiat O świ ęcimski 20 odpadów i ograniczania ich powstawania warunków Oświ ęcimskiego życia mieszka ńców ZADANIA KOORDYNOWANE POWIATU O ŚWI ĘCIMSKIEGO Kontrola Marszałek Wprowadzanie i weryfikacja danych w bazach dotycz ących jako ści 1 2013 2020 Województwa bd gospodarowania odpadami gospodarki Małopolskiego odpadami Poprawa jako ści Marszałek Wydawanie i weryfikacja decyzji w zakresie gospodarki środowiska i 2 2013 2020 Województwa bd odpadami estetyki Małopolskiego terenów powiatu Wojewódzki Prowadzenie kontroli stacji demontażu pojazdów Inspektor Ochrony Wzrost stopnia wycofanych z eksploatacji, ze szczególnym uwzględnieniem Środowiska w gospodarczego 3 wymogów, określonych w ustawie z dnia 22 stycznia 2010 2013 2020 Krakowie, bd wykorzystania r. o zmianie ustawy o odpadach oraz niektórych innych Marszałek odpadów ustaw Województwa Małopolskiego

186 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Oświęcimskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2017-2020

Wojewódzki Wzrost stopnia Prowadzenie kontroli przestrzegania przepisów o Inspektor Ochrony gospodarczego 4 2013 2020 bd gospodarce opakowaniami i odpadami opakowaniowymi Środowiska w wykorzystania Krakowie odpadów Wojewódzki Wzrost stopnia Prowadzenie kontroli w zakresie zagospodarowania Inspektor Ochrony gospodarczego 5 2013 2020 bd osadów ściekowych Środowiska w wykorzystania Krakowie odpadów ZALECENIA DLA GMIN POWIATU O ŚWI ĘCIMSKIEGO Powiat Utworzenie regionalnego systemu gospodarki odpadami Oświ ęcimski, 1 komunalnymi (w celu osiągnięcia wymagań zawartych w 2013 2020 Gminy nale żą ce do b.d. dyrektywach) powiatu oświ ęcimskiego Marszałek Kontrola i Województwa koordynacja Małopolskiego, Sprawozdania z realizacji zada ń w zakresie Gminy Powiatu 2 2013 2020 gospodarki bd Małopolski gospodarowania odpadami (coroczne) Oświ ęcimskiego odpadami na Wojewódzki terenie gmin Inspektor Ochrony Środowiska Kontrola i Powiat Inwentaryzacja wyrobów zawieraj ących azbest, koordynacja Gminy Powiatu Oświ ęcimski, 3 zlokalizowanych na terenie poszczególnych gmin w 2013 2020 gospodarki bd Oświ ęcimskiego podmioty gminach które nie wykonały inwentaryzacji odpadami na gospodarcze terenie gmin Powiat Poprawa Opracowanie gminnych planów usuwania wyrobów Gminy Powiatu Oświ ęcimski, 4 2013 2020 czysto ści bd zawieraj ących azbest a gminach które nie posiadaj ą PUA Oświ ęcimskiego podmioty środowiska gospodarcze Dofinansowanie usuwania płyt z azbestu z pokry ć i elewacji Gminy Powiatu Powiat 5 2013 2020 Poprawa bd budowli Oświ ęcimskiego jako ści Oświ ęcimski,

187 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Oświęcimskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2017-2020

środowiska na terenie Powiatu Doskonalenie selektywnej zbiórki odpadów Redukcja biodegradowalnych (odpady kuchenne i zielone (w tym Gminy Powiatu Powiat 6 2013 2020 biomasy w bd propagowanie indywidualnych form kompostowania Oświ ęcimskiego Oświ ęcimski, odpadach bioodpadów) Redukcja Wsparcie organizacyjne systemu selektywnej zbiórki Gminy Powiatu Powiat 7 2013 2020 biomasy w bd odpadów biodegradowalnych (edukacja ekologiczna) Oświ ęcimskiego Oświ ęcimski, odpadach Ochrona Doskonalenie selektywnej zbiórki opakowa ń z papieru i Gminy Powiatu Powiat 8 2013 2020 zasobów bd tektury, celem zwi ększenia recyklingu tych odpadów Oświ ęcimskiego Oświ ęcimski, surowcowych Ochrona Doskonalenie selektywnej zbiórki odpadów Gminy Powiatu Powiat 9 2013 2020 zasobów bd wielkogabarytowych (kontynuacja akcji „na wystawk ę”) Oświ ęcimskiego Oświ ęcimski, surowcowych Ochrona Doskonalenie selektywnej zbiórki odpadów budowlano - Gminy Powiatu Powiat 10 2013 2020 zasobów bd remontowych Oświ ęcimskiego Oświ ęcimski, surowcowych Ochrona Doskonalenie systemu selektywnej zbiórki odpadów Gminy Powiatu środowiska na Powiat 11 2013 2020 bd niebezpiecznych Oświ ęcimskiego terenie Oświ ęcimski, Powiatu RAZEM ZADANIA WŁASNE 1.195 RAZEM ZADANIA KOORDYNOWANE bd RAZEM ZALECENIA DLA GMIN POWIATU OŚWI ĘCIMSKIEGO bd

188 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Oświęcimskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2017-2020

Przewiduje się, że w obliczu wprowadzanego nowego systemu gospodarowania odpadami: • nastąpi wyraźne zwiększenie zastosowania metod odzysku odpadów komunalnych i jednocześnie ograniczenie składowania nieprzetworzonych odpadów komunalnych, • postępowanie z odpadami zgodnie z obowiązującą hierarchią postępowania, która wynika wprost z art. 4 Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/98/WE z 19 listopada 2008 r., tj. o zapobieganie powstawaniu, o przygotowanie do ponownego użycia, o recykling i inne metody odzysku (np. odzysk energii), o unieszkodliwianie; • istotną zmianą jest obowiązek przekazywania zmieszanych odpadów komunalnych, odpadów zielonych oraz pozostałości z sortowania odpadów komunalnych do regionalnej instalacji do przetwarzania odpadów komunalnych zlokalizowanej w danym regionie, • przewiduje się pozytywny wzros t zastosowania metod biologicznych (np. kompostowanie) przekształcania odpadów zielonych i innych odp adów ulegających biodegradacji. W związku z wejściem w życie znowelizowanej ustawy o utrzymaniu czysto ści i porządku w gminach gminy i miasto s ą zobo wiązane do odbierania odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości od dnia wejścia w życia uchwał albo zarządzeń, nie później niż do 18 miesięcy od dnia wejścia w życie ustawy. Został zniesiony obowiązek opracowywania planów gospodarki od padami dla gmin i powiatów. Wójtowie, burmistrzowie są odpowiedzialni za zorganizowanie systemu odbioru oraz odzysku i unieszkodliwiania odpadów komunalnych, co wiąże się z obowiązkiem stworzenia systemu kontroli i monitoringu strumienia odpadów komunalnych wytwarzanych na terenie gmin i miasta.

6.4 Oddziaływanie hałasu Głównymi źródłami hałasu na terenie powiatu o świ ęcimskiego s ą: • ruch drogowy, • działalno ść przemysłowa • ruch kolejowy. Ochrona przed hałasem polega na zapewnieniu jak najlepszego stanu akustycznego środowiska, w szczególno ści poprzez: • utrzymanie poziomu hałasu poni żej dopuszczalnego lub co najmniej na tym poziomie; • zmniejszanie poziomu hałasu, co najmniej do dopuszczalnego, gdy nie jest on dotrzymany. Je żeli na terenach przeznaczonych do działalno ści produkcyjnej, składowania i magazynowania znajduje si ę zabudowa mieszkaniowa, szpitale, domy opieki społecznej lub budynki zwi ązane ze stałym albo czasowym pobytem dzieci i młodzie ży, ochrona przed hałasem polega na stosowaniu rozwi ąza ń technicznych zapewniaj ących wła ściwe warunki akustyczne w budynkach. Mo żna to osi ągn ąć przez stosowanie rozwi ąza ń technicznych i organizacyjnych zapobiegaj ących powstawaniu lub przenikaniu hałasu do środowiska,

189 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Oświęcimskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2017-2020

a tak że środków zmniejszaj ących poziom hałasu lub poprzez eliminacj ę czynno ści powoduj ących hałas. Zgodnie z przepisami Prawa ochrony środowiska (art. 180) prowadz ący instalacj ę nie ma obowi ązku uzyskania decyzji okre ślaj ącej poziom hałasu. Decyzj ę o dopuszczalnym poziomie hałasu wydaje organ ochrony środowiska z urz ędu w przypadku stwierdzenia na podstawie pomiarów, że poza zakładem, w wyniku jego działalno ści, przekroczone s ą dopuszczalne poziomy hałasu.

6.4.1 Charakterystyka i ocena stanu aktualnego 6.4.1.1 Hałas przemysłowy Istotnym źródłem hałasu na terenie powiatu o świ ęcimskiego s ą du że i małe przedsi ębiorstwa, szczególnie te nieposiadaj ące żadnych zabezpiecze ń akustycznych. Najwi ększym przedsi ębiorc ą na terenie powiatu s ą zakłady chemiczne Synthos S.A., które wraz z firmami powstałymi w trakcie restrukturyzacji przedsi ębiorstwa zatrudniaj ą ponad 2,5 tys. osób. Do du żych przedsi ębiorstw wpływaj ących na klimat akustyczny zaliczaj ą si ę tak że firmy bran ży aluminiowej zlokalizowane w K ętach. Grupa K ĘTY S.A. tworzy holding skupiaj ący 22 firm zale żnych, które przetwarzaj ą ł ącznie blisko 50 tys. ton surowców aluminiowych, a swoje wyroby sprzedaj ą do kilkudziesi ęciu krajów w Europie i na świecie. Działa w dwóch segmentach: profili i systemów dla budownictwa, oraz opakowa ń dla bran ży spo żywczej. Do du żych pracodawców zaliczaj ą si ę tak że firma bran ży aluminiowej producent wyrobów aluminiowych – AluPol Packaging Kęty Najwi ększym przedsi ębiorstwem w Gminie jest Kopalnia W ęgla Kamiennego Brzeszcze. Obszar górniczy zlokalizowany jest w wi ększo ści na terenie miasta Brzeszcze oraz przynale żnych do niego wsi: Jawiszowice, Skidzi ń, Przecieszyn, Wilczkowice i wsi Rajsko, nale żą cej do Gminy O świ ęcim. Cała ilo ść wydobytego w ęgla kierowana jest do zakładu mechanicznej przeróbki w ęgla, a nast ępnie sprzedawana na cele energetyczne i ciepłownicze, na cele opałowe odbiorcom indywidualnym. Na terenie powiatu o świ ęcimskiego działaj ą tak że niewielkie przedsi ębiorstwa transportowe, małe zakłady usługowe, warsztaty lakiernicze i warsztaty mechaniki samochodowej. Funkcjonowanie małych zakładów jest niejednokrotnie źródłem konfliktów mieszka ńców z przedsi ębiorcami, gdy ż zakłady te stwarzaj ą uci ąż liwo ści i dyskomfort akustyczny mieszka ńców. Nie mniej jednak coraz wi ęcej przedsi ębiorstw wprowadza u siebie rozwi ązania technologiczne przyczyniaj ące si ę do ograniczenia emisji hałasu powoduj ącego uci ąż liwo ści dla mieszka ńców i zlokalizowanych w niewielkiej odległo ści innych przedsi ębiorców. Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Krakowie corocznie przeprowadza kontrole, przedsi ębiorstw w zakresie ochrony przed hałasem ustalaj ąc zalecenia dotycz ące minimalizacji emisji hałasu. W okresie sprawozdawczym Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska przeprowadził na terenie powiatu o świ ęcimskiego 13 kontroli emisji hałasu przemysłowego (2009 – 5 kontroli, 2010 - 4 kontrole, 2011 - 2 kontrole, 2012 - 3 kontrole). W 3 przypadkach stwierdzono przekroczenia warto ści dopuszczalnych i po realizacji działa ń wyciszaj ących nie stwierdzono ponownych narusze ń. W dwóch przypadkach (kontrole przeprowadzone w 2012 roku) aktualnie prowadzone s ą prace dotycz ące realizacji zalece ń pokontrolnych i działa ń wyciszaj ących. W trakcie pozostałych kontroli nie stwierdzono narusze ń i nie wydawano zarz ądze ń pokontrolnych. Działalno ść inspekcyjna WIO Ś oparta jest na rocznych i kwartalnych planach, w ramach tych planów przeprowadzane s ą kontrole rutynowe i problemowe oraz realizacyjne nało żonych wcze śniej zarz ądze ń pokontrolnych. Poza planem kontroli wykonywane s ą tak że kontrole 190 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Oświęcimskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2017-2020

interwencyjne w zwi ązku ze zgłoszeniami o uci ąż liwo ściach, przykładem jest kontrola składanego lodowiska w O świ ęcimiu w zwi ązku z uci ąż liwo ściami powodowanymi przez urz ądzenia chłodz ące. W 2011 roku na terenie województwa małopolskiego WIO Ś w Krakowie w zakresie oddziaływania hałasu i pól elektromagnetycznych na środowisko skontrolował 51 podmiotów gospodarczych, z czego w 86,2% nie stwierdzono wystąpienia narusze ń obowi ązuj ących przepisów. W porównaniu do wcze śniejszych kontroli przeprowadzonych w 2010 i 2008 roku przez Wojewódzk ą Inspekcj ę Ochrony Środowiska w Krakowie (2010 roku w 65 zakładach przemysłowych, w 2008 roku w 62 zakładach przemysłowych), z których wynika, i ż w 81,5% (2010 rok) i w 32,2% (2008 rok) przedsi ębiorstw nie stwierdzono żadnych przekrocze ń obowi ązuj ących norm. Oznacza to w ci ągu ostatnich lat sytuacja uległa poprawie. Działania długofalowe w tym zakresie w perspektywie czasowej b ędą skutkowa ć popraw ą w zakresie klimatu akustycznego w funkcjonuj ących przedsi ębiorstwach i dbało ści ą o dotrzymywanie standardów emisji hałasu do środowiska. Wyniki te świadcz ą tak że o podniesieniu świadomo ści ekologicznej przedsi ębiorców, co pozytywnie rokuje na nast ępne lata ich działalno ści. Według informacji Kompanii W ęglowej KWK Brzeszcze w kopalni zastosowano rozwi ązania technologiczne i techniczne realizacji robót oraz ruchu zakładu uwzgl ędniaj ące zasad ę minimalizacji powodowanych przez nie uci ąż liwo ści dla mieszka ńców, co umo żliwia utrzymanie poziomu uci ąż liwo ści akustycznej w granicach warto ści dopuszczalnych. Wi ększo ść uci ąż liwo ści powodowanych emisj ą hałasu z małych przedsi ębiorstw wynika z niewła ściwej ich lokalizacji. Lokowanie przedsi ębiorstw, z których działalno ści ą nierozł ącznie jest zwi ązana emisja hałasu takich jak firmy transportowe czy warsztaty mechaniki samochodowej powinny by ć lokowane w miejscach zapisanych w Miejscowych Planach Zagospodarowania Przestrzennego o przeznaczeniu na działalno ść produkcyjn ą i przemysłow ą, a nie na terenach zabudowy mieszkaniowej.

6.4.1.2 Hałas drogowy Układ drogowy stanowi o rozwoju danego regionu i powi ązaniach z innymi o środkami. Przez teren powiatu o świ ęcimskiego przebiegaj ą drogi: • gminne, • powiatowe, • wojewódzkie, • drogi krajowe. Układ linii autobusowych komunikacji lokalnej i PPKS jak i komunikacja samochodowa indywidualna stanowi ą podstawowe systemy transportowe przewozów pasa żerskich na terenie powiatu. Cz ęść dróg cechuj ą niskie parametry techniczne i zły stan nawierzchni. W 2009 roku został opracowany „Program ochrony środowiska przed hałasem dla województwa małopolskiego na lata 2009–2013” i przyj ęty Uchwałą Nr XXXIV/494/09 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 3 lipca 2009 roku. Program wykonano dla terenów otaczających 7 odcinków dróg krajowych, położonych w granicach administracyjnych 10 powiatów i 35 gmin, w tym dla drogi krajowej nr 44 na terenie Oświęcimia – przejścia przez miasto. W ramach Programu przeanalizowano około 160 km dróg krajowych, z czego przekroczenia dopuszczalnych wartości hałasu wystąpiły na odcinku około 100 km. Na terenie O święcimia położony jest odcinek drogi o długości 2,4 km, który

191 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Oświęcimskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2017-2020

jest częścią drogi krajowej Nr 44, łączącej Górny Śląsk z Krakowem. Oceniono, iż granice obszaru o przekroczeniach dopuszczalnych poziomów dźwi ęku to na terenach otwartych do około 200 m od krawędzi jezdni. Obszar, na którym występują przekroczenia dopuszczalnych poziomów dźwięku ma powierzchnię około 4,6 km 2. Zakres zadań zapisanych w Programie ochrony środowiska przed hałasem dla województwa małopolskiego na lata 2009 - 2013 obejmuje na terenie województwa małopolskiego budowę około 83 km ekranów akustycznych za kwotę 500 mln złotych, w tym na terenie Oświęcimia planowana jest budowa 3 odcinków ekranów akustycznych o długo ści 750 m za kwot ę 4,3 mln złotych. 20 Na terenie O świ ęcimia do ko ńca 2012 roku nie wybudowano planowanych ekranów. Budowa ekranów przesuwa si ę na dalsz ą perspektyw ę ze wzgl ędu na planowan ą budow ę obwodnicy O świ ęcimia, która w znacz ący sposób odciąż y analizowany odcinek drogi krajowej nr 44 i przyczyni si ę do zmniejszenia hałasu na tym terenie. Na 2014 rok planowane jest rozpocz ęcie prac dotycz ących obwodnicy, aktualnie w trakcie opracowania s ą dokumentacje projektowe obwodnicy O świ ęcimia. W 2012 roku przygotow any został projekt aktualizacji Programu ochrony środowiska przed hałasem dla województwa małopolskiego, który obejmuje około 811 km dróg, po których przejeżdża ponad 3 mln pojazdów rocznie i około 128 km linii kolejowych, po których przejeżdża ponad 30 tys. pociągów rocznie. Aktualnie aktualizacja programu jest w trakcie konsultacji.

Badania hałasu komunikacyjnego W 2010 roku przeprowadzono okresowe pomiary hałasu na drogach wojewódzkich. Badaniami zostały obj ęte punkty poło żone na drogach DW948, DW949, oraz DW 933. Badania przeprowadzono w K ętach, w Osieku i w Broszkowicach. Wyniki pomiarów wynosiły odpowiednio dla K ęt 69,5 dB w dzie ń i 65,5 dB w nocy, dla Osieka 66,0 dB w dzie ń i 59,6 dB w nocy, oraz dla Broszkowic 69,9 dB w dzie ń i 64,1 dB w nocy. 21 W 2011 roku na terenie powiatu o świ ęcimskiego Zarz ąd Dróg Wojewódzkich zlecił wykonanie map akustycznych na drogach o nat ęż eniu ruchu wi ększym ni ż 3 000 000 pojazdów rocznie, co odpowiada dziennemu nat ęż eniu równemu 8.219 pojazdów na dob ę. Analiza wyników Generalnego Pomiaru Ruchu (GPR) przeprowadzonego w roku 2010 wskazała, że na obszarze powiatu o świ ęcimskiego warunek ruchowy, wskazuj ący na konieczno ść wykonania map akustycznych, spełniaj ą odcinki trzech dróg wojewódzkich: • DW nr 780 od kilometra 49+335 do kilometra 54+627, (Chełmek – przej ście), • DW nr 948 od kilometra 0+000 do kilometra 16+154, (O świ ęcim – Łęki , Ł ęki – Kęty), • DW nr 933 od kilometra 63+152 do kilometra 83+491 (granica województwa – Brzeszcze, Brzeszcze- przej ście, Brzeszcze – Oświ ęcim, O świ ęcim – Libi ąż ). Na tych drogach badano poziom ruchu oraz w jednym punkcie na drodze DW948 dokonano bada ń poziomu hałasu. Wyniki wynosiły 71,7dB, co nieznacznie tak że przewy ższa warto ści dopuszczalne. 22 Według Rozporz ądzenia Ministra Środowiska z dnia 1 pa ździernika 2012 r.

20 Źródło: zadania zapisano w opracowaniu pn.: Program ochrony środowiska przed hałasem dla województwa małopolskiego na lata 2009-2013” przyj ętym uchwał ą nr XXXIV/494/09 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 3.07 2009 roku 21 Okresowy pomiar hałasu 2010 na drogach województwa Małopolskiego, EQM System i Środowisko/COWI Polska Sp. z o.o., 2010 22 Mapa akustyczna dla odcinków dróg wojewódzkich powiatu o świ ęcimskiego o nat ęż eniu ruchu powy żej 3.000.000 pojazdów rocznie opracowana dla potrzeb pa ństwowego monitoringu środowiska, EKKOM Sp. z o.o. 2011 192 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Oświęcimskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2017-2020

zmieniaj ącego rozporz ądzenie w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku wyra żonych wska źnikami L i L , które to wskaźniki mają zastosowanie do prowadzenia DWN N długookresowej polityki w zakresie ochrony przed hałasem. Według w/w rozporz ądzenia długotrwały poziom d źwi ęku dla wszystkich dób w roku: • dla terenów w strefie śródmiejskiej miast powy żej 100 tys. mieszka ńców wynosi 70 dB, • dla terenów zabudowy mieszkaniowej wielorodzinnej i zamieszkania zbiorowego, dla terenów zabudowy zagrodowych, dla terenów rekreacyjno-wypoczynkowych, dla terenów mieszkaniowo-usługowych wynosi 68 dB, • dla terenów zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej, dla terenów zabudowy zwi ązanej ze stałym lub czasowym pobytem dzieci i młodzie ży, dla terenów opieki społecznej, oraz dla terenów szpitali w miastach wynosi 64 dB. W 2011 roku Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad zleciła wykonanie map akustycznych obejmuj ących drogi krajowe na terenie województwa małopolskiego. Badaniami zostało obj ętych 87 odcinków dróg w tym 8 odcinków na terenie powiatu oświ ęcimskiego. Były to drogi: • DK52 K ęty (przej ście), • DK 52 K ęty – Andrychów, • DK 52 Andrychów (przej ście), • DK 44 Przeciszów – Zator, • DK 44 O świ ęcim (przej ście), • DK 44 O świ ęcim – Przeciszów, • DK 44 granica województwa – Oświ ęcim, • DK 28 Zator – Wadowice. Wyniki opracowanych map akustycznych dały podstaw ę stwierdzenia, i ż cz ęść mieszka ńców powiatu o świ ęcimskiego żyje w złym środowisku akustycznym, powodowanym przez hałas dróg krajowych. Przeprowadzone analizy pokazały, że w latach 2005 -2010 nat ęż enie ruchu pojazdów w przypadku dróg krajowych na terenie województwa małopolskiego wzrosło średnio o 25%. Stwierdzono, że odpowiada to za wzrost poziom hałasu samochodowego o ok. 1 dB. Zwi ększył si ę tak że średni zasi ęg hałasu na terenie województwa i wzrósł średnio o ok. ok. 18 %. 23 Rosn ąca liczba samochodów na drogach wewn ętrznych i tranzytowych powiatu oświ ęcimskiego bez w ątpienia powoduje pogorszenie klimatu akustycznego wzdłu ż szlaków komunikacyjnych. Na obszarach bezpo średnio s ąsiaduj ących z ci ągami komunikacyjnymi obserwuje si ę zanikanie tzw. „ciszy nocnej”. Według „Stanu Środowiska w województwie Małopolskim w 2011 roku” na przestrzeni 5 lat liczba pojazdów samochodowych w województwie małopolskim wzrosła prawie o 1/4 uzyskuj ąc wynik niespełna 2 mln pojazdów. W zwi ązku z tym bardzo wa żnym elementem działa ń w tym przypadku jest wła ściwe planowanie przestrzenne, które powinno polega ć przede wszystkim na zakazie lokalizacji budynków podlegaj ących ochronie akustycznej na terenach, które znajduj ą si ę w zasi ęgach oddziaływania hałasu o poziomie przekraczaj ącym warto ści dopuszczalne. Działania te

23 Mapa akustyczna dróg krajowych na terenie województwa małopolskiego (zadanie 6), Obszar powiatu oświ ęcimskiego, sierpie ń 2012 193 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Oświęcimskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2017-2020

powinny by ć skoordynowane i finansowane przede wszystkim ze środków Zarz ądcy drogi – Generalnej Dyrekcji Dróg Krajowych i Autostrad, Zarz ądu Dróg Wojewódzkich jak i jednostek samorz ądów terytorialnych oraz organizacji pozarz ądowych, których statut okre śla prowadzenie działa ń edukacyjnych w zakresie ochrony środowiska. Program Pa ństwowego Monitoringu Środowiska w ramach sieci regionalnej (wojewódzkiej) przewiduje badania hałasu emitowanego z dróg krajowych i wojewódzkich oraz linii kolejowych – w miejscach o szczególnym zagro żeniu (w ęzły drogowe, drogi tranzytowe przebiegaj ące w pobli żu zabudowy mieszkaniowej). Zgodnie z wy żej wymienionym programem badania hałasu komunikacyjnego prowadzone s ą kontrole i badania w stałych punktach, w cyklu pi ęcioletnim, wzdłu ż głównych ci ągów komunikacyjnych województwa małopolskiego. Nie mniej jednak w ostatnich latach badania te nie obejmowały powiatu o świ ęcimskiego. Przeprowadzone badania akustyczne realizowane przez WIO Ś w Krakowie na terenie województwa małopolskiego rokrocznie wykazuj ą negatywny wpływ klimatu akustycznego na zabudow ę mieszkaniow ą w bezpo średnim s ąsiedztwie ci ągów komunikacji drogowej przebiegaj ących przez struktur ę urbanistyczn ą badanych miast. Na podstawie dokonanej analizy akustycznej nale ży uzna ć obecny stan warunków akustycznych za negatywny, co wymaga działa ń ograniczaj ących ich oddziaływanie akustyczne. W 2011 roku pomiary hałasu drogowego przeprowadzono łącznie w 15 punktach w województwie, na terenie powiatu krakowskiego, wadowickiego, nowosądeckiego, limanowskiego, tatrza ńskiego, proszowickiego, tarnowskiego, brzeskiego i dąbrowskiego. Jak wynika z przeprowadzonych badań, we wszystkich przekrojach pomiarowych wystąpiły przekroczenia dopuszczalnych poziomów hałasu zarówno w porze dziennej, jak i nocnej. W stosunku do la t wcześniejszych w 2011 roku nie zaobserwowano poprawy jakości środowiska akustycznego w otoczeniu stacji. Problem zagro żenia emisj ą hałasu powinien by ć istotnym elementem planowania przestrzennego w opracowywaniu lub wprowadzaniu zmian do miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego. Przeciwdziałanie hałasowi komunikacyjnemu jest działaniem długookresowym rozło żonym na lata. Typowym sposobem ochrony przed hałasem jest stosowanie ekranów akustycznych. W latach 2009-2012 na terenie województwa małopolskiego w okre ślonych miejscach dróg krajowych i autostrad wybudowano ekrany akustyczne o ł ącznej długo ści 4 km za kwot ę prawie 40 mln złotych.

