Załącznik do Uchwały nr LI/390/14 Rady Gminy Oświęcim z dnia 26.02.2014

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY OŚWIĘCIM NA LATA 2014-2017 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2018-2021 - AKTUALIZACJA

ZLECENIODAWCA:

GMINA OŚWIĘCIM ul. Zamkowa 12, 32-600 Oświęcim tel.: 33 844 95 00, fax.: 33 844 95 10 mail: gmina@oswiecim-gmina.pl, www.oswiecim-gmina.pl

ZLECENIOBIORCA:

EKO – TEAM KONSULTING ul. Goleszowska 16/125, 43-300 Bielsko-Biała tel.: 33 486 53 53, faks: 33 486 54 54, kom. 513 100 869 mail: [email protected], www.eko-team.com.pl

Oświęcim, listopad 2013 Program ochrony środowiska dla gminy Oświęcim na lata 2014-2017 z perspektywą na lata 2018-2021- aktualizacja

AUTORZY OPRACOWANIA: Agnieszka Chylak Sebastian Kulikowski

INSTYTUCJE WSPÓŁPRACUJĄCE I UDZIELAJĄCE INFORMACJI PRZY OPRACOWANIU NINIEJSZEGO DOKUMENTU: 1 Urząd Gminy Oświęcim, 2 Starostwo Powiatowe w Oświęcimiu, 3 Gminna Spółka Wodna w Oświęcimiu, 4 Zarząd Dróg Wojewódzkich w Krakowie, 5 Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad Oddział w Krakowie, 6 Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej w Krakowie, 7 Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych w Krakowie, 8 Regionalny Dyrektor Ochrony Środowiska w Krakowie, 9 Zespół Parków Krajobrazowych Województwa Małopolskiego w Krakowie, 10 Urząd Marszałkowski Województwa Małopolskiego, 11 Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Krakowie.

Zdjęcie na okładce pochodzi z galerii fotografii zamieszczonej na stronie internetowej gminy Oświęcim www.oswiecim-gmina.pl

Strona 2 z 127 Program ochrony środowiska dla gminy Oświęcim na lata 2014-2017 z perspektywą na lata 2018-2021- aktualizacja

SPIS TREŚCI 1 WSTĘP ...... 6 1.1 PODSTAWA OPRACOWANIA ...... 6 1.2 METODOLOGIA OPRACOWANIA, ZAWARTOŚĆ DOKUMENTU I JEGO PODSTAWY PRAWNE ...... 6 2 UWARUNKOWANIE ZEWNĘTRZNE ...... 8 2.1 POLITYKA EKOLOGICZNA PAŃSTWA ...... 8 2.2 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA WOJEWÓDZTWA MAŁOPOLSKIEGO NA LATA 2007-2014 ...... 8 2.3 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU OŚWIĘCIMSKIEGO NA LATA 2013-2016 Z UWZGLĘDNIENIEM PERSPEKTYWY NA LATA 2017-2020 ...... 11 2.4 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY OŚWIĘCIM ...... 12 3 OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA GMINY OŚWIĘCIM ...... 16 3.1 POŁOŻENIE ...... 16 3.2 UKSZTAŁTOWANIE TERENU I BUDOWA GEOLOGICZNA ...... 17 3.3 KLIMAT ...... 17 3.4 OTOCZENIE SPOŁECZNO - GOSPODARCZE ...... 17 3.5 TURYSTYKA I REKREACJA ...... 18 4 OCHRONA DZIEDZICTWA PRZYRODNICZEGO I RACJONALNE UŻYTKOWANIE ZASOBÓW PRZYRODY ...... 21 4.1 OCHRONA PRZYRODY I KRAJOBRAZU ...... 21 4.1.1 CHARAKTERYSTYCZNE ELEMENTY PRZYRODY OŻYWIONEJ W STRUKTURZE PRZESTRZENNEJ ZAGOSPODAROWANIA TERENU GMINY OŚWIĘCIM ...... 21 4.1.2 SIEDLISKA PRZYRODNICZE ...... 23 4.1.3 CHRONIONE I GINĄCE ELEMENTY FLORY I FAUNY ...... 24 4.1.4 FORMY OCHRONY PRZYRODY NA TERENIE GMINY ...... 25 4.1.5 ZIELEŃ URZĄDZONA ...... 27 4.2 OCHRONA I ZRÓWNOWAŻONY ROZWÓJ LASÓW ...... 30 4.2.1 CHARAKTERYSTYKA STANU AKTUALNEGO ...... 30 4.3 OCHRONA POWIERZCHNI ZIEMI I GLEB ...... 32 4.3.1 UŻYTKOWANIE TERENU GMINY ...... 32 4.3.2 DZIAŁANIA DORADCZE DLA ROLNIKÓW ...... 34 4.3.3 ZAGROŻENIA DLA CZYSTOŚCI POWIERZCHNI ZIEMI ...... 36 4.4 OCHRONA ZASOBÓW GEOLOGICZNYCH ...... 37 4.4.1 SUROWCE MINERALNE GMINY OŚWIĘCIM ...... 37 4.4.2 OSUWISKA ...... 39 5 POPRAWA JAKOŚCI ŚRODOWISKA I BEZPIECZEŃSTWA EKOLOGICZNEGO ...... 40 5.1 OCHRONA POWIETRZA ATMOSFERYCZNEGO ...... 40 5.1.1 CHARAKTERYSTYKA I OCENA STANU AKTUALNEGO ...... 40 5.1.2 SYSTEM GAZOWNICZY ...... 44 5.1.3 SYSTEM ELEKTROENERGETYCZNY ...... 45 5.1.4 KOMUNIKACYJNE ŹRÓDŁA ZANIECZYSZCZEŃ NA TERENIE GMINY OŚWIĘCIM ...... 45 5.2 GOSPODARKA WODNO – ŚCIEKOWA ...... 48 5.2.1 HYDROGRAFIA ...... 48 5.2.2 GŁÓWNE ŹRÓDŁA ZANIECZYSZCZEŃ WÓD POWIERZCHNIOWYCH I PODZIEMNYCH ...... 55 5.2.3 ZAOPATRZENIE W WODĘ PRZEZNACZONĄ DO SPOŻYCIA ...... 55 5.2.4 ODPROWADZANIE ŚCIEKÓW ...... 58 5.2.5 ODPROWADZANIE WÓD OPADOWYCH ...... 59

Strona 3 z 127 Program ochrony środowiska dla gminy Oświęcim na lata 2014-2017 z perspektywą na lata 2018-2021- aktualizacja

5.3 GOSPODAROWANIE ODPADAMI ...... 61 5.3.1 SYSTEM GOSPODAROWANIA ODPADAMI DO 30 CZERWCA 2013 ROKU ...... 61 5.3.2 NOWY SYSTEM GOSPODAROWANIA ODPADAMI ...... 62 5.3.3 IDENTYFIKACJA POTRZEB W ZAKRESIE NOWEGO SYSTEMU ...... 64 5.4 OCHRONA PRZED HAŁASEM ...... 65 5.4.1 HAŁAS PRZEMYSŁOWY ...... 65 5.4.2 HAŁAS DROGOWY ...... 66 5.4.3 HAŁAS KOLEJOWY ...... 68 5.4.4 HAŁAS NIEZORGANIZOWANY ...... 68 5.5 OCHRONA PRZED POLAMI ELEKTROMAGNETYCZNYMI WRAZ ICH MONITORINGIEM ...... 69 6 ZRÓWNOWAŻONE WYKORZYSTANIE MATERIAŁÓW, WODY I ENERGII ...... 71 6.1 MATERIAŁOCHŁONNOŚĆ, WODOCHŁONNOŚĆ, ENERGOCHŁONNOŚĆ I ODPADOWOŚĆ PRODUKCJI ...... 71 6.2 WYKORZYSTANIE ENERGII ZE ŹRÓDEŁ ODNAWIALNYCH ...... 73 6.3 OCHRONA PRZECIWPOWODZIOWA ...... 75 6.4 SUBSTANCJE CHEMICZNE W ŚRODOWISKU I POWAŻNE AWARIE ...... 80 6.5 EDUKACJA EKOLOGICZNA ...... 82 7 PRIORYTETY EKOLOGICZNE, CELE I KIERUNKI OCHRONY ŚRODOWISKA ...... 84 8 PLAN OPERACYJNY ...... 93 9 ZAGADNIENIA SYSTEMOWE ...... 107 9.1.1 MECHANIZMY PRAWNE ...... 107 9.1.2 DOSTĘP DO INFORMACJI, UDZIAŁ SPOŁECZEŃSTWA ...... 107 9.1.3 SYSTEM ZARZĄDZANIA ŚRODOWISKOWEGO NA OBSZARZE GMINY OŚWIĘCIM ...... 108 9.1.4 MONITORING ŚRODOWISKA ...... 110 10 ASPEKTY FINANSOWE REALIZACJI „PROGRAMU…” ...... 112 10.1 ANALIZA ŹRÓDEŁ PREFERENCYJNEGO WSPARCIA FINANSOWEGO PRZEDSIĘWZIĘĆ W ZAKRESIE OCHRONY ŚRODOWISKA ...... 112 10.1.1 ŚRODKI POCHODZĄCE ZE ŹRÓDEŁ KRAJOWYCH ...... 112 10.1.2 ŚRODKI POCHODZĄCE ZE ŹRÓDEŁ ZAGRANICZNYCH ...... 115 10.1.3 NAKŁADY NA REALIZACJĘ ZADAŃ „PROGRAMU...” ...... 118 11 STRESZCZENIE W JĘZYKU NIESPECJALISTYCZNYM ...... 122

SPIS RYSUNKÓW RYSUNEK 1 LOKALIZACJA GMINY OŚWIĘCIM NA TLE POWIATU OŚWIĘCIMSKIEGO I WOJEWÓDZTWA MAŁOPOLSKIEGO ...... 16 RYSUNEK 2 LICZBA MIESZKAŃCÓW GMINY OŚWIĘCIM ...... 18 RYSUNEK 3 PODZIAŁ GEOBOTANICZNY OBSZARU GMINY OŚWIĘCIM ...... 21 RYSUNEK 4 POTENCJALNA ROŚLINNOŚĆ NATURALNA NA TERENIE GMINY OŚWIĘCIM ...... 22 RYSUNEK 5 OBSZARY CHRONIONE NA TERENIE GMINY OŚWIĘCIM ...... 26 RYSUNEK 6 OBSZARY LEŚNE NA TERENIE GMINY OŚWIĘCIM (KOLOR ZIELONY) ...... 30 RYSUNEK 7 STRUKTURA WIELKOŚCIOWA GOSPODARSTW ROLNYCH NA TERENIE GMINY OŚWIĘCIM ...... 33 RYSUNEK 8 ROZMIESZCZENIE SUROWCÓW OKRUCHOWYCH ...... 38 RYSUNEK 9 DŁUGOŚĆ SIECI GAZOWYCH NA TERENIE GMINY OŚWIĘCIM W LATACH 2008 – 2012 (MB) ...... 44 RYSUNEK 10 CHARAKTERYSTYKA PRZYŁĄCZY GAZOWYCH NA TERENIE GMINY OŚWIĘCIM W LATACH 2008 - 2012 ...... 45 RYSUNEK 11 ROZMIESZCZENIE GŁÓWNYCH ZBIORNIKÓW WÓD PODZIEMNYCH W WOJEWÓDZTWIE MAŁOPOLSKIM, ...... 53 RYSUNEK 12 SIEĆ PUNKTÓW BADAWCZYCH WÓD PODZIEMNYCH W 2012 ROKU W WOJEWÓDZTWIE MAŁOPOLSKIM ...... 54

Strona 4 z 127 Program ochrony środowiska dla gminy Oświęcim na lata 2014-2017 z perspektywą na lata 2018-2021- aktualizacja

RYSUNEK 13 MATERIAŁY Z JAKICH WYKONANA JEST SIEĆ WODOCIĄGOWA NA TERENIE GMINY OŚWIĘCIM (%) ...... 57 RYSUNEK 14 CHARAKTERYSTYKA SIECI WODOCIĄGOWEJ W LATACH 2008 – 2012 NA TERENIE GMINY OŚWIĘCIM ...... 57 RYSUNEK 15 PRZEBIEG LINII KOLEJOWYCH NA OBSZARZE GMINY OŚWIĘCIM ...... 68 RYSUNEK 16 OBSZAR ZAGROŻENIA POWODZIOWEGO W OKOLICY GMINY OŚWIĘCIM ...... 78 RYSUNEK 17 UDZIAŁ ZADAŃ WG KRYTERIUM ODPOWIEDZIALNOŚCI ZA POKRYCIE ŚRODKÓW FINANSOWYCH W OGÓLNYCH WYDATKACH ZWIĄZANYCH Z REALIZACJĄ PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA ...... 120 RYSUNEK 18 STRUKTURA WYDATKÓW NA WYBRANYCH KIERUNKACH NA TLE POZOSTAŁYCH ZADAŃ OBJĘTYCH PROGRAMEM OCHRONY ŚRODOWISKA ...... 120

SPIS TABEL TABELA 1 POWIERZCHNIOWE FORMY OCHRONY PRZYRODY NA TERENIE GMINY OŚWIĘCIM ...... 25 TABELA 2 KLASY STREF I WYMAGANE DZIAŁANIA W ZALEŻNOŚCI OD POZIOMÓW STĘŻEŃ ZANIECZYSZCZENIA, UZYSKANYCH W ROCZNEJ OCENIE JAKOŚCI POWIETRZA ...... 41 TABELA 3 KLASY STREF DLA OZONU W ODNIESIENIU DO POZIOMU CELU DŁUGOTERMINOWEGO ...... 41 TABELA 4 WYKAZ STACJI MONITORINGU JAKOŚCI POWIETRZA W STREFIE MAŁOPOLSKIEJ, Z KTÓRYCH WYNIKI WYKORZYSTANO W OCENIE JAKOŚCI POWIETRZA W REJONIE GMINY OŚWIĘCIM ...... 42 TABELA 5 ZESTAWIENIE PRZYPADKÓW PRZEKROCZEŃ DOPUSZCZALNEGO POZIOMU PM10 – STĘŻENIA ŚREDNIE ROCZNE ...... 42 TABELA 6 ZESTAWIENIE PRZYPADKÓW PRZEKROCZEŃ DOPUSZCZALNEGO POZIOMU PM10 – STĘŻENIA 24-GODZINNE ...... 43 TABELA 7 ZESTAWIENIE PRZYPADKÓW PRZEKROCZEŃ DOPUSZCZALNEGO BENZO(A)PIRANU - STĘŻENIA ŚREDNIE ROCZNE ...... 43 TABELA 8 ROCZNA EMISJA SUBSTANCJI SZKODLIWYCH DO ATMOSFERY ZE ŚRODKÓW TRANSPORTU NA TERENIE GMINY OŚWIĘCIM W 2012 ROKU ...... 47 TABELA 9 WYNIKI MONITORINGU JAKOŚCI WÓD POWIERZCHNIOWYCH W REJONIE GMINY OŚWIĘCIM ...... 50 TABELA 10 CHARAKTERYSTYKA SIECI MONITORINGU WÓD PODZIEMNYCH ...... 54 TABELA 11 JAKOŚĆ WODY PITNEJ NA TERENIE GMINY OŚWIĘCIM ...... 58 TABELA 12 ZESTAWIENIE OCZYSZCZALNI ŚCIEKÓW OBSŁUGUJĄCYCH GMINĘ OŚWIĘCIM ...... 59 TABELA 13 PÓŁROCZNE I ROCZNE PRZEPŁYWY CHARAKTERYSTYCZNE DLA WODOWSKAZÓW W REJONIE GMINY OŚWIĘCIM W ROKU 2011 ...... 76 TABELA 14 PLANOWANE PRACE ZWIĄZANE Z UTRZYMANIEM WÓD ORAZ USUWANIEM SZKÓD POWODZIOWYCH NA TERENIE GMINY OŚWIĘCIM ...... 76 TABELA 15 ZAŁOŻENIA DOTYCZĄCE REALIZACJI NA TERENIE GMINY OŚWIĘCIM W LATACH 2014-2021 WYDATKÓW Z ZAKRESU ZADAŃ WŁASNYCH I ZADAŃ KOORDYNOWANYCH W POSZCZEGÓLNYCH KIERUNKACH OCHRONY ŚRODOWISKA ...... 119

Strona 5 z 127 Program ochrony środowiska dla gminy Oświęcim na lata 2014-2017 z perspektywą na lata 2018-2021- aktualizacja

1 Wstęp

1.1 Podstawa opracowania Podstawą opracowania jest umowa zawarta w dniu 16 września 2013 roku między Eko – Team Konsulting z Bielska Białej, a Gminą Oświęcim na wykonanie pracy pt.: „Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Oświęcim na lata 2014-2017 z uwzględnieniem perspektywy do roku 2021” wraz z przeprowadzeniem procedury strategicznej oceny oddziaływania na środowisko, czyli wraz z opracowaniem „Prognozy oddziaływania na środowisko postanowień projektu POŚ dla Gminy Oświęcim na lata 2014-2017 z uwzględnieniem perspektywy do roku 2021”. Każde z tych opracowań stanowi oddzielny dokument. Program powstał w oparciu o dane pochodzące z licznych źródeł są to między innymi: dokumentacje strategiczne i planistyczne opracowane we wcześniejszym czasie przez gminę Oświęcim, a także Powiat Oświęcimski i Województwo Małopolskie. Źródłem danych zamieszczonych w niniejszej aktualizacji są również dane zebrane samodzielnie przez autorów opracowania od administratorów uzbrojenia na obszarze gminy, firm zajmujących się obsługą gminy, a także jednostek nadzorujących gminę Oświęcim. Cennymi materiałami okazały się także materiały konferencyjne czy literatura specjalistyczna - branżowa.

1.2 Metodologia opracowania, zawartość dokumentu i jego podstawy prawne „Program Ochrony Środowiska dla Gminy Oświęcim na lata 2014-2017 z uwzględnieniem perspektywy do roku 2021” został opracowany zgodnie z zapisami ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 roku Prawo ochrony środowiska (Dz. U. 2013 poz. 1232) jako narzędzie prowadzenia polityki ekologicznej w gminie. Realizacja postanowień „Programu...” powinna doprowadzić do poprawy stanu środowiska naturalnego, oraz zapewnić skuteczne mechanizmy chroniące środowisko przed degradacją, a także stworzyć warunki dla wdrożenia wymagań prawa. Ustawa Prawo ochrony środowiska w Dziale III art. 17 ust. 1 wprowadza obowiązek opracowania programów ochrony środowiska na szczeblu krajowym, wojewódzkim, powiatowym i gminnym. Program ochrony środowiska powinien uwzględniać elementy określone w art. 14 wynikające z polityki ekologicznej państwa takie jak: • cele ekologiczne, • priorytety ekologiczne, • poziomy celów długoterminowych, • rodzaj i harmonogram działań proekologicznych, • środki niezbędne do osiągnięcia celów, w tym mechanizmy prawno - ekonomiczne i środki finansowe. Nawiązując do układu i zawartości Polityki Ekologicznej Państwa na lata 2009-2012 z perspektywą do roku 2016 niniejsze opracowanie poruszać będzie takie zagadnienia jak: 1. Ochrona dziedzictwa przyrodniczego, 2. Zrównoważone wykorzystanie materiałów, wody i energii, 3. Dalsza poprawa, jakości środowiska i bezpieczeństwa ekologicznego.

Strona 6 z 127 Program ochrony środowiska dla gminy Oświęcim na lata 2014-2017 z perspektywą na lata 2018-2021- aktualizacja

Niniejsze opracowanie zawiera między innymi takie elementy jak: • OCENA AKTUALNEGO STANU ŚRODOWISKA o Ochrona powietrza atmosferycznego (w tym: emisja przemysłowa, emisja liniowa, niska emisja, stan sanitarny powietrza, monitoring jakości powietrza), o Gospodarka wodno – ściekowa (w tym: wody powierzchniowe, sieć hydrograficzna, stan czystości rzek, monitoring wód powierzchniowych i podziemnych, gospodarka wodno – ściekowa i oczyszczalnie ścieków oraz ochrona przed powodzią), o Ochrona dziedzictwa przyrodniczego (w tym: parki krajobrazowe, rezerwaty przyrody, obszary chronionego krajobrazu, użytki ekologiczne, pomniki przyrody, obszary natura 2000, lasy oraz inne cenne walory przyrodnicze gminy), o Ochrona powierzchni ziemi i gleb (w tym: stan powierzchni ziemi i gleb oraz monitoring gleb), o Ochrona zasobów (w tym: uwarunkowania gospodarki kopalinami oraz zasoby surowców kopalin), o Ochrona przed hałasem (w tym: hałas drogowy, przemysłowy oraz monitoring hałasu), o Ochrona przed polami elektromagnetycznymi wraz ich monitoringiem, o Zrównoważone wykorzystanie materiałów i energii, o Rozwój edukacji ekologicznej. • PRIORYTETY EKOLOGICZNE, CELE I KIERUNKI OCHRONY ŚRODOWISKA • PLAN OPERACYJNY • ZAGADNIENIA SYSTEMOWE • ASPEKTY FINANSOWE REALIZACJI PROGRAMU • STRESZCZENIE W JĘZYKU NIESPECJALISTYCZNYM.

Strona 7 z 127 Program ochrony środowiska dla gminy Oświęcim na lata 2014-2017 z perspektywą na lata 2018-2021- aktualizacja

2 Uwarunkowanie zewnętrzne

2.1 Polityka ekologiczna państwa „Polityka ekologiczna na lata 2009-2012 z perspektywą do roku 2016” jest drugim z rzędu tego rodzaju dokumentem strategicznym wymaganymi ustawą – Prawo ochrony środowiska . Zasady realizacji Polityki Ekologicznej Państwa zostały przyjęte, jako podstawa realizacji opracowania niniejszego dokumentu, jakim jest aktualizacja „Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Oświęcim na lata 2014-2017 z uwzględnieniem perspektywy do roku 2021”. Nadrzędnym, strategicznym celem polityki ekologicznej państwa jest zapewnienie bezpieczeństwa ekologicznego kraju (mieszkańców, zasobów przyrodniczych i infrastruktury społecznej) i tworzenie podstaw do zrównoważonego rozwoju społeczno - gospodarczego. Realizacja tego celu osiągana będzie poprzez niezbędne działania organizacyjne, inwestycyjne (w tym wdrażanie postanowień Traktatu Akcesyjnego), tworzenie regulacji dotyczących zakresu korzystania ze środowiska i reglamentowania poziomu tego wykorzystania w najważniejszych obszarach ochrony środowiska. Nadrzędną wartością w polityce ekologicznej państwa jest człowiek, co oznacza, że zdrowie społeczeństwa, komfort środowiska, w którym żyją i pracują ludzie jest głównym kryterium realizacji polityki ekologicznej na każdym szczeblu. Polityka ekologiczna państwa ma służyć zaspokojeniu rosnących potrzeb człowieka. Wiodącą zasadą polityki ekologicznej państwa jest przyjęta w Konstytucji RP zasada zrównoważonego rozwoju, którego istotą jest równorzędne traktowanie racji społecznych, ekonomicznych i ekologicznych.

2.2 Program Ochrony Środowiska Województwa Małopolskiego na lata 2007-2014 W 2012 roku opracowano projekt Programu Strategicznego Ochrona Środowiska wraz z Prognozą oddziaływania na środowisko. Program ten jest jednocześnie aktualizacją obowiązującego obecnie Programu Ochrony Środowiska Województwa Małopolskiego na lata 2007-2014. Aktualnie zakończyły sie konsultacje społeczne. Obowiązujący Program Ochrony Środowiska Województwa Małopolskiego na lata 2007-2014 został przyjęty przez Sejmik Województwa Małopolskiego Uchwałą Nr XI/133/07 z dnia 24 września 2007 roku. Zaproponowano w nim cele zaliczające się do każdej z dziedzin ochrony środowiska, w tym między innymi:

Ochrona powietrza atmosferycznego Cel długoterminowy do 2014 roku: „spełnienie norm jakości powietrza atmosferycznego poprzez sukcesywną redukcję emisji zanieczyszczeń do powietrza”, a przyjęte kierunki działań to: • Rozwój systemu dróg w kierunku ograniczenia jego uciążliwości dla ludzi i środowiska, • Eliminowanie węgla jako paliwa w kotłowniach lokalnych i gospodarstwach domowych, • Promocja ekologicznych nośników energii, • Eliminowanie zagrożeń związanych z zanieczyszczeniem powietrza pyłem azbestowym i włóknami azbestowymi, • Zwiększanie wykorzystania odnawialnych źródeł energii, w szczególności energii geotermalnej oraz wodnej.

Strona 8 z 127 Program ochrony środowiska dla gminy Oświęcim na lata 2014-2017 z perspektywą na lata 2018-2021- aktualizacja

Cele szczegółowe: PA1 – Ograniczenie przekroczeń dopuszczalnych stężeń zanieczyszczeń, PA2 – Ograniczenie emisji niskiej, PA3 – Ograniczenie emisji z procesów przemysłowych, energetyki i elektrociepłowni, PA4 – Zwiększenie wykorzystania niekonwencjonalnych źródeł energii.

Ochrona przed hałasem Cel długoterminowy do 2014 roku: „podniesienie komfortu akustycznego mieszkańców województwa”, a przyjęte kierunki działań to: • Zminimalizowanie emisji ponadnormatywnego hałasu, • Stosowanie rozwiązań technicznych i organizacyjnych zapobiegających powstawaniu lub przenikaniu hałasu do środowiska, a także środków zmniejszających poziom hałasu, • Uwzględnianie w procesie projektowania i realizacji inwestycji drogowych, technologii zmniejszających powstawanie hałasu na styku „koło-nawierzchnia”, • Badanie klimatu akustycznego hałasu komunikacyjnego, z uwzględnieniem konfiguracji terenu oraz wysokości obiektów znajdujących się w zasięgu oddziaływania ponadnormatywnego hałasu na terenie dużych aglomeracji, małych miast, oraz terenów, w których również występuje zagrożenie hałasem drogowym i kolejowym. Cele szczegółowe: HA1- Ograniczenie uciążliwości akustycznej dla mieszkańców, HA2- Ocena stanu akustycznego środowiska i obserwacja zmian klimatu akustycznego.

Ochrona przed promieniowaniem elektromagnetycznym Cel długoterminowy do 2014 roku: „minimalizacja oddziaływania promieniowania elektromagnetycznego”, a kierunki działań to: • Preferowanie nisko konfliktowych lokalizacji źródeł promieniowania, • Wprowadzenie do miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego zapisów poświęconych ochronie przed polami elektromagnetycznymi, Cele szczegółowe: PN1- Ochrona przed polami elektromagnetycznymi.

Ochrona zasobów wodnych Cel długoterminowy do 2014 roku: „osiągnięcie dobrego stanu wód powierzchniowych i podziemnych poprzez zapewnienie poprawy jakości wód oraz ochronę zasobów wodnych”, a kierunki działań to: • Wdrażanie zrównoważonego zarządzania zasobami wodnymi, • Wprowadzenie zintegrowanego systemu informacyjnego o sposobie gospodarowania zasobami wodnymi na obszarze województwa, • Rozwój komunalnych systemów kanalizacyjnych i oczyszczalni ścieków, w tym szczególnie na obszarach wiejskich, • Budowa przydomowych oczyszczalni ścieków w warunkach rozproszonej zabudowy, • Promowanie biologicznego oczyszczania ścieków,

Strona 9 z 127 Program ochrony środowiska dla gminy Oświęcim na lata 2014-2017 z perspektywą na lata 2018-2021- aktualizacja

Cele szczegółowe: ZW1- Efektywne zarządzanie zasobami wodnymi i ich racjonalne wykorzystanie, ZW2- Ochrona zasobów i poprawa stanu wód podziemnych i powierzchniowych, ZW3- Zapewnienie mieszkańcom wody pitnej dobrej jakości.

Ochrona gleb i powierzchni ziemi Cel długoterminowy do 2014 roku: „ochrona gleb przed degradacją, rekultywacja terenów zdegradowanych i poprzemysłowych”, a kierunki działań to: • Konsekwentna realizacja prac na rzecz rekultywacji terenów zdegradowanych (w tym terenów poprzemysłowych) i ponownego włączenia odzyskanych powierzchni do obiegu gospodarczego (z wyłączeniem kierunku rolniczego), • Systemowa realizacja monitoringu ekologicznego gleby i ziemi, • Wprowadzanie produkcji rolnej zgodnie z ustawą o rolnictwie ekologicznym (w szczególności na obszarach chronionych), • Zagospodarowanie gleb w sposób, który odpowiada w pełni ich przyrodniczym walorom i klasie bonitacyjnej, • Ochrona przed erozją wodną, • Ochrona zwartych kompleksów terenów rolnych o wysokich wartościach bonitacyjnych przeznaczonych do produkcji rolnej poprzez egzekucję w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego odpowiednich zapisów, • Podnoszenie poziomu wiedzy użytkowników gleb i gruntów (system szkoleń). Cele szczegółowe: GL1- Ochrona gleb użytkowanych rolniczo, GL2- Rekultywacja terenów zdegradowanych.

Ochrona przyrody Cel długoterminowy do 2014 roku: „zachowanie walorów i zasobów przyrodniczych z uwzględnieniem bio- i georóżnorodności oraz krajobrazu”, a kierunki działań to: • Utrzymanie walorów i funkcji obszarów i obiektów objętych ochroną prawną, • Obejmowanie ochroną prawną obszarów i obiektów najbardziej wartościowych przyrodniczo, • Promowanie zachowań zgodnych z zasadami ochrony przyrody i krajobrazu, • Zmniejszenie presji ruchu turystycznego na niektóre obszary chronione, przede wszystkim Tatry i Pieniny i popularyzacja innych rejonów Karpat, • Ochrona dolin rzecznych, a także potoków i mniejszych cieków wodnych, jako korytarzy migracyjnych zwierząt, • Przywrócenie drożności rzek w celu umożliwienia wędrówki ryb, • Ochrona gatunków rodzimych przed wyparciem przez gatunki obce. Cele szczegółowe: SP1 – Ochrona, rozwój i uporządkowanie systemu obszarów chronionych, SP2- Kształtowanie przestrzeni regionu z uwzględnieniem wartości przyrodniczych i krajobrazowych, SP3- Ochrona gatunkowa roślin, zwierząt i grzybów.

Strona 10 z 127 Program ochrony środowiska dla gminy Oświęcim na lata 2014-2017 z perspektywą na lata 2018-2021- aktualizacja

Ochrona lasów i łowiectwo Cel długoterminowy do 2014 roku: „ochrona ekosystemów leśnych”, a kierunki działań to: • Poprawa stanu zdrowotnego i żywotności lasów, ze szczególnym uwzględnieniem lasów prywatnych charakteryzujących się przewagą świerka – na Podhalu, Spiszu i Orawie, • Zwiększenie lesistości województwa, szczególnie przez zalesianie nieużytków i słabych gruntów rolnych (zgodnie z Krajowym Programem Zwiększania Lesistości z 1995 roku z późn. zm.), zalesianie ciągów i korytarzy ekologicznych, • Aktywizacja lokalnych społeczności, szczególnie wiejskich do wykorzystywania możliwości zalesiania gruntów rolnych i innych niż rolne ze środków PROW, • Wdrażanie Regionalnego Programu Operacyjnego polityki Leśnej Państwa w zakresie ochronnych, gospodarczych i społecznych funkcji lasu, • Działania w zakresie budowy i odtwarzania obiektów małej retencji wodnej na obszarach leśnych, • Ograniczenie erozji poprzez właściwe działania gospodarcze, infrastrukturalne i zalesienia. Cele szczegółowe: LS1- Zrównoważona gospodarka leśna.

Ochrona złóż kopalin stałych Cel długoterminowy do 2014 roku: „ochrona zasobów złóż przez oszczędne i zrównoważone gospodarowanie”, a kierunki działań to: • Optymalizacja wykorzystania i zrównoważone użytkowanie zasobów kopalin, • Zapewnienie ochrony udokumentowanych złóż kopalin przed trwałym zagospodarowaniem uniemożliwiającym eksploatację w przyszłości, • Rozpoznanie i dokumentowanie zasobów nowych złóż, • Zapewnienie rezerwy surowcowej na lata przyszłe (szczególnie w zakresie kruszyw naturalnych). Cele szczegółowe: SM1- Racjonalne gospodarowanie zasobami surowców mineralnych, SM2- Ochrona złóż zasobów mineralnych, w tym obszarów perspektywicznych.

2.3 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Oświęcimskiego na lata 2013- 2016 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2017-2020 Aktualizacja Programu ochrony środowiska Powiatu Oświęcimskiego na lata 2013-2016 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2017-2020 została przyjęta Uchwałą Rady Powiatu w Oświęcimiu z dnia 27 listopada 2013 roku. W „Programie…” w zakresie trzech grup zadań i priorytetów zaproponowano w każdej z dziedzin środowiskowych cele i zadania do realizacji, główne dziedziny w których realizowane będą zadania to: • Ochrona dziedzictwa przyrodniczego i racjonalne użytkowanie zasobów przyrody o Ochrona przyrody i krajobrazu, o Ochrona powierzchni ziemi i gleb, o Ochrona zasobów kopalin,

Strona 11 z 127 Program ochrony środowiska dla gminy Oświęcim na lata 2014-2017 z perspektywą na lata 2018-2021- aktualizacja

• Poprawa jakości środowiska i bezpieczeństwa ekologicznego o Ochrona jakości wód i poprawa stosunków wodnych, o Ochrona powietrza atmosferycznego, o Ochrona przed hałasem, o Ochrona przed polami elekromagnetycznymi, o Ochrona przed poważnymi awariami, o Gospodarka odpadami. W każdej z dziedzin środowiskowych wyspecyfikowano cele ekologiczne i kierunki działań na poziomie powiatu, a także wytyczne do sporządzania programów na szczeblu gminnym, główne cele dla gmin należących do powiatu Oświęcimskiego to: − Rozbudowa sieci wodociągowej, − Budowa dalszych odcinków sieci kanalizacyjnej, − Modernizacja istniejącej sieci kanalizacyjnej, − Budowa i modernizacja oczyszczalni ścieków w gminach, − Rozbudowa sieci gazowej w gminach, − Wsparcie przedsięwzięć mających na celu ograniczenie niskiej emisji, − Modernizacja dróg gminnych, − Ustanawianie różnych form ochrony przyrody, − Utrzymanie dotychczasowego stanu lub powiększenie terenów zieleni urządzonej, − Intensyfikacja selektywnej zbiórki odpadów, − Projektowanie i wytyczanie ścieżek dydaktycznych, − Opracowanie programów ograniczenia niskiej emisji. Biorąc pod uwagę fakt, iż gminny Program ochrony środowiska powinien być spójny z dokumentami wyższego szczebla, wszystkie te zagadnienia zostaną ujęte w niniejszym opracowaniu.

2.4 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Oświęcim Aktualnie obowiązującym Programem Ochrony Środowiska Gminy Oświęcim jest opracowany w 2005 roku i przyjęty Uchwałą Rady Gminy Oświęcim Nr XXXII/235/05 z dnia 7 września 2005 roku „Program Ochrony Środowiska dla Gminy Oświęcim”. Główne cele wymienione do realizacji w latach 2005-2012 to: • w zakresie ochrony przyrody, różnorodności biologicznej i krajobrazowej: o wzmożenie ochrony obiektów objętych już ochroną prawną, o objęcie ochroną obiektów i obszarów cennych przyrodniczo jeszcze nie chronionych, o ograniczenie procesów urbanizacyjnych w pobliżu obszarów przyrodniczo cennych (ograniczenie zabudowywania terenu), o stworzenie pełnych przestrzennych systemów przyrodniczych obejmujących cały teren gminy Oświęcim, o przygotowanie i wdrożenie programów edukacyjnych dotyczących ochrony przyrody (np. we współpracy z nadleśnictwami, Ośrodkiem Doradztwa Rolniczego, organizacjami ekologicznymi) skierowanych do różnych odbiorców o wprowadzanie zadrzewień.

Strona 12 z 127 Program ochrony środowiska dla gminy Oświęcim na lata 2014-2017 z perspektywą na lata 2018-2021- aktualizacja

• w zakresie ochrony i zrównoważonego rozwoju lasów: o zwiększanie lesistości w wyniku wyłączania najsłabszych gruntów z gospodarki rolnej o przebudowa drzewostanów sosnowych na wielogatunkowe, dostosowane do siedlisk • w zakresie ochrona gleb: o zagospodarowanie gleb w sposób, który odpowiada w pełni ich przyrodniczym walorom i klasie bonitacyjnej, o lepsze dostosowanie do naturalnego, biologicznego potencjału gleb, formy ich zagospodarowania oraz kierunków i intensywności produkcji, o rekultywacja obszarów zdegradowanych. • w zakresie zabezpieczenia przeciwpowodziowego oraz kształtowania stosunków wodnych: o ujęcie w planach zagospodarowania przestrzennego terenów zalewowych; o naprawa, odbudowa i modernizację urządzeń melioracji wodnych oraz urządzeń ochrony przeciwpowodziowej, poprawa stabilności obwałowań na odcinkach wysokiego ryzyka; o zwiększenie zdolności retencyjnej zlewni poprzez małą retencję zbiornikową, zalesienia, właściwe zabiegi argotechniczne i melioracyjne; • w zakresie gospodarki odpadami: o odzysk i unieszkodliwianie odpadów ulegających biodegradacji, (poza składowaniem) o odzysk substancji, materiałów, energii z odpadów, o wydzielenie odpadów wielkogabarytowych ze strumienia odpadów komunalnych i poddanie procesom odzysku i unieszkodliwiania, o wydzielenie odpadów budowlano-remontowych ze strumienia odpadów komunalnych i poddanie ich procesom odzysku i unieszkodliwiania, o wydzielenie odpadów niebezpiecznych ze strumienia odpadów komunalnych i poddanie ich procesom unieszkodliwiania. • w zakresie ochrony wód powierzchniowych: o objęcie terenu gminy siecią kanalizacyjną i innymi systemami zagospodarowania ścieków, o realizacja programu budowy kanalizacji na terenie obszarów wiejskich gminy, o eliminowanie nielegalnego zrzutu ścieków, o dociążenie istniejących oczyszczalni ścieków, o poprawa stanu czystości rzek na terenie gminy, o program zabezpieczenia nieużytkowanych studni, o modernizacja, rozbudowa i budowa systemów kanalizacji zbiorczej i oczyszczalni ścieków o wprowadzenie ewidencji zbiorników bezodpływowych i przydomowych oczyszczalni ścieków, o edukacja ekologiczna dzieci i młodzieży. • w zakresie ochrony powietrza: o promowanie alternatywnych odnawialnych źródeł energii, o opracowanie i wdrożenie planów gospodarki energetycznej w gminach, o wdrażanie programu renowacji cieplnej,

Strona 13 z 127 Program ochrony środowiska dla gminy Oświęcim na lata 2014-2017 z perspektywą na lata 2018-2021- aktualizacja

o wyprowadzenie ruchu tranzytowego poza granice miast, renowację nawierzchni dróg, tworzenie warunków do rozwoju transportu zbiorowego i rowerowego, o modernizacja głównego układu dróg. • w zakresie ochrony przed hałasem: o zmniejszenie narażenia mieszkańców na nadmierny, ponadnormatywny poziom hałasu, przede wszystkim hałasu emitowanego przez środki transportu mającego największy zasięg przestrzenny, o niedopuszczenie do pogarszania się klimatu akustycznego na obszarach, gdzie sytuacja akustyczna jest korzystna. • w zakresie ochrony przed promieniowaniem elektromagnetycznym: o rozpoznanie stanu zagrożeń środowiska powiatu hałasem i promieniowaniem elektromagnetycznym o ograniczanie skali zagrożeń i uciążliwości ze strony pól elektromagnetycznych.

Realizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Oświęcim opracowanego w 2005 roku W zakresie ochrony przyrody zaplanowano 26 zadań własnych, większość zadań nie została rozpoczęta. Dlatego też harmonogram zadań z 2005 r. wymagał aktualizacji. Część zadań zostało przeniesionych tj. edukacja ekologiczna, tworzenie nowych form ochrony przyrody itp., natomiast część zadań otrzymało nowy charakter z powodu zmian w przepisach i regulacjach prawnych. Ze względu na położenie gminy na terenach NATURA 2000 cennymi i wskazanym działaniem edukacyjnym było wydawanie w poprzednich latach materiałów informacyjnych na temat miejsc i rejonów w gminie o najlepiej zachowanych walorach przyrodniczych i krajobrazowych w celu ich ochrony, a także popularyzacji wśród miłośników przyrody. Gmina Oświęcim aktywnie współpracuje z placówkami oświatowymi, organizacjami społecznymi i instytucjami, przy organizowaniu prelekcji, wystaw, spotkań o tematyce ekologicznej i przyrodniczej, organizuje akcje oraz pomaga przy realizacji programów szkolnych promujących idee zbierania surowców wtórnych w celu ich właściwego zagospodarowania. W placówkach oświatowych corocznie organizowane są: Sprzątanie Świata, zbiorki makulatury, tonerów i baterii, a także plastikowych nakrętek. Cyklicznie organizowane są akcje ekologiczne: Kubusiowi przyjaciele, Przedszkole przyjazne środowisku, Przedszkolak Przyjacielem Zielonej Planety, Leśni Przyjaciele Przyrody. Dzieci i młodzież biorą czynny udział w programie Czyste Powietrze wokół nas. W zakresie wszystkich aspektów ochrony środowiska potrzebne są działania edukacyjne zarówno dla dzieci, młodzieży jak i dla dorosłej części społeczeństwa. Z tego powodu zadania krótko i długoterminowe zaplanowane do realizacji w zakresie edukacji ekologicznej są realizowane z roku na rok. Od 2005 r. na terenie gminy dokonywano nasadzeń zarówno zieleni parkowej, jak i przydrożnej. Prowadzono także obsadzenia roślinami jednorocznymi klombów i kwietników. Z posiadanych informacji wynika iż nasadzane rośliny ozdobne to azalie, różaneczniki czy wrzosy jako zieleń ozdobna parkowa, oraz lipy jako zieleń przydrożna. Nie kładziono nacisku na sadzenie roślin rodzimych, a kierowano się walorami użytkowymi i estetycznymi. W sołectwie Włosienica zorganizowano nasadzanie nowych sadzonek w lesie gromadzkim. Zostało posadzone 330 sztuk sadzonek buka na terenie suchym zakupionych przez Gminę Oświęcim, oraz 350 sztuk olchy na terenie podmokłym, sadzonki te uzyskano z własnej szkółki. Czynnie do sadzenia przyczynili się mieszkańcy Włosiennicy, część Rady Sołeckiej i Koła Emerytów. Ponadto zawieszono na drzewach 20 sztuk budek dla sikorek.

Strona 14 z 127 Program ochrony środowiska dla gminy Oświęcim na lata 2014-2017 z perspektywą na lata 2018-2021- aktualizacja

Gmina Oświęcim podejmuje działania w sprawie ustanowienia małych form ochrony przyrody (obszary chronionego krajobrazu, pomniki przyrody, stanowiska dokumentacyjne, użytki ekologiczne, zespoły przyrodniczo-krajobrazowe oraz włączenie do regionalnego systemu obszarów chronionych Natura 2000 północnej części gminy oraz dolinę Wisły. Wśród nowych form ochrony przyrody na terenie gminy Oświęcim należy wymienić: • Obszary NATURA2000: Stawy w Brzeszczach PLB120009, Dolina Dolnej Soły PLB120004, Dolna Soła PLH120083, Dolina Dolnej Skawy PLB120005, • Ustanowienie nowych pomników przyrody, w tym: 8 pojedynczych drzew tj.: lipa drobnolistna (Tilia cordata), kasztanowiec zwyczajny (Aesculus hippocastanum), klon zwyczajny (Acer platanoides), jesion wyniosły (Fraxinus excelsior), dąb szypułkowy (Qercus robur), wiąz szypułkowy (Ulmus laevis), klon jawor (Acer pseudoplatanus) oraz 4 grup drzew, • Ustanowienie użytku ekologicznego „Łęg za Torami”. Na obszarze gminy w Grojcu, Zaborzu oraz Porębie Wielkiej zlokalizowany jest nieużytkowany od lat obiekt stawowy Grojec-Zaborze. Dopiero od roku 2013 właściciel obiektu tj. Skarb Państwa reprezentowany przez Agencję Nieruchomości Rolnych, znalazł dzierżawców tego terenu, którzy sukcesywnie przywracają jego funkcjonalność. W ramach promocji turystyki i rekreacji gminy Oświęcim prowadzone były prace remontowe oraz oznakowanie ścieżek rowerowych (ustawienie map ścieżek w każdym sołectwie, stworzenie mapy internetowej). Ilość powstałych ścieżek rowerowych – 3 trasy (zielone, żółta, czerwona). W zakresie ochrony i zrównoważonego rozwoju lasów zaplanowano 3 zadania własne, które są realizowane na bieżąco, corocznie w sposób ciągły. Do zadań tych należą: • wprowadzenie do planów zagospodarowania przestrzennego obszarów przeznaczonych do zalesiania, • opracowanie programu wprowadzania nowych zadrzewień i zakrzewień. Na obszarze gminy Oświęcim dokonano nasadzeń drzew i krzewów w ramach urządzania terenów rekreacyjnych i zielonych, a także w ramach obsadzania wzdłuż ciągów komunikacyjnych. Wśród tych roślin są lipy, kasztanowce oraz rośliby ozdobne takie jak azalie i rododendrony. • włączenie do działań edukacyjnych problematyki gospodarki leśnej i ochrony lasu. W zakresie złóż kopalin w aktualnie jeszcze obowiązującym „Programie…” zaplanowano zadanie dotyczące racjonalizacji wykorzystania zasobów kopalin poprzez zapisy w planach zagospodarowania przestrzennego. Zadanie to będzie kontynuowane w projektowanym dokumencie. Wszystkie wymienione zadania są realizowane również poprzez akcie edukacyjne, szkoleniowe i informacyjne realizowane za pośrednictwem Nadleśnictwa Andrychów, Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa oraz Małopolskiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego w Karniowicach. Akcje edukacyjne dla dzieci i młodzieży w zakresie zaprzestania wypalania traw prowadzone są głównie przez Powiatową Państwową Straż Pożarną. Odbywa się to na zasadzie wizyt w szkołach i przedszkolach.

Strona 15 z 127 Program ochrony środowiska dla gminy Oświęcim na lata 2014-2017 z perspektywą na lata 2018-2021- aktualizacja

3 Ogólna charakterystyka gminy Oświęcim

3.1 Położenie Gmina Oświęcim leży w środkowo - zachodniej części powiatu oświęcimskiego położonego w zachodniej części województwa małopolskiego, na granicy województwa małopolskiego z województwem śląskim. Obszar gminy Oświęcim graniczy: • od północy z miastem Oświęcim oraz gminą Chełmek należącą do powiatu oświęcimskiego i gminą Libiąż należącą do powiatu chrzanowskiego, • od południa z gminami Brzeszcze, Kęty, i Osiek należącymi do powiaty oświęcimskiego, • od zachodu z gminą Bieruń i Bojszowy należącymi do powiatu bieruńsko – lędzińskiego, oraz z gminą Miedźna należącą do powiatu pszczyńskiego, • od wschodu z gminą Polanka Wielka i Przeciszów należącymi do powiatu oświęcimskiego.

