Y Tincer Rhagfyr

PAPUR BRO GENAU’R-GLYN, MELINDWR, TIRYMYNACH, TREFEURIG A’R BORTH

PRIS 75c | Rhif 404 | Rhagfyr 2017

Ffilm leol ar Cwis! Taith i Batagonia Youtube Cyfle i ennill gwobrau! t.19 t.7 t.9 Nadolig Llawen! Lluniau: Arvid Parry-Jones

Ysgol Penrhyn-coch yn ‘Dilyn y seren’ o gwmpas y pentref. Y Tincer | Rhagfyr 2017 | 404 dyddiadurdyddiadur

Sefydlwyd Medi 1977 Rhifyn Medi Deunydd i law: Ionawr 5 Dyddiad cyhoeddi: Ionawr 17 Aelod o Fforwm Papurau Bro Ceredigion

RHAGFYR 21 Nos Iau Plygain draddodiadol IONAWR 17 Nos Fercher Talat Choudhri yn ISSN 0963-925X dan nawdd Cymdeithas y Penrhyn yn sôn am O Essex i Aberystwyth Cymdeithas Eglwys St Ioan am 7.00. y Penrhyn yn festri Horeb am 7.30 GOLYGYDD – Ceris Gruffudd RHAGFYR 22 Bore Gwener Gwasanaeth IONAWR 18 Nos Iau Recordio Dechrau Rhos Helyg, 23 Maesyrefail, Penrhyn-coch Nadolig Ysgol Penweddig ym Methel, Stryd canu, dechrau canmol (Arweinydd: Alwyn ( 828017 | [email protected] TEIPYDD – Iona Bailey y Popty am 10.30 Evans) yng Nghapel y Morfa, Aberystwyth CYSODYDD – Elgan Griffiths (627916 RHAGFYR 22 Pnawn Gwener Ysgolion am 6.30 GADEIRYDD A THREFNYDD CYFEILLION Ceredigion yn cau dros y Nadolig a’r Calan IONAWR 19 Nos Wener Dewi Hughes Y TINCER – Bethan Bebb ‘Digon o ryfeddod’ Cymdeithas Lenyddol y Penpistyll, Cwmbrwyno, Goginan ( 880228 2018 Garn yn y festri am 7.30 IS-GADEIRYDD – Richard Owen, IONAWR 5 Nos Wener Noson i groesawu CHWEFROR 17-18 Dyddiau Sadwrn a Sul 31 Glan Ceulan, Penrhyn-coch ( 820168 2018 yng nghwmni cangen Rhydypennau, Pedair rownd gyn-derfynol Band Cymru YSGRIFENNYDD – Anwen Pierce Plaid Cymru, a’n Haelod Seneddol Ben Lake (S4C) yng Nghanolfan y Celfyddydau am 3 Bryn Meillion, Bow Street ( 828337 yn Nhafarn y Black, Bow Street am 7.30. 2.30 ac 8.00 Tocynnau ar gael o 10.00 TRYSORYDD – Hedydd Cunningham Darperir lluniaeth ysgafn. Croeso i bawb! y bore dydd Llun 15 Ionawr trwy ffonio Tyddyn-Pen-y-Gaer, Llandre, Aberystwyth IONAWR 8 Dydd Llun Ysgolion Ceredigion 02920 223456. Mwy o fanylion yn rhifyn ( 820652 [email protected] HYSBYSEBION – Cysyllter â’r Trysorydd yn ailagor ar ôl y gwyliau Ionawr

TASG Y TINCER – Anwen Pierce TREFNYDD GWERTHIANT – Lila Piette Llys Hedd, Bow Street ( 820223 ENILLYDD ABER-FFRWD A CHWMRHEIDOL Enillydd y gystadleuaeth ‘CD Newydd y Welsh Whisperer’ yw; Owain Teifi Hughes, Mrs Beti Daniel Hafod y Gaseg, Pontrhydfendigaid, Ceredigion. Llongyfarchiadau iddo! Glyn Rheidol ( 880 691 Y BORTH – Grace Bailey, Pencarreg, Stryd Fawr, Y Borth ( 871462 Nadolig llawen a blwyddyn newydd BOW STREET Cyhoeddir y Tincer yn fisol o Fedi i dda i gyfeillion a darllenwyr y Tincer. Mrs Mair Lewis, 40 Maes Ceiro ( 828 102 Mehefin gan Bwyllgor y Tincer. Argreffir Yn ôl f’arfer ni fyddaf yn gyrru cardiau Lynn Phillips, 1 Cae’r Odyn ( 820 908 gan y Lolfa, Tal-y-bont. Nid yw’r Pwyllgor Nadolig eto eleni ond yn cyfrannu ari- Anwen Pierce, 3 Bryn Meillion ( 828 337 o angenrheidrwydd yn cytuno ag unrhyw an i elusen o’m dewis – eleni LATCH: Maria Owen, Gerddi Gleision ( 822074 farn a fynegir yn y papur hwn. Dylid elusen Canser Plant Cymru. CAPEL BANGOR / PEN-LLWYN cyfeirio unrhyw newyddion i’ch gohebydd www.latchwales.org/ Mrs Aeronwy Lewis lleol neu i’r Golygydd, ac unrhyw lythyr Rheidol Banc, Blaengeuffordd ( 880 645 neu ddatganiad i’r wasg i’r Golygydd. CERIS GRUFFUDD CAPEL MADOG, CEFN-LLWYD A CAPEL DEWI Y mae pawb sy’n ymwneud â’r Tincer (Golygydd) Eirian Hughes, Lluest Fach ( 880 335 yn gwneud hynny’n wirfoddol ac yn Elwyna Davies, Tyncwm ( 880 275 ddi-dâl er budd y gymuned leol. Nhw Dei Evans, Fferm Fronfraith, Comins-coch fel unigolion sy’n derbyn pob risg a ( 623 660 chyfrifoldeb (cyfreithiol ac fel arall) gan DÔL-Y-BONT dderbyn mai ar y telerau hynny y maent Mrs Llinos Evans – Dôlwerdd ( 871 615 yn cyfrannu at y papur a’i ddosbarthiad. DOLAU Mrs Margaret Rees – Seintwar ( 828 309 GOGINAN Mrs Bethan Bebb Eirian Reynolds, Penpistyll, Cwmbrwyno ( 880 228 Tech. S.P. LLANDRE Mrs Nans Morgan GWASANAETH IECHYD Dolgwiail, Llandre ( 828 487 eich gwefan leol PENRHYN-COCH A DIOGELWCH www.trefeurig.org Mairwen Jones – 7 Tan-y-berth ( 820 642 Arolygon Diogelwch your local website TREFEURIG Asesiadau Peryglon newyddion etc. i / news etc. to: Mrs Edwina Davies Archwiliadau Damweiniau [email protected] Darren Villa, Pen-bont Rhydybeddau ( 828 296 Hyfforddiant William Howells, 01970 820124 Rhyd-y-gof, Penrhyn-coch, 07709 505741 Aberystwyth SY23 3EQ