6.4.1.3 Hałas kolejowy Hałas kolejowy powstaje w wyniku eksploatacji linii kolejowych. Przez teren powiatu oświ ęcimskiego przebiegaj ą linie kolejowe o znaczeniu pa ństwowym: • nr 93 - Trzebinia - Zebrzydowice przez O świ ęcim, Brzeszcze, Jawiszowice, • nr 94 -Kraków - Oświ ęcim, • nr 117 - Kalwaria Zebrzydowicka - Bielsko - Biała przez K ęty.

194 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Oświęcimskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2017-2020

Rysunek 30 Przebieg linii kolejowych na obszarze powiatu o świ ęcimskiego Źródło: opracowanie własne na podstawie mapek zamieszczonych na www.pkp.pl, 2013

Najbardziej odczuwalny jest hałas w s ąsiedztwie torowisk. Ze wzgl ędu reorganizacje kolejnictwa liczba poci ągów jest ograniczana z roku na rok. Wobec tego hałas pochodz ący z transportu kolejowego te ż powinien by ć redukowany. Jednak nie bez znaczenia jest w tym przypadku stan techniczny taboru kolejowego. Zła kondycja finansowa PKP nie pozwala na bie żą ce konserwacje torów, stad powstaj ący hałas jest bardziej uci ąż liwy, mimo, i ż wyst ępuje rzadziej. Rozwi ązaniem byłoby zastosowanie nowoczesnych zestawów kołowych i hamulcowych jak te ż nowe rozwi ązania torowiska ograniczaj ące hałas i drgania. Brak bada ń klimatu akustycznego wzdłu ż linii kolejowych na terenie powiatu o świ ęcimskiego nie daje obiektywnej oceny nat ęż enia hałasu. W latach 2009-2011 badania były wykonywane przez WIO Ś w Krakowie na terenie Tarnowa, Raby Wy żnej, W ęgrzyc oraz Kamionki Wielkiej. Wi ększo ść pomiarów wykazywało przekroczenia warto ści normatywnych. Poprawa dotychczasowych warunków akustycznych jest mo żliwa poprzez modernizacje i wła ściwe utrzymanie torowisk oraz taboru kolejowego.

6.4.1.4 Hałas lotniczy Z uwagi na brak lotniska na terenie powiatu o świ ęcimskiego nie wyst ępuj ą tu problemy zwi ązane z bezpo średnim oddziaływaniem hałasu lotniczego. Najbli żej poło żony jest Port Lotniczy Kraków – Balice około 40 km. Port ten nie oddziałuje na teren powiatu oświ ęcimskiego.

6.4.1.5 Hałas niezorganizowany Do źródeł hałasu niezorganizowanego zaliczy ć mo żna hałas zwi ązany z turystyk ą i rekreacj ą oraz wypoczynkiem i rozrywkami. Powiat O świ ęcimski jest miejscem o walorach turystycznych, krajoznawczych, wycieczki turystyczne, rowerowe, w sezonie przyci ągają wielu turystów. W zwi ązku z tym bez znaczenia jest hałas, jaki w tym czasie emitowany jest przez wi ększ ą ilo ść samochodów pojawiaj ących si ę na gminnych drogach.

195 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Oświęcimskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2017-2020

W miar ę rozwoju usług turystycznych corocznie rozwijana jest tak że baza gastronomiczna i noclegowo – hotelowa, a wraz z nimi gło śne formy rozrywki takie jak dyskoteki, dancingi czy sie ć nocnych sklepów i małych punktów gastronomicznych. Restauracje i miejsca wypoczynkowe głównie w okresie wakacyjnym t ętni ą życiem, co stwarza niejednokrotnie uci ąż liwo ści zwłaszcza dla starszych mieszka ńców powiatu.

6.4.2 Identyfikacja potrzeb Hałas jest elementem tzw. stresu miejskiego, wpływaj ącym, na jako ść życia ludno ści, zwłaszcza na obszarach zurbanizowanych i uprzemysłowionych (miasto O świ ęcim). Poprawa jako ści środowiska na tych obszarach musi obejmowa ć, oprócz szeregu działa ń wyszczególnionych w paragrafach dotycz ących jako ści powietrza i ,jako ści wód działania ukierunkowane na ochron ę przed hałasem, zwłaszcza pochodz ącym ze środków transportu. Realizacja celu krótkoterminowego, którym jest zmniejszenie uci ąż liwo ści hałasu dla mieszka ńców i środowiska poprzez jego obni żenie do poziomu obowi ązuj ących standardów winna by ć poprzedzona dokładnym rozpoznaniem klimatu akustycznego. W pierwszej kolejno ści, rozpoznaniem klimatu akustycznego nale ży obj ąć obszar gdzie skala zagro żenia hałasem jest najwi ększa ze wzgl ędu na stopie ń urbanizacji i istniej ącą sie ć dróg oraz główne ci ągi komunikacyjne (drogi krajowe). Zarz ądzaj ący drog ą lub lini ą kolejow ą zaliczonymi do obiektów, których eksploatacja mo że powodowa ć negatywne oddziaływanie akustyczne na znacznych obszarach sporz ądza, co pi ęć lat map ę akustyczn ą terenu, (mapy takie zostały opracowane w 2011 i 2012 roku) na którym eksploatacja obiektu mo że powodowa ć przekroczenie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku. Przedsi ębiorstwa, zakłady i osoby fizyczne prowadz ące działalno ść gospodarcz ą na obszarze powiatu o świ ęcimskiego kształtuj ą klimat akustyczny w swoim otoczeniu. Na analizowanym obszarze działalno ść prowadzi wiele średnich i mniejszych przedsi ębiorstw i to one stanowi ą źródło niekontrolowanej emisji hałasu. Natomiast wi ększe przedsi ębiorstwa posiadaj ą uregulowany stan prawny i czyni ą starania w kierunku zmniejszenia lub całkowitego wyeliminowania uci ąż liwo ści zwi ązanych z ich działalno ści ą. Działanie zakładów nie powinno powodowa ć przekrocze ń standardów, jako ści środowiska i dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku poza teren, do którego prowadz ący instalacj ę ma tytuł prawny. Dotyczy to równie ż obszaru ograniczonego u żytkowania, je żeli został utworzony w zwi ązku z funkcjonowaniem zakładu. Je żeli akustyczne oddziaływanie b ędące wynikiem prowadzenia zakładu wyst ępuje na terenach, dla których nie zostały ustawowo ustalone dopuszczalne poziomy hałasu lub na terenach, dla których nie mo żna okre śli ć dopuszczalnego poziomu hałasu poprzez przyj ęcie warto ści dopuszczalnych dla rodzaju terenu o zbli żonym przeznaczeniu – wówczas nie podejmuje si ę działa ń przewidzianych ustaw ą na rzecz kształtowania klimatu akustycznego tych terenów. Za przekroczenie poziomów hałasu okre ślonych w decyzji na emitowanie hałasu do środowiska i obowi ązuj ących decyzjach o dopuszczalnym poziomie hałasu przenikaj ącego do środowiska – Wojewódzki Inspektor Ochrony Środowiska wymierza, w drodze decyzji, administracyjnej kary pieni ęż ne. Ponadto na podmiocie prowadz ącym działalno ść gospodarcz ą spoczywa odpowiedzialno ść za ochron ę środowiska polegaj ąca na podj ęciu niezb ędnych działa ń naprawczych. Cele krótkoterminowe (do 2016 roku) i główne działania w zakresie ochrony przed hałasem to: • ustalenie w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego wydzielonych terenów pod realizacj ę zorganizowanej działalno ści inwestycyjnej, zakładów mog ących 196 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Oświęcimskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2017-2020

by ć potencjalnymi źródłami hałasu do środowiska, co umo żliwi lokalizacj ę zakładów produkcyjnych i przemysłowych, z dala od terenów mieszkaniowych i turystycznych, • niedopuszczanie do realizacji inwestycji, które mogą by ć źródłem du żej emisji hałasu do środowiska ze wzgl ędu na rodzaj prowadzonej działalno ści lub technologie produkcji. • ograniczenie emisji hałasu poprzez inwestycje dot. infrastruktury drogowej: o budowa obwodnic, o poprawa nawierzchni dróg, o optymalizacja płynno ści ruchu, o wprowadzanie systemów pasów zieleni izolacyjnej. Dokładne rozpoznanie stanu nara żenia na hałas jest podstaw ą podj ęcia działa ń zmierzaj ących do eliminacji lub minimalizacji tego typu zagro żeń. Na bie żą co realizowana modernizacja układów komunikacyjnych (w zwi ązku z obwodnic ą K ęt oraz planowan ą obwodnic ą Oświ ęcimia) uznaje si ę za d ąż enie do obni żenia emisji hałasu. S ą to przede wszystkim działania usprawniaj ące ruch drogowy. Niezale żnie od przeprowadzania oceny akustycznej terenów ruchu komunikacyjnego, która została wykonana w latach 2011 i 2012 niebagatelnym elementem działalno ści kontrolnej s ą przeprowadzane przez WIO Ś kontrole podmiotów prowadz ących działalno ść gospodarcz ą. Istotnym elementem dla gmin nale żą cych do powiatu b ędzie kontynuacja wprowadzania do Miejscowych Planów Zagospodarowania Przestrzennego gmin zapisów po świ ęconych ochronie przed hałasem.

197 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Oświęcimskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2017-2020

6.4.3 Cele i zadania środowiskowe do roku 2016 i do roku 2020 Cele Cele krótkoterminowe Cel długoterminowe Cel Zadanie Zadanie Jednostka odpowiedzialna do roku 2016 do roku 2020

OH.1.1.1 Realizacja aktualizacji Programu ochrony przed hałasem Województwo Małopolskie

OH.1.1.2 Kontynuacja monitoringu hałasu w województwie Województwo Małopolskie Monitoring nara żenia mieszka ńców Edukacja ekologiczna w zakresie ochrony zdrowia i życia OH.1.1.3 Organizacje ekologiczne OH.1.1 województwa na mieszka ńców przed hałasem ponadnormatywny Edukacja ekologiczna w zakresie zapobiegania nadmiernej hałas OH.1.1.4 Powiat O świ ęcimski emisji hałasu w powiecie Gromadzenie danych nt. zagro żenia i emisji hałasu w OH.1.1.5 Powiat O świ ęcimski powiecie

Podniesienie Zarz ądzaj ący Drog ą, komfortu Generalna Dyrekcja Dróg i OH.1 akustycznego OH.1.2.1 Tworzenie pasów zieleni ochronnej wzdłu ż dróg Autostrad, Zarz ąd Dróg mieszka ńców Wojewódzkich, Powiat województwa Oświ ęcimski Wyznaczanie w miejscowych planach zagospodarowania Gminy Powiatu OH.1.2.2 Ograniczenie przestrzennego obszarów chronionych przed hałasem Oświ ęcimskiego uci ąż liwo ści Budowa, rozbudowa i modernizacja układu Gminy Powiatu OH.1.2 OH.1.2.3 akustycznej dla komunikacyjnego wszystkich gmin powiatu Oświ ęcimskiego mieszka ńców Zarz ądzaj ący Drog ą, Budowa ekranów akustycznych wzdłu ż tras Generalna Dyrekcja Dróg i komunikacyjnych - w miejscach gdzie wyst ępuj ą OH.1.2.4 Autostrad, Zarz ąd Dróg przekroczenia standardów akustycznych (zgodnie z Wojewódzkich, Powiat zapisami POH) Oświ ęcimski

OH.1.2.5 Modernizacja dróg powiatowych Powiat O świ ęcimski

198 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Oświęcimskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2017-2020

Przedsi ębiorstwa prowadz ące Dostosowanie przedsi ębiorstw do obowi ązuj ących OH.1.2.6 działalno ść na terenie Powiatu standardów emisji hałasu do środowiska Oświ ęcimskiego

199 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Oświęcimskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2017-2020

6.4.4 Harmonogram zada ń w zakresie ochrony przed hałasem Termin Termin Planowane koszty Jednostka Planowane efekty Jednostki L.P. Nazwa zadania rozpocz ęcia zako ńczenia ogółem (PLN) odpowiedzialna ekologiczne partneruj ące planowany planowany tys.* ZADANIA WŁASNE Koszty zostały Zwi ększenie komfortu uj ęte w rozdziale Modernizacja sieci dróg Powiat OH.1.2.5 2013 2020 jazdy i usprawnienie dotycz ącym powiatowych Oświ ęcimski ruchu ochrony powietrza Poprawa i Edukacja ekologiczna w zwi ększenie Szkoły, Przedszkola, zakresie zapobiegania Powiat 16 OH.1.1.4 2013 2020 świadomo ści organizacje nadmiernej emisji hałasu Oświ ęcimski ekologicznej 2/rok ekologiczne w powiecie mieszka ńców powiatu Gromadzenie danych nt. Powiat Ograniczenie emisji Koszty OH.1.1.5 zagro żenia i emisji hałasu w 2013 2020 Oświ ęcimski hałasu administracyjne powiecie ZADANIA KOORDYNOWANE Zarz ądzaj ący Drog ą, Generalna Dyrekcja Dróg i Tworzenie pasów zieleni Autostrad, Zarz ąd Ograniczenie emisji OH.1.2.1 ochronnej wzdłu ż dróg 2013 2020 600 Powiat O świ ęcimski Dróg hałasu powiatowych Wojewódzkich, Powiat Oświ ęcimski Zwi ększenie Edukacja ekologiczna w świadomo ści Powiat zakresie ochrony zdrowia i Organizacje 30/rok OH.1.1.3 2013 2020 ekologicznej Oświ ęcimski, życia mieszka ńców w zakresie ekologiczne mieszka ńców powiatu 240 Szkoły, Przedszkola ochrony przed hałasem oświ ęcimskiego

200 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Oświęcimskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2017-2020

Dostosowanie przedsi ębiorstw Przedsi ębiorstwa Ograniczenie emisji Wojewódzki Koszty zale żą od do obowi ązuj ących prowadz ące hałasu pochodz ące z Inspektorat rodzaju OH.1.2.6 standardów emisji hałasu do 2013 2020 działalno ść na przemysłu i drobnej Ochrony prowadzonej środowiska (decyzje o terenie Powiatu działalno ści Środowiska działalno ści dopuszczalnym hałasie) Oświ ęcimskiego gospodarczej w Krakowie Zarz ądzaj ący Drog ą, Generalna Budowa ekranów Dyrekcja Dróg i Usprawnienie ruchu i akustycznych wzdłu ż dróg Autostrad, Zarz ąd OH.1.2.4 2013 2020 komunikacji na b.d. Powiat O świ ęcimski gdzie wyst ępuj ą przekroczenia Dróg obszarze Powiatu standardów akustycznych Wojewódzkich, Powiat Oświ ęcimski Powiat O świ ęcimski Realizacja aktualizacji Województwo Monitoring poziomu pozostałe powiaty OH.1.1.1 Programu ochrony przed 2013 2020 b.d. Małopolskie hałasu województwa hałasem małopolskiego Powiat Oświ ęcimski Kontynuacja monitoringu Województwo Monitoring poziomu pozostałe powiaty OH.1.1.2 2013 2020 b.d. hałasu w województwie Małopolskie hałasu województwa małopolskiego ZALECENIA DLA GMIN POWIATU O ŚWI ĘCIMSKIEGO 100/w jednej Wyznaczanie w miejscowych gminie Zwi ększenie komfortu planach zagospodarowania Gminy Powiatu OH.1.2.2 2013 2020 akustycznego 800 przestrzennego obszarów Oświ ęcimskiego mieszka ńców (w razie chronionych przed hałasem zaistnienia takiej potrzeby) koszty zostały Budowa, rozbudowa i Usprawnienie ruchu uj ęte w rozdziale modernizacja układu Gminy Powiatu OH.1.2.3 2013 2020 komunikacyjnego na dotycz ącym Powiat O świ ęcimski komunikacyjnego na obszarze Oświ ęcimskiego terenie gmin ochrony gmin powiatu powietrza

201 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Oświęcimskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2017-2020

RAZEM ZADANIA WŁASNE 18 RAZEM ZADANIA KOORDYNOWANE 600 ZALECENIA DLA GMIN POWIATU O ŚWI ĘCIMSKIEGO 800 * koszty zamieszczone w tabeli pochodz ą danych udost ępnionych przez instytucje realizuj ące zadania, wieloletnich prognoz finansowych gmin nale żą cych do Powiatu Oświ ęcimskiego, a tak że szacunków własnych autorów aktualizacji PO Ś dla Powiatu O świ ęcimskiego na lata 2013 – 2016 z uwzgl ędnieniem perspektywy na lata 2017 - 2020

202 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Oświęcimskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2017-2020

6.5 Oddziaływanie pól elektromagnetycznych Pola elektromagnetyczne (PEM) ustawa Prawo ochrony środowiska (Dz. U. 2008 nr 25 poz. 150 z pó źn. zmianami) definiuje jako pola elektryczne, magnetyczne oraz elektromagnetyczne o cz ęstotliwo ściach od 0 Hz do 300 GHz. Ochrona przed polami elektromagnetycznymi polega na zapewnieniu jak najlepszego stanu środowiska poprzez: • utrzymanie poziomów pól elektromagnetycznych poni żej dopuszczalnych lub co najmniej na tych poziomach; • zmniejszanie poziomów pól elektromagnetycznych, co najmniej do dopuszczalnych, gdy nie s ą one dotrzymane. Minister wła ściwy do spraw środowiska, w porozumieniu z ministrem wła ściwym do spraw zdrowia, określa, w drodze rozporz ądzenia, dopuszczalne poziomy pól elektromagnetycznych w środowisku oraz sposoby sprawdzania dotrzymania tych poziomów. W rozporz ądzeniu Ministra Środowiska z dnia 30 pa ździernika 2003 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku oraz sposobów sprawdzania dotrzymania tych poziomów (Dz. U. 2003 nr 192 poz. 1883) są ustalone zró żnicowane poziomy pól elektromagnetycznych dla: • terenów przeznaczonych pod zabudow ę mieszkaniow ą - do 50Hz • miejsc dost ępnych dla ludno ści – do 300Hz Według ustawy Prawo ochrony środowiska (Dz. U. nr 25, poz. 150 z pó źn. zm.) prowadz ący instalacj ę oraz u żytkownik urz ądzenia emituj ącego pola elektromagnetyczne, które s ą: • stacjami elektroenergetycznymi lub napowietrznymi liniami elektroenergetycznymi o napi ęciu znamionowym nie ni ższym ni ż 110 kV, • instalacjami radiokomunikacyjnymi, radionawigacyjnymi lub radiolokacyjnymi, emituj ącymi pola elektromagnetyczne, których równowa żna moc promieniowana izotropowo wynosi nie mniej ni ż 15 W, emituj ącymi pola elektromagnetyczne o cz ęstotliwo ściach od 30 kHz do 300 GHz, są obowi ązani do wykonania pomiarów poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku. Pomiary te wykonywane s ą: • bezpo średnio po rozpocz ęciu u żytkowania instalacji lub urz ądzenia; • ka żdorazowo w przypadku zmiany warunków pracy instalacji lub urz ądzenia,. Wyniki pomiarów przekazuje si ę Wojewódzkiemu Inspektorowi Ochrony Środowiska i Pa ństwowemu Wojewódzkiemu Inspektorowi Sanitarnemu. Wojewódzki Inspektor Ochrony Środowiska prowadzi okresowe badania poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku, a tak że aktualizowany corocznie, rejestr zawieraj ący informacje o terenach, na których stwierdzono przekroczenie dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku, z wyszczególnieniem przekrocze ń dotycz ących: • terenów przeznaczonych pod zabudow ę mieszkaniow ą; • miejsc dost ępnych dla ludno ści. Zgodnie z przepisem art. 135 ustawy Prawo ochrony środowiska, je żeli z post ępowania w sprawie oceny oddziaływania na środowisko, z analizy porealizacyjnej albo z przegl ądu ekologicznego wynika, że mimo zastosowania dost ępnych rozwi ąza ń technicznych, technologicznych i organizacyjnych nie mog ą by ć zachowane standardy ochrony środowiska

203 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Oświęcimskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2017-2020

to dla instalacji urz ądze ń radiokomunikacyjnych oraz linii elektroenergetycznych tworzy si ę obszar ograniczonego u żytkowania. Do kompetencji Starosty nale ży sprawowanie kontroli przestrzegania i stosowania przepisów o ochronie środowiska, natomiast Rada Powiatu ustanawia w razie potrzeby obszary ograniczonego u żytkowania. Do kompetencji wójtów, burmistrzów nale ży preferowanie i kontrolowanie zgodno ści lokalizacji nowych instalacji emituj ących promieniowanie elektromagnetyczne z Miejscowymi Planami Zagospodarowania Przestrzennego.

6.5.1 Charakterystyka i ocena stanu aktualnego Źródła pola elektromagnetycznego mo żna podzieli ć na naturalne wyst ępuj ące w przyrodzie oraz sztuczne, które powstaj ą wraz z rozwojem przemysłu w tym telekomunikacji. Głównymi instalacjami emituj ącymi pola elektromagnetyczne s ą: • linie przesyłowe wysokiego, średniego i niskiego napi ęcia oraz stacje transformatorowe, • instalacje radiokomunikacyjne, takie jak: o stacje bazowe telefonii komórkowej, o stacje radiowe i telewizyjne. System elektroenergetyczny poszczególnych gmin przedstawia si ę nast ępuj ąco: Gmina Chełmek System elektroenergetyczny gminy Chełmek opiera si ę na zasilaniu z sieci wysokonapi ęciowej doprowadzonej do głównego punktu zasilania „Chełmek”. Energia do GPZ doprowadzona jest z dwóch linii: Jaworzno (Byczyna) – Oświ ęcim (Dwory) oraz Oświ ęcim (Dwory) - KWK Piast. Przez gmin ę Chełmek przebiegaj ą dwie magistralne linie energetyczne wysokich napi ęć (110 kV): Dwory – Libi ąż oraz Dwory – KWK Piast. Gmina Brzeszcze Gmina zasilana jest w energi ę elektryczn ą z dwóch punktów zasilania: GPZ Zasole i GPZ Kęty. Na terenie Gminy znajduj ę si ę 68 stacji transformatorowych o ł ącznej mocy 13,5 MVA. Gmina O świ ęcim Źródła zaopatrzenia w energi ę elektryczn ą usytuowane są w Por ębie Wielkiej i Rajsku. Miasto O świ ęcim Zasilane jest w energi ę elektryczn ą poprzez stacje na GPZ w Zasolu oraz w GPZ w Klucznikowicach. Gmina K ęty Zasilanie odbiorców odbywa si ę ze stacji GPZ w K ętach. Do zasilania odbiorców na terenie gminy słu ży 116 transformatorów o ł ącznej mocy zainstalowanej 33,7 MVA. Gmina Osiek Zasilanie gminy w energi ę elektryczn ą nast ępuje z dwóch stacji elektroenergetycznych - GPZ w O świ ęcimiu - Zasolu i w K ętach. Gmina Polanka Wielka Zasilana jest przez Główne Punkty Zasilania w Zatorze i Oświ ęcimiu (GPZ Zator oraz GPZ Oświ ęcim). Sie ć niskiego napi ęcia jest zasilana przez 14 stacji transformatorowych.