Rysunek 1 Lokalizacja Gminy Oświęcim na tle powiatu oświęcimskiego i województwa małopolskiego Źródło: www.stat.gov.pl, 2011

Gminę tworzy 13 miejscowości: Babice, Broszkowice, Brzezinka, Dwory Drugie, Grojec, Harmęże, Łazy, Pławy, Poręba Wielka, Rajsko, Stawy Monowskie, Włosienica, Zaborze, zorganizowanych w 12 sołectwach (miejscowość Łazy wchodzi w skład sołectwa Grojec) i jedna Osada Stawy Grojeckie wyodrębniona z sołectwa Grojec. Centralnie, w środku Gminy, leży miasto Oświęcim; zatem wsie, wchodzące w skład Gminy, okalają wieńcem tereny miejskie. Ważnym elementem w rozwoju gminy jest jej położenie na styku dwóch województw: śląskiego i małopolskiego oraz między trzema dużymi miastami: Krakowem (ok. 70 km), Katowicami (ok. 35 km) i Bielskiem-Białą (ok. 35 km). Ważne zatem są magistrale kolejowe relacji: Katowice– Mysłowice, Oświęcim–Zator–Kraków oraz Zebrzydowice-Czechowice-Oświęcim-Trzebinia, ze stacją węzłową w Oświęcimiu. Autostradą A4 Kraków-Katowice łatwo dotrzeć do międzynarodowych portów lotniczych w Krakowie-Balicach (ok. 60 km) i Katowicach-Pyrzowicach (ok. 70 km).

Strona 16 z 127 Program ochrony środowiska dla gminy Oświęcim na lata 2014-2017 z perspektywą na lata 2018-2021- aktualizacja

Komunikacyjnie gmina położona jest przy drodze nr 44 relacji Tychy–Oświęcim–Zator. Przez jej teren przebiegają drogi w kierunkach: nr 44 Tychy–Oświęcim–Zator, nr 933 Chrzanów–Oświęcim– Pszczyna i nr 948 Oświęcim–Kęty. Komunikacja zbiorowa w gminie obsługiwana jest przez zakład miejski, a na trasach dalekich przez komunikację przelotową.

3.2 Ukształtowanie terenu i budowa geologiczna Geograficznie Gmina Oświęcim leży w środkowej części Kotliny Oświęcimskiej w widłach rzek Soły i Wisły. Pod względem fizyczno-geograficznym teren ten zaliczany jest do dwóch mezoregionów: • Doliny Górnej Wisły, • Podgórza Wilamowickiego (Kondracki 1994). Mezoregion Dolina Górnej Wisły ma powierzchnię 530 km2, na około 70 km długości i około 8 km szerokości. Charakteryzuje się szerokim, płaskim, zalewowym dnem doliny o niewielkich deniwelacjach rzędu 20-30 m. Mezoregion Podgórze Wilamowickie jest częścią Kotliny Oświęcimskiej. Jest położony między Doliną Wisły, a brzegiem nasunięć karpackich. Zajmuje niewielką południowo-wschodnią część gminy pomiędzy dolinami Soły i Skawy. Północna granica mezoregionu nie zaznacza się wyraźnie w terenie. W obrębie gminy deniwelacja terenu nie przekracza 20 m. Pod względem morfologicznym gmina położona jest w obrębie dwóch głównych poziomów teras rzecznych: • holoceńskiej, która obejmuje dna dolin Wisły, Soły i Macochy nadbudowanych w okresach większych powodzi, z licznymi starorzeczami częściowo wypełnionymi wodą oraz stawami rybnymi, • plejstoceńskiej – obejmującej obszar garbów i wysoczyzn pokrytych utworami lessowymi, użytkowane głównie rolniczo. Dominującymi procesami denudacyjnymi jest erozja wąwozowa o stosunkowo dużym natężeniu, wietrzenie chemiczne, spłukiwanie, ługowanie sufozja oraz procesy antropogeniczne. Pod względem geologicznym obszar gminy leży w obrębie Zapadliska Przedkarpackiego, którego podłoże budują utwory z okresu karbonu, triasu i trzeciorzędowe. Administracyjnie Gmina położona jest w zachodniej części województwa małopolskiego, w powiecie oświęcimskim. Ważne znaczenie dla rozwoju gminy posiada sąsiedztwo z trzema regionami gospodarczymi – Górnośląskim Okręgiem Przemysłowym, aglomeracją krakowską i regionem Podbeskidzia.

3.3 Klimat W obrębie Doliny Górnej Wisły średnie temperatury powietrza wynoszą 8-10oC, natomiast na terenach Podgórza Wilamowickiego i Pogórza Śląskiego niższe, w granicach 6-8 oC. Okres wegetacyjny trwa przeciętnie 210-220 dni. Na całym obszarze przeważają wiatry zachodnie i południowo-zachodnie.

3.4 Otoczenie społeczno - gospodarcze Gmina Oświęcim ma powierzchnię około 75 km2. Stan ludności zamieszkującej gminę na połowę 2013 roku wynosi 17759 mieszkańców, co oznacza, że gęstość zaludnienia w gminie wynosi 236 osób na km2. Strukturę ilości mieszkańców w perspektywie czasowej zestawiono na wykresie.

Strona 17 z 127 Program ochrony środowiska dla gminy Oświęcim na lata 2014-2017 z perspektywą na lata 2018-2021- aktualizacja

17750 17800 17637 17471 17600 17385 17400 17169 17200 16906 17000 16739 16800 16642 16481 16600

16400

16200

16000

15800 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012

Rysunek 2 Liczba mieszkańców gminy Oświęcim Źródło: opracowanie własne na postawie www.stat.gov.pl 2013

Aktualnie ludność w wielu produkcyjnym stanowi około 64,8% całej populacji mieszkańców gminy, ludność w wieku przedprodukcyjnym stanowi około 18,9%, a w wieku poprodukcyjnym około 16,3%. Na podstawie danych demograficznych można zauważyć następujące zmiany w strukturze demograficznej gminy Oświęcim: • liczba mieszkańców gminy na przestrzeni ostatnich lat utrzymuje tendencję niewielkiego 1% stałego wzrostu liczby ludności w skali roku, • przyrost naturalny na terenie gminy na przestrzeni ostatnich lat wykazywał tendencję rosnącą, osiągając maksimum (+35) w roku 2010 i minimum (-19) w roku 2005; • liczba urodzeń utrzymuje się mniej więcej na podobnym poziomie (140-150) z lekką tendencją rosnącą, natomiast widać nieznaczny spadek liczby zgonów. Można przyjąć, iż w latach kolejnych liczba ludności będzie stabilna, z niewielkim wzrostem około 1% w skali roku. Trendy demograficzne na terenie gminy Oświęcim będą zależeć od wzrostu przyrostu naturalnego, a także od salda migracji. Na zasobność społeczno-ekonomiczną gminy duży wpływ mają podmioty gospodarki narodowej. Na analizowanym terenie według danych GUS z 30 grudnia 2012 roku zarejestrowanych jest 1454 podmiotów gospodarki narodowej. Przeważająca ilość firm (98,5%) funkcjonuje w sektorze prywatnym, są to głównie osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą. Największy udział stanowi działalność gospodarcza w sferze budownictwa i handlu. Według danych Powiatowego Urzędu Pracy w Oświęcimiu liczba bezrobotnych w gminie Oświęcim na koniec 2012 roku wyniosła 627 osoby z czego 388 to kobiety. Porównując dane krajowe, do wojewódzkich i powiatowych można stwierdzić, iż na koniec 2012 roku bezrobocie na terenie powiatu jest większe (12,2%) niż na terenie województwa (10,5%), a mniejsze niż na terenie kraju (12,4%).

3.5 Turystyka i rekreacja Gmina Oświęcim jest ciekawą okolicą dla pasjonatów historii, atrakcyjnym miejscem dla wycieczek rowerowych i spacerów. Tu i ówdzie piechurzy i cykliści trafią do leśnych kompleksów

Strona 18 z 127 Program ochrony środowiska dla gminy Oświęcim na lata 2014-2017 z perspektywą na lata 2018-2021- aktualizacja

i zagajników, lub na groble przy stawach. Taka ilość stawów rybnych to raj dla wędkarzy. Prywatne łowiska w Rajsku i Grojcu oferują złowienie nie tylko tradycyjnego karpia. Wysokie walory przyrodnicze, rzadkie i nieliczne w skali Europy siedliska ptasie i roślinne występujące na terenie gminy, zaliczono do obszarów chronionych Natura 2000. Malownicze są starorzecza (Babice, Dwory Drugie) z uwagi na bogactwo roślinności i ptactwa wodnego. Pełne wzniesień okolice Grojca dają możliwość podziwiania rozległych widoków i pięknych panoram. Dostrzec stąd można zarys Beskidu Małego, Bielska - Białej, Śląska i Jury Krakowsko- Wieluńskiej. Z tego też powodu wsie: Grojec i Łazy stały się miejscem krajowych i międzynarodowych plenerów malarskich. Szczyt Góry Grojeckiej jest gratką dla pasjonatów archeologii; tutaj bowiem znajdują się ślady grodziska z fazy kultury łużyckiej (I wieku p.n.e). Łatwy dostęp do zaplecza hotelowego i gastronomicznego w mieście Oświęcim czyni Gminę miejscem atrakcyjnym do całodniowego wypoczynku na łonie natury. Możliwe jest także korzystanie z boisk na otwartych obiektach sportowych i halach (Rajsko, Harmęże, Zaborze). W Gminie powstają nowoczesne place zabaw dla dzieci i rozbudowuje się prywatna baza noclegowa. Przez teren Gminy przebiega kilka wyznaczonych tras turystycznych takich jak: • liczący 54 km Szlak Zabytków Ziemi Oświęcimskiej, • Szlak Ewakuacji Więźniów Oświęcimia, Atrakcję turystyczną stanowi również śluza i kanał żeglugowy na Wiśle (15,5 km) w Dworach II oraz ścieżki rowerowe: • Oświęcim-Andrychów (47,9 km) wzdłuż rzeki Soły, • Kęty–Oświęcim szlak zielony (23,4 km), • Oświęcim–Nidek szlak żółty (25,6 km), • Międzynarodowy Szlak Greenway: Wiedeń – Kraków – Oświęcim – Kęty. Łącznie na terenie gminy Oświęcim znajdują się: • 1 rezerwat przyrody „Żaki”, • 1 zespół przyrodniczo, • użytków ekologicznych, • 4 obszary Natura 2000, • 19 pomników przyrody, w tym: o 10 pojedynczych drzew tj.: lipa drobnolistna (Tilia cordata), kasztanowiec zwyczajny (Aesculus hippocastanum), klon zwyczajny (Acer platanoides), jesion wyniosły (Fraxinus excelsior), dąb szypułkowy (Qercus robur), wiąz szypułkowy (Ulmus laevis), klon jawor (Acer pseudoplatanus), o 9 grup drzew. Miejscem szczególnym dla występujących rzadkich gatunków ptaków jest Dolina Dolnej Soły. Zaliczona została do systemu obszarów chronionych Natura 2000. Chlubą tego terenu jest ślepowron – ptak, którego niemal cała populacja krajowa skupiona jest m.in. w okolicach Oświęcimia. Innymi przedstawicielami awifauny zagrożonymi w Europie, a gniazdującymi tutaj są m.in.: bąk, bączek, perkoz zausznik, czapla purpurowa, podgorzałka (kaczka zagrożona w skali światowej), hełmiatka, rycyk, krwawodziób, rybitwa białowąsa (najliczniejsze stanowisko w kraju), rybitwa czarna, zielonka, podróżniczek. Swoje ostoje znalazły tu również wymierające w Polsce takie gatunki roślin, jak: oczeret sztyletowaty, nadwodniki, kotewka orzech wodny czy grzybieńczyk wodny. Szczególnie dwa ostatnie wymienione gatunki występują tu bardzo licznie stając się florystycznym symbolem Ziemi Oświęcimskiej.

Strona 19 z 127 Program ochrony środowiska dla gminy Oświęcim na lata 2014-2017 z perspektywą na lata 2018-2021- aktualizacja

Zdecydowana większość cennych przyrodniczo terenów skupiona jest w dolinach rzek Wisły, Soły i Skawy. Wzdłuż nich zlokalizowane są liczne stawy rybne, co powoduje, że Ziemia Oświęcimska jest jednym z głównych centrów hodowli karpia w Polsce. W granicach gminy zewidencjonowano łącznie 138 obiektów zabytkowych (krajobrazowych, architektury i budownictwa, kapliczek i krzyży przydrożnych, sepulkralnych - cmentarze itp.) W 1979 roku Muzeum Auschwitz - Birkenau wpisano na Listę Obiektów Światowego Dziedzictwa UNESCO. Gmina Oświęcim jest licznie odwiedzana w ciągu roku przez turystów. Głównym celem turystycznym jest teren byłego obozu KL Auschwitz – Birkenau. Wg szacunków Muzeum gminę Oświęcim odwiedza w ciągu roku około 1 mln osób. W przeważającej większości jest to turystyka jednodniowa – po zwiedzeniu terenów byłego obozu koncentracyjnego turyści kierują się w stronę pobliskiego Krakowa, dysponującego znacznym zapleczem noclegowo – gastronomicznym.

Strona 20 z 127 Program ochrony środowiska dla gminy Oświęcim na lata 2014-2017 z perspektywą na lata 2018-2021- aktualizacja

OCENA AKTUALNEGO STANU ŚRODOWISKA

4 Ochrona dziedzictwa przyrodniczego i racjonalne użytkowanie zasobów przyrody

4.1 Ochrona przyrody i krajobrazu 4.1.1 Charakterystyczne elementy przyrody ożywionej w strukturze przestrzennej zagospodarowania terenu gminy Oświęcim Zgodnie z przyrodniczo – leśną regionalizacją Polski, gmina Oświęcim położona jest w podokręgu Doliny Wisły "Ustroń - ujście Skawy" (C.7.1.c.), okręg Oświęcimski, Kraina Kotliny Oświęcimskiej, Dział Wyżyn Południowopolskich.

Rysunek 3 Podział geobotaniczny obszaru gminy Oświęcim Źródło: Matuszkiewicz J.M., 1994, 42.5. Krajobrazy roślinne i regiony geobotaniczne 1:2 500 000. 1. Krajobrazy roślinne, 2. Regiony geobotaniczne (w:) Atlas Rzeczypospolitej Polskiej, IGiPZ PAN, Główny Geodeta Kraju, Warszawa

Charakterystyczny krajobraz gminy Oświęcim, położonej jest we wschodniej części Kotliny Oświęcimskiej, między Wisłą oraz Sołą. Kotlina Oświęcimska stanowi ważny węzeł ekologiczny, w którym zbiegają się “korytarze” z pięciu kierunków. Najważniejszymi ze względu na funkcję zasilania ekologicznego są kierunki z południowego zachodu wzdłuż Wisły, wiodące od Bramy Morawskiej i Beskidów na wschód. Szczególnie istotnym jest niedalekie sąsiedztwo lasów pszczyńskich stanowiących wraz z lasami rudzkimi łącznik ekologiczny pomiędzy głównymi elementami systemu ekologicznego południowej Polski - dolinami rzek Wisły i Odry. Łącznik ten wspomagają sąsiadujące z nim kompleksy lasów na obszarze Wyżyny Krakowsko - Częstochowskiej na północ od Wisły.

Strona 21 z 127 Program ochrony środowiska dla gminy Oświęcim na lata 2014-2017 z perspektywą na lata 2018-2021- aktualizacja

Doliny rzeki Soły i Wisły wyznaczają kierunki podstawowych powiązań przyrodniczych pomiędzy gminą Oświęcim, a otoczeniem. Określają one główne “korytarze ekologiczne” o znaczeniu kontynentalnym (trasy przelotów ptaków), krajowym (dolina rzeki Wisły), regionalnym (dolina rzeki Soły), pomniejsze rzeki i cieki stanowią osie “korytarzy” o znaczeniu ponadlokalnym (dolina rzeki Macochy) i lokalnym (potoki: Klucznikowski i Paździory). Dolinę Soły charakteryzują unikatowe naturalne zbiorowiska lasów łęgowych i zbiorowiska nieleśne związane z dolinami rzek. Występują tu także gatunki bagiennych olszyn i zarośli, rośliny szuwarowe i wodne oraz szereg innych. Dolina Soły jest ostoją chronionych oraz rzadkich gatunków flory i fauny (np. sieweczki rzecznej i licznych płazów). Uzupełnieniem ww. dominujących form krajobrazu naturalnego i kulturowego są tereny upraw rolnych z rozdrobnioną zabudową zagrodową i mieszkaniową jednorodzinną oraz mozaiką zadrzewień śródpolnych i przywodnych. Na skutek działalności człowieka szata roślinna tego obszaru jest dosyć mocno zmieniona i odbiega zasadniczo od układów pierwotnych, co wynika z porównania jej stanu aktualnego z mapą roślinności potencjalnej. Roślinność przedstawia się jako mozaika zbiorowisk naturalnych, półnaturalnych i antropogenicznych.

Rysunek 4 Potencjalna roślinność naturalna na terenie gminy Oświęcim Źródło: Matuszkiewicz W., Faliński J.B., Kostrowicki A.S., Matuszkiewicz J.M., Olaczek R., Wojterski T., 1995, Potencjalna roślinność naturalna Polski. Mapa przeglądowa 1:300 000. Arkusze 1-12, IGiPZ PAN, Warszawa

Pod pojęciem potencjalnej roślinności naturalnej rozumie się hipotetyczny stan roślinności, jaki mógłby być osiągnięty na drodze naturalnej sukcesji, gdyby oddziaływania człowieka zostały wyeliminowane a właściwa dla danego regionu roślinność mogła w pełni wykorzystać możliwości

Strona 22 z 127 Program ochrony środowiska dla gminy Oświęcim na lata 2014-2017 z perspektywą na lata 2018-2021- aktualizacja

stwarzane przez siedlisko. Potencjalna roślinność naturalna opisywana jest przy pomocy podstawowych typologicznych jednostek geobotanicznych, jakimi są zespoły roślinne. Używane w legendzie mapy potencjalnej roślinności naturalnej łacińskie nazwy zbiorowisk są znanymi z badań w danym regionie końcowymi etapami w szeregu rozwojowym zbiorowisk roślinnych w sukcesji pierwotnej lub wtórnej, które możliwe są do zrealizowania na danym siedlisku. Potencjalna roślinność naturalna opisuje ekologiczną specyfikę siedlisk w stanie takim, w jakim się one w danym momencie znajdują, to jest z uwzględnieniem wszystkich istotnych i trwałych przekształceń w siedlisku jakie zostały wprowadzone przez człowieka. Wraz ze zmianą sposobu użytkowania powierzchni zmianie ulega szata roślinna. Dominującą roślinnością potencjalną tego terenu są trzy zespoły roślinności. Są to: • grąd subkontynentalny lipowo-dębowo-grabowy (Tilio-Carpinetum), wielogatunkowe lasy liściaste w typie lasu świeżego i wilgotnego z dominacją dębu szypułkowego i graba Carpinus betulus, z udziałem buka Fagus sylvatica, lipy drobnolistnej Tilia cordata, świerka i jodły Abies alba. Występują w województwie w odmianie geograficznej małopolskiej z bukiem i jodłą, w formie wyżynnej zróżnicowanej na serię ubogą i żyzną oraz w formie podgórskiej w serii ubogiej i żyznej, • niżowe nadrzeczne łęgi jesionowo-wiązowe w strefie zalewów epizodycznych (Ficario- - Ulmetum typicum) – wielogatunkowy las złożony z jesionu Fraxinus excelsior, wiązu pos- politego Ulmus minor, dębu szypułkowego Quercus robur z domieszką olszy czarnej, wiązu górskiego Ulmus glabra i szypułkowego Ulmus laevis, występujący na skrzydłach dolin wielkich rzek w strefie epizodycznych zalewów, na glebie typu próchniczej i wilgotnej mady, • niżowe nadrzeczne łęgi wierzbowo-topolowe w strefie zalewów periodycznych (kompleks dynamiczny: Salici-Populetum, Salicetum triandro-viminalis i in.) – zbiorowiska leśne z pa-nującą wierzbą białą Salix alba i wierzbą kruchą Salix fragilis oraz domieszką topoli czarnej Populus nigra topoli białej Populus alba, występujące na piaszczystych aluwiach większych rzek niżowych, w zasięgu wysokich stanów wody (Salici-Populetum) oraz zaroślowe z panującą wierzbą wiciową Salix viminalis, wikliną Salix purpurea i wierzbą trójpręcikową Salix triandra występujące na aluwiach i brzegach rzek (Salicetum triandro- viminalis). Aktualnie roślinność rzeczywista rzadko lub w ogóle nie zgadza się z przedstawioną na tym terenie roślinnością potencjalną. Dotyczy to także istniejących powierzchni leśnych, na co wskazuje struktura siedliskowa obecnych lasów.

4.1.2 Siedliska przyrodnicze Najbardziej charakterystyczne siedliska przyrodnicze w powiecie oświęcimskim skupiają się w rejonie Kotliny Oświęcimskiej, Dolinie Wisły oraz Soły. Spośród 19 zbiorowisk występujących w dolinie Soły najcenniejsze to płaty lasów i zarośli łęgowych porównywanych często przez naukowców do lasów deszczowych strefy tropikalnej. Ten rzadki typ fitocenoz leśnych w Europie stanowi obecnie w Polsce mniej niż 5 % pierwotnego areału1. Ponad 95 % powierzchni płatów łęgowych zostało zniszczonych w wyniku prowadzenia długoletniej ekspansywnej gospodarki rolnej oraz regulowania rzek. Wśród naturalnych zbiorowisk roślinnych należy wymienić: • Zespół wiklin nadrzecznych (Salicetum triandro viminalis)) występujący na terasach zalewowych w dolinach Wisły i Soły,

1 Tomiałojć L. (red), Ochrona przyrody i środowiska w dolinach nizinnych rzek Polski, Instytut Ochrony Przyrody PAN, Kraków 1993

Strona 23 z 127 Program ochrony środowiska dla gminy Oświęcim na lata 2014-2017 z perspektywą na lata 2018-2021- aktualizacja

• Zespół łęgu wierzbowo – topolowego (Salicetum albo-fragilis) występujący w okolicach koryta Soły, nalezą do najbardziej wartościowych walorów przyrodniczych ze względu na różnorodność biologiczną oraz wysokie walory krajobrazowo – przyrodnicze, • Zespół roślinności z klasy Lamnetea stanowiące pozostałość po roślinności wodnej, • Zespół roślinności z klasy Phragmitetea roślinność szuwarowa porastająca brzegi zbiorników, • Zbiorowiska turzyc z zespółu Caricetum gracilis, Zbiorowiska łąk kośnych, łąk wilgotnych, które występują na niewielkich obszarach gminy Oświęcim, aczkolwiek charakteryzują się dużym bogactwem roślinności i obecnością rzadkich gatunków roślin, Zbiorowiska roślinności ruderalnej występujące na obszarach zabudowy tradycyjnej. Obszar międzywala doliny rzeki Soły cechuje równocześnie duże bogactwo faunistyczne, w tym występowanie: 59 gatunków ptaków, 21 gatunków ssaków, 8 gatunków płazów, 2 gatunki gadów (zaskroniec zwyczajny, jaszczurka żyworodna)2. Natomiast w starorzeczach zlokalizowanych w korycie Wisły występuję siedlisko paproci Salwinia pływająca (Salvinia natans), która jest w Polsce rośliną chronioną ściśle, umieszczoną na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski (2006) w grupie gatunków narażonych na wymarcie (kategoria zagrożenia V).

4.1.3 Chronione i ginące elementy flory i fauny Poza ochrony cennych przyrodniczo obiektów i obszarów ustawa o ochronie przewiduje także ochronę gatunkową flory i fauny, której celem jest: „…zabezpieczenie dziko występujących roślin lub zwierząt oraz ich siedlisk, a w szczególności gatunków rzadko występujących, endemicznych, podatnych na zagrożenia i zagrożonych wyginięciem oraz objętych ochroną na podstawie umów międzynarodowych, jak też zachowanie różnorodności gatunkowej i genetycznej3”. Do chronionych roślin wodnych występujących na terenie gminy Oświęcim należy zaliczyć m.in. siedmiopalecznik błotny (Comarum palustre), żabiściek pływający (Hydrocharis morsus-ranae), czermień błotna (Calla palustris), przetacznik błotny (Veronica scutellata). Do roślin ściśle chronionych należą: storczyk szerokolistny (Dactylorhiza majalis), grążel żółty (Nuphar lutea), grzybienie białe (Nymphaea alba), bluszcz pospolity (Hedera helix). Na niewielkiej powierzchni pomiędzy stawami występuję cenne pod względem przyrodniczym siedlisko roślinne wilgotna łąka ostrożeniowa (Cirsietum rivularis). Rzadko spotykane zbiorowisko łąk wilgotnych, najczęściej tworzy powierzchniowo małe fitocenozy w miejscach podmokłych. Gatunkiem dominującym w zespole jest ostrożeń łąkowy (Cirsium rivulare), którego kwiaty kwitną na charakterystyczny fioletowy kolor. W płytszych miejscach stawów rosną szuwary, składające się głównie z trzciny pospolitej (Phragmites australis), manny mielec (Glyceria maxima), tataraku zwyczajnego (Acorus calamus). Na podstawie opracowania Towarzystwa na rzecz Ziemi wykonanego w 2003 r. przez Zenona Krzanowskiego i Mateusza Ledwonia, na tym terenie zanotowano lęgi 30 gatunków ptaków wodno-błotnych. Sześć spośród nich to gatunki silnie zagrożone, wpisane do Polskiej Czerwonej Księgi Zwierząt, objęte ochroną gatunkową ścisłą: • bąk (Botaurus stellaris) • bączek (Ixobrychus minutus),

2 Herczek A., Ekspertyza „Waloryzacja faunistyczna międzywala rzeki Soły w Oświęcimiu”, 1997. 3 Art. 27 ustawy o ochronie przyrody

Strona 24 z 127 Program ochrony środowiska dla gminy Oświęcim na lata 2014-2017 z perspektywą na lata 2018-2021- aktualizacja

• zielonka (Porzana parva) • podróżniczek (Luscinia svecica) • rybitwa białowąsa (Chlidonias hybridus) • kaczka podgorzałka (Aythya nyroca) Tutejsze stawy rybne są miejscem gniazdowania ptaków objętych również ścisła ochroną gatunkową, należa do nich: perkoz dwuczuby (Podiceps cristatus), perkozek (Tachybaptus ruficollis, syn. Podiceps ruficollis), perkoz zausznik (Podiceps nigricollis) oraz perkoz rdzawoszyi (Podiceps grisegena). Gatunki te zakładają pływające gniazda, zakotwiczając je wśród szuwarów bądź roślinności nadwodnej. W trzcinowiskach również zakłada swe gniazda zagrożony w skali europejskiej błotniak stawowy (Circus aeruginosus). Na stawach z roślinnością wynurzoną bądź o liściach pływających, budują swe gniazda zagrożone w skali Europy rybitwy czarne (Chlidonias niger) oraz białowąse (Chlidonias hybridus). Osuszone stawy są ważnym siedliskiem dla ptaków, gdyż w takim środowisku gniazdują ptaki siewkowe jak: krwawodziób, rycyk, kszyk oraz sieweczka rzeczna, batalion, łęczak, samotnik oraz kilku gatunków biegusów. W czasie przelotów można spotkać prawdziwą rzadkość wśród ptaków drapieżnych – rybołowa (Pandion haliaetus). W Polsce jest on gatunkiem skrajnie zagrożonym, a jego populację ocenia się na zaledwie około 70 par.

4.1.4 Formy ochrony przyrody na terenie gminy Formy ochrony przyrody ożywionej i nieożywionej, wymienionych w ustawie z dnia 16 kwietnia 2004 r. (Dz. U. z 2013 r., poz. 627) na terenie gminy Oświęcim wymieniono w tabeli poniżej.

Tabela 1 Powierzchniowe formy ochrony przyrody na terenie gminy Oświęcim Pow. w gran. Forma ochrony/ rok L.P. Nazwa obszaru Cel ochrony gminy [ha] utworzenia

rezerwat przyrody Naturalny starodrzew lasu grądowego 1 Żaki 11,84 1959 z dominacją lipy drobnolistnej. Naturalne łęgi topolowo-wierzbowe, 5 Łęg za Torami 15,00 użytek ekologiczny chronione i zagrożone gatunki flory i fauny.

Stawy w Natura2000 6 794,1 opis poniżej tabeli Brzeszczach PLB120009

Dolina Dolnej Natura2000 7 1818,3 opis poniżej tabeli Soły PLB120004

Dolina Dolnej Natura2000 8 b.d. opis poniżej tabeli Skawy PLB120005 Natura2000 9 Dolna Soła b.d. opis poniżej tabeli PLH120083 Źródło: Rejestr powierzchniowych obszarów chronionych województwa małopolskiego, Regionalny Dyrektor Ochrony Środowiska w Krakowie, 2013

Strona 25 z 127 Program ochrony środowiska dla gminy Oświęcim na lata 2014-2017 z perspektywą na lata 2018-2021- aktualizacja

Rysunek 5 Obszary chronione na terenie gminy Oświęcim Źródło: http://geoserwis.gdos.gov.pl/mapy

Łącznie na terenie gminy Oświęcim znajdują się: • 1 rezerwat przyrody „Żaki”, • 1 użytek ekologiczny, • 4 obszary Natura2000, • 19 pomników przyrody, w tym: o 10 pojedynczych drzew tj.: lipa drobnolistna (Tilia cordata), kasztanowiec zwyczajny (Aesculus hippocastanum), klon zwyczajny (Acer platanoides), jesion wyniosły (Fraxinus excelsior), dąb szypułkowy (Qercus robur), wiąz szypułkowy (Ulmus laevis), klon jawor (Acer pseudoplatanus), o 9 grup drzew. Rezerwat „Żaki” został utworzony w 1959 roku, jego powierzchnia wynosi 17,52 ha i obejmuje zespół naturalnego lasu grądowego z przewagą starodrzewia lipowego, obrazującego fragment pierwotnego krajobrazu doliny Wisły. W granicach administracyjnych gminy znajdują się specjalne obszary ochrony siedlisk (SOO) oraz obszary specjalnej ochrony ptaków (OSO), które wyznaczają obszary NATURA 2000 na terenie całego kraju. Należą do nich: • Stawy w Brzeszczach PLB120009, • Dolina Dolnej Soły PLB120004, • Dolna Soła PLH120083, • Dolina Dolnej Skawy PLB120005. Stawy w Brzeszczach (kod obszaru PLB120009), obejmujące obszar 3065,9 ha, w tym 1589,7 ha położone w powiecie oświęcimskim, na terenie gminy Brzeszcze (pow. 795,6 ha), oraz na terenie gminy Oświęcim (pow. 794,1 ha). Obszar obejmuje kompleksy stawów hodowlanych w dolinie

Strona 26 z 127 Program ochrony środowiska dla gminy Oświęcim na lata 2014-2017 z perspektywą na lata 2018-2021- aktualizacja

górnej Wisły, położone po obu stronach rzeki. Wisła ma tutaj naturalny charakter, meandruje i w jej dolinie znajduje się sporo niewielkich starorzeczy. Dolina Dolnej Soły (kod obszaru PLB120004), obejmująca obszar 4023,6 ha, w tym: 3733,6 ha położone w powiecie oświęcimskim, na terenie miasta Oświęcim ( pow. 43,2 ha), gminy Oświęcim (pow. 1818,3 ha), gminy Brzeszcze (pow. 384,2 ha), miasta Kęty (pow. 71,0 ha), gminy Kęty (pow. 1178,9 ha), gminy Osiek (pow. 238,9 ha). Obszar obejmuje stawy hodowlane, fragment doliny Soły oraz żwirownię użytkowaną w celach rekreacyjnych. Intensywność produkcji ryb na poszczególnych stawach jest różna. Jeden z kompleksów stawów jest mocno zarośnięty szuwarami, pozostałe zaś są zupełnie pozbawione szuwarów. Dolina Soły ma tu charakter naturalnej podgórskiej rzeki, z szerokim kamienistym korytem i fragmentami lasów łęgowych na brzegach. Dolina Dolnej Skawy (kod obszaru PLB120005), obejmująca obszar 7081,7 ha, w tym 3927,1 ha położone na terenie powiatu oświęcimskiego. Obszar obejmuje największe kompleksy stawów w dolinie górnej Wisły. Stawy położone są ze wszystkich stron Zatora. Prowadzona jest tu intensywna hodowla ryb, ale wiele stawów jest mocno zarośniętych roślinnością wodną. W ostoi znajdują się żwirownie z wyspami zasiedlanymi przez ptaki. Dolna Soła (PLH120083) obszar obejmuje rzekę Sołę na odcinku od mostu drogowego na trasie Kęty – Harszówki Dolne do dolnej granicy Zespołu Przyrodniczo-Krajobrazowego wraz z czterema użytkami ekologicznymi znajdującymi się w granicach miasta Oświęcimia. W jej skład wchodzą stawy hodowlane, fragment doliny Soły z polami uprawnymi oraz łąkami. Intensywność produkcji ryb na poszczególnych stawach jest różna. Jeden z kompleksów stawów jest mocno zarośnięty szuwarami, pozostałe zaś są zupełnie pozbawione szuwarów. Dolina Soły ma tu charakter naturalnej podgórskiej rzeki, z szerokim kamienistym korytem i fragmentami lasów łęgowych na brzegach. Na terenie tym pospolicie występuje kumak nizinny, dla którego rozwoju doskonałe warunki zapewniają liczne stawy - rozlewiska, ciągnące się wzdłuż rzeki Soły. Kumaki te do rozrodu wykorzystują nie tylko trwałe stanowiska - stawy, ale również doły powyrobiskowe w rzece, czy też zagłębienia wypełnione wodą, będące rozlewiskami rzeki.

4.1.5 Zieleń urządzona Zieleń urządzona, w tym: parki, zieleńce, skwery, zieleń przyzagrodowa w zabudowie mieszkaniowej, izolacyjno – osłonowa wzdłuż ciągów komunikacyjnych i wokół zabudowy usługowo – przemysłowej, w tym – obiektów użyteczności publicznej oraz zabytkowe zespoły zieleni przydworskiej, przypałacowej i przykościelnej – to jeden z istotnych elementów Ekologicznego Sytemu Obszarów Chronionych (ESOCh) gminy. W skład terenów zieleni w gminie Oświęcim wchodzą: • założenia dworsko-parkowe w Grojcu, Harmężach, Porębie Wielkiej, Rajsku i Zaborzu, • zieleńce, • ciągi zieleni wzdłuż ulic, • ogrody prywatne przy zabudowie jednorodzinnej. Obiekty i zespoły objęte ścisłą ochroną konserwatorską: Brzezinka Teren byłego obozu koncentracyjnego KL II Auschwitz-Birkenau wraz z historycznymi ogrodzeniami, wszystkimi zabudowaniami i urządzeniami, które związane były z funkcjonowaniem obozu, są to: ruiny krematoriów i komór gazowych II, III, IV, V, wartownia główna SS – „Brama Śmierci”, stosy spaleniskowe, łaźnia obozowa, 10 obiektów latryn i umywalni więźniarskich, 36 baraków murowanych, 20 baraków drewnianych, wieże wartownicze lokowane wzdłuż ogrodzeń, rampa wyładowcza, stawek, do którego zsypywano ludzkie popioły, masowe

Strona 27 z 127 Program ochrony środowiska dla gminy Oświęcim na lata 2014-2017 z perspektywą na lata 2018-2021- aktualizacja

mogiły jeńców radzieckich, układ przestrzenny, relikty po nieistniejących barakach, Międzynarodowy Pomnik Ofiar Faszyzmu. Wokół terenów Muzeum została ustanowiona strefa ochronna w pasie o szerokości do 100 m od granicy Muzeum. Grojec Kościół parafialny p.w. św. Wawrzyńca, zbudowany w 1671 r. przez Zygmunta Porębskiego. Jest to kościół drewniany, konstrukcji zrębowej. Ochronie podlega cały budynek wraz z otoczeniem w granicach ogrodzenia. Neogotycki pałac związany z siedzibą rodową Bobrowskich z I połowy XIX wieku. Pałac otacza park krajobrazowy z połowy XIX wieku o pomnikowym drzewostanie, z budynkiem gospodarczym. Zespół pałacowo – parkowy jest czołowym przykładem wiejskich rezydencji szlacheckich ziemi oświęcimskiej. Harmęże Dwór w Harmężach zbudowany w początku XIX w. przez rodzinę Zwillingów. W otoczeniu dworu znajduje się reszta założenia parkowego z kilkoma drzewami pomnikowymi. Ochronie konserwatorskiej podlega budynek dworu wraz z otoczeniem zabytkowego parku. Łazy Średniowieczny gródek stożkowaty, usytuowany na wysuniętym cyplu, otoczonym z trzech stron wodami stawu rybnego. Posiada regularny kształt kolisty i otoczony jest dość dobrze zachowaną fosą oraz zewnętrznym wałem porośniętym zabytkowymi dębami. Poręba Wielka Dwór (obecnie szkoła podstawowa) wzniesiony w 1769 r. w stylu neogotycko-mauretańskim. Obiekty zlokalizowane są na terenie angielskiego krajobrazowego parku roślinno-wodnego z poł. XVIII w. Ochronie konserwatorskiej podlega budynek dworu oraz park. Kościół pw. Św. Bartłomieja zbudowany w XVI w. drewniany, późnogotycki, kryty gontem. Ołtarze: główny, dwa boczne, ambona oraz organy wykonane w stylu rokoko. Ochronie konserwatorskiej podlega budynek kościoła wraz z najbliższym otoczeniem, tj. cmentarz wraz ze starodrzewem oraz wyposażenie kościoła. Rajsko Pałac wzniesiony w II poł. XVIII w. przez rodzinę Bobrowskich. Budynek pałacu otacza dawna zabudowa gospodarcza. Całość zlokalizowana jest na terenie zabytkowego parku krajobrazowego z pomnikowym drzewostanem. Ochroną konserwatorską objęty jest budynek pałacu w całości wraz z najbliższym otoczeniem parkowym. Zachowanie ciągłości lokalnych i ponadlokalnych „korytarzy” i „węzłów” ekologicznych (kompleksy leśno – wodne, zabytkowe założenia zieleni parkowej i inne elementy krajobrazu kulturowego), wyznaczenie obszarów dla rozwoju funkcji rekreacyjno – wypoczynkowych, nowe obiekty i obszary chronione – to główne wskaźniki osiągnięcia stanu docelowego w dziedzinie ochrony przyrody i krajobrazu. Dla ochrony całości dziedzictwa przyrodniczego gminy oraz kształtowania systemu terenów zieleni należy podjąć następujące działania: • utrzymanie walorów i funkcji obszarów objętych ochroną prawną, • obejmowanie ochroną prawną obszarów i obiektów najbardziej wartościowych przyrodniczo. Gmina Oświęcim nie posiada planów tworzenia obszarów i obiektów chronionych. Jednak nie wyklucza w perspektywie do 2020 r. opracowanie takich planów, w których to gmina będzie inicjatorem. • dostosowanie terenów leśno - wodnych do pełnienia funkcji rekreacyjno – wypoczynkowej,

Strona 28 z 127 Program ochrony środowiska dla gminy Oświęcim na lata 2014-2017 z perspektywą na lata 2018-2021- aktualizacja

• tworzenie terenów zieleni urządzonej (skwery, zieleńce); zagospodarowanie zielenią otoczenia gminnych obiektów użyteczności publicznej oraz rewitalizacja wybranych cennych zespołów i założeń zieleni w obiektach zabytkowych do celów rekreacyjno – wypoczynkowych, • wspieranie proekologicznych działań lokalnych nadleśnictwa Andrychów w realizacji obecnie obowiązujących planów urządzania lasu oraz „programów ochrony przyrody”, • zachowanie różnorodności biologicznej ekstensywnie użytkowanych agrocenoz, kompleksów stawów – wdrażanie przedsięwzięć rolnośrodowiskowych, promocja agroturystyki, kwalifikowanych form rekreacji (wędkarstwo), turystyki pieszej, rowerowej, ukierunkowanej na aktywny odbiór walorów przyrodniczych i krajobrazowo – kulturowych (ścieżki przyrodniczo – dydaktyczne; punkty atrakcyjnych stanowisk roślin i siedlisk zwierząt), • ograniczanie konfliktów między potrzebami ochrony przyrody i rozwoju infrastruktury w obrębie dolin Wisły, Soły, Skawy i mniejszych rzek, • unikanie nadmiernej intensyfikacji rolnictwa (konieczne utrzymanie istniejących jeszcze zadrzewień śródpolnych, miedz, pasów zadrzewień wśród cieków itp.), • wsparcie działań organizacji ekologicznych, instytucji naukowych w zakresie ochrony czynnej wybranych gatunków fauny i flory (m.in. ochrona siedliska ptaków, ochrona siedlisk roślin chronionych, akcje edukacyjne w szkołach, promujące np. ideę „opiekunów przyrody”), • dalsza współpraca gminy Oświęcim należącej do Lokalnej Grupy Działania „Dorzecze Soły i Wieprzówki” oraz Lokalnej Grupy Działania „Dolina Soły”, z zakresu ochrony przyrody i krajobrazu, w tym pozyskiwanie środków z Europejskiego Funduszu Morskiego i Rybackiego na lata 2014-2020. Lokalna Grupa Rybacka „Dorzecze Soły i Wieprzówki” jako swoje priorytety wskazuję przede wszystkim poprawę warunków życia, w tym wzrost dochodów, szczególnie dla osób z sektora rybactwa oraz zachowanie walorów przyrodniczo krajobrazowych i kulturowo-historycznych. Cele te zamierza realizować poprzez: − rozwój rynku zbytu i promocji ryb, − rozwój turystyki, szczególnie związanej ze zbiornikami wodnymi i ekoturystyki, − rozwój usług dla ludności poprzez rozwój przedsiębiorczości, szczególnie wśród osób z sektora rybactwa, − zachowanie walorów przyrodniczych i krajobrazowych, − zachowanie dziedzictwa kulturowo-historycznego, w tym tradycji rybactwa. Wskazane do ochrony w formach przewidzianych w ustawie o ochronie przyrody fragmenty gminy pełnią przede wszystkim rolę lokalnych węzłów i korytarzy ekologicznych. Winny one być powiązane przestrzennie z podobnymi strukturami sąsiadujących terenów. W stosunku do niektórych ekosystemów warunkiem zachowania wysokich walorów jest wprowadzenie ochrony czynnej (dotyczy cennych zbiorowisk roślinności lęgowej, obszarów nieleśnych) w sytuacji, bowiem zaniechania tradycyjnego użytkowania niektórych typów zbiorowisk bardzo szybko dochodzi do wycofywania się np. gatunków słabych konkurencyjnie, a często należących jednocześnie do grupy gatunków ginących. Wśród działań realizujących zadanie „Zachowanie i przywrócenie siedlisk roślin i zwierząt oraz zapobieganie ich fragmentacji” należy wymienić prace związane z udrożnieniem korytarzy ekologicznych, w tym budowa przejść dla zwierząt oraz rozbiórkę, budowę i remont urządzeń ułatwiających migracje ryb w zlewni Wisły i Odry.

Strona 29 z 127 Program ochrony środowiska dla gminy Oświęcim na lata 2014-2017 z perspektywą na lata 2018-2021- aktualizacja

4.2 Ochrona i zrównoważony rozwój lasów 4.2.1 Charakterystyka stanu aktualnego Ogólna powierzchnia lasów na terenie gminy Oświęcim – wg stanu na dzień: 31.12.2012 r. - wynosi: 375,7 ha (gruntów leśnych, związanych z gospodarką leśną ogółem – 379,2 ha), co stanowi około 4 % jej powierzchni. Lasy państwowe stanowią ok. 204,8 ha, w tym: 202,8 ha – w administracji Lasów Państwowych (Nadleśnictwo Andrychów). Lasy niepaństwowe zajmują powierzchnię ok. 170,9 ha – głównie, jako niewielkie rozproszone enklawy, z reguły przylegające do zwartych kompleksów Lasów Państwowych. Niewielki udział w powierzchni leśnej mają również: lasy gminne (8,60 ha), lasy prywatne ( 162,30 ha).

Rysunek 6 Obszary leśne na terenie gminy Oświęcim (kolor zielony) Źródło: PGL Lasy Państwowe

Jak wynika z rysunku powyżej obszary leśne skupiają się głównie we wsi Włosienica, Poręba Wielka, Grojec, Zaborze i Brzezinka. Zgodnie z aktualnym operatem urządzenia lasu Nadleśnictwa Andrychów (okres obowiązywania: 01.01.2005 r. – 31.12.2014 r.), w części dotyczącej obrębu Andrychów, całość lasów zaliczono do siedlisk wyżynnych, natomiast powierzchniowo na terenie w/w obrębu dominują: • las mieszany wyżynny wariant typowy – ok.48% ogólnej powierzchni obrębu (w znacznej części na terenie gminy), • las wyżynny wariant typowy – ok.44% (w znacznej części na terenie gminy). Udział procentowy, powierzchniowy poszczególnych gatunków w strukturze drzewostanów kształtuje się następująco: • sosna – 38%, • dąb – 25%, • modrzew – 25%,

Strona 30 z 127 Program ochrony środowiska dla gminy Oświęcim na lata 2014-2017 z perspektywą na lata 2018-2021- aktualizacja

• olcha – 7%. Lasy obrębu Andrychów charakteryzuje znaczna zgodność składów gatunkowych drzewostanów z siedliskiem (około 85% ogólnej powierzchni), a dodatkowo przyrodnicze i ekonomiczne walory lasów obrębu potwierdza ok. 40% udział lasów 4- i więcej gatunkowych oraz 23% udział lasów w III klasie wieku (60 – 80 lat). Wszystkie drzewostany wykazują dobrą żywotność, wysoki wskaźnik zadrzewienia, stopień zwarcia , co gwarantuje stabilność ekosystemów leśnych . Lasy na terenie obrębu Andrychów wykazują zwiększony udział siedlisk lasów liściastych oraz gatunków liściastych w stosunku do średniej dla Nadleśnictwa, RDLP w Katowicach oraz województwa małopolskiego. Analiza planowanej gospodarki leśnej w zakresie pozyskania drewna w obrębie Andrychów lata 2005 – 2014 skłania do następujących wniosków: wysokie pozyskanie drewna z cięć przygodnych (wiatrołomy, śniegołomy, ciecia sanitarne – posusz czynny) w użytkowaniu przedrębnym, natomiast znaczący spadek – w rębnym, duży udział powierzchniowy i masowy trzebieży w użytkowaniu przedrębnym (tendencja malejąca w stosunku do wcześniejszego 10 – lecia), udział użytków przygodnych na poziomie 55- 60% użytków rębnych i przedrębnych, zwiększenie udziału lokalnych odnowień na otwartych powierzchniach zrębowych i pod osłoną drzewostanu. Lasy obrębu Andrychów należą do kategorii lasów ochronnych - głównie wodochronnych oraz glebochronnych, pozostających w II strefie uszkodzeń od emisji przemysłowych, a także położonych w odległości do 50 km od granic miasta – masowego wypoczynku. Lasy na terenie gminy, nie należą do szczególnie zagrożonych gradacją szkodników owadzich. Spośród biotycznych czynników środowiska oddziaływujących na istniejące drzewostany, pojawiają się gradacje szkodników pierwotnych (zasnuja świerkowa, brudnica mniszka, wskaźnica modrzewianeczka), natomiast uaktywniły się choroby grzybowe w uprawach, młodnikach i drzewostanach starszych (głównie – huba korzeni i opieńkowa zgnilizna korzeni). W drzewostanach liściastych (głównie dębowych, jesionowo – olchowych, olchowych mieszanych), intensywne żerowanie zwójek i miernikowców wpływa na spadek przyrostu masy i owocowania drzew. Spośród biotycznych czynników środowiska, powodujących ogólne osłabienie części istniejących drzewostanów, istotne znaczenie posiadają szkody ze strony zwierzyny płowej (jeleniowate) w uprawach, młodnikach i starszych drzewostanach liściastych (jesion, jawor, modrzew – około: 20 – 80% powierzchni danej uprawy). Ochrona upraw to głównie grodzenia, palikowanie sadzonek oraz chemiczne zabezpieczanie repelentami. Lasy na terenie gminy Oświęcim w przeważającej części wchodzą w obszary chronione, co ukierunkowuje działania administracji Lasów Państwowych do uzyskania „proekologicznego modelu” gospodarki leśnej, tj. trwałego zachowania lub odtwarzania naturalnych walorów lasu metodami racjonalnej gospodarki leśnej. Praktycznie dotyczy to bieżącej realizacji zapisów planów urządzania lasów nadleśnictwa Andrychów oraz „Programu ochrony przyrody”, zsynchronizowanym z cyklem 10-letniego okresu obowiązywania ww. planu. W dolinach rzek Soły i Skawy oraz ich dopływach, wszędzie gdzie występują siedliska olsów jesionowych, lasów łęgowych – stanowiących jedynie ok. 1% powierzchni leśnej Nadleśnictwa, należy dostosować użytkowanie rębne i przedrębne do hodowlanych potrzeb drzewostanów i stanu sanitarnego. Występujące tu ekosystemy leśne są ostoją nie tylko rzadkich gatunków roślin, ale także zwierząt oraz są regulatorem wilgotności miejscowych siedlisk i lokalnego klimatu. Tak prowadzona polityka będzie zgodna z celem długoterminowym zapisanym w programie ochrony środowiska dla województwa tj. Ochrona ekosystemów leśnych.