2 Y Tincer | Rhagfyr 2017 | 404

CYFEILLION Y TINCER Dyma fanylion enillwyr Cyfeillion y Tincer mis Tachwedd 2017 30 MLYNEDD YN OL £25 (Rhif 296) Shirley Rowlands, 42 Tregerddan £15 (Rhif 284) Ceri Williams, Fron Deg, Llanddeiniolen £10 (Rhif 250) Marian B Hughes, 14 Maes-y-garn, Bow Street

Fe dynnwyd y rhifau buddugol gan aelodau o’r tîm dosbarthu yn festri Bethlehem, Llandre pnawn Mercher Tachwedd 15. Diolch i’r aelodau sydd wedi ail ymaelodi a chroeso i’r aelodau newydd.

Galwad Cynnar Ar wahoddiad Ffrindiau Pantycelyn bydd GALWAD CYNNAR (Radio Cymru) yn Mr a Mrs Ieuan Jenkins yn cyflwyno’r siop fach i adran y babanod yn Ysgol dod i recordio rhaglen ar nos Fercher, Gynradd Penrhyn-coch. Yn y llun gwelir hefyd Mrs L. Williams, yr athrawes 28 Chwefror yn Y Morlan, Aberystwyth. (o Dincer 1987). Mae’r siop yn dal yn y dosbarth ac yn cael ei defnyddio. Drysau ar agor - 6.15 (recordio 7yh - tan tua 8.30) Croeso i Bawb - mynediad am ddim Os hoffech ofyn cwestiwn i’r panel, a allech chi ei anfon i Bethan (bethan. [email protected]) erbyn Chwefror 3ydd os gwelwch yn dda.

Cerddorion Ifanc Dawnus Diddanwyd Clwb Rotari Aberystwyth yn ddiweddar gan dalentau lleol a oedd yn cystadlu yng Nghystadleuaeth Cerddorion Ifanc y Rotari. Yn ôl y beirniaid, Eirwen Hughes a Louise Amery, roedd y safon yn eithriadol o uchel. Yn y lluniau gwelir y cystadleuwyr offerynnol - Dylan Skym, Sophie Nicholas, ( y ddau o Aberystwyth), Mali Lewis (Llan-non) ac Erin Hassan (Y Borth) yn sefyll o flaen Louise Amery, Martin Davies ac Alan Wynne Jones. Yn yr ail lun gwelir y cystadleuwyr lleisiol gydag Eirwen Hughes - Lucille Richards (Penrhyn-coch) a Guto Ifan Lewis (Llan-non). Yr enillwyr oedd Erin Hassan (Offerynnol) a Guto Lewis (Lleisiol). Pob hwyl iddynt yn y rownd nesaf ym mis Ionawr. Diolch i Cerdd Ystwyth am eu nawdd hael.

CASGLIADAU’R GWASTRAFF Y NADOLIG A’R CALAN Bydd casgliadau yn cael eu darparu ddiwrnod yn hwyrach i’r diwrnodau arferol ar yr wythnosau sy’n dechrau 25 Rhagfyr 2017 a 1 Ionawr 2018