204 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Oświęcimskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2017-2020

Gmina Przeciszów Zaopatrywana jest w energi ę elektryczn ą z GPZ znajduj ących si ę poza terenem gminy (GPZ Zator). Ponadto na terenie Gminy znajduje si ę 25 stacji transformatorowych słupowych pozwalaj ących na utrzymanie stałego napi ęcia w linii. Gmina Zator Głównym punktem zasilania jest stacja transformatorowa 110/15 kV ZATOR zlokalizowana przy ul. Krakowskiej 18 zasilana dwustronn ą lini ą 110 kV (16,4 km) relacji Borek Szlachecki - Dwory. Łączna moc transformatorów zainstalowanych w 45 stacjach transformatorowych 15/0,4 kV na terenie miasta i gminy Zator wynosi 9642 kVA. Przebieg i rodzaj linii elektroenergetycznych przez teren gmin powiatu o świ ęcimskiego determinowany jest rozmieszczeniem krajowych źródeł energii elektrycznej. Przez obszar powiatu o świ ęcimskiego przebiegaj ą sieci elektroenergetyczne średniego, niskiego i wysokiego napi ęcia. Najwi ększe znaczenie z punktu widzenia zdrowia i życia mieszka ńców powiatu maj ą sieci wysokiego napi ęcia. Corocznie sie ć energetyczna jest rozbudowywana, dobudowywane s ą nowe odcinki sieci napowietrznej linii energetycznej i stacje transformatorowe zarówno wysokiego jak i niskiego napi ęcia. Wynika to z ci ągłego rozwoju terenów miejskich i wiejskich, oraz zwi ązanej z tym potrzeby mieszka ńców do posiadania dost ępu do nieprzerwanych dostaw energii elektrycznej. Na obszarze powiatu źródłem elektromagnetycznego promieniowania niejonizuj ącego s ą nast ępuj ące urządzenia: anteny nadawcze stacji bazowych telefonii komórkowej, przeka źniki radiowe i telewizyjne oraz urz ądzenia radionawigacyjne i radiolokacyjne. Na terenie poszczególnych gmin według portalu lokalizacyjnego BTS (www.btsserch.pl) urz ądzenia te są zlokalizowane: • Na terenie gminy K ęty, o Kęty, ul. Sobieskiego 19, na kominie, o Kęty, os. 700 lecia 22, na wie ży ko ścioła, o Kęty ul. Mickiewicza 4, na wie ży ko ścioła – dwa urz ądzenia, o Bulowice, ul. Bielska 215, budynek remizy OSP, o Bulowice, ul. Bielska 15, o Malec, ul. Bielska 273, na wie ży ko ścioła, o Kęty, ul. Ko ściuszki 115, • Na terenie miasta O świ ęcim o Oświ ęcim, ul. Fabryczna, na maszcie Play – dwa urz ądzenia, o Oświ ęcim, ul. Kolbego 12, na maszcie T-Mobile, o Oświ ęcim, ul. Chemików 1, na kominie firmy chemicznej Dwory, o Oświ ęcim, ul. Chemików 1, na budynku biurowym D-10 – trzy urz ądzenia, o Oświ ęcim, ul. Chemików 3, o Oświ ęcim, ul. Śniadeckiego 22, na schronie przeciwlotniczym– dwa urz ądzenia, o Oświ ęcim, ul. Żwirki i Wigury 11-25, na bloku mieszkalnym – dwa urz ądzenia, o Oświ ęcim, Rynek Główny 16, na dachu budynku – dwa urz ądzenia,

205 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Oświęcimskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2017-2020

o Oświ ęcim, ul. Bałandy 1, na kominie, o Oświ ęcim, ul. Garbarska 1, na maszcie na budynku ZOZ, o Oświ ęcim, ul. Szarych Szeregów 4, na dachu bloku, o Oświ ęcim, ul. Powsta ńców Śląskich 16, na dachu hotelu Glob – dwa urz ądzenia, o Brzezinka, ul. Czarna 6, na kominie, o Oświ ęcim, ul. Leszczy ńskiej 9, na maszcie na budynku, o Oświ ęcim, ul. Kolbego 12, na maszcie T-Mobile, o Oświ ęcim, ul. Chemików 31, • Na terenie gminy Osiek, o Osiek, ul. Zielona, na maszcie Plusa, o Osiek, ul. Ko ścielna 13, o Gł ębowice na działce nr 1206/5, o Gł ębowice, ul. Łazy, na maszcie Plusa, • Na terenie gminy Polanka Wielka o Polanka Wielka, ul. Spółdzielcza 1, na maszcie PTK Centertel – dwa urz ądzenia, • Na terenie gminy Przeciszów o Przeciszów, ul. Szkolna 24, na wie ży ko ścioła, • Na terenie gminy O świ ęcim o Grojec, ul. Przecznica, na maszcie Plusa, o Włosienica, na maszcie T-Mobile, o Grojec na działce 649/1, • Na terenie gminy Zator o Zator, ul. Krakowska 18, na maszcie Plusa, o Zator, ul. Wadowicka 61, na kominie cegielni, o Zator, ul. Wadowicka, na maszcie T-Mobile, • Na terenie gminy Brzeszcze o Brzeszcze, ul. Ko ściuszki 1, na dachu budynku KWK Brzeszcze dach budynku – dwa urz ądzenia, o Brzeszcze, ul. Ko ściuszki 1, na wie ży o świetleniowej– dwa urz ądzenia, o Brzeszcze, ul. Ko ściuszki, na kominie, o Jawiszowice, ul. Kard. Stefana Wyszy ńskiego 20, na wie ży ko ścioła – dwa urz ądzenia, o Jawiszowice, ul. Mickiewicza 32, na dachu budynku szkoły, o Jawiszowice ul. Hubala, na maszcie Plusa, • Na terenie gminy i miasta Chełmek o Chełmek, plac Kili ńskiego 1, na strunobetonowym kominie, o Chełmek, plac Kili ńskiego 1, na kominie EC, o Chełmek, ul. Przemysłowa,

206 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Oświęcimskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2017-2020

o Chełmek, plac Kili ńskiego 1, na dachu budynku. Wi ększo ść tych urz ądze ń ulokowanych jest na terenach prywatnych lub na dachach budynków u żyteczno ści publicznej (szkoła, ko ściół). Od 2008 r. Wojewódzki Inspektor Ochrony Środowiska prowadzi monitoring pól elektromagnetycznych, zgodnie z rozporz ądzeniem Ministra Środowiska z dnia 12 listopada 2007 r. w sprawie zakresu i sposobu prowadzenia okresowych bada ń poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku (Dz. U. Nr 221 poz. 1645). Na terenie województwa małopolskiego w 2009 roku w ramach Pa ństwowego Monitoringu Środowiska Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Krakowie kontynuował rozpocz ęty w 2008 roku 3 letni cykl pomiarowy poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku. W roku 2009 wykonano 15 pomiarów w miastach powy żej 50 tysi ęcy mieszka ńców, 15 pomiarów w mniejszych miastach, w tym na terenie Brzeszcz. Wyniki w Brzeszczach wskazały 0,35 V/m, oznacza to, i ż wykazały, że średnia zmierzona warto ść nat ęż enia pola elektrycznego nie przekroczyła warto ści dopuszczalnej, która wynosi 7 V/m W 2010 roku na obszarze województwa małopolskiego wykonano pomiary poziomów pól elektromagnetycznych na terenie: • 15 miast zamieszkiwanych przez powy żej 50 tys. mieszka ńców, • 15 miast zamieszkiwanych przez poni żej 50 tys. mieszka ńców, • 15 miejscowo ści wiejskich. Wśród 45 punktów zlokalizowanych na terenie województwa małopolskiego znalazł si ę jeden punkt poło żony na obszarze powiatu o świ ęcimskiego, była to miejscowo ść wiejska Polanka Wielka. Wyniki pomiarów wskazywały nat ęż enie pól elektromagnetycznych na poziomie 0.18 V/m. W 2011 roku rozpocz ęto kolejny 3 letni cykl bada ń monitoringowych pól elektromagnetycznych. Badania na terenie województwa małopolskiego obj ęły tak że 45 punktów w tym miasta powy żej 50 tys. mieszka ńców, miasta poni żej 50 tys. mieszka ńców oraz miejscowo ści wiejskie w równej ilo ści. Pomiary na terenie powiatu oświ ęcimskiego wykonano w O święcimiu (0,02 V/m) oraz w K ętach (0,35 V/m). Żaden pomiar nie wskazywał na przekroczenie dopuszczalnych poziomów promieniowania elektromagnetycznego, który wynosi 7 V/m. Pomiary monitoringowe promieniowanie elektromagnetycznego kontynuowane b ędą w kolejnych latach ł ącznie w 135 punktach pomiarowych rozmieszczonych na terenie całego województwa (równie ż w powiecie o świ ęcimskim).

6.5.2 Identyfikacja potrzeb Głównym celem w zakresie ochrony przed promieniowaniem elektromagnetycznym jest monitorig wyst ępuj ących pól elektromagnetycznych w środowisku. Dysponuj ąc wynikami przeprowadzonych pomiarów poziom pól elektromagnetycznych b ędzie mo żliwa reakcja na ewentualne przekroczenia (np. zmiana anten na mniej emisyjne). W celu ograniczenia oddziaływania na środowisko i zdrowie ludzi, powinno si ę przestrzega ć nast ępuj ących zasad: • unika ć lokalizacji nowych budynków mieszkalnych w bliskim s ąsiedztwie linii elektroenergetycznych lub stacji transformatorowych wysokiego napi ęcia; • wprowadza ć w nowoprojektowanych i remontowanych układach energetycznych nowe materiały i technologie wykonawstwa.

207 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Oświęcimskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2017-2020

W zwi ązku z rozwojem systemu usług telekomunikacyjnych na terenie województwa potencjalnie wzro śnie oddziaływanie promieniowania elektromagnetycznego pochodz ącego z tego źródła. Dla potrzeb rozwoju sieci telekomunikacyjnych nale ży uwzgl ędnia ć w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego miejsca dla urz ądze ń teletechnicznej kanalizacji kablowej. Natomiast w zwi ązku z intensywnym rozwojem budownictwa mieszkalnego, wzrasta ć b ędzie gęsto ść linii energetycznych. Linie energetyczne o napi ęciu 110 kV i wy ższych, nie powinny by ć lokalizowane w s ąsiedztwie terenów mieszkalnych. Podstawowym elementem ochrony przed polami elektromagnetycznymi jest informacja o wyst ępuj ących poziomach pól. Zniesiony został obowi ązek posiadania pozwolenia na emitowanie pól elektromagnetycznych, jednak nało żono obowi ązek wykonania pomiarów nat ęż enia pól elektromagnetycznych na prowadz ących instalacje i u żytkowników urz ądze ń emituj ących pola elektromagnetyczne. Pomiary nale ży przeprowadza ć bezpo średnio po rozpocz ęciu u żytkowania instalacji lub urz ądzenia i ka żdorazowo w przypadku zmiany warunków pracy urz ądzenia. Zadania na poziomie powiatu obejmuj ą kontrol ę przestrzegania zapisów prawa oraz w razie potrzeby ustanowienie obszarów ograniczonego u żytkowania Zadania na poziomie gminy obejmuj ą: • preferowanie mało konfliktowych lokalizacji źródeł promieniowania niejonizuj ącego, • opracowywanie przyszłych planów zagospodarowania przestrzennego z uwzgl ędnieniem zagro żeń promieniowaniem niejonizuj ącym.

208 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Oświęcimskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2017-2020

6.5.3 Cele i zadania środowiskowe do roku 2016 i do roku 2020 Cele Cele długoterminowe Jednostka Cel Cel krótkoterminowe do Zadanie Zadanie do roku 2020 odpowiedzialna roku 2016 Powiat Oświ ęcimski, Gminy Powiatu Gromadzenie i analiza danych nt. instalacji emituj ących pola Oświ ęcimskiego, Urz ąd PR.1.1.1 elektromagnetyczne wymagaj ących zgłosze ń Marszałkowski Województwa Małopolskiego Wojewódzki Inspektorat Rozwój systemu bada ń poziomów promieniowana PR.1.1.2 Ochrony Środowiska w elektromagnetycznego Minimalizacja Krakowie Minimalizacja emisji oddziaływania Urz ąd Marszałkowski PR.1 PR.1.1 promieniowania Gromadzenie danych dotycz ących instalacji powoduj ących promieniowania PR.1.1.3 Województwa niejonizuj ącego do wytwarzanie pól elektromagnetycznych elektromagnetycznego Małopolskiego środowiska Uwzgl ędnienie w planach zagospodarowania przestrzennego Gminy Powiatu PR.1.1.4 zagadnienia dotycz ące pól elektromagnetycznych Oświ ęcimskiego Preferowanie mało konfliktowych lokalizacji źródeł promieniowania niejonizuj ącego oraz w razie potrzeby Gminy Powiatu PR.1.1.5 wyznaczenie stref ograniczonego u żytkowania w zakresie Oświ ęcimskiego ochrony przed promieniowaniem elektromagnetycznym Ustanawianie w razie potrzeby obszarów ograniczonego Rada Powiatu PR.1.1.6 użytkowania terenów Oświ ęcimskiego

209 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Oświęcimskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2017-2020

6.5.4 Harmonogram zada ń w zakresie ochrony przez oddziaływaniem pół elektromagnetycznych Termin Termin Planowane Jednostka Planowane efekty L.P. Nazwa zadania rozpocz ęcia zako ńczenia koszty ogółem Jednostki partneruj ące odpowiedzialna ekologiczne planowany planowany (PLN) tys.* ZADANIA WŁASNE

Ustanawianie w razie potrzeby Rada Powiatu Ochrona zdrowia Koszty Gminy Powiatu PR.1.1.6 obszarów ograniczonego 2013 2020 Oświ ęcimskiego mieszka ńców administracyjne Oświ ęcimskiego użytkowania terenów

ZADANIA KOORDYNOWANE Powiat Oświ ęcimski, Gromadzenie i analiza danych Gminy Powiatu Aktywny udział w Przedsi ębiorca nt. instalacji emituj ących pola Oświ ęcimskiego, lokalizacji nowych Koszty staraj ący si ę o PR.1.1.1 2013 2020 elektromagnetyczne Urz ąd źródeł administracyjne decyzj ę lokalizacyjn ą wymagaj ących zgłosze ń Marszałkowski promieniowania instalacji Województwa Małopolskiego Wojewódzki Rozwój systemu bada ń Inspektorat Powiat O świ ęcimski, Okre ślenie poziomu PR.1.1.2 poziomów promieniowana 2013 2020 Ochrony 350 gminy Powiatu promieniowana elektromagnetycznego Środowiska w Oświ ęcimskiego Krakowie Gromadzenie danych Urz ąd Stały monitoring dotycz ących instalacji Marszałkowski 5/rok PR.1.1.3 2013 2020 lokalizacji źródeł Powiat O świ ęcimski powoduj ących wytwarzanie Województwa promieniowania 45 pól elektromagnetycznych Małopolskiego ZALECENIA DLA GMIN POWIATU O ŚWI ĘCIMSKIEGO

Uwzgl ędnieniu w planach 100/w jednej Gminy Powiatu Ochrona zdrowia PR.1.1.4 zagospodarowania 2013 2020 gminie przestrzennego zagadnienia Oświ ęcimskiego mieszka ńców 900 dotycz ące pól

210 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Oświęcimskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2017-2020

elektromagnetycznych (w trakcie zmian planów) Preferowanie mało konfliktowych lokalizacji źródeł promieniowania niejonizuj ącego oraz w razie Usprawnienie ruchu Gminy Powiatu Koszty PR.1.1.5 potrzeby wyznaczenie stref 2013 2020 komunikacyjnego na Powiat O świ ęcimski Oświ ęcimskiego administracyjne ograniczonego u żytkowania w terenie gmin zakresie ochrony przed promieniowaniem elektromagnetycznym RAZEM ZADANIA WŁASNE 0 RAZEM ZADANIA KOORDYNOWANE 395 ZALECENIA DLA GMIN POWIATU O ŚWI ĘCIMSKIEGO 800 * koszty zamieszczone w tabeli pochodz ą danych udost ępnionych przez instytucje realizuj ące zadania, wieloletnich prognoz finansowych gmin nale żą cych do Powiatu Oświ ęcimskiego, a tak że szacunków własnych autorów aktualizacji PO Ś dla Powiatu O świ ęcimskiego na lata 2013 – 2016 z uwzgl ędnieniem perspektywy na lata 2017 - 2020

211 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Oświęcimskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2017-2020

6.6 Substancje chemiczne w środowisku i poważne awarie Według Polityki ekologicznej Pa ństwa na lata 2009-2012 z perspektyw ą do roku 2016 głównym zadaniem, po przyj ęciu przez Sejm ustawy o zmianie ustawy o substancjach i preparatach chemicznych oraz niektórych innych ustaw, jest przygotowanie aktów wykonawczych do znowelizowanej ustawy w celu pełnej implementacji do polskiego prawa przepisów rozporz ądzenia REACH i innych aktów wspólnotowych. Zagro żenia chemiczne i po żarowe wynikaj ą głównie z g ęsto ści zaludnienia, charakteru zabudowy i stopnia uprzemysłowienia. Na zagro żenia po żarowe wpływa s ąsiedztwo lokalizacji budynków i wyst ępowanie w nich palnych elementów konstrukcyjnych (stropy, wi ęź ba dachowa, schody i pokrycia dachów) oraz magazynowane środki i materiały łatwopalne (paliwo, smary, farby, oleje, tworzywa chemiczne, tarcica, opał itp.). Obowi ązki zwi ązane z awariami przemysłowymi spoczywaj ą głównie na prowadz ącym zakład o zwi ększonym ryzyku lub o du żym ryzyku wyst ąpienia awarii oraz na organach Pa ństwowej Stra ży Po żarnej, a tak że wojewodzie. Zakłady takie zazwyczaj przynosz ą wiele korzy ści dla lokalnej społeczno ści, zapewniaj ą zatrudnienie, utrzymanie, s ą motorem rozwoju i wspieraj ą inicjatywy społeczne. Jednak że z uwagi na charakter prowadzonej działalno ści, s ą tak że źródłem potencjalnego zagro żenia. Na terenie powiatu o świ ęcimskiego aktualnie funkcjonuje jeden zakład du żego ryzyka wyst ąpienia powa żnej awarii przemysłowej – SYNTHOS Dwory 7 Sp. z o.o. Spółka Komandytowo – akcyjna. Do ko ńca I półrocza 2010 roku na li ście zakładów o zwi ększonym ryzyku wyst ąpienia powa żnej awarii przemysłowej było tak że przedsi ębiorstwo Air Produkts Sp. z o.o. w Oświ ęcimiu. Od II półrocza 2010 roku miało miejsce wył ączenie tego zakładu i tym samym wykre ślenie z ewidencji zakładów o zwi ększonym ryzyku powstania awarii przemysłowej. Ewidencj ą powa żnych awarii przemysłowych zajmuje si ę Komenda Wojewódzka Pa ństwowej Stra ży Po żarnej w Krakowie. W okresie sprawozdawczym nie zanotowano zdarze ń nios ących znamiona awarii na terenie powiatu o świ ęcimskiego. Komendant Powiatowy PSP w ramach czynno ści kontrolno – rozpoznawczych co najmniej raz w roku w zakładzie stwarzaj ącym ryzyko powa żnej awarii ustala spełnienie wymogów bezpiecze ństwa – takie kontrole w okresie sprawozdawczym były przeprowadzane i nie wykazały nieprawidłowo ści. W ostatnich latach miały miejsce cztery zdarzenia o znamionach powa żnej awarii: • w 2008 roku na terenie zakładu Synthos Dwory Sp. z o.o. w O świ ęcimiu nast ąpił wyciek styrenu w ilo ści 5 m3. • w 2009 roku na terenie zakładu Synthos Dwory Sp. z o.o. w O świ ęcimiu nast ąpił wyciek octanu winylu. Nast ąpiła emisja octanu winylu do powietrza w ilo ści ok. 600 kg. • w 2010 roku wyciek substancji ropopochodnej ze zbiornika magazynowego nr 3 w obiekcie H-161 na terenie Solvent Wistol S.A. w O świ ęcimiu, który zanieczy ścił rzek ę Wisł ę, oraz zanieczyszczenie gleby na terenie Synthos Dwory Sp. z o.o. w Oświ ęcimiu. W latach 2011 – 2012 Komenda Wojewódzka Pa ństwowej Stra ży Po żarnej w Krakowie nie odnotowała powa żnych awarii przemysłowych na terenie zakładu o zwi ększonym ryzyku powstania powa żnej awarii przemysłowej.

212 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Oświęcimskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2017-2020

Istotne zagro żenie niesie za sob ą transport substancji niebezpiecznych przez teren powiatu, w szczególno ści przez centrum gmin. Na obszarze powiatu o świ ęcimskiego nie ma wyznaczonych stałych tras przewozu substancji niebezpiecznych. Wyznaczanie tras odbywa si ę tylko w przypadku transportu substancji szczególnie niebezpiecznych, gdy występuje konieczność ich eskorty przez policję bądź straż pożarną. W pozostałych przypadkach, jeśli znaki drogowe tego nie zabraniają, transport odbywa się po trasach dogodnych z punktu widzenia przewoźnika. Lokalnym zagro żeniem dla chemizmu wód i gleb s ą dzikie składowiska odpadów, których bie żą ce usuwanie ogranicza niekorzystne ich oddziaływanie na środowisko. Nale ży zwróci ć uwag ę na wa żne źródło zanieczyszczenia wód, jakim mog ą by ć magazyny i stacje paliw. Według ogólnopolskiej bazy firm (Panorama Firm) na terenie powiatu oświ ęcimskiego zlokalizowane s ą 22 stacje benzynowe i magazyny paliw: 1. A-Prim Sp. z o.o. Stacja paliw, ul. Beskidzka 15, 32-615 Grojec, 2. Bliska. Stacja paliw, ul. Powsta ńców Śląskich 1a, 32-600 O świ ęcim, 3. Błonie. Stacja BP, ul. Nideckiego 31, 32-600 O świ ęcim, 4. Chemoil Sp. z o.o., ul. Dąbrowskiego 70, 32-600 O świ ęcim, 5. Krom-Gaz. Autogaz, ul. Krakowska 9, 32-600 Babice, 6. Petra Tank Sp. z o.o., ul. Fabryczna 10, 32-600 O świ ęcim, 7. Polski Koncern Naftowy Orlen S.A. Stacja paliw, ul. Chemików 18, 32-600 O świ ęcim, 8. Statoil. Stacja paliw, ul. Dąbrowskiego 32, 32-600 O świ ęcim, 9. Zacisze. Stacja BP, ul. Legionów 2, 32-600 O świ ęcim, 10. Martex Sp. z o.o., Bielska 224, 32-652 Bulowice, 11. Nowa Wie ś. Stacja BP, ul. Oświ ęcimska 87, 32-651 Nowa Wie ś, 12. Petro Kompleks. Kl ęczar M., ul. Oświ ęcimska 87, 32-651 Nowa Wie ś, 13. Stacja paliw, ul. Krakowska 96, 32-650 K ęty, 14. Gamix. Przedsi ębiorstwo wielobran żowo - produkcyjno - usługowo - handlowe. Gandor F.S., ul. Ofiar O świ ęcimia 53, 32-620 Brzeszcze, 15. Lotos. Stacja paliw, ul. Ofiar O świ ęcimia 53, 32-620 Brzeszcze, 16. Stacja paliw, ul. Spółdzielcza 2, 32-626 Jawiszowice, 17. Stacja paliw Rolniczej Spółdzielni Produkcyjnej, ul. Kolonia, 32-641 Przeciszów, 18. Chełmek. Stacja BP, ul. Krakowska 20c, 32-660 Chełmek, 19. Lipowiec, Kopiejka. Stacja benzynowa. Filia sp.j., ul. ul. Krakowska 96, 32-661 Bobrek, 20. Szyjka Wiesław. Stacja paliw, 32-661 Bobrek, 21. Bliska. Stacja paliw, ul. Krakowska 19, 32-640 Zator, 22. Wójcik W.W.R. Stacja paliw, ul. Wadowicka 61a, 32-640 Zator. Zwi ązki te s ą niebezpiecznie głównie z powodu ich wła ściwo ści ropopochodnych, gdy ż nawet śladowe ilo ści tych zwi ązków rozpuszczone w wodzie sprawiaj ą, że jest ona nieprzydatna do picia dla ludzi i zwierz ąt. Najwi ększe zagro żenie stanowi ą stacje benzynowe w centrum O świ ęcimia, gdy ż jest ich nagromadzona wi ększa ilo ść na małej powierzchni miasta.

213 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Oświęcimskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2017-2020

Na poziomie powiatu działaniami w zakresie interwencji kryzysowej zajmuje si ę Powiatowe centrum Zarz ądzania Kryzysowego w O świ ęcimiu. W zakresie działania Wydziału jest opracowanie „Planu Reagowania Kryzysowego Powiatu Oświ ęcimskiego”. Zapobieganie awariom miejscowym, prowadzi si ę głównie poprzez ograniczenie transportu substancji niebezpiecznych, kierowanie ich oznakowanymi trasami, omijaj ącymi centra miast, informowanie i społecze ństwa o sposobach zapobiegania zagro żeniom, o sposobie post ępowania w przypadku wyst ąpienia zagro żenia, a tak że ewentualna ewakuacja. Powstałe zagro żenia w transporcie drogowym jak i kolejowym, a tak że w wypadku wyst ąpienia po żarów, zala ń, podtopie ń czy likwidacji gniazd szerszeni zwalczane s ą przez odpowiednie jednostki stra ży po żarnej. Na terenie powiatu o świ ęcimskiego funkcjonuj ą: 1. jednostka Ratowniczo - Ga śnicza Powiatowej Pa ństwowej Stra ży Po żarnej: • Oświ ęcim, ul. Zatorska 2, 2. jednostki Ochotniczej Stra ży Po żarnej wł ączone do Krajowego Systemu Ratowniczo - Ga śniczego: • Brzeszcze, ul. Piastowska 39, • Jawiszowice, ul. Bielska 2, • Kęty, ul. Mickiewicza 10, • Brzezinka, ul. Brzozowa 46, • Włosienica, ul. Suskiego 31, • Polanka Wielka, ul. Kasztanowa 2, • Zator, ul. Chrzanowska, • Przeciszów, ul. Długa 19, • Chełmek ul. Staicha 3, • Osiek, ul. Główna 88, 3. jednostki Ochotniczej Stra ży Po żarnej poza Krajowym Systemem Ratowniczo – Ga śniczym: • Brzeszcze – Bór, ul. Bór 65, • Przecieszyn, ul. Wyzwolenia 52, • Skidzin, ul. Wyzwolenia 2, • Zasole, ul. Kostki Jagiełły 4, • Bobrek, ul. Nadwi śla ńska 150, • Gorzów, ul. Kwiatowa 1, • Bielany, pl. Św. Macieja Apostoła 1, • Bulowice, ul. Bielska 215, • Kęty – Podlesie, ul. Partyzantów 27, • Łęki, ul. Akacjowa 37, • Malec, • Nowa Wie ś, ul. Św. Floriana 37, • Witkowice, ul. Dworska 1, • Gł ębowice, ul. Kulturowa, • Broszkowice, ul. Klubowa 7,

214 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Oświęcimskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2017-2020

• Dwory II, ul. O świ ęcimska 28, • Grojec, ul. Główna 2, • Harm ęż e, ul. Borowskiego 32, • Oświ ęcim, ul. Zaborska 17, • Por ęba Wielka, ul. Wadowicka 72, • Rajsko, ul. Św. Floriana 3, • Stawy Monowskie, ul. Dogodna 1, • Piotrowice, ul. Andrychowska 217, • Graboszyce, Graboszyce, • Podolsze, ul. Stra żacka 1, • Smolice, Smolice, 156. Grupy przeznaczone s ą do usuwania skutków po żarów, wypadków głównie drogowych oraz w infrastrukturze komunalnej. Rozmieszczenie jednostek stra ży po żarnej na terenie powiatu oświ ęcimskiego zobrazowano na rysunku poni żej.