Strona 31 z 127 Program ochrony środowiska dla gminy Oświęcim na lata 2014-2017 z perspektywą na lata 2018-2021- aktualizacja

Ze względu na małe zainteresowanie programem zalesienia obszarów rolniczych na terenie gminy Oświęcim należałoby wprowadzić działania aktywizujące społeczność szczególnie wiejską do wykorzystywania możliwości zalesiania gruntów rolnych i innych niż rolne ze środków PROW. Działania takie powinny obejmować szkolenia dla właścicieli gruntów oraz pomoc doradczą. Podstawowy zakres pomocy doradczej w zakresie zalesiania gruntów prywatnych świadczony jest na podstawie ustawy o lasach. Pomoc ta obejmuje ogólne doradztwo w zakresie zalesiania gruntów i gospodarki leśnej oraz, w wypadku zalesiania obszarów rolniczych w ramach PROW, sporządzanie na wniosek właściciela gruntów planów zalesienia i potwierdzanie wykonania zalesienia. Doradztwo zalesieniowe świadczone jest nieodpłatnie właścicielom przez nadleśnictwa właściwe ze względu na położenie gruntów przeznaczonych do zalesienia. Znacznym zagrożeniem dla lasów znajdujących się na terenie gminy jest zaśmiecanie oraz zwiększony ruch pojazdów. Dlatego też należy podjąć działania wspólne z właścicielami lasów oraz Nadleśnictwami zmierzające do ograniczenia szkód powodowanych w lesie. Nierzadko jedynym wyjściem jest zainstalowanie systemu monitoringu w lasach. Ponadto w celu ograniczenia szkód powodowanych przez ludzi należy prowadzić szeroko zakreśloną edukację ekologiczną w formie szkoleń, konferencji i konkursów ekologicznych. Dodatkowym atutem wspierającym edukację ekologiczną mogą być elementy infrastruktury informujące o walorach przyrodniczych i siedliskowych, a także ścieżki edukacyjno- rekreacyjne.

4.3 Ochrona powierzchni ziemi i gleb Obowiązek prowadzenia monitoringu gleby i ziemi w ramach państwowego monitoringu środowiska wynika z zapisów art. 26 oraz art. 109 ustawy Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2013 poz. 1232) przy czym prowadzenie okresowych badań, jakości gleby i ziemi należy do zadań własnych starosty. Wprowadzenie standardów miało na celu stworzenie skutecznego instrumentu ochrony gleb przed degradacją w wyniku zanieczyszczenia substancjami chemicznymi pochodzącymi ze źródeł antropogenicznych oraz ustalenie prawnych podstaw do egzekwowania obowiązku przywrócenia właściwej jakości gleb w oparciu o wymierne wskaźniki docelowe. Z formalnego punktu widzenia przyjęte standardy wyznaczają docelowy stan jakości gleb poddanych rekultywacji z uwzględnieniem różnych form użytkowania gruntów. Szczegółowymi badaniami potwierdzonymi odpowiednią dokumentacją należy każdorazowo objąć obszary, na których doszło do awarii i niekontrolowanej emisji oraz migracji zanieczyszczeń do gleb.

4.3.1 Użytkowanie terenu gminy W ogólnej strukturze użytkowania gruntów gminy Oświęcim (wg GUS 2012 roku) największy udział procentowy mają użytki rolne zajmujące 3.497 ha, co stanowi około 46,83% ogólnej powierzchni przedmiotowego obszaru. Grunty orne zajmują 2.682 ha, łąki 712 ha i pastwiska 67 ha, sady 36 ha natomiast pozostałe grunty, czyli grunty zabudowane i zurbanizowane (tereny mieszkaniowe, drogi i inne tereny zabudowane) oraz nieużytki z powierzchnią 3.565 ha zajmują około 47,66% powierzchni gminy. Na terenie gminy Oświęcim przeważają gleby średniej jakości, III i IV klasy bonitacyjnej, które stanowią łącznie ponad 86% gruntów ornych oraz 82% użytków zielonych Gleby najlepsze, klasy I występują jedynie we wsi Babice, a ich udział jest znikomy tylko 1%. Gleby bardzo dobre, II klasy, występują na małych obszarach głównie w Babicach, Broszkowicach i Rajsku. Łącznie gleby I i II klasy stanowią 6,4% powierzchni gminy, a z użytkami zielonymi (tylko II klasa) 7,8%.

Strona 32 z 127 Program ochrony środowiska dla gminy Oświęcim na lata 2014-2017 z perspektywą na lata 2018-2021- aktualizacja

Głównymi glebami pokrywającymi gminę Oświęcim są: • mady brunatne, które występują w dolinach Wisły i Soły, charakteryzujące się dość wysoką urodzajnością, • gleby pseudobielicowe słabo przepuszczalne, jednak zaliczane do gleb dobrych, charakteryzują się dużą podatnością na intensywną erozję wodną, • gleby brunatne wytworzone z lessu, charakteryzują się dobrą strukturą i bardzo korzystnymi stosunkami powietrzno-wodnymi, słabo przepuszczalne, wyługowane bądź kwaśne wymagające wapniowania. • gleby brunatne namyte wytworzone z lessu o głębokim poziomie próchniczym, • gleby brunatne wytworzone z piasków, lekkie, przepuszczalne i przewiewne, łatwe w uprawie, • mady glejowe wytworzone z pyłu, dobre gleby łąkowe, • gleby glejowe namyte występują tylko pod użytkami zielonymi, • gleby murszowe na podłożu mineralnym. W zakresie rolniczej przydatności gleb w gminie dominuje kompleks drugi – pszenny bardzo dobry (48%), ósmy – zbożowo-pastewny mocny (34%) oraz pierwszy – pszenny bardzo dobry (6,4%). W rolnictwie dominują gospodarstwa indywidualne, według danych ze Spisu Rolnego przeprowadzonego w 2010 roku wynika iż grunty w gospodarstwach to 2.318,01 ha. Na terenie gminy funkcjonują 901 gospodarstwa, wynika z tego iż średnia powierzchnia gospodarstwa wynosi około 2,57 ha. W 782 gospodarstwach prowadzona jest produkcja rolnicza, co oznacza iż w 13,2% gospodarstw nie prowadzi się działalności rolniczej. Strukturę wielkościową gospodarstw zestawiono na wykresie zamieszczonym poniżej.

498

500 450 400 350 221 300 250 200 150 41 7 15 100 50 0 gospodarstwa prowadzące działalność rolniczą

do 1 ha włącznie 1 - 5 ha 5 - 10 ha 10 -15 ha 15 ha i więcej

Rysunek 7 Struktura wielkościowa gospodarstw rolnych na terenie gminy Oświęcim Źródło: opracowanie własne na podstawie danych ze Spisu Rolnego 2010

Grunty pod zasiewami występują w 627 gospodarstwach o łącznej powierzchni 1.335,94 ha. W 74 gospodarstwach prowadzi się uprawy trwałe, w 71 gospodarstwach uprawy sadownicze,

Strona 33 z 127 Program ochrony środowiska dla gminy Oświęcim na lata 2014-2017 z perspektywą na lata 2018-2021- aktualizacja

w 105 gospodarstwach grunty są ugorowane lub przeznaczane na uprawy zielone, w 520 gospodarstwach występują łąki, a w 43 pastwiska. Powierzchnia zasiewów wynosi 1.335 ha, z czego 1.040 ha obsiewa się zbożami, 50,52 ha roślinami przemysłowymi takimi jak buraki cukrowe (1,26 ha) oraz rzepak i rzepik (49,26 ha), na 2,23 ha sadzi się warzywa gruntowe, a na 115,9 ha sadzi się ziemniaki.4 Według Spisu Rolnego na terenie gminy Oświęcim w 514 gospodarstwach hoduje się zwierzęta gospodarskie, są to głównie: • bydło – w 107 gospodarstwach 396 sztuk, • trzoda chlewna –w 150 gospodarstwach 1270 sztuk, • konie w 16 gospodarstwach 24 sztuki, • drób w 487 gospodarstwach 19.216 sztuk.5 W 322 gospodarstwach rolnicy pracują z pomocą ciągników, w sumie podczas Spisu Rolnego zewidencjonowano ich 504 sztuki. W 572 gospodarstwach stosowane są nawozy mineralne, w tym azotowe w 484 gospodarstwach, fosforowe w 26 gospodarstwach, potasowe w 29 gospodarstwach, wieloskładnikowe w 406 gospodarstwach oraz w 46 gospodarstwach prowadzi się wapnowanie gleb. Dotychczasowe użytkowanie terenu gminy związanego z rolnictwem jest zgodne z uwarunkowaniami przyrodniczymi. Rozwój gospodarczy opiera się̨ głównie na wykorzystaniu zasobów lokalnych. Rolniczy charakter gminy sprzyja kształtowaniu się najbardziej odpowiedniego dla zachowania walorów środowiska przyrodniczego kierunku zagospodarowania powierzchni. Jednakże w porównaniu do lat poprzednich widoczna jest tendencja do coraz częstszego zaniechania działalności rolniczej przez mieszkańców gminy i utrzymania ze źródeł w sąsiadujących z gminą większych ośrodkach przemysłowo-usługowych takich jak Oświęcim, Bieruń czy Bielsko – Biała. Coraz większy w porównaniu do lat poprzednich odsetek gruntów ornych jest obecnie odłogowany, co widać w użytkowaniu powierzchni gminy. Mieszkańcy przejawiają tendencję do zmiany przeznaczenia gruntów rolnych na cele nierolnicze, głównie na zabudowę̨ mieszkaniową. Stąd należy poprzez odpowiednie ustalenia w planach miejscowych dążyć do utrzymania rolniczego charakteru gminy wprowadzając gospodarstwa wielkoobszarowe na terenach o korzystnych warunkach glebowych i tym samym na cele nierolnicze kwalifikować́ grunty o niskiej klasie bonitacyjnej gleb.

4.3.2 Działania doradcze dla rolników Ze względu na udział terenów rolniczych na analizowanym obszarze problemy rolnictwa są analizowane zarówno przez jednostki zajmujące się rolnictwem takie jak Małopolski Oddział Regionalny Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa w Krakowie, Powiatowy Zespół Doradztwa Rolniczego w Oświęcimiu czy Radę Gminy Oświęcim. Małopolski Oddział Regionalny Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa w Krakowie corocznie kontroluje sposoby gromadzenia obornika w trakcie standardowych kontroli gospodarstw rolnych prowadzących działalność rolniczą w zakresie produkcji roślinnej i zwierzęcej. Kontrolowanych jest około 5% gospodarstw, które wnioskują o pomoc finansową. Prowadzone są spotkania i konsultacje nt. Optymalnego doboru dawek nawozowych oraz środków ochrony roślin dla zainteresowanych rolników.

4 Spis Rolny 2010 5 Spis Rolny 2010

Strona 34 z 127 Program ochrony środowiska dla gminy Oświęcim na lata 2014-2017 z perspektywą na lata 2018-2021- aktualizacja

MODR w Karniowicach wydaje Małopolski Informator Rolniczy „DORADCA”, skierowany do rolników, mieszkańców obszarów wiejskich, przedsiębiorców ze sfery agrobiznesu, liderów środowisk wiejskich, pracowników samorządów terytorialnych i instytucji obsługi rolnictwa, słowem - wszystkich osób zainteresowanych bogatą tematyką wsi i rolnictwa. Szeroki zakres tematyczny zamieszczanych artykułów obejmuje m.in. technologię produkcji roślinnej i zwierzęcej, ekonomikę rolnictwa, przedsiębiorczość na obszarach wiejskich, w tym szczególnie możliwości pozyskiwania dotacji unijnych, technikę rolniczą, ekologię i agroturystykę. Centrum Doradztwa Rolniczego w Krakowie oraz Małopolski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Karniowicach corocznie organizuje kursy, szkolenia i akcje promocyjne i informacyjne nt. Szeroko pojętej przedsiębiorczości rolnicze w tym także Kodeksu Dobrych Praktyk Rolniczych. W ostatnich latach były to między innymi: • Kurs z zakresu stosowania środków ochrony roślin przy użyciu opryskiwaczy, • Kurs z zakresu rolnictwa ekologicznego • Kurs agroturystyczny,, • Kurs operatorów kombajnów, • Kurs kwalifikacyjny w zawodzie rolnik, ogrodnik, • Kurs dla grup producenckich, • Kurs z zakresu Kodeksu Dobrej Praktyki Rolniczej, • Kurs z zakresu Integrowanej Produkcji. Powiatowy Zespół Doradztwa Rolniczego w Oświęcimiu organizuje dla rolników pomoc przy wypełnianiu wniosków o płatności bezpośrednie, a także szkolenia w zakresie stosowania środków ochrony roślin przy użyciu opryskiwaczy. Okresowo na łamach lokalnej prasy Powiatowy Inspektor Weterynarii przypomina rolnikom o wpisaniu się do rejestru paszowego, informuje o możliwościach zapobiegania chorobom trzody chlewnej (pomór świń) a także przestrzega o niebezpieczeństwie zatrucia pszczół w wyniku niewłaściwego stosowania środków ochrony roślin. Inspekcja corocznie przeprowadza na terenie powiatu, w tym na terenie gminy Oświęcim kontrole, dotyczą one przede wszystkim punktów sprzedaży środków ochrony roślin, świadectw kwalifikacyjnych opryskiwaczy, a także, jakości materiału siewnego i szkółkarskiego oraz występowanie patogenów i szkodników upraw rolniczych. Niezależnie od działań jednostek wymienionych powyżej rolnicy we własnym zakresie pilnują sposobów gromadzenia obornika na swoim terenie. Cyklicznie w lokalnej prasie „Gmina Oświęcimska” zamieszczane są informacje dla rolników planujących ubieganie się do środki finansowe z funduszy unijnych czy terminy spotkań i konsultacji w ODR, a także propozycje kursów, szkoleń i konferencji poświęconych problemom wsi i rolnictwa. Cennym działaniem, przyczyniającym się do zwiększenia świadomości ekologicznej i rolniczej, jest organizacja spotkań informacyjnych, konferencji, szkoleń i akcji informacyjnych połączonych z praktycznymi zajęciami dla zainteresowanych produkcją rolną i rolników, a także właścicieli gospodarstw predestynujących do ekologicznych i agroturystycznych. Działania takie są czasem współorganizowane przez powiat, natomiast przeprowadzane przez Małopolski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Karniowicach oraz Agencję Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa Małopolskie Biuro Regionalne w Krakowie. Działaniem, które zarówno teraz jak i przyszłości może się przyczynić do poprawy stanu nie tylko gleb, ale i całego środowiska jest organizacja w szkołach dla dzieci i młodzieży kilku lekcji

Strona 35 z 127 Program ochrony środowiska dla gminy Oświęcim na lata 2014-2017 z perspektywą na lata 2018-2021- aktualizacja

o tematyce ochrony środowiska i metodach dbania o jego zasoby i naturalny charakter. Zadanie to będzie realizowane przez gminy przy współpracy ze Starostwem Powiatowym.

4.3.3 Zagrożenia dla czystości powierzchni ziemi Za podstawowe przyczyny antropogenicznej degradacji gleb na terenie gminy Oświęcim należy uznać przede wszystkim zanieczyszczenia związane ze spalaniem paliw - osiadanie zanieczyszczeń pyłowych, zanieczyszczenia komunikacyjne, kwaśne deszcze oraz oddziaływanie zakładów przemysłowych z sąsiednich terenów głównie z terenu Aglomeracji Górnośląskiej i okolicznych dużych miast. Obowiązek prowadzenia monitoringu, obserwacji zmian i oceny jakości gleby i ziemi w ramach Państwowego Monitoringu Środowiska wynika z zapisów art. 26 ustawy – Prawo ochrony środowiska. Kryteria oceny określone są̨ na podstawie delegacji w art. 105 cytowanej ustawy, w rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 9 września 2002 r. w sprawie standardów jakości gleby oraz standardów jakości ziemi (Dz. U. z 2002 r. Nr 165, poz. 1359). Zakres badań „Monitoring chemizmu gleb ornych Polski" określają trzyletnie Programy Państwowego Monitoringu Środowiska. Badania gleb na obszarze powiatu prowadzone są w oparciu o „Monitoring chemizmu gleb ornych Polski", który stanowi podsystem Państwowego Monitoringu Środowiska w zakresie jakości gleb i ziemi. Na terenie województwa małopolskiego w ramach monitoringu przebadano 17 próbek gleb z terenów użytkowanych rolniczo. Badania nie zostały przeprowadzone na terenie gminy Oświęcim, najbliższy badany punkt mieścił się na terenie miasta Oświęcimia. Do gleb zanieczyszczonych (Σ9WWA > 1000 μg.kg-1) w województwie małopolskim zaliczono 14 punktów, w tym punkt na terenie Oświęcimia. Wszystkie punkty odpowiadają punktom zaliczonym do klasy 3 (gleby zanieczyszczone) wg klasyfikacji IUNG. 6 Wyniki badań pobranej próby nie reprezentują stanu gleb na terenie gminy, pokazują jednak jak wygląda stan gleb w bliskiej odległości od zakładów chemicznych oraz wśród koncentracji ruchu komunikacyjnego. Stan gleb na terenie Oświęcimia pokazuje jak zanieczyszczone są gleby powiatu w najbardziej zurbanizowanych i najbardziej uprzemysłowionych miejscach. Na terenie gminy Oświęcim nie było wykonywanych badań gleb, można tylko przypuszczać, iż zawartości metali ciężkich i pierwiastków śladowych oraz w szczególności węglowodorów aromatycznych są niższe i gleby kwalifikują się do wszelkich upraw. Stan gleb wywiera bezpośredni wpływ na inne elementy środowiska jak stan wód, przydatność rolniczą, różnorodność florystyczną i architekturę krajobrazu, a także na zdrowotność jej mieszkańców, dlatego też, ochrona gruntów jest bardzo istotnym elementem ochrony środowiska. W ramach pielęgnacji walorów glebowych należy: • kształtować właściwy odczyn gleb. Istnieje potrzeba monitoringu stanu gleb pod względem kwasowości periodycznie, co 3-5 lat, • ograniczać zmiany przeznaczenia powierzchni atrakcyjnych rolniczo terenów na nierolnicze, • chronić powierzchnię ziemi przed czynnikami erozyjnymi i nadmierną presją urbanizacji, • zwiększyć udział upraw alternatywnych, która podczas spalania wnosi znacznie mniej zanieczyszczeń gazowych i pyłowych do atmosfery, w związku, z czym ograniczania zanieczyszczenie środowiska.

6 Monitoring chemizmu gleb Polski, 2012

Strona 36 z 127 Program ochrony środowiska dla gminy Oświęcim na lata 2014-2017 z perspektywą na lata 2018-2021- aktualizacja

• promować restrukturyzację rolnictwa z uwzględnieniem kierunku ekologizacji.

4.4 Ochrona zasobów geologicznych 4.4.1 Surowce mineralne gminy Oświęcim Złoża surowców przedstawiają naturalne skupienia kopalin, których wydobycie może przynieść korzyść gospodarczą. Są rozmieszczone nierównomiernie w przyrodzie, a ich występowanie i możliwość wykorzystania zależą w dużej mierze od budowy geologicznej. Zasady poszukiwania, dokumentowania oraz korzystania z kopalin regulowane są przepisami ustawy z dnia 9 czerwca 2011 roku prawo geologiczne i górnicze (Dz. U. 2011 r. Nr 163, poz. 981). W ustawie tej rozstrzygnięto sprawę własności złóż kopalin oraz uregulowano problem ochrony zasobów poprzez wymóg ujmowania ich w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego oraz obowiązek kompleksowego i racjonalnego wykorzystania kopalin. Dla prawidłowego gospodarowania zasobami przyrody (tj. między innymi kopalinami) ustala się w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego szczególne warunki zagospodarowania terenów. Podjęcie działalności w zakresie wydobywania kopalin jest uzależnione, od uzyskania koncesji oraz od odpowiednich zapisów w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego. W 2012 roku zostały opracowane mapy rozmieszczenia wszystkich surowców na terenie całej Polski. Surowce mineralne występujące na analizowanym terenie to: • węgiel kamienny w złożach: o Brzeszcze - złoże o powierzchni 2690 ha wraz z kopaliną towarzyszącą, jaką jest metan (zasoby bilansowe metanu 2.845,10 mln m3 , zasoby bilansowe węgla 312.727 tys. ton), położone na terenie gminy Brzeszcze i Oświęcim, aktualnie eksploatowane systemem ścianowym na zawał przez Kompanię Węglowa KWK Brzeszcze, roczne wydobycie węgla na poziomie 1334 tys. ton, roczne odmetanowanie na poziomie 27.40 mln m3, o Piast – złoże o powierzchni 4831 ha położone na terenie gminy Oświęcim i Chełmek aktualnie eksploatowane systemem ścianowym na zawał przez Kompanię Węglową S.A. KWK Piast, zasoby geologiczne tego złoża wynoszą 960.398 tys. ton, roczne wydobycie kształtuje się na poziomie 4.020 tys. ton, o Oświęcim - Polanka – złoże o zasobach szczegółowo rozpoznanych, nieeksploatowane, o zasobach geologicznych 2.086.237 tys. ton, planowane jest uruchomienie nowej kopalni eksploatującej to złoże. Aktualnie firma Kopex-Ex- Coal prowadzi działania mające na celu budowę nowoczesnej kopalni węgla kamiennego w rejonie gmin Przeciszów, Polanka Wielka, Oświęcim. Kopalnia będzie nowoczesną bez tradycyjnych szybów, ze znacznie mniejszą infrastrukturą powierzchniową, z wieloma rozwiązaniami proekologicznymi. Planowane rozpoczęcie robót dołowych udostępniających w drugiej połowie 2015 roku a uruchomienie pierwszej ściany wydobywczej na przełomie 2017/2018 roku, o Czeczot – Wschód – złoże o zasobach szczegółowo rozpoznanych o zasobach bilansowych w ilości 434.914 tys. ton, o Janina – złoże o zasobach geologicznych 1.449.030 tys. ton i zasobach przemysłowych 364.125 tys. ton, aktualnie eksploatowane przez Południowy Koncern Węglowy S.A, ZG Janina z rocznym wydobyciem na poziomie 1.883 tys. ton.

Strona 37 z 127 Program ochrony środowiska dla gminy Oświęcim na lata 2014-2017 z perspektywą na lata 2018-2021- aktualizacja

• kruszyw naturalnych piasków i żwirów w złożach: o Dwory – złoże piasków ze żwirami eksploatowane, o zasobach bilansowych 3971 tys. ton, o zasobach przemysłowych 3329 tys. ton i rocznym wydobyciu 156 tys. ton, o Dwory – Libet – złoże piasków ze żwirami, eksploatowane, o zasobach bilansowych 1430 tys. ton o zasobach przemysłowych 626 tys. ton i rocznym wydobyciu 287 tys. ton, o Dwory - Mańki – złoże piasków ze żwirami, o zasobach rozpoznanych szczegółowo, o zasobach bilansowych 3212 tys. ton, o Rajsko 2 – złoże piasków ze żwirem o zasobach bilansowych rozpoznanych szczegółowo w ilości 3892 tys. ton, o Stawy Monowskie – złoże piasków i żwirów, eksploatowane, o zasobach bilansowych 3834 tys. ton i zasobach przemysłowych 1875 tys. ton, i rocznym wydobyciu na poziomie 163 tys. ton, dla tego złoża w 2011 roku została wydana decyzja rekultywacyjna. o

lokalizacja gminy Oświęcim Rysunek 8 Rozmieszczenie surowców okruchowych Źródło: Państwowy Instytut Geologiczny, dane według stanu na dzień 30 grudnia 2012 roku

Eksploatacja węgla wywołuje szkody rolne i budowlane, są to głównie obniżenia terenu powodujące szkody w uprawach i uszkodzenia budynków. Obiekty budowlane na terenie obszaru górniczego zabezpieczane są na wpływy projektowanej eksploatacji górniczej. Szkody w postaci

Strona 38 z 127 Program ochrony środowiska dla gminy Oświęcim na lata 2014-2017 z perspektywą na lata 2018-2021- aktualizacja

strat w plonach rolnych i uprawach leśnych pokrywane są poprzez wypłatę odszkodowania. Tereny rolne i leśne trwale zdegradowane działalnością górniczą podlegają rekultywacji. Naprawa szkód górniczych w obiektach kubaturowych i liniowych odbywa się na bieżąco, po ustaniu wpływów z eksploatacji. Na obszarze gminy realizowane będą działania rekultywacyjne, na obszarze górniczym „Stawy Monowskie” o łącznej powierzchni 17,19 ha. Dla tego obszaru dla Karkowskich Zakładów Eksploatacji Kruszyw S.A. została wydana decyzja określająca kierunek rekultywacji jako wodno – rolno – rekreacyjny. Termin zakończenia rekultywacji określono na 5 lat od zakończenia eksploatacji. Ze względu na lokalizację gminy Oświęcim w zasięgu i strefie oddziaływania eksploatacji kilku kopalń oraz w związku z tym, iż na terenie gminy Przeciszów powstanie kopalnia, która wydobywać będzie złoża z głębokości 200 metrów prognozuje się, że skala niekorzystnych oddziaływań może wzrosnąć.

4.4.2 Osuwiska Od 2003 roku realizowany jest projekt o znaczeniu ogólnopaństwowym pn.: System Osłony PrzeciwOsuwiskowej. Jest on realizowany w trzech etapach. Podstawowym celem Systemu jest rozpoznanie, udokumentowanie i zaznaczenie na mapie wszystkich osuwisk oraz terenów potencjalnie zagrożonych ruchami masowymi oraz założenie systemu monitoringu wgłębnego i powierzchniowego na 100 wybranych osuwiskach. Wyniki projektu mają pomóc w zarządzaniu ryzykiem osuwiskowym, czyli w ograniczeniu w znacznym stopniu szkód i zniszczeń wywołanych rozwojem osuwisk poprzez zaniechanie budownictwa drogowego i mieszkaniowego w obrębie aktywnych i okresowo aktywnych osuwisk. Jest to obecnie jeden z najważniejszych projektów geologicznych realizowanych w Ministerstwie Środowiska, którego wyniki będą miały duży wpływ na gospodarkę i finanse państwa polskiego z jednej strony, a z drugiej - na aspekty społeczno - ekonomiczne. Planowany czas realizacji projektu wynosi 9 lat. Zakończenie jest przewidziane na 2016 r. Projekt ma za zadanie wspomaganie władz lokalnych w wypełnianiu obowiązków dotyczących problematyki ruchów masowych ziemi wynikających z odpowiednich ustaw i rozporządzeń.7 W 2011 roku na Biuro Geologiczne z Krakowa opracowało dokumentację pn.: „Sprawozdanie z monitoringu powierzchniowego osuwisk zlokalizowanych na terenie powiatu oświęcimskiego (pomiar zerowy)”. W ramach sprawozdania wykonano sieć monitoringu powierzchniowego na terenie kilku osuwisk na obszarze powiatu oświęcimskiego, w tym na jednym osuwisku zlokalizowanym na obszarze gminy Oświęcim - w Grojcu na drodze wojewódzkiej nr 984 Oświęcim – Kęty. Dokładane analizy wskazują, iż gmina Oświęcim jest zagrożona osuwiskami w niewielkim stopniu, dlatego przeciwdziałanie rozwojowi tych ruchów powinno opierać się tylko na działaniach profilaktycznych polegających na prowadzeniu obserwacji.

7 na podstawie danych zamieszczonych na www.geoportal.pgi.gov.pl

Strona 39 z 127 Program ochrony środowiska dla gminy Oświęcim na lata 2014-2017 z perspektywą na lata 2018-2021- aktualizacja

5 Poprawa jakości środowiska i bezpieczeństwa ekologicznego

5.1 Ochrona powietrza atmosferycznego 5.1.1 Charakterystyka i ocena stanu aktualnego Na stan powietrza na terenie gminy mają wpływ następujące rodzaje emisji: • emisja zorganizowana pochodząca ze źródeł punktowych i powierzchniowych oraz niska emisja, • emisja liniowa z środków transportu i komunikacji. Zazwyczaj głównym źródłem zanieczyszczeń powietrza jest emisja substancji toksycznych pochodzących z procesów spalania paliw stałych, ciekłych i gazowych w celach energetycznych i technologicznych. W kolejnych podrozdziałach opisano systemy energetyczne znajdujące się na terenie Gminy i określono ich wpływ na stan powietrza atmosferycznego. Podstawową masę zanieczyszczeń odprowadzanych do atmosfery stanowi dwutlenek węgla (CO2). Jednak najbardziej uciążliwe składniki spalin to przede wszystkim dwutlenek siarki (SO2), tlenki azotu (NOx), tlenek węgla (CO) i pył. W mniejszych ilościach emitowane są również chlorowodór, różnego rodzaju węglowodory aromatyczne i alifatyczne. Wraz z pyłem emitowane są również metale ciężkie, pierwiastki promieniotwórcze i wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne, a wśród nich benzoalfapiren, uznawany za jedną z bardziej znaczących substancji kancerogennych. W pyle zawieszonym ze względu na zdolność wnikania do układu oddechowego, wyróżnia się frakcje o ziarnach: powyżej 10 mikrometrów i pył drobny poniżej 10 mikrometrów (PM10). Ta druga frakcja jest szczególnie niebezpieczna dla człowieka, gdyż jej cząstki są już zbyt małe, by mogły zostać zatrzymane w naturalnym procesie filtracji oddechowej. Przy spalaniu odpadów z tworzyw sztucznych opartych na polichlorku winylu do atmosfery mogą dostawać się substancje chlorowcopochodne, a wśród nich dioksyny i furany. O wystąpieniu zanieczyszczeń powietrza decyduje ich emisja do atmosfery, natomiast o poziomie w znacznym stopniu występujące warunki meteorologiczne. Przy stałej emisji, zmiany stężeń zanieczyszczeń są głównie efektem przemieszczania, transformacji i usuwania ich z atmosfery. Stężenie zanieczyszczeń zależy również od pory roku. I tak: • sezon zimowy, charakteryzuje się zwiększonym zanieczyszczeniem atmosfery, głównie przez niskie źródła emisji, • sezon letni, charakteryzuje się zwiększonym zanieczyszczeniem atmosfery przez skażenia wtórne powstałe w reakcjach fotochemicznych. Ocenę stanu powietrza atmosferycznego przeprowadzono w oparciu o dane z 2012 roku pochodzące z opracowania Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska w Krakowie pt.: „Ocena jakości powietrza w województwie małopolskim w 2012 r.”. Ocena przeprowadzona jest w wyodrębnionych strefach na terenie województwa małopolskiego. Klasyfikacja stref wykonywana jest co roku na podstawie oceny poziomu substancji w powietrzu, a jej wynikiem jest określenie jednej klasy strefy ze względu na ochronę zdrowia i jednej klasy ze względu na ochronę roślin (z wyjątkiem stref grodzkich). Klasyfikacji stref dokonuje się dla każdego zanieczyszczenia oddzielnie, na podstawie najwyższych stężeń na obszarze każdej strefy, następnie określa się klasę wynikową dla danej strefy. Zaliczenie strefy do określonej klasy wiąże się z koniecznością podjęcia konkretnych działań na rzecz poprawy jakości powietrza lub utrzymania jego jakości na niezmienionym poziomie. W tabelach poniżej przedstawiono w skrócie zasady zaliczenia strefy do określonej klasy (A, B, C), które zależy od stężeń zanieczyszczeń występujących na ich obszarze i wiąże się z określonymi

Strona 40 z 127 Program ochrony środowiska dla gminy Oświęcim na lata 2014-2017 z perspektywą na lata 2018-2021- aktualizacja

wymaganiami, co do działań na rzecz poprawy jakości powietrza. Podstawę zaliczenia strefy do określonej klasy stanowią wyniki oceny uzyskane na obszarach o najwyższych poziomach stężeń danego zanieczyszczenia w strefie.

Tabela 2 Klasy stref i wymagane działania w zależności od poziomów stężeń zanieczyszczenia, uzyskanych w rocznej ocenie jakości powietrza Klasa Poziom stężeń Wymagane działania strefy nie przekraczający poziomów A brak dopuszczalnych* i poziomów docelowych powyżej poziomów dopuszczalnych*, lecz nie przekraczający poziomów dopuszczalnych B określenie obszarów przekroczeń wartości dopuszczalnych powiększonych o margines tolerancji

powyżej poziomów dopuszczalnych określenie obszarów przekroczeń wartości dopuszczalnych oraz powiększonych o margines tolerancji* C wartości dopuszczalnych powiększonych o margines tolerancji i poziomów docelowych opracowanie programu ochrony powietrza POP * z uwzględnieniem dozwolonych częstości przekroczeń określonych w RMŚ w sprawie dopuszczalnych poziomów. Źródło: Ocena jakości powietrza w województwie małopolskim, kwiecień 2013

Tabela 3 Klasy stref dla ozonu w odniesieniu do poziomu celu długoterminowego Poziom stężeń Klasa strefy nie przekraczający poziomów celu długoterminowego D1 powyżej poziomu celu długoterminowego D2 Źródło: Ocena jakości powietrza w województwie małopolskim, kwiecień 2013

Ocenę poziomu zanieczyszczeń powietrza w poszczególnych strefach województwa małopolskiego wykonano w oparciu o wyniki pomiarów prowadzonych w stałych stacjach pomiarowych, automatycznych i manualnych oraz stanowiskach pasywnych. Wszystkie stacje pomiarowe funkcjonowały zgodnie z wojewódzkim programem państwowego monitoringu środowiska. Gmina Oświęcim należy do strefy małopolskiej, na której zlokalizowano 66 punktów monitoringowych. Na terenie gminy brak jest punktów monitoringowych. Najbliżej granicy gminy położone są punkty w miejscowościach: • Trzebinia, osiedle ZWM – odległość około 15 km, • Olkusz, ul. F. Nullo – odległość około 30 km, • Skawina, osiedle Ogrody – odległość około 30 km, • Wadowice, osiedle Pod Skarpą – odległość około 15 km, Strefa małopolska obejmuję obszar 14 784 km2, na której zamieszkuję 2 480 906 osób.

Strona 41 z 127 Program ochrony środowiska dla gminy Oświęcim na lata 2014-2017 z perspektywą na lata 2018-2021- aktualizacja

Tabela 4 Wykaz stacji monitoringu jakości powietrza w strefie małopolskiej, z których wyniki wykorzystano w ocenie jakości powietrza w rejonie gminy Oświęcim SUBSTANCJE GAZOWE Lokalizacja stacji C6H6 NO2 NOx SO2 CO O3 Trzebinia, osiedle ZWM - 1 - 1 1 - Olkusz, ul. F. Nullo - 1 - 1 1 - Skawina, osiedle Ogrody M 1 - 1 - - Wadowice, osiedle Pod Skarpą ------POZOSTAŁE Lokalizacja stacji PM10 Pb As Cd Ni B(a)P Trzebinia, osiedle ZWM 24 24 24 24 24 24 Olkusz, ul. F. Nullo 1, 24 - - - - - Skawina, osiedle Ogrody 1 - - - - - Wadowice, osiedle Pod Skarpą 24 - - - - 24 1 – pomiar automatyczny z 1- godzinnym czasem uśrednienia wyników 24 – pomiar manualny, 24-godzinny M – pomiar metodą pasywną, z 1- miesięcznym czasem uśrednienia wyników Źródło: Ocena jakości powietrza w województwie małopolskim, kwiecień 2013

Klasyfikacja strefy małopolskiej z uwzględnieniem parametrów kryterialnych określonych pod kątem ochrony zdrowia dla: • NO2, tlenku węgla, benzenu, ołowiu (Pb), arsenu (As), kadmu (Cd), niklu (Ni), ozonu (dla strefy małopolskiej) określono jako klasę A, • PM10, benzo(a)piranu, SO2 określono jako klasę C. Klasyfikacja strefy małopolskiej z uwzględnieniem kryteriów określonych w celu ochrony roślin dla: • SO2, NOx, ozonu (dla strefy małopolskiej) określono jako klasę A. W pobliżu granic gminy Oświęcim wystąpiły w 2012 roku przekroczenia poziomów dopuszczalnych lub docelowych następujących substancji: pyłu zawieszonego PM10, B(a)P w pyle zawieszonym PM10.

Tabela 5 Zestawienie przypadków przekroczeń dopuszczalnego poziomu PM10 – stężenia średnie roczne Przyczyna Nazwa strefy Kod strefy Nazwa stacji Wartość (µg/m3) wystąpienia przekroczenia

Skawina, osiedle Ogrody 54* S5, S3, S14, S15 Strefa małopolska PL1203 Wadowice, osiedle Pod Skarpą 50* S5,S14, S15

*poziom dopuszczalny 40 µg/m3 Źródło: Ocena jakości powietrza w województwie małopolskim, kwiecień 2013

Strona 42 z 127 Program ochrony środowiska dla gminy Oświęcim na lata 2014-2017 z perspektywą na lata 2018-2021- aktualizacja

Tabela 6 Zestawienie przypadków przekroczeń dopuszczalnego poziomu PM10 – stężenia 24- godzinne Percentyl 90,4 z Nazwa strefy Kod strefy Nazwa stacji Ilość przekroczeń* rocznej serii stężeń 24-godzinnych

Olkusz, ul. F. Nullo 78 72

Skawina, osiedle Ogrody 120 105 Strefa małopolska PL1203 Trzebinia, osiedle ZWM 68 73

Wadowice, osiedle Pod Skarpą 101 113

* dopuszczana częstość przekroczenia dopuszczalnego poziomu w roku kalendarzowym wynosi 35 razy Źródło: Ocena jakości powietrza w województwie małopolskim, kwiecień 2013

Przyczynami stwierdzonych przekroczeń pyłu PM10 w punktach monitoringowych w pobliżu granic gminy były: • niekorzystne warunki klimatyczne (S15), • oddziaływanie emisji z zakładów przemysłowych, ciepłowni elektrowni zlokalizowanych w pobliżu stacji (S3), • oddziaływanie emisji związanych z indywidualnym ogrzewaniem budynków (S5), • szczególne lokalne warunki rozprzestrzeniania się zanieczyszczeń (S14).

Tabela 7 Zestawienie przypadków przekroczeń dopuszczalnego benzo(a)piranu - stężenia średnie roczne Przyczyna Nazwa strefy Kod strefy Nazwa stacji Wartość (ng/m3) wystąpienia przekroczenia Wadowice, osiedle Pod 13,6 S5, S14, S15 Strefa małopolska PL1203 Skarpą Trzebinia, osiedle ZWM 4,7 S5, S3, S14, S15

Źródło: Ocena jakości powietrza w województwie małopolskim, kwiecień 2013

Przyczynami stwierdzonych przekroczeń benzo(a)pirenu w punktach monitoringowych w pobliżu granic gminy były: • oddziaływanie emisji z zakładów przemysłowych, ciepłowni elektrowni zlokalizowanych w pobliżu stacji (S3), • oddziaływanie emisji związanych z indywidualnym ogrzewaniem budynków (S5), • szczególne lokalne warunki rozprzestrzeniania się zanieczyszczeń (S14), • niekorzystne warunki klimatyczne (S15). Do opracowania programów ochrony powietrza (POP) zostały zakwalifikowane wszystkie strefy województwa małopolskiego - dla kryterium ochrony zdrowia.

Strona 43 z 127 Program ochrony środowiska dla gminy Oświęcim na lata 2014-2017 z perspektywą na lata 2018-2021- aktualizacja

5.1.2 System gazowniczy Istniejący system zaopatrzenia w gaz wystarcza do zabezpieczenia obecnych jak i przyszłych potrzeb mieszkańców oraz wytwórczości i usług. Sieć gazową średnioprężną i niskoprężną na terenie Gminy Oświęcim eksploatuje Rozdzielnia Gazu Oświęcim, zaś gazociągi wysokoprężne Rejon Gazowniczy w Bielsku-Białej. Rozdzielnia Gazu Oświęcim obsługuje wszystkie miejscowości na terenie gminy za wyjątkiem sołectw: Harmęże i Pławy, co stanowi około 90% terenu całej gminy. Długość sieci gazowej rozdzielczej na terenie gminy Oświęcim wg stanu na dzień 31.01.2011 r. wynosi: • sieć gazowa średnioprężna - 171,7 km(w tym przyłącza - 61,3 km); • sieć gazowa niskoprężna - 40,4 km (w tym przyłącza - 12,3 km). Najstarsza sieć gazowa średnioprężna funkcjonuje w sołectwach: Rajsko, Brzezinka, Babice i Zaborze. Pozostała sieć pochodzi z początku lat 90-tych. Ciągłość dostaw gazu zapewnia zasilanie systemu gazowego z kilku stacji redukcyjno- pomiarowych położonych na terenie gminy oraz miasta Oświęcim. Rozdzielnia Gazu Oświęcim eksploatuje cztery stacje redukcyjno-pomiarowe w Rajsku i Grojcu, Grojcu - Stawach Grojeckich i Zaborzu. Przez teren gminy przebiegają następujące gazociągi wysokiego ciśnienia: • ø 400 CN 6,3 MPa relacji Oświęcim - Bielsko-Biała, • ø 400 CN 2,5 MPa relacji Oświęcim - Świerklany, • ø 150 CN 2,5 MPa relacji Oświęcim - Kęty, • ø 65 CN 2,5 MPa do stacji redukcyjno pomiarowej w Grojcu, • ø 50 CN 2,5 MPa do stacji redukcyjno pomiarowej w Rajsku.

168222 180000 163469

160000 141411 145258 140000

120000

100000 2008

80000 2012 60000

40000 22058 22964 20000

0 długość sieci gazowej długość sieci gazowej długość sieci gazowej ogółem przesyłowej rozdzielczej

Rysunek 9 Długość sieci gazowych na terenie gminy Oświęcim w latach 2008 – 2012 (mb) Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z GUS

Strona 44 z 127 Program ochrony środowiska dla gminy Oświęcim na lata 2014-2017 z perspektywą na lata 2018-2021- aktualizacja

4000 3511 3409 3500 3162 3015 3000

2500

2000 1492 1591 2008 1500 2012 1000

500

0 czynne przyłącza do odbiorcy gazu odbiorcy gazu budynków ogrzewający ogrzewający mieszkalnych i mieszkania gazem mieszkania gazem niemieszkalnych (szt.) (gosp. dom.) (gosp. dom.)

Rysunek 10 Charakterystyka przyłączy gazowych na terenie gminy Oświęcim w latach 2008 - 2012 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z GUS Analizując powyższe wykresy można stwierdzić, iż na terenie gminy Oświęcim postępuje rozwój sieci gazowych oraz wzrost liczby gospodarstw domowych podłączonych do sieci oraz ogrzewających mieszkania gazem. Ilość przyłączy gazowych na terenie gminy Oświęcim nieznacznie wzrosła w latach 2008 -2012, dotyczy to przede wszystkim przyłączy (przybyło 147 szt. połączeń).

5.1.3 System elektroenergetyczny Źródła zaopatrzenia w energię elektryczną usytuowane w części wiejskiej gminy Oświęcim, (GPZ w Porębie Wielkiej i Rajsku) zaopatrują nie tylko gminę, ale także miasto Oświęcim oraz inne gminy ościenne. Z kolei tereny wiejskie gminy Oświęcim korzystają z dostaw energii ze źródeł zlokalizowanych na terenie miasta Oświęcim (GPZ w Oświęcimiu i Oświęcimiu - Dworach) i na terenach gmin sąsiadujących (GPZ w Kętach, Chełmku, Wadowicach).