3 Y Tincer | Rhagfyr 2017 | 404

CAPEL BANGOR / PEN-LLWYN

Gofal yn y Cartref Y goeden Nadolig Yn ddiweddar cafwyd gwybodaeth y byddai Mr Barry Jones, Y Felin, ac yntau yn gaeth i’w gartref, yn gorfod symud allan. Hynny oherwydd, fod y cwmni preifat “Affinity Homecare” bellach yn peidio a chynnig gofal yn y cartref. Mae yn effeithio tua chwe chlaf yng ngogledd Ceredigion, ac mae’n debygol y gall Barry fod yn un, bydd Merched y Wawr Melindwr yn rhaid symud allan o’r sir, i Dywyn neu’r Drenewydd, Merched y Wawr Melindwr Sioe Capel Bangor gan nad oes lleoliad arall sy’n Tywydd gaeafol oedd yn Cynhaliwyd cinio Sioe yn y addas. Dymunwn i Barry pob ein disgwyl nos Fercher 6ed Clwb Penrhyn-coch ganol cymorth i’w gadw yn ei gartref, Rhagfyr wrth i ni droi allan i mis Tachwedd. Croesawyd a chofion cynnes iddo oddi ddathlu yn gynnar y Nadolig pawb yn gynnes gan Rhydian wrth bawb yn y pentref. yng Ngwesty’r Richmond. Davies a’r gŵr gwadd oedd Croeso cynnes oedd yn Wyn Evans, aelod gweithgar Bedydd ein disgwyl gyda byrddau iawn o Undeb Cenedlaethol Bedyddiwyd Jac, ddiwedd mis o aelodau yn mwynhau y Ffermwyr. Cafwyd araith Tachwedd yn Eglwys Dewi cymdeithasu. Rhoddwyd y ddiddorol iawn ganddo. Roedd Sant, mab bychan Sarah a bendith gan Delyth Davies ac y Sioe eleni eto wedi bod yn Phillip Hughes, 9 Stad Pen- ar ôl cinio Nadolig gyda twrci lwyddiant mawr er gwaethaf y llwyn. Pob dymuniad da ar eu a phwdin roedd amser i Lynne tywydd gwael yn y bore ac mi cyntaf-anedig. Davies ein Llywydd cyflwyno ‘roedd y nifer a fynychodd ar y ein gwraig wadd Sara Gibson. dydd yn ffafriol iawn. Yn wreiddiol o Gaerdydd Roedd yna gystadlu brwd gyda chysylltiadau yn wedi bod at y cae ac yn y ‘Roedd yna gynnwrf mawr Nhregaron mae yn byw babell. Diolchodd Rhydian yn y tu allan i’r siop leol ar yr ym Mhenrhyn-coch. fawr iawn i aelodau y Pwyllgor 28ain o Dachwedd, pryd Cafodd ysgoloriaeth i Goleg sydd yn Cyfarfod yn y Druid, y rhoddwyd goleuadau y Prifysgol Aberystwyth; Goginan, ar yr ail nos Fawrth o goeden Nadolig ymlaen gan roedd â ddiddordeb mewn bob mis am eu ffyddlondeb ac y Cynghorydd Rhodri Davies. ysgrifennu a chasglu straeon i bawb sydd yn cynorthwyo ar Yno hefyd oedd plant yr ysgol pobol arweiniodd i swydd y diwrnod. yn canu yn swynol dros ben, gyntaf yng ngwlad Pŵyl; yna yn creu naws y Nadolig.Yna i teithio i wahanol wledydd Newid Lle croesawyd pawb i mewn i’r cyn dychwelyd i Gaerdydd a Mae “Y Maes” (Maesbangor siop, am lasiad o win a mins gweithio i Radio Cymru lle bu Arms) o dan reolwraig newydd, peis, a diodydd siocled poeth yn Newyddiadwraig ers ugain ers dechrau y mis. Mrs i’r plant.Diolchodd Mel a Dan mlynedd.Wrth roi hanes ei Margaret Phillips yw y deiliad i bawb am eu presenoldeb, gwaith roedd yn amlwg bod newydd, a arferai redeg Tafarn ac am eu cefnogaeth drwy’r pethau technegol wedi symud Tynllidiart. Rhwydd hynt iddi flwyddyn. Dyma eu ffordd ymlaen am y gore. Hefyd yn yn ei lleoliad newydd. hwy o ddweud diolch. amlwg bod y person tu ôl y stori yn straen weithiau. Diolchodd Nia Davies i Sara ac i dîm Gwesty’r Richmond am eu cyfraniad at noson 180 mlynedd yn ôl ddymunol iawn. Margaret Cofeb o flaen y capel Stevens enillodd y wobr wrth ym Mhen-llwyn i Lewis ddewis eistedd yn y man a’r lle. Edwards, sylfaenydd a Edrychwn ymlaen mis Llywydd cyntaf Athrofa’r Ionawr i gael cwmni Ruth Jèn. Bala (1837-1887). Ganwyd Noder y dyddiad- nos Fawrth ym Mhwllcenawon yn 1809. lonawr 9fed 2018. Llun: Iestyn Hughes