Rysunek 31 Rozmieszczenie jednostek Stra ży Po żarnej na terenie powiatu o świ ęcimskiego Źródło: strona internetowa Powiatowej Pa ństwowej Stra ży Po żarnej w O świ ęcimiu, www.psposwiecim.pl, 2013

215 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Oświęcimskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2017-2020

Samochody ratownictwa technicznego posiadaj ą ró żne wyposa żenie w specjalistyczny sprz ęt w zale żno ści od jednostki jest to hydrauliczny sprz ęt ratowniczy, w tym no życe hydrauliczne do ci ęcia karoserii samochodów, rozpieracze ramionowe i rozpieracze teleskopowe, pompy hydrauliczne, poduszki pneumatyczne wysoko i niskoci śnieniowe do podnoszenia pojazdów. Nie mniej jednak gminy corocznie w miar ę mo żliwo ści finansowych staraj ą si ę o doposa żenie jednostek Ochotniczej Stra ży Po żarnej funkcjonuj ących na danym terenie w niezb ędny sprz ęt ratowniczo – ga śniczy. Wszystkie obiekty OSP s ą na bie żą co remontowane i dostosowywane do aktualnych potrzeb. Z informacji udzielonych przez jednostk ę Pa ństwowej Stra ży Po żarnej w O świ ęcimiu wynika, i ż w ci ągu ostatnich czterech lat ilo ść interwencji przeprowadzonych przez Pa ństwow ą Stra ż Po żarn ą z roku na rok si ę zwi ększa. Wzrasta corocznie ilo ść wyjazdów na akcje gaszenia po żarów, wzrosty kształtuj ą si ę rocznie od 4-20%. W przypadku wyst ąpienia powa żnych awarii, kiedy niezb ędna jest pomoc specjalistycznych jednostek i specjalistycznego sprz ętu jednostki stra ży po żarnej mog ą współpracowa ć z innymi sekcjami, które podejmuj ą działania w swoim zakresie. W razie potrzeby do akcji mo że przyst ąpi ć Słu żba Ga śnicza w Brzeszczach oraz Zakładowa Słu żba Ratownicza SYNTHOS - wyposa żona w specjalistyczny sprz ęt. W zale żno ści od rodzaju sytuacji awaryjnej akcj ę mo że tak że podj ąć : • Oświ ęcimskie Wodne Ochotnicze Pogotowie Ratunkowe, • Komenda Powiatowa Policji w O świ ęcimiu, • Jednostki Policji w Chełmku, Brzeszczach, K ętach i Zatorze, • Pogotowie Energetyczne, • Pogotowie Gazowe. Jako, że du żą powierzchni ę na obszarze powiatu o świ ęcimskiego (57% powierzchni powiatu) zajmuj ą użytki rolne du ża ilo ść zanieczyszcze ń pochodzi ze źródeł rolniczych (dotyczy to głównie gmin Polanka Wielka i Osiek). Istotnym czynnikiem wpływaj ącym na stan wody i gleby s ą hodowle zwierz ąt gospodarskich prowadz ące gospodark ę metod ą bez ściółkow ą. Przy takiej metodzie hodowli powstaje du żo wi ększa ilo ść gnojowicy. W gospodarstwach rolnych prowadzona jest produkcja kiszonek na potrzeby wy żywienia zwierz ąt gospodarskich, produkcja ta prowadzona jest tak że w warunkach polowych i teoretycznie ciecz kiszonkowa mo że si ę przedosta ć do wód i gleb powoduj ąc ich zanieczyszczenie. Na terenach rolniczych cz ęsto przyczyn ą zanieczyszcze ń wód mo że by ć niewła ściwe magazynowanie i stosowanie nawozów i środków ochrony ro ślin. Zagro żenie dla środowiska w tym przypadku zale ży od rozpuszczalno ści środków w wodzie i stopnia ich toksyczno ści. Na terenie powiatu o świ ęcimskiego według informacji zamieszczonej w Planie gospodarki odpadami dla województwa małopolskiego z 2012 roku nie s ą zlokalizowane żadne zinwentaryzowane mogilniki, które mogłyby by ć znacz ącym źródłem zanieczyszcze ń dla chemizmu wód i gleb. Na gruntach starosta zapewnia prowadzenie co 3 lata okresowych bada ń poziomu ska żenia gleb i ro ślin. Je żeli okresowe badania wyka żą , że uzyskiwane płody nie nadaj ą si ę do spo życia lub przetworzenia, kosztami bada ń obci ąż a si ę zakład przemysłowy, a ska żone grunty wył ącza si ę z produkcji. Skutki tych decyzji obci ąż aj ą tak że zakład przemysłowy odpowiedzialny za ska żenie. Zgodnie z art. 109 ustawy PO Ś Starosta jest zobowi ązany do okresowych bada ń jako ści gleby i ziemi, których zakres b ędzie ustalony stosownym rozporz ądzeniem Ministra. W latach 1995-2010 na obszarze O świ ęcimia prowadzone były badania gleb w ramach

216 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Oświęcimskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2017-2020

programu "Monitoring chemizmu gleb ornych Polski", który stanowi element Pa ństwowego Monitoringu Środowiska w zakresie jako ści gleb i ziemi. Celem programu jest ocena stanu zanieczyszczenia i zmian wła ściwo ści gleb w wymiarze czasowym i przestrzennym. Obowi ązek prowadzenia takich bada ń wynika z zapisów aktów prawnych m.in. ustawy Prawo ochrony środowiska (Dz. U. 25 poz. 150 z pó źniejszymi zmianami). Z bada ń wynika, iż stan gleb na terenie O świ ęcimia w ci ągu ostatnich 15 lat pod wzgl ędem kwasowo ści si ę poprawił (w 1995 roku pH wynosiło 5,1, a w 2010 roku 5,9). Zmniejszyła si ę tak że zawarto ść metali ci ęż kich w tym kadmu (1995 – 0,99 mg/kg -1 , 2010 – 0,44 mg/kg -1), ołowiu (1995 – 43,5 mg/kg -1 , 2010 – 23,3 mg/kg -1), natomiast zwi ększyła si ę średnio o około 50% zawarto ść manganu – 46%, chromu – 6%, niklu – 114% oraz cynku – 36%. Zwi ększyła si ę tak że zawarto ść wielopier ścieniowych węglowodorów aromatycznych przez 15 lat o ponad 400%. 24 Na obszarze powiatu o świ ęcimskiego aktualnie funkcjonuje 16 punktów prowadz ących sprzeda ż środków ochrony ro ślin w klasach toksyczno ści dla ludzi „szkodliwe” oraz „bardzo toksyczne”. Zadania te na obszarze powiatu o świ ęcimskiego realizowane s ą przez Pa ństwow ą Inspekcj ę Ochrony Ro ślin i Nasiennictwa delegatur ę w O świ ęcimiu funkcjonuj ącą w ramach Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Ro ślin i Nasiennictwa w Krakowie. Inspekcja prowadzi mi ędzy innymi nadzór nad obrotem i stosowaniem środków ochrony ro ślin. W 2011 roku w ramach Zintegrowanego Wieloletniego Planu Kontroli dla Polski, który został przeprowadzony mi ędzy innym na terenie województwa małopolskiego przez Inspekcj ę Ochrony Ro ślin i Nasiennictwa oraz Głównego Inspektora Sanitarnego przeprowadzono kontrole pod k ątem pozostało ści środków ochrony ro ślin w płodach rolnych przebadano 2408 próbek płodów rolnych, w tym głównie: 900 – owoców, 1040 – warzyw i pieczarek. Ł ącznie na 2408 przebadanych próbek przekroczenia stwierdzono w 24 przypadkach (1%). Na terenie województwa małopolskiego przebadano 72 próbki, w tym żadnych nieprawidłowo ści nie stwierdzono. W 2011 roku podczas prowadzonych na terenie woje wództwa małopolskiego przez WIOŚ 55 kontroli spełniania przez wyroby zasadniczych wymagań zgodnie z ustawą o systemie oceny zgodności sprawdzono 210 wyrobów (56 w 2010 roku i 215 w 2009 roku), z czego 61% stanowiły urządzenia, a 39% opakowania, kontro le zakwestionowały 46 wyrobów (21,9 %). Nastąpił wzrost w porównaniu z rokiem poprzednim, kiedy zakwestionowano ponad 18% wyrobów (w 2009 roku 25%). Wydano 10 zarządzeń pokontrolnych dotyczących uzupełnienia braków w deklaracji zgodności, wprowadzenia prawidłowego oznakowania na wyrobach opakowaniowych wprowadzanych na rynek, przekazano 3 sprawy do GIOŚ dot. stwierdzonych niezgodności (producent w innym kraju UE). W dwóch przypadkach osoby odpowiedzialne ukarano mandatem karnym. W zakresie ograniczenia substancji chemicznych w środowisku niezb ędne s ą szkolenia dotycz ące odpowiedzialnego stosowania chemikaliów i post ępowania z ich odpadami, wspierane finansowo przez fundusze ekologiczne oraz propagowanie produktów z substancji ulegaj ących biodegradacji (np. torby na zakupy i naczynia jednorazowego u żytku). W zwi ązku z tym w nadchodz ących latach działania powinny skupi ć si ę nad stworzeniem sprawnego systemu egzekucji przepisów w zakresie wprowadzania na rynek substancji chemicznych.

24 szczegółowe zestawienie wyników bada ń monitoringowych chemizmu gleb Polski przedstawiono w rozdziale dotycz ącym ochrony powierzchni ziemi

217 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Oświęcimskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2017-2020

Istotnym zadaniem dla samorz ądów jest dalsza realizacja zada ń w zakresie budowy sieci kanalizacji sanitarnej, co spowoduje zmniejszenie si ę ilo ści zwi ązków biogennych trafiaj ących do gleby i wód powierzchniowych poprzez nieszczelne zbiorniki bezodpływowe, a tak że bezpo średni zrzut ścieków surowych do cieków i potoków. Wa żnym przedsi ęwzi ęciem w tym zakresie jest rozbudowa sieci wodoci ągowej na terenach jeszcze, niezwodoci ągowanych, co przyczyni si ę do zapewnienia mieszka ńcom wody zdatnej do picia.

218 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Oświęcimskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2017-2020

6.6.1 Cele i zadania środowiskowe do roku 2016 i do roku 2020 Cele długoterminowe do roku Jednostka Cel Cel Cele krótkoterminowe do roku 2016 Zadanie Zadanie 2020 odpowiedzialna Wojewódzki Inspektorat Ochrony Ewidencja źródeł powa żnych awarii Środowiska w PAP.1.1.1 przemysłowych Krakowie, Zmniejszenie zagro żenia oraz Pa ństwowa Stra ż PAP.1.1 minimalizacja skutków w przypadku Po żarna w wyst ąpienia awarii Oświ ęcimiu Zakłady Ograniczenie ryzyka Doskonalenie technologii produkcji produkcyjne wyst ąpienia powa żnych awarii PAP.1.1.2 ograniczaj ącej ryzyko wyst ąpienia działaj ące na PAP.1 przemysłowych oraz awarii obszarze Powiatu minimalizacja ich skutków Oświ ęcimskiego Zapewnienie bezpiecznego transportu Aktualizacja tras optymalnego Wojewoda PAP.1.2 PAP.1.2.1 substancji niebezpiecznych przewozu Małopolski Doposa żenie Jednostek Ochotniczych Gminy Powiatu PAP.1.3.1 Wykreowanie wła ściwych zachowa ń Stra ży Po żarnej w nowoczesny sprz ęt Oświ ęcimskiego społecze ństwa w sytuacji wyst ąpienia PAP.1.3 Informowanie społecze ństwa o zagro żeń środowiska z tytułu awarii mo żliwo ści wyst ąpienia zagro żenia i Gminy Powiatu PAP.1.3.2 przemysłowych sposobu zachowa ń w przypadku Oświ ęcimskiego wyst ąpienia zagro żenia

219 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Oświęcimskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2017-2020

6.6.2 Harmonogram zada ń w zakresie substancji chemicznych i powa żnych awarii Termin Termin Planowane Jednostka Planowane efekty L.P. Nazwa zadania rozpocz ęcia zako ńczenia koszty ogółem Partnerzy odpowiedzialna ekologiczne planowany planowany (PLN) tys.* ZADANIA KORDYNOWANE Zachowanie Wojewódzki bezpiecze ństwa Du że zakłady Inspektorat Ochrony mieszka ńców i Ewidencja źródeł powa żnych Przemysłowe PAP.1.1.1 2013 2020 Środowiska w bezpiecze ństwa 5 awarii przemysłowych zlokalizowane na terenie Krakowie, PSP ekologiczno – Powiatu O świ ęcimskiego w Oświ ęcimiu przyrodniczego powiatu Aktualizacja tras optymalnego Zachowanie Gminy Powiatu Wojewoda PAP.1.2.1 przewozu substancji 2013 2020 bezpiecze ństwa 50 Oświ ęcimskiego, PCZK Małopolski niebezpiecznych mieszka ńców w Oświ ęcimiu Zakłady produkcyjne Doskonalenie technologii Zachowanie działaj ące na PAP.1.1.2 produkcji ograniczaj ącej ryzyko 2013 2020 bezpiecze ństwa b.d. obszarze Powiatu wyst ąpienia awarii ekologicznego Oświ ęcimskiego ZALECENIA DLA GMIM POWIATU O ŚWI ĘCIMSKIEGO W ramach mo żliwo ści Doposa żenie Jednostek Zwi ększenie ochrony Wojewódzki Fundusz Gminy Powiatu finansowych PAP.1.3.1 Ochotniczych Stra ży Po żarnej 2013 2020 zdrowia i życia Ochrony Środowiska - Oświ ęcimskiego gmin w nowoczesny sprz ęt mieszka ńców dofinansowanie 200/ OSP 7400 RAZEM ZADANIA KOORDYNOWANE 55 ZALECENIA DLA GMIM POWIATU O ŚWI ĘCIMSKIEGO 7400 * koszty zamieszczone w tabeli pochodz ą danych udost ępnionych przez instytucje realizuj ące zadania, WPF gmin nale żą cych do Powiatu O świ ęcimskiego, a tak że szacunków własnych autorów aktualizacji PO Ś dla Powiatu O świ ęcimskiego na lata 2013 – 2016 z uwzgl ędnieniem perspektywy na lata 2017 - 2020

220 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Oświęcimskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2017-2020

7. Dostęp do informacji, edukacja ekologiczna, udział społeczeństwa

Według ustawy z dnia 3 pa ździernika 2008 roku o udost ępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społecze ństwa w ochronie środowiska oraz ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. z 2008 roku Nr 199, poz. 1227 ze zmianami) organy administracji s ą obowi ązane do udost ępnienia ka żdemu informacji o środowisku i jego ochronie znajduj ących si ę w ich posiadaniu lub które s ą dla nich przeznaczone. Udost ępnieniu na terenie powiatu o świ ęcimskiego podlegaj ą informacje dotycz ące: • stanu elementów środowiska, takich jak: o powietrze, o woda, o powierzchnia ziemi, o kopaliny, o klimat, • krajobraz i obszary naturalne, w tym: o ro śliny, o zwierz ęta i grzyby o oraz inne elementy ró żnorodno ści biologicznej, • emisji, w tym odpadów promieniotwórczych, a tak że zanieczyszcze ń, które wpływaj ą lub mog ą wpłyn ąć na elementy środowiska, • środków, takich jak: o środki administracyjne, o polityki, o przepisy prawne dotycz ące środowiska i gospodarki wodnej, o plany, programy o porozumienia w sprawie ochrony środowiska, o a tak że działania wpływaj ące lub mog ących wpłyn ąć na elementy środowiska, oraz na emisje i zanieczyszczenia, jak równie ż środków i działa ń, które maj ą na celu ochron ę tych elementów; • raportów na temat realizacji przepisów dotycz ących ochrony środowiska, • analiz kosztów i korzy ści oraz innych analiz gospodarczych i zało żeń wykorzystanych w ramach środków i działa ń, • stanu zdrowia, bezpiecze ństwa i warunków życia ludzi, oraz stanu obiektów kultury i obiektów budowlanych - w zakresie, w jakim oddziałuj ą na nie lub mog ą oddziaływa ć: o stany elementów środowiska, o przez elementy środowiska - emisje i zanieczyszczenia. 25 Wśród opracowa ń, stanowi ących dokumenty jawne, które powinny zosta ć udost ępnione przez Powiat O świ ęcimski znajduje si ę równie ż projekt Programu Ochrony Środowiska, a tak że ju ż zaopiniowany i zatwierdzony dokument. W ramach współuczestnictwa

25 art. 9, pkt 1 ppt. 6 ustawy z dnia 3 pa ździernika 2008 roku o udost ępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społecze ństwa w ochronie środowiska oraz ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. z 2008 roku Nr 199, poz. 1227 ze zmianami)

221 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Oświęcimskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2017-2020

społecze ństwa i niektórych grup społecznych w tworzeniu niniejszego opracowania będzie ono poddawane konsultacjom społecznym. Władze Powiatu O świ ęcimskiego udost ępni ą projekt PO Ś do publicznej wiadomo ści poprzez umo żliwienie wgl ądu do dokumentów na stronie internetowej, w Biuletynie Informacji Publicznej oraz w Wydziale Ochrony Środowiska, mo żliwe b ędą równie ż wszelkiego rodzaju konsultacje i udział społecze ństwa w konstruowaniu ostatecznego kształtu dokumentu. Działania te zostan ą poprzedzone informacjami i ogłoszeniami zamieszczonymi: • na tablicy ogłosze ń w Starostwie Powiatowym w O świ ęcimiu, • na stronie internetowej w Biuletynie Informacji Publicznej. Działania takie przyczyniaj ą si ę do stworzenia dokumentacji, która jest jasna i zrozumiała dla wszystkich mieszka ńców i zainteresowanych. Stworzone dzi ęki nowej ustawie o udost ępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społecze ństwa w ochronie środowiska oraz ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. z 2008 roku Nr 199, poz. 1227 z pó źn. zm.) mechanizmy maj ą si ę przyczyni ć do usprawnienia współpracy organów samorz ądowych z mieszkańcami, a tak że uprawni ć budowanie partnerstwa i jego sprawne funkcjonowanie. Wa żną rol ę odgrywa budowanie powi ąza ń mi ędzy samorz ądami, a społecze ństwem, gdzie podstaw ą s ą komunikacje społeczne, systemy konsultacji i debat publicznych oraz wprowadzanie mechanizmów budowania świadomo ści środowiskowej. Wynikiem rozmów i konsultacji o szerokiej skali, jak ą tworzy Internet a tak że interpersonalna komunikacja b ędzie stworzenie aktualizacji Powiatowego Programu Ochrony Środowiska o kształcie i zawarto ści b ędącego zarówno zrozumiałym narz ędziem dla mieszka ńców jak i przydatnym instrumentem dla samorz ądów gminnych nale żą cych do powiatu o świ ęcimskiego oraz dla samego Powiatu w realizacji jednolitej polityki społeczno – ekologicznej, w d ąż eniu do realizacji zamierze ń i planów zapisanych w niniejszym opracowaniu.

7.1 Edukacja ekologiczna W zakresie edukacji ekologicznej najwa żniejszym celem, który nale ży osi ągn ąć jest wykształcenie świadomo ści ekologicznej i przekonanie młodej i dojrzałej częś ci społecze ństwa o konieczno ści my ślenia i działania według zasad ekorozwoju. Jest to cel dalekosi ęż ny, wykraczaj ący poza horyzont 2020 roku, do którego mo żna si ę zbli żać poprzez stopniowe podnoszenie świadomo ści ekologicznej. Ustawa Prawo ochrony środowiska. (Dz. U. nr 25, poz. 150 z pó źn. zm.) narzuca obowi ązek uwzgl ędniania problematyki ochrony środowiska i zrównowa żonego rozwoju w programach nauczania wszystkich typów szkół, a tak że kursów prowadz ących do uzyskania kwalifikacji zawodowych. W środkach masowego przekazu w publikacjach i audycjach równie ż istnieje obowi ązek popularyzacji ochrony środowiska i kształtowania pozytywnego stosunku do przyrody. Organy administracji, instytucje koordynuj ące działania zwi ązane z ochron ą środowiska oraz te, które kieruj ą i zarz ądzaj ą działalno ści ą naukow ą i naukowo-badawcz ą w zakresie ekologizacji s ą zobowi ązane uwzgl ędnia ć w swoich planach i działaniach bie żą cych i długoterminowych zagadnienia dotycz ące ekologii i ochrony przyrody. Na wszystkich etapach edukacji od przedszkolnej poprzez podstawow ą, gimnazjaln ą i wy ższ ą placówki nauczania obejmuj ące swym działaniem jak ąkolwiek edukacj ę dzieci i młodzie ży zawieraj ą w swoich programach działania dziedziny nauki lub dyscypliny naukowe wi ążą ce si ę z ochron ą środowiska.

222 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Oświęcimskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2017-2020

W zakresie działalno ści edukacyjnej w zakresie szeroko poj ętej ochrony środowiska na terenie powiatu o świ ęcimskiego, a tak że poszczególnych gmin nale żą cych do Powiatu stale i na bie żą co realizuje si ę ró żnorakie: • akcje, • spotkania, • konkursy, • warsztaty, • szkolenia. W ramach promocji ekologii i przyrody, a tak że turystyki na terenie powiatu oświ ęcimskiego drukowane s ą: • ulotki informacyjne, • pakiety reklamowe, • foldery informacyjno – edukacyjne • informatory przyrodniczo – krajoznawcze. W ostatnich latach na terenie gmin nale żą cych do powiatu o świ ęcimskiego w zakresie edukacji ekologicznej zrealizowano mi ędzy innymi nast ępuj ące działania: • organizowano Konkurs Ekologi czny ,,Z ekologią na co dzień” - na terenie gminy Chełmek, • organizowano Konkurs Ekologiczny pod hasłem „ Śmieci mniej, Ziemi l żej” - na terenie gminy Chełmek, • organizowano Konkurs Ekologiczny pod hasłem „My śl – działam ekologicznie” - na terenie gminy Chełmek, • organizowano Program Edukacji Ekologicznej „EKOPRZYJACIEL” - na terenie gminy Chełmek, • organizowano obchody Dnia Ziemi - „zielony” marsz ekologiczny ulicami Chełmka. • w lokalnej prasie gminnej na terenie poszczególnych gmin nale żą cych do powiatu oświ ęcimskiego cyklicznie ukazywały si ę artykuły po świ ęcone sprawom ochrony środowiska i ekologii, • organizowano akcj ę zbiórki żoł ędzi i kasztanów dla Nadle śnictwa Andrychów w ramach akcji „Pomó żmy zwierz ętom przetrwa ć zim ę”, • organizowano dzie ń Czysto ści Wód - na terenie gminy K ęty, • organizowano Światowy Dzie ń Ochrony Środowiska - na terenie gminy K ęty, • gminy brały udział w ogólnopolskim Konkursie ekologicznym „Eko – Planeta”, • gminy brały udział w konkursie organizowanym przez Ministerstwo Środowiska „Wesołe Śmieci”, • organizowano akcj ę akcje ekologiczne „Kubusiowi przyjaciele“, „Przedszkole przyjazne środowisku“, „Przedszkolak Przyjacielem Zielonej Planety“, „Le śni Przyjaciele Przyrody“ – na terenie gminy O świ ęcim, • organizowano „Sprz ątanie Świata” pod hasłem: „Kochasz dzieci nie pal śmieci” – na terenie miasta Oświ ęcimia, • Ośrodek Kultury wraz z Stowarzyszeniem Ekol ogicznym BIOS w Brzeszczach realizuje cyklicznie zadania związane z promocją proekologicznych postaw

223 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Oświęcimskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2017-2020

zarówno dorosłej cz ęś ci społecze ństwa jak i dzieci i młodzie ży, • cyklicznie organizowano akcje: Program EKO -SZKOŁA polegający na propagowaniu selektywnej zbiórki surowców wtórnych akcja dokarmianie zwierząt dziko żyjących w lasach, działania te realizowane są przez Koło Łowieckie „Ryś” z Brzeszcz i Koło Łowieckie „ Żbik” z Jawiszowic, • organizowano akcj ę sadzenie drzewek na terenach zrekultywowanych organizowana w czasie obchodów „Dnia Ziemi”, • organizowano akcję „Ratujmy kasztanowce” polegającą na grabieniu liści kasztanowca w celu ograniczenie populacji szkodnika liści kasztanowców szrotówka kasztanowcowiaczka. Powiat O świ ęcimski w ramach działa ń własnych realizował w 2012 roku ekologiczno – przyrodnicze akcje dla dzieci, młodzie ży oraz dorosłych, były to mi ędzy innymi: • powiatowy konkurs wiedzy o Powiecie O świ ęcimskim dla szkół ponadgimnazjalnych poł ączony z nagrodami, • konkursy ekologiczne na wykonanie EKOLUDKA z materiałów ekologicznych, • konkurs na komiks na temat „Ekobohater ratuje świat (Ziemi ę) przed zagład ą spowodowan ą zanieczyszczeniem środowiska”, • konkurs „Ju ż nawet przedszkolak wie jak matka Ziemia zmienia się” prace przedstawiaj ące Ziemi ę czyst ą i zanieczyszczon ą, • konkurs na najlepsz ą gazet ę o tematyce ekologicznej . W ramach działalno ści informacyjno – edukacyjnej dla dorosłej cz ęś ci społecze ństwa wydawany jest miesi ęcznik „Ziemia O świ ęcimska”. Czasopismo to zawiera szereg informacji w zakresie informacyjnym o realizowanych aktualnie na obszarze powiatu inwestycjach, a tak że działaniach szkoleniowych, konkursowych oraz kulturalnych i edukacyjnych. W ramach działa ń promocyjnych i skłaniaj ących mieszka ńców do u żywania toreb wielorazowego u żytku Powiat O świ ęcimski w 2012 roku zlecił wykonanie 500 sztuk toreb tkaninowych, które s ą rozdysponowywane jako nagrody w konkursach ekologicznych. W ramach edukacji ekologicznej dzieci i dorosłej częś ci społecze ństwa Powiat O świ ęcimski corocznie organizuje Konkurs Ekologiczny „Uwalniamy nasze środowisko od zu żytych baterii”. Od 2011 roku Powiat O świ ęcimski przyst ąpił do stowarzyszenia „Euroregion Beskidy”, co daje nowe mo żliwo ści promocji Ziemi O święcimskiej na terenie Słowacji, pozwoli nawi ąza ć współprac ę z członkami stowarzyszenia, co daje mo żliwo ści pozyskania dodatkowych środków finansowych na promocj ę powiatu. Porównuj ąc ilo ść zorganizowanych akcji i zrealizowanych działa ń na rzecz ekologii wśród dzieci i młodzie ży, a tak że dla dorosłej cz ęś ci mieszka ńców powiatu oświ ęcimskiego z czasów lat 2004-2008 do okresu 2009-2012 mo żna jednoznacznie stwierdzi ć, i ż liczba działa ń si ę zwi ększyła, s ą natomiast akcje takie jak Dzie ń Ziemi, Sprz ątanie Świata, lub „Program Eko - Szkoła” czy „Eko - Przyjaciel”, które nieprzerwanie z powodzeniem s ą realizowane od kilku lat. Wi ększa ilo ść działa ń wynika z wi ększej świadomo ści ekologicznej władz powiatowych i gminnych organizuj ących działania dla dzieci. Nie bez znaczenia jest tak że fakt, i ż władze gminne i powiatowe z wi ększ ą łatwo ści ą, świadomo ści ą i skuteczno ści ą si ęgaj ą po środki pomocowe

224 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Oświęcimskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2017-2020

pochodz ące zarówno ze źródeł krajowych (Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska) jak i zagranicznych (RPO WM, EFS, PROW 26 ). Ze wzgl ędu na poło żenie cz ęś ci powiatu o świ ęcimskiego na terenach chronionych oraz obszarach zaliczonych do sieci NATURA 2000, cennymi i wskazanym działaniem edukacyjnym jest wydawanie materiałów informacyjnych na temat miejsc i rejonów w powiecie, jego historii, najlepiej zachowanych walorach przyrodniczych i krajobrazowych w celu ich ochrony, a tak że popularyzacji w śród miło śników przyrody. Nie bez znaczenia jest mnogo ść działa ń realizowanych przez poszczególne Gminy oraz Powiat w zakresie działa ń informacyjno – edukacyjnych. W wyniku tych działa ń powiat oświ ęcimski jest identyfikowany nie tylko jak teren, na którym zlokalizowane jest Pa ństwowe Muzeum „Auschwitz-Birkenau", teren przemysłowy miasta O świ ęcimia i górniczy gminy Brzeszcze, ale tak że obszar turystyki i rekreacji Doliny Soły i Skawy obejmuj ący gminy K ęty, Brzeszcze, Osiek, Przeciszów i Zator. Powiat o świ ęcimski powinien kontynuowa ć współprac ę z placówkami o światowymi, organizacjami społecznymi i instytucjami, przy organizowaniu konkursów, wystaw, spotka ń, wycieczek o tematyce ekologicznej i przyrodniczej, organizowa ć akcje oraz pomaga ć przy realizacji programów szkolnych promuj ących idee zbierania surowców wtórnych w celu ich wła ściwego zagospodarowania. Czynnikami, które decyduj ą o sukcesie realizowanej akcji edukacji ekologicznej s ą rzetelna informacja oraz umiej ętno ść komunikowania si ę ze społecze ństwem. W zakresie wszystkich aspektów ochrony środowiska potrzebne s ą działania edukacyjne zarówno dla dzieci, młodzie ży jak i dla dorosłej cz ęś ci społecze ństwa. Z tego powodu Zadania krótko i długoterminowe zaplanowane do realizacji do roku 2020 w zakresie edukacji ekologicznej umieszczono w harmonogramach we wszystkich rozdziałach dotycz ących poszczególnych aspektów środowiskowych.