5.1.4 Komunikacyjne źródła zanieczyszczeń na terenie gminy Oświęcim Źródłem emisji zanieczyszczeń liniowych jest spalanie paliw płynnych w silnikach spalinowych pojazdów samochodowych, w maszynach rolniczych oraz w kolejnictwie. Elementem emisji w tym zakresie jest również emisja powstająca w obrocie paliwami występująca głównie w czasie tankowania oraz przeładunku. Charakterystycznymi cechami zanieczyszczeń komunikacyjnych są: • stosunkowo duże stężenie tlenku węgla, tlenków azotu i węglowodorów lotnych, • koncentracja zanieczyszczeń wzdłuż dróg, • nierównomierność w okresach dobowych i sezonowych związana ze zmianami natężenia ruchu. Na wielkość emisji komunikacyjnej mają wpływ: • stan nawierzchni, • konstrukcja i stan techniczny silników pojazdów, warunki pracy silników, • rodzaj paliwa, • płynność ruchu,

Strona 45 z 127 Program ochrony środowiska dla gminy Oświęcim na lata 2014-2017 z perspektywą na lata 2018-2021- aktualizacja

• ścieranie jezdni, opon i hamulców, • unoszenia drobin pyłu w wyniku wzniecania go z powierzchni na skutek ruchu pojazdów (emisja wtórna). Gęstość sieci drogowej na terenie gminy wynosi 2,8 km/km2 i jest 2,6 - krotnie większa od średniej gęstości dla kraju 1,09 km/km2. Podstawowymi elementami sieci drogowej gminy są: • na kierunku wschód – zachód: o droga krajowa nr 44 Tychy - Oświęcim - Zator - Skawina – Kraków, • na kierunku północ-południe: o droga wojewódzka nr 933 Chrzanów – Oświęcim – Brzeszcze, o droga wojewódzka nr 948 Oświęcim-Kęty. Od tych dróg odchodzą drogi powiatowe: • po stronie północnej i zachodniej: o nr 04-103 Oświęcim – do wiaduktu (ul. Grunwaldzka) od drogi krajowej nr 44, o nr 1877 K (dawna 04-104) Babice – Brzezinka – Harmęże, o nr 1878K (dawna 04-105) Muzeum – Pławy, o nr 1898 K (dawna 04-111) Stawy Monowskie – Dwory Drugie, o nr 04-112 Oświęcim-Dwory. • po stronie południowej: o nr 04-106 Oświęcim – Zaborze-Poręba Wielka od drogi krajowej nr 44, o nr 1867 K (dawna 04-107) Grojec - Zaborze-Oświęcim od drogi krajowej nr 44, o nr 1864 K (dawna 04-108) Grojec – Polanka Wielka, o nr 1866 K (dawna 04-110) Poręba –Włosienica, o nr 1868 K (dawna 04-122 ) Rajsko - Skidziń. Łączna długość sieci drogowej na terenie gminy Oświęcim wynosi: • drogi krajowe i autostrady – 6,7 km • drogi wojewódzkie – około 23,5 km, • drogi powiatowe – około 39 km, • drogi gminne – około 78 km. Zarządcami dróg, do właściwości, których należą sprawy z zakresu planowania budowy, modernizacji, utrzymania i ochrony dróg, są następujące organy: • dróg krajowych – Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad w Krakowie, która w latach 2008 – 2013 wykonała na terenie gminy Oświęcim: − remont ul. Śląskiej w Babicy na odcinku 1,2 km, − budowa chodnika we Włosienicy na odcinku 0,45 km, − remont nawierzchni w miejscowości Włosienica na odcinku 3,273 km. • dróg wojewódzkich –Zarząd Dróg Wojewódzkich w Krakowie, , który w latach 2008 – 2013 wykonał na terenie gminy Oświęcim: − remont odcinka drogi wojewódzkiej nr 948 Oświęcim – Grojec o długości 7,5 km, − remont odcinka drogi wojewódzkiej nr 933 Rajsko – Oświęcim – Broszkowice o długości 7,281 km, • dróg powiatowych – Powiat Oświęcimski (po likwidacji Zarządu Dróg Powiatowych w kwietniu 2013 roku),

Strona 46 z 127 Program ochrony środowiska dla gminy Oświęcim na lata 2014-2017 z perspektywą na lata 2018-2021- aktualizacja

• dróg gminnych – wójt gminy. Utrzymanie dróg we właściwym stanie technicznym, daje możliwość szybkiego i dogodnego komunikowania się. Stanowiąc podstawę do podnoszenia atrakcyjności terenu gminy, wymaga ciągłego utrzymywania wszystkich dróg na odpowiednim poziomie technicznym oraz podnoszenia ich parametrów technicznych i dostosowywania do standardów europejskich. Procentowy udział pojazdów na drodze: • dla dróg wojewódzkich: osobowe 85,8%, dostawcze 10,8%, ciężarowe 1,6%, autobusy 1,7%, motocykle 0,1%, • dla dróg powiatowych i gminnych: osobowe 82,6%, dostawcze 13,3%, ciężarowe 2,6%, autobusy 1,3%, motocykle 0,2%. Przyjęte natężenie ruchu dla dróg: • krajowych – 8244 [poj/dobę], • wojewódzkich – 12064 [poj/dobę], • powiatowych - 5988 [poj/dobę], • gminnych – 724 [poj/dobę]. Na podstawie danych dotyczących natężenia ruchu oraz udziału poszczególnych typów pojazdów w tym ruchu (raport „Generalny pomiar ruchu 2010 – Synteza wyników” na zlecenie Generalnej Dyrekcji Dróg Krajowych i Autostrad oraz opracowania Ministerstwa Środowiska „Wskazówki dla wojewódzkich inwentaryzacji emisji na potrzeby ocen bieżących i programów ochrony powietrza” oszacowano wielkość emisji komunikacyjnej. Wyniki przedstawiono w poniższej tabeli.

Tabela 8 Roczna emisja substancji szkodliwych do atmosfery ze środków transportu na terenie gminy Oświęcim w 2012 roku

śr. rodzaj rodzaj drogi prędkość CO C6H6 HC HCal HCar NOx TSP SOx Pb pojazdu [km/h]

osobowe 45 97817 868 15029 10520 3156 20835 450 1122 11 dostawcze 40 3511 29 640 448 134 1462 172 218 0 krajowe ciężarowe 30 1094 17 901 631 189 2384 222 192 0 autokary 25 1291 15 809 567 170 3854 223 261 0 motocykle 40 8991 65 1224 857 257 66 0 6 0 osobowe 45 19635 176,8 3087,2 2160,7 648,55 4068,95 85,85 227,8 2,55 dostawcze 40 705,5 5,95 135,15 95,2 28,05 293,25 32,3 45,05 0 wojewódzkie ciężarowe 30 207,4 3,4 170,85 119 35,7 451,35 42,5 36,55 0 autokary 25 402,05 2,55 113,9 79,05 23,8 995,35 45,9 56,1 0 motocykle 40 1739,95 12,75 237,15 165,75 50,15 12,75 0 0,85 0 osobowe 40 23100 208 3632 2542 763 4787 101 268 3 dostawcze 35 830 7 159 112 33 345 38 53 0 powiatowe ciężarowe 30 244 4 201 140 42 531 50 43 0 autobusy 25 473 3 134 93 28 1171 54 66 0 motocykle 40 2047 15 279 195 59 15 0 1 0

Strona 47 z 127 Program ochrony środowiska dla gminy Oświęcim na lata 2014-2017 z perspektywą na lata 2018-2021- aktualizacja

osobowe 35 73806 675 11852 8297 2489 14664 299 865 8 dostawcze 35 2527 22 485 339 102 1050 116 161 0 gminne ciężarowe 30 741 11 611 427 128 1616 151 130 0 autobusy 25 1364 7 385 270 81 3377 155 189 0 motocykle 30 0 0 0 0 0 0 0 0 0

RAZEM 37,5 240525 2147 40085 28057 8417 61978 2237 3941 24,55

Źródło: opracowanie własne, do obliczeń użyto Programu OPERAT2000

Spalanie paliw w pojazdach charakteryzuję się największą emisją tlenku węgla do powietrza, bo aż około 240 ton rocznie. Źródłem emisji tlenku węgla są w większości samochody osobowe. W ramach ograniczenia emisji zanieczyszczeń do powietrza ze środków transportu zarządcy dróg na bieżąco prowadzą prace modernizacyjne. Przeprowadzona analiza stanu zanieczyszczenia powietrza wykazała, że na terenie gminy Oświęcim w celu zmniejszenia emisji i imisji wskazane są działania dążące do poprawy czystości atmosfery. W związku z zaostrzeniem się przepisów ochrony środowiska oraz w interesie mieszkańców działania te należałoby przeprowadzić w następujących kierunkach poprzez wdrożenie niżej wymienionych celów: • systematyczna poprawa jakości powietrza na obszarze gminy, o opracowanie planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe oraz jego sukcesywne wdrażanie, o opracowanie i wdrożenie strategii zmniejszania stężenia pyłów drobnych PM10 oraz ozonu przyziemnego w powietrzu, o zwiększenie świadomości społeczności lokalnej w zakresie potrzeb i możliwości ochrony powietrza, w tym oszczędności energii i stosowania odnawialnych źródeł energii. • wspieranie i promocja ekologicznych nośników energii, o wymiana konwencjonalnie opalanych pieców węglem na ogrzewania gazowe lub inne przyjazne środowisku nośniki energii zarówno w obiektach publicznych, jak mieszkaniach prywatnych, o wzrost wykorzystania odnawialnych źródeł energii, o wspieranie i promowanie korzystania z materiałów energooszczędnych w budownictwie przez mieszkańców, o kontynuowanie prac termomodernizacyjnych budynków użyteczności publicznej, o intensyfikację działań związanych z modernizacją dróg.

5.2 Gospodarka wodno – ściekowa 5.2.1 Hydrografia 5.2.1.1 Wody powierzchniowe Obszar gminy Oświęcim charakteryzuje się bogatą, dobrze rozwiniętą siecią rzeczną, systemem kanałów i rowów melioracyjnych oraz dużymi obszarami stawów rybnych. W całości odwodniony jest poprzez prawobrzeżne dopływy Wisły. Wisła - stanowi północną i zachodnią granicę gminy. Na tym odcinku Wisła przyjmuje:

Strona 48 z 127 Program ochrony środowiska dla gminy Oświęcim na lata 2014-2017 z perspektywą na lata 2018-2021- aktualizacja

• lewobrzeżne dopływy (poza terenem gminy): Pszczynkę, Gostynie, Potok Goławiecki, Przemszę, • prawobrzeżne dopływy z terenu gminy: Pławiankę, Sołę, Macochę, Harmężówkę. Wisła ma charakter rzeki nizinnej o spadku 0,36%, krętym przebiegu, koryto wąskie 10-20 m., na całym odcinku obwałowane. W 1977 roku w ramach regulacji Wisły rozpoczęto budowę kanału żeglownego Dwory-Las o długości 7,5 km, co spowodowało w 1997 roku zmianę ujścia Macochy Poręby i skierowanie jej bezpośrednio do kanału. Soła - pierwszy główny beskidzki dopływ Wisły o długości 88,9 km i powierzchni dorzecza 1390,6 km2. Odcinek ujściowy znajduje się na terenie gminy lub, części południowej, stanowi jej granicę. Koryto kręte, z licznymi staro-rzeczami tylko częściowo jest uregulowane - wały przeciwpowodziowe, narzuty kamienne, opaski faszynowe. Średni spadek rzeki na odcinku Kęty- Oświęcim wynosi 1,86%. Eksploatacja żwirów bezpośrednio z koryta rzeki, budowa zbiorników wodnych w środkowym biegu Soły zwiększyła średni spadek rzeki od 1855 roku o 0,2%, a w okresach powodzi wywołuje częste zmiany koryta. Główne dopływy na obszarze gminy: • lewobrzeżny: Potok Różany, • prawobrzeżne: o Macocha o długości 20,4 km i powierzchni dorzecza 96,2 km2, tylko w odcinku ujściowym płynie przez teren gminy, o Czerna odprowadzająca wodę ze stawów rybnych, o Młynówka Dolna płynie przez obszar gminy, ale ujście znajduje się na terenie miasta Oświęcimia, o Macocha Poręba o długości 13,9 km, powierzchni dorzecza 36,3 km2 odwadnia stawy i wschodnią część gminy. Bezpośrednio do Wisły i Soły odprowadzane są wody ze stawów poprzez sieć kanałów i sztucznych przekopów między zlewniami. Wyznaczone działy wodne na tym obszarze są niepewne, gdyż w zależności od stanów wody lub potrzeb gospodarki wodnej na stawach, wody kierowane są systemem śluz i zastawek do różnych zlewni. Pozostałością intensywnej gospodarki w dolinach rzek, w szczególności Wisły i Soły, prowadzonej od średniowiecza, są liczne stawy rybne i zbiorniki wodne po eksploatacji kruszywa oraz osadniki dla wód odprowadzanych z kopalń i zakładów przemysłowych. W obrazie powierzchniowej sieci hydrograficznej odgrywają one bardzo ważną rolę i funkcję. Są to głównie duże zespoły stawów rybnych, posiadające często wielowiekową tradycję hodowli ryb. Największe z nich to stawy: Adolfińskie, Grojeckie i Maleckie w dolinie Soły oraz stawy Granicznik, Lekacz, Oszust i Bagiennik w dolinie Wisły. Dwa największe zespoły stawów hodowlanych są zlokalizowane u ujścia Skawy w rejonie miejscowości Zator i były jednym z największych w kraju miejscem koncentracji produkcji ryb stawowych (karpia i innych gatunków ryb słodkowodnych) oraz materiału zarybieniowego (karpia, szczupaka, sandacza, suma, lina, karasia i innych). Dziś większość z nich znajduje się pod ochroną jako zabytek kultury materialnej.

5.2.1.2 Jakość wód powierzchniowych W roku 2011 Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Krakowie prowadził badania wód powierzchniowych zgodnie z zatwierdzonym wieloletnim „Programem Państwowego Monitoringu Środowiska Województwa Małopolskiego na lata 2010-2012” i Aneksu nr 1 do Programu według zapisów obowiązującego wówczas rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 13 maja 2009 r. w sprawie form i sposobu prowadzenia monitoringu jednolitych części wód powierzchniowych i podziemnych (Dz. U. 2009, Nr 81, poz. 685). Rok 2011 był drugim rokiem realizacji 6-letniego cyklu monitoringowego w rozumieniu RDW, a jednocześnie pierwszym

Strona 49 z 127 Program ochrony środowiska dla gminy Oświęcim na lata 2014-2017 z perspektywą na lata 2018-2021- aktualizacja

rokiem monitoringu diagnostycznego. W 2011 roku w rejonie gminy Oświęcim, WIOŚ w Krakowie w 2 punktach pomiarowo-kontrolnych (p.p.k.) realizował program monitoringu diagnostycznego, w 3 p.p.k. program monitoringu operacyjnego (w tym badania wód w obszarach chronionych, tj. wody przeznaczonej do zaopatrzenia ludności, do bytowania ryb, do celów rekreacyjnych, w tym kąpieliskowych, obszary ochrony siedlisk lub gatunków, dla których stan wód jest ważnym czynnikiem w ich ochronie), natomiast nie badano próbek w ramach programu monitoringu badawczego. Poniżej w tabeli przedstawiono wyniki monitoringu diagnostycznego i operacyjnego w punktach pomiarowo – kontrolnych na terenie powiatu.

Tabela 9 Wyniki monitoringu jakości wód powierzchniowych w rejonie gminy Oświęcim

-

LOGICZNY

tuczna jcw (T/N) 3.5)

Lp. - 3.1 Kod ppk STAN JCW Nazwa ppk Typ abiotyczny STAN CHEMICZNY Kod ocenianej JCW niesyntetyczne (3.6) Nazwa ocenianej JCW Klasa elementów biologicznych STAN / POTENCJAŁ EKO Klasa elementów fizykochemicznych Silnie zmieniona lub sz Klasa elementów hydromorfologicznych specyficzne zanieczyszczenia syntetyczne i Klasa elementów fizykochemicznych (grupa JCW OBJĘTE MONITORINGIEM DIAGNOSTYCZNYM Zlewnia: Wisła od Przemszy do Dunajca - kod 213

Kęty

– Soła

PL01S1501_2181 1 15 T I II I I dobry dobry

PLRW200015213299 dobry i powyżej dobrego Oświęcim

- Soła od zbiornika Czaniec do ujścia PL01S1501_1744 Soła

JCW OBJĘTE MONITORINGIEM OPERACYJNYM

Zlewnia: Wisła od Przemszy do Dunajca - kod 213

rego

Zator

2 – 15 T II II I Skawa PL01S1501_1761 Klęczanki do ujścia PLRW200015213499 Skawa od Klęczanki bez dobry i powyżej dob

Strona 50 z 127 Program ochrony środowiska dla gminy Oświęcim na lata 2014-2017 z perspektywą na lata 2018-2021- aktualizacja

-

2

3 26 T III II II I zły Podolsze Łowiczanka Łowiczanka umiarkowany PL01S1501_1758 PLRW20002621349

Graboszyce

- y

4 6 T III II II I zł umiarkowany PL01S1501_1760 PLRW20006213489 Targaniczanki do ujścia Wieprzówka Wieprzówka od Targaniczanki= bez

Źródło: Raport o stanie środowiska województwa małopolskiego w 2011 roku, WIOŚ w Krakowie 2013

Jakość wód powierzchniowych według monitoringu przeprowadzonego w 2011 roku przedstawia się następująco: • dobry i powyżej dobrego stanu/potencjału ekologicznego (I i II klasa) wystąpiła w 2 punktach monitoringu diagnostycznego (Soła) i w 1 punkcie monitoringu operacyjnego (Skawa), • woda o złym i umiarkowanym stanie/potencjale ekologicznym (III klasa i II klasa) wystąpiła w 2 punktach monitoringu operacyjnego (Łowiczanka, Wieprzówka). Jak wynika z przytoczonej tabeli, stan czystości rzek w rejonie gminy Oświęcim – ogólnie nienajlepszy – utrzymuje się od lat. Nie można stwierdzić, by istniała jednoznaczna tendencja poprawy lub pogarszania jakości wód. Na taki stan rzeczy składa się zarówno dopływ zanieczyszczeń spoza terenu gminy (Wisła, Skawa, Wieprzówka), jak nierozwiązane problemy gospodarki ściekowej na terenie gminy – o czym świadczy zwłaszcza stan sanitarny. Sytuację najdobitniej ilustruje stan najczystszej z rzek – Soły: w 2011 roku (najlepszym dla tej rzeki) o zaliczeniu je do I klasy pod względem fizykochemicznym decydowały stężenia substancji biogennych, a wskaźniki przekroczenia zanieczyszczeń bakteriologicznych dopuszczalnych dla I klasy wynosiły 25-50. Takie rezultaty badania świadczą o decydującym wpływie zanieczyszczeń pochodzących z sektora komunalnego na jakość wód.

5.2.1.3 Zanieczyszczenie osadów dennych Państwowy Instytut Geologiczny prowadzi badania monitoringowe osadów wodnych Wisły i jej dopływów na zlecenie Inspekcji Ochrony Środowiska. W pobliżu granic gminy Oświęcim zlokalizowany jest punkt pomiarowy w Oświęcimiu (na Wiśle). Wyniki badań z ostatnich lat (2009 - 2011) wskazują wyraźnie na znaczne zwiększenie zawartości prawie wszystkich badanych pierwiastków w aluwiach rzeki Wisła – wysoka zawartość kadmu 12,4 mg/kg (norma 7,5 mg/kg) i ołowiu 482 mg/kg (norma 200 mg/kg) kwalifikują osady do klasy IV – osady silnie zanieczyszczone. Tak wysokie zawartości tych metali są związane z górnictwem ołowiowo- cynkowym, zlokalizowanym w bliskim sąsiedztwie (Chrzanów) oraz z działalnością górnośląskich kopalni węgla kamiennego.

Strona 51 z 127 Program ochrony środowiska dla gminy Oświęcim na lata 2014-2017 z perspektywą na lata 2018-2021- aktualizacja

5.2.1.4 Wody podziemne W rejonie gminy Oświęcim poziomy wodonośne występują w utworach czwartorzędowych, trzeciorzędowych, triasowych i karbońskich. Głównym poziomem użytkowym jest poziom czwartorzędowy, który tworzą utwory piaszczysto- żwirowe, o zmiennej miąższości dochodzącej do 60 m, występujące w dnach dolin Wisły, Soły i Skawy. Poziom czwartorzędowy w aluwiach charakteryzuje się na ogół swobodnym zwierciadłem wody, które stabilizuje się na głębokości do około 3 metrów, a lokalnie zwierciadłem napiętym - w żwirach występujących pod nadkładem glin zwietrzelinowych. W dolinie Wisły występują wody o zwierciadle napiętym pod nadkładem gliniastym lub piaszczysto gliniastym na głębokości 5-10 m. W starszych utworach budujących wyższe tarasy rzeczne i w pogrzebanych odcinkach dolin wody występują głębiej, nawet miejscami do 20-30 m. Lokalnie trzeciorzędowy użytkowy poziom wodonośny związany jest z przewarstwieniami utworów piaszczystych w mioceńskim kompleksie ilastym. Wydajności studni ujmujących ten poziom nie przekraczają kilkunastu m3/h. Wody tego piętra są zmineralizowane (chlorkowo- sodowe) z dużą zawartością jodu oraz podatne na antropopresję i kwalifikują się do średniej jakości. Triasowy poziom wodonośny, podobnie jak poziom trzeciorzędowy, nie ma większego znaczenia użytkowego na obszarze gminy. Wody tego poziomu mają charakter szczelinowy i szczelinowo- krasowy i są związane z wapieniami i dolomitami kruszconośnymi. Wydajności ujęć korzystających z poziomu triasowego są na ogół znaczne, ale nie na obszarze gminy Oświęcim. Utwory karbonu górnego tworzą piętro w piaskowcach przedzielanych nieprzepuszczalnymi utworami ilasto-mułowcowymi. Wyróżniają się wśród nich: krakowska seria piaskowcowa i górnośląska seria piaskowcowa, zbudowane przede wszystkim z piaskowców. W rozdzielającej je serii mułowcowej i podścielającej serii paralicznej, piaskowce występują w podrzędnej ilości. Miąższość poszczególnych warstw wodonośnych piaskowców jest zróżnicowana od około 1 m do kilkudziesięciu metrów. Występujące tu wody mają charakter naporowy. Dużą wodonośnością wyróżnia się szczególnie krakowska seria piaskowcowa zbudowana ze słabo zwięzłych porowatych piaskowców szarogłazowych. Piaskowce w niżej leżących seriach są mało porowate (porowatość do kilku procent) i występujące w nich poziomy wodonośne mają charakter szczelinowo-porowy. Cechą charakterystyczną karbońskiego piętra wodonośnego jest pionowa strefowość hydrochemiczna wyrażająca się wzrostem mineralizacji wody wraz z głębokością: od wód słodkich lub słabo zmineralizowanych w partiach przypowierzchniowych, do zasolonych i już na głębokości około 500 m do solanek o mineralizacji >35 g/dm3, dochodzącej do 60 g/dm3. W krakowskiej serii piaskowcowej występuje użytkowy poziom wód podziemnych o typie szczelinowo-porowym.

Strona 52 z 127 Program ochrony środowiska dla gminy Oświęcim na lata 2014-2017 z perspektywą na lata 2018-2021- aktualizacja

Rysunek 11 Rozmieszczenie Głównych Zbiorników Wód Podziemnych w województwie małopolskim, Źródło: www.krakow.pios.gov.pl Zgodnie z „Regionalizacją słodkich wód podziemnych Polski” (wg A.Kleczkowski, 1988 z późniejszymi zmianami) w rejonie gminy Oświęcim występuje pięć Głównych Zbiorników Wód Podziemnych: zbiornik Dolina rzeki Wisły (Oświęcim) nr 449 oraz małe fragmenty zbiorników Dolina rzeki Soły nr 446, Dolina rzeki Skawy nr 444, Zbiornik Pszczyna-Żory nr 346 i Zbiornik Chrzanów nr 452. Zbiorniki związane z dolinami rzek oraz Zbiornik Pszczyna-Żory są zbiornikami wód czwartorzędowych o charakterze porowym, natomiast Zbiornik Chrzanów - wód triasowych o charakterze szczelinowo-krasowym. W nowszych opracowaniach zbiorniki w dolinach Soły, Skawy i Wisły są traktowane łącznie jako Użytkowy Poziom Wód Podziemnych (UPWP) Qu rejonu Małej Wisły. Trzy (449, 452 i 346) spośród wymienionych wyżej GZWP posiadają dokumentacje hydrogeologiczne. Czwartorzędowy zbiornik Dolina rzeki Wisły (Oświęcim) nr 449, udokumentowany pod nazwą „Oświęcim", charakteryzuje się zmienną miąższością utworów wodonośnych: przeważnie 5-10 m, na wschodzie 10 do 20m. Zwierciadło wody ma charakter swobodny, tylko sporadycznie lekko napięty. Współczynnik filtracji (z próbnych pompowań) waha się od 25 do 124 m3/d a wodonośność utworów czwartorzędowych od 30 do 70 m3/h. Zasilanie zbiornika następuje na drodze infiltracji opadów atmosferycznych poprzez utwory słabo przepuszczalne zalegające w nadkładzie warstwy wodonośnej. Ich miąższość wynosi od 3,4 m do 14,8 m. Zasoby dyspozycyjne tego zbiornika określono na 590 m3/h co stanowi 91% zasobów odnawialnych. Ochrona wód tego zbiornika posiada wysoką rangę z uwagi na to, że wody czwartorzędowe stanowią tu jedyną możliwość zaopatrzenia mieszkańców tego rejonu. Wokół zbiornika wyznaczono obszar ochronny. Ze względu na bardzo duży stopień zagrożeń terenu, jego zagospodarowanie, silnie zanieczyszczone rzeki, emisje kominowe, transportu kolejowego i drogowego oraz liczną ilość ognisk zanieczyszczeń ochrona zbiornika wód podziemnych GZWP nr 449 jest przedsięwzięciem trudnym i kosztownym, ale niezbędnym. W okolicy Zakładów Chemicznych w Dworach koło Oświęcimia występuje obszarowe zanieczyszczenie wód tego zbiornika, spowodowane obecnością znacznych rozmiarów składowiska odpadów płynnych, a także samą działalnością zakładów. Konieczne jest stopniowe eliminowanie tego zanieczyszczenia. Triasowy zbiornik 452 tylko w minimalnym stopniu obejmuje północny rejon gminy Oświęcim. Jego zasoby dyspozycyjne określono na 3 437 m3/h. Natomiast uściślone granice

Strona 53 z 127 Program ochrony środowiska dla gminy Oświęcim na lata 2014-2017 z perspektywą na lata 2018-2021- aktualizacja

czwartorzędowego zbiornika 346 udokumentowanego pod nazwą „Pszczyna", wyznaczone w dokumentacji hydrogeologicznej, biegną kilka kilometrów na zachód od granic powiatu oświęcimskiego. Jego zasoby dyspozycyjne określono na 708 m3/h. W rejonie gminy Oświęcim zlokalizowano w 2012 roku 4 punkty monitoringowe jakości wód podziemnych.

Tabela 10 Charakterystyka sieci monitoringu wód podziemnych Nr Monbada* M Wody Stratygrafia Gmina/Miejscowość JCWPd gmina miejska 2249 MD G Q 148 Oświęcim 2251 MD G T Przeciszów 148 2248 MD G NgM Chełmek/ Bobrek 147 2909 MD G Q Oświęcim/Broszkowice 148 *nr w Monitoringowej Bazie Danych, M – rodzaj monitoringu: MD – monitoring diagnostyczny, MO- monitoring operacyjny, Stratygrafia : Q – czwartorzęd, Tr – trzeciorzęd, W – wody wgłębne, G – wody gruntowe, Z – źródła, JCWPd – jednolita część wód podziemnych, Źródło: Ocena jakości wód podziemnych w województwie małopolskim w roku 2010, WIOŚ w Krakowie, 2011

Rysunek 12 Sieć punktów badawczych wód podziemnych w 2012 roku w województwie małopolskim Źródło: Ocena jakości wód powierzchniowych w województwie małopolskim w roku 2012, WIOŚ w Krakowie, 2013

Strona 54 z 127 Program ochrony środowiska dla gminy Oświęcim na lata 2014-2017 z perspektywą na lata 2018-2021- aktualizacja

Wody podziemne o IV klasie czystości wystąpiły na terenie gminy Oświęcim w miejscowości Broszkowice. Są to wody podziemne niezadowalającej jakości: • wartości wskaźników jakości wody są podwyższone w wyniku naturalnych procesów oraz słabego oddziaływania antropogenicznego, • większość wskaźników jakości wody przekracza wartości dopuszczalne jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi.

5.2.2 Główne źródła zanieczyszczeń wód powierzchniowych i podziemnych Wody występujące w przyrodzie poddawane są oddziaływaniu presji działalności człowieka, która powoduje pogorszenie ich stanu ilościowego i jakościowego. Zanieczyszczenie wód jest zjawiskiem powszechnym, a główną jego przyczyną jest obecność w wodzie różnego rodzaju substancji, które mogą pochodzić ze źródeł naturalnych lub sztucznych. Najbardziej podatne na zanieczyszczenie są wody powierzchniowe, dużo mniej wody podziemne, których stopień antropogenicznego zagrożenia zależy przede wszystkim od głębokości ich występowania. Sztuczne źródła zanieczyszczeń wód można podzielić na źródła punktowe, powierzchniowe i liniowe. Do punktowych źródeł zanieczyszczeń zalicza się w szczególności oczyszczalnie ścieków komunalnych, oczyszczalnie ścieków przemysłowych, składowiska odpadów oraz magazyny substancji niebezpiecznych. Największy wpływ na stan wód powierzchniowych w gminie i mieście ma emisja pochodząca z sektora komunalnego. Ścieki komunalne wnoszą do wód powierzchniowych znaczące ładunki substancji biogennych (głównie związki azotu i fosforu), które powodują eutrofizację wód. Spowodowane jest to w dużym stopniu brakiem systemu kanalizacji w obrębie gminy. Dla rozwiązania problemu zanieczyszczenia zasobów wód powierzchniowych podejmowane są przez Gminę inicjatywy zmierzające do poprawy istniejącego stanu poprzez budowę kanalizacji i oczyszczalni ścieków. Zagrożenie dla wód powierzchniowych stanowić mogą również nieuporządkowane, tzw. "dzikie wysypiska" odpadów, a w szczególności miejsca w których pozbyto się odpadów niebezpiecznych. Istotnym źródłem zanieczyszczeń wód powierzchniowych w regionie są także spływy obszarowe z terenów miejskich oraz rolniczych. Powodują one zanieczyszczenie wód substancjami ropopochodnymi, związkami biogennymi oraz pestycydami. Wpływ presji punktowych i obszarowych źródeł rolniczych na stan wód powierzchniowych zależy głównie od ukształtowania powierzchni terenu, sposobu zagospodarowania przestrzennego zlewni rzek, charakteru i wielkości produkcji rolnej, jak również od rocznych sum opadów na danym terenie. Oszacowanie wielkości ładunku zanieczyszczeń wnoszonych do rzek wraz ze spływami powierzchniowymi jest trudne z uwagi na duże rozdrobnienie gospodarstw rolnych w regionie. Najsilniejszej presji ze strony powierzchniowych źródeł rolniczych na wody powierzchniowe, należy się spodziewać na obszarach o największej koncentracji ziem użytkowanych rolniczo. Innym typem źródeł zanieczyszczeń są źródła liniowe, do których zalicza się przede wszystkim drogowe i kolejowe ciągi komunikacyjne. W przypadku źródeł liniowych, największe zagrożenie dla wód stanowi brak odwodnienia w ciągu dróg, placów, parkingów.

5.2.3 Zaopatrzenie w wodę przeznaczoną do spożycia 5.2.3.1 Źródła zaopatrzenia w wodę na terenie gminy Oświęcim Źródłem wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi są dwa ujęcia wody: • Zasole – ujęcie wód powierzchniowych, • Zaborze – ujęcie wód podziemnych.

Strona 55 z 127 Program ochrony środowiska dla gminy Oświęcim na lata 2014-2017 z perspektywą na lata 2018-2021- aktualizacja

Ujęcie wody „Zasole”, które składa się z 13 studni kopano-wierconych, o głębokości od 10 do 13 m i miąższości warstwy wodonośnej 5-7 m oraz występują w nich żwiry z otoczkami (utwory czwartorzędowe). Wydajność stacji wynosi: średnio 9 tys. m3/d i maksymalnie 11 tys. m3/d. Proces uzdatniania wody ogranicza się do filtracji na filtrach pośpiesznych - otwartych oraz dezynfekcji. Od uruchomienia ujęcia w 1963 do 1994 roku do dezynfekcji wody uzdatnionej używano chloru gazowego w dawkach od 0,3 do 0,6 g Cl2/m3, który był dozowany chloratorem C7 z butli o pojemności 50 kg. Ze względu na zmianę przepisów w zakresie wymagań technicznych i BHP dla obiektów i urządzeń chlorowni na chlor gazowy, wynikła konieczność podjęcia decyzji i wybór alternatywy: nowa chlorownia na chlor gazowy z uwzględnieniem aktualnych uwarunkowań techniczno- prawnych lub zmiana technologii dezynfekcji wody eliminującej chlor. Analizując problem od strony jakości i zmienności wody surowej oraz wydajności ujęcia, zdecydowano przyjąć nową technologię dezynfekcji wody przy użyciu dwutlenku chloru ClO2. Ujęcie wody podziemnej „Zaborze” składa się z 11 studni wierconych o głębokości od 10 do 27 m a sumaryczna ich wydajność wynosi: średnio 6 tys. m3/d, maksymalnie 7,5 tys. m3/d. Warstwę wodonośną o miąższości od 4 do 14 m stanowią żwiry piaszczyste (czwartorzęd). Ujmowana woda głębinowa posiada nadmierne ilości związków żelaza (10 mg/l), manganu (0,8 mg/l), siarkowodoru (1,2 mg/l) i agresywnego dwutlenku węgla (45 mg/l). Proces uzdatniania wody polega na napowietrzaniu - odżelazianiu, filtracji i dezynfekcji. Napowietrzanie i filtracja odbywa się w urządzeniach otwartych. Dezynfekcja wody do roku 1995 odbywała się przy użyciu podchlorynu sodu za pomocą chloratora typu C52. Wskutek wspomnianego wyżej procesu technologicznego otrzymuje się wodę do picia o dobrych parametrach fizykochemicznych i bakteriologicznych, nie kwestionowanych przez odbiorców i władze sanitarne sprawdzające okresowo jakość wody uzdatnionej. Problem stanowił podchloryn sodu, który używany do dezynfekcji wody w niewielkich dawkach wpływał na pogorszenie wskaźników organoleptycznych tj. specyficzny smak i zapach jaki daje chlor w wodzie do picia. W celu poprawienia jakości wody uzdatnionej pod względem smakowym, zapachowym i zdrowotnym, podjęto decyzję o zmianie dotychczasowej technologii dezynfekcji wody również na stacji uzdatniania "Zaborze", eliminując metodę chemiczną a wprowadzając proces całkowicie fizyczny tj. technikę promieniowania ultrafioletowanego wytworzonego w lampach UV.

5.2.3.2 Charakterystyka sieci wodociągowej na terenie gminy Stopień zwodociągowania gminy Oświęcim wynosi 99,9%. Łączna długość sieci wodociągowej z podziałem na materiały z jakiego są wykonane wynosi: • razem 171,3 km, w tym: o azbest 16.6 km, o PCV 92.8 km, o PC 32.4 km, o stal 3.0 km, o stalowe izolowane 1.5 km, o żeliwo 25.0 km, Ponadto przez teren gminy przebiega wodociąg tranzytowy KRAK wykonany z rur stalowych o łącznej długości 18,2 km. Wodociąg biegnie od Wilamowic do Chełmka. Podana długość stanowi własność PWiK Sp. z o.o. w Oświęcimiu. Liczba przyłączy wodociągowych oraz łączna ich długość wynosi:

Strona 56 z 127 Program ochrony środowiska dla gminy Oświęcim na lata 2014-2017 z perspektywą na lata 2018-2021- aktualizacja

• liczba 4737 szt., • długość 124,4 km. Materiały z jakich obecnie wykonane są sieci wodociągowe podano na wykresie poniżej.

14,6% 9,9% 0,9% 1,7% azbest

pcv

pc 18,9% stal

stalowe izolowane 54,2% żeliwo

Rysunek 13 Materiały z jakich wykonana jest sieć wodociągowa na terenie gminy Oświęcim (%) Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z Urzędu Gminy w Oświęcimiu oraz PWiK Sp. z o.o. w Oświęcimiu

Bardzo dobrze świadczy o infrastrukturze wodociągowej na terenie gminy analiza materiałów z jakich jest ona wykonana. Największy udział mają rury i przyłącza wykonane z polichlorku winylu (54%), pozostałe rury wykonane są z mieszanki azbestowo – cementowej (10%), poliwęglanów (19%), stali i żeliwa (17%).

17090 18000 16606

16000

14000

12000

10000 2008 8000 2012 6000 4202 4583 4000

2000 161,3 171,3 0 długość sieci liczba przyłaćzy liczba mieszkańcó wodociągowych korzystających z sieci wodociągowych

Rysunek 14 Charakterystyka sieci wodociągowej w latach 2008 – 2012 na terenie gminy Oświęcim Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z Urzędu Gminy w Oświęcimiu oraz PWiK Sp. z o.o. w Oświęcimiu

Strona 57 z 127 Program ochrony środowiska dla gminy Oświęcim na lata 2014-2017 z perspektywą na lata 2018-2021- aktualizacja

Na terenie gminy Oświęcim w latach 2008 – 2012 łącznie powstało około 10,0 km sieci wodociągowej, 381 szt. przyłączy prowadzonych do budynków (wzrost około 8% w porównaniu do 2008 r.) Jest to wynik bardzo dobry, biorąc pod uwagę fakt, iż gmina realizuje inwestycję związane głównie z modernizacją sieci oraz przyłączaniem do sieci nowych odbiorców. Gmina Oświęcim w latach 2009 - 2012 w ramach zadań własnych realizowała zadania polegające na budowie i modernizacji sieci wodociągowej oraz przyczyniających się do poprawy jakości wody do picia, były to głównie: rozbudowa sieci wodociągowej w sołectwie Babice wzdłuż ul. Kwiatowej oraz rozbudowa sieci wodociągowej w sołectwie Broszkowice wzdłuż ul. Św. Medarda koszt 112 500 zł, rozbudowa sieci wodociągowej w sołectwie Babice wzdłuż ul. Chabrowej oraz rozbudowa sieci wodociągowej w sołectwie Grojec wzdłuż al. Ogrodowej koszt realizacji 70 500 zł,

5.2.3.3 Jakość wody przeznaczonej do spożycia W ramach kontrolnego i rozszerzonego nadzoru sanitarnego prowadzonego przez Powiatową Stację Sanitarno - Epidemiologiczną w Oświęcimiu wykonano badania wody do spożycia zgodnie z zatwierdzonym harmonogramem obejmującym zakres badanych parametrów oraz częstotliwość. Na terenie gminy Oświęcim wyznaczono następujące punkty monitoringowe:

Tabela 11 Jakość wody pitnej na terenie gminy Oświęcim Jakość Wodociąg poddany badaniom Punkt monitoringowy Uwagi wody SUW Zasole dobra* brak SUW Zaborze dobra* brak Hydrofornia Grojec dobra* brak Sklep spożywczy nr 58 w dobra* brak wodociąg publiczny w Oświęcimiu Oświęcimiu Centralna Hydrofornia Oświęcim dobra* brak Przedszkole samorządowe dobra* brak Włosienica Przedszkole samorządowe w dobra* brak Brzezince *odpowiada wymaganiom rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 29 marca 2007 r. w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi (Dz. U. Nr 61, poz. 417) Źródło: Państwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny w Oświęcimiu, 2013

5.2.4 Odprowadzanie ścieków Stopień wyposażenia gminy Oświęcim w sieć kanalizacji sanitarnej jest niewystarczający - łączna długość sieci kanalizacyjnej wraz z przyłączami, wynosi 32,12 km. Siecią kanalizacyjną objętych jest ok. 14 % mieszkańców gminy. Kanały wykonane są z rur kamionkowych, betonowych i PVC. Stan techniczny sieci kanalizacyjnej jest dostateczny. Odcinki w złym stanie technicznym są przyczyną infiltracji wód gruntowych do kanalizacji oraz są przyczyną eksfiltracji ścieków do ziemi. Na terenie gminy Oświęcim funkcjonuje 9 przepompowni ścieków. Ścieki z terenu gminy odprowadzane są do oczyszczalni ścieków, których charakterystykę przedstawiono poniżej.

Strona 58 z 127 Program ochrony środowiska dla gminy Oświęcim na lata 2014-2017 z perspektywą na lata 2018-2021- aktualizacja

Tabela 12 Zestawienie oczyszczalni ścieków obsługujących gminę Oświęcim

Przepustowość Uwagi Lp. Nazwa oczyszczalni Obsługiwany rejon

m3/d

Miejsko-Przemysłowa 1 Oczyszczalnia Ścieków Sp. Z miasto i gmina Oświęcim 53 400 o.o. w Oświęcimiu

Oczyszczalnia ścieków 2 gmina Oświęcim 176 komunalnych w Harmężach Źródło: opracowanie własne na podstawie danych uzyskanych z UG Oświęcim

Ponadto w obiektach, których brak podłączeń do kanalizacji sanitarnej zainstalowane są przydomowe oczyszczalnie ścieków. Ich stan na koniec 2012 roku w gminie Oświęcim wynosił 156 szt. Pozostałe ścieki komunalne gromadzone są w zbiornikach bezodpływowych i okresowo wywożone wozami asenizacyjnymi do w/w oczyszczalni ścieków. W latach 2009-2012 na obszarze gminy Oświęcim realizowane były następujące zadania: Kanalizacja Gminy Oświęcim etap Broszkowice-Babice-Brzezinka, koszt realizacji 5.815.300,00 zł, zakończono zadanie pn.: Budowa sieci kanalizacji sanitarnej w Zaborzu. Dotacja została przyznana Gminie Oświęcim w ramach Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007 – 2013. Koszt realizacji w 2009 roku 70.000 zł, w 2010 roku 882.153 zł oraz w 2011 roku wyniósł 3.483.035,00 zł, Kanalizacja Gminy Oświęcim – etap Harmęże budowa pozostałej sieci kanalizacji sanitarnej oraz sieci kanalizacji sanitarnej Pławy. W 2009 roku została opracowana dokumentacja projektowa na to zadanie koszt 63.000 zł. Zadanie to nie zostało zrealizowane w okresie sprawozdawczym 2009-2012.

5.2.5 Odprowadzanie wód opadowych Gmina Oświęcim nie posiada w pełni uregulowanego systemu kanalizacji deszczowej. Najpoważniejszy problem stanowi odwodnienie dróg powiatowych i gminnych, z których wody deszczowe odprowadzane są głównie do przydrożnych rowów, stanowiąc zagrożenie (szczególnie substancjami ropopochodnymi) dla czystości wód podziemnych i powierzchniowych. Kanalizacja burzowa istnieje wyłącznie na niewielkich fragmentach dróg. W 2009 roku wydatkowano kwotę 100.000 zł na zadanie „Kontynuacja budowy sieci kanalizacji deszczowej w Zaborzu”, natomiast w 2010 roku 84.426 zł. W ramach tego zdziałania zbudowano 311,5 mb sieci kanalizacji deszczowej oraz 15 studni kanalizacji deszczowej. W okresie 2009-2012 zadanie dotyczące sieci kanalizacji deszczowej było także realizowane w ramach przebudowy dróg. Szczegółowe zestawienie inwestycji drogowych zamieszczono w rozdziale Zanieczyszczenie powietrza . Podstawowym działaniem jest likwidacja lub ograniczenie oddziaływania źródeł zanieczyszczenia wód powierzchniowych – punktowych, obszarowych i liniowych. Głównym czynnikiem zagrażającym czystości wód jest nieuporządkowana gospodarka ściekowa, stąd też priorytetowym działaniem będą inwestycje z tego zakresu oraz racjonalizujące użytkowanie wody. W celu poprawy jakości wód powierzchniowych, konieczna będzie likwidacja niekontrolowanych zrzutów ścieków bytowych do rzek płynących przez teren gminy. W tym celu należy wykonać szczegółową inwentaryzację punktów zrzutu ścieków oraz systematycznie ją aktualizować. Następnym, niezwykle ważnym zadaniem jest inwentaryzacja stanu technicznego zbiorników bezodpływowych (szamb), które obecnie funkcjonują na terenach nieskanalizowanych. Bardzo często zbiorniki te są nieszczelne i są źródłem zanieczyszczenia wód. Powinna być prowadzona

Strona 59 z 127 Program ochrony środowiska dla gminy Oświęcim na lata 2014-2017 z perspektywą na lata 2018-2021- aktualizacja

kontrola stanu technicznego szamb, a po przyłączeniu posesji do sieci kanalizacyjnej - możliwie szybka ich likwidacja. Należy również propagować budowę przydomowych oczyszczalni ścieków na terenach, na których obecnie nie przewiduje się budowy sieci kanalizacyjnej. W zakładach przemysłowych należy promować wprowadzanie zamkniętych obiegów wody jako elementu pozwalającego na ograniczenie zrzutu zanieczyszczonych wód do środowiska, a także zmiany technologii, poprawę stanu zakładowych sieci wodociągowych, itp. W rolnictwie głównie należy się skupić na stosowaniu najlepszych dostępnych praktyk rolniczych, co powinno również doprowadzić do zmniejszenia zapotrzebowania na wodę i jednocześnie ograniczenia ładunków zanieczyszczeń odprowadzanych do odbiorników. Osobnym zagadnieniem jest budowa w gospodarstwach rolnych instalacji do bezpiecznego przechowywania nawozów naturalnych, tj. zbiorników na gnojowicę i gnojówkę oraz płyt obornikowych. Powyższą kwestię reguluje ustawa z dnia 10 lipca 2007 r. o nawozach i nawożeniu (Dz. U. z 2007 r., Nr 147, poz. 1033 z późn. zm.). W zakresie ochrony wód podziemnych jednym ze sposobów ochrony biernej będzie przestrzeganie zasad ustalonych dla stref i obszarów ochronnych ujęć wód podziemnych, na których obowiązują zakazy, nakazy i ograniczenia w zakresie korzystania z wody i użytkowania gruntów. Strefa ochrony bezpośredniej (grupa bezwzględnie obowiązujących nakazów) ma na celu eliminację zagrożenia powstającego w związku z ujęciem wody. Ustalenia związane z ochroną wód podziemnych przed zanieczyszczeniem zawarte powinny zostać w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego. Zadania w gospodarce ściekowej wynikają ze zobowiązań międzynarodowych Polski (stanowisko negocjacyjne w negocjacjach z UE w sprawie wdrażania Dyrektywy 91/271/EWG) i zapisów Prawa Wodnego oraz aktualnego stanu gospodarki ściekowej. Działania inwestycyjne wyznacza także Krajowy program oczyszczania ścieków komunalnych. Do końca 2010 r. powinny zostać osiągnięte następujące cele: • wyposażenia aglomeracji powyżej 100 000 RLM w oczyszczalnie ścieków z podwyższonym usuwaniem biogenów do wartości nieprzekraczalnych 10 mg N/dm3 i 1 mg P/dm3 oraz niezbędna modernizacja i rozbudowa istniejącej w tych aglomeracjach sieci kanalizacyjnej – cel został osiągnięty i obejmuje aglomerację Oświęcim 110.000 RLM – spełnia wymagania, • wyposażenia zakładów sektora rolno-spożywczego w oczyszczalnie ścieków zapewniające osiągnięcie wprowadzonych standardów emisji zanieczyszczeń – brak danych. Ponadto dla potrzeb wypełnienia pozostałych wymagań dyrektywy 91/271/EWG opracowano: Program wyposażenia zakładów przemysłu rolno-spożywczego o wielkości 4000 RLM, odprowadzających ścieki bezpośrednio do wód, w urządzenia zapewniające wymagane przez polskie prawo standardy ochrony wód oraz Program wyposażenia w oczyszczalnie ścieków aglomeracji < 2 000 RLM, posiadających w dniu przystąpienia Polski systemy kanalizacji sanitarnej. W dniu 1 lutego 2011 r. została zatwierdzona przez Radę Ministrów Trzecia Aktualizacja KPOŚK (AKPOŚK 2010). Celem trzeciej Aktualizacji Programu było ustalenie realnych terminów zakończenia inwestycji w aglomeracjach, które ze względu na opóźnienia inwestycyjne nie zrealizują zaplanowanych zadań do końca 2010 r. Dlatego też, AKPOŚK 2010 swoim zakresem objęło wyłącznie zmiany dotyczące terminów realizacji inwestycji. Wartości inne niż terminy osiągnięcia efektów ekologicznych pozostały zgodne z dokumentem AKPOŚK 2009. Aby zrealizować zapisane cele w KPOŚK niezbędne są działania w zakresie: • rozbudowy i modernizacji istniejących oczyszczalni ścieków, • budowy nowych oczyszczalni ścieków, • modernizacji istniejących i budowy nowych odcinków kanalizacji,

Strona 60 z 127 Program ochrony środowiska dla gminy Oświęcim na lata 2014-2017 z perspektywą na lata 2018-2021- aktualizacja

• modernizacji istniejących i budowy nowych ujęć i stacji uzdatniania wody, • modernizacji istniejących i budowy nowych odcinków sieci wodociągowej (kolektorów głównych i sieci rozdzielczych). Ponadto należy wspierać działania z zakresu uporządkowania i modernizacji gospodarki ściekowej w zakładach przemysłowych – działania te realizowane będą poprzez budowę urządzeń podczyszczających ścieki przed ich zrzutem do kanalizacji miejskiej, wprowadzanie zamkniętych obiegów wody, technologiczne wykorzystanie ścieków oraz wspieranie i egzekwowanie programów racjonalnej gospodarki wodno-ściekowej. Zadanie te będą finansowane przez podmioty gospodarcze. Na terenach zurbanizowanych należy dążyć do uporządkowania gospodarki wodami opadowymi, w szczególności wspierać działania zmierzające do likwidacji dopływów powierzchniowych zanieczyszczeń do wód z dróg (szczególnie w okresie zimy i jesieni, gdy używa się środków chemicznych do likwidacji śliskości pośniegowej. Ograniczenie ilości zanieczyszczeń niesionych w spływach opadowych powinno następować w sposób możliwie naturalny, najlepiej przez wpuszczenie wód opadowych do kanalizacji ogólnospławnej, a tam gdzie jest to możliwe do kanalizacji deszczowej zakończonej separatorem lub do sztucznych zbiorników budowanych np. przy drogach ekspresowych i autostradach. Ograniczenie zanieczyszczeń powinno się odbywać również poprzez utrzymanie czystości w zlewni, sprzątanie jej ale też nakładanie powszechnych kar za zanieczyszczenia np. jezdni. Bardzo istotne jest, aby wzdłuż ulic sadzona była zieleń, która nie dopuści do wymywania gruntu z niezagospodarowanych terenów. Separatory substancji ropopochodnych są niezbędne na stacjach benzynowych, myjniach, przy warsztatach samochodowych i wszędzie tam gdzie mogą wystąpić spływy deszczu z olejami napędowymi i benzyną. Rozbudowa istniejącego systemu odprowadzenia wód opadowych powinna uwzględnić następujące zalecenia: • wykorzystanie istniejących rowów melioracyjnych i ich pojemności retencyjnej, • systematyczne czyszczenie rowów melioracyjnych (np. usuwanie odpadów w postaci tzw. „dzikich składowisk”, koszenie roślinności zarastającej rowy), • naprawa istniejącego systemu kanalizacji deszczowej, ogólnospławnej i sanitarnej. Racjonalizacja użytkowania wody będzie realizowana zgodnie z hierarchią ważności wykorzystania wód przez różnych użytkowników gospodarczych. W pierwszej kolejności realizowane są potrzeby gospodarki komunalnej (woda pitna), a następnie przemysłu spożywczego wymagającego wody wysokiej jakości, rolnictwa (w celu nawadniania użytków rolnych i pojenia zwierząt) oraz przemysłu. Użytkownicy wody będą informowani o możliwościach relatywnego zmniejszania jej zużycia, np. poprzez wprowadzanie zamkniętych obiegów, zmiany technologii, poprawę stanu sieci wodociągowych (także zakładowych), zakup urządzeń wodooszczędnych. W celu ograniczenia strat wody należy systematycznie dokonywać przeglądu i konserwacji sieci wodociągowej, prowadząc niezbędne remonty i modernizacje poszczególnych odcinków.