4 Y Tincer | Rhagfyr 2017 | 404

plentyn wedi cyrraedd. Mae Iesu Grist neu wario gormod o arian, nac er mwyn Myfyrdod y wedi dod i’r byd, mae’r holl ddisgwyl i ni addurno’r tŷ. Dywedodd Eseia hefyd wedi dod i ben. fod Iesu wedi dod i roi goleuni i bobl A bod yn onest, weithiau mae’n well sy’n cerdded mewn tywyllwch; marw Nadolig gen i’r wythnosau cyn y Nadolig na’r i gymryd y gosb dros ein pechodau Y Nadolig yw fy hoff adeg o’r flwyddyn. diwrnod ei hun, pan fydd boliau pawb ni. Dywed hefyd y bydd y dathlu am Treulio amser gyda theulu a ffrindiau, yn llawn, y pocedi’n wag, a’r cwmnïau’n hynny yn para byth: ‘Ni bydd diwedd ar canu carolau, addurno’r tŷ, blasu hyrwyddo bargeinion. A’r diwrnod gynnydd ei lywodraeth’. gwahanol fwydydd, a bydda i’n dal i agor wedyn mae’r bwyta’n iach a’r ymarfer Mae’n siŵr fod nifer ohonom ffenestri’r calendr adfent un wrth un corff yn dechrau, a’r cyfri ceiniogau. Dwi wedi clywed y gân, ‘I wish it could trwy fis Rhagfyr. Wythnosau o gyffro a ddim eisiau anghofio’r Nadolig a’i holl be Christmas ever day’ eleni. Mewn pharatoi at y diwrnod mawr. gynhesrwydd a mwynhad. gwirionedd, fe ddylai hi fod yn Nadolig Roedd hyn hefyd yn wir am y Nadolig Nid felly roedd hi’r Nadolig cyntaf. bob dydd; fe ddylen ni gofio bob dydd am cyntaf. Dyma un o broffwydoliaethau’r Oedd, roedd disgwyl mawr am eni’r enedigaeth Iesu, yn ogystal â’i farwolaeth Hen Destament: ‘Canys bachgen a bachgen a dathlu pan aned Iesu. Ond a’i atgyfodiad. Does dim byd o’i le mewn aned i ni, mab a roed i ni.’ Pwy oedd y nid dyna’r diwedd. Ar ôl ymweld â’r stabl, mwynhau’r Nadolig, ond gadewch i ni bachgen fyddai’n cael ei eni? Neb llai na wnaeth y bugeiliaid ddim troi at ei gilydd ddathlu am y rhesymau cywir. Iesu Grist. Rhyw 700 mlynedd cyn i Iesu a dweud, ‘Wel, dyna ni ’te, awn ni’n ôl at Lois Dafydd gael ei eni, mae Eseia yn dweud wrth y y defaid.’ Ond yn hytrach, ‘Dychwelodd y bobl y bydd hyn yn digwydd, ac maen bugeiliaid gan ogoneddu a moli Duw.’ Mae Lois Dafydd, Bow Street, yn nhw’n disgwyl amdano. Yn y Testament Dechrau’r dathlu yw’r Nadolig, nid y Is-gynhyrchydd gyda Boom Cymru Newydd daw’r disgwyl i ben: ‘ganwyd i diwedd. Cafodd Iesu ei eni am reswm – yng Nghaerdydd. Estynnwn ein chwi heddiw yn nhref Dafydd Waredwr, nid er mwyn i ni roi a derbyn anrhegion, cydymdeimlad â hi a’r teulu ar golli ei yr hwn yw’r Meseia, yr Arglwydd.’ Mae’r nid er mwyn i ni fwyta gormod o fwyd mam-gu ers gyrru y myfyrdod i ni.

Taith Gerdded Cymdeithas Enwau Lleoedd Cymru

Cynhaliwyd taith gerdded Pantycelyn, Rhydyronnen Cymdeithas Enwau Lleoedd a Llwynbedw. Dychwelwyd Cymru o gwmpas pentref heibio Moelgolomen a a phlwyf Elerch Bont-goch Thŷnewydd, ac ymlaen at yng ngogledd Ceredigion Bwlchrosser cyn cyrraedd ar brynhawn Dydd Sul, 26 eto i’n man cychwyn. Taith Tachwedd, dan arweiniad o dair awr a 13,000 o gamau! Richard Huws. Gan ddechrau Er yn wlyb dan draed cafwyd o eglwys hanesyddol St. Pedr, prynhawn sych. aethpwyd drwy’r pentref Mae modd dilyn y daith yn i gyfeiriad Penrhyn-coch fanylach yn llyfr diweddar cyn troi ger Tan-y-bwlch i Richard, Enwau tai a fynd heibio Carregydifor, ffermydd Bont-goch (Elerch), a chroesi’r afon Leri ger sydd ar gael mewn nifer o rhaeadr y Rhydgoch. siopau llyfrau Cymraeg a SIOP A GWASANAETH Cerddwyd ar y ffordd fawr siopau lleol, pris £9.99, neu SWYDDFA BOST PENRHYN-COCH CYFIEITHU heibio Plas Cefn Gwyn i drwy wefan Cyngor Llyfrau Perchennog: Lawrence Kelly gyfeiriad Cwmere hyd at Cymru: www.gwales.com AR AGOR Linda Griffiths Bontbrengeifr a hen gapel Os am ymuno â Llun – Sadwrn 7 y bore – 9 yr hwyr Maesmeurig Sion (Fronallt), cyn anelu am Chymdeithas Enwau Sul Cwmsymlog unigeddau Cwm Tŷ-nant. Lleoedd Cymru cysyllter 7 y bore – 7 yr hwyr Aberystwyth Ceredigion Ar ôl mynd heibio olion gydag Angharad Fychan ar Papurau dyddiol a’r Sul, SY23 3EZ Cwmere Bach, aethpwyd angharad.fychan@gmail. llyfrgell fideo, cardiau cyfarch drwy’r goedwig cyn dod ar com £10 yw’r tâl aelodeath siop drwyddiedig draws adfeilion tyddynnod blynyddol. 01970 828454 01970 828312 [email protected]