26 Regionalny Program Operacyjny Województwa Małopolskiego, Europejski Fundusz Społeczny, Program Rozwoju Terenów Wiejskich

225 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Oświęcimskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2017-2020

8. UWARUNKOWANIA FINANSOWE REALIZACJI PRZEDSIĘWZIĘĆ WYNIKAJĄCYCH Z PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA

8.1 Wprowadzenie W zasadzie ka żdy dokument planistyczny zawiera zbiór zada ń, których realizacja przyczyni si ę do osi ągni ęcia zało żonych celów. Praktyka konstruowania programów pokazuje, że nie ma wi ększych problemów ze zdefiniowaniem i umieszczeniem w czasie niezb ędnych. Natomiast w wi ększo ści przypadków otwarta pozostaje kwestia pokrycia wydatków zwi ązanych z ich wdro żeniem. Przyczyn ą tego mo że by ć: • ograniczono ści własnych zasobów finansowych inwestora, • konieczno ści działania w wielu obszarach, nie tylko zwi ązanych z tematyk ą programu, • trudno ściami i konsekwencjami pozyskiwania zewn ętrznych funduszy dost ępnych na rynku finansowym, • zło żono ści ą pozyskiwania preferencyjnych form finansowania. W przypadku sektora komunalnego mo żna mówi ć jeszcze o obci ąż eniu finansowym zwi ązanym z zadłu żeniem przeznaczanym na inwestycje, które co prawda s ą istotne z punktu widzenia społeczno ści lokalnej, niemniej jednak cz ęsto cechuj ą si ę nisk ą rentowno ści ą lub wr ęcz jej brakiem. Dlatego te ż umiejscowienie okre ślonych działa ń w otoczeniu finansowym jest niezmiernie wa żne dla skutecznego osi ągania przyj ętych priorytetów. Niniejszy rozdział jest prób ą takiego wła śnie podej ścia – jego celem jest przede wszystkim: • okre ślenie niezb ędnych środków, które nale ży skierowa ć na realizacj ę zada ń z zakresu ochrony środowiska, • ocena zasobów własnych i zdolno ści do zaci ągania zobowi ąza ń w kontek ście planowanych przedsi ęwzi ęć , • ocena mo żliwo ści współfinansowania przedsi ęwzi ęć środkami preferencyjnymi, • zbadanie wpływu wydatków programowych na sytuacj ę finansow ą bud żetu Powiatu. Nale ży podkre śli ć pewn ą „niedoskonało ść ” dokonywania analizy uwarunkowa ń finansowych realizacji zada ń przewidzianych programem na obecnym etapie. Wynika ona w szczególno ści z : • wył ącznie szacunkowego wskazania warto ści zada ń – precyzyjne okre ślenie niezb ędnych nakładów wymaga z reguły przygotowania stosownej dokumentacji projektowej i kosztorysowej, • długiego horyzontu czasowego wdra żania grupy zada ń obj ętych programem, co przykładowo zwi ększa wpływ ryzyka niestabilno ści zasad pozyskania środków preferencyjnych. „Program Ochrony Środowiska dla Powiatu O świ ęcimskiego na lata 2013-2017 z uwzgl ędnieniem perspektywy na lata 2017-2020” obejmuje zadania własne, tj. le żą ce w kompetencji samorz ądu lokalnego, zadania koordynowane, za które odpowiadaj ą inne podmioty, a tak że zadania stanowi ące zalecenia dla gmin wchodz ących w skład powiatu. Niemniej jednak analiza uwarunkowa ń finansowych realizacji programu koncentrowa ć si ę b ędzie na zadaniach własnych.

226 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Oświęcimskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2017-2020

Powodem tego jest: • konieczno ść dokonania oceny sytuacji finansowej wielu podmiotów, co w praktyce jest mocno utrudnione, lub wręcz niemo żliwe, • brak bezpo średniego wpływu zało żeń programu ochrony środowiska na decyzje gospodarcze, inwestycyjne i finansowe innych ni ż jednostka samorz ądu terytorialnego podmiotów – program jest w zasadzie wyznacznikiem po żą danych z punktu widzenia środowiskowego działa ń a nie „nakazem administracyjnym”, • mo żliwo ść samodzielnego zaplanowania kwestii finansowych przez poszczególne podmioty zainteresowane realizacj ą danego działania (zb ędne staje si ę przygotowywanie analiz dla wszystkich jednostek). Metodologia analizy opisana zostanie w kolejnych podpunktach rozdziału.

8.1.1 Ocena zasobów własnych i zdolno ści do zaci ągania zobowi ąza ń w kontek ście planowanych przedsi ęwzi ęć W roku 2013 zaplanowano dochody bud żetu powiatowego na poziomie ok. 144 mln zł, natomiast warto ść wydatków ogółem – na ok. 158 mln. Oznacza to wyst ępowanie deficytu bud żetowego, który musi znale źć pokrycie w przychodach – zwykle kredytach i po życzkach. Chocia ż w kolejnych latach Wieloletnia Prognoza Finansowa 27 na lata 2013-2019 przewiduje zrównowa żenie bud żetu od 2013 r. i nawet osi ągni ęcie pewnej nadwy żki, to jednak obserwuj ąc dane historyczne (gdzie deficyt był „stałym” elementem sprawozda ń rocznych), jak równie ż otoczenie makroekonomiczne (np. malej ące wpływy z podatków na skutek spowolnienia gospodarczego), osi ągni ęcie tego celu b ędzie bardzo trudne. Wprowadzenie dodatkowych zada ń przewidzianych programem mo że tylko pogł ębi ć ten problem, dlatego te ż nale ży zało żyć, że samodzielne wdro żenie poszczególnych działa ń z zakresu ochrony środowiska b ędzie utrudnione. St ąd wa żnym z punktu widzenia polityki pozyskiwania środków finansowych na inwestycje jednostek samorz ądu terytorialnego jest okre ślenie zdolno ści do zaci ągania zobowi ąza ń. Mo żliwo ści samorz ądowe w tym zakresie reguluje ustawa z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (Dz. U. Nr 157, poz. 1240, ze zmianami).

Art. 243. 1. Organ stanowi ący jednostki samorz ądu terytorialnego nie mo że uchwali ć bud żetu, którego realizacja spowoduje, że w roku bud żetowym oraz w ka żdym roku nast ępuj ącym po roku bud żetowym relacja ł ącznej kwoty przypadaj ących w danym roku bud żetowym: 1) spłat rat kredytów i po życzek, o których mowa w art. 89 ust. 1 pkt 2–4 oraz art. 90, wraz z nale żnymi w danym roku odsetkami od kredytów i po życzek, o których mowa w art. 89 ust. 1 i art. 90, 2) wykupów papierów warto ściowych emitowanych na cele okre ślone w art. 89 ust. 1 pkt 2–4 oraz art. 90 wraz z nale żnymi odsetkami i dyskontem od papierów warto ściowych emitowanych na cele okre ślone w art. 89 ust. 1 i art. 90, 3) potencjalnych spłat kwot wynikaj ących z udzielonych por ęcze ń oraz gwarancji do planowanych dochodów ogółem bud żetu przekroczy średni ą arytmetyczn ą z obliczonych dla ostatnich trzech lat relacji jej dochodów bie żą cych powi ększonych o dochody ze sprzeda ży maj ątku oraz pomniejszonych o wydatki bie żą ce, do dochodów ogółem bud żetu, obliczon ą według wzoru:

27 Zał ącznik Nr 1 do Uchwały Nr XXVII/309/2013 Rady Powiatu w O świ ęcimiu z dnia 27 marca 2013 r.

227 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Oświęcimskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2017-2020

gdzie poszczególne symbole oznaczaj ą: R – planowan ą na rok bud żetowy ł ączn ą kwot ę z tytułu spłaty rat kredytów i po życzek, o których mowa w art. 89 ust. 1 pkt 2–4 oraz art. 90, oraz wykupów papierów warto ściowych emitowanych na cele okre ślone w art. 89 ust. 1 pkt 2–4 oraz art. 90, O – planowane na rok bud żetowy odsetki od kredytów i po życzek, o których mowa w art. 89 ust. 1 i art. 90, odsetki i dyskonto od papierów warto ściowych emitowanych na cele okre ślone w art. 89 ust. 1 i art. 90 oraz spłaty kwot wynikaj ących z udzielonych por ęcze ń i gwarancji, D – dochody ogółem bud żetu w danym roku bud żetowym, Db – dochody bie żą ce, Sm – dochody ze sprzeda ży maj ątku, Wb – wydatki bie żą ce, n – rok bud żetowy, na który ustalana jest relacja, n–1 – rok poprzedzaj ący rok bud żetowy, na który ustalana jest relacja, n–2 – rok poprzedzaj ący rok bud żetowy o dwa lata, n–3 – rok poprzedzaj ący rok bud żetowy o trzy lata.

Przedstawione zasady dotycz ą danych od roku 2014. Zgodnie bowiem z zapisami art. 121 ust. 8 ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. - przepisy wprowadzaj ące ustaw ę o finansach publicznych (Dz. U. Nr 157, poz. 1241 z pó źn. zm.) maj ą zastosowanie zasady okre ślone w art. 169-171 ustawy z dnia 30 czerwca 2005 roku o finansach publicznych (Dz. U. Nr 249, poz. 2104 z pó źn. zm.). Wynika z nich, że ł ączna kwota spłat rat kapitałowych wraz z odsetkami oraz wykupów papierów warto ściowych wraz z nale żnymi odsetkami (z uwzgl ędnieniem wł ącze ń przewidzianych ustaw ą) nie mo że przekracza ć progu 15% dochodów planowanych na danych rok. Ponadto ł ączna kwota długu na koniec roku nie mo że by ć wy ższa ni ż 60% dochodów. Nim jednak mo żliwa stanie si ę ocena kondycji finansowej bud żetu powiatowego w kontek ście wdra żania zada ń własnych przewidzianych programem, konieczne jest przedstawienie obecnej i prognozowanej sytuacji budżetowej. Odpowiednie zestawienie w tym zakresie zawiera wspomniana ju ż Wieloletnia Prognoza Finansowa. Wyci ąg z tego dokumentu przedstawia tabela 23. Analiza przepływów pieni ęż nych bud żetu Powiatu o świ ęcimskiego pozwala na wyci ągni ęcie nast ępuj ących wniosków: • lata 2010 – 2012 to nasilenie procesów inwestycyjnych, głównie za spraw ą wykorzystania środków preferencyjnych, • na rok 2013 przypada kulminacja skali zadłu żenia gminy – wska źniki zadłu żenia liczone wg zapisów ustawy o finansach publicznych z 2005 r. pozostaj ą jednak poni żej limitów prawnych, na dosy ć bezpiecznym poziomie (nieco ponad 17%). • w kolejnych latach obserwuje si ę przewidywane spowolnienie tempa inwestycyjnego poł ączonego z redukcj ą długu; czas ten mo że by ć wykorzystany do wdro żenia zapisów programu.

228 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Oświęcimskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2017-2020

Tabela 28 Sytuacja bud żetowa Powiatu o świ ęcimskiego Lp. Wyszczególnienie Jm. 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 I. Dochody PLN 130 936 147 514 137 118 144 285 145 982 139 082 140 432 145 201 150 141 155 261 a) bie żą ce PLN 117 324 127 947 129 414 129 640 135 050 136 232 140 432 145 201 150 141 155 261 b) maj ątkowe, w tym: PLN 13 612 19 567 7 704 14 645 10 932 2 850 0 0 0 0 - sprzeda ż maj ątku PLN 35 2 272 435 1 551 1 654 II. Wydatki PLN 135 055 147 697 142 931 157 792 143 575 135 544 136 839 140 346 144 863 149 515 a) bie żą ce, w tym: PLN 111 745 121 033 128 405 129 229 128 325 128 259 131 418 134 906 138 440 142 062 obsługa zadłu żenia (bez środków - PLN 739 1 020 1 436 1 370 1 526 1 365 1 168 953 662 345 dla PO Ś) obsługa zadłu żenia (projekt) PLN - gwarancje i por ęczenia PLN b) maj ątkowe, w tym: PLN 23 310 26 664 14 526 28 563 15 250 7 285 5 421 5 440 6 423 7 453 wydatki maj ątkowe (bez zada ń - PLN 23 310 26 664 14 526 28 563 15 250 7 285 5 421 5 440 6 423 7 453 PO Ś) - zadania inwestysycje PO Ś PLN Wynik bud żetu (nadwy żka, deficyt) PLN -4 119 -183 -5 813 -13 507 2 407 3 538 3 593 4 855 5 278 5 746 III. Przychody PLN 13 619 11 682 11 840 18 587 761 0 0 0 0 0 a) kredyty i po życzki PLN 9 738 6 050 6 000 11 023 478 po życzka / kredyt dla zada ń b) PLN okre ślonych przez PO Ś c) inne (bezzwrotne) PLN 3 881 5 632 5 840 7 564 283 IV. Rozchody PLN 3 869 5 659 6 027 5 080 3 168 3 538 3 593 4 855 5 278 5 746

229 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Oświęcimskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2017-2020

Lp. Wyszczególnienie Jm. 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 a) spłaty kredytów i po życzek PLN 3 869 5 659 6 027 5 080 3 168 3 538 3 593 4 855 5 278 5 746 b) spłata kredytów / po życzek dla PO Ś PLN c) inne (nie zwi ązane z długiem) PLN Saldo (I-II+III-IV) PLN 5 631 5 840 0 0 0 0 0 0 0 0 V. Zadłu żenie ogółem na koniec roku PLN 21 227 21 618 21 591 25 432 22 742 19 204 15 611 10 756 5 478 -268 VI. VI. Umorzenia po życzek PLN VII Zobowi ązania wymagalne (na dzie ń VII. PLN sporz ądzenia przepływów) VIII. Umowy o terminie płatno ści VIII. dłu ższym ni ż 6 m-cy (ł ącznie z PLN leasingiem)*3 IX. Wska źnik w % liczony wg art. 170 IX. ustawy o finansach publicznych z dnia 30 % 16,21 14,65 15,75 17,63 15,58 13,81 11,12 7,41 3,65 -0,17 czerwca 2005 r. (bez wł ącze ń) IX. Wska źnik w % liczony wg art. 170 IX. ustawy o finansach publicznych z dnia 30 % 16,21 14,65 15,75 17,63 15,58 13,81 11,12 7,41 3,65 -0,17 czerwca 2005 r. (z wł ączeniami) X. Wył ączenia na podstawie art. 170 ust. 3 X. ustawy o finansach publicznych z dnia 30 PLN czerwca 2005 r.*4 XI. Wska źnik w % liczony wg art. 169 XI. ustawy o finansach publicznych z dnia 30 % 3,52 4,53 5,44 4,47 3,22 3,53 3,39 4,00 3,96 3,92 czerwca 2005 r. (bez wł ącze ń) XI. Wska źnik w % liczony wg art. 169 XI. ustawy o finansach publicznych z dnia 30 % 3,52 4,53 5,44 4,47 3,22 3,53 3,39 4,00 3,96 3,92 czerwca 2005 r. (z wł ączeniami)

230 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Oświęcimskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2017-2020

Lp. Wyszczególnienie Jm. 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 XII. Wył ączenia na podstawie art. 169 ust. 3 ustawy o finansach publicznych z dnia XII. 30 czerwca 2005 r. (raty i odsetki)*5 i PLN art.243 ustawy o finansach publ. z 27 sierpnia 2009 r.(od 2014 r.) Relacja z art.243 ustawy o finansach - publicznych z 27 sierpnia 2009 r. (lewa % 4,4703 3,2155 3,5253 3,3903 4,0000 3,9563 3,9231 strona wzoru) Sprawdzenie relacji zadanej wzorem z - art.243 ustawy o finansach publicznych z - NIE NIE NIE TAK TAK TAK TAK 27 sierpnia 2009 r. (TAK/NIE) Relacja z art.243 ustawy o finansach - publicznych z 27 sierpnia 2009 r. (prawa % 3,8560 2,8800 2,7176 4,2774 5,9637 6,4138 7,1008 strona wzoru) Źródło: opracowanie własne w oparciu Zał ącznik Nr 1 do Uchwały Nr XXVII/309/2013 Rady Powiatu w O świ ęcimiu z dnia 27 marca 2013 r.

231 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Oświęcimskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2017-2020

8.1.2 Ocena mo żliwo ści preferencyjnego finansowania zada ń wynikaj ących z programu ochrony środowiska Przedsi ęwzi ęcia, które zostały zdefiniowane w programie, prowadz ą do poprawy stanu środowiska naturalnego. Ró żnice mi ędzy nimi dotycz ą w zasadzie jednostek wdra żaj ących, charakteru przedsi ęwzi ęcia i oczywi ście kosztów realizacji. Poniewa ż kwestia ochrony środowiska naturalnego jest jedn ą z kluczowych dziedzin polityki krajowej i Unii Europejskiej, to podmioty dokonuj ące odpowiednich działa ń w tej sferze mog ą ubiega ć si ę o ich wsparcie finansowe ze środków zewn ętrznych na preferencyjnych (w stosunku do rynkowych) zasadach. Jest to szczególnie wa żne w sytuacji ograniczonych mo żliwo ści bud żetowych jednostek samorz ądu terytorialnego, jak równie ż znacznych kosztów pozyskania klasycznych kredytów bankowych. Preferencyjne źródła finansowani a przedsi ęwzi ęć środowiskowych wynikaj ą z szeregu programów (np. finansowanych środkami UE) b ądź zwi ązane s ą z polityk ą instytucji ochrony środowiska. Generalnie źródła te mo żna podzieli ć na dwie umowne grupy: środki krajowe i środki zagraniczne. W dalszej cz ęś ci opisane zostan ą najistotniejsze metody finansowania przedsi ęwzi ęć w zakresie ochrony środowiska. Tym niemniej przedstawione informacje ogranicza ć si ę b ędą do zagadnie ń ogólnych a ich główn ą rol ą b ędzie wskazanie miejsc i źródeł, w których mo żna uzyska ć stosown ą pomoc organizacyjn ą. Wynika to z nast ępuj ących przesłanek: • oficjalne serwisy internetowe programów wsparcia oraz instytucji ochrony środowiska są najbardziej wyczerpuj ącym źródłem informacji oraz baz ą kluczowych dokumentów aplikacyjnych, • proces wdra żania programów wsparcia cechuje si ę pewn ą „zmienno ści ą zasad”, co przy horyzoncie czasowym przedmiotowego programu jest spraw ą wa żną; bie żą ce śledzenie informacji dotycz ących kwestii dofinansowania przedsi ęwzi ęć pozwala na unikni ęcie bł ędów wynikaj ących z dokonanych przez instytucje zarz ądzaj ące „zmian” czy „aktualizacji”, • w momencie przygotowywania aktualizacji programu ochrony środowiska stopniowemu uko ńczeniu ulega wdra żanie programów operacyjnych wspieranych środkami UE w okresie programowania 2007-2013, przy czym nieznane s ą szczegółowe zasady pomocowe dla beneficjentów w nowym, przypadaj ącym na lata 2014-2020, horyzoncie programowym, • wojewódzkie fundusze ochrony środowiska bazuj ą na corocznie uchwalanych zasadach dofinansowania, co obarcza ryzykiem bł ędu wszelkie prognozy długoterminowe, • okresowo powstaj ą szczególne formy dofinansowania (np. „System Zielonych Inwestycji” wdra żany przez NFO ŚiGW), co nakazuje bie żą ce i systematyczne śledzenie dost ępnych (zwykle drog ą internetow ą) danych. Podsumowuj ąc, bie żą ce i systematyczne śledzenie oficjalnych serwisów informacyjnych (dost ępnych przede wszystkim na stronach internetowych) programów i instytucji ochrony środowiska wydatnie zwi ększa skuteczno ść wyboru źródła dofinansowania, jak równie ż ułatwia pó źniejszy proces aplikacyjny.

8.1.3 Środki pochodz ące ze źródeł krajowych Zgodnie z zapisami ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2008 r. Nr 25, poz. 150 z pó źn. zm.), system finansowania ochrony środowiska oparty jest na działalno ści narodowego i wojewódzkich funduszy ochrony środowiska i gospodarki wodnej. Fundusze te maj ą za zadanie wspieranie realizacji inwestycji ekologicznych, a tak że

232 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Oświęcimskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2017-2020

działa ń nieinwestycyjnych (edukacja ekologiczna, opracowania naukowo-badawcze i ekspertyzy dotycz ące zagadnie ń zwi ązanych z ochron ą środowiska).

8.1.3.1 Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej wspiera finansowo przedsi ęwzi ęcia podejmowane dla poprawy jako ści środowiska w Polsce, traktuj ąc jako priorytetowe te zadania, których realizacja wynika z konieczno ści wypełnienia zobowi ąza ń Polski wobec Unii Europejskiej. Celem działalno ści NFO ŚiGW jest finansowe wspieranie inwestycji ekologicznych o znaczeniu i zasi ęgu ogólnopolskim i ponadregionalnym oraz zada ń lokalnych, istotnych z punktu widzenia potrzeb środowiska. NFO ŚiGW stosuje nast ępuj ące formy dofinansowania: • oprocentowane po życzki; • dotacje; • przekazywanie środków jednostkom bud żetowym; • dopłaty do oprocentowania preferencyjnych kredytów bankowych i po życzek; • nagrody za działalno ść na rzecz ochrony środowiska i gospodarki wodnej, niezwi ązan ą z wykonywaniem obowi ązków pracowników administracji rz ądowej i samorz ądowej; • udost ępnianie środków finansowych bankom z przeznaczeniem na udzielanie kredytów na wskazane przez Narodowy Fundusz programy i przedsi ęwzi ęcia; • por ęczanie spłaty kredytów oraz zwrotu środków przyznanych przez rz ądy pa ństw obcych i organizacje mi ędzynarodowe, przeznaczonych na realizacj ę zada ń ochrony środowiska i gospodarki wodnej. Dofinansowanie NFO ŚiGW mo że by ć równie ż form ą pokrycia wkładu własnego w sytuacji realizacji inwestycji ze środków UE. Do obszarów wsparcia NFO ŚiGW nale żą : • inwestycje wodno- ściekowe, • gospodarka wodna, • gospodarka odpadami, • górnictwo i geotermia, • odnawialne źródła energii i efektywno ść energetyczna, • ochrona przyrody, • edukacja ekologiczna, • badania i programy mi ędzy dziedzinowe. Zasadniczo Fundusz wspiera projekty środkami krajowymi w formie po życzki preferencyjnej, nieumarzanej, o oprocentowaniu oscyluj ącym na poziomie stopy WIBOR 3M + 50 punktów bazowych, lub te ż dopłatami do oprocentowania kredytów bankowych, które nie przekracza 300 pkt. bazowych w skali roku (punkt bazowy to 1/100 cz ęś ci punktu procentowego). Do wa żniejszych obszarów wsparcia, gdzie potencjalni beneficjenci mog ą uzyska ć jednak wsparcie w formie bardziej korzystnej, tj. dotacji, s ą m.in.: • Program 1.4. Dofinansowanie przydomowych oczyszczalni ścieków oraz podł ącze ń budynków do zbiorczego systemu kanalizacyjnego – udział dotacji wynosi do 45% kosztów kwalifikowanych (istnieje mo żliwo ść uzupełnienia dofinansowania po życzk ą preferencyjn ą),

233 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Oświęcimskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2017-2020

• Program 3.2. Zamykanie i rekultywacja składowisk odpadów komunalnych – dotacja do 50% kosztów kwalifikowanych (mo żliwo ść poł ączenia z po życzk ą preferencyjn ą), • Program 3.3. Gospodarowanie odpadami innymi ni ż komunalne; Cz ęść 2. Usuwanie wyrobów zawieraj ących azbest – dotacja udzielana za po średnictwem wojewódzkich funduszy ochrony środowiska • Program 4.4. Przeciwdziałanie osuwiskom ziemi i likwidowanie ich skutków dla środowiska – dotacja do 100% kosztów kwalifikowanych • Program 5.3. System zielonych inwestycji GIS 28 ; Cz ęść 1. Zarz ądzanie energi ą w budynkach u żyteczno ści publicznej – dotacja do 50% kosztów kwalifikowanych, po życzka do 60% kosztów kwalifikowanych • Programy szczególne dotycz ące ochrony powietrza, takie jak : „LEMUR” – budowa energooszcz ędnych budynków u żyteczno ści publicznej”, „KAWKA” – likwidacja/modernizacja systemów grzewczych (program realizowany przy współudziale WFO ŚiGW), „SOWA” – energooszcz ędne o świetlenie uliczne, „GAZLA” – działania w zakresie ograniczenia emisji zanieczyszcze ń w transporcie. 29 Oprócz udzielania dofinansowania ze środków krajowych, NFO ŚiGW pełni rol ę instytucji zarz ądzaj ącej dla szeregu programów zagranicznych – głównie Unii Europejskiej, ale nie tylko. Oficjalny serwis internetowy: www.nfosigw.gov.pl

8.1.3.2 Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Krakowie Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Krakowie wspiera przedsi ęwzi ęcia wynikaj ące z ustawy Prawo ochrony środowiska w nast ępuj ących formach: • udzielanie oprocentowanych po życzek, w tym po życzek przeznaczonych na zachowanie płynno ści finansowej przedsi ęwzi ęć współfinansowanych ze środków Unii Europejskiej; • udzielanie dotacji, w tym: o dopłaty do oprocentowania kredytów bankowych, o dokonywanie cz ęś ciowych spłat kapitału kredytów bankowych; • nagrody za działalno ść na rzecz ochrony środowiska i gospodarki wodnej, niezwi ązan ą z wykonywaniem obowi ązków pracowników administracji rz ądowej i samorz ądowej; • dofinansowanie zada ń pa ństwowych jednostek bud żetowych. Fundusz udziela głównie po życzek preferencyjnych – mog ą one dotyczy ć finansowania do 100% kosztów kwalifikowanych netto. Udzielaj ąc po życzek Fundusz stosuje preferencyjne oprocentowanie wg zmiennej stopy procentowej okre ślonej w umowie, ustalanej w odniesieniu do stopy redyskonta weksli – ogłaszanej przez NBP, w wysoko ści 0,6 stopy redyskonta weksli, lecz nie mniej ni ż 4% rocznie a dla po życzek płatniczych 0,8 stopy redyskonta weksli, lecz nie mniej ni ż 5% rocznie. Po życzki mog ą podlega ć umorzeniu na poziomie:

28 System zielonych inwestycji (GIS – Green Investment Scheme) jest pochodn ą mechanizmu handlu uprawnieniami do emisji. Idea i cel GIS sprowadzają si ę do stworzenia i wzmacniania proekologicznego efektu wynikaj ącego ze zbywania nadwy żek jednostek AAU. 29 Programy maj ą charakter konkursowy. Wyj ątek stanowi „LEMUR”, dla którego przewidziano nabór ci ągły od 06.05.2013 r. 234 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Oświęcimskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2017-2020

• 45% kwoty wykorzystanej po życzki na zadania zwi ązane z ochron ą wód, dla których umowa została podpisana po 1.01.2008r. (po spłacie minimum 55% wykorzystanej po życzki), a dla umów podpisanych do 31.12.2007r. 40% kwoty uzyskanej po życzki (po spłacie minimum 60% wykorzystanej po życzki), • 40% kwoty wykorzystanej po życzki w przypadku realizacji zada ń dotycz ących odnawialnych źródeł energii (po spłacie minimum 60% wykorzystanej po życzki), • 35% kwoty wykorzystanej po życzki w przypadku realizacji pozostałych zada ń inwestycyjnych i nieinwestycyjnych (po spłacie minimum 65% wykorzystanej po życzki) Warunkiem uzyskania umorzenia s ą: • uko ńczenie zadania w terminie ustalonym w umowie, • osi ągni ęcie zakładanych i okre ślonych w umowie rzeczowych i ekologicznych efektów zadania. Jednostki samorz ądu terytorialnego mog ą liczy ć na uzyskanie dotacji na: • likwidacj ę nadzwyczajnych zagro żeń środowiska lub likwidacj ę skutków kl ęsk ekologicznych – do 40% kosztów kwalifikowanych, • likwidacj ę niskiej emisji, budow ę odnawialnych źródeł energii i termomodernizacj ę, które realizowane s ą w szkołach, przedszkolach i w domach pomocy społecznej – do 40% kosztów kwalifikowanych, • na działalno ść zwi ązan ą z profilaktyk ą zdrowotn ą dzieci na obszarach szczególnej ochrony środowiska, na których wyst ępuj ą przekroczenia norm zanieczyszcze ń – do 25% kosztów kwalifikowanych, • na zadania zwi ązane z utrzymaniem form ochrony przyrody oraz na zadrzewianie, zakrzewianie i urz ądzanie terenów zielonych – do 40% kosztów kwalifikowanych, • na zadania nieinwestycyjne (w tym na edukacj ę ekologiczn ą) – do 40% kosztów kwalifikowanych, • na zadania nieinwestycyjne zwi ązane z ochron ą środowiska wynikaj ące z działalno ści statutowej jednostek samorz ądowych szczebla wojewódzkiego – do 100% kosztów kwalifikowanych oraz na zadania inwestycyjne – do 65% kosztów kwalifikowanych, • na realizacj ę sieci wodoci ągowej, pod warunkiem, że została zrealizowana sie ć kanalizacyjna na terenach poło żonych w bezpo średnim s ąsiedztwie zbiorników (tzw. osłona zbiorników) - do 40% kosztów kwalifikowanych. Oprócz zasad ogólnych, WFO ŚiGW dofinansowuje przedsi ęwzi ęcia stosuj ąc konkursow ą procedur ę aplikacyjn ą. Na szczególn ą uwag ę w tym obszarze nale ży zwróci ć na konkurs: Program dofinansowania zada ń ze środków WFO ŚiGW w Krakowie realizowanych przez Gmin ę w ramach Programu Ograniczenia Niskiej Emisji na terenie województwa małopolskiego . Program ten skierowany jest do gmin województwa małopolskiego, które posiadaj ą aktualny gminny program ochrony powietrza wpisuj ący si ę w Program Ochrony Środowiska Województwa Małopolskiego na lata 2007 -2014 oraz Program ochrony powietrza dla województwa małopolskiego a jego celem jest zmniejszenie ilo ści zanieczyszcze ń emitowanych do powietrza w wyniku procesów spalania paliw stałych w budynkach mieszkalnych. Program obejmuje nast ępuj ące inwestycje: • demonta ż kotłowni, palenisk opalanych paliwem stałym, • monta ż nowej kotłowni na gaz wraz z wewn ętrznymi pionami c.o. i c.w.u., • monta ż nowej kotłowni na olej wraz z wewn ętrznymi pionami c.o. i c.w.u.,

235 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Oświęcimskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2017-2020

• podł ączenie do sieci ciepłowniczej wraz z wewn ętrznymi pionami c.o. i c.w.u., • podł ączenie do sieci energetycznej oraz wewn ętrznej linii zasilania. Gmina ubiegaj ąca si ę o środki w ramach programu mo że otrzyma ć dotacj ę w wysoko ści do 50% kosztów kwalifikowanych. Czas trwania programu przewidziany jest na 5 lat.

Oficjalny serwis internetowy: www.wfos.krakow.pl

8.1.4 Środki pochodz ące ze źródeł zagranicznych 8.1.4.1 Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko Jednym z najwa żniejszych źródeł finansowania przedsi ęwzi ęć w ochron ę środowiska w Polsce, w okresie programowym na lata 2007-2013 jest Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko (POIiŚ). Na realizacj ę POIi Ś zostało przeznaczonych ponad 36 mld euro. Ze środków Unii Europejskiej pochodzi 27 848,3 mln euro. Program obejmie wsparciem takie dziedziny jak: transport, środowisko, energetyk ę, kultur ę i dziedzictwo kulturowe, szkolnictwo wy ższe, a tak że ochron ę zdrowia. W zakresie ochrony środowiska przewidziano dofinansowanie dla du żych inwestycji komunalnych, inwestycji ekologicznych w przedsi ębiorstwach, projektów ochrony przyrody i bezpiecze ństwa ekologicznego, a tak że edukacji ekologicznej. Wsparcie z Programu otrzymają zarówno samorz ądy i przedsi ębiorcy, jak równie ż m.in. organizacje pozarz ądowe, Parki Narodowe i Lasy Pa ństwowe. Środowiskowe priorytety w PO Ii Ś to: • Oś priorytetowa 1 - Gospodarka wodno-ściekowa (zredukowanie ilo ści zanieczyszcze ń odprowadzanych ze ściekami do wód i ziemi oraz zapewnienie odpowiedniej jako ści wody pitnej). • Oś priorytetowa 2 - Gospodarka odpadami i ochrona powierzchni ziemi (zmniejszenie presji na powierzchni ę ziemi - zmniejszenie udziału odpadów komunalnych składowanych i rekultywacj ę terenów zdegradowanych). • Oś priorytetowa 3 - Zarz ądzanie zasobami i przeciwdziałanie zagro żeniom środowiska (ograniczenie ryzyka zagro żeń ekologicznych poprzez inwestycje i system monitorowania). • Oś priorytetowa 4 - Przedsi ęwzi ęcia dostosowuj ące przedsi ębiorstwa do wymogów ochrony środowiska (ograniczanie negatywnego wpływu istniej ącej działalno ści przemysłowej na środowisko i dostosowanie przedsi ębiorstw do wymogów prawa wspólnotowego). • Oś priorytetowa 5 - Ochrona przyrody i kształtowanie postaw ekologicznych (ograniczenie degradacji środowiska naturalnego oraz strat zasobów ró żnorodno ści biologicznej, w tym działania z zakresu edukacji ekologicznej). • Oś priorytetowa 10 - Infrastruktura energetyczna przyjazna środowisku (poprawa bezpiecze ństwa energetycznego pa ństwa w zakresie oddziaływania sektora energetycznego na środowisko; wsparcie b ędzie udzielane na podwy ższenie sprawno ści wytwarzania, przesyłania, dystrybucji i u żytkowania energii, w tym wzrost wykorzystania energii odnawialnej i biopaliw). Wsparcie na realizacj ę zada ń środowiskowych w ramach PO Ii Ś si ęga 85%. W obecnej jednak fazie realizacji program ten traci na znaczeniu w tym sensie, że główne (tj. na najdro ższe inwestycje infrastrukturalne, le żą ce w sferze zainteresowania samorz ądu

236 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Oświęcimskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2017-2020

powiatowego) zostały zako ńczone. Realne zatem wsparcie b ędzie musiało wynika ć z kolejnego, zapewne zbli żonego, programu operacyjnego w perspektywie lat 2014-2020.

Informacje w zakresie „ środowiskowych” osi priorytetowych PO Ii Ś mo żna uzyska ć na stronach instytucji po średnicz ących, tj. NFO ŚiGW oraz WFO ŚiGW w Krakowie. Oficjaln ą stron ą internetow ą programu jest www.pois.gov.pl

8.1.4.2 Małopolski Regionalny Program Operacyjny Małopolski Regionalny Program Operacyjny (MRPO) to najwa żniejszy program finansowany ze środków europejskich w latach 2007-2013 realizowany na terenie Województwa Małopolskiego. Na jego realizacj ę przeznaczono ł ącznie 1.790.827.730 euro, z czego 1.290.274.402 euro stanowi ą środki pochodz ące z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (EFRR). Głównym zadaniem MRPO jest tworzenie warunków dla wzrostu gospodarczego i zatrudnienia. Dla osi ągni ęcia celu głównego okre ślono dziewi ęć celów strategicznych, realizowanych poprzez odpowiadaj ące im dziewi ęć priorytetów MRPO 2007-2013: • Warunki dla rozwoju społecze ństwa opartego na wiedzy, • Gospodarka regionalnej szansy, • Turystyka i przemysł kulturowy, • Infrastruktura dla rozwoju gospodarczego, • Krakowski Obszar Metropolitalny, • Spójno ść wewn ątrzregionalna, • Infrastruktura ochrony środowiska, • Współpraca mi ędzyregionalna, • Pomoc techniczna. Podobnie jak w przypadku PO Ii Ś, tak że MRPO na obecnym etapie nie mo że by ć podstaw ą planowania spraw finansowych zwi ązanych z realizacj ą zada ń wynikaj ących z programu ochrony środowiska dla Powiatu o świ ęcimskiego. Główne bowiem konkursy „środowiskowe” zostały ju ż przeprowadzone a jego stan wdra żania dotyczy kwestii pozaapliacyjnych.

Oficjalny serwis internetowy: www.fundusze.malopolska.pl

8.1.4.3 Norweski Mechanizm Finansowy / Mechanizm Finansowy Europejskiego Obszaru Gospodarczego W dniu 10 czerwca 2011 r. podpisano tzw. Memorandum of Understanding dotycz ące Norweskiego Mechanizmu Finansowego, natomiast 17 czerwca 2011 r. Memorandum of Understanding dotycz ące Mechanizmu Finansowego EOG. Na mocy tych umów Polska otrzyma drug ą pul ę środków w wysoko ści 578 mln euro. Zawarcie dwustronnych umów mi ędzynarodowych było konsekwencj ą podpisanych 28 lipca 2010 r. porozumie ń pomi ędzy Uni ą Europejsk ą a pa ństwami-darczy ńcami w sprawie uruchomienia nowej perspektywy finansowej Mechanizmów na lata 2009-2014. Pa ństwami-Beneficjentami b ędzie dwana ście

237 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Oświęcimskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2017-2020

nowych krajów członkowskich Unii Europejskiej oraz Portugalia, Grecja i Hiszpania. Ł ączna kwota wsparcia wynosi 1,788 mld euro, z czego dla Polski przeznaczono 32 proc. Głównymi celami Mechanizmów Finansowych - podobnie jak w przypadku poprzedniej edycji – jest przyczynianie si ę do zmniejszania ró żnic ekonomicznych i społecznych w obr ębie Europejskiego Obszaru Gospodarczego oraz wzmacnianie stosunków dwustronnych pomi ędzy pa ństwami-darczy ńcami a pa ństwem-beneficjentem. W sumie, alokacja dla Polski wynosi 578 mln euro, w tym koszty zarz ądzania darczy ńców i strony polskiej. Generalnie okres przyznawania dofinansowania upłynie 30 kwietnia 2014 r., natomiast okres kwalifikowalno ści wydatków w ramach wyłonionych projektów zako ńczy si ę 30 kwietnia 2016 r. Wnioskodawcami mog ą by ć podmioty prywatne czy te ż publiczne, komercyjne b ądź niekomercyjne, oraz organizacje pozarz ądowe ustanowione jako podmiot prawny w Polsce, jak równie ż organizacje mi ędzyrz ądowe działaj ące w Polsce. Szczegółowe zasady kwalifikowalno ści zostan ą okre ślone w programach operacyjnych dla poszczególnych obszarów wsparcia. Ich publikacja planowana jest w IV kwartale 2012 r. Nowa perspektywa b ędzie si ę opierała na tzw. podej ściu programowym. Ustanowionych zostanie 19 programów zorientowanych na osi ąganie zało żonych celów, rezultatów i wyników. Ka żdy program b ędzie zarz ądzany przez Operatora (np. Ministerstwo Ochrony Środowiska). Programy b ędą zatwierdzane przez Darczy ńców. Je śli chodzi o wybór projektów, zło żonych przez beneficjentów ostatecznych, to ocena b ędzie dokonywana na poziomie programu. W przypadku nowej perspektywy strona darczy ńców poło żyła du ży nacisk na wzmocnienie współpracy dwustronnej pomi ędzy Pa ństwami-Darczy ńcami i Pa ństwami-Beneficjentami. Jednym z narz ędzi zacie śniania współpracy b ędzie partnerstwo na poziomie programu i na poziomie projektu. Wi ększo ść programów b ędzie wdra żana przez polskich operatorów we współpracy z partnerami z krajów darczy ńców. Partnerzy b ędą mieli wpływ na kształt programu i jego wdra żanie. Współpraca dwustronna b ędzie równie ż mo żliwa poprzez nawi ązywanie partnerstw na poziomie projektów. Poza tym, w ramach niektórych obszarów, jak np. badania naukowe, partnerstwo b ędzie obligatoryjne. Generalnie minimalna warto ść dofinansowania została ustanowiona na 170 tys. euro. Ponadto, w ramach niektórych programów przewidziano mo żliwo ść ustanowienia Funduszu małych grantów, gdzie minimalna warto ść dofinansowania mo że wynosi ć od 5 tys. euro do 250 tys. euro. Zakres wsparcia w ramach nowej perspektywy b ędzie bardzo szeroki. Najwi ększe środki zostan ą przeznaczone na wsparcie rozwoju i stosowania technologii wychwytywania i składowania CO 2 (CCS). Na drugim miejscu pod wzgl ędem warto ści środków znalazła si ę ochrona środowiska, na któr ą przeznaczono 110 mln euro, z czego 75 mln euro zostanie przeznaczone na wsparcie efektywno ści energetycznej i odnawialnych źródeł energii. Wsparcie otrzymaj ą te ż działania na rzecz ró żnorodno ści biologicznej i ekosystemów, a tak że przedsi ęwzi ęcia słu żą ce wzmocnieniu monitoringu środowiska i działa ń kontrolnych.

Oficjalny serwis internetowy: www.eog.gov.pl Działania środowiskowe wdra żane b ędą przez Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej: www.nfosigw.gov.pl

238 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Oświęcimskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2017-2020

8.1.4.4 Środki Unii Europejskiej w latach 2014-2020 Na uko ńczeniu jest wdra żanie programów operacyjnych zwi ązanych z alokacj ą środków Unii Europejskiej w okresie programowania 2007-2013 w tym sensie, i ż zasadnicze konkursy na najwa żniejsze (czyt. najdro ższe) działania infrastrukturalne w dziedzinie ochrony środowiska zostały zako ńczone (aczkolwiek oczywi ście trwa wydatkowanie środków, które potrwa do 2015 r.). Powstanie realnych mo żliwo ści ubiegania si ę o środki UE w latach 2014-2020 wymaga szeregu działa ń organizacyjnych, których uwie ńczeniem b ędzie przedstawienie konkretnych procedur wdra żania. Na obecnym etapie wa żnym jest bie żą ce monitorowanie kluczowych serwerów internetowych instytucji publicznych i finansowych, w szczególno ści oficjalnej strony Urz ędu Marszałkowskiego Województwa Małopolskiego.

8.1.5 Nakłady na realizacj ę zada ń Programu i proponowane źródła ich finansowania W ramach ka żdego z analizowanych kierunków ochrony środowiska oszacowano warto ść nakładów finansowych zwi ązanych z realizacj ą zada ń inwestycyjnych i pozainwestycyjnych. Odpowiednie zestawienia (harmonogramy) dla tych przedsi ęwzi ęć , oprócz parametrów „cenowo-terminowych”, wskazuj ą podmiot/podmioty odpowiedzialne za wdro żenie – a zatem i finansowanie konkretnych działa ń. Ogólnie rzecz ujmuj ąc, mo żna wydzieli ć trzy grupy przedsi ęwzi ęć – wg kryterium odpowiedzialno ści za pokrycie środków finansowych: • zadania finansowane bezpo średnio ze środków b ędących w dyspozycji powiatu oświ ęcimskiego ( środków bud żetowych powiatu), • zadania finansowane przez osoby prywatne, podmioty komercyjne, ró żnego rodzaju organizacje i inne podmioty instytucjonalne, • zadania finansowane przez jednostki samorz ądu terytorialnego (gminy) wchodz ące w skład powiatu o świ ęcimskiego. Dokonany podział stanowi odzwierciedlenie kryterium odpowiedzialno ści za realizacj ę przedsi ęwzi ęcia, tj. zada ń własnych, zada ń koordynowanych oraz zalece ń dla gmin wchodz ących w skład powiatu. Obecnie zestawione zostan ą ł ączne warto ści wydatków inwestycyjnych i pozainwestycyjnych w ramach kierunków ochrony środowiska – z uwzgl ędnieniem kryterium odpowiedzialno ści za pokrycie środków finansowych.

239 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Oświęcimskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2017-2020

Tabela 29 Zbiorcze zestawienie wydatków na realizacj ę przedsi ęwzi ęć w poszczególnych kierunkach ochrony środowiska Zalecenia Zadania dla gmin Zadania własne OGÓŁEM koordynowane powiatu Lp. Wyszczególnienie oświ ęcimskiego

Warto ść Warto ść Warto ść Warto ść Udział Udział Udział Udział [tys. PLN] [tys. PLN] [tys. PLN] [tys. PLN]

1. Ochrona przyrody 220 0,57% 295 1,25% 10 546 16,09% 11 061 8,66% 2. Ochrona i zrównowa żony rozwój lasów 110 0,28% 11 700 49,59% 0,00% 11 810 9,24%

Kształtowanie zasobów wodnych oraz ochrona przed powodzi ą i 3. 20 0,05% 9 530 40,39% 1 230 1,88% 10 780 8,44% susz ą 4. Ochrona powierzchni ziemi i gleb 200 0,52% 900 3,81% 450 0,69% 1 550 1,21% 5. Ochrona zasobów kopalin 340 0,88% 0,00% 50 0,08% 390 0,31%

6. Ochrona powietrza 37 577 94,65% 120 0,51% 35 997 54,90% 73 844 57,78% 7. Gospodarowanie odpadami 1 195 3,00% 0,00% 0,00% 0,00% 8. Ochrona wód 0,00% 0,00% 8 291 12,65% 8 291 6,49%

9. Ochrona przed hałasem 18 0,05% 600 2,54% 800 1,22% 1 418 1,11% 10. Ochrona przed promieniowaniem elektromagnetycznym 0,00% 395 1,67% 800 1,22% 1 195 0,94%

11. Powa żne awarie 0,00% 55 0,23% 7 400 11,29% 7 455 5,83%

OGÓŁEM 39 830 100,00% 23 595 100,00% 65 564 100,00% 127 794 100,00%

Źródło: opracowanie własne

240 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Oświęcimskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2017-2020

Przedstawione zestawienie wskazuje, że o ile koszty zada ń własnych i zada ń koordynowanych rozkładaj ą si ę wzgl ędem siebie w miar ę równomiernie, o tyle wydatki gminne w tym wzgl ędzie wyra źnie dominuj ą (zadania własne stanowi ą ok. 60% warto ści zada ń gminnych). Pomimo zatem faktu, i ż to od gmin powiatu o świ ęcimskiego zale żeć będzie tak naprawd ę tempo i zakres zmian na rzecz ochrony środowiska, to jednak powiat oświ ęcimski – jako samodzielna jednostka samorz ądu terytorialnego – pozostaje bez mo żliwo ści szerszego wpływu na wdro żenie wi ększo ści zaplanowanych rozwi ąza ń. Głównym narz ędziem stymulowania odpowiednich postaw w śród gmin b ędą zach ęty ekonomiczne (np. dofinansowanie działa ń w zakresie edukacji ekologicznej b ądź programów zwi ązanych z odnawialnymi źródłami energii) a nie nakazy czy zakazy administracyjne.

23 595 18,5%

65 564 38 635 51,3% 30,2%

zadania własne powiatu zadania koordynowane zalecenia dla gmin powiatu o świ ęcimskiego

Rysunek 32Udział zada ń wg kryterium odpowiedzialno ści za pokrycie środków finansowych w ogólnych wydatkach zwi ązanych z realizacj ą programu ochrony środowiska Źródło: opracowanie własne

Drug ą istotn ą kwesti ą jest to, i ż istniej ą obszary (kierunki) ochrony środowiska, które s ą zdecydowanie bardziej „kapitałochłonne” ni ż inne. Zatem sposób ich finansowania mo że zale żeć od mo żliwo ści ich odpowiedniego zgrupowania.

8.1.6 Mo żliwy rozkład źródeł zewn ętrznego wsparcia finansowego dla kluczowych zada ń własnych powiatu o świ ęcimskiego 8.1.6.1 Model współfinansowania zada ń własnych „kluczowych” Zadania własne powiatu o świ ęcimskiego dotycz ą wielu dziedzin i – z uwagi na obszar oddziaływania – jest ich znaczna ilo ść . Mo żna jednak zaobserwowa ć, i ż pod wzgl ędem finansowym do najdro ższych nale ży tylko kilka. Ich wybór przedstawia poni żej.

241

Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Oświęcimskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2017-2020

Tabela 30 Kluczowe (najdro ższe) zadania własne powiatu o świ ęcimskiego

Warto ść Kierunek ochrony Okres realizacji Lp. Rodzaj zada ń nakładów środowiska finansowych od do

Modernizacja i rozbudowa dróg 1. Ochrona powietrza 2013 2016 33 579 powiatowych

Termomodernizacja budynków 2. Ochrona powietrza 2010 2016 4 130 użyteczno ści publicznej

zadania 37 709 "kluczowe" zadania 926 pozostałe zadania 38 635 własne Źródło: opracowanie własne

Przedstawiona w tabeli grupa zada ń okre ślona została mianem „kluczowe”; zwrot ten dotyczy jednak sensu warto ści finansowej (zadania najdro ższe) oraz „stopnia jednolito ści” – pozwalaj ącego na wykorzystanie zadania jako jednolitego projektu, podlegaj ącego procesowi aplikacji o środki funduszy zewn ętrznych. Pozostałe zadania albo ze wzgl ędu na swoj ą warto ść albo pod wzgl ędem swojej istoty wymagaj ą szczegółowych analiz dla dobrania zewn ętrznych źródeł finansowania – na etapie dalszych procesów operacyjnych wdra żania programu ochrony środowiska. Okre ślenie „zadanie kluczowe” nie dotyczy natomiast „stopnia pilno ści” w realizacji, b ądź zakresu oddziaływania na środowisko (znaczenia dla zrównowa żonego rozwoju).

37 709 97,6%

926 zadania "kluczowe" zadania pozostałe 2,4%

Rysunek 33 Rozkład warto ści pomi ędzy zadaniami własnymi „kluczowymi” a pozostałymi Źródło: opracowanie własne

Charakter i warto ść zada ń własnych („kluczowych”) sprawiaj ą, i ż ich zewn ętrzne finansowanie (preferencyjne) mo że odbywa ć si ę w nast ępuj ący sposób jak w tabeli poni żej.

242

Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Oświęcimskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2017-2020

Tabela 31 Przykładowy rozkład źródeł finansowania zada ń „kluczowych”.

Źródła finansowania

Środki funduszy Warto ść fundusze UE / środki własne ochrony Lp. Nazwa zadania nakładów EOG / NMF środowiska [tys. PLN] kwota udział kwota udział kwota udział [tys. zł] [%] [tys. zł] [%] [tys. zł] [%]

Modernizacja i rozbudowa dróg 1. 33 579 5 037 15,00 28542 85,00 0 0,00 powiatowych Termomodernizacja budynków 2. użyteczno ści publicznej i 4 130 2 065 50,00 0 0,00 2 065 50,00 odnawialne źródła energii

OGÓŁEM 37 709 7 102 18,83 28 542 75,69 2 065 5,48

Źródło: opracowanie własne

Oczywi ście zaprezentowany model monta żu ma charakter wył ącznie pogl ądowy. Mo żna jednak na jego podstawie okre śli ć skal ę zapotrzebowania na kapitał zewn ętrzny niezb ędny w realizacji zada ń własnych.

8.1.7 Kierunki działa ń w zakresie współfinansowania zada ń „pozostałych” Pomimo, i ż zadania „pozostałe” stanowi ą tylko niecałe 3% zaplanowanych wydatków na zadania własne, to jednak stanowi ą najliczniejsz ą i najbardziej zró żnicowan ą tematycznie grup ę. Poszukiwania dla nich zewn ętrznych źródeł współfinansowania nale ży rozpocz ąć od analizy listy zada ń priorytetowych oraz zasad dofinansowania w danym roku WFO ŚiGW w Krakowie. Jest to w wielu przypadkach jedyne dost ępne – a zarazem gwarantuj ące skuteczne wdro żenie projektu – źródło zewn ętrznego wsparcia przedsi ęwzi ęć 30 . Ponadto warto na bie żą co analizowa ć dane i informacje w zakresie realizacji programów operacyjnych w ramach okresu programowania UE 2014-2020.

8.1.8 Wpływ wydatków programowych na sytuacj ę finansow ą bud żetu Powiatu Zazwyczaj ocena wpływu okre ślonych działa ń na sytuacj ę bud żetow ą jednostki samorz ądu terytorialnego polega na „nało żeniu” nowych zada ń na dotychczasow ą prognoz ę finansow ą (bez programu). Dotyczy to zarówno wydatków, jak i zadłu żenia czy dochodów z tytułu uzyskania środków preferencyjnych. Pomimo, że we wst ępie rozdziału podkre ślono przyj ęcie takiej metodyki, to jednak w przypadku przedmiotowego programu operacja taka nie jest konieczna poniewa ż: • szereg zada ń, przede wszystkim kosztownych prac infrastrukturalnych, znalazło ju ż swoje odzwierciedlenie w wieloletniej prognozie finansowej poniewa ż wi ążą si ę z infrastruktur ą drogow ą (ochrona powietrza poprzez modernizacj ę układu

30 Przykładem mog ą by ć zadania z zakresu edukacji ekologicznej, gdzie beneficjent mo że liczy ć na wsparcie bezzwrotne (dotacyjne) WFO ŚiGW nawet do 100% wydatków kwalifikowanych.