5.3 Gospodarowanie odpadami 5.3.1 System gospodarowania odpadami do 30 czerwca 2013 roku Do końca czerwca 2013 roku obowiązywał system gospodarowania odpadami obejmujący około 87,95% mieszkańców. Rocznie odbierano od mieszkańców około 2,5 tys Mg odpadów zmieszanych. Zbiórka selektywnie gromadzonych odpadów prowadzona była w systemie u źródła. System przeznaczony dla mieszkańców posesji jednorodzinnych w kolorowych workach, na szkło białe,

Strona 61 z 127 Program ochrony środowiska dla gminy Oświęcim na lata 2014-2017 z perspektywą na lata 2018-2021- aktualizacja

szkło kolorowe, metal, plastik i papier. Rocznie zbierano około 400-450 Mg odpadów z selektywnej zbiórki. Odpady wielkogabarytowe zbierane były na zasadzie wystawek sprzed posesji lub też uzgadniano telefonicznie odbiór z firmą transportową. Roczne ilości zebranych odpadów wielkogabarytowych wahały się w granicach 30-35 Mg. Zużyty sprzęt elektryczny i elektroniczny mieszkańcy mieli możliwość oddać po wcześniejszym uzgodnieniu z obsługującą ich firmą wywozową. Roczne ilości to około 3-6 Mg. Odpady biodegradowalne odbierane były na indywidualne zamówienie. W 2012 roku odebrano od mieszkańców 33,4 Mg. Odpady remontowo – budowlane odbierane były na koszt właściciela na zasadzie „na telefon”. Baterie zbierano w punktach handlowych, w placówkach oświatowych i innych miejscach użyteczności publicznej do specjalistycznych pojemników. Roczne ilości zebranych baterii oscylowały w granicach 0,7 Mg. Na terenie gminy Oświęcim w 2012 roku przeprowadzono inwentaryzację wyrobów zawierających azbest oraz opracowano Program usuwania wyrobów zawierających azbest z terenu gminy. Z danych inwentaryzacyjnych wynika, iż na terenie gminy jest (według stanu na 2012 rok) 1.123 Mg wyrobów zawierających azbest. Corocznie z terenu gminy usuwane są wyroby zawierające azbest. Do końca 2012 usunięto 988,68 Mg (w 2012 roku 114,78 Mg) wyrobów zawierających azbest, czyli na koniec 2012 roku zostało 1.008,22 Mg. Corocznie likwidowano także powstające „dzikie wysypiska”.

5.3.2 Nowy system gospodarowania odpadami Nowelizacja ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach wprowadziła cały szereg istotnych zmian do systemu gospodarki odpadami komunalnymi. Nałożyła nowe obowiązki na samorządy, podmioty odbierające odpady oraz na właścicieli nieruchomości. Wszystkie te zmiany mają na celu poprawę obecnego stanu gospodarki odpadami i troskę o środowisko. W celu dostosowania się do nowego systemu Rada Gminy Oświęcim przyjęła uchwałami: • nr XXXIV/246/12 Rady Gminy Oświęcim z dnia 12 grudnia 2012 r nowy regulamin utrzymania czystości i porządku na terenie gminy Oświęcim, zmieniony uchwałą nr XLIII/331/13 Rady Gminy Oświęcim z dnia 25 września 2013 roku • nr XXXIV/248/12 Rady Gminy Oświęcim z dnia 12 grudnia 2012 roku termin, częstotliwość i tryb uiszczania opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi, • nr XXXIV/250/12 Rady Gminy Oświęcim z dnia 12.12.2012 roku obowiązujące stawki opłat za gospodarowanie odpadami komunalnymi, w rozliczeniu miesięcznym na mieszkańca, • nr XXXVI/249/12 z dnia 12 grudnia 2012 roku wzór deklaracji o wysokości opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi. • nr XXXIV/247/12 Rady Gminy Oświęcim z dnia 12 grudnia 2012 r. w sprawie: szczegółowego sposobu i zakresu świadczenia usług w zakresie odbierania odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości z terenu gminy Oświęcim i zagospodarowania tych odpadów w zamian za uiszczoną przez właścicieli nieruchomości opłatę za gospodarowanie odpadami komunalnymi. Wprowadzone prawo miejscowe reguluje kwestie związane z gospodarką odpadami komunalnymi na terenie analizowanej gminy, obowiązek ten został scedowany na gminy ustawą z dnia o utrzymaniu czystości.

Strona 62 z 127 Program ochrony środowiska dla gminy Oświęcim na lata 2014-2017 z perspektywą na lata 2018-2021- aktualizacja

Natomiast obowiązkiem właściciela nieruchomości jest wyposażenie nieruchomości w pojemniki do zbierania odpadów zmieszanych. Do realizacji obowiązku utrzymania czystości i porządku stosować można: • worki 50 - 120 litrowe wykonane z folii polietylenowych LDPE lub HDPE o grubości dostosowanej do ilości i rodzaju odpadów, wykluczającej rozerwanie się worka, • pojemnik 110 litrowy wykonany z metalu lub tworzywa sztucznego, • pojemnik 120 litrowy wykonany z tworzywa sztucznego z 2 kółkami, • pojemnik 240 litrowy wykonany z tworzywa sztucznego z 2 kółkami, • pojemnik 360 litrowy wykonany z tworzywa sztucznego z 2 kółkami, • pojemnik 660 litrowy wykonany z tworzywa sztucznego z 4 kółkami, • pojemnik 1100 litrowy wykonany z metalu lub tworzywa sztucznego z 4 kółkami, • pojemnik 2500 litrowy wykonany z metalu, kryty lub odkryty, • pojemnik 6000 litrowy wykonany z metalu, kryty lub odkryty, • pojemnik 7500 litrowy wykonany z metalu, kryty lub odkryty, • pojemnik 10000 litrowy wykonany z metalu, kryty lub odkryty. Do potrzeb selektywnej zbiórki odpadów komunalnych w zabudowie jednorodzinnej stosuje się worki w następującej kolorystyce: • biały oznakowany „SZKŁO BEZBARWANE” na szkło bezbarwne, • zielony oznakowany „SZKŁO KOLOROWE” na szkło kolorowe, • żółty oznakowany „TWORZYWA SZTUCZNE” na plastik, • czerwony oznakowany „METAL” na metale, • niebieski oznakowany „PAPIER” na papier i tekturę, • brązowy oznakowany „BIO-ODPADY” na odpady zielone ulegające biodegradacji. W 2013 roku zbiórka odpadów wielkogabarytowych w systemie objazdowym zorganizowana była w miesiącu wrześniu na podstawie zgłoszeń telefonicznych mieszkańców na co najmniej 2 dni przed ustalonymi w poszczególnych sołectwach terminami zbiórki. Docelowo organizowana będzie dwa razy w roku. Raz w roku organizowana będzie zbiórka odpadów remontowo – budowalnych. Dwa razy do roku przewidziano zbiórkę „odpadów problemowych” w tym zużytych baterii i akumulatorów, przeterminowanych lekarstw, kompletnego zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego, zużytych opon, resztek farb i lakierów, opakowań́ po substancjach niebezpiecznych. Zbiórka odbywać się będzie w systemie objazdowym poprzez mobilny punkt zbiórki odpadów w wyznaczonych miejscach w każdym sołectwie. Zgodnie z art. 39 ustawy z dnia 29 kwietnia 2005 r o zużytym sprzęcie elektrycznym i elektronicznym (Dz. U. Nr 180, poz. 1495) zużyty sprzęt elektryczny i elektroniczny można oddać w punktach zakupu nowego sprzętu. Mieszkańcy za pośrednictwem strony internetowej zostali poinformowani o ilości tych punktów z wykazem poszczególnych rodzajów sprzętów jakie są zbierane. W ramach likwidacji „dzikich wysypisk” na terenie gminy Oświęcim mieszkańcy mają możliwość telefonicznie lub za pośrednictwem poczty elektronicznej poinformować władze Gminy o zauważonym dzikim składowisku co w znacznym stopniu przyczynią się do intensyfikacji działań na rzecz czystej gminy.

Strona 63 z 127 Program ochrony środowiska dla gminy Oświęcim na lata 2014-2017 z perspektywą na lata 2018-2021- aktualizacja

5.3.3 Identyfikacja potrzeb w zakresie nowego systemu Głównymi celami w zakresie gospodarki odpadami na terenie gminy jest doskonalenie systemu selektywnej zbiórki odpadów komunalnych oraz redukcja strumienia odpadów komunalnych zmieszanych kierowanych do regionalnej instalacji przetwarzania odpadów komunalnych. Ważnym elementem jest świadomość ekologiczna społeczeństwa, biorącego aktywny udział w procesie zbierania odpadów. Edukacja ekologiczna jest procesem, którego głównym celem jest ukształtowanie aktywnej i odpowiedzialnej postawy mieszkańców powiatu oświęcimskiego w sferze konsumpcji, a także postępowania z odpadami. W zakresie gospodarki odpadami świadomość ekologiczna społeczeństwa jest nadal niewystarczająca, dlatego też konieczne jest przeprowadzanie edukacji ekologicznej. Stosuje się dwa rodzaje edukacji ekologicznej: • formalną obejmującą kształcenie dzieci i młodzieży oraz dorosłych na wszystkich szczeblach kształcenia, • nieformalną, która stanowi uzupełnienie edukacji formalnej i jest organizowana wspólnie z organizacjami o profilu ekologicznym. Edukacja nieformalna odbywa się poprzez organizowanie imprez, konkursów, wycieczek. Celem edukacji jest wykształcenie wśród wszystkich grup społecznych odpowiedzialnych i świadomych zachowań w zakresie racjonalnej gospodarki odpadami, poprzez: • realizację polityki edukacyjnej i informacyjnej na temat selektywnej zbiórki odpadów i przez to prowadzenie ekologicznego sposobu życia we własnym domu, • świadome dokonywanie zakupów (minimalizacja wpływu reklam), • przekonywanie do kupowania rzeczy trwałych, • wybieranie towarów bezodpadowych oraz posiadających opakowanie łatwo ulegające całkowitej degradacji lub nadające się do utylizacji, • rozpowszechnienie wiedzy, dotyczącej możliwości powtórnego wykorzystania odpadów (recykling) oraz wynikających z tego korzyści ekonomicznych, • wskazywanie konkretnych działań poprawiających efektywność gospodarki odpadami. Właściwie ukierunkowana edukacja ekologiczna mieszkańców przyczyni się do zwiększenia efektywności prowadzonej selektywnej zbiórki odpadów, co zapewni pozyskanie surowców wtórnych, zmniejszenie ilości odpadów trafiających na składowiska oraz zmniejszenie szkodliwości tych odpadów. Gospodarowanie odpadami komunalnymi według nowych przepisów podlega rocznemu obowiązkowi sprawozdawczości, zarówno na poziomie gminnym, jak i wojewódzkim. Wójt, burmistrz lub prezydent miasta w terminie do 31 marca przedkładają̨ Marszałkowi Województwa i Wojewódzkiemu Inspektorowi Ochrony Środowiska, a Marszałek Województwa do 15 lipca za poprzedni rok kalendarzowy Ministrowi Środowiska sprawozdania, zawierające: • informacje o masie poszczególnych rodzajów odebranych z obszaru sprawozdawczego odpadów komunalnych oraz sposobie ich zagospodarowania, wraz ze wskazaniem instalacji, do której zostały przekazane odebrane od właścicieli nieruchomości zmieszane odpady komunalne, odpady zielone oraz pozostałości z sortowania odpadów komunalnych przeznaczonych do składowania, • informacje o masie odpadów komunalnych ulegających biodegradacji: przekazanych do składowania na składowisku odpadów, nieprzekazanych do składowania na składowisku odpadów i sposobie ich zagospodarowania, • właścicieli nieruchomości, od których zostały odebrane odpady komunalne,

Strona 64 z 127 Program ochrony środowiska dla gminy Oświęcim na lata 2014-2017 z perspektywą na lata 2018-2021- aktualizacja

• informacje o osiągniętych poziomach recyklingu, przygotowania do ponownego użycia i odzysku innymi metodami oraz ograniczenia masy odpadów komunalnych ulegających biodegradacji przekazywanych do składowania, - • informacje o ilości i rodzaju nieczystości ciekłych odebranych z obszaru, z którego jest przedkładana informacja. Dodatkowo sprawozdania gminne wskazują liczbę właścicieli nieruchomości, którzy zbierają odpady komunalne w sposób niezgodny z regulaminem. System sprawozdawczości opiera się również na wskaźnikach, które zostały dobrane w sposób umożliwiający pozyskanie danych oraz sprawne prowadzenie monitoringu planowanych przedsięwzięć inwestycyjnych, a także przeprowadzenie analizy stanu gospodarki odpadami w województwie.

5.4 Ochrona przed hałasem 5.4.1 Hałas przemysłowy Na terenie gminy Oświęcim działają także niewielkie przedsiębiorstwa transportowe, małe zakłady usługowe, warsztaty lakiernicze i warsztaty mechaniki samochodowej. Działalność tych podmiotów gospodarczych kształtuje klimat akustyczny terenów bezpośrednio z nimi sąsiadujących. Funkcjonowanie małych zakładów jest niejednokrotnie źródłem konfliktów mieszkańców z przedsiębiorcami, gdyż zakłady te stwarzają uciążliwości i dyskomfort akustyczny mieszkańców. Do przedsiębiorstw mogących wpływać na klimat akustyczny na obszarze gminy Oświęcim należą: • Fabryka Maszyn i Urządzeń „OMAG” w Brzezince, • Spółdzielnia Inwalidów Elektrochemiczna „SIMECH” w Babicach, • Zakłady Chemiczne „ORGANIKA - AZOT” Jaworzno, oddział w Brzezince, • Przedsiębiorstwo Przerobu Złomu „Nicromet” w Brzezince. a także wiele małych jednoosobowych działalności gospodarczych, w których prowadzone są prace polegające na cięciu, kuciu, szlifowaniu i spawaniu. Na źródła hałasu przemysłowego składają się dźwięki powstające wewnątrz i na zewnątrz budynków produkcyjnych. Źródła hałasu pochodzą przede wszystkim od maszyn i urządzeń produkcyjnych emitujących hałas przez ściany, stropy, okna i drzwi. Natomiast źródłem hałasu na zewnątrz budynków są zainstalowane tam maszyny i urządzenia. Ponadto do potencjalnych źródeł hałasu będą należeć także prowadzone prace dorywcze jak cięcia, kucia. Problem uciążliwości hałasowych dotyczy głównie urządzeń wentylacyjnych i chłodniczych (wentylatory, klimatyzatory) montowanych na obiektach produkcyjnych. Niejednokrotnie źródłem hałasu są operacje (wjazdy, wyjazdy) samochodów ciężarowych stacjonujących przy większych placówkach. Poziom hałasu generowanego przez obiekty handlowe i gastronomiczne będzie zależeć także od sposobu i miejsca wykonywanej pracy. Często nadmierna emisja hałasu do środowiska dotyczy głównie niewielkich zakładów produkcyjnych i usługowych zlokalizowanych pomiędzy zabudową mieszkaniową. Zdarzają się sytuacje, iż małe działalności powodują powstawanie konfliktów społecznych, gdyż w sytuacji bliskiego sąsiedztwa nawet stosunkowo niewielkie poziomy hałasu potrafią powodować wysoką odczuwalną uciążliwość dla mieszkańców. Większość uciążliwości powodowanych emisją hałasu wynika z niewłaściwej lokalizacji przedsiębiorstw, z których działalnością nierozłącznie jest związana emisja hałasu takich jak zakłady produkcyjne czy usługowe.

Strona 65 z 127 Program ochrony środowiska dla gminy Oświęcim na lata 2014-2017 z perspektywą na lata 2018-2021- aktualizacja

W związku z tym bardzo ważnym zaleceniem dla władz gminy jest lokowanie działalności mogących stwarzać uciążliwości w miejscach o przeznaczeniu na działalność produkcyjną i przemysłową. Coraz więcej przedsiębiorstw wprowadza u siebie rozwiązania technologiczne przyczyniające się do ograniczenia emisji hałasu powodującego uciążliwości dla mieszkańców i zlokalizowanych w niewielkiej odległości innych przedsiębiorców. Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Krakowie corocznie przeprowadza kontrole, przedsiębiorstw w zakresie ochrony przed hałasem ustalając zalecenia dotyczące minimalizacji emisji hałasu. W 2011 roku na terenie województwa małopolskiego WIOŚ w Krakowie w zakresie oddziaływania hałasu i pól elektromagnetycznych na środowisko skontrolował 51 podmiotów gospodarczych, z czego w 86,2% nie stwierdzono wystąpienia naruszeń obowiązujących przepisów. W porównaniu do wcześniejszych kontroli przeprowadzonych w 2010 i 2008 roku przez Wojewódzką Inspekcję Ochrony Środowiska w Krakowie w ciągu ostatnich lat sytuacja uległa poprawie. Działania długofalowe w tym zakresie w perspektywie czasowej będą skutkować poprawą w zakresie klimatu akustycznego w funkcjonujących przedsiębiorstwach i dbałością o dotrzymywanie standardów emisji hałasu do środowiska. Wyniki te świadczą także o podniesieniu świadomości ekologicznej przedsiębiorców, co pozytywnie rokuje na następne lata ich działalności.

5.4.2 Hałas drogowy Pod pojęciem hałasu drogowego rozumie się hałas pochodzący od środków transportu poruszających się po wszelkiego rodzaju drogach niebędących drogami kolejowymi w tym po torach tramwajowych. Jest to hałas typu liniowego. Głównym źródłem emisji hałasu na terenie gminy Oświęcim są drogi krajowe o długości 6,7 km, drogi wojewódzkie o długości około 23,5 km, drogi powiatowe o długości około 39 km, drogi gminne o długości około 78 km. Znaczną część dróg cechują niskie parametry techniczne i zły stan nawierzchni. Na terenie gminy dominują drogi bitumiczne (beton asfaltowy), w obecnej chwili należy się skupić na bieżących remontach dróg i poprawie ich funkcjonalności. W 2010 roku przeprowadzono okresowe pomiary hałasu na drogach wojewódzkich DW948, DW949, oraz DW 933. Badania na terenie gminy Oświęcim przeprowadzono w Broszkowicach. Wyniki pomiarów wynosiły dla Broszkowic 69,9 dB w dzień i 64,1 dB w nocy.8 W 2011 roku Zarząd Dróg Wojewódzkich zlecił wykonanie map akustycznych. Na obszarze gminy Oświęcim warunek ruchowy, wskazujący na konieczność wykonania map akustycznych, spełnia odcinek drogi wojewódzkiej: • DW nr 933 od kilometra 63+152 do kilometra 83+491 (granica województwa – Brzeszcze, Brzeszcze- przejście, Brzeszcze – Oświęcim, Oświęcim – Libiąż). Na tych drogach badano poziom ruchu oraz w jednym punkcie na drodze DW948 dokonano badań poziomu hałasu. Wyniki wynosiły 71,7dB, co nieznacznie także przewyższa wartości dopuszczalne. 9 W 2011 roku Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad zleciła wykonanie map akustycznych

8 Okresowy pomiar hałasu 2010 na drogach województwa Małopolskiego, EQM System i Środowisko/COWI Polska Sp. z o.o., 2010 9 Mapa akustyczna dla odcinków dróg wojewódzkich powiatu oświęcimskiego o natężeniu ruchu powyżej 3.000.000 pojazdów rocznie opracowana dla potrzeb państwowego monitoringu środowiska, EKKOM Sp. z o.o. 2011

Strona 66 z 127 Program ochrony środowiska dla gminy Oświęcim na lata 2014-2017 z perspektywą na lata 2018-2021- aktualizacja

obejmujących drogi krajowe na terenie województwa małopolskiego. Badaniami zostało objętych 87 odcinków dróg w tym 8 odcinków na terenie powiatu oświęcimskiego, w tym jeden odcinek na terenie gminy Oświęcim. Wyniki opracowanych map akustycznych dały podstawę stwierdzenia, iż część mieszkańców gminy żyje w złym środowisku akustycznym, powodowanym przez hałas dróg krajowych. W latach 2005-2010 natężenie ruchu pojazdów w przypadku dróg krajowych na terenie województwa małopolskiego wzrosło średnio o 25%. Zwiększył się także średni zasięg hałasu na terenie województwa i wzrósł średnio o ok. ok. 18 %.10 Rosnąca liczba samochodów na drogach wewnętrznych i tranzytowych bez wątpienia powoduje pogorszenie klimatu akustycznego wzdłuż szlaków komunikacyjnych. Na obszarach bezpośrednio sąsiadujących z ciągami komunikacyjnymi obserwuje się zanikanie tzw. „ciszy nocnej”. Według „Stanu Środowiska w województwie Małopolskim w 2011 roku” na przestrzeni 5 lat liczba pojazdów samochodowych w województwie małopolskim wzrosła prawie o 1/4 uzyskując wynik niespełna 2 mln pojazdów. W związku z tym bardzo ważnym elementem działań w tym przypadku jest właściwe planowanie przestrzenne, które powinno polegać przede wszystkim na zakazie lokalizacji budynków podlegających ochronie akustycznej na terenach, które znajdują się w zasięgach oddziaływania hałasu o poziomie przekraczającym wartości dopuszczalne. Problem zagrożenia emisją hałasu powinien być istotnym elementem planowania przestrzennego w opracowywaniu lub wprowadzaniu zmian do miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego. W 30 września 2013 roku Sejmik Województwa Małopolskiego Uchwałą Nr XLII/663/13 przyjął Program ochrony środowiska przed hałasem dla województwa małopolskiego, który obejmuje około 811 km dróg, po których przejeżdża ponad 3 mln pojazdów rocznie i około 128 km linii kolejowych, po których przejeżdża ponad 30 tys. pociągów rocznie. Według danych zamieszczonych w Programie przekroczenie poziomu hałasu drogowego na obszarze gminy Oświęcim zanotowano na drogach: o DW948 Kety – Oświęcim, o DW933 Chrzanów – Brzeszcze, o DK44 Kraków – granica województwa. W związku z tym w ramach działań naprawczych na terenie gminy Oświęcim zaproponowano realizację inwestycji polegających na położeniu nawierzchni o obniżonej hałaśliwości. Długość dróg do modernizacji przewidziana Programem wynosi 17,01 km.

10 Mapa akustyczna dróg krajowych na terenie województwa małopolskiego (zadanie 6), Obszar powiatu oświęcimskiego, sierpień 2012

Strona 67 z 127 Program ochrony środowiska dla gminy Oświęcim na lata 2014-2017 z perspektywą na lata 2018-2021- aktualizacja

5.4.3 Hałas kolejowy Hałas kolejowy powstaje w gminy Oświęcim przebiegają linie kolejowe o znaczeniu państwowym: • nr 93 - Trzebinia - Zebrzydowice przez Oświęcim, Brzeszcze, Jawiszowice, • nr 94 -Kraków – Oświęcim.

Lokalizacja gminy Oświęcim Rysunek 15 Przebieg linii kolejowych na obszarze gminy Oświęcim Źródło: opracowanie własne na podstawie mapek zamieszczonych na www.pkp.pl, 2013

Najbardziej odczuwalny jest hałas w sąsiedztwie torowisk. Ze względu reorganizacje kolejnictwa liczba pociągów jest ograniczana z roku na rok. Wobec tego hałas pochodzący z transportu kolejowego też powinien być redukowany. Jednak nie bez znaczenia jest w tym przypadku stan techniczny taboru kolejowego. Zła kondycja finansowa PKP nie pozwala na bieżące konserwacje torów, stad powstający hałas jest bardziej uciążliwy, mimo, iż występuje rzadziej. Rozwiązaniem byłoby zastosowanie nowoczesnych zestawów kołowych i hamulcowych jak też nowe rozwiązania torowiska ograniczające hałas i drgania. Brak badań klimatu akustycznego wzdłuż linii kolejowych nie daje obiektywnej oceny natężenia hałasu. Poprawa dotychczasowych warunków akustycznych jest możliwa poprzez modernizacje i właściwe utrzymanie torowisk oraz taboru kolejowego.

5.4.4 Hałas niezorganizowany Do źródeł hałasu niezorganizowanego zaliczyć można hałas związany z turystyką i rekreacją oraz wypoczynkiem i rozrywkami. Gmina Oświęcim niewątpliwie należy do obszarów atrakcyjnych turystycznie i w związku z tym w sezonie letnim przyjeżdża tu spora liczba turystów. Dlatego nie bez znaczenia jest hałas, jaki w tym czasie emitowany jest przez większą ilość samochodów pojawiających się na drogach. Turyści w okolicy muzeum czy na trasach rowerowych, spacerowych oraz w miejscach atrakcyjnych kulturowo i turystycznie powodują gwar, który roznosi się na duże odległości.

Strona 68 z 127 Program ochrony środowiska dla gminy Oświęcim na lata 2014-2017 z perspektywą na lata 2018-2021- aktualizacja

W miarę rozwoju usług turystycznych będzie rozwijała się baza gastronomiczna, a wraz z nimi sieć małych punktów gastronomicznych czy sieć nocnych sklepów. Miejsca historyczne i wypoczynkowe, a także miejsca o walorach kulturowych i zabytkowych w okresie wakacyjnym są odwiedzane przez większą ilość turystów, co stwarza niejednokrotnie uciążliwości zwłaszcza dla starszych mieszkańców gminy. W celu poprawy klimatu akustycznego na terenie gminy Oświęcim oraz w celu ochrony środowiska przed negatywnym działaniem hałasu należy: 1. Podejmować działania, które spowodują zmniejszenie uciążliwości powodowanej przez hałas drogowy. 2. Poprzez zadania inwestycyjne polegające na modernizacjach dróg i tworzeniu osłon naturalnych, ograniczać rozprzestrzenianie się hałasu komunikacyjnego. 3. Ustalić, że w planach zagospodarowania przestrzennego zostaną wydzielone tereny pod realizację zorganizowanej działalności inwestycyjnej, zakładów mogących być potencjalnymi źródłami hałasu do środowiska. 4. W planach zagospodarowania przestrzennego uwzględniać kształtowanie klimatu akustycznego. 5. Nie dopuszczać do realizacji inwestycji, które mogą być źródłem dużej emisji hałasu do środowiska ze względu na rodzaj prowadzonej działalności lub technologie produkcji.

5.5 Ochrona przed polami elektromagnetycznymi wraz ich monitoringiem Głównymi instalacjami emitującymi pola elektromagnetyczne są: • linie przesyłowe wysokiego, średniego i niskiego napięcia oraz stacje transformatorowe - źródła zaopatrzenia w energię elektryczną dla gminy Oświęcim usytuowane są w Porębie Wielkiej i Rajsku, • instalacje radiokomunikacyjne, takie jak: o stacje bazowe telefonii komórkowej, o stacje radiowe i telewizyjne. Na terenie gminy Oświęcim źródłem niejonizującego promieniowania elektromagnetycznego są: • linie przesyłowe energii elektrycznej wysokiego i średniego napięcia • stacje transformatorowe, • stacje bazowe telefonii komórkowej: o sieci Orange i T-mobile zlokalizowana w miejscowości Brzezinka przy ulicy Czarnej 6 na kominie, o sieci Plus, Orange, Aero i T-mobile zlokalizowana w miejscowości Grojec przy ulicy Przecznica na działce 649/1 na maszcie Plusa, o sieci T-mobile i Orange zlokalizowana w miejscowości Włosienica na działce nr 191 na maszcie T-mobile. Skuteczna ochrona środowiska przed szkodliwym działaniem pól elektromagnetycznych, polega na: • inwentaryzacji źródeł emisji, • wdrażaniu najlepszych technik ograniczających promieniowanie elektromagnetyczne, • wyznaczaniu obszarów ograniczonego użytkowania od istniejących i projektowanych emitorów, • lokalizacji nowych obiektów tak by były jak najmniej konfliktowe z otaczającą przestrzenią,

Strona 69 z 127 Program ochrony środowiska dla gminy Oświęcim na lata 2014-2017 z perspektywą na lata 2018-2021- aktualizacja

• zwracaniu szczególnej uwagę na lokalizację zabudowań mieszkalnych, miejsca długotrwałego przebywania dzieci tj. przedszkola, żłobki, Zadania w zakresie oceny poziomów promieniowana elektromagnetycznego i ich zmian dokonuje się w ramach Państwowego Monitoringu Środowiska. Na terenie województwa małopolskiego w ramach Państwowego Monitoringu Środowiska Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Krakowie w ostatnich latach realizowane były w latach 2008-2010 i rozpoczęty w 2011 roku roku 3 letnie cykle pomiarowe poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku. Pomiary na terenie powiatu oświęcimskiego wykonano w Polance Wielkiej, Oświęcimiu oraz w Kętach, badania nie objęły gminy wiejskiej Oświęcim. Niemniej jednak w latach 2008-2011 żaden z wykonanych pomiarów nie wskazywał na przekroczenie dopuszczalnych poziomów promieniowania elektromagnetycznego, który wynosi 7 V/m. Pomiary monitoringowe promieniowanie elektromagnetycznego kontynuowane będą w kolejnych latach łącznie w 135 punktach pomiarowych rozmieszczonych na terenie całego województwa (również w powiecie oświęcimskim). Zadania wójta gminy Oświęcim polegają na właściwej lokalizacji obiektów, które emitują promieniowanie niejonizujące oraz uwzględnianiu ich lokalizacji w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego oraz studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego.

Strona 70 z 127 Program ochrony środowiska dla gminy Oświęcim na lata 2014-2017 z perspektywą na lata 2018-2021- aktualizacja

6 Zrównoważone wykorzystanie materiałów, wody i energii

Dokumentami, które wyznaczają kierunki w opracowywaniu Programów Ochrony Środowiska są: • Polityka Ekologiczna Państwa na lata 2009-2012 z perspektywą do roku 2016, • Wytyczne do sporządzania programów ochrony środowiska zatwierdzone przez Ministerstwo Środowiska w grudniu 2002 roku. Zapisy w tych dokumentach sugerują, iż struktura programu ochrony środowiska powinna nawiązywać do układu zawartego w Polityce Ekologicznej. W Polityce zaproponowano umieszczenie w programach zarówno gminnych jak i powiatowych podrozdziałów: • materiałochłonność, wodochłonność, energochłonność i odpadowość produkcji, • wykorzystanie energii ze źródeł odnawialnych, • kształtowanie zasobów wodnych oraz ochrona przed powodzią i skutkami suszy. Podrozdziały te zostały umieszczone jako jeden z elementów zrównoważonego wykorzystania materiałów, wody i energii.

6.1 Materiałochłonność, wodochłonność, energochłonność i odpadowość produkcji Postępowania mające ca celu zmniejszenie wykorzystania surowców, wody i energii na jednostkę produktu są to działania przyczyniające się do zmniejszenia materiałochłonności, wodochłonności i energochłonności. Działania dążące w kierunku racjonalizowania użytkowania wód powinny objąć wszystkie dziedziny gospodarki korzystające z wód przede wszystkim poprzez: • zastosowanie najlepszych dostępnych technik produkcji głównie w przedsiębiorstwach produkcyjnych funkcjonujących na terenie gminy, • zastosowanie dobrych praktyk rolniczych w gospodarstwach rolnych zlokalizowanych na terenie gminy. Celem takich działań jest zmniejszenie ilości zużywanej wody, a także ograniczenie ładunków zanieczyszczeń odprowadzanych do odbiorników. Zmniejszenie wodochłonności w działaniach związanych z gospodarką wodno-ściekową realizowane jest przez: • zmniejszenie strat wody, • modernizację ujęć, • modernizację sieci wodociągowej, • edukację ekologiczną. Racjonalizacja zużycia wody w gospodarstwach domowych powinna polegać przede wszystkim na ograniczeniu marnotrawstwa wody, stosowaniu wodooszczędnej aparatury czerpalnej i sprzętu gospodarstwa domowego, dalszego rozwoju pomiarowania zużycia wody, a także podejmowaniu działań w celu ograniczenia strat w systemach rozprowadzania wody. Głównym kierunkiem działań nieinwestycyjnych w zakresie zmniejszenia wodochłonności produkcji jest prowadzenie szeroko pojętej edukacji ekologicznej dla wszystkich gałęzi produkcji, a także dla dzieci i młodzieży oraz dorosłej części mieszkańców gminy. W zakresie działań inwestycyjnych powinno się promować: • zamknięte obiegi wody w przemyśle,

Strona 71 z 127 Program ochrony środowiska dla gminy Oświęcim na lata 2014-2017 z perspektywą na lata 2018-2021- aktualizacja

• wodooszczędne technologie produkcji, • przedsięwzięcia modernizacyjne w systemach zaopatrzenia w wodę ukierunkowane na zmniejszenie strat wody. Materiałochłonność to wielkość nakładów materiałowych poniesionych na wytworzenie określonych dóbr użytkowych, wyznaczana przez ilość materiału zużytego na wytworzenie określonej wartości użytkowej. Zmniejszenie materiałochłonności i odpadowości pozwoli na uzyskanie większych korzyści gospodarczych poprzez zmniejszenie nakładów na produkcję, a także poprawę jakości życia mieszkańców poprzez ograniczenie wykorzystania zasobów naturalnych i ochronę środowiska. Bardzo istotnym elementem jest zagospodarowywanie wycofanych z użytkowania substancji i materiałów niebezpiecznych oraz wdrażanie najlepszych dostępnych technik (BAT) zmniejszających materiałochłonność i odpadowość produkcji oraz poprawiających efektywność ekonomiczną procesów wytwórczych. Energochłonność ujmuje się jako relację wielkości zużycia energii w procesie produkcyjnym w przemyśle czy gospodarce w odniesieniu do odpowiedniej wielkości produkcji, w której uczestniczy ta energia, czyli inaczej jako relację nakładów do efektów. O poziomie energochłonności decydują głównie: • struktura gałęziowa przemysłu, • stosowane technologie wytwarzania, • ceny energii, • jakość produkcji. Działaniom w zakresie zmniejszenia energochłonności powinno towarzyszyć kontynuowanie przedsięwzięć zmieniających sposób zaspokajania istniejących potrzeb energetycznych. Zmianom powinna podlegać przede wszystkim struktura wykorzystania nośników energii w kierunku zwiększenia udziału energii elektrycznej w ogólnym zużyciu energii. Zwiększenie udziału produkcji energii z gazu w miejsce węgla, zwiększenie wykorzystania węgla o większej wartości energetycznej, a także wzrostu udziału w produkcji energii elektrycznej i cieplnej z energetycznych nośników odnawialnych (energia wody i wiatru, energia geotermalna, energia słoneczna, energia z biomasy) oraz pochodzących z odpadów. Dla zmniejszenia energochłonności niezbędna jest wymiana urządzeń o niskiej sprawności na nowe zużywające mniej energii elektrycznej. W zakresie zaopatrzenia w wodę temu celowi służą modernizacje ujęć wody, stacji uzdatniania, pompowni i hydroforni a także wymiana odcinków sieci wodociągowej znajdujących się w złym stanie technicznym, która będzie wpływać na zmniejszenie ilości strat wody. Realizowane w ramach modernizacji obiektów termomodernizacje, polegające na: • ociepleniu dachów i ścian obiektów kubaturowych, • modernizacji systemów ogrzewania w tym na wymianie źródła ciepła, • wymianie stolarki okiennej i drzwiowej również przyczyniają się do zmniejszenia energochłonności przez zmniejszenie zapotrzebowania na energię cieplną. Realizowane w ramach modernizacji obiektów termomodernizacje, polegające na ociepleniu dachów i ścian obiektów kubaturowych, modernizacji systemów ogrzewania, wymianie źródła ciepła, wymianie stolarki okiennej i drzwiowej również przyczyniają się do zmniejszenia energochłonności przez zmniejszenie zapotrzebowania na energię cieplną. W ostatnim czasie na terenie gminy Oświęcim zrealizowano działania takie jak: • wymiana okien oraz drzwi zewnętrznych w budynku szkoły w Grojcu,

Strona 72 z 127 Program ochrony środowiska dla gminy Oświęcim na lata 2014-2017 z perspektywą na lata 2018-2021- aktualizacja

• docieplenie ścian zewnętrznych budynku OSP Brzezinka, • wymiana okien w budynku OSP w Rajsku, • remont budynku Domu Ludowego w Porębie Wielkiej, (zakres prac obejmował między innymi docieplenie ścian oraz wymianę stolarki okiennej i drzwiowej).

6.2 Wykorzystanie energii ze źródeł odnawialnych Rozwój energetyki odnawialnej został zaplanowany w „Strategii rozwoju energetyki odnawialnej”, przyjętej przez Sejm w dniu 23 sierpnia 2001 r., w dokumentach „Polityka energetyczna Polski do roku 2025” (dokument przyjęty przez Radę Ministrów w dniu 4 stycznia 2005 r.) oraz „Program dla elektroenergetyki” – (dokument przyjęty przez Radę Ministrów w dniu 28 marca 2006 r.). Plany wykorzystania odnawialnych zasobów energii zostały wskazane jako działania priorytetowe. Jednym z głównych celów polityki energetycznej Polski jest zapewnienie trwałego zaopatrzenia w energię, który spełniałby wymogi związane z ochroną środowiska przy jednoczesnym wzroście gospodarczym. Celem strategicznym polityki państwa jest takie zwiększenie wykorzystania odnawialnych zasobów energii (OZE), aby w bilansie energii pierwotnej jej udział wyniósł 14% w roku 2020. Dlatego promowanie zwiększenia wykorzystania odnawialnych zasobów energii powinno stanowić jeden z filarów polityki energetycznej kraju. Aktualnie małopolska zajmuje 4 miejsce w wykorzystaniu OZE w skali Polski, dostarczając 9% krajowej produkcji energii z OZE (przy ok. 6% pow. kraju), głównie pochodzącej z elektrowni wodnych i geotermii. Coraz więcej takiej energii pochodzi z zastosowania kolektorów słonecznych, a niewielki procent ze spalania biomasy (trociny) w tradycyjnych elektrowniach cieplnych i gospodarstwach indywidualnych i wreszcie wykorzystania energii wiatru. Od 2010 roku działa uruchomiony przez NFOŚiGW system dopłat do kolektorów. Jest to program realizowany we współpracy z bankami w ramach, którego są udzielane dotacje na zakup i montaż kolektorów słonecznych w formie dopłat na dokonywanie częściowych (w wysokości do 45%) spłat kapitału kredytów bankowych. Program dopłat do kolektorów przeznaczony jest dla osób fizycznych oraz wspólnot mieszkaniowych. W ramach przewidzianego na ten cel budżetu, wynoszącego ok. 300 mln zł, NFOŚiGW planuje dotować instalację ok. 250 tys. m2 kolektorów. W 2008 roku Polskie Towarzystwo Inżynierii Rolniczej przeprowadziło symulację na potrzeby opracowania „Ocena produkcji i potencjalnych możliwości wykorzystania słomy do celów grzewczych”. Podjęto próbę określenia nadwyżek słomy w 30-stu gospodarstwach rolnych, w których występowały nadwyżki słomy (średnio 5,7 t⋅gosp-1). Dokonano oceny potencjalnych możliwości wykorzystania słomy do celów grzewczych w badanych gospodarstwach. Z przeprowadzonych analiz wynika, że pomimo istniejących nadwyżek nie są one wystarczające, aby można ją wykorzystywać do celów grzewczych.11 Na terenie całego województwa małopolskiego występują korzystne warunki do wykorzystania energii słonecznej do produkcji ciepłej wody użytkowej. Działania w zakresie zrównoważonego rozwoju przynoszącego efekty ekologiczno – energetyczne powinny być kierowane na produkcję energii „ekologicznie czystej” ze źródeł odnawialnych, to jest wykorzystujących naturalne źródła, jakimi są energia spiętrzeń wodnych, promieniowania słonecznego, wód geotermalnych, biomasy i wiatru.

11 Kwaśniewski D. 2008. Ocena produkcji i potencjalnych możliwości wykorzystania słomy do celów grzewczych”, Inżynieria Rolnicza. Nr 6 (104). s. 113-119

Strona 73 z 127 Program ochrony środowiska dla gminy Oświęcim na lata 2014-2017 z perspektywą na lata 2018-2021- aktualizacja

Na obszarze gminy Oświęcim nie ma potencjału wód geotermalnych do wykorzystania.12 Wzrost wykorzystania energii ze źródeł odnawialnych powinien stać się integralnym elementem zrównoważonego rozwoju całego powiatu oświęcimskiego, w tym gminy Oświęcim. Troska o środowisko, ziemię i klimat wymaga świadomego i odpowiedzialnego korzystania z zasobów paliw pierwotnych i energii. Produkcja prądu z energii słonecznej, termomodernizacja budynków, efektywne korzystanie ze sprzętów elektrycznych, stosowanie efektywnego, energooszczędnego oświetlenia to nie tylko korzyść dla środowiska, ale także realne obniżenie wysokości rachunków - a więc korzyść dla odbiorców. Prognozuje się, iż w najbliższych latach wzrastać będzie wykorzystanie biomasy, energii słonecznej i siły wiatru, wynika to z rosnących cen tradycyjnych nośników energii elektrycznej, a z tego iż powiat oświęcimski położony jest w części na terenach przemysłowych i zurbanizowanych (Oświęcim) w części na terenach prawnie chronionych (Brzeszcze, Oświęcim, Kęty, Osiek) i aby zmniejszyć ryzyko dewastacji walorów przyrodniczych zasadne jest wykorzystywanie energii słońca do ogrzewania wody użytkowej, a także biomasy do ogrzewania budynków mieszkalnych. Aktualnie na terenie województwa małopolskiego funkcjonuje kilkanaście instalacji pomp ciepła ogrzewających budynki w sezonie zimowym. Instalacje te nie są jeszcze popularne ze względu na duże koszty na etapie inwestycyjnym, (są to koszty około 35-50 tys. dla jednego budynku jednorodzinnego oraz 50-90 tys. dla budynku komunalnego) Nie mniej jednak na etapie eksploatacji koszty ogrzewania budynku są na tyle małe, że inwestycja zwraca się w ciągu kilkunastu lat. Coraz popularniejsze w ostatnich latach stało się wykorzystanie energii słonecznej do ogrzewania ciepłej wody użytkowej w gospodarstwach domowych. Wynika to nie tylko z mniejszych kosztów montażu (w porównaniu do pompy ciepła to około 1/3 kosztów), ale także z coraz powszechniejszego wdrażania przez gminy, nie tylko w powiecie oświęcimskim, obszarowych Programów Ograniczenia Niskiej Emisji. W ramach realizacji PONE mieszkańcy mają możliwość uzyskania dofinansowania ze środków gminnych i Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Krakowie na montaż kolektorów słonecznych, a także na wymianę starych niekologicznych kotłów. Analizując dotychczasowe wykorzystanie energii odnawialnej przedsiębiorcy i mieszkańcy w miarę posiadanych i otrzymywanych środków finansowych korzystają z energii niekonwencjonalnej. Sytuacja w zakresie wykorzystania odnawialnych źródeł energii powinna się poprawiać wraz z rozwojem technologicznym. Zwiększająca się sprawność urządzeń oraz wzrost możliwości produkcyjnych powodują sukcesywny spadek cen urządzeń, co korzystnie odbija się na cenach całych systemów polepszając wskaźniki finansowe. Zwiększające się szanse na konkurencyjność odnawialnych źródeł energii w stosunku do energetyki opartej o surowce mineralne wynikają również z powziętych przez Polskę zobowiązań międzynarodowych. Konieczność zwiększania udziału odnawialnych źródeł energii w bilansie energetycznym kraju wymuszać będzie konieczność tworzenia programów wspomagających zarówno w skali lokalnej, jaki i na szczeblu państwowym. Mając na uwadze priorytety i zadania nakreślone w dokumentach planistycznych wyższego szczebla w zakresie racjonalnego użytkowania zasobów naturalnych zaproponowano cele krótkoterminowe i wynikające z nich działania zmierzające do osiągnięcia celu długoterminowego. Są to głównie: • racjonalizacja użytkowania wody,

12 http://www.malopolskie.pl/region/surowce/

Strona 74 z 127 Program ochrony środowiska dla gminy Oświęcim na lata 2014-2017 z perspektywą na lata 2018-2021- aktualizacja

• wzrost wykorzystania energii ze źródeł odnawialnych, • realizacja przez zakłady planów racjonalnego gospodarowania wodą (np. wprowadzających zamknięte obiegi wody), • poprawa parametrów energetycznych budynków – termomodernizacja, • zwiększenie udziału energii otrzymywanej z surowców odnawialnych w całkowitym zużyciu energii, • wzrost świadomości mieszkańców w zakresie korzystania z zasobów naturalnych oraz odnawialnych źródeł energii. Takie działania nie tylko przyczynią się do zmniejszenia presji na środowisko, ale również są bardzo racjonalnym podejściem w dziedzinie ekonomiki produkcji. Zmniejszenie energochłonności wodochłonności i odpadowości produkcji zależy przede wszystkim od działań podejmowanych przez przemysł i energetykę zawodową, a także przez sferę komunalną. W związku z tym istotnym elementem gospodarki środowiskowej gminy Oświęcim jest podejmowanie działań na rzecz ograniczenia niskiej emisji, wyniku czego następuje zwiększenie wykorzystania energii odnawialnej, promowanie energooszczędnych urządzeń, rozszerzenie działań w zakresie inwestycji termomodernizacyjnych w budynkach komunalnych i użyteczności publicznej. Harmonogram działań w tym zakresie znajduje się w rozdziałach gospodarka wodna oraz ochrona powietrza.