5 Y Tincer | Rhagfyr 2017 | 404

Elin Jones O’r Cynulliad Nadolig 2017 Roedd 2017 yn flwyddyn ddiddorol sir. Rwyf hefyd wedi gweithio gydag (a’m merch yn llawn cyffro, a’m a phrysur, ac un o’r uchafbwyntiau etholwyr i ddwyn pwysau ar y Bwrdd rhieni’n anhwylus) oedd gweld canlyniad yr Etholiad Iechyd i gryfhau gwasanaethau yn Cyffredinol sydyn ym mis Mehefin, pan y clinig llygaid yn Aberystwyth ac Un Rhagfyr daeth i’n trigfan etholwyd Ben Lake, Aelod Seneddol i ddychwelyd gwasanaethau clinig dwy ŵyl a’u hwyl ar wahân. ieuengaf Cymru, a llais newydd dros amrywiol i Llambed. I’w degoed, gwn daw dygwyl Geredigion yn San Steffan. Mae’r Fel pob blwyddyn, fe fu nifer o a bydd, drwy’i hawydd a’i hwyl, misoedd cychwynnol hyn o weithio golledion i’n cenedl ac i Geredigion. Yn yr hud yn mynnu parhau, gyda’n gilydd dros Geredigion wedi ddiweddar, fe fu farw cyn-faer Aberteifi, yn antur ’mysg presantau. bod yn ffrwythlon, a disgwyliaf Melfydd George. Roedd ef yn wladwr ac ymlaen at gydweithio’n bellach dros y yn wladgarwr, yn gymeriad annwyl ac Ond i ni ’leni, mae’r lol blynyddoedd sydd i ddod. yn llawn direidi. yn anodd o wahanol, Mae ystod eang o ymgyrchoedd Roedd hi’n fraint i ymuno â Merched a’n tŷ’n cyfannu dau fyd wedi bod ar waith, gan gynnwys y Wawr i ddathlu 50 mlynedd o’r o eithafion; daeth hefyd sicrhau bod darpariaeth Band Eang ar mudiad, ac wrth gwrs roedd cynnal ysictod fel cysgod cudd draws y sir yn gwella, cydweithio gyda arddangosfa Dathlu’r Aur yn y heibio i ni’n ddirybudd. gwirfoddolwyr yr RNLI i geisio arbed Cynulliad Cenedlaethol yn gyfle Er y golau, daw’r gwelwi israddio’r bad achub yng Ngheinewydd, gwych i groesawu cymaint o aelodau o a’r gwanhau, er ei gwên hi, a phwyso ar Gyngor Sir Ceredigion Geredigion i’r Senedd. gŵyl y gân a gŵyl y gwyll, i sicrhau bod cynllun hirdymor ar Nadolig Llawen a Blwyddyn Newydd y gwanio a’r ymgynnull. gyfer gwasanaethau i’r henoed yn ein Dda i bawb yng Ngheredigion. Drwy’r oerfel yn dawel daeth Nadolig ein deuoliaeth. Anwen Pierce

SIOP SGIDIAU GWDIHW

Elin Jones gydag aelodau Merched y Wawr o Geredigion, wrth iddynt ymweld â’r Shan Jones Cynulliad Cenedlaethol yn ddiweddar i lansio arddangosfa ‘Dathlu’r Aur’, i ddathlu 8 Ffordd Portland, 50 mlynedd Merched y Wawr. Yn y llun mae: Cynthia Edwards o Lanafan, Morwen Thomas o Lanbedr Pont Steffan, Glenys Morgan o Benrhyn-coch, Elin Jones Aelod Aberystwyth Cynulliad Ceredigion, Sharon Jones o Benrhyn-coch, Enid Evans o Felin-fach a SY23 2NL Tegwen Morris, Cyfarwyddwraig Cenedlaethol Merched y Wawr. 01970 617092 GWASANAETH GOFAL TRAED ABER-FFRWD A CHWMRHEIDOL Ceiropodydd /podiatrydd graddedig ac wedi cofrestru efo’r Cydymdeimlad diwethaf, a bydd Gerwyn ei phen blwydd, mae yn H.C.P.C., S.R.Ch., M.Ch.S., B.S.C.Pod, Estynnwn ein Ellis, Dolhaidd, yn dathlu gwerthfawrogi y cyfan yn Dip.Pod.Med. cydymdeimlad dwysaf carreg filltir arbennig dydd fawr iawn. â theulu Tyn Wern ar Nadolig. Dymuniadau farwolaeth mam Glenys yn gorau i chi eich dau. Llwyddiant ystod y mis diwethaf. Llongyfarchiadau i Dafydd Nadolig Diolch a Sian Morris Neuadd Parc Pen blwyddi Hoffai Nancy ddiolch yn ar eu llwyddiant yn ennill y Llawen a Dathlodd Nancy Evans, fawr i bawb am y cardiau, wobr gyntaf gyda’u hebol Tŷ Poeth, ben blwydd anrhegion a galwadau ffôn Adran A yn y Ffair Aeaf yn Blwyddyn arbennig yn ystod y mis a dderbyniodd ar achlysur Llanelwedd. Newydd Dda