243

Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Oświęcimskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2017-2020

transportowego nie jest celem jedynym); dodanie zada ń programu spowodowałoby w wielu przypadkach zdublowanie kwot, • zadania nie wykazane dotychczas w WPF wi ążą si ę z relatywnie niewielkimi nakładami, bez praktycznego wpływu na sytuacj ę bud żetow ą. Podsumowuj ąc, realizacja zada ń programu nie zmienia diametralnie sytuacji finansowej bud żetu Powiatu O świ ęcimskiego.

244

Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Oświęcimskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2017-2020

9. SYSTEM ZARZĄDZANIA ŚRODOWISKOWEGO

Instrumentami wspomagaj ącymi realizacj ę Programu Ochrony Środowiska s ą elementy polityki ekologicznej oraz zasady zarz ądzania środowiskiem. Wynikaj ą one z obowi ązków i kompetencji organów powiatu i gminy. Narz ędziem, które koordynuje i spina w jedn ą całość działania zwi ązane z ochron ą środowiska jest Program Ochrony Środowiska. Zapisy w nim zawarte przyczyniaj ą si ę do zacie śniania współpracy gmin nale żą cych do powiatu, instytucji i organizacji działaj ących na jego terenie. Wszystkie te działania przyczyniaj ą si ę do wi ększej skuteczno ści i efektywno ści wdra żania zapisów zawartych w Programie. Z tej przyczyny procedura wdra żania i realizacji Programu powinna zosta ć jasno i czytelnie przedstawiona, tak by instytucje i organizacje działaj ące w szeroko poj ętej ochronie środowiska miały mo żliwo ść weryfikacji realizacji zestawionych w Programie celów i zada ń środowiskowych. Kolejnym cennym narz ędziem do realizacji Programu jest zdobycie źródeł finansowania. Aby zapewni ć sprawne funkcjonowanie zarz ądzania trzeba pami ęta ć o zasadzie zrównowa żonego rozwoju i zapewnieniu sprawnych rozwi ąza ń organizacyjnych nie tylko zwi ązanych z ochron ą środowiska. Niezb ędne jest by w procesie wdra żania Programu Ochrony Środowiska wzi ęły udział przedsi ębiorstwa i instytucje ró żnych profili gospodarki oraz ró żnych sfer życia społecznego, wynikiem, czego mo żliwa b ędzie realizacja Programu, a tak że zachowanie ładu gospodarczego, społecznego i ekologicznego.

9.1 Instrumenty polityki ochrony środowiska Instrumentarium słu żą ce realizacji polityki ochrony środowiska wynika z szeregu ustaw, wśród których najwa żniejsze to ustawy: • Prawo ochrony środowiska, • O udost ępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społecze ństwa w ochronie środowiska oraz ocenach oddziaływania na środowisko, • Prawo wodne, • O planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym, • O ochronie przyrody, • O odpadach, • Prawo geologiczne i górnicze, • Prawo budowlane. Wśród instrumentów zarz ądzania ochron ą środowiska mo żna wyró żni ć instrumenty o charakterze; • prawnym – wszystkie uwarunkowania prawne i ustalenia wynikaj ące z przepisów szeroko poj ętej ochrony środowiska , • finansowym – zarz ądzanie projektami i inwestycjami zwi ązane jest z dost ępno ści ą i zaanga żowaniem środków finansowych, • instrumenty prawno - administracyjne - (np. Polityka Ekologiczna Pa ństwa, wojewódzkie, powiatowe i gminne programy ochrony środowiska), • społecznym – uwarunkowania zwi ązane mieszka ńcami i ich akceptacj ą czy sprzeciwami dotycz ącymi poszczególnych inwestycji w zakresie ochrony środowiska,

245

Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Oświęcimskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2017-2020

• instrumenty o charakterze strukturalnym - (systemy zintegrowanego zarz ądzania środowiskiem, monitoring środowiska, system statystyki, społeczna partycypacja, działania edukacyjne, narz ędzia polityki technicznej i naukowej, konwencje, umowy i porozumienia mi ędzynarodowe).

9.2 System Zarządzania Środowiskowego na obszarze powiatu oświęcimskiego System Zarz ądzania Środowiskowego umo żliwia systematyczn ą kontrol ę i ocen ę oddziaływania organizacji na środowisko oraz podejmowanie działa ń dla poprawy stanu środowiska. Wprowadzenie Systemu Zarz ądzania Środowiskowego w Starostwie Powiatowym w Oświ ęcimiu polegało na: ••• Wyznaczeniu wła ściwej Polityki Środowiskowej Polityka Środowiskowa organizacji jest fundamentem Systemu Zarz ądzania Środowiskowego, która stanowi ramy do ustalania i przegl ądu celów i zada ń środowiskowych. Kierownictwo organizacji jest odpowiedzialne za wdra żanie polityki. Polityka środowiskowa Powiatu O świ ęcimskiego powinna uwzgl ędnia ć: o misj ę organizacji, o wymagania zainteresowanych stron oraz komunikowanie si ę z nimi, o ci ągłe doskonalenie, o zapobieganie zanieczyszczeniom, o specyficzne warunki lokalne i regionalne, o zgodno ść z przepisami dotycz ącymi ochrony środowiska oraz z innymi wymaganiami prawnymi, które dotycz ą organizacji, o koordynacj ę z istniej ącą polityk ą (np. Polityka jako ści), o udost ępnienie polityki publicznie. ••• Zidentyfikowaniu aspektów środowiskowych zwi ązanych z działalno ści ą i usługami powiatu, Wska źniki oceny efektywno ści działalno ści środowiskowej mog ą by ć, np.: efektywno ść wykorzystania materiałów i energii, procent powtórnie wykorzystanych odpadów (np. makulatury). ••• Wyznaczeniu celów i zadań środowiskowych w oparciu o znacz ące aspekty środowiskowe i Polityk ę Środowiskow ą, Po ustaleniu celów i zada ń organizacja okre śla dla nich mierzalne wska źniki. Wska źniki te mog ą by ć podstaw ą do oceny efektów działalno ści środowiskowej. Organizacja ustanawia i utrzymuje udokumentowane cele i zadania środowiskowe dla ka żdej słu żby oraz na odpowiednim szczeblu wewn ątrz organizacji . ••• Opracowaniu Programu Zarz ądzania Środowiskowego. Program Zarz ądzania Środowiskowego przydziela odpowiedzialno ści ą realizacj ę wyznaczonych celów i zada ń środowiskowych konkretnym osobom lub odpowiedniemu szczeblowi organizacji, okre śla środki i terminy, w których cele i zadania środowiskowe s ą realizowane.

246

Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Oświęcimskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2017-2020

9.3 Monitoring środowiska Istotnym elementem prawnym ochrony środowiska jest monitoring, czyli pomiar stanu środowiska. Działania monitoruj ące stan środowiska przeprowadzane w ramach Pa ństwowego Monitoringu Środowiska mi ędzy innymi przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska i Inspekcj ę Ochrony Ro ślin i Nasiennictwa. Monitoring prowadzony jest zarówno, jako badania, jako ści środowiska, jak te ż w odniesieniu do ilo ści zasobów środowiskowych. Do podstawowych zada ń pa ństwowego monitoringu środowiska nale ży dostarczanie informacji o: • aktualnym stanie i stopniu zanieczyszczenia poszczególnych komponentów środowiska, • ilo ści zanieczyszcze ń odprowadzanych do środowiska, • dynamice antropogenicznych przemian środowiska przyrodniczego • przewidywanych skutkach u żytkowania środowiska. Celem monitoringu powietrza jest: • wielko ści st ęż eń zanieczyszcze ń, które s ą podstaw ą długotrwałych działa ń prowadz ących do zmniejszenia zanieczyszcze ń, • bie żą ca kontrola stopnia zanieczyszczenia oraz sygnalizowanie zagro żeń w wypadku wyst ąpienia st ęż eń przekraczaj ących warto ści dopuszczalne. Monitoring powierzchni ziemi (gleby) zajmuje si ę badaniem i ocen ą stanu biologicznie czynnej powierzchni ziemi w powi ązaniu z czynnikami powoduj ącymi jej degradacj ę, np. górnicz ą eksploatacj ą surowców, składowaniem odpadów lub chemizacj ą produkcji rolnej i le śnej. Celem monitoringu gleb jest śledzenie zmian ró żnych cech gleb u żytkowanych rolniczo, szczególnie wła ściwo ści chemicznych, zachodz ących w okre ślonych przedziałach czasu pod wpływem rolniczej i pozarolniczej działalno ści człowieka. Celem sieci obserwacyjnej wód powierzchniowych i podziemnych jest systematyczna rejestracja stanu wód i ich zmian pod wpływem czynników zewn ętrznych oraz składu chemicznego wód ze szczególnym zwróceniem uwagi na ich zanieczyszczenia. Wa żnym uzupełnieniem monitoringu środowiska s ą pomiary ilo ści zanieczyszcze ń wprowadzanych do środowiska, np. • wielko ści emisji pyłów i gazów do atmosfery, • ilo ść i skład ścieków odprowadzanych do wód, • nagromadzenia i charakterystyki odpadów. Wyniki monitoringu pozwalaj ą na dokonanie oceny wpływu działalno ści człowieka na poszczególne komponenty środowiska. Generalnie do oceny realizacji zało żonych celów w Programie Ochrony Środowiska dla Powiatu O świ ęcimskiego proponuje si ę pozyskiwa ć dane do monitoringu i poprzez: • ankietyzacja gmin powiatu, • kontrole własne, • kontrole WIO Ś, • korzystanie z sieci monitoringu środowiska,

247

Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Oświęcimskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2017-2020

• zbieranie informacji i kontakty z instytucjami i przedsi ębiorcami wyspecjalizowanymi w zakresie ochrony środowiska. Przy wyborze wska źników zestawionych w powy żej uwzgl ędniono mo żliwo ść monitorowania stopnia realizacji i efektów wdra żania Programu Ochrony Środowiska w Powiecie O świ ęcimskim. W czasie realizacji postanowie ń Programu Ochrony Środowiska i opracowywania raportów istnieje mo żliwo ść korygowania zaprojektowanego zestawu wska źników w zale żno ści od bie żą cych potrzeb. Dane analizowane na bie żą co pozwol ą na rozpoznanie trudno ści i ewentualnych opó źnień w realizacji konkretnych przedsi ęwzi ęć , szczególnie inwestycyjnych oraz na ocen ę zaanga żowania poszczególnych ogniw odpowiedzialnych za ich wykonanie. Elementem wspomagaj ącym system sprawozdawczo ści oparty na wska źnikach środowiskowych mo że by ć komputerowy system ochrony środowiska. Jest on nie tylko narz ędziem do gromadzenia informacji dotycz ących ochrony wód, ochrony powietrza, czy gospodarowania odpadami, ale równie ż bardzo u żytecznym narz ędziem dla potrzeb kontroli i kształtowania przyszło ściowych rozwi ąza ń w zakresie ochrony środowiska. Wła ściwe ukierunkowanie systemu przepływu informacji z przedsi ębiorstw do bazy, w celu stałego uaktualniania danych, a tak że obserwacja zachodz ących zmian, b ędą dawały aktualny obraz skuteczno ści wdra żania i stopnia realizacji w czasie, zamierzonych w programie celów. Natomiast aktualizacja danych oraz opracowanie raportów z realizacji Programu Ochrony Środowiska dla powiatu o świ ęcimskiego (w cyklach dwuletnich) stworz ą korzystne warunki do prowadzenia stałej kontroli nad stanem wszystkich komponentów środowiskowych.

Kompetencje Ustawy okre ślaj ą narz ędzia prawne wykorzystywane dla realizacji zada ń w dziedzinie ochrony środowiska, jak równie ż nakładaj ą na organy administracji samorz ądowej obowi ązki w tym zakresie. Organami ochrony środowiska w my śl art. 376 ustawy Prawo ochrony środowiska s ą: • wójt, burmistrz lub prezydent miasta, • starosta, • sejmik województwa, • marszałek województwa, • wojewoda, • minister wła ściwy do spraw środowiska.

9.4 Struktura zarządzania Programem Struktura zarz ądzania środowiskiem okre ślona w aktualizacji Programu Ochrony Środowiska dla powiatu oświ ęcimskiego na lata 2013-2016 z uwzgl ędnieniem perspektywy na lata 2017 - 2020 b ędzie kontynuacj ą tej przedstawionej we wcze śniejszym Programie Ochrony Środowiska i wdra żanej ju ż od 2004 roku. W dalszym ci ągu nadrz ędnym celem b ędzie powi ązanie wdra żania programu w poł ączeniu z zarz ądzaniem środowiskiem na obszarze powiatu oświ ęcimskiego. Jest to jeden z kluczowych celów postawionych przed zarz ądzaj ącymi programem. Zarz ądzanie środowiskiem opiera si ę na podstawowych zasadach polityki ekologicznej.

248

Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Oświęcimskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2017-2020

Nadrz ędnym, strategicznym celem polityki ekologicznej pa ństwa jest zapewnienie bezpiecze ństwa ekologicznego kraju (mieszka ńców, zasobów przyrodniczych i infrastruktury społecznej) i tworzenie podstaw do zrównowa żonego rozwoju społeczno - gospodarczego. Realizacja tego celu osi ągana b ędzie poprzez niezb ędne działania organizacyjne, inwestycyjne, tworzenie regulacji dotycz ących zakresu korzystania ze środowiska i reglamentowania poziomu tego wykorzystania w najwa żniejszych obszarach ochrony środowiska. St ąd celami realizacyjnymi Polityki ekologicznej s ą: • wzmacnianie systemu zarz ądzania ochron ą środowiska, • ochrona dziedzictwa przyrodniczego i racjonalne wykorzystanie zasobów przyrody, • zrównowa żone wykorzystanie materiałów, wody i energii, • dalsza poprawa, jako ści środowiska i bezpiecze ństwa ekologicznego dla ochrony zdrowia mieszka ńców Polski, • ochrona klimatu. System zarz ądzania realizuj ący cele ekologiczne powinien opiera ć działania na nast ępuj ących zasadach polityki ekologicznej: • zasada prewencji (zapobiegania przyszłym problemom) i oszcz ędnego korzystania z zasobów naturalnych, • zasada likwidacji aktualnych problemów i zasada "zanieczyszczaj ący płaci", • zasada integracji polityki ekologicznej z politykami sektorowymi odpowiedzialno ść grup zadaniowych, • zasada regionalizmu, • zasada subsydiarno ści (pomocniczo ści), • zasada skuteczno ści ekologicznej i efektywno ści ekonomicznej, • zasada uspołecznienia polityki ochrony środowiska, Na przestrzeni lat zasady te stały si ę powszechnie akceptowane i stosowane nie tylko w krajach lepiej rozwini ętych, ale i w Polsce. Jednocze śnie podtrzymuje si ę zało żenia wynikaj ące z istoty koncepcji zrównowa żonego rozwoju: • nieodnawialne zasoby środowiska powinny by ć wykorzystywane w takim zakresie, w jakim istnieje mo żliwo ść ich substytucyjnego kompensowania zasobami odnawialnymi, • odnawialne zasoby środowiska powinny by ć wykorzystywane tylko w zakresie nie przekraczaj ącym stopnia ich odnawialno ści, • chłonno ść środowiska nie powinna by ć w żadnym zakresie przekroczona, • ró żnorodno ść biologiczna środowiska nie powinna male ć. Zarz ądzanie środowiskiem nadal odbywa si ę poprzez zarz ądzanie nim na ka żdym szczeblu, lokalnym, regionalnym i krajowym. W Powiecie O świ ęcimskim zarz ądzanie dotyczy działa ń własnych (podejmowanych przez Powiat) oraz działa ń poszczególnych gmin, wa żnych w skali powiatu, a tak że jednostek organizacyjnych, obejmuj ących działania podejmowane przez podmioty gospodarcze korzystaj ące ze środowiska. Ponadto administracja publiczna województwa równie ż w ramach swoich obowi ązków i kompetencji realizuje zadania zwi ązane z zarz ądzaniem środowiskiem w powiecie.

249

Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Oświęcimskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2017-2020

Podmioty gospodarcze korzystaj ące ze środowiska kieruj ą si ę głównie efektami ekonomicznymi i zasadami konkurencji rynkowej, a od niedawna licz ą si ę tak że z głosami opinii społecznej. Na tym szczeblu zarz ądzanie środowiskiem odbywa si ę przez: • dotrzymywanie wymaga ń stawianych przez przepisy prawa, • porz ądkowanie technologii i re żimów obsługi urz ądze ń, • modernizacj ę technologii, • eliminowanie technologii uci ąż liwych dla środowiska • instalowanie urz ądze ń ochrony środowiska, • stał ą kontrol ę emisji zanieczyszcze ń. Instytucje działaj ące w ramach administracji odpowiedzialnych za wykonywanie i egzekwowanie prawa maj ą głównie na celu zapobieganie zanieczyszczeniu środowiska przez racjonalne planowanie przestrzenne, kontrolowanie gospodarczego korzystania ze środowiska, porz ądkowanie działalno ści zwi ązanej z gospodarczym korzystaniem ze środowiska. Zarz ądy województw, powiatów i gmin sporz ądzaj ą programy ochrony środowiska w celu realizacji polityki ekologicznej pa ństwa, ale tak że w celu dokonania szczegółowych i spi ętych w jedna cało ść zapisów dotycz ących planowanych przedsi ęwzi ęć do realizacji na danym terenie w krótkiej i długiej perspektywie czasowej. Dzi ęki tym zapisom niejednokrotnie mo żliwe jest pozyskanie dofinansowania na realizacj ę przedmiotowych inwestycji. Dokumenty dotycz ące zagospodarowania przestrzennego sporz ądza si ę na wszystkich szczeblach, ale nie wszystkie maj ą jednakow ą moc prawn ą i rol ę w całym systemie. Z punktu widzenia prawnego najmocniejsz ą pozycj ę w omawianej strukturze ma gmina, gdy ż tylko miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego, uchwalane przez gminy, maj ą rang ę obowi ązuj ącego powszechnie przepisu prawa. Powiaty opiniuj ą miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego, dzi ęki czemu maj ą wpływa na ostateczny kształt tej dokumentacji. Samorz ąd powiatowy okre śla równie ż strategi ę rozwoju powiatu, na któr ą składa si ę m.in. racjonalne korzystanie z zasobów przyrody oraz kształtowanie środowiska naturalnego zgodnie z zasad ą zrównowa żonego rozwoju. Ustawowy jest równie ż obowi ązek uchwalenia powiatowego programu ochrony środowiska, sporz ądzania raportów i aktualizacji. Zarz ądy Gmin tak że maja ustawowy obowi ązek opracowania i uchwalania Programów ochrony środowiska ich aktualizacji w czteroletnich cyklach a tak że wykonywania raportów z ich realizacji w dwuletnich cyklach. Programy gminne s ą powi ązane z programami wy ższych szczebli, s ą spójne z powiatowym i wojewódzkim. Raporty wykonywane, co 2 lata przyczyniaj ą si ę do kontroli stanu wdro żenia i realizacji programów. Ka żda inwestycja oddziałuj ąca na środowisko musi by ć zlokalizowana na terenie, opisanym w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego nadaj ącym si ę pod dan ą działalno ść . Oznacza to w uproszczeniu, że wszelkie programy, plany i strategie formułowane na różnych szczeblach maj ą tylko wtedy szans ę realizacji, je śli znajd ą odzwierciedlenie w konkretnym miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego.

250

Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Oświęcimskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2017-2020

9.5 Zarządzanie Programem Ochrony Środowiska dla Powiatu Oświęcimskiego Zarz ądzanie Programem Ochrony Środowiska na poziomie Powiatu zwi ązane jest z potrzeb ą oddzielenia zarz ądzania środowiskiem i wydzielenia go, jako odr ębnego niezb ędnego celu do realizacji. W procesie wdra żania zapisów Programu b ędą uczestniczy ć nie tylko jednostki bezpo średnio zaanga żowane w opracowanie, procedury opiniowana, przyjmowania i uchwalania opracowania. Będą to równie ż podmioty uczestnicz ące w zarz ądzaniu programem, czyli jednostki administracji samorz ądowej, jednostki udzielaj ące dofinansowania oraz spółki komunalne. Wa żną rol ę we wdra żaniu Programu maj ą wszystkie podmioty realizuj ące zadania zapisane w Programie, zarówno te własne, czyli Powiatu O świ ęcimskiego, jak i koordynowane, do których zaliczamy zakłady przemysłowe i produkcyjne, Nadle śnictwa, Regionalny Zarz ąd Gospodarki Wodnej w Krakowie, Regionalny Zarz ąd Gospodarki Wodnej w Gliwicach, Małopolski O środek Doradztwa Rolniczego w Karniowicach, Zarz ąd Dróg Wojewódzkich, Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad, a tak że gminy nale żą ce do powiatu. W ka żdej fazie wdra żania programu uczestnicz ą mieszka ńcy, s ą grup ą, która bezpo średnio wykorzystuje produkty wynikaj ące z realizacji postanowie ń programu. (np. sie ć kanalizacji sanitarnej, zmodernizowana droga czy akcja ekologiczna). Warunkiem prawidłowego wdro żenia programu jest stosowanie zasad: • współdziałania, • wzajemnej wymiany informacji, • otwarto ści i przejrzysto ści w stosunku do współuczestnicz ących w realizacji programu. Zasadne jest ze wzgl ędu na wiele obowi ązków i zada ń pojawiaj ących si ę na ka żdym etapie wdra żania programu okre ślenie mo żliwo ści rozło żenia środków i obowi ązków na poszczególnych wykonawców programu. Dzi ęki partnerstwie i współdziałaniu jednostek zaanga żowanych w Program zostan ą pozyskane środki finansowe i osi ągni ęte zamierzone efekty. Cz ęsto du że znaczenie ma wykorzystanie do świadcze ń s ąsiednich jednostek administracyjnych, które wcze śniej wdra żały na swoim obszarze Program. Partnerstwo w poł ączeniu z wymian ą do świadcze ń mo że sta ć si ę pocz ątkiem współpracy na szczeblu nie tylko lokalnym, ale tak że regionalnym. Podstawow ą zasad ą w realizacji zapisów Programu Ochrony Środowiska jest prawidłowe i wła ściwe wykonywanie zada ń własnych przez poszczególne jednostki świadome własnej roli we wdra żaniu i odpowiedzialne za swoje uczestnictwo w Programie. Najwa żniejsza i główna odpowiedzialno ść za prawidłowe wdro żenia spoczywa na Zarz ądzie Powiatu, który składa Radzie Powiatu raporty z wykonania Programu. Zarz ąd współdziała z organami administracji samorz ądowej wojewódzkiej oraz samorz ądami gminnymi, które dysponuj ą narz ędziami wynikaj ącym z ich kompetencji. Wojewoda dysponuje narz ędziem prawnym umo żliwiaj ącym ograniczania korzystania ze środowiska. Natomiast w dyspozycji Zarz ądu Województwa znajduj ą si ę instrumenty finansowe na realizacj ę zada ń programu (poprzez WFOSiGW w Krakowie). Instytucje zwi ązane z ochrona środowiska, mi ędzy innymi takie jak Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska, Inspektor Sanitarny przedkładaj ą Radzie Powiatu sprawozdania roczne. Okresowo odbywaj ą si ę posiedzenia komisji tematycznych, na których prezentowane są sprawozdania z działalno ści w zakresie ochrony środowiska, le śnictwa, edukacji, inwestycji czy promocji na terenie powiatu.

251

Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Oświęcimskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2017-2020

Ponadto Zarz ąd Powiatu współdziała z instytucjami administracji specjalnej, w dyspozycji, których znajduj ą si ę instrumenty kontroli i monitoringu. Instytucje te kontroluj ą respektowanie prawa, prowadz ą monitoring stanu środowiska (Inspektor Sanitarny, Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska), prowadz ą monitoring wód (Regionalny Zarz ąd Gospodarki Wodnej). Cenna jest stała kontrola i bie żą cy nadzór procesu wdra żania aktualizacji programu, zapoznawania si ę z okresowymi raportami nt. wykonania zada ń i uzyskanych efektów ekologicznych. Ponadto wa żnym jest uzyskanie porozumienia i płaszczyzny współpracy pomi ędzy instytucjami i mieszka ńcami na drodze do osi ągania celów Programu. Przedstawiciele ró żnych grup zawodowych, instytucji i społecze ństwa zaanga żowanych w realizację Programu b ędą mieli ró żne pogl ądy nt. realizacji celów Programu i konkretnych przedsi ęwzi ęć . Istnieje, zatem potrzeba stworzenia obiektywnych warunków uzgadniania współpracy w realizacji zada ń programu i udziału we wdra żaniu Programu. Wypracowane wspólnej strategii działania i procedur w realizacji programu przyczynia si ę do wzajemnej zgodnej, z obustronnymi korzy ściami współpracy pomi ędzy partnerami ró żnych szczebli decyzyjnych i środowisk odpowiedzialnych za ostateczny wizerunek obszaru. Dzi ęki tym działaniom etap planowania i zarz ądzania programem staje si ę jasny i zrozumiały na tyle, że pewne działania staj ąc si ę rutyn ą, powoduj ą samoistne powtarzanie si ę dobrych rozwi ąza ń wytwarzaj ąc mechanizmy samoregulacji.