6.3 Ochrona przeciwpowodziowa Według Prawa wodnego (t.j. Dz. U. z 2012 r. poz.145 z późn. zm.) powódź to czasowe pokrycie przez wodę terenu, który w normalnych warunkach nie jest pokryty wodą, powstałe na skutek wezbrania wody w ciekach naturalnych, zbiornikach wodnych, kanałach oraz od strony morza, powodujące zagrożenie dla życia i zdrowia ludzi, środowiska, dziedzictwa kulturowego oraz działalności gospodarczej. Główne zagrożenie powodziowe jest wywoływane dużą prędkością płynącej wody i jej energią, która powoduje niszczenia ciężkiej zabudowy koryt (opaski, mury, progi), a także budowli nad korytem rzek, takich jak kładki, przepusty, mosty i in. Przyczyną podtopień i powodzi są na ogół: bardzo intensywne opady burzowe (określane jako oberwanie chmury), obejmujące najczęściej niewielkie obszary o dużych nachyleniach zboczy, powodujące gwałtowne i krótkotrwałe (do kilku godzin) lokalne wezbrania wód, opady rozlewne tj. trwające kilka dni opady o wysokim natężeniu (od kilkudziesięciu do 100 mm w ciągu doby), obejmujące większa część zlewni. Do najbardziej zagrożonych powodzią terenów należą: • Grojec-Czajki - wzdłuż rzeki Soły i potoku Macocha, • Broszkowice - ujście Soły do Wisły, most na Wiśle, • Broszkowice-Babice – wzdłuż Wisły • Harmęże, Pławy - wzdłuż Wisły, • Dwory Drugie - wzdłuż Wisły, • Włosienica – potok Macocha • Stawy Monowskie - potok Macocha Tereny te są zagrożone wodami gruntowymi ze względu na niskie położenie w stosunku do otaczającego terenu i wzrostu poziomu wód powierzchniowych.

Strona 75 z 127 Program ochrony środowiska dla gminy Oświęcim na lata 2014-2017 z perspektywą na lata 2018-2021- aktualizacja

Naturalny reżim przepływów Wisły i Soły jest mocno zakłócony w wyniku gospodarczej działalności człowieka przez gospodarkę wodną na zbiornikach powyżej położonych, zrzuty wód kopalnianych, przemysłowe użytkowanie wód oraz pobór na potrzeby komunalne. Przepływy są bardzo zróżnicowane; maksima występują w kwietniu i lipcu, a minima w styczniu i we wrześniu. Szczególnie ważne są maksymalne przepływy związane z opadami katastrofalnymi, nawalnymi lub roztopami wywołującymi powodzie. Prawdopodobieństwo występowania tych przepływów, jak i wartości rzeczywiste zmierzone dla największych powodzi w XX w. przedstawiają tabele. Położenie gminy w Kotlinie (węzeł hydrologiczny) powoduje, że w przypadku wystąpienia powodzi w rejon ten spływają ogromne ilości wód z różnych kierunków w tym samym czasie. Poniżej w tabeli przedstawiono półroczne i roczne przepływy charakterystyczne dla wodowskazów w rejonie gminy Oświęcim w roku 2011.

Tabela 13 Półroczne i roczne przepływy charakterystyczne dla wodowskazów w rejonie gminy Oświęcim w roku 2011 Zima Lato Rok Okres listopad - kwiecień maj- październik 2011 WQ SQ NO WQ SQ NO WQ SQ NO wodowskaz Oświęcim na Sole 2011 161 21,70 3,56 168 20,10 2,92 168 20,90 2,92 wodowskaz Zator na Skawie 2011 119 13,90 1,74 127 12,20 1,6 1,6 13,10 127 WQ – największy przepływ roczny, SQ – przepływ średni roczny, NQ – najmniejszy przepływ roczny Źródło: Raport o stanie środowiska województwa małopolskiego w 2011 roku, WIOŚ w Krakowie 2013

RZGW w Krakowie Na terenie gminy Oświęcim w administracji RZGW w Krakowie znajdują się trzy rzeki: Wisła – długość 6,972 km, Soła – długość 7,055 km, Bukowiec (Rów Podymacz I) – długość 0,903 km oraz jeden kanał: Kanał Dwory – długość 3,320 km. Brak jest zbiorników wodnych oraz urządzeń wodnych będących w administracji RZGW w Krakowie. W roku 2013 w planie robót związanym z utrzymaniem wód oraz usuwaniem szkód powodziowych z terenu gminy Oświęcim ujęte zostało opracowanie dokumentacji projektowych dla zadań zamieszczonych w poniższej tabeli.

Tabela 14 Planowane prace związane z utrzymaniem wód oraz usuwaniem szkód powodziowych na terenie gminy Oświęcim

Planowane Rzeka km Miejscowość Gmina źródło finansowania nakłady finansowe

środki finansowe Gminy Soła 8+400-9+100 Rajsko, Grojec Oświęcim Oświęcim, na podstawie 73 185,00 porozumienia

Strona 76 z 127 Program ochrony środowiska dla gminy Oświęcim na lata 2014-2017 z perspektywą na lata 2018-2021- aktualizacja

środki finansowe Gminy Soła 11+300-11+450 Grojec, Czajki Oświęcim Oświęcim, na podstawie 47 478,00 porozumienia Źródło: RZGW w Warszawie

Realizacja powyższych zadań planowana jest na rok 2014 i lata następne po zapewnieniu finansowania. W roku 2013 zrealizowany został projekt pn: „Analiza zagrożenia powodziowego w zlewni Soły” zlecony przez RZGW w Krakowie a finansowany ze środków Programu Ochrony przed Powodzią w Dorzeczu Górnej Wisły. W ramach przedmiotowego opracowania na bazie aktualnych danych hydrologicznych i geodezyjnych wyznaczone zostały zasięgi zalewów poszczególnych wód prawdopodobnych m.in. dla przepływającego przez gminę Oświęcim prawobrzeżnego dopływu Soły - potoku Macocha. Ponadto RZGW w Krakowie również w ramach Programu Ochrony przed Powodzią w Dorzeczu Górnej Wisły w roku 2013 zleci wykonanie opracowania pn. „Analiza programu inwestycyjnego w zlewni Soły” którego podstawą będzie ocena istniejącego stanu zabezpieczenia przeciwpowodziowego w zlewni, wskazująca obszary zagrożeń dla zabudowy i infrastruktury, w których należy podjąć określone działania w zakresie ochrony przeciwpowodziowej. Przewidywany termin realizacji przedmiotowego opracowania obejmuje lata 2013-2015. Niezależnie od powyższego zgodnie ze Wstępną Oceną Ryzyka Powodziowego dla odcinka Soły od zbiornika Czaniec do ujścia do Wisły mają zostać opracowane mapy zagrożenia i ryzyka powodziowego. Mapy te wykonywane są obecnie w ramach projektu ISOK przez IMiGW. Termin zakończenia prac zgodnie z zapisami art. 11 ustawy z dnia 5 stycznia 2011r. o zmianie ustawy – Prawo wodne oraz niektórych innych ustaw przewidziany jest do dnia 22.12.2013r. Równocześnie w listopadzie 2011r. Dyrektor RZGW w Krakowie - na podstawie art. 120 ust. 2 ustawy z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne przystąpił do sporządzania warunków korzystania z wód regionu wodnego Górnej Wisły - do którego należy m.in. obszar gminy Oświęcim. Planuje się, że warunki korzystania z wód regionu wodnego Górnej Wisły, ustalane w drodze aktu prawa miejscowego, wejdą w życie w 2014 roku. Zgodnie z art. 115 ustawy Prawo wodne warunki korzystania z wód regionu wodnego ustalać będą: • szczegółowe wymagania w zakresie stanu wód wynikające z ustalonych celów środowiskowych, • priorytety w zaspokajaniu potrzeb wodnych, • ograniczenia w korzystaniu z wód na obszarze regionu wodnego lub jego części albo dla wskazanych jednolitych części wód niezbędne dla osiągnięcia ustalonych celów środowiskowych, w szczególności w zakresie: • poboru wód powierzchniowych lub podziemnych, • wprowadzania ścieków do wód lub do ziemi, • wprowadzania substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego do wód, do ziemi lub do urządzeń kanalizacyjnych, • wykonywania nowych urządzeń wodnych.

Strona 77 z 127 Program ochrony środowiska dla gminy Oświęcim na lata 2014-2017 z perspektywą na lata 2018-2021- aktualizacja

Rysunek 16 Obszar zagrożenia powodziowego w okolicy gminy Oświęcim Źródło: Wstępna ocena ryzyka powodziowego (WORP), KZGW

MZMiUW w Krakowie Małopolski Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych w Krakowie Inspektorat Rejonowy w Oświęcimiu administruje na terenie gminy Oświęcim 10 880 mb potoków uregulowanych, 2 100 mb potoków nieuregulowanych oraz 24 212 mb wałów przeciwpowodziowych. Poniżej przedstawiono wykaz rzek i potoków objętych ewidencją urządzeń melioracyjnych administrowanych przez MZMiUW w Krakowie: • uregulowany potok Macocha Poręba – długość 9,6 km, • uregulowany potok Balony – długość 3,85 km, • uregulowany potok Pławianka – długość 4,53 km, • nieuregulowany potok Pławianka – długość 2,1 km, • uregulowany potok Harmężówka – długość 2,5 km. Wykaz wałów przeciwpowodziowych na terenie gminy przedstawiono poniżej: • rzeka Wisła –2 500 mb, • rzeka Mała Wisła – 10 772 mb, • potok Pławianka – 1 900 mb, • potok Hermężówka – 2 800 mb, • potok Macocha Poręba – 4 440 mb, • rzeka Soła – 1 700 mb Ponadto przez teren gminy Oświęcim przepływa sieć Młynówek prowadzących wody związane z gospodarką stawową. Urządzenia znajdują się w utrzymaniu i administracji właścicieli gospodarstw stawowych.

Strona 78 z 127 Program ochrony środowiska dla gminy Oświęcim na lata 2014-2017 z perspektywą na lata 2018-2021- aktualizacja

Grunty gminy Oświęcim zostały zmeliorowane na powierzchni 2 141 ha drenowaniem systematycznym i siecią rowów melioracyjnych o łącznej długości 76 30 mb. Urządzenia te znajdują się w administracji spółek wodnych zrzeszonych w Związku Spółek Wodnych w Oświęcimiu. W latach 2003 – 2013 MZMiUW w Krakowie zrealizował na terenie gminy następujące zadania dotyczące odcinków wałów przeciwpowodziowych: • lewy wał Soły Oświęcim – kompleks nr 8 km 0+000 – 4+775. Koszt zadania 5 329,5 tys. zł, • prawy wał rzeki Mała Wisła Babice – Brzezinka na odcinku 0+000 – 6+700. Koszt zadania 10 161,7 tys. zł. • prawy wał rzeki Mała Wisła Hermęże, wraz z wałami na potoku Hermężówka: wał lewy 0+000 – 1+400 oraz wał prawy 0+000 – 1+400. Koszt zadani 7 050,8 tys. zł, • wały cofkowe na potoku Pławianka wał lewy 0+000 – 1+020 wał prawy 0+000 – 0+880. Wykonano doszczelnienie wałów przesłoną przeciwfiltracyjną. Koszt zadania 2 339,0 tys. Zł. Łączna długość zmodernizowanych wałów wynosi 28,13 km.

Gminna Spółka Wodna w Oświęcimiu W ramach działalności statutowej Gminna Spółka Wodna w Oświęcimiu zajmuje Si utrzymaniem urządzeń melioracji wodnych szczegółowych w przedmiocie rowów otwartych oraz drenowania. W 2011 r. wykonano bieżącą konserwację rowów melioracyjnych w rozmiarze 37 399 mb za kwotę 192 307,53 zł oraz drenowania w rozmiarze 286 ha za kwotę 17 793,61 zł. W 2012 r. wykonano bieżącą konserwację rowów melioracyjnych w rozmiarze 43 952 mb za kwotę 240 560,28 zł oraz drenowania w rozmiarze 1 358 ha za kwotę 12 005,51 zł. Zakres prac obejmował: • wykoszenie porostów ze skarp i dnia rowu z wygrabianiem, • usunięcie roślin korzeniujących się w dnie, • odmulenie dna rowu z wyrzuceniem na pobocze lub uszkodzone skarpy, • odmulenie przewodu przepustu rurowego, • czyszczenie wylotów drenarskich oraz usuwanie awarii na ciągach drenarskich. Ochrona przeciwpowodziowa to zespół działań mających na celu ograniczenie strat powodziowych. Poczynania te mają charakter zabiegów technicznych oraz nietechnicznych. Pierwsze polegają na ograniczaniu wielkość fali powodziowej oraz jej zasięgu przestrzennego przy pomocy zbiorników retencyjnych, kanałów ulgi, polderów i obwałowań. Drugie - na edukowaniu mieszkańców terenów potencjalnie zagrożonych powodzią, stosowaniu systemów wczesnego ostrzegania, jak również specjalnych rodzajów ubezpieczeń. W grupie środków nietechnicznych będą to: • monitoring powodziowy dla gminy oparty na koncepcji pozyskiwania skutecznej informacji o opadzie i odpływie w warunkach powodziowych, współpracujący z istniejącą i planowaną siecią IMGW, • system ostrzeżeń gwarantujący mieszkańcom i użytkownikom terenów zalewowych możliwie szybkie powiadomienie o nadchodzącym zagrożeniu, • wyposażenie drużyny ratowniczej w specjalistyczny sprzęt niezbędny do efektywnego prowadzenia akcji przeciwpowodziowej w warunkach cieków górskich, • opracowanie bazy informacyjnej dla utrzymywania i projektowania systemu ochrony przed powodzią na obszarze gminy,

Strona 79 z 127 Program ochrony środowiska dla gminy Oświęcim na lata 2014-2017 z perspektywą na lata 2018-2021- aktualizacja

• opracowanie materiałów informacyjnych z podstawowymi danymi umożliwiającymi identyfikację przez każdego mieszkańca zagrożonego obszaru zagrożenia powodziowego w jego otoczeniu. W grupie środków technicznych będą to: • bieżące remonty budowli regulacji rzek i potoków, • bieżące remonty, stała konserwacja i renowacja przepustów, rowów i innych urządzeń odprowadzających wodę lub zabezpieczających odpływ, • wycinka drzew i krzewów w korytach cieków, co przeciwdziała podnoszeniu się poziomu zwierciadła wód odpływowych oraz niszczeniu mostów i brzegowych ubezpieczeń dróg, • systematyczne oczyszczanie z rumowiska koryt powyżej zapór przeciwrumowiskowych i stopni wodnych, stabilizujących dno cieków.

6.4 Substancje chemiczne w środowisku i poważne awarie Według Polityki ekologicznej Państwa na lata 2009-2012 z perspektywą do roku 2016 głównym zadaniem, po przyjęciu przez Sejm ustawy o zmianie ustawy o substancjach i preparatach chemicznych oraz niektórych innych ustaw, jest przygotowanie aktów wykonawczych do znowelizowanej ustawy w celu pełnej implementacji do polskiego prawa przepisów rozporządzenia REACH i innych aktów wspólnotowych. Zagrożenia chemiczne i pożarowe wynikają głównie z gęstości zaludnienia, charakteru zabudowy i stopnia uprzemysłowienia. Na zagrożenia pożarowe wpływa sąsiedztwo lokalizacji budynków i występowanie w nich palnych elementów konstrukcyjnych (stropy, więźba dachowa, schody i pokrycia dachów) oraz magazynowane środki i materiały łatwopalne (paliwo, smary, farby, oleje, tworzywa chemiczne, tarcica, opał itp.). Obowiązki związane z awariami przemysłowymi spoczywają głównie na prowadzącym zakład o zwiększonym ryzyku lub o dużym ryzyku wystąpienia awarii oraz na organach Państwowej Straży Pożarnej, a także wojewodzie. Zakłady takie zazwyczaj przynoszą wiele korzyści dla lokalnej społeczności, zapewniają zatrudnienie, utrzymanie, są motorem rozwoju i wspierają inicjatywy społeczne. Jednakże z uwagi na charakter prowadzonej działalności, są także źródłem potencjalnego zagrożenia. Na terenie gminy Oświęcim nie funkcjonują żadne zakłady dużego ryzyka wystąpienia poważnej awarii przemysłowej, najbliżej gminy Oświęcim w mieście Oświęcim funkcjonuje – SYNTHOS Dwory 7 Sp. z o.o. Spółka Komandytowo – akcyjna – zakład dużego ryzyka. W latach 2011 – 2012 Komenda Wojewódzka Państwowej Straży Pożarnej w Krakowie nie odnotowała poważnych awarii przemysłowych na terenie powiatu Oświęcimskiego. Istotne zagrożenie niesie za sobą transport substancji niebezpiecznych przez teren gminy. Na obszarze powiatu oświęcimskiego nie ma wyznaczonych stałych tras przewozu substancji niebezpiecznych. Wyznaczanie tras odbywa się tylko w przypadku transportu substancji szczególnie niebezpiecznych, gdy występuje konieczność ich eskorty przez policję bądź straż pożarną. W pozostałych przypadkach, jeśli znaki drogowe tego nie zabraniają, transport odbywa się po trasach dogodnych z punktu widzenia przewoźnika. Lokalnym zagrożeniem dla chemizmu wód i gleb są dzikie składowiska odpadów, których bieżące usuwanie ogranicza niekorzystne ich oddziaływanie na środowisko. Należy zwrócić uwagę na ważne źródło zanieczyszczenia wód, jakim mogą być magazyny i stacje paliw. Według ogólnopolskiej bazy firm (Panorama Firm) na terenie gminy Oświęcim zlokalizowane są 3 stacje benzynowe i magazyny paliw: 1. A-Prim Sp. z o.o. Stacja paliw, ul. Beskidzka 15, 32-615 Grojec,

Strona 80 z 127 Program ochrony środowiska dla gminy Oświęcim na lata 2014-2017 z perspektywą na lata 2018-2021- aktualizacja

2. Auto-Gaz, ul. Beskidzka, 32-615 Grojec 3. Krom-Gaz. Autogaz, ul. Krakowska 9, 32-600 Babice. Związki te są niebezpiecznie głównie z powodu ich właściwości ropopochodnych, gdyż nawet śladowe ilości tych związków rozpuszczone w wodzie sprawiają, że jest ona nieprzydatna do picia dla ludzi i zwierząt. Na poziomie gminy Oświęcim działaniami w zakresie interwencji kryzysowej zajmuje się osoba na samodzielnym stanowisku ds. Zarządzania kryzysowego. Na poziomie powiatu działaniami w tym zakresie zajmuje się Powiatowe centrum Zarządzania Kryzysowego w Oświęcimiu. W zakresie działania Wydziału jest opracowanie „Planu Reagowania Kryzysowego Powiatu Oświęcimskiego”. Powstałe zagrożenia w transporcie drogowym jak i kolejowym, a także w wypadku wystąpienia pożarów, zalań, podtopień czy likwidacji gniazd szerszeni zwalczane są przez odpowiednie jednostki straży pożarnej. Na terenie gminy Oświęcim funkcjonują: Ø 2 jednostki Ochotniczej Straży Pożarnej włączone do Krajowego Systemu Ratowniczo - Gaśniczego: • Brzezinka, ul. Brzozowa 46, • Włosienica, ul. Suskiego 31. Ø 7 jednostek Ochotniczej Straży Pożarnej poza Krajowym Systemem Ratowniczo – Gaśniczym: • Broszkowice, ul. Klubowa 7, • Dwory Drugie, ul. Oświęcimska 28, • Grojec, ul. Główna 2, • Harmęże, ul. Borowskiego 32, • Poręba Wielka, ul. Wadowicka 72, • Rajsko, ul. Św. Floriana 3, • Stawy Monowskie, ul. Dogodna 1. Grupy przeznaczone są do usuwania skutków pożarów, wypadków głównie drogowych oraz w infrastrukturze komunalnej. Samochody ratownictwa technicznego posiadają różne wyposażenie w specjalistyczny sprzęt w zależności od jednostki jest to hydrauliczny sprzęt ratowniczy, w tym nożyce hydrauliczne do cięcia karoserii samochodów, rozpieracze ramionowe i rozpieracze teleskopowe, pompy hydrauliczne, poduszki pneumatyczne wysoko i niskociśnieniowe do podnoszenia pojazdów. Gmina Oświęcim corocznie w miarę możliwości finansowych stara się o doposażenie jednostek Ochotniczej Straży Pożarnej w niezbędny sprzęt ratowniczo – gaśniczy. Obiekty OSP są na bieżąco remontowane i dostosowywane do aktualnych potrzeb. W przypadku wystąpienia poważnych awarii, kiedy niezbędna jest pomoc specjalistycznych jednostek i specjalistycznego sprzętu jednostki straży pożarnej mogą współpracować z innymi sekcjami, które podejmują działania w swoim zakresie. Na terenach rolniczych często przyczyną zanieczyszczeń wód może być niewłaściwe magazynowanie i stosowanie nawozów i środków ochrony roślin. Zagrożenie dla środowiska w tym przypadku zależy od rozpuszczalności środków w wodzie i stopnia ich toksyczności. Na terenie gminy Oświęcim według informacji zamieszczonej w Planie gospodarki odpadami dla województwa małopolskiego z 2012 roku nie są zlokalizowane żadne zinwentaryzowane mogilniki, które mogłyby być znaczącym źródłem zanieczyszczeń dla chemizmu wód i gleb. W zakresie ograniczenia substancji chemicznych w środowisku niezbędne są szkolenia dotyczące odpowiedzialnego stosowania chemikaliów i postępowania z ich odpadami, wspierane finansowo

Strona 81 z 127 Program ochrony środowiska dla gminy Oświęcim na lata 2014-2017 z perspektywą na lata 2018-2021- aktualizacja

przez fundusze ekologiczne oraz propagowanie produktów z substancji ulegających biodegradacji (np. torby na zakupy i naczynia jednorazowego użytku). W związku z tym w nadchodzących latach działania powinny skupić się nad stworzeniem sprawnego systemu egzekucji przepisów w zakresie wprowadzania na rynek substancji chemicznych. Istotnym zadaniem dla samorządów jest dalsza realizacja zadań w zakresie budowy sieci kanalizacji sanitarnej, co spowoduje zmniejszenie się ilości związków biogennych trafiających do gleby i wód powierzchniowych poprzez nieszczelne zbiorniki bezodpływowe, a także bezpośredni zrzut ścieków surowych do cieków i potoków. Ważnym przedsięwzięciem w tym zakresie jest rozbudowa sieci wodociągowej na terenach jeszcze, niezwodociągowanych, co przyczyni się do zapewnienia mieszkańcom wody zdatnej do picia.

6.5 Edukacja ekologiczna W zakresie edukacji ekologicznej najważniejszym celem, który należy osiągnąć jest wykształcenie świadomości ekologicznej i przekonanie ludzi o konieczności myślenia i działania według zasad ekorozwoju. Jest to cel dalekosiężny, wykraczający poza horyzont 2020 roku, do którego można się zbliżać poprzez stopniowe podnoszenie świadomości ekologicznej. Ustawa Prawo ochrony środowiska narzuca obowiązek uwzględniania problematyki ochrony środowiska i zrównoważonego rozwoju w programach nauczania wszystkich typów szkół, a także kursów prowadzących do uzyskania kwalifikacji zawodowych. W środkach masowego przekazu w publikacjach i audycjach również istnieje obowiązek popularyzacji ochrony środowiska i kształtowania pozytywnego stosunku do przyrody. Organy administracji, instytucje koordynujące oraz kierujące działalnością naukową i naukowo-badawczą, a także szkoły wyższe, placówki naukowe i naukowobadawcze, obejmujące swym zakresem działania dziedziny nauki lub dyscypliny naukowe wiążące się z ochroną środowiska, są obowiązane uwzględniać w ustalanych programach oraz w swej działalności badania dotyczące zagadnień ochrony środowiska i badania te rozwijać. Cyklicznie przez placówki oświatowe organizowany jest Dzień Ziemi i Sprzątanie Świata. W ramach tych działań organizowane jest zbieranie śmieci z terenów publicznych, a także porządkowanie terenu wokół szkół. Corocznie przygotowywane są konkursy z nagrodami dla dzieci i młodzieży. Jednym z istotnych elementów "programu ochrony środowiska" jest stworzenie w społeczności lokalnej odpowiedniego poziomu świadomości ekologicznej. Działania własne gminy Oświęcim w przyszłości winny być tak jak dotychczas skierowane do mieszkańców poprzez: • promocję proekologicznych postaw wobec środowiska w formie dystrybucji broszur, ulotek promujących szeroki aspekt ochrony środowiska, tj. ograniczenie zużycia wody, segregację odpadów, zmianę przyzwyczajeń konsumenckich, alternatywne źródła energii, itp., • udział w cyklicznych akcjach ekologicznych o zasięgu lokalnym, takich jak Gminny Konkurs Piosenki Ekologicznej i ponadlokalnym takich jak: „Dzień Ziemi”, „Sprzątanie Świata”, „Światowy Dzień Ochrony Środowiska”. Istotnym elementem edukacji ekologicznej jest promocja gminy Oświęcim poprzez udział w różnych konkursach, projektach. Celem takiej działalności, która jest prowadzona w szkołach i przedszkolach jest nie tylko przygotowanie dzieci i młodzieży do życia w społeczeństwie globalnej informacji, rozwój edukacji informatycznej i działania na rzecz wyrównania szans dzieci i młodzieży, ale również promowanie gminy Oświęcim na szerszym forum oraz inicjowanie

Strona 82 z 127 Program ochrony środowiska dla gminy Oświęcim na lata 2014-2017 z perspektywą na lata 2018-2021- aktualizacja

działań mających na celu ochronę środowiska naturalnego, edukację ekologiczną mieszkańców gminy oraz prowadzenie akcji informatycznych na temat Unii Europejskiej. Gmina Oświęcim powinna współpracować z placówkami oświatowymi, organizacjami społecznymi i instytucjami, przy organizowaniu prelekcji, wystaw, spotkań, wycieczek o tematyce ekologicznej i przyrodniczej, organizować akcje oraz pomagać przy realizacji programów szkolnych promujących idee zbierania surowców wtórnych w celu ich właściwego zagospodarowania, a także opracowywać i wydawać materiały informacyjne na temat miejsc i rejonów w gminie o najlepiej zachowanych walorach przyrodniczych i krajobrazowych w celu ich popularyzacji wśród miłośników przyrody. Czynnikami, które decydują o sukcesie realizowanej akcji edukacji ekologicznej są rzetelna informacja oraz umiejętność komunikowania się ze społeczeństwem. W zakresie wszystkich aspektów ochrony środowiska potrzebne są działania edukacyjne zarówno dla dzieci, młodzieży jak i dla dorosłej części społeczeństwa. Z tego powodu zadania w zakresie edukacji ekologicznej zamieszczone zostały w niniejszym dokumencie, w każdej działce gospodarki środowiskowej.

Strona 83 z 127 Program ochrony środowiska dla gminy Oświęcim na lata 2014-2017 z perspektywą na lata 2018-2021- aktualizacja

7 Priorytety ekologiczne, cele i kierunki ochrony środowiska

OCHRONA POWIETRZA

Cel strategiczny Kierunek działań Zadanie ekologiczne Jednostka odpowiedzialna

Opracowanie programu ograniczenia niskiej P.1.1.1 Gmina Oświęcim emisji

Termomodernizacja gminnych obiektów P.1.1.2 Gmina Oświęcim użyteczności publicznej Poprawa, jakości powietrza poprzez ograniczenie emisji z procesów Wykonanie aktualizacji „Założeń do planu spalania paliw do celów grzewczych, P.1.1 P.1.1.3 zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i Gmina Oświęcim ograniczenie niskiej emisji, paliwa gazowe” zmniejszenie zapotrzebowania na energię Tworzenie lokalnych sieci ciepłowniczych i Spełnienie norm P.1.1.4 podłączanie do nich budynków z Gmina Oświęcim jakości powietrza indywidualnymi paleniskami domowymi atmosferycznego OP.1 poprzez sukcesywną P.1.1.5 Promocja ekologicznych nośników energii Gmina Oświęcim, Powiat Oświęcimski redukcję emisji zanieczyszczeń do Rozwój systemu dróg w kierunku ograniczenia GDDKiA, Wojewódzki Zarząd Dróg, powietrza P.1.2.1 Poprawa jakości powietrza poprzez jego uciążliwości dla ludzi i środowiska Powiat Oświęcimski, Gmina Oświęcim P.1.2 poprawienie warunków ruchu drogowego na terenie gminy P.1.2.2 Budowa i organizacja tras rowerowych Gmina Oświęcim

Poprawa jakości powietrza poprzez Prowadzenie edukacji ekologicznej młodzieży i P.1.3 prowadzenie edukacji ekologicznej w P.1.3.1 dorosłych w zakresie ochrony powietrza Gmina Oświęcim, Powiat Oświęcimski zakresie ochrony powietrza atmosferycznego i klimatu

Sukcesywna kontrola uciążliwych źródeł P.1.4 Poprawa jakości powietrza z P.1.4.1 WIOŚ w Krakowie procesów przemysłowych, energetyki zanieczyszczeń

Strona 84 z 127 Program ochrony środowiska dla gminy Oświęcim na lata 2014-2017 z perspektywą na lata 2018-2021- aktualizacja

i elektrociepłowni Wdrażanie systemów zarządzania Przedsiębiorstwa działające na terenie P.1.4.2 środowiskowego gminy

GOSPODARKA WODNO – ŚCIEKOWA W TYM OCHRONA PRZED POWODZIĄ I SUSZĄ

Cel strategiczny Kierunek działań Zadanie ekologiczne Jednostka odpowiedzialna

Rozbudowa systemu monitoringu środowiska OPS.1.1.1 dla potrzeb ochrony przeciwpowodziowej na RZGW Kraków obszarze gminy

Wdrażanie systemu powiadamiania OPS.1.1.2 Gmina Oświęcim o zagrożeniach

Utrzymanie i eksploatacja wód i urządzeń wodnych będących w administracji Zwiększenie retencyjności zlewni oraz OPS.1.1.3 Marszałek Województwa Małopolskiego Małopolskiego Zarządu Melioracji i Urządzeń poprawa stanu technicznego OPS.1.1 Wodnych w Krakowie urządzeń zabezpieczenia przeciwpowodziowego Utrzymanie magazynów OPS.1.1.4 przeciwpowodziowych będących w Marszałek Województwa Małopolskiego administracji MZMiUW w Krakowie Minimalizacja zagrożeń OPS.1 Starosta Oświęcimski, Burmistrz Kęt spowodowanych działający w porozumieniu ze starostą, klęskami powodzi OPS.1.1.5 Utrzymanie i konserwacja kanałów Młynówki Spółka Wodna KARP – administrująca ten ciek na odcinku gminy wiejskiej Oświęcim

Opracowanie kompleksowego planu ochrony przeciwpowodziowej oraz przeciwdziałania OPS.1.2.1 RZGW Kraków skutkom suszy dla regionu wodnego Górnej Wisły Właściwe zagospodarowanie OPS.1.2 terenów zagrożonych powodzią oraz Kształtowanie bezpiecznego suszą hydrologiczną zagospodarowania terenów zagrożonych powodzią (wyznaczenie i wprowadzenie do OPS.1.2.2 Gmina Oświęcim planów zagospodarowania przestrzennego granic obszarów bezpośredniego oraz potencjalnego zagrożenia powodzią).

Strona 85 z 127 Program ochrony środowiska dla gminy Oświęcim na lata 2014-2017 z perspektywą na lata 2018-2021- aktualizacja

Program Inwestycyjny Samorządów Województwa Małopolskiego w zakresie ochrony przeciwpowodziowej w tym: OPS.1.2.3 Opracowanie i aktualizacja dokumentacji Marszałek Województwa Małopolskiego technicznych, wykup terenów pod inwestycje, wykonanie ekspertyz, operatów szacunkowych, geodezyjnych

Wparcie finansowe dla gospodarstw realizujących przydomowe oczyszczalnie WŚ1.1.1 ścieków oraz porządkujących gospodarkę Gmina Oświęcim ściekową w zakresie składowania i wykorzystania odchodów zwierzęcych

Sukcesywna modernizacja i budowa systemów Porządkowanie gospodarki GDDKiA, Powiat Oświęcimski, Zarząd WŚ1.1.2 kanalizacji opadowej wraz z urządzeniami WŚ.1.1 ściekowej, rozbudowa i modernizacja Dróg Wojewódzkich, Gmina Oświęcim podczyszczającymi sieci kanalizacyjnej i deszczowej Budowa, rozbudowa i modernizacja komunalnych oczyszczalni ścieków oraz systemów kanalizacyjnych zgodnie z planem WŚ1.1.3 Gmina Oświęcim przyjętym w Krajowym Programie Ochrona zasobów Oczyszczania Ścieków Komunalnych (KPOŚK), i poprawa stanu WŚ.1 w tym szczególnie na obszarach wiejskich wód podziemnych i powierzchniowych WŚ.1.2.1 Rozbudowa i modernizacja sieci wodociągowej Gmina Oświęcim

WŚ.1.2.2 Modernizacja ujęć wody oraz stacji uzdatniania Gmina Oświęcim Ograniczenie strat wody związanych WŚ.1.2 z przesyłem i poprawa zaopatrzenia Optymalizacja zużycia wody poprzez ludności w wodę zapobieganie stratom wody na przesyle oraz WŚ.1.2.2 wprowadzanie zamkniętych obiegów wody w PWiK Sp. z o.o. w Oświęcimiu przemyśle i oszczędne korzystanie z wody przez indywidualnych użytkowników

Edukacja mieszkańców gmin w zakresie Ochrona wód powierzchniowych WŚ.1.3 WŚ.1.3.1 racjonalnego gospodarowania zasobami Gmina Oświęcim i podziemnych wodnymi na poziomie gospodarstwa domowego (propagowanie postaw i zachowań

Strona 86 z 127 Program ochrony środowiska dla gminy Oświęcim na lata 2014-2017 z perspektywą na lata 2018-2021- aktualizacja

motywujących ludność do oszczędzania wody)

Rozpoznanie problemu starych studni WŚ.1.3.2 gospodarskich – ewidencja i zabezpieczenie Gmina Oświęcim przed zanieczyszczeniem

Organizacja cyklu spotkań z rolnikami w zakresie propagowania tzw. dobrych Gmina Oświęcim , Powiatowy Zespół WŚ.1.3.3 praktyk rolniczych w celu zmniejszenia Doradztwa Rolniczego w Oświęcimiu zanieczyszczeń obszarowych przez związki biogenne OCHRONA DZIEDZICTWA PRZYRODNICZEGO W TYM LASÓW

Cel strategiczny Kierunek działań Zadanie ekologiczne Jednostka odpowiedzialna

Gmina Oświęcim, Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Krakowie, Objęcie ochroną prawną obszarów i obiektów OPK.1.1.1 Lokalna Grupa Działania „Dolina Soły”, najbardziej wartościowych przyrodniczo lokalne stowarzyszenia ekologiczne, szkoły, instytucje naukowe

Przygotowanie, opiniowanie i konsultacje Regionalna Dyrekcja Ochrony planów zadań ochronnych obszarów NATURA OPK.1.1.2 Środowiska w Krakowie, Gmina Zachowanie 2000: Dolina Dolnej Soły, Dolna Soła, Stawy w Oświęcim walorów i zasobów Brzeszczach przyrodniczych Ochrona, rozwój i uporządkowanie OPK.1 z uwzględnieniem OPK.1.1 Regionalna Dyrekcja Ochrony systemu obszarów chronionych Utrzymanie walorów i funkcji obszarów oraz bio- i OPK.1.1.3 Środowiska w Krakowie, Gmina obiektów objętych ochroną prawną georóżnorodności Oświęcim oraz krajobrazu Inwentaryzacja przyrodnicza przeprowadzona OPK.1.1.4 Gmina Oświęcim na terenie gminy

Wykonywanie zabiegów ochrony czynnej wybranych gatunków fauny, flory, zbiorowisk Regionalna Dyrekcja Ochrony OPK.1.1.5 roślinnych; idea włączenia szkół, jako Środowiska w Krakowie, Gmina społecznych opiekunów nad pomnikami Oświęcim, szkoły przyrody

Strona 87 z 127 Program ochrony środowiska dla gminy Oświęcim na lata 2014-2017 z perspektywą na lata 2018-2021- aktualizacja

Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Krakowie, Gmina Zachowanie i przywrócenie siedlisk roślin OPK.1.1.6 Oświęcim, RZGW w Krakowie, lokalne i zwierząt oraz zapobieganie ich fragmentacji stowarzyszenia ekologiczne, szkoły, instytucje naukowe

RZGW w Krakowie, RDOŚ w Krakowie, Gmina Oświęcim, Starosta Oświęcimski, Ochrona dolin rzecznych a także potoków Burmistrz Kęt działający w OPK.1.1.7 i mniejszych cieków wodnych, jako korytarzy porozumieniu ze starostą, Spółka migracyjnych zwierząt Wodna KARP, Marszałek Województwa Małopolskiego, MZMiUW w Krakowie

Przebudowa i częściowa wymiana składu gatunkowego zadrzewień przydrożnych RDOŚ w Krakowie, Gmina Oświęcim, OPK.2.1.1 wzdłuż odcinków dróg, nowe nasadzenia Powiat Oświęcimski, Zarząd Dróg zieleni wysokiej, prace pielęgnacyjno - Wojewódzkich w Krakowie, GDDKiA konserwacyjne zieleni przydrożnej

Utrzymanie i rozwój terenów zieleni Gmina Oświęcim, Powiat Oświęcimski, Zagospodarowanie OPK.2.1.2 urządzonej, w tym parków, skwerów, terenów lokalne stowarzyszenia, wspólnoty zielenią terenów Kształtowanie polityki przestrzennej rekreacyjnych i wypoczynkowych mieszkaniowe antropogenicznych - OPK.2 OPK.2.1 respektującej wartości przyrodnicze Wyznaczenie i ochrona korytarzy rozszerzenie oferty Gmina Oświęcim, Regionalna Dyrekcja i krajobrazowe OPK.2.1.3 ekologicznych w planach zagospodarowania rekreacyjno- Ochrony Środowiska w Krakowie turystycznej przestrzennego Zrównoważony rozwój infrastruktury turystycznej na obszarach przyrodniczo Gmina Oświęcim, Powiat Oświęcimski, cennych, w tym: rozbudowa sieci ścieżek OPK.2.1.4 Regionalna Dyrekcja Ochrony rowerowych i szlaków pieszych, Środowiska w Krakowie zorganizowanie punktów widokowych, tablic informacyjnych

Gmina Oświęcim, Powiat Oświęcimski, Wzrost Edukacja dzieci, młodzieży i dorosłych Regionalna Dyrekcja Ochrony świadomości Poszerzenie wiedzy o środowisku w zakresie ochrony i zachowania walorów OPK.3 OPK.3.1 OPK.3.1.1 Środowiska w Krakowie, lokalne ekologicznej przyrodniczym krajobrazu i przyrody oraz promocja tych stowarzyszenia ekologiczne, szkoły, w społeczeństwie walorów instytucje naukowe

Strona 88 z 127 Program ochrony środowiska dla gminy Oświęcim na lata 2014-2017 z perspektywą na lata 2018-2021- aktualizacja

Promocja działań proekologicznych dla Małopolski Ośrodek Doradztwa OPK.3.1.2 rolników Rolniczego

Aktualizacja uproszczonych planów urządzenia ZRL.1.1.1 lasów niestanowiących własności skarbu Powiat Oświęcimski Państwa

Zwiększenie lesistości gminy, szczególnie przez zalesianie nieużytków i słabych gruntów ARiMR, Gmina Oświęcim, Nadleśnictwa, ZRL.1.1.2 rolnych (zgodnie z Krajowym Programem właściciele gruntów Zwiększania Lesistości z 1995 r. z późn. zm.), Ochrona Wdrażanie proekologicznego modelu zalesianie ciągów i korytarzy ekologicznych ZRL.1 ZRL.1.1 bioróżnorodności gospodarki leśnej Wzmocnienie kontroli gospodarki leśnej w Nadleśnictwa Andrychów, właściciele ZRL.1.1.3 obszarach nowych nasadzeń i w lasach lasów prywatnych

Realizacja wytycznych „Programu ochrony ZRL.1.1.4 Nadleśnictwa Andrychów przyrody” nadleśnictw

ZRL.1.1.4 Zakup sadzonek do zalesień Powiat Oświęcimski

OCHRONA POWIERZCHNI ZIEMI I GLEB

Cel strategiczny Kierunek działań Zadanie ekologiczne Jednostka odpowiedzialna

Koordynacja badań gleb na poziom pH i OG.1.1.1 pozyskiwanie dofinansowania na wapnowanie Gmina Oświęcim gleb kwaśnych

Ochrona gleb przed Promocja rolnictwa ekologicznego i Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji agroturystyki poprzez działania edukacyjno – Rolnictwa, Ośrodek Doradztwa degradacją, OG.1.1.2 rekultywacja szkoleniowe, a także promocyjne powiatu Rolniczego w Karniowicach, Powiat OG.1 OG.1.1. Gleby użytkowane rolniczo terenów oświęcimskiego jak i samych Gmin Oświęcimski zdegradowanych i Organizacja programów doradczych dla Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji poprzemysłowych OG.1.1.3 rolników i zainteresowanych produkcją Rolnictwa, Ośrodek Doradztwa rolniczą Rolniczego w Karniowicach

Okresowa kontrola zawartości metali ciężkich OG.1.1.4 Powiat Oświęcimski w glebach

Strona 89 z 127 Program ochrony środowiska dla gminy Oświęcim na lata 2014-2017 z perspektywą na lata 2018-2021- aktualizacja

Organizacja szkoleń i porad dla rolników i OG.1.1.5 Ośrodek Doradztwa Rolniczego, zainteresowanych produkcją rolniczą

Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji OG.1.1.6 Udzielania dopłat bezpośrednich dla rolników Rolnictwa

Organizacja cyklicznych obchodów Gmina Oświęcim, rolnicy gminy OG.1.1.7 kultywowania rolniczych tradycji w połączeniu Oświęcim, KGW z pokazami i konkursami dla mieszkańców

OCHRONA ZASOBÓW GEOLOGICZNYCH

Cel strategiczny Kierunek działań Zadanie ekologiczne Jednostka odpowiedzialna

Wprowadzenie zapisów w MPZP o niezagospodarowywaniu terenów potencjalnej OZG.1.1.1 Gmina Oświęcim eksploatacji złóż kopalin w trakcie aktualizacji Ochrona zasobów Planów złóż przez Rekultywacja gruntów objętych obszarem OZG.1 oszczędne i OZG.1.1 Zasoby kopalin Karkowskie Zakłady Eksploatacji OZG.1.1.2 górniczym „Stawy Monowskie” w kierunku zrównoważone Kruszyw S.A. wodno – rolno – rekreacyjnym gospodarowanie Współpraca z Państwowym Instytutem OZG1.1.3 Geologicznym w zakresie monitoringu Powiat Oświęcimski, Gmina Oświęcim terenów zagrożonych osuwiskami

GOSPODAROWANIE ODPADAMI

Cel strategiczny Kierunek działań Zadanie ekologiczne Jednostka odpowiedzialna

Kontrola podmiotów prowadzących Minimalizacja ilości działalność́ w zakresie odbierania, zbierania, GO.1.1.1 Wójt Gminy Oświęcim, WIOŚ powstających transportu, odzysku i unieszkodliwiania odpadów, wzrost odpadów wtórnego Wzmocnienie optymalizacji, GO.1 wykorzystania i GO1.1 zarządzania, monitoringu i kontroli Wydawanie decyzji w sprawie usuwania ograniczenie systemu gospodarki odpadami GO.1.1.2 odpadów z miejsc na ten cel Wójt Gminy Oświęcim składowania nieprzeznaczonych pozostałych Sprawozdania z funkcjonowania systemu odpadów GO.1.1.3 Wójt Gminy Oświęcim gospodarki odpadami komunalnymi

Strona 90 z 127 Program ochrony środowiska dla gminy Oświęcim na lata 2014-2017 z perspektywą na lata 2018-2021- aktualizacja

Prowadzenie działań́ informacyjnych i edukacyjnych w zakresie prawidłowego GO.1.1.4 gospodarowania odpadami komunalnymi, w Gmina Oświęcim szczególności w zakresie selektywnego zbierania odpadów komunalnych

Prowadzenie i doskonalenie selektywnego GO.1.1.5 Gmina Oświęcim zbierania odpadów komunalnych

Kontrolowanie stanu zawieranych umów przez GO.1.1.6 Gmina Oświęcim właścicieli nieruchomości niezamieszkałych

Bieżąca likwidacja miejsc nielegalnego GO.1.1.7 Gmina Oświęcim składowania odpadów (tzw. dzikie wysypiska) OCHRONA PRZED HAŁASEM

Cel strategiczny Kierunek działań Zadanie ekologiczne Jednostka odpowiedzialna

Bieżące remonty dróg gminnych i OH.1.1.1 Powiat Oświęcimski, Gmina Oświęcim powiatowych

Ograniczenie hałasu Zmniejszenie emisji hałasu komunikacyjnego OH.1.1 komunikacyjnego na drogach wojewódzkich i krajowych (wg OH.1.1.2 Programu ochrony środowiska przed hałasem Zarząd Dróg Wojewódzkich, GDDKiA dla województwa małopolskiego – wrzesień 2013)

Uwzględnianie w MPZP (w trakcie aktualizacji) Zminimalizowanie OH.1.2.1 zapisów o dopuszczalnych poziomach dźwięku Gmina Oświęcim OH.1 uciążliwego hałasu i egzekwowanie tych zapisów w środowisku Realizowanie na lekcjach wychowawczych i zajęciach przedszkolnych tematów Gmina Oświęcim, Szkoły, Przedszkola Tworzenie terenów wolnych od OH.1.2.2 OH.1.2 oddziaływań akustycznych dotyczących wpływu nadmiernego hałasu na organizacje ekologiczne związanych z przemysłem zdrowie człowieka (słuchanie głośnej muzyki) Kontrola emisji hałasu do środowiska z obiektów działalności gospodarczej. Wojewódzki Inspektorat Ochrony OH.1.2.3 Środowiska w Krakowie

Strona 91 z 127 Program ochrony środowiska dla gminy Oświęcim na lata 2014-2017 z perspektywą na lata 2018-2021- aktualizacja

OCHRONA PRZED POLAMI ELEKTROMAGNETYCZNYMI WRAZ ICH MONITORINGIEM

Cel strategiczny Kierunek działań Zadanie ekologiczne Jednostka odpowiedzialna

Preferowanie mało konfliktowych lokalizacji OPN.1.1 Gmina Oświęcim źródeł promieniowania elektromagnetycznego Kontrola i ograniczenie emisji Gromadzenie danych dotyczących instalacji Urząd Marszałkowski Województwa ponadnormatywne Rozpoznanie stanu zagrożenia OPN.1.1 powodujących wytwarzanie pól Małopolskiego PN.1 go niejonizującego PN.1.1 oddziaływania pól elektromagnetycznych promieniowania elektromagnetycznych elektromagnetyczn Realizacja systemu monitoringu środowiska w celu określenia aktualnego poziomu Wojewódzki Inspektorat Ochrony ego do środowiska OPN1.3 elektromagnetycznego promieniowania Środowiska w Krakowie niejonizującego na terenie gminy RACJONALIZACJA ZUŻYCIA ENERGII, SUROWCÓW I MATERIAŁÓW ORAZ WZROST UDZIAŁU ZASOBÓW ODNAWIALNYCH

Zadania w tym zakresie zostały umieszczone w części dotyczącej ochrony powietrza

EDUKACJA EKOLOGICZNA

Zadania w zakresie edukacji zapisane zostały w każdej z dziedzin środowiskowych

Strona 92 z 127 Program ochrony środowiska dla gminy Oświęcim na lata 2014-2017 z perspektywą na lata 2018-2021- aktualizacja

8 Plan operacyjny

Planowan Termin Termin Jednostka Planowane efekty e koszty Źródła L.P. Nazwa zadania rozpoczęcia zakończenia Partnerzy odpowiedzialna ekologiczne ogółem finansowania planowany planowany (PLN) tyś.