6 Y Tincer | Rhagfyr 2017 | 404

‘Plant mewn perygl Cwis Nadolig o golli geiriau Cymraeg Y Tincer am Fyd Natur’ Cyfle i ennill gwobrau - Mae’r awdur adnabyddus a diolch i S4C am becyn a’r phoblogaidd Caryl Lewis, gweisg am y llyfrau Goginan, wedi rhybuddio bod plant y dyddiau hyn mewn perygl o golli geiriau a thermau Cymraeg o fyd natur. Daw’r sylwadau yn sgîl cyhoeddi ei llyfr newydd i blant, Merch y Mêl. Arluniwyd y gyfrol gan Valériane Leblond, Llangwyryfon. Yn Merch y Mêl, caiff Elsi Cyfle i gael ychydig o hwyl ac ennill gwobr! Pa mor dda ei gadael ar stepen drws ei ydych chi’n adnabod S4C? mam-gu. Mae Elsi mor dawel Mae’r llyfr clawr caled, sydd Anfonwch eich atebion i gyrraedd cyn hanner dydd â’r eira nes i Mam-gu ddangos yn addas ar gyfer plant 4 i 8 oed, ar Ionawr 10, 2018 at: Gareth William Jones, Hafle, cyfrinach iddi ar waelod yr ardd yn gyfrol i’w thrysori ac yn gyfle Penrhiw, Bow Street, Ceredigion SY24 5BA – cwch gwenyn. Trwy ddilyn y i blant ddysgu enwau blodau ac neu os dymunwch at [email protected]. Nodwch pa gwenyn, a sylwi ar bopeth sy’n am wenyn a byd natur drwy’r wobr yr hoffech ei hennill. digwydd yn yr ardd yn ystod y tymhorau yn stori annwyl Caryl flwyddyn, daw Elsi i garu pob Lewis a lluniau bendigedig 1. Owen Edwards oedd prif weithredwr cyntaf S4C tymor yn ei dro. Valériane Leblond. Dyma’r ac Owen Evans yw prif weithredwr newydd S4C. ‘Fe ysgrifennais i’r gyfrol yn ail dro i Caryl a Valériane Ond ym mha dref yng Nghymru gafodd y ddau eu rhannol er mwyn dysgu plant gydweithio, yn dilyn llwyddiant haddysg cynnar? (a) Aberystwyth neu (b) Bangor am dymhorau ac enwau’r byd Sgleinio’r Lleuad a gyrhaeddodd neu (c) Caerdydd natur sydd o’n cwmpas a geiriau restr fer Gwobr Tir na n-Og 2. Pa wybodaeth mae Chris Jones yn ei roi i ni ar S4C fel bysedd y cŵn, clychau’r gog, 2015. ers 22 mlynedd? cynffonnau ŵyn bach ac ati.’ ‘Roeddwn yn falch iawn o (a) gwybodaeth am y Newyddion neu (b) eglurodd Caryl, ‘Dyw plant ddim gael cydweithio gyda Caryl gwybodaeth am chwaraeon neu (c) gwybodaeth am yn cael dysgu enwau blodau unwaith eto’ meddai Valériane, y Tywydd. a choed ac ati bellach fel ers ‘Mae’r stori yma yn berffaith 3. Pwy sy’n cyflwyno’r rhaglen Cefn Gwlad ar S4C? talwm,’ i mi – rwy’n hoff o ddarlunio (a) Alun Elidyr neu (b) Dai Jones neu (c) Gerallt ‘Ond cefais fy ysbrydoli cefn gwlad, tymhorhau a byd Pennant hefyd gan fy mhrofiad o natur ac rwy’n agos iawn gyda 4. Beth oedd teitl y ddrama ar S4C oedd yn stori gadw gwenyn ar ein fferm’ fy Mam-gu hefyd!’ drosedd am waed, cariad a pherthynas teulu yn ychwanegodd, ‘Bellach mae fy nhref ddiwydiannol Port Talbot? merch, Gwenno, yn dysgu am (a) Un Bore Mercher neu (b) Pum Niwrnod neu gadw gwenyn hefyd yn union (c) Bang fel Elsi!’ ychwanegodd. ‘Mae’n 5. Ar ba raglen ar S4C y byddech chi’n debygol o weld bwysig iawn bod yn ymwybodol Elin Fflur ar soffa? o’r byd sydd o’n cwmpas, a dyle (a) Rownd a Rownd neu (b) Heno neu (c) Cyw plant ac oedolion wybod a deall 6. Beth yw teitl cyfres ddogfen ar S4C sy’n dilyn mwy am natur a’i berthynas myfyrwyr meddygol ym Mhrifysgol Caerdydd yn gyda phopeth’ ychwanegodd gweithio mewn ysbytai o gwmpas Cymru? Valériane. (a) Doctoriaid Newydd neu (b) Doctoriaid Yfory neu (c) Doctoriad y Dyfodol 7. Beth yw enw’r gyfres ar S4C ble mae Huw Foulkes yn ceisio cadw trefn ar Aled Hall ac Elin Manahan Thomas? (a) Wyt ti’n Gêm? neu (b) Stwnsh neu (c) Cythrel Canu 8. Pa fath o gelwydd mae Nia Roberts am ei glywed ar S4C? (a) Celwydd Golau neu (b) Celwydd Noeth neu (c) Rhaffu Celwydd