252

Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Oświęcimskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2017-2020

10. Streszczenie w języku niespecjalistycznym

Przedmiotem niniejszego opracowania jest zaktualizowanie wykonanej w 2009 roku dokumentacji pn.: "Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Oświ ęcimskiego na lata 2009-2012 z uwzgl ędnieniem perspektywy na lata 2013-2016”. Zakresem opracowania obj ęto: • cele ekologiczne; • priorytety ekologiczne; • poziomy celów długoterminowych; • rodzaj i harmonogram działa ń proekologicznych; • środki niezb ędne do osi ągni ęcia celów, w tym mechanizmy prawno - ekonomiczne i środki finansowe. Szczegółowy zakres, sposób oraz forma sporz ądzania Powiatowego Programu Ochrony Środowiska (PO Ś) została przyj ęta tak by była zgodna z przyj ętymi 21 grudnia 2002 roku przez Ministerstwo Środowiska „Wytycznymi do sporz ądzania programów ochrony środowiska na szczeblu regionalnym i lokalnym”. Wytyczne „… maj ą charakter ramowy i mog ą by ć wykorzystane, jako materiał pomocniczy przy sporz ądzaniu programów ochrony środowiska ”. Dokument ten podkre śla, że struktura wojewódzkich, powiatowych i gminnych programów ochrony środowiska powinna nawi ązywa ć do struktury „Polityki ekologicznej pa ństwa”. „Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Oświ ęcimskiego na lata 2013- 2016 z uwzgl ędnieniem perspektywy na lata 2017-2020” opracowana została z uwzgl ędnieniem układu strukturalnego „Wytycznych...” i zawiera wszystkie wyszczególnione w Polityce ekologicznej elementy. Są to głównie: • racjonalne u żytkowanie zasobów naturalnych, • poprawa jako ści środowiska, • narz ędzia i instrumenty realizacji programu, • harmonogram realizacji i nakłady na realizacj ę programu, • kontrola realizacji programu. Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu O świ ęcimskiego na lata 2013-2016 z uwzgl ędnieniem perspektywy na lata 2017-2020 zawiera takie elementy jak: o OCHRONA DZIEDZICTWA PRZYRODNICZEGO ° Ochrona przyrody i krajobrazu, ° Ochrona i zrównowa żony rozwój lasów, ° Ochrona powierzchni ziemi, ° Ochrona zasobów kopalin, o ZRÓWNOWA ŻONE WYKORZYSTANIE MATERIAŁÓW, WODY I ENERGII ° Materiałochłonno ść , wodochłonno ść , energochłonno ść i odpadowo ść produkcji, ° Wykorzystanie energii ze źródeł odnawialnych, ° Kształtowanie zasobów wodnych oraz ochrona przed powodzi ą i skutkami suszy, o ŚRODOWISKO I ZDROWIE. DALSZA POPRAWA, JAKO ŚCI ŚRODOWISKA I BEZPIECZE ŃSTWA EKOLOGICZNEGO

253

Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Oświęcimskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2017-2020

° Jako ść wód, ° Zanieczyszczenie powietrza, ° Gospodarowanie odpadami, ° Gospodarka odpadami, ° Powa żne awarie, ° Oddziaływanie hałasu, ° Oddziaływanie pól elektromagnetycznych. Struktura Aktualizacji Programu obejmuje: Omówienie kierunków ochrony środowiska w poszczególnych gminach i w całym powiecie w odniesieniu do racjonalnego u żytkowania zasobów naturalnych, w tym racjonalnego u żytkowania lasów i zasobów przyrodniczych, gospodarki wodnej, gospodarki odpadami, ochrony gleb, ochrony powietrza, ochrony przed hałasem, ochrony przed szkodliwym oddziaływaniem pól elektromagnetycznych z podaniem ich stanu aktualnego. Ocen ę stanu umo żliwia identyfikacj ę potrzeb w tym zakresie. Stan docelowy zostanie osi ągni ęty po zrealizowaniu zaproponowanych zada ń stanowi ących zarówno zadania Powiatu Oświ ęcimskiego, Gmin nale żą cych do powiatu, a tak że instytucji i podmiotów działaj ących na analizowanym terenie. Dowodów osi ągania stanu docelowego dostarcza ć b ędzie ocena efektów działalno ści środowiskowej, dokonywana okresowo (według ustawy, co 2 lata) w formie Raportu z Realizacji Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Oświ ęcimskiego. Dla ka żdego kierunku działa ń utworzony został harmonogram realizacji zada ń. Zawiera on wykaz zada ń własnych - powiatowych, czyli finansowanych w wi ększo ści ze środków własnych i koordynowanych, czyli takie, które realizowane s ą na terenie powiatu oświ ęcimskiego, ale nie koniecznie ze środków b ędących we władaniu powiatu. Zadania te będą realizowane cz ęsto bez zaanga żowania środków finansowych powiatu przez przedsi ębiorstwa działaj ące na obszarze powiatu czy mieszka ńców. Harmonogram okre śla terminy i jednostki odpowiedzialne za realizacj ę zada ń, planowane efekty ekologiczne oraz planowane szacunkowe koszty przedsi ęwzi ęć a tak że jednostkami pełni ącymi funkcj ę partneruj ących w realizacji tych zadań. Harmonogramy pomagaj ą w realizacji cało ści zamierze ń inwestycyjnych Powiatu Oświ ęcimskiego. Aktualizacja programu to przede wszystkim przedstawienie zadań, które zostan ą zrealizowane w najbli ższych 8 latach w celu zapewnienia bezpiecze ństwa ekologicznego powiatu i tworzenia podstaw do zrównowa żonego rozwoju społeczno-gospodarczego. Planowane nakłady na realizacj ę zada ń własnych powiatu w latach 2013-2020 na ochron ę środowiska szacuje si ę na około 38 mln zł. Najwi ększe środki planowane s ą na ochron ę atmosfery (37,7 mln), w tym przebudow ę, remonty i modernizacj ę powiatowego układu drogowego. Aktualizacja Programu zawiera omówienie uwarunkowa ń finansowych Powiatu Oświ ęcimskiego. Na podstawie bud żetów powiatu z ostatnich lat i planu bud żetu na rok 2013 i szacunkowych kosztów zaproponowanych zada ń nakre ślono ogóln ą sytuacj ę finansow ą Powiatu, przeprowadzono prognoz ę bud żetow ą oraz przeanalizowano mo żliwo ści Powiatu w zakresie realizacji najwa żniejszych zada ń. Analiza ta pokazuje jak du że powinno by ć zaanga żowanie środków finansowych pochodz ących z zewn ątrz na realizacj ę zaplanowanych

254

Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Oświęcimskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2017-2020

działa ń. Zostały przedstawione potencjalne i mo żliwe do pozyskania źródła bezzwrotnego, a tak że preferencyjnego i komercyjnego dofinansowania. Dzi ęki wyznaczeniu i identyfikacji problemów mo żliwe jest okre ślenie celów, do jakich nale ży d ąż yć w ci ągu najbli ższych 8 lat wdra żania programu. Najwa żniejszymi problemami ekologicznymi na terenie powiatu oświ ęcimskiego są: • niska emisja, • zmiany powierzchni ziemi spowodowane górnictwem, • zły stan dróg na terenie powiatu, • nieuporz ądkowana gospodarka wodno-ściekowa, • niska świadomo ść ekologiczna mieszka ńców. Przeprowadzona analiza stanu zanieczyszczenia powietrza wykazała, że na terenie powiatu oświ ęcimskiego w celu zmniejszenia emisji i imisji wskazane s ą działania d ążą ce do poprawy czysto ści atmosfery. W zakresie ochrony powietrza atmosferycznego powiat realizuje na bie żą co zadania polegaj ące na termomodernizacji budynków b ędących w jego zarz ądzie. Natomiast gminy we własnym zakresie przeprowadzaj ą działania w budynkach komunalnych, polegaj ące na zmniejszeniu zapotrzebowania na energi ę i paliwa. S ą to głównie działania polegaj ące na wymianie stolarki okiennej i drzwiowej, dociepleniu dachów, ścian zewn ętrznych, a tak że wymiana instalacji i źródła ciepła. Gminy tak że w miar ę mo żliwo ści finansowych staraj ą si ę modernizowa ć budynki komunalne w celu ograniczenia strat ciepła oraz ograniczenie ilo ści spalanych paliw. Gmina K ęty zorganizowała w 2012 roku z pomoc ą finansow ą Powiatu Oświ ęcimskiego system dofinansowania dla mieszka ńców na monta ż kolektorów słonecznych do ogrzewania ciepłej wody u żytkowej w budynkach prywatnych. W 2013 roku zadanie to tak że b ędzie realizowane na terenie gminy Kety, ale bez wsparcia finansowego ze strony Powiatu. W celu zmniejszenie zanieczyszcze ń liniowych planuje si ę kontynuacje działa ń zwi ązanych z modernizacj ą dróg powiatowych i gminnych. W celu poprawy jako ści wód powierzchniowych, niezb ędna jest likwidacja niekontrolowanych zrzutów ścieków bytowych do rzek płyn ących przez teren powiatu, niezwykle wa żnym w tym zakresie zadaniem jest inwentaryzacja stanu technicznego zbiorników bezodpływowych (szamb), które obecnie funkcjonuj ą na terenach nieskanalizowanych. Bardzo cz ęsto zbiorniki te s ą nieszczelne i s ą źródłem zanieczyszczenia wód. W niektórych zakładach przemysłowych wprowadzane s ą technologie ograniczaj ące ilo ść zu żywanej wody w innych powinno si ę promowa ć wprowadzanie zamkni ętych obiegów wody, jako elementu pozwalaj ącego na ograniczenie zrzutu zanieczyszczonych wód do środowiska, a tak że zmiany technologii, popraw ę stanu zakładowych sieci wodoci ągowych, itp. W rolnictwie nale ży si ę skupić na stosowaniu najlepszych dost ępnych praktyk rolniczych, co powinno doprowadzi ć ograniczenia ładunków zanieczyszcze ń odprowadzanych do odbiorników. W tym celu nale ży prowadzi ć działania w kierunku: • rozbudowy i modernizacji istniej ących oczyszczalni ścieków, • budowy nowych oczyszczalni ścieków, • modernizacji istniej ących i budowy nowych odcinków kanalizacji,

255

Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Oświęcimskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2017-2020

• modernizacji istniej ących i budowy nowych uj ęć i stacji uzdatniania wody, • modernizacji istniejących i budowy nowych odcinków sieci wodoci ągowej (kolektorów głównych i sieci rozdzielczych). W ramach programu planuje si ę, że w ci ągu 8 najbli ższych lat na terenie powiatu oświ ęcimskiego zostan ą zrealizowane tak że z udziałem środków finansowych unijnych zadania o warto ści ponad 120 mln złotych, b ędą to przede wszytskim przebudowy, modernizacje i remonty dróg powiatowych i gminnych. Na ten cel planuje si ę przeznaczy ć około 70 mln złotych. Nie bez znaczenia są tak że inwestycje w zakresie sieci kanalizacyjnej i wodoci ągowej, na ten cel w najbli ższych latach gminy planuj ą przeznaczy ć około 8% wszystkich wydatków opisanych niniejszym opracowaniem, jest to ponad 10 mln złotych. W zakresie ochrony gleb u żytkowanych rolniczo wa żnym celem do realizacji jest racjonalne gospodarowanie zasobami glebowymi i ich ochrona przed degradacj ą. Cel ten osi ągn ąć mo żna przez wła ściw ą gospodark ę roln ą dostosowan ą do panuj ących warunków glebowych i ukształtowania terenu. Od 2003 roku realizowany jest System Osłony PrzeciwOsuwiskowej jest to projekt o znaczeniu ogólnopa ństwowym. Jego podstawowym celem jest rozpoznanie, udokumentowanie i zaznaczenie na mapie wszystkich osuwisk oraz terenów potencjalnie zagro żonych ruchami masowymi w Polsce oraz zało żenie systemu monitoringu wgł ębnego i powierzchniowego na 100 wybranych osuwiskach. Na terenie powiatu oświ ęcimskiego wyst ępuj ą 4 miejsca, które wskazano, jako potencjalnie zagrożone osuwaniem si ę mas ziemnych. Tereny te zlokalizowane s ą w gminach Zator, O świ ęcim i K ęty. W ramach ochrony przed powstawaniem osuwisk nale ży na bie żą co kontrolowa ć nara żone na osuwanie tereny, by w por ę zapobiec szkodom na mieszka ńcach, a tak że budynkach i infrastrukturze drogowej. Powiat znajduje si ę w zasi ęgu obszarów górniczych kopal ń w ęgla kamiennego. Działalno ść górnicza wpłyn ęła na przekształcenia powierzchni terenu oraz doprowadziła do zmian ilo ściowych i jako ściowych środowiska wodnego. Elementami mapy w zakresie zagospodarowania górniczego stały si ę: obszary górnicze górnictwa podziemnego i powierzchniowego oraz zmiany powierzchni terenu takie jak: osiadania i zalewiska. Wydobycie w ęgla metod ą „na zawał” zaburza stosunki wodne: sie ć hydrograficzn ą, warunki hydrogeologiczne, czego konsekwencje wida ć w postaci tworzenia si ę zalewisk. Zmiany powierzchni terenu wyst ępuj ą szczególnie w gminie Brzeszcze. Lokalizacja złó ż kopalin jest trwałym elementem obrazu przestrzennego ka żdego regionu, w zwi ązku z tym obiekty te powinny stanowi ć repery dla sporz ądzania planów zagospodarowania przestrzennego. Podejmuj ąc eksploatacj ę nale ży mie ć na uwadze, i ż kopaliny s ą szczególnym zasobem przyrodniczym, który jest nieodnawialny, a jego wyst ępowanie jest zwi ązane z okre ślonym miejscem. Zatem ochrona udokumentowanych złó ż kopalin, jak i stwierdzonych obszarów perspektywicznych ich wyst ąpie ń jest szczególnie wa żna. Zadaniem przyczyniaj ącym si ę do ograniczenia zanieczyszczenia gleb nawozami mineralnymi jest coroczna kontrola stosowanych nawozów i środków ochrony ro ślin dokonywana przez samych rolników. Badanie poziomu pH i zawarto ści metali ci ęż kich daje mo żliwo ść porównania wyników i okre ślenia, w jakim kierunku zmierza stan środowiska. Na bie żą ca organizowane s ą przez Małopolski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Karniowicach oraz Agencj ę Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa spotkania informacyjno – edukacyjne dla rolników.

256

Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Oświęcimskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2017-2020

Powiat o świ ęcimski wraz z samorz ądami od 1 lipca rozpoczyna fizyczne wdra żanie „rewolucji śmieciowej”. Wszystkie gminy wdro żyły rejestr działalno ści regulowanej do której wpisali si ę przedsi ębiorcy działaj ących w zakresie odbioru i transportu odpadów. Gminy zaktualizowały regulaminy utrzymania czysto ści i porz ądku oraz podj ęły w terminie stosowane uchwały przyczyniaj ące si ę do wdro żenie nowego systemu gospodarowania odpadami. Zostały przyj ęte stawki za zbiórk ę odpadów segregowanych i niesegregowanych. Od 1 lipca system zacznie działa ć. Zadaniami powiatu oraz gminy s ą przede wszystkim działania edukacyjne przyczyniaj ące si ę do ci ągłego doskonalenie przyj ętych rozwi ąza ń. Na terenie powiatu o świ ęcimskiego wyst ępuj ą obszary, na których hałas przenikaj ący do środowiska kształtuje klimat akustyczny. S ą to głównie centra miast takich jak O świ ęcim czy Kęty, istotnym źródłem hałasu s ą drogi wojewódzkie, a tak że krajowe przebiegaj ące przez obszar powiatu w kierunku Tychów, Bielska – Białej, Katowic czy Krakowa. Bardzo wa żnym elementem i celem krótkoterminowym w zakresie ochrony przed hałasem jest: • Ustalenie w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego wydzielonych terenów pod realizacj ę zorganizowanej działalno ści inwestycyjnej, zakładów mog ących by ć potencjalnymi źródłami hałasu do środowiska, co umo żliwi lokalizacj ę zakładów produkcyjnych i przemysłowych, z dala od terenów mieszkaniowych i turystycznych, • Niedopuszczanie do realizacji inwestycji, które mogą by ć źródłem du żej emisji hałasu do środowiska ze wzgl ędu na rodzaj prowadzonej działalno ści lub technologie produkcji. • ograniczenie emisji hałasu poprzez inwestycje dot. infrastruktury drogowej W zakresie ochrony przyrody najwy ższy poziom walorów przyrodniczych na terenie powiatu oświ ęcimskiego wyznaczaj ą obszary NATURA 2000. Dla ochrony cało ści dziedzictwa przyrodniczego powiatu oraz kształtowania systemu terenów zieleni nale ży podj ąć nast ępuj ące zadania: • Współpraca z samorz ądami gminnymi w zakresie wdra żania obszarów i obiektów chronionych istniej ących i projektowanych na mocy przepisów ustawy o ochronie przyrody, w tym obszarów na styku s ąsiaduj ących gmin, b ądź gmin Powiatu Oświ ęcimskiego i powiatów s ąsiednich; • Prowadzenie ewidencji indywidualnych form ochrony przyrody (we współdziałaniu z Wojewódzkim Konserwatorem Przyrody); • Udział w tworzeniu „dynamicznego i nowoczesnego modelu” ekosystemowej i siedliskowej ochrony środowiska przyrodniczego poprzez zachowanie ciągło ści „w ęzłów”, „korytarzy” i „ł ączników” ekologicznych, zwłaszcza w obr ębie równole żnikowego systemu dolin cieków wodnych (rz. Soła, Skawa) oraz kompleksów le śnych, • Koordynacja i dalszy rozwój sieci tras i ście żek rowerowych, • Wsparcie organizacyjne rekultywacji i rewitalizacji przeobra żonych i zdegradowanych terenów poeksploatacyjnych, • Poszukiwanie w miar ę bezkolizyjnego współistnienia priorytetowych inwestycji gospodarczych dla powiatu oświ ęcimskiego z wykazanymi walorami przyrodniczo- krajobrazowymi terenów przyległych. Lasy Nadle śnictw na terenie powiatu w przewa żaj ącej cz ęś ci wchodz ą w obszary chronione, co ukierunkowuje działania administracji Lasów Pa ństwowych do d ąż enia do uzyskania

257

Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Oświęcimskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2017-2020

„proekologicznego modelu” gospodarki le śnej, tj. trwałego zachowania lub odtwarzania naturalnych walorów lasu metodami racjonalnej gospodarki le śnej. Praktycznie dotyczy to bie żą cej realizacji zapisów planów urz ądzania lasów nadle śnictw oraz „Programów ochrony przyrody”, zsynchronizowanych z cyklem 10-letniego okresu obowi ązywania planów. Renaturalizacja lasów na terenie powiatu powinna wiąza ć si ę z dostosowaniem składu gatunkowego wprowadzanych drzewostanów do charakteru siedlisk. Wła ściwa współpraca nadle śnictw z ró żnymi podmiotami gospodarczymi zainteresowanymi zagospodarowaniem i u żytkowaniem turystycznym lasów, wymaga, a w przyszłości w coraz wi ększym stopniu wymaga ć b ędzie, systematycznej koordynacji działa ń. Działania te winny by ć oparte przede wszystkim na promocji walorów turystycznych regionu. Priorytetem podstawowym gospodarki le śnej, niezmiennym dla lasów w powiecie, jest utrzymanie ci ągło ści i trwało ści lasu oraz wdra żanie wielofunkcyjnego modelu gospodarki le śnej. Koszty, które nale ży ponie ść na zapewnienie realizacji tego priorytetu, b ędą ró żne, a zale żeć b ędą w głównej mierze od uwarunkowa ń przyrodniczych, aktualnego stanu lasu oraz prognozowania i ograniczania skutków zagro żenia. Kształtowanie świadomo ści ekologicznej społecze ństwa, bior ącego aktywny udział w procesie dbania o środowisko to cenne i długoterminowe zadanie, które niejednokrotnie trzeba prowadzi ć na bie żą co i nieustaj ąco. Edukacja ekologiczna jest procesem, którego głównym celem jest ukształtowanie aktywnej i odpowiedzialnej postawy mieszka ńców powiatu oświ ęcimskiego w sferze konsumpcji, a tak że ochrony powietrza, gospodarki wodnej oraz post ępowania z odpadami. Wła ściwie ukierunkowana edukacja ekologiczna mieszka ńców przyczyni si ę do zwi ększenia efektywno ści prowadzonych działa ń na rzecz ekologizacji, co zapewni ograniczenia niskiej emisji, zmniejszenie ładunku zrzutu ścieków surowych do rzek i potoków a tak że pozyskanie wi ększej surowców wtórnych, zmniejszenie ilo ści odpadów trafiaj ących na składowisko. Realizacja zada ń zaproponowanych w niniejszej aktualizacji przyczyni si ę do zwi ększenia atrakcyjno ści powiatu oświ ęcimskiego, polepszenia warunków życia i zdrowia mieszka ńców, inwestowania przez przedsi ębiorców a tak że poprawy jako ści walorów środowiskowych i skuteczniejszej ochrony terenów prawnie chronionych oraz tych o walorach rekreacyjno - wypoczynkowych.

258

Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Oświęcimskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2017-2020

Wykaz u żytych skrótów: APGO WS – Aktualizacja Planu Gospodarki Odpadami województwa śląskiego 2010, B(a)P – benzo(a)piren, b.d. – brak danych,

BZT 5 – Pi ęciodniowe biologiczne zapotrzebowanie na tlen,

C6H6 – benzen, ChZT – Chemiczne zapotrzebowanie na tlen, CNG - (ang. Compressed Natural Gas) - gaz ziemny w postaci spr ęż onej do ci śnienia 20-25 MPa, CO – tlenek w ęgla,

CO 2 – dwutlenek w ęgla, DN – nominalna średnica zewn ętrzna, DSM – techniki zarz ądzania popytem, GJ, kWh, MWh – jednostka pracy, energii oraz ciepła (0,001 MWh = 1 kWh = 1*1000*W*60*60*s = 3 600 000 Ws = 3 600 000 J = 3 600 MJ = 3,6 GJ), GZWP – Główny Zbiornik Wód Podziemnych, HC, HCal, HCar – węglowodory, JCWP – Jednolite cz ęś ci wód podziemnych, KPGO 2010 – Krajowy Plan Gospodarki Odpadami 2010, KPO Ś – Krajowy Plan Oczyszczania Ścieków, kV – jednostka napi ęcia, Mg – jednostka masy (tony), MPa - jednostka ci śnienia - megapaskal (10 6 Pa), MPOP – Miejskiego Programu Ochrony Powietrza, MW – jednostka mocy cieplnej, NN – najwy ższe napi ęcie, nN – niskie napi ęcie, NOx- tlenki azotu , Pb – ołów, PGO – Plan Gospodarki Odpadami, PM10 – cz ąstki pyłu zawieszonego o średnicy mniejszej ni ż 10 mikrometrów, PONE – Program Ograniczenia Niskiej Emisji, POP – Program Ochrony Powietrza, PREP - Plan Redukcji Emisji Przemysłowych, Qnom – przepustowo ść nominalna, SN – średnie napi ęcie, SOx – tlenki siarki, SRP – Stacja Redukcyjno Pomiarowa, TSP – pył ogółem, UPWP – Użytkowy Poziom Wód Podziemnych,

259

Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Oświęcimskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2017-2020

WFO ŚiGW – Wojewódzki Fundusz ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, WIO Ś – Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska, WN – wysokie napi ęcie, WR-5 – oznaczenie kotła wodnego rusztowego, ciepłowniczego o mocy cieplnej na wyj ściu wynosz ącej 5 Gcal/h (1 Gcal/h = 1,163 MW),

260

Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Oświęcimskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2017-2020

Bibliografia: 1. Program ochrony środowiska dla gminy Brzeszcze na lata 2010-2013 wraz z perspektyw ą na lata 2014-2017, 2. Program Ochrony Środowiska dla Gminy Chełmek na lata 2011-2014 z perspektyw ą na lata 2015- 2018, 3. Lokalny program rewitalizacji miasta Chełmek, 4. Strategia rozwoju gminy Chełmek na lata 2005 – 2015, 5. Strategia rozwoju gminy O świ ęcim 2007-2013, 6. Strategia rozwoju gminy K ęty na lata 2012-2020, 7. Zało żenia do planu zaopatrzenia w ciepło, energi ę elektryczn ą i paliwa gazowe dla gminy K ęty na lata 2013 – 2028, 8. Program ochrony środowiska gminy K ęty na lata 2009-2017, 9. Program ochrony środowiska miasta O świ ęcim na lata 2009-2012 z perspektyw ą do 2016 roku, 10. Strategia rozwoju gminy osiek w powiecie o świ ęcimskim na lata 2007 – 2020 11. Program ochrony środowiska dla gminy Osiek na lata 2004-2015, 12. Program ochrony środowiska\ dla gminy Przeciszów na lata 2004-2015, 13. Strategia rozwoju gminy Zator 2005 – 2013, 14. Strategia rozwoju powiatu o świ ęcimskiego na lata 2007 – 2013, 15. Strategia Rozwoju Województwa Małopolskiego na lata 2007-2013, 16. Program Ochrony Środowiska Województwa Małopolskiego na lata 2007-2014, 17. Strategia Rozwoju Województwa Małopolskiego na lata 2011-2020, 18. Plan zagospodarowania województwa małopolskiego, 2010, 19. Rejestr powierzchniowych obszarów chronionych województwa małopolskiego, Regionalny Dyrektor Ochrony Środowiska w Krakowie, 20. Rejestr pomników przyrody na terenie województwa małopolskiego, Regionalny Dyrektor Ochrony Środowiska, 21. Uchwała Nr VIII/92/07 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 28 maja 2007 r. z pó źń . zm. W sprawie obwodów łowieckich, 22. Krakowski Biuletyn Łowiecki Nr 8 rok 2012, PZŁ w Krakowie, 23. Ocena jako ści wody przeznaczonej do spo życia dla poszczególnych gmin za III kwartał 2010 r., Pa ństwowa Powiatowa Stacja Sanitarna Epidemiologiczna w Gliwicach, 2010, 24. Hydrologia regionalna Polski – tom I, wody słodkie, Pa ństwowy Instytut Geologiczny, 2007, 25. Hydrologia regionalna Polski – tom II, wody mineralne, lecznicze i termalne oraz kopalniane, Pa ństwowy Instytut Geologiczny, 2007, 26. Raport o stanie środowiska województwa małopolskiego w 2011 roku, WIO Ś w Krakowie, 27. Wst ępna ocena ryzyka powodziowego (WORP), KZGW, 28. Raport stanu utrzymania infrastruktury melioracji wodnej szczegółowej na terenie wybranych gmin województwa małopolskiego, 29. Program Małej Retencji Województwa Małopolskiego, 2006, 30. Program Pa ństwowego Monitoringu Środowiska Województwa Małopolskiego na lata 2010-2012, 31. Ocena jako ści wód podziemnych w województwie małopolskim w roku 2010, 32. Krajowy program oczyszczania ścieków komunalnych, (AKPO ŚK 2010), 33. Ocena jako ści powietrza w województwie małopolskim w 2011 r., 34. Ocena zanieczyszczenia osadów rzek i jezior w województwie małopolskim w 2011 roku, PIG w Warszawie, 35. Program edukacji le śnej społecze ństwa w Nadle śnictwie Chrzanów na lata 2010 – 2019, 36. Program ochrony przed powodzi ą w dorzeczu górnej Wisły, Ministerstwa Spraw Wewn ętrznych i Administracji, 2010,

261

Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Oświęcimskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2017-2020

37. Stawy Doliny Górnej Wisły Ludzie, Ryby i Ptaki, 2005, M. Ledwo ń, A. Smieja-Bauerek, J. Betleja, Ornitologiczna Grupa Robocza Doliny Górnej Wisły CZAPLON, 38. Badanie obiektów o znaczeniu turystycznym, przyrodniczym, kulturowym i historycznym obszaru LGR Dolina Karpia, 3D-SURVEY, 39. Zestawienie gmin (i miast wykazuj ących grunty do zalesienia) uporz ądkowane na podstawie liczny punktów odzwierciedlaj ących ich preferencje zalesieniowe; wariant III – środowiskowy – Krajowy program zwi ększania lesisto ści, 40. Tomiałoj ć L. (red), Ochrona przyrody i środowiska w dolinach nizinnych rzek Polski, Instytut Ochrony Przyrody PAN, Kraków 1993, 41. Wawr ęty R, Rymarowicz P.(red.), Spór o Soł ę, Federacja Zielonych – Oświ ęcim, O świ ęcim 1996, 42. Herczek A., Ekspertyza „Waloryzacja faunistyczna międzywala rzeki Soły w Oświ ęcimiu”, 1997.

262