OCHRONA POWIETRZA

ZADANIA WŁASNE

administratorzy sieci Opracowanie programu Gmina P.1.1.1 2014 2021 50 ciepłowniczych, kotłowni budżet gminy ograniczenia niskiej emisji Oświęcim Ograniczenie emisji lokalnych Modernizacja Domu Ludowego w ze spalania niskiej Grojcu - wymiana dachu, ocieplenie i jakości nie - Gmina P.1.1.2.1 odnowienie elewacji oraz 2014 2017 ekologicznych paliw 1 050 - budżet gminy Oświęcim zagospodarowanie terenu wokół budynku

Wykonanie aktualizacji „Założeń do Wzrost administratorzy sieci budżet gminy, planu zaopatrzenia w ciepło, Gmina świadomości P.1.1.3 2014 2017 ciepłowniczych, kotłowni WFOŚiGW, energię elektryczną i paliwa Oświęcim ekologicznej 30 lokalnych NFOŚiGW gazowe” mieszkańców Tworzenie lokalnych sieci Wzrost administratorzy sieci budżet gminy, ciepłowniczych i podłączanie do Gmina świadomości P.1.1.4 2014 2017 b.d. ciepłowniczych, kotłowni WFOŚiGW, nich budynków z indywidualnymi Oświęcim ekologicznej lokalnych NFOŚiGW paleniskami domowymi mieszkańców

Pomoc finansowa dla Województwa na realizację zadania Gmina P.1.2.1.1 2014 2017 12 863 - budżet gminy "Drogi Współpracy Regionalnej - Oświęcim Poprawa komfortu jazdy budowa obwodnicy Oświęcimia" zmniejszenie ilości Realizacja zadań w ramach kolizji drogowych Oświęcimskiego Strategicznego Gmina poprawa drożności P.1.2.1.3 Programu Rządowego - 2014 2017 2 381 - budżet gminy Oświęcim ruchu Przebudowa ul. Jakubowskiego w Brzezince wraz z odwodnieniem ograniczenia emisji komunikacyjnej Realizacja zadań w ramach P.1.2.1.4 2014 2017 Gmina 1 375 - budżet gminy Oświęcimskiego Strategicznego Strona 93 z 127 Program ochrony środowiska dla gminy Oświęcim na lata 2014-2017 z perspektywą na lata 2018-2021- aktualizacja

Programu Rządowego - Oświęcim Przebudowa ul. Piwnicznej w Oświęcimiu

Realizacja zadań w ramach Oświęcimskiego Strategicznego Programu Rządowego - Budowa nowej drogi dojazdowej do Gmina P.1.2.1.5 2014 2017 1 375 - budżet gminy Judenrampe i Ziemniaczarek Oświęcim (przedłużenie ul. Kombatantów) łączącej ul. Ofiar Faszyzmu z ul. Piwniczną w Brzezince

Realizacja zadań w ramach Oświęcimskiego Strategicznego Gmina P.1.2.1.6 Programu Rządowego - 2014 2017 2 500 - budżet gminy Oświęcim Przebudowa ul. Pławianka w Pławach - etap II ZADANIA KOORDYNOWANE

Przebudowa ul. Grojeckiej w Powiat P.1.2.1.7 2014 2017 1 875 - budżet powiatu Zaborzu (droga Nr 1867 K) Oświęcimski

Zadanie "Droga Współpracy Zarząd Dróg P.1.2.1.2 Regionalnej - budowa obwodnicy 2014 2017 Wojewódzkich b.d. - Oświęcimia" w Krakowie Poprawa komfortu Przebudowa drogi powiatowej nr Powiat jazdy P.1.2.1.8 1877K na odcinku Babice - Hermęże 2014 2017 3 000 - budżet powiatu Oświęcimski zmniejszenie ilości Etap II kolizji drogowych Budowa chodnika wzdłuż ul. Powiat poprawa drożności P.1.2.1.9 2014 2017 500 - budżet powiatu Wilamowickiej w Rajsku Oświęcimski ruchu ograniczenia emisji Przebudowa ul. Grojeckiej w komunikacyjnej Zaborzu (droga nr 1867K) na Powiat P.1.2.1.10 2014 2017 3 360 - budżet powiatu odcinku 967 mb, w km 4+063 do Oświęcimski 5+030

Sukcesywna kontrola uciążliwych WIOŚ w Zmniejszenie emisji Gmina Oświęcim, Powiat budżet WIOŚ, P.1.4.1 2014 2021 40 źródeł zanieczyszczeń Krakowie przemysłowej Oświęcimski WSSE

Strona 94 z 127 Program ochrony środowiska dla gminy Oświęcim na lata 2014-2017 z perspektywą na lata 2018-2021- aktualizacja

Przedsiębiorstw Wdrażanie systemów zarządzania Zmniejszenie emisji Gmina Oświęcim, Powiat P.1.4.2 2014 2021 a działające na b.d. budżet własny środowiskowego przemysłowej Oświęcimski terenie gminy

GOSPODARKA WODNO – ŚCIEKOWA W TYM OCHRONA PRZED POWODZIĄ I SUSZĄ

ZADANIA WŁASNE

Kształtowanie bezpiecznego zagospodarowania terenów zagrożonych powodzią koszty (wyznaczenie i wprowadzenie do Gmina OPS.1.2.2 2014 2021 administr - budżet gminy planów zagospodarowania Oświęcim Ochrona acyjne przestrzennego granic obszarów mieszkańców bezpośredniego oraz potencjalnego i mienia zagrożenia powodzią).

budżet gminy, Wdrażanie systemu powiadamiania Gmina OPS.1.1.2 2014 2021 30 - WFOŚiGW, o zagrożeniach Oświęcim NFOŚiGW

Wparcie finansowe dla gospodarstw realizujących przydomowe oczyszczalnie ścieków budżet gminy, Gmina WŚ1.1.1 oraz porządkujących gospodarkę 2014 2021 b.d. - WFOŚiGW, Oświęcim ściekową w zakresie składowania i Wyeliminowanie NFOŚiGW wykorzystania odchodów skażenie wód zwierzęcych powierzchniowych ściekami Dokumentacja projektowa sanitarnymi kanalizacji sanitarnej w Brzezince - Gmina WŚ.1.1.3.7 finansowanie celów ochrony 2014 2017 Zmniejszenie 151 - budżet gminy Oświęcim środowiska prowadzących do zanieczyszczeń wód ochrony wody podziemnych i powierzchniowych Dokumentacja projektowa Gmina WŚ.1.1.3.8 kanalizacji sanitarnej w osadzie 2014 2017 98,3 - budżet gminy Oświęcim Stawy Grojeckie

Rozpoznanie problemu starych studni gospodarskich – ewidencja Gmina Ochrona wód WŚ.1.3.2 2014 2017 20 - budżet gminy i zabezpieczenie przed Oświęcim podziemnych zanieczyszczeniem

Strona 95 z 127 Program ochrony środowiska dla gminy Oświęcim na lata 2014-2017 z perspektywą na lata 2018-2021- aktualizacja

ZADANIA KOORDYNOWANE

Starosta Oświęcimski, Burmistrz Kęt działający w porozumieni u ze starostą, Ochrona KZGW, Marszałek Utrzymanie i konserwacja kanałów OPS.1.1.8 2014 2021 Spółka Wodna przeciwpowodziow b.d. Województwa budżet własny Młynówki KARP – a Małopolskiego administrująca ten ciek na odcinku gminy wiejskiej Oświęcim

Zabezpieczenie przed powodzią Marszałek budżet OPS.1.2.2 poprzez likwidację istniejących 2014 2017 Województwa 1 000 Powiat Oświęcimski wojewódzki zagrożeń Małopolskiego

Utrzymanie i eksploatacja wód i urządzeń wodnych będących w Marszałek Powiat Oświęcimski, budżet OPS.1.1.3 administracji Małopolskiego 2014 2017 Województwa 5 551 Gmina Oświęcim wojewódzki Zarządu Melioracji i Urządzeń Małopolskiego Wodnych w Krakowie

Rozbudowa prawego wału rzeki MZMiUW w budżet OPS.1.1.3.1 Wisły w km 0+000-2+300, 2+500- 2014 2017 b.d - Krakowie wojewódzki 6+400 Przeciszów – Las - Dwory Ochrona mieszkańców i ich Rozbudowa prawego wału Wisły mienia MZMiUW w budżet OPS.1.1.3.2 Kruki w km 0+000-0+700 w obrębie 2014 2017 b.d - Krakowie wojewódzki Broszkowice

Rozbudowa prawego wału rzeki MZMiUW w budżet OPS.1.1.3.3 2014 2017 b.d - Soły w km 0+000-2+550 Krakowie wojewódzki

Budowa nowej pompowni Pławy wraz z wąłem zamykającym, MZMiUW w budżet OPS.1.1.3.4 rozbudowa prawego wału Małej 2014 2017 b.d - Wisłu 6+700-7+400 i wałami potoku Krakowie wojewódzki Pławianka, oraz rozbudowa prawego wału Małej Wisły w km

Strona 96 z 127 Program ochrony środowiska dla gminy Oświęcim na lata 2014-2017 z perspektywą na lata 2018-2021- aktualizacja

0+000-1+432

Utrzymanie magazynów Marszałek Powiat Oświęcimski, budżet OPS.1.1.4 przeciwpowodziowych będących w 2014 2017 Województwa 345 Gmina Oświęcim wojewódzki administracji MZMiUW w Krakowie Małopolskiego

Program Inwestycyjny Samorządów Województwa Małopolskiego w zakresie ochrony przeciwpowodziowej w tym: Marszałek Powiat Oświęcimski, budżet OPS.1.2.3 Opracowanie i aktualizacja 2014 2017 Województwa 2 634 Gmina Oświęcim wojewódzki dokumentacji technicznych, wykup Małopolskiego terenów pod inwestycje, wykonanie ekspertyz, operatów szacunkowych, geodezyjnych

Ochrona przed powodzią w zlewni OPS.1.1.3 Soły, w tym modernizacja Kaskady 2014 2017 RZGW Kraków b.d. - budżet RZGW Soły

Opracowanie kompleksowego planu ochrony przeciwpowodziowej OPS.1.2.1 oraz przeciwdziałania skutkom 2014 2017 RZGW Kraków b.d. budżet RZGW suszy dla regionu wodnego Górnej Wisły

zadania Sukcesywna modernizacja GDDKiA, Powiat ujęto i budowa systemów kanalizacji Oświęcimski, WŚ1.1.2 2014 2021 w rozdzia Gmina Oświęcim budżet jednostek opadowej wraz z urządzeniami Zarząd Dróg le ochrona podczyszczającymi Wojewódzkich powietrza

Optymalizacja zużycia wody Zmniejszenie poprzez zapobieganie stratom zanieczyszczenia wody na przesyle oraz wód podziemnych i wprowadzanie zamkniętych mieszkańcy, administratorzy powierzchniowych obiegów wody w przemyśle budżet WŚ.1.2.2 2014 2021 sieci, b.d. - i oszczędne korzystanie z wody administratorów przez indywidualnych przedsiębiorstw użytkowników a

Strona 97 z 127 Program ochrony środowiska dla gminy Oświęcim na lata 2014-2017 z perspektywą na lata 2018-2021- aktualizacja

OCHRONA DZIEDZICTWA PRZYRODNICZEGO W TYM LASÓW

ZADANIA WŁASNE

Powiat Oświęcimski, Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska Objęcie ochroną prawną obszarów i budżet gminy, Gmina w Krakowie OPK.1.1.1 obiektów najbardziej 2014 2021 b.d. WFOŚiGW, Oświęcim Nadleśnictwa, lokalne wartościowych przyrodniczo NFOŚiGW stowarzyszenia Ochrona walorów ekologiczne, szkoły, przyrodniczych instytucje naukowe

Powiat Oświęcimski, Utrzymanie walorów i funkcji RDOŚ w Krakowie budżet gminy, Gmina OPK.1.1.3 obszarów oraz obiektów objętych 2014 2021 100 Nadleśnictwa, lokalne WFOŚiGW, Oświęcim ochroną prawną stowarzyszenia NFOŚiGW ekologiczne

Nadleśnictwa, lokalne Identyfikacja Inwentaryzacja przyrodnicza Gmina stowarzyszenia OPK.1.1.4 2014 2021 istniejących 135 budżet gminy przeprowadzona na terenie gminy Oświęcim ekologiczne, szkoły, zasobów instytucje naukowe

Wykonywanie zabiegów ochrony czynnej wybranych gatunków Ochrona budżet gminy, fauny, flory, zbiorowisk roślinnych; Gmina OPK.1.1.5 2014 2021 gatunkowa i b.d. RDOŚ w Krakowie WFOŚiGW, idea włączenia szkół, jako Oświęcim siedliskowa NFOŚiGW społecznych opiekunów nad pomnikami przyrody

Utrzymanie i rozwój terenów zieleni budżet gminy, urządzonej, w tym parków, Gmina Ochrona walorów OPK.2.1.2 2014 2021 300 RDOŚ w Krakowie WFOŚiGW, skwerów, terenów rekreacyjnych i Oświęcim przyrodniczych NFOŚiGW wypoczynkowych

Wyznaczenie i ochrona korytarzy koszty budżet gminy, Gmina Ochrona walorów OPK.2.1.3 ekologicznych w planach 2014 2021 administr RDOŚ w Krakowie WFOŚiGW, Oświęcim przyrodniczych zagospodarowania przestrzennego acyjne NFOŚiGW

Zrównoważony rozwój Zwiększenie Gmina Lokalna Grupa Działania budżety własne OPK.2.1.4 infrastruktury turystycznej na 2014 2021 atrakcyjności b.d. Oświęcim „Dolina Soły” podmiotów obszarach przyrodniczo cennych, w turystycznej gminy tym: rozbudowa sieci ścieżek Strona 98 z 127 Program ochrony środowiska dla gminy Oświęcim na lata 2014-2017 z perspektywą na lata 2018-2021- aktualizacja

rowerowych i szlaków pieszych, zorganizowanie punktów widokowych, tablic informacyjnych

Dalsza współpraca gminy Oświęcim należącej do Lokalnej Grupy Działania „Dorzecze Soły i Wieprzówki” oraz Lokalnej Grupy budżet gminy, Gmina Ochrona walorów OPK.2.1.5 Działania „Dolina Soły”, z zakresu 2014 2021 b.d. RDOŚ w Krakowie WFOŚiGW, Oświęcim przyrodniczych ochrony przyrody i krajobrazu, w NFOŚiGW tym pozyskiwanie środków z Europejskiego Funduszu Morskiego i Rybackiego na lata 2014-2020.

Remont budynku Domu Ludowego Poprawa budżet gminy, Gmina OPK.3.1.4.4 oraz utworzenie Gminnej Izby 2014 2017 infrastruktury 974,6 - WFOŚiGW, Oświęcim Tradycji Rybactwa w Grojcu turystycznej NFOŚiGW

budżet gminy, Rewitalizacja centrum miejscowości Gmina Poprawa OPK.3.1.4.5 2014 2017 405 - WFOŚiGW, Rajsko poprzez remont chodników Oświęcim infrastruktury NFOŚiGW

ZADANIA KOORDYNOWANE

RZGW w Krakowie, RDOŚ w Krakowie, Gmina Oświęcim, Starosta Ochrona dolin rzecznych a także Oświęcimski, potoków i mniejszych cieków Ochrona OPK.1.1.7 2014 2021 Burmistrz Kęt 120 - budżet RZGW wodnych, jako korytarzy bioróżnorodności działający w migracyjnych zwierząt porozumieniu ze starostą, Spółka Wodna KARP, Marszałek Województwa Małopolskiego

OPK.1.1.2 Przygotowanie, opiniowanie i 2014 2021 Regionalna Ochrona zasobów 110 Gmina Oświęcim budżet

Strona 99 z 127 Program ochrony środowiska dla gminy Oświęcim na lata 2014-2017 z perspektywą na lata 2018-2021- aktualizacja

konsultacje planów zadań Dyrekcja przyrodniczych województwa ochronnych obszarów NATURA Ochrony 2000: Dolina Dolnej Soły, Dolna Środowiska w Soła, Stawy w Brzeszczach Krakowie

Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Zachowanie i przywrócenie siedlisk Krakowie, Powiat RZGW w Ochrona OPK.1.1.6 roślin i zwierząt oraz zapobieganie 2014 2021 b.d. Oświęcimski, lokalne budżet RZGW Krakowie bioróżnorodności ich fragmentacji stowarzyszenia ekologiczne, szkoły, instytucje naukowe

Gmina Przebudowa i częściowa wymiana Oświęcim, składu gatunkowego zadrzewień Powiat przydrożnych wzdłuż odcinków Oświęcimski, Ochrona OPK.2.1.1 2014 2021 100 RDOŚ w Krakowie budżet jednostek dróg, nowe nasadzenia zieleni Zarząd Dróg bioróżnorodności wysokiej, prace pielęgnacyjno - Wojewódzkich konserwacyjne zieleni przydrożnej w Krakowie, GDDKiA

Promocja działań proekologicznych dla rolników, w tym m.in.: Małopolski Poprawa • Zasady dopłat obszarowych i Ośrodek Gmina Oświęcim, Powiat OPK.3.1.2 2013 2021 przestrzeni 5 budżet MODR programy pomocowe w 2013 Doradztwa Oświęcimski rolniczej Dobrostan zwierząt – zasady Rolniczego obowiązujące od 1 stycznia 2013 r.

Aktualizacja uproszczonych planów Powiat Zrównoważony ZRL.1.1.1 urządzenia lasów niestanowiących 2014 2017 100 Nadleśnictwo Andrychów budżet powiatu Oświęcimski rozwój lasów własności skarbu Państwa

Powiat środki własne ZRL.1.1.4 Zakup sadzonek do zalesień 2013 2021 10 - Oświęcimski właścicieli

Nadleśnictwa Wzmocnienie kontroli gospodarki Andrychów, budżet ZRL.1.1.3 leśnej w obszarach nowych 2014 2017 Ochrona lasów 100 Powiat Oświęcimski właściciele Nadleśnictwa nasadzeń i w lasach prywatnych lasów

właściciele Zwiększenie Gmina Oświęcim, środki własne ZRL.1.1.2 Zwiększenie lesistości gminy, 2013 2021 1 600 szczególnie przez zalesianie gruntów lesistości Nadleśnictwa Andrychów właścicieli

Strona 100 z 127 Program ochrony środowiska dla gminy Oświęcim na lata 2014-2017 z perspektywą na lata 2018-2021- aktualizacja

nieużytków i słabych gruntów rolnych (zgodnie z KPZL z 1995 r. z późn. zm.), zalesianie ciągów i korytarzy ekologicznych: Gmina Oświęcim 7,447 ha,

Nadleśnictwa Regionalna Dyrekcja Realizacja wytycznych „Programu Andrychów, ZRL.1.1.4 2010 2017 Ochrona lasów 10 000 Lasów Państwowych ochrony przyrody” nadleśnictw właściciele w Krakowie lasów OCHRONA POWIERZCHNI ZIEMI I GLEB

ZADANIA WŁASNE

Koordynacja badań gleb na poziom Koszty Gmina budżet Gminy OG.1.1.1 pH i pozyskiwanie dofinansowania 2014 2021 administr Powiat Oświęcimski Oświęcim Oświęcim na wapnowanie gleb kwaśnych acyjne Kształtowanie Organizacja cyklicznych obchodów Gmina wizerunku gminy Powiat Oświęcimski, budżet Gminy kultywowania rolniczych tradycji w Oświęcim, OG.1.1.7 2014 2021 20 rok/160 Ośrodek Doradztwa Oświęcim, połączeniu z pokazami i konkursami rolnicy gminy Rolniczego sponsorzy dla mieszkańców Oświęcim, KGW

ZADANIA KOORDYNOWANE

ARIMR, ODR w Ocena stanu Promocja rolnictwa ekologicznego i 10 zł/rok Karniowicach, środowiska Gmina Oświęcim, Powiat Budżet ARIMR, OG.1.1.2 agroturystyki poprzez działania 2014 2021 8 lat Powiat Ochrona zdrowia Oświęcimski ODR edukacyjno – szkoleniowe 80 Oświęcimski konsumentów

Poprawa struktury Budżet ARIMR, Organizacja programów doradczych 10 zł/rok ARIMR, ODR w gleb, wzbogacanie ODR, Fundusz OG.1.1.3 dla rolników i zainteresowanych 2014 2021 8 lat Gmina Oświęcim Karniowicach jej w naturalne Ochrony Gruntów produkcją rolniczą 80 nawozy Rolnych

Kontrola stanu Budżet powiatu Okresowa kontrola zawartości Powiat rolniczej Oświęcimskiego, OG.1.1.4 2014 2021 50 Gmina Oświęcim metali ciężkich w glebach Oświęcimski przestrzeni Fundusz Ochrony produkcyjnej Gruntów Rolnych

Organizacja szkoleń i porad dla Ośrodek 5 zł/rok Poprawa Budżet ARIMR, OG.1.1.5 rolników i zainteresowanych 2014 2021 Doradztwa 8lat Gmina Oświęcim warunków ODR produkcją rolniczą Rolniczego gospodarowania 40

Strona 101 z 127 Program ochrony środowiska dla gminy Oświęcim na lata 2014-2017 z perspektywą na lata 2018-2021- aktualizacja

zwiększenie intensywności rolnictwa

w Agencja zależności Udzielania dopłat bezpośrednich dla Restrukturyzacji Poprawa kondycji od ilości OG.1.1.6 2014 2021 rolnicy gminy Oświęcim Budżet ARIMR rolników i Modernizacji rolnictwa złożonych Rolnictwa wniosków

OCHRONA ZASOBÓW GEOLOGICZNYCH

ZADANIA WŁASNE

Wprowadzenie zapisów w MPZP o Ochrona życia i niezagospodarowywaniu terenów Koszty Gmina mienia budżet Gminy OZG 1.1.1 potencjalnej eksploatacji złóż 2014 2021 administr Gmina Oświęcim Oświęcim mieszkańców i Oświęcim kopalin w trakcie aktualizacji acyjne przedsiębiorców Planów

ZADANIA KOORDYNOWANE

budżet Rekultywacja gruntów objętych Karkowskie Poprawa estetyki Karkowskich obszarem górniczym „Stawy Zakłady gminy, OZG 1.1.2 2017 2021 b.d. Koszty administracyjne Zakładów Monowskie” w kierunku wodno – Eksploatacji przywrócenie Eksploatacji rolno – rekreacyjnym Kruszyw S.A. miejsca rekreacji Kruszyw S.A.

Państwowy Budżet Współpraca z Państwowym Instytut Koszty Państwowego Instytutem Geologicznym Ochrona zasobów OZG 1.1.3 2014 2021 Geologiczny administr Koszty administracyjne Instytutu w zakresie monitoringu terenów ludzkich Oddział acyjne Geologicznego zagrożonych osuwiskami Karpacki Oddział Karpacki GOSPODAROWANIE ODADAMI

ZADANIA WŁASNE

Kontrola podmiotów prowadzących Usystematyzowani działalność́ w zakresie odbierania, Wójt Gminy (5/rok) Podmioty prowadzące budżet Gminy GO.1.1.1 2014 2021 e gospodarki zbierania, transportu, odzysku i Oświęcim, WIOŚ 40 zbiórki odpadów Oświęcim odpadami unieszkodliwiania odpadów

Strona 102 z 127 Program ochrony środowiska dla gminy Oświęcim na lata 2014-2017 z perspektywą na lata 2018-2021- aktualizacja

Wydawanie decyzji w sprawie Usystematyzowani Koszty Wójt Gminy budżet Gminy GO.1.1.2 usuwania odpadów z miejsc na ten 2014 2021 e gospodarki administr mieszkańcy Oświęcim, Oświęcim cel nieprzeznaczonych odpadami acyjne

Kontrola Sprawozdania z funkcjonowania Koszty Wójt Gminy sprawności Urząd Marszałkowski, budżet Gminy GO.1.1.3 systemu gospodarki odpadami 2014 2021 administr Oświęcim, funkcjonowania WIOŚ Oświęcim komunalnymi acyjne systemu

Prowadzenie i doskonalenie Poprawa jakości Firmy zajmujące się Gmina (100/rok) budżet Gminy GO.1.1.5 selektywnego zbierania odpadów 2014 2021 życia mieszkańców i odbiorem odpadów, Oświęcim, 800 Oświęcim komunalnych stanu środowiska gmina Krzyżanowice

Kontrolowanie stanu zawieranych Popraw jakości Gmina budżet Gminy GO.1.1.6 umów przez właścicieli 2014 2021 funkcjonującego 20 Policja, Gmina Oświęcim, Oświęcim nieruchomości niezamieszkałych systemu

Ochrona Bieżąca likwidacja miejsc środowiska, Gmina Firmy zajmujące się budżet Gminy GO.1.1.7 nielegalnego składowania odpadów 2014 2021 Poprawa jakości 80 Oświęcim, odbiorem odpadów Oświęcim (tzw. dzikie wysypiska) życia i estetyki gminy i miasta

Dostosowanie gminy i miasta do Uzyskanie wymaganych przepisami Gmina obowiązujących Firmy zajmujące się budżet Gminy GO.1.1.8 prawa poziomów selektywnego 2014 2021 50 Oświęcim, przepisów i odbiorem odpadów Oświęcim gromadzenia odpadów ochrona środowiska OCHRONA PRZED HAŁASEM

ZADANIA WŁASNE

budżet Gminy Gmina Oświęcim, budżet Bieżące remonty dróg gminnych Oświęcim, Zmniejszenie emisji Powiatu OH.1.1.1 2014 2021 ** Gmina Oświęcim i powiatowych Powiat hałasu Oświęcimskiego, Oświęcimski finansowanie zewnętrzne

Uwzględnianie w MPZP zapisów o Tworzenie stref Koszty Gmina Przedsiębiorcy, powiat budżet Gminy OH.1.2.1 dopuszczalnych poziomach dźwięku 2014 2021 buforowych administr Oświęcim Oświęcimski - opinia Oświęcim i egzekwowanie tych zapisów wolnych od hałasu acyjne

Strona 103 z 127 Program ochrony środowiska dla gminy Oświęcim na lata 2014-2017 z perspektywą na lata 2018-2021- aktualizacja

ZADANIA KOORDYNOWANE

Zmniejszenie emisji hałasu Zmniejszenie komunikacyjnego na drogach Zarząd Dróg narażenia wojewódzkich i krajowych (wg 4.522 zł GDDKiA OH.1.1.2 2014 2021 Wojewódzkich, mieszkańców na 9.203 Programu ochrony środowiska 4.681 zł ZDW GDDKiA ponadnormatywny przed hałasem dla województwa poziom hałasu małopolskiego – wrzesień 2013)

budżet Wojewódzki Przestrzeganie Wojewódzkiego Kontrola emisji hałasu do Inspektorat Koszty Gmina Oświęcim, wymagań Inspektoratu OH.1.2.3 środowiska z obiektów działalności 2014 2021 Ochrony administr przedsiębiorstwa prawnych decyzji o Ochrony gospodarczej. Środowiska w acyjne podlegające kontroli poziomie dźwięku Środowiska w Krakowie Krakowie OCHRONA PRZED PROMIENIOWANIEM NIEJONIZUJĄCYM

ZADANIA WŁASNE

Administratorzy sieci Ochrona przed Preferowanie mało konfliktowych Koszty energetycznych, Gmina zagrożeniem budżet Gminy OPN.1.1 lokalizacji źródeł promieniowania 2014 2021 administr właściciele stacji Oświęcim spowodowanym Oświęcim elektromagnetycznego acyjne bazowych telefonii promieniowaniem komórkowych

ZADANIA KOORDYNOWANE

Gromadzenie danych dotyczących Urząd Możliwość Koszty budżet instalacji powodujących Marszałkowski reagowania i OPN.1.1 2014 2021 administr Gmina Oświęcim Województwa wytwarzanie pól Województwa ochrony acyjne Małopolskiego elektromagnetycznych Małopolskiego mieszkańców

Wojewódzki Inspektorat budżet Dalsze prowadzenie monitoringu Ochrony Możliwość Wojewódzkiego środowiska w celu określenia Środowiska w reagowania i Inspektoratu OPN1.3 aktualnego poziomu 2014 2021 Krakowie 100 Gmina Oświęcim ochrony zdrowia Ochrony elektromagnetycznego mieszkańców Środowiska w promieniowania niejonizującego Krakowie

Strona 104 z 127 Program ochrony środowiska dla gminy Oświęcim na lata 2014-2017 z perspektywą na lata 2018-2021- aktualizacja

EDUKACJA EKOLOGICZNA*

ZADANIE WŁASNE

Promocja i wspieranie rozwoju odnawialnych źródeł energii oraz Wzrost budżet Gminy technologii zwiększających Gmina świadomości organizacje ekologiczne, Oświęcim, OA.1.3.1 2014 2021 16 efektywne wykorzystanie energii i Oświęcim ekologicznej mieszkańcy WFOSiGW, zmniejszających mieszkańców sponsorzy materiałochłonność gospodarki

Prowadzenie działań́ informacyjnych i edukacyjnych w zakresie prawidłowego Gmina Placówki oświatowe, GO.1.1.4 gospodarowania odpadami 2014 2021 budżet Oświęcim Oświęcim, organizacje ekologiczne komunalnymi, w szczególności w Wzrost zakresie selektywnego zbierania świadomości 16 odpadów komunalnych ekologicznej Edukacja dzieci, młodzieży i mieszkańców dorosłych w zakresie ochrony i budżet gminy, Gmina RDOŚ w Krakowie, OPK.3.1.1 zachowania walorów krajobrazu i 2014 2021 WFOŚiGW, Oświęcim Powiat Oświęcimski przyrody oraz promocja tych NFOŚiGW walorów

Organizacja cyklu spotkań z rolnikami w zakresie Wzrost propagowania tzw. dobrych Powiatowy Zespół Gmina świadomości WŚ.1.3.3 praktyk rolniczych w celu 2014 2017 20 Doradztwa Rolniczego w budżet gminy Oświęcim ekologicznej zmniejszenia zanieczyszczeń Oświęcimiu mieszkańców obszarowych przez związki biogenne

Edukacja mieszkańców gmin w zakresie racjonalnego gospodarowania zasobami Wzrost wodnymi na poziomie Gmina świadomości WŚ.1.3.1 2014 2017 20 - budżet gminy gospodarstwa domowego Oświęcim ekologicznej (propagowanie postaw i zachowań mieszkańców motywujących ludność do oszczędzania wody)

OH.1.2.2 Realizowanie na lekcjach 2014 2021 Gmina Edukacja młodego 4 zł/rok organizacje ekologiczne, budżet Gminy

Strona 105 z 127 Program ochrony środowiska dla gminy Oświęcim na lata 2014-2017 z perspektywą na lata 2018-2021- aktualizacja

wychowawczych i zajęciach Oświęcim, społeczeństwa 32 Powiat Oświęcimski Oświęcim, przedszkolnych tematów Szkoły, WFOSiGW, dotyczących wpływu nadmiernego Przedszkola sponsorzy, hałasu na zdrowie człowieka organizacje organizacje (słuchanie głośnej muzyki) ekologiczne ekologiczne *w części dotyczące edukacji umieszczono zadania dotyczące edukacji ekologicznej ze wszystkich działek ochrony środowiska ** koszty zadania umieszczono w części dotyczącej ochrony powietrza

Strona 106 z 127 Program ochrony środowiska dla gminy Oświęcim na lata 2014-2017 z perspektywą na lata 2018-2021- aktualizacja

9 Zagadnienia systemowe

9.1.1 Mechanizmy prawne Ustawy określają narzędzia prawne wykorzystywane dla realizacji zadań w dziedzinie ochrony środowiska, jak również nakładają na organy administracji samorządowej obowiązki w tym zakresie. Organami ochrony środowiska w myśl art. 376 ustawy Prawo ochrony środowiska są: • wójt, burmistrz lub prezydent miasta, • starosta, • sejmik województwa, • marszałek województwa, • minister właściwy do spraw środowiska. Organy Inspekcji Ochrony Środowiska działające na podstawie przepisów ustawy o Inspekcji Ochrony Środowiska wykonują zadania w zakresie ochrony środowiska, jeżeli ustawa tak stanowi. Wójt Gminy Oświęcim sprawuje kontrolę przestrzegania i stosowania przepisów o ochronie środowiska w zakresie objętym właściwością tych organów. Wójt gminy Oświęcim lub osoby przez niego upoważnione są uprawnieni do występowania w charakterze oskarżyciela publicznego w sprawach o wykroczenia przeciw przepisom o ochronie środowiska. Wójt występuje do Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska o podjęcie odpowiednich działań będących w jego kompetencji, jeżeli w wyniku kontroli organy te stwierdzą naruszenie przez kontrolowany podmiot przepisów o ochronie środowiska lub występuje uzasadnione podejrzenie, że takie naruszenie mogło nastąpić, przekazując dokumentację sprawy. Wójt okresowo przedkłada marszałkowi województwa informacje o rodzaju, ilości i miejscach występowania substancji stwarzających szczególne zagrożenie dla środowiska. Wójt w drodze decyzji może, nakazać osobie fizycznej, której działalność negatywnie oddziałuje na środowisko, wykonanie w określonym czasie czynności zmierzających do ograniczenia negatywnego oddziaływania na środowisko.

9.1.2 Dostęp do informacji, udział społeczeństwa Według ustawy z dnia 3 października 2008 roku o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. z 2013r. poz. 1235) organy administracji są obowiązane udostępniać każdemu informacje o środowisku i jego ochronie znajdujące się w ich posiadaniu lub które są dla nich przeznaczone. Udostępnieniu podlegają informacje dotyczące: • stanu elementów środowiska, takich jak: o powietrze, o woda, o powierzchnia ziemi, o kopaliny, o klimat, • krajobraz i obszary naturalne, w tym: o bagna,

Strona 107 z 127 Program ochrony środowiska dla gminy Oświęcim na lata 2014-2017 z perspektywą na lata 2018-2021- aktualizacja

o obszary nadmorskie i morskie, o rośliny, o zwierzęta i grzyby o oraz inne elementy różnorodności biologicznej, w tym organizmy genetycznie zmodyfikowane, oraz wzajemnych oddziaływań między tymi elementami; • emisji, w tym odpadów promieniotwórczych, a także zanieczyszczeń, które wpływają lub mogą wpłynąć na elementy środowiska, • środków, takich jak: o środki administracyjne, o polityki, o przepisy prawne dotyczące środowiska i gospodarki wodnej, o plany, programy o porozumienia w sprawie ochrony środowiska, o a także działania wpływające lub mogących wpłynąć na elementy środowiska oraz na emisje i zanieczyszczenia, jak również środków i działań, które mają na celu ochronę tych elementów; • raportów na temat realizacji przepisów dotyczących ochrony środowiska, • analiz kosztów i korzyści oraz innych analiz gospodarczych i założeń wykorzystanych w ramach środków i działań, • stanu zdrowia, bezpieczeństwa i warunków życia ludzi, oraz stanu obiektów kultury i obiektów budowlanych - w zakresie, w jakim oddziałują na nie lub mogą oddziaływać: o stany elementów środowiska, o przez elementy środowiska, o emisje i zanieczyszczenia. Wśród opracowań, stanowiących dokumenty jawne, które powinny zostać udostępnione przez Gminę Oświęcim znajduje się również projekt Programu Ochrony Środowiska, po zaopiniowaniu projektu POŚ przez Powiat Oświęcimski, oraz po przyjęciu go uchwala Rady Gminy Oświęcim niniejsza aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Oświęcim na lata 2014-2017 z perspektywą na lata 2018-2021 zostanie (zgodnie z Dz. U. 2013r. poz. 1235 Ustawy z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko art. 21. pkt. 2 ppt.23) umieszczona na stronie internetowej Gminy Oświęcim. Projekt programu ochrony środowiska zalicza się do dokumentów, w których mogą zostać zapisane inwestycje znacząco oddziałujące na środowisko i konieczne jest przeprowadzenie strategicznej oceny oddziaływania na środowisko. W związku z tym w ramach opracowania aktualizacji Programu ochrony Środowiska dla Gminy Oświęcim zostanie przeprowadzona strategiczna ocena oddziaływania na środowisko i będzie opracowywana prognoza oddziaływania na środowisko postanowień projektu aktualizacji „Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Oświęcim na lata 2014-2017 z perspektywa na lata 2018- 2021”.

9.1.3 System Zarządzania Środowiskowego na obszarze gminy Oświęcim Aktualnie w Urzędzie Gminy nie jest wprowadzony system zarządzania środowiskowego. Opracowanie i wdrożenie systemu umożliwia systematyczną kontrolę i ocenę oddziaływania organizacji na środowisko oraz podejmowanie działań dla poprawy stanu środowiska.

Strona 108 z 127 Program ochrony środowiska dla gminy Oświęcim na lata 2014-2017 z perspektywą na lata 2018-2021- aktualizacja

Wprowadzenie Systemu Zarządzania Środowiskowego w Urzędzie Gminy w Oświęcimiu powinno polegać na: 1. Wyznaczeniu właściwej Polityki Środowiskowej Polityka Środowiskowa 13 jest to deklaracja organizacji dotycząca jej intencji i zasad odnoszących się do ogólnych efektów działalności środowiskowej, określająca ramy do działania i ustalenia celów oraz zadań środowiskowych organizacji Polityka Środowiskowa organizacji jest fundamentem Systemu Zarządzania Środowiskowego, powinna stanowić ramy do ustalania i przeglądu celów i zadań środowiskowych. Odpowiedzialność za ustalenie Polityki Środowiskowej może spoczywać na Kierownictwie. Kierownictwo organizacji jest również odpowiedzialne za wdrożenie polityki. Na szczeblu kierowniczym (wójt) określa Politykę Środowiskową tak, aby uwzględniała: • misję organizacji, • wymagania zainteresowanych stron oraz komunikowanie się z nimi, • ciągłe doskonalenie, • zapobieganie zanieczyszczeniom, • specyficzne warunki lokalne i regionalne, • zgodność z przepisami dotyczącymi ochrony środowiska oraz z innymi wymaganiami prawnymi, które dotyczą organizacji, • koordynację z istniejącą polityką (np. Polityką Jakości), • udostępnienie polityki publicznie. 2. Zidentyfikowaniu aspektów środowiskowych związanych z działalnością i usługami gminy, Wskaźnikami oceny efektywności działalności środowiskowej mogą być np.: efektywność wykorzystania materiałów i energii, procent powtórnie wykorzystanych odpadów (np. makulatury), liczba wypadków środowiskowych. 3. Zidentyfikowaniu wymagań środowiskowych związanych z działalnością, usługami i procesami oraz Systemem Zarządzania Środowiskowego i ochroną środowiska. 4. Wyznaczeniu celów i zadań środowiskowych w oparciu o znaczące aspekty środowiskowe i Politykę Środowiskową, Cel środowiskowy 14 jest to ogólny cel wynikający z Polityki środowiskowej, który organizacja ustala do osiągnięcia. Cel ten jest określony ilościowo, tam gdzie jest to możliwe. Zadanie środowiskowe15 jest to szczegółowe wymaganie dotyczące efektów działalności środowiskowej, wyrażane ilościowo zawsze, gdy jest to możliwe, mające zastosowanie do organizacji lub jej części, wynikające z celów środowiskowych, które należy określić lub zrealizować, aby osiągnąć te cele. Po ustaleniu celów i zadań organizacja określa dla nich mierzalne wskaźniki. Wskaźniki te mogą być podstawą do oceny efektów działalności środowiskowej. Organizacja ustanawia i utrzymuje udokumentowane cele i zadania środowiskowe dla każdej służby oraz na odpowiednim szczeblu wewnątrz organizacji.

13 na podstawie normy PN-EN ISO 14001, 1996 14 Norma PN-EN ISO 14001:1996 15 Norma PN-EN ISO 14001:1996

Strona 109 z 127 Program ochrony środowiska dla gminy Oświęcim na lata 2014-2017 z perspektywą na lata 2018-2021- aktualizacja

5. Opracowaniu Programu Zarządzania Środowiskowego. Program Zarządzania Środowiskowego przydziela realizację wyznaczonych celów i zadań środowiskowych konkretnym osobom lub odpowiedniemu szczeblowi organizacji, określa środki i terminy, w których cele i zadania środowiskowe są realizowane.

Przystępując do opracowania Programu Zarządzania Środowiskowego, należy rozważyć: • sposób opracowania Programu Zarządzania Środowiskowego, • sposób uwzględnienia w programie celów przedstawionych w Polityce Środowiskowej organizacji, • sposób kontrolowania i przeglądania Programu Zarządzania Środowiskowego, • sposób kontrolowania stopnia realizacji celów i zadań środowiskowych, • odpowiedzialność osób albo organizacji za poszczególne etapy i całość realizacji celów i zadań środowiskowych określonych w Programie Zarządzania Środowiskowego. W gminie, która wprowadziła u siebie system Zarządzania Środowiskowego wszystkie wymagane elementy Systemu powinny być wdrożone, a ustalone procesy, zwłaszcza te związane ze znaczącymi oddziaływaniami na środowisko powinny być okresowo kontrolowane. Każdy pracownik Urzędu Gminy powinien być świadomy swojej roli w Systemie Zarządzania Środowiskowego. W ramach wdrożenia Systemu Zarządzania Środowiskowego, w Urzędzie powinien być powołany Pełnomocnik ds. Systemu Zarządzania oraz Zespół ds. Środowiskowych. Zadaniem Pełnomocnika ds. systemu Zarządzania jest nadzorowanie i zapewnienie prawidłowego wdrożenia Systemu Zarządzania Środowiskowego. Pełnomocnik ds. systemu Zarządzania odpowiedzialny jest za nadzór nad realizacją wszystkich zaplanowanych zadań i przedsięwzięć związanych z Polityką Środowiskową i Programem Zarządzania Środowiskowego. W skład zespołu ds. Środowiskowych wchodzą przedstawiciele poszczególnych wydziałów Urzędu Miejskiego Zespół odpowiedzialny jest za identyfikację aspektów środowiskowych, ustalenie i realizację celów i zadań środowiskowych oraz ich okresową aktualizację oraz za przekazanie informacji uzyskanych na spotkaniach. W pierwszym etapie system Zarządzania Środowiskowego jest wdrażany w Urzędzie Gminy, w drugim etapie w jednostkach Urzędu, natomiast w trzecim w przedsiębiorstwach funkcjonujących na obszarze gminy.