7 Y Tincer | Rhagfyr 2017 | 404

PENRHYN-COCH

Suliau Cymdeithas y Penrhyn yn uwch reolwr elusen Horeb - gweler hefyd Peredur Lynch oedd y Cymdeithas Gofal a Pauline www.trefeurig.org/index.php siaradwr gwadd yng yn gweithio yn Adran Addysg Rhagfyr Nghymdeithas y Penrhyn y Cyngor, ac yn glerc Cyngor 24 10.00 Oedfa Nadolig nos Fercher, 15 Tachwedd. Cymuned Geneu’r-glyn. Y Parchg Peter Thomas Mae wedi cyhoeddi ei gyfrol Hefyd croeso nôl i Glan Seilo 25 8.00 Cymun fore’r gyntaf o farddoniaeth eleni, i Dwynwen Huws a’r plant. Nadolig Y Parchg Peter dan y teitl Caeth a Rhydd, Thomas er iddo fod yn barddoni ers Cydymdeimlo 31 10.30 Y Parchg Peter oedran cynnar iawn. Soniodd Cydymdeimlwn â Miriam Thomas fel y byddai’n mynd at fardd Garratt a’r teulu, Ger-y-llan, lleol pan oedd yn byw yng ar farwolaeth ei mam yn Ionawr Ngharrog yn ei arddegau ddiweddar ac a Ceri a Dylan a’r 7 2.30 Y Parchg Peter y gadair fechan yn rhoddedig i ddysgu cynganeddu teulu, Dôl Helyg, ar farwolaeth Thomas Oedfa gymun gan Gyngor Cymuned ac enillodd y Gadair yn tad Ceri – Alun Jones, 14 10.30 Y Parchg Peter Llanfihangel Rhos-y-corn dan Eisteddfod Genedlaethol yr Llwynglas, Tal-y-bont. Thomas Oedfa deuluol gadeiryddiaeth Mr Rocco Sisto. Urdd yn 1979. 21 10.30 Clwb Sul Colli’i dad chwe mlynedd Genedigaeth 2.30 Sion Meredith Llwyddiant yn y Sioe yn ôl oedd un ysgogiad i Llongyfarchiadau i Nicole a 28 10.30 Festri - Clwb Sul ar y Llongyfarchiadau enfawr i ailgydio mewn barddoni ac Jose, Maesyfelin ar enedigaeth cyd yn Horeb Tom a Bethan Evans (dirprwy mae deg cerdd yn y casgliad merch fach - Bela Sofia, Capel - oedfa - Dr Rhidian bennaeth Ysgol Penrhyn-coch) yn deillio o roi trefn ar chwaer fach i Iwan a Mari a Griffiths am ennill dosbarth Penfrith bethau ei dad ac yn mynegi wyres arall i Raymonda a Mike Bryniau Cymru Ŵyn Mynydd teimladau personol mewn Roberts. S. Ioan Cymreig Pur – yn y Ffair Aeaf! perthynas â’r golled. Noswyl Nadolig 3.00 Yn y llun gwelir Meia gyda’i Mae cerddi ysgafn yn y Urdd y Gwragedd, Gwasanaeth y preseb a thad. gyfrol hefyd a chawsom hanes Eglwys St Ioan charolau i’r teulu ysgrifennu cerdd ddychan am Noson yng nghwmni Hilary 11.00 pm Cymun canol nos ei Lada, un o’i geir cyntaf, yn Peters o Salem gafwyd y ogystal â chyflwyniad i rai o’i mis hwn. Maen archifydd i Cinio Cymunedol Penrhyn- gerddi mawl a marwnad fel y gasgliad cenedlaethol ystad coch gerdd i’r Athro Gwyn Thomas Gogerddan yn y Llyfrgell Bydd y Clwb yn cyfarfod yn a fu’n gyd-weithiwr iddo ym Genediaethol. Rhoddodd Neuadd yr Eglwys dyddiau Mhrifysgol Bangor. fraslun o hanes y Prysiaid Mercher 10 a 24 Ionawr. Roedd hi’n noson ddifyr o 1584 - i fyny i 1962 gyda Cysylltwch â Job McGauley iawn yn cyfuno’r dwys a’r marwolaeth Syr Pryse 820 963 am fwy o fanylion neu dychanol. Mae’r gyfrol Caeth a Loveden Saunders Pryse. i fwcio eich cinio. Rhydd gan Peredur Lynch wedi Dangoswyd cryn ddiddordeb ei chyhoeddi gan Wasg Carreg gan fod y Prysiaid wedi bod Bardd Cadeiriol Gwalch. ynghlwm â Eglwys Sant Llongyfarchiadau i’r Parchg Ioan a’r ysgoldy ac mae Judith Morris, Berwynfa, Croeso gweddillion rhai ohonynt ar ennill cadair Eisteddfod Croeso i Richard a Pauline yn y fynwent. Diolchwyd i Abergorlech nos Sadwrn 25 Lucas a’r plant i Dôl Helyg Hilary am ei gwaith gyda’r Tachwedd am delyneg. Roedd o Bow Street. Mae Richard casgliad.

Disgyblion a rhieni Ysgol Penrhyn-coch fu yn canu carolau brynhawn Sul 10 Rhagfyr gan godi dros £200 i brynu adnoddau Cylch Meithrin Trefeurig yn barod am eu cyngerdd Nadolig i’r ysgol.