9.1.4 Monitoring środowiska Państwowy Monitoring Środowiska (PMS) został utworzony ustawą z dnia 10 lipca 1991 roku o Państwowej Inspekcji Ochrony Środowiska. Jego celem jest zapewnienie wiarygodnych informacji o stanie środowiska. Państwowy monitoring środowiska według art. 25 ustawy Prawo ochrony środowiska z 2001 roku to system pomiarów, ocen i prognoz stanu środowiska oraz gromadzenie, przetwarzanie i rozpowszechnianie informacji o środowisku. Celem monitoringu ochrony środowiska jest rozpoznawanie stopnia zanieczyszczenia środowiska poprzez określony system pomiarów, ocen i badań, dostarczanie informacji o aktualnym stanie i stopniu zanieczyszczenia poszczególnych jego komponentów. Dla prawidłowej oceny realizacji „Programu...” należy określić wskaźniki będące miernikami stopnia realizacji „Programu...”. Wskaźnikami określającymi stan środowiska i stopień zmian w nim zachodzących w zakresie ochrony powietrza będą: • wielkości i zmiany stężeń zanieczyszczeń powietrza stale monitorowanych,

Strona 110 z 127 Program ochrony środowiska dla gminy Oświęcim na lata 2014-2017 z perspektywą na lata 2018-2021- aktualizacja

• udział odnawialnych źródeł energii w produkcji i wykorzystaniu ciepła i energii elektrycznej, (z wyłączeniem prywatnych instalacji), • wymiana nieefektywnych i zanieczyszczających środowisko małych i średnich kotłów węglowych (o mocy do 1 MW) na wysokosprawne i niskoemisyjne źródła ciepła. Dla oceny racjonalizacji kosztów usług energetycznych: • zmiana średniej ceny ciepła produkowanego z różnych paliw i z systemowego źródła ciepła w zł/GJ do ceny roku poprzedzającego, • koszty i zużycia energii w obiektach i budynkach własnych gminy, w szczególności w obiektach przeznaczonych do modernizacji (monitoring przed i po przeprowadzeniu przedsięwzięć modernizacyjnych). Wskaźnikami określającymi stan środowiska i stopień zmian w nim zachodzących w zakresie gospodarki wodnej będą: • jakość wód powierzchniowych i podziemnych, • zasoby eksploatacyjne wód podziemnych, • liczba mieszkańców podłączonych do systemu zbiorczej kanalizacji sanitarnej, • liczba mieszkańców obsługiwana przez wodociąg, • szacunkowa ilość ścieków nieoczyszczonych odprowadzanych do środowiska, (według obliczeń dotyczących ilości mieszkańców, ilości ścieków odprowadzanych za pośrednictwem sieci kanalizacji i wywożonych wozami asenizacyjnymi), • długość sieci kanalizacji sanitarnej, • długość sieci kanalizacji deszczowej. Wskaźnikami określającymi stan środowiska i stopień zmian w nim zachodzących w zakresie ochrony powierzchni ziemi będą: • powierzchnia lasów, • powierzchnia obszarów chronionych, • ilość chronionych obiektów, • nasadzenia. Celem monitorowania jest określenie: • powierzchni zdegradowanych gruntów, • powierzchni gruntów zrekultywowanych, • zawartości metali ciężkich w glebie, • zasobności gleby oraz odczyn. Elementem polityki ekologicznej gminy Oświęcim jest współpraca z instytucjami zajmującymi się badaniem stanu środowiska, przetwarzaniem uzyskanych danych oraz ich upowszechnianiem. Polityka ekologiczna zakłada rozpowszechnianie danych o stanie środowiska także poprzez stronę internetowa i tablicę ogłoszeń Gminy. Ponadto, ustawa Prawo ochrony środowiska nakłada na organy wykonawcze województwa, powiatu i gminy (w tym przypadku gminy wiejskiej) sporządzanie, co dwa lata raportu z realizacji programu ochrony środowiska. Bezpośrednim wskaźnikiem zaawansowania realizacji zadań objętych programem ochrony środowiska będzie ciągły monitoring oraz kontrola podejmowanych działań.

Strona 111 z 127 Program ochrony środowiska dla gminy Oświęcim na lata 2014-2017 z perspektywą na lata 2018-2021- aktualizacja

10 Aspekty finansowe realizacji „Programu…”

10.1 Analiza źródeł preferencyjnego wsparcia finansowego przedsięwzięć w zakresie ochrony środowiska Przedsięwzięcia, które zostały zdefiniowane w programie, prowadzą do poprawy stanu środowiska naturalnego. Różnice między nimi dotyczą w zasadzie jednostek wdrażających, charakteru przedsięwzięcia i oczywiście kosztów realizacji. Ponieważ kwestia ochrony środowiska naturalnego jest jedną z kluczowych dziedzin polityki krajowej i Unii Europejskiej, to podmioty dokonujące odpowiednich działań w tej sferze mogą ubiegać się o ich wsparcie finansowe ze środków zewnętrznych na preferencyjnych (w stosunku do rynkowych) zasadach. Jest to szczególnie ważne w sytuacji ograniczonych możliwości budżetowych jednostek samorządu terytorialnego, jak również znacznych kosztów pozyskania klasycznych kredytów bankowych. Preferencyjne źródła finansowania przedsięwzięć środowiskowych wynikają z szeregu programów (np. finansowanych środkami UE) bądź związane są z polityką instytucji ochrony środowiska. Generalnie źródła te można podzielić na dwie umowne grupy: środki krajowe i środki zagraniczne. W dalszej części opisane zostaną najistotniejsze metody finansowania przedsięwzięć w zakresie ochrony środowiska. Tym niemniej przedstawione informacje ograniczać się będą do zagadnień ogólnych a ich główną rolą będzie wskazanie miejsc i źródeł, w których można uzyskać stosowną pomoc organizacyjną. Bieżące i systematyczne śledzenie oficjalnych serwisów informacyjnych (dostępnych przede wszystkim na stronach internetowych) programów i instytucji ochrony środowiska wydatnie zwiększa skuteczność wyboru źródła dofinansowania, jak również ułatwia późniejszy proces aplikacyjny.

10.1.1 Środki pochodzące ze źródeł krajowych Zgodnie z zapisami ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2013r. Poz. 1232), system finansowania ochrony środowiska oparty jest na działalności narodowego i wojewódzkich funduszy ochrony środowiska i gospodarki wodnej. Fundusze te mają za zadanie wspieranie realizacji inwestycji ekologicznych, a także działań nieinwestycyjnych (edukacja ekologiczna, opracowania naukowo-badawcze i ekspertyzy dotyczące zagadnień związanych z ochroną środowiska).

10.1.1.1 Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej wspiera finansowo przedsięwzięcia podejmowane dla poprawy jakości środowiska w Polsce, traktując jako priorytetowe te zadania, których realizacja wynika z konieczności wypełnienia zobowiązań Polski wobec Unii Europejskiej. Celem działalności NFOŚiGW jest finansowe wspieranie inwestycji ekologicznych o znaczeniu i zasięgu ogólnopolskim i ponadregionalnym oraz zadań lokalnych, istotnych z punktu widzenia potrzeb środowiska. NFOŚiGW stosuje następujące formy dofinansowania: • oprocentowane pożyczki; • dotacje; • przekazywanie środków jednostkom budżetowym; • dopłaty do oprocentowania preferencyjnych kredytów bankowych i pożyczek; • nagrody za działalność na rzecz ochrony środowiska i gospodarki wodnej, niezwiązaną z wykonywaniem obowiązków pracowników administracji rządowej i samorządowej;

Strona 112 z 127 Program ochrony środowiska dla gminy Oświęcim na lata 2014-2017 z perspektywą na lata 2018-2021- aktualizacja

• udostępnianie środków finansowych bankom z przeznaczeniem na udzielanie kredytów na wskazane przez Narodowy Fundusz programy i przedsięwzięcia; • poręczanie spłaty kredytów oraz zwrotu środków przyznanych przez rządy państw obcych i organizacje międzynarodowe, przeznaczonych na realizację zadań ochrony środowiska i gospodarki wodnej. Dofinansowanie NFOŚiGW może być również formą pokrycia wkładu własnego w sytuacji realizacji inwestycji ze środków UE. Do obszarów wsparcia NFOŚiGW należą: • inwestycje wodno- ściekowe, • gospodarka wodna, • gospodarka odpadami, • górnictwo i geotermia, • odnawialne źródła energii i efektywność energetyczna, • ochrona przyrody, • edukacja ekologiczna, • badania i programy między dziedzinowe. Zasadniczo Fundusz wspiera projekty środkami krajowymi w formie pożyczki preferencyjnej, nieumarzanej, o oprocentowaniu oscylującym na poziomie stopy WIBOR 3M + 50 punktów bazowych, lub też dopłatami do oprocentowania kredytów bankowych, które nie przekracza 300 pkt. bazowych w skali roku (punkt bazowy to 1/100 części punktu procentowego). Do ważniejszych obszarów wsparcia, gdzie potencjalni beneficjenci mogą uzyskać jednak wsparcie w formie bardziej korzystnej, tj. dotacji, są m.in.: • Program 1.4. Dofinansowanie przydomowych oczyszczalni ścieków oraz podłączeń budynków do zbiorczego systemu kanalizacyjnego – udział dotacji wynosi do 45% kosztów kwalifikowanych (istnieje możliwość uzupełnienia dofinansowania pożyczką preferencyjną), • Program 3.2. Zamykanie i rekultywacja składowisk odpadów komunalnych – dotacja do 50% kosztów kwalifikowanych (możliwość połączenia z pożyczką preferencyjną), • Program 3.3. Gospodarowanie odpadami innymi niż komunalne; Część 2. Usuwanie wyrobów zawierających azbest – dotacja udzielana za pośrednictwem wojewódzkich funduszy ochrony środowiska • Program 4.4. Przeciwdziałanie osuwiskom ziemi i likwidowanie ich skutków dla środowiska – dotacja do 100% kosztów kwalifikowanych • Program 5.3. System zielonych inwestycji GIS16; Część 1. Zarządzanie energią w budynkach użyteczności publicznej – dotacja do 50% kosztów kwalifikowanych, pożyczka do 60% kosztów kwalifikowanych • Programy szczególne dotyczące ochrony powietrza, takie jak: „LEMUR” – budowa energooszczędnych budynków użyteczności publicznej”, „KAWKA” – likwidacja/modernizacja systemów grzewczych (program realizowany przy współudziale

16 System zielonych inwestycji (GIS – Green Investment Scheme) jest pochodną mechanizmu handlu uprawnieniami do emisji. Idea i cel GIS sprowadzają się do stworzenia i wzmacniania proekologicznego efektu wynikającego ze zbywania nadwyżek jednostek AAU.

Strona 113 z 127 Program ochrony środowiska dla gminy Oświęcim na lata 2014-2017 z perspektywą na lata 2018-2021- aktualizacja

WFOŚiGW), „SOWA” – energooszczędne oświetlenie uliczne, „GAZLA” – działania w zakresie ograniczenia emisji zanieczyszczeń w transporcie.17 Oprócz udzielania dofinansowania ze środków krajowych, NFOŚiGW pełni rolę instytucji zarządzającej dla szeregu programów zagranicznych – głównie Unii Europejskiej, ale nie tylko. Oficjalny serwis internetowy: www.nfosigw.gov.pl

10.1.1.2 Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Krakowie Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Krakowie wspiera przedsięwzięcia wynikające z ustawy Prawo ochrony środowiska w następujących formach: • udzielanie oprocentowanych pożyczek, w tym pożyczek przeznaczonych na zachowanie płynności finansowej przedsięwzięć współfinansowanych ze środków Unii Europejskiej; • udzielanie dotacji, w tym: o dopłaty do oprocentowania kredytów bankowych, o dokonywanie częściowych spłat kapitału kredytów bankowych; • nagrody za działalność na rzecz ochrony środowiska i gospodarki wodnej, niezwiązaną z wykonywaniem obowiązków pracowników administracji rządowej i samorządowej; • dofinansowanie zadań państwowych jednostek budżetowych. Fundusz udziela głównie pożyczek preferencyjnych – mogą one dotyczyć finansowania do 100% kosztów kwalifikowanych netto. Udzielając pożyczek Fundusz stosuje preferencyjne oprocentowanie wg zmiennej stopy procentowej określonej w umowie, ustalanej w odniesieniu do stopy redyskonta weksli – ogłaszanej przez NBP, w wysokości 0,6 stopy redyskonta weksli, lecz nie mniej niż 4% rocznie a dla pożyczek płatniczych 0,8 stopy redyskonta weksli, lecz nie mniej niż 5% rocznie. Pożyczki mogą podlegać umorzeniu na poziomie: • 45% kwoty wykorzystanej pożyczki na zadania związane z ochroną wód, dla których umowa została podpisana po 1.01.2008r. (po spłacie minimum 55% wykorzystanej pożyczki), a dla umów podpisanych do 31.12.2007r. 40% kwoty uzyskanej pożyczki (po spłacie minimum 60% wykorzystanej pożyczki), • 40% kwoty wykorzystanej pożyczki w przypadku realizacji zadań dotyczących odnawialnych źródeł energii (po spłacie minimum 60% wykorzystanej pożyczki), • 35% kwoty wykorzystanej pożyczki w przypadku realizacji pozostałych zadań inwestycyjnych i nieinwestycyjnych (po spłacie minimum 65% wykorzystanej pożyczki) Warunkiem uzyskania umorzenia są: • ukończenie zadania w terminie ustalonym w umowie, • osiągnięcie zakładanych i określonych w umowie rzeczowych i ekologicznych efektów zadania. Jednostki samorządu terytorialnego mogą liczyć na uzyskanie dotacji na: • likwidację nadzwyczajnych zagrożeń środowiska lub likwidację skutków klęsk ekologicznych – do 40% kosztów kwalifikowanych, • likwidację niskiej emisji, budowę odnawialnych źródeł energii i termomodernizację, które realizowane są w szkołach, przedszkolach i w domach pomocy społecznej – do 40% kosztów kwalifikowanych,

17 Programy mają charakter konkursowy. Wyjątek stanowi „LEMUR”, dla którego przewidziano nabór ciągły od 06.05.2013 r.

Strona 114 z 127 Program ochrony środowiska dla gminy Oświęcim na lata 2014-2017 z perspektywą na lata 2018-2021- aktualizacja

• na działalność związaną z profilaktyką zdrowotną dzieci na obszarach szczególnej ochrony środowiska, na których występują przekroczenia norm zanieczyszczeń – do 25% kosztów kwalifikowanych, • na zadania związane z utrzymaniem form ochrony przyrody oraz na zadrzewianie, zakrzewianie i urządzanie terenów zielonych – do 40% kosztów kwalifikowanych, • na zadania nieinwestycyjne (w tym na edukację ekologiczną) – do 40% kosztów kwalifikowanych, • na zadania nieinwestycyjne związane z ochroną środowiska wynikające z działalności statutowej jednostek samorządowych szczebla wojewódzkiego – do 100% kosztów kwalifikowanych oraz na zadania inwestycyjne – do 65% kosztów kwalifikowanych, • na realizację sieci wodociągowej, pod warunkiem, że została zrealizowana sieć kanalizacyjna na terenach położonych w bezpośrednim sąsiedztwie zbiorników (tzw. osłona zbiorników) - do 40% kosztów kwalifikowanych. Oprócz zasad ogólnych, WFOŚiGW dofinansowuje przedsięwzięcia stosując konkursową procedurę aplikacyjną. Na szczególną uwagę w tym obszarze należy zwrócić na konkurs: Program dofinansowania zadań ze środków WFOŚiGW w Krakowie realizowanych przez Gminę w ramach Programu Ograniczenia Niskiej Emisji na terenie województwa małopolskiego. Program ten skierowany jest do gmin województwa małopolskiego, które posiadają aktualny gminny program ochrony powietrza wpisujący się w Program Ochrony Środowiska Województwa Małopolskiego na lata 2007 -2014 oraz Program ochrony powietrza dla województwa małopolskiego a jego celem jest zmniejszenie ilości zanieczyszczeń emitowanych do powietrza w wyniku procesów spalania paliw stałych w budynkach mieszkalnych. Program obejmuje następujące inwestycje: • demontaż kotłowni, palenisk opalanych paliwem stałym, • montaż nowej kotłowni na gaz wraz z wewnętrznymi pionami c.o. i c.w.u., • montaż nowej kotłowni na olej wraz z wewnętrznymi pionami c.o. i c.w.u., • podłączenie do sieci ciepłowniczej wraz z wewnętrznymi pionami c.o. i c.w.u., • podłączenie do sieci energetycznej oraz wewnętrznej linii zasilania. Gmina ubiegająca się o środki w ramach programu może otrzymać dotację w wysokości do 50% kosztów kwalifikowanych. Czas trwania programu przewidziany jest na 5 lat.

Oficjalny serwis internetowy: www.wfos.krakow.pl

10.1.2 Środki pochodzące ze źródeł zagranicznych 10.1.2.1 Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko Jednym z najważniejszych źródeł finansowania przedsięwzięć w ochronę środowiska w Polsce, w okresie programowym na lata 2007-2013 jest Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko (POIiŚ). Na realizację POIiŚ zostało przeznaczonych ponad 36 mld euro. Ze środków Unii Europejskiej pochodzi 27 848,3 mln euro. Program obejmie wsparciem takie dziedziny jak: transport, środowisko, energetykę, kulturę i dziedzictwo kulturowe, szkolnictwo wyższe, a także ochronę zdrowia. W zakresie ochrony środowiska przewidziano dofinansowanie dla dużych inwestycji komunalnych, inwestycji ekologicznych w przedsiębiorstwach, projektów ochrony przyrody i bezpieczeństwa ekologicznego, a także edukacji ekologicznej. Wsparcie z Programu otrzymają zarówno samorządy i przedsiębiorcy, jak również m.in. organizacje pozarządowe, Parki Narodowe i Lasy Państwowe. Środowiskowe priorytety w PO IiŚ to:

Strona 115 z 127 Program ochrony środowiska dla gminy Oświęcim na lata 2014-2017 z perspektywą na lata 2018-2021- aktualizacja

• Oś priorytetowa 1 - Gospodarka wodno-ściekowa (zredukowanie ilości zanieczyszczeń odprowadzanych ze ściekami do wód i ziemi oraz zapewnienie odpowiedniej jakości wody pitnej). • Oś priorytetowa 2 - Gospodarka odpadami i ochrona powierzchni ziemi (zmniejszenie presji na powierzchnię ziemi - zmniejszenie udziału odpadów komunalnych składowanych i rekultywację terenów zdegradowanych). • Oś priorytetowa 3 - Zarządzanie zasobami i przeciwdziałanie zagrożeniom środowiska (ograniczenie ryzyka zagrożeń ekologicznych poprzez inwestycje i system monitorowania). • Oś priorytetowa 4 - Przedsięwzięcia dostosowujące przedsiębiorstwa do wymogów ochrony środowiska (ograniczanie negatywnego wpływu istniejącej działalności przemysłowej na środowisko i dostosowanie przedsiębiorstw do wymogów prawa wspólnotowego). • Oś priorytetowa 5 - Ochrona przyrody i kształtowanie postaw ekologicznych (ograniczenie degradacji środowiska naturalnego oraz strat zasobów różnorodności biologicznej, w tym działania z zakresu edukacji ekologicznej). • Oś priorytetowa 10 - Infrastruktura energetyczna przyjazna środowisku (poprawa bezpieczeństwa energetycznego państwa w zakresie oddziaływania sektora energetycznego na środowisko; wsparcie będzie udzielane na podwyższenie sprawności wytwarzania, przesyłania, dystrybucji i użytkowania energii, w tym wzrost wykorzystania energii odnawialnej i biopaliw). Wsparcie na realizację zadań środowiskowych w ramach PO IiŚ sięga 85%. W obecnej jednak fazie realizacji program ten traci na znaczeniu w tym sensie, że główne (tj. na najdroższe inwestycje infrastrukturalne, leżące w sferze zainteresowania samorządu powiatowego) zostały zakończone. Realne zatem wsparcie będzie musiało wynikać z kolejnego, zapewne zbliżonego, programu operacyjnego w perspektywie lat 2014-2020.

Informacje w zakresie „środowiskowych” osi priorytetowych PO IiŚ można uzyskać na stronach instytucji pośredniczących, tj. NFOŚiGW oraz WFOŚiGW w Krakowie. Oficjalną stroną internetową programu jest www.pois.gov.pl

10.1.2.2 Małopolski Regionalny Program Operacyjny Małopolski Regionalny Program Operacyjny (MRPO) to najważniejszy program finansowany ze środków europejskich w latach 2007-2013 realizowany na terenie Województwa Małopolskiego. Na jego realizację przeznaczono łącznie 1.790.827.730 euro, z czego 1.290.274.402 euro stanowią środki pochodzące z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (EFRR). Głównym zadaniem MRPO jest tworzenie warunków dla wzrostu gospodarczego i zatrudnienia. Dla osiągnięcia celu głównego określono dziewięć celów strategicznych, realizowanych poprzez odpowiadające im dziewięć priorytetów MRPO 2007-2013: • Warunki dla rozwoju społeczeństwa opartego na wiedzy, • Gospodarka regionalnej szansy, • Turystyka i przemysł kulturowy, • Infrastruktura dla rozwoju gospodarczego, • Krakowski Obszar Metropolitalny, • Spójność wewnątrzregionalna,

Strona 116 z 127 Program ochrony środowiska dla gminy Oświęcim na lata 2014-2017 z perspektywą na lata 2018-2021- aktualizacja

• Infrastruktura ochrony środowiska, • Współpraca międzyregionalna, • Pomoc techniczna. Podobnie jak w przypadku PO IiŚ, także MRPO na obecnym etapie nie może być podstawą planowania spraw finansowych związanych z realizacją zadań wynikających z programu ochrony środowiska dla Powiatu oświęcimskiego. Główne bowiem konkursy „środowiskowe” zostały już przeprowadzone a jego stan wdrażania dotyczy kwestii pozaapliacyjnych.

Oficjalny serwis internetowy: www.fundusze.malopolska.pl

10.1.2.3 Norweski Mechanizm Finansowy / Mechanizm Finansowy Europejskiego Obszaru Gospodarczego W dniu 10 czerwca 2011 r. podpisano tzw. Memorandum of Understanding dotyczące Norweskiego Mechanizmu Finansowego, natomiast 17 czerwca 2011 r. Memorandum of Understanding dotyczące Mechanizmu Finansowego EOG. Na mocy tych umów Polska otrzyma drugą pulę środków w wysokości 578 mln euro. Zawarcie dwustronnych umów międzynarodowych było konsekwencją podpisanych 28 lipca 2010 r. porozumień pomiędzy Unią Europejską a państwami- darczyńcami w sprawie uruchomienia nowej perspektywy finansowej Mechanizmów na lata 2009- 2014. Państwami-Beneficjentami będzie dwanaście nowych krajów członkowskich Unii Europejskiej oraz Portugalia, Grecja i Hiszpania. Łączna kwota wsparcia wynosi 1,788 mld euro, z czego dla Polski przeznaczono 32 proc. Głównymi celami Mechanizmów Finansowych - podobnie jak w przypadku poprzedniej edycji – jest przyczynianie się do zmniejszania różnic ekonomicznych i społecznych w obrębie Europejskiego Obszaru Gospodarczego oraz wzmacnianie stosunków dwustronnych pomiędzy państwami-darczyńcami a państwem-beneficjentem. W sumie, alokacja dla Polski wynosi 578 mln euro, w tym koszty zarządzania darczyńców i strony polskiej. Generalnie okres przyznawania dofinansowania upłynie 30 kwietnia 2014 r., natomiast okres kwalifikowalności wydatków w ramach wyłonionych projektów zakończy się 30 kwietnia 2016 r. Wnioskodawcami mogą być podmioty prywatne czy też publiczne, komercyjne bądź niekomercyjne, oraz organizacje pozarządowe ustanowione jako podmiot prawny w Polsce, jak również organizacje międzyrządowe działające w Polsce. Szczegółowe zasady kwalifikowalności zostaną określone w programach operacyjnych dla poszczególnych obszarów wsparcia. Ich publikacja planowana jest w IV kwartale 2012 r. Nowa perspektywa będzie się opierała na tzw. podejściu programowym. Ustanowionych zostanie 19 programów zorientowanych na osiąganie założonych celów, rezultatów i wyników. Każdy program będzie zarządzany przez Operatora (np. Ministerstwo Ochrony Środowiska). Programy będą zatwierdzane przez Darczyńców. Jeśli chodzi o wybór projektów, złożonych przez beneficjentów ostatecznych, to ocena będzie dokonywana na poziomie programu. W przypadku nowej perspektywy strona darczyńców położyła duży nacisk na wzmocnienie współpracy dwustronnej pomiędzy Państwami-Darczyńcami i Państwami-Beneficjentami. Jednym z narzędzi zacieśniania współpracy będzie partnerstwo na poziomie programu i na poziomie projektu. Większość programów będzie wdrażana przez polskich operatorów we współpracy z partnerami z krajów darczyńców. Partnerzy będą mieli wpływ na kształt programu i jego wdrażanie. Współpraca dwustronna będzie również możliwa poprzez nawiązywanie partnerstw na poziomie projektów. Poza tym, w ramach niektórych obszarów, jak np. badania naukowe, partnerstwo będzie obligatoryjne.

Strona 117 z 127 Program ochrony środowiska dla gminy Oświęcim na lata 2014-2017 z perspektywą na lata 2018-2021- aktualizacja

Generalnie minimalna wartość dofinansowania została ustanowiona na 170 tys. euro. Ponadto, w ramach niektórych programów przewidziano możliwość ustanowienia Funduszu małych grantów, gdzie minimalna wartość dofinansowania może wynosić od 5 tys. euro do 250 tys. euro. Zakres wsparcia w ramach nowej perspektywy będzie bardzo szeroki. Największe środki zostaną przeznaczone na wsparcie rozwoju i stosowania technologii wychwytywania i składowania CO2 (CCS). Na drugim miejscu pod względem wartości środków znalazła się ochrona środowiska, na którą przeznaczono 110 mln euro, z czego 75 mln euro zostanie przeznaczone na wsparcie efektywności energetycznej i odnawialnych źródeł energii. Wsparcie otrzymają też działania na rzecz różnorodności biologicznej i ekosystemów, a także przedsięwzięcia służące wzmocnieniu monitoringu środowiska i działań kontrolnych.

Oficjalny serwis internetowy: www.eog.gov.pl Działania środowiskowe wdrażane będą przez Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej: www.nfosigw.gov.pl

10.1.2.4 Środki Unii Europejskiej w latach 2014-2020 Na ukończeniu jest wdrażanie programów operacyjnych związanych z alokacją środków Unii Europejskiej w okresie programowania 2007-2013 w tym sensie, iż zasadnicze konkursy na najważniejsze (czyt. najdroższe) działania infrastrukturalne w dziedzinie ochrony środowiska zostały zakończone (aczkolwiek oczywiście trwa wydatkowanie środków, które potrwa do 2015 r.). Powstanie realnych możliwości ubiegania się o środki UE w latach 2014-2020 wymaga szeregu działań organizacyjnych, których uwieńczeniem będzie przedstawienie konkretnych procedur wdrażania. Na obecnym etapie ważnym jest bieżące monitorowanie kluczowych serwerów internetowych instytucji publicznych i finansowych, w szczególności oficjalnej strony Urzędu Marszałkowskiego Województwa Małopolskiego.

10.1.3 Nakłady na realizację zadań „Programu...” W ramach każdego z analizowanych kierunków ochrony środowiska oszacowano wartość nakładów finansowych związanych z realizacją zadań inwestycyjnych i pozainwestycyjnych. Dla niektórych zadań było to absolutnie niemożliwe i w odpowiednich okienkach dokonano oznaczenia b.d. czyli brak danych. Odpowiednie zestawienia (plan operacyjny) dla tych przedsięwzięć, oprócz parametrów „cenowo-terminowych”, wskazują podmiot/podmioty odpowiedzialne za wdrożenie – a zatem i finansowanie konkretnych działań. Ogólnie rzecz ujmując, można wydzielić dwie grupy przedsięwzięć – wg kryterium odpowiedzialności za pokrycie środków finansowych: • zadania finansowane bezpośrednio ze środków będących w dyspozycji gminy Oświęcim (środków budżetowych gminy), • zadania finansowane przez osoby prywatne, podmioty komercyjne, różnego rodzaju organizacje i inne podmioty instytucjonalne, Dokonany podział stanowi odzwierciedlenie kryterium odpowiedzialności za realizację przedsięwzięcia, tj. zadań własnych i zadań koordynowanych.

Strona 118 z 127 Program ochrony środowiska dla gminy Oświęcim na lata 2014-2017 z perspektywą na lata 2018-2021- aktualizacja

Obecnie zestawione zostaną łączne znane wartości wydatków inwestycyjnych i pozainwestycyjnych w ramach kierunków ochrony środowiska – z uwzględnieniem kryterium odpowiedzialności za pokrycie środków finansowych.

Tabela 15 Założenia dotyczące realizacji na terenie gminy Oświęcim w latach 2014-2021 wydatków z zakresu zadań własnych i zadań koordynowanych w poszczególnych kierunkach ochrony środowiska Zadania Zadania własne OGÓŁEM koordynowane Lp. Wyszczególnienie Wartość Wartość Wartość Udział Udział Udział [tys. PLN] [tys. PLN] [tys. PLN] 1 Ochrona powietrza 21624 86,3 6900 18,2 28524 45,2 Gospodarka wodno-ściekowa, 2 w tym ochrona przed powodzią 299,3 1,2 9530 25,1 9829,3 15,6 i suszą Ochrona dziedzictwa 3 1914,6 7,6 12105 31,9 14019,6 22,2 przyrodniczego, w tym lasów 4 Ochrona powierzchni ziemi i gleb 160 0,6 250 0,7 410 0,7 5 Gospodarka odpadami 990 3,9 0 0,0 0 0,0 6 Ochrona zasobów 0 0,0 0 0,0 0 0,0 7 Ochrona przed hałasem 0 0,0 9203 24,2 9203 14,6 Ochrona przed 8 promieniowaniem 0 0,0 0 0,0 0 0,0 niejonizującym 9 Edukacja ekologiczna 80 0,3 0 0,0 80 0,1 OGÓŁEM 25067,9 100,0 37988 100,0 63055,9 100,0

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych UG Oświęcim oraz instytucji, które będą koordynować realizacje zadań na terenie gminy Oświęcim w latach 2014-2021

Przedstawione zestawienie wskazuje brak znaczącej dysproporcji pomiędzy kosztami zadań własnych i koordynowanych. Realizacja zadań koordynowanych kosztować będzie ponad 37 mln złotych, natomiast koszt zaplanowanych przedsięwzięć leżących w gestii gminy ponad 25 mln. Należy także wziąć pod uwagę, iż duża cześć zadań koordynowanych nie ma podanych kosztów ze względu na trudności związane z ich oszacowaniem. Może zdarzyć się tak, iż koszty zadań koordynowanych będą w perspektywie czasowej o wiele wyższe niż w niniejszych zestawieniach. Przyjmując zatem założenie, iż istotna poprawa stanu środowiska jest pochodną wielkości nakładów finansowych, można byłoby stwierdzić iż na terenie gminy Oświęcim na dynamikę zmian będzie miała duży wpływ realizacja zadań zarówno przez gminę oraz przez podmioty takie jak Wojewódzki Zarząd Dróg, Powiat Oświęcimski czy Małopolski Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych.

Strona 119 z 127 Program ochrony środowiska dla gminy Oświęcim na lata 2014-2017 z perspektywą na lata 2018-2021- aktualizacja

39,76%

60,24%

zadania własne zadania koordynowane koordynowane

Rysunek 17 Udział zadań wg kryterium odpowiedzialności za pokrycie środków finansowych w ogólnych wydatkach związanych z realizacją programu ochrony środowiska Źródło: opracowanie własne (dane podano w %)

Drugą istotną kwestią jest to, że istnieją obszary (kierunki) ochrony środowiska, które są zdecydowanie bardziej kapitałochłonne niż inne. Zarówno w przypadku zadań własnych gminy, jak i zadań koordynowanych są to Ochrona powietrza i Gospodarka wodno-ściekowa, w tym ochrona przed powodzią i suszą (ok. 60% wydatków).

25000 21624 20000 12105 15000 9530 9203 6900 10000 1914,6 5000 299,3 160 250 990 0 0 0 0 0 0 80 0 0

zadania własne zadania koordynowane

Rysunek 18 Struktura wydatków na wybranych kierunkach na tle pozostałych zadań objętych programem ochrony środowiska Źródło: opracowanie własne (dane w tys. zł)

Wyodrębnione obszary determinują jednocześnie możliwości uzyskania wsparcia finansowego (preferencyjnego). W kontekście dokonanej wcześniej analizy źródeł preferencyjnego wsparcia zadań z zakresu ochrony środowiska, kluczowe będzie skuteczne pozyskanie dofinansowania

Strona 120 z 127 Program ochrony środowiska dla gminy Oświęcim na lata 2014-2017 z perspektywą na lata 2018-2021- aktualizacja

z źródeł zewnętrznych, w szczególności funduszy UE (do 2013 roku są to: RPO WSL, PO IiŚ, PROW i potem w latach 2014-2020) i WFOŚiGW w Krakowie. Wielość podmiotów, których zaangażowanie przyczyni się do poprawy stanu środowiska naturalnego na terenie gminy Oświęcim sprawia, iż szczegółowe badanie zdolności do pokrycia wydatków na realizację zadań im przypisanych jest praktycznie niemożliwe.

Strona 121 z 127 Program ochrony środowiska dla gminy Oświęcim na lata 2014-2017 z perspektywą na lata 2018-2021- aktualizacja

11 Streszczenie w języku niespecjalistycznym Przedmiotem niniejszego opracowania jest aktualizacja „Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Oświęcim na lata 2014-2017 z perspektywą na lata 2018-2021". Zakresem opracowania objęto: • cele ekologiczne; • priorytety ekologiczne; • poziomy celów długoterminowych; • rodzaj i harmonogram działań proekologicznych; • środki niezbędne do osiągnięcia celów, w tym mechanizmy prawno - ekonomiczne i środki finansowe. Niniejsze opracowanie zawiera między innymi takie elementy jak: • OCENA AKTUALNEGO STANU ŚRODOWISKA o Ochrona powietrza atmosferycznego (w tym: emisja przemysłowa, emisja liniowa, niska emisja, stan sanitarny powietrza, monitoring jakości powietrza), o Gospodarka wodno – ściekowa (w tym: wody powierzchniowe, sieć hydrograficzna, stan czystości rzek, monitoring wód powierzchniowych i podziemnych, gospodarka wodno – ściekowa i oczyszczalnie ścieków oraz ochrona przed powodzią), o Ochrona dziedzictwa przyrodniczego (w tym: parki krajobrazowe, rezerwaty przyrody, obszary chronionego krajobrazu, użytki ekologiczne, pomniki przyrody, obszary natura 2000, lasy oraz inne cenne walory przyrodnicze gminy), o Ochrona powierzchni ziemi i gleb (w tym: stan powierzchni ziemi i gleb oraz monitoring gleb), o Ochrona zasobów (w tym: uwarunkowania gospodarki kopalinami oraz zasoby surowców kopalin), o Ochrona przed hałasem (w tym: hałas drogowy, przemysłowy oraz monitoring hałasu), o Ochrona przed polami elektromagnetycznymi wraz ich monitoringiem, o Przeciwdziałania poważnym awariom, o Rozwój edukacji ekologicznej. • PRIORYTETY EKOLOGICZNE, CELE I KIERUNKI OCHRONY ŚRODOWISKA • PLAN OPERACYJNY • ZAGADNIENIA SYSTEMOWE • ASPEKTY FINANSOWE REALIZACJI PROGRAMU • STRESZCZENIE W JĘZYKU NIESPECJALISTYCZNYM Aktualizacja „Programu...” to przede wszystkim przedstawienie zadań, które zostaną zrealizowane w najbliższych 8 latach w celu zapewnienia bezpieczeństwa ekologicznego gminy i tworzenia podstaw do zrównoważonego rozwoju społeczno-gospodarczego. Planowane nakłady na realizację zadań własnych gminy Oświęcim w latach 2014-2021 na ochronę środowiska szacuje się na około 63 mln zł. Największe środki planowane są na ochronę powietrza i gospodarkę wodno-ściekową. Aktualizacja „Programu...” zawiera omówienie uwarunkowań finansowych gminy Oświęcim. Zostały przedstawione potencjalne i możliwe do pozyskania źródła bezzwrotnego, a także preferencyjnego i komercyjnego dofinansowania.

Strona 122 z 127 Program ochrony środowiska dla gminy Oświęcim na lata 2014-2017 z perspektywą na lata 2018-2021- aktualizacja

Dzięki wyznaczeniu i identyfikacji problemów możliwe jest określenie celów, do jakich należy dążyć w ciągu najbliższych 8 lat wdrażania „Programu...”. Najważniejszymi problemami ekologicznymi na terenie gminy Oświęcim są: • zrzuty ścieków komunalnych, • zanieczyszczenia i hałas komunikacyjny z dróg DW948 i DW933 oraz DK44, • niska emisja zanieczyszczeń́ z palenisk domowych, • zanieczyszczenia rolnicze, • niska świadomość ekologiczna mieszkańców. W zakresie ochrony powietrza atmosferycznego gmina realizuje zadania polegające na termomodernizacji budynków komunalnych będących w jej zarządzie. W celu poprawy jakości wód powierzchniowych, niezbędna jest likwidacja niekontrolowanych zrzutów ścieków bytowych do rzek płynących przez teren gminy, niezwykle ważnym w tym zakresie zadaniem jest inwentaryzacja stanu technicznego zbiorników bezodpływowych (szamb), które obecnie funkcjonują na terenach nieskanalizowanych. Bardzo często zbiorniki te są nieszczelne i są źródłem zanieczyszczenia wód. W rolnictwie należy się skupić na stosowaniu najlepszych dostępnych praktyk rolniczych, co powinno doprowadzić ograniczenia ładunków zanieczyszczeń odprowadzanych do odbiorników. Głównym celem w zakresie ochrony przed hałasem na terenie całego powiatu Oświęcimskiego w najbliższych latach będzie dokonanie oceny akustycznej wybranych miejsc gminy, są to główne ciągi komunikacyjne drogowe. Niezależnie od przeprowadzania oceny akustycznej terenów ruchu komunikacyjnego niebagatelnym elementem działalności kontrolnej są przeprowadzane przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska kontrole podmiotów prowadzących działalność gospodarczą. Bardzo ważnym elementem i celem krótkoterminowym w zakresie ochrony przed hałasem jest: • ustalenie w planach zagospodarowania przestrzennego wydzielonych terenów pod realizację zorganizowanej działalności inwestycyjnej, zakładów mogących być potencjalnymi źródłami hałasu do środowiska, co umożliwi lokalizację zakładów produkcyjnych i przemysłowych, z dala od terenów mieszkaniowych, • niedopuszczanie do realizacji inwestycji, które mogą być źródłem dużej emisji hałasu do środowiska ze względu na rodzaj prowadzonej działalności lub technologie produkcji. W granicach administracyjnych gminy znajdują się specjalne obszary ochrony siedlisk (SOO) oraz obszary specjalnej ochrony ptaków (OSO), które wyznaczają obszary NATURA 2000 na terenie całego kraju. Należą do nich: • Stawy w Brzeszczach PLB120009, • Dolina Dolnej Soły PLB120004, • Dolna Soła PLH120083, • Dolina Dolnej Skawy PLB120005. Dla ochrony dziedzictwa przyrodniczego gminy oraz kształtowania systemu terenów zieleni należy podjąć następujące cele: • utrzymanie walorów i funkcji obszarów przyrodniczych, • obejmowanie ochroną prawną obszarów i obiektów najbardziej wartościowych przyrodniczo, • dostosowanie terenów leśnych do pełnienia funkcji rekreacyjno – wypoczynkowej.

Strona 123 z 127 Program ochrony środowiska dla gminy Oświęcim na lata 2014-2017 z perspektywą na lata 2018-2021- aktualizacja

Kształtowanie świadomości ekologicznej społeczeństwa, biorącego aktywny udział w procesie dbania o środowisko to cenne i długoterminowe zadanie, które niejednokrotnie trzeba prowadzić na bieżąco i nieustająco. Edukacja ekologiczna jest procesem, którego głównym celem jest ukształtowanie aktywnej i odpowiedzialnej postawy mieszkańców i turystów odwiedzających teren gminy Oświęcim w sferze konsumpcji, a także ochrony powietrza oraz gospodarki wodnej. Właściwie ukierunkowana edukacja ekologiczna mieszkańców przyczyni się do zwiększenia efektywności prowadzonych działań na rzecz ekologizacji, co zapewni ograniczenie niskiej emisji, zmniejszenie ładunku zrzutu ścieków surowych do rzek i potoków, a także pozyskanie większej ilości surowców wtórnych oraz zmniejszenie ilości odpadów trafiających na składowisko. Gmina Oświęcim stara się pozyskiwać dofinansowanie głównie na realizację zadań poprawiających wizerunek gminy ze środków zewnętrznych krajowych i zagranicznych w celu realizacji zadań kosztownych, gdyż nie ma możliwości sfinansowania ich ze środków budżetu własnego. Realizacja zadań zaproponowanych w niniejszej aktualizacji przyczyni się do zwiększenia atrakcyjności gminy, polepszenia warunków życia i zdrowia mieszkańców oraz turystów wypoczywających na terenie gminy a także poprawy jakości walorów środowiskowych i skuteczniejszej ochrony terenów prawnie chronionych oraz tych o walorach przyrodniczych i rekreacyjno -wypoczynkowych.

Strona 124 z 127 Program ochrony środowiska dla gminy Oświęcim na lata 2014-2017 z perspektywą na lata 2018-2021- aktualizacja

WYKAZ SKRÓTÓW: BZT5 - biologiczne zapotrzebowanie na tlen ChZT - chemiczne zapotrzebowanie na tlen GDDKiA - Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad GUS - Główny Urząd Statystyczny GZWP - Główne Zbiorniki Wód Podziemnych IUNG - Instytut Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa KPGO - Krajowy Plan Gospodarki Odpadami 2010 KPOŚK - Krajowy Program Oczyszczania Ścieków Komunalnych NFOŚiGW - Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej ODR - Ośrodek Doradztwa Rolniczego OOŚ - ocena oddziaływania na środowisko OSO - obszary specjalnej ochrony ptaków OZE - Odnawialne Źródła Energii PIG - Państwowy Instytut Geologiczny PIOŚ - Państwowa Inspekcja Ochrony Środowiska PIS - Państwowa Inspekcja Sanitarna POH - Program Ochrony przed Hałasem POIiŚ - Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko PONE - Program Ograniczania Niskiej Emisji POP - Program Ochrony Powietrza PWiK - Przedsiębiorstwo Wodociągów i Kanalizacji RDLP - Regionalna Dyrekcja Lasów Państwowych RDOŚ - Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska RDW - Ramowa Dyrektywa Wodna RLM - Równoważna Liczba Mieszkańców RZGW - Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej SEKAP - System Elektronicznej Komunikacji Administracji Publicznej SIWZ - Specyfikacja Istotnych Warunków Zamówienia SOO - specjalne obszary ochrony siedlisk; WFOŚiGW - Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej WIOŚ - Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska WODR - Wojewódzki Ośrodek Doradztwa Rolniczego WSO - Wojewódzki System Odpadowy WSSE - Wojewódzka Stacja Sanitarno – Epidemiologiczna

Strona 125 z 127 Program ochrony środowiska dla gminy Oświęcim na lata 2014-2017 z perspektywą na lata 2018-2021- aktualizacja

ZPK - Zespół Parków Krajobrazowych

BIBLIOGRAFIA 1. Atlas rozmieszczenia ssaków w Polsce, Pucek, Raczyński 1983, 2. Dane udostępnione przez: a. Urząd Gminy Oświęcim, b. Starostwo Powiatowe w Oświęcimiu, c. Gminną Spółkę Wodną w Oświęcimiu, d. Zarząd Dróg Wojewódzkich w Krakowie, e. Generalną Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad Oddział w Krakowie, f. Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej w Krakowie, g. Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej w Gliwicach, h. Małopolski Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych w Krakowie, i. Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Krakowie, j. Zespół Parków Krajobrazowych Województwa Małopolskiego w Krakowie, k. Urząd Marszałkowski Województwa Małopolskiego, l. Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Krakowie. 3. Badania gleb na terenie Polski (1995, 2000, 2005, 2010), Instytut Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa - Państwowy Instytut Badawczy w Puławach, 2012, 4. Strategia rozwoju gminy Oświęcim 2007-2013, 5. Strategia rozwoju powiatu oświęcimskiego na lata 2007 – 2013, 6. Strategia Rozwoju Województwa Małopolskiego na lata 2007-2013, 7. Program Ochrony Środowiska Województwa Małopolskiego na lata 2007-2014, 8. Strategia Rozwoju Województwa Małopolskiego na lata 2011-2020, 9. Plan zagospodarowania województwa małopolskiego, 2010, 10. Rejestr powierzchniowych obszarów chronionych województwa małopolskiego, Regionalny Dyrektor Ochrony Środowiska w Krakowie, 11. Rejestr pomników przyrody na terenie województwa małopolskiego, Regionalny Dyrektor Ochrony Środowiska, 12. Uchwała Nr VIII/92/07 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 28 maja 2007 r. z późń. zm. W sprawie obwodów łowieckich, 13. Krakowski Biuletyn Łowiecki Nr 8 rok 2012, PZŁ w Krakowie, 14. Ocena jakości wody przeznaczonej do spożycia dla poszczególnych gmin za III kwartał 2010 r., Państwowa Powiatowa Stacja Sanitarna Epidemiologiczna w Gliwicach, 2010, 15. Hydrologia regionalna Polski – tom I, wody słodkie, Państwowy Instytut Geologiczny, 2007, 16. Hydrologia regionalna Polski – tom II, wody mineralne, lecznicze i termalne oraz kopalniane, Państwowy Instytut Geologiczny, 2007, 17. Raport o stanie środowiska województwa małopolskiego w 2011 roku, WIOŚ w Krakowie, 18. Wstępna ocena ryzyka powodziowego (WORP), KZGW, 19. Raport stanu utrzymania infrastruktury melioracji wodnej szczegółowej na terenie wybranych gmin województwa małopolskiego, 20. Program Małej Retencji Województwa Małopolskiego, 2006,

Strona 126 z 127 Program ochrony środowiska dla gminy Oświęcim na lata 2014-2017 z perspektywą na lata 2018-2021- aktualizacja

21. Program Państwowego Monitoringu Środowiska Województwa Małopolskiego na lata 2010- 2012, 22. Ocena jakości wód podziemnych w województwie małopolskim w roku 2010, 23. Krajowy program oczyszczania ścieków komunalnych, (AKPOŚK 2010), 24. Ocena jakości powietrza w województwie małopolskim w 2011 r., 25. Ocena zanieczyszczenia osadów rzek i jezior w województwie małopolskim w 2011 roku, PIG w Warszawie, 26. Program ochrony przed powodzią w dorzeczu górnej Wisły, Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji, 2010, 27. Stawy Doliny Górnej Wisły Ludzie, Ryby i Ptaki, 2005, M. Ledwoń, A. Smieja-Bauerek, J. Betleja, Ornitologiczna Grupa Robocza Doliny Górnej Wisły CZAPLON, 28. Badanie obiektów o znaczeniu turystycznym, przyrodniczym, kulturowym i historycznym obszaru LGR Dolina Karpia, 3D-SURVEY, 29. Zestawienie gmin (i miast wykazujących grunty do zalesienia) uporządkowane na podstawie liczny punktów odzwierciedlających ich preferencje zalesieniowe; wariant III – środowiskowy – Krajowy program zwiększania lesistości, 30. Tomiałojć L. (red), Ochrona przyrody i środowiska w dolinach nizinnych rzek Polski, Instytut Ochrony Przyrody PAN, Kraków 1993, 31. Wawręty R, Rymarowicz P.(red.), Spór o Sołę, Federacja Zielonych – Oświęcim, Oświęcim 1996, 32. Herczek A., Ekspertyza „Waloryzacja faunistyczna międzywala rzeki Soły w Oświęcimiu”, 1997.

Strona 127 z 127