8 Y Tincer | Rhagfyr 2017 | 404

Taith Alwen i Pêl-droed Penrhyn-coch i’r cyfarfod. Fe aed trwy y Gohiriwyd unrhyw gêmau busnes a’r ohebiaeth ddaeth Batagonia 2017 Tîm Menywod. i law yn ystod y mis. Amryw wedi ymddiheuro eu bod Dechrau mis Tachwedd 2016, â thrigolion lleol. Yn amlwg, Tim 1af yn methu bod yn bresennol, cefais wybod fy mod wedi cefais hefyd siawns i brofi Cynghrair rhai oherwydd salwch. fy newis i fod yn un o 24 o diwylliant y Wladfa, gan 11 Tachwedd Porthmadog 3 Dymunwyd gwellhad buan bobl ifanc ar draws Cymru flasu asado draddodiadol Penrhyn-coch 1 i bawb. Aed ymlaen wedyn i fyddai’n mynd ar daith a’i wylio’n cael ei baratoi 25 Tachwedd Cyffordd groesawu ein gŵr gwadd, sef fythgofiadwy i Batagonia allan yn yr awyr agored. Yn Llandudno 1 Penrhyn-coch 1 Meirion sydd a’i siop fwtsiar gyda’r Urdd. Felly, ar ôl ychwanegol, bu i ni ymweld Cwpan Cymru ym Mhen-y-Garn, ac yn byw blwyddyn o baratoi a chodi ag un o Barciau Cenedlaethol Seintiau Newydd 6 Penrhyn- gyda’i deulu ym Mhenrhyn- arian, ar yr 21ain o Hydref y wlad, Amgueddfa’r Mimosa, coch 0 coch. Roedd wedi dod a 2017, daeth y diwrnod mawr, ynghyd â Phorth Madryn a hanner oen ganddo ac fe fu a bu i mi gychwyn ar y daith Phunto Tombo. Er bod yr Llongyfarchiadau yn torri hwnnw lan, ac ar yr 15 awr i Buenos Aires, yr ardal ychydig yn fwy cyntefig, Llongyfarchiadau i Sharon un pryd yn dweud beth oedd Ariannin. Cefais fy synnu’n roedd nifer o bethau’n debyg Jones a Glenys Morgan, y gwahanol rhannau o’r oen a syth wrth gyrraedd Buenos iawn yno i beth sydd i’w y ddwy wedi bod yn hefyd sut i’w coginio a chael Aires; roedd yr awyrgylch weld yng Ngheredigion. llwyddiannus yn Sioe Aeaf y gorau allan o’r rhannau cig. yno’n hollol wahanol i beth Roedd ffermydd bychain yng Llanelwedd unwaith eto. Fe gafwyd y cyfle ar y diwedd oeddwn i’n gyfarwydd ag nghysgod yr Andes, a pheth i brynu y cig. Diolchwyd i ef, fel merch fferm. Roedd y rhyfedd iawn oedd medru Gwellhad buan Meirion gan Mair Evans ac yna ddinas yn llawn prysurdeb, cynnal sgwrs yn y Gymraeg Dymunwn wellhad buan i cafwyd cwpanaid a mins peis â cheir a phobl yn llifo i gyda thrigolion yr ardal, â Molly Herring sydd ar hyn a tynnu’r raff l i ddiweddu’r bob cyfeiriad, fodd bynnag ninnau miloedd o filltiroedd o bryd yn yr ysbyty ar ôl noson. bu i mi weld ychydig o o Gymru fach. Cefais brofiad cwympo a thorri ei choes. ddiwylliant yr Ariannin yn o gystadlu yn Eisteddfod y Newid aelwyd syth bin, gan i ni ymweld â Wladfa, oedd yn dilyn yr un Hefyd gwellhad buan i Yn ystod hanner tymor sioe Tango a nifer o adeiladau strwythur â’n heisteddfod ni. Euronwy James sydd wedi ffarweliwyd â Catrin, Trefor a’r pwysicaf y brifddinas e.e. eu Yn wir, gwelais gystadlaethau cael triniaeth yn yr ysbyty ar plant o Cwm Pennant wrth Senedd a’r Eglwys Gadeiriol. canu, llefaru a chorau yn ôl cwympo. Ac i’w phriod, Dr iddynt symud i Dre’r-ddôl Felly, roedd hi’n brofiad y Gymraeg, a hyd yn oed James, sydd ar hyn o bryd yn a chanol Rhagfyr croesawn rhyfedd iawn rai dyddiau’n cystadlaethau dawnsio cael hoe bach mewn cartref Manon, John ac Elen Fflur ddiweddarach wrth i gwerin! yng Nghaernarfon. yno. ni deithio i Batagonia, i Cefais amser anhygoel ardaloedd Trevelin ac Esquel. yn y Wladfa, ac roedd Sioe Penrhyn-coch Pêl-droediwr ifanc Roedd yr ardaloedd hyn yn hi’n agoriad llygad i weld Dydd Sul 24ain o Dachwedd Llongyfarchiadau i Jac llawer mwy tebyg i adref, yn cynifer o’n traddodiadau fe gynhaliwyd cinio Davies, Caernarfon, ŵyr Non drefi bychan, gwledig, ag ni wedi’u mabwysiadu gan blynyddol Sioe Penrhyn- a Colin Evans, ‘Refail Fach, ymdeimlad cryf o gymuned drigolion ardaloedd Trevelin coch yn y Marine amser ar gael ei ddewis i hyfforddi yno. Bu i ni dreulio bron i ac Esquel. Diolch yn fawr cinio a threuliwyd rhai gydag Academi pêl-droed bythefnos yn y ddwy ardal iawn i bawb a gyfrannodd oriau yn mwynhau gyda’n Manchester City. Dilyn ôl traed yma, gan wirfoddoli a neu a gynorthwyodd gilydd. Fe ddaeth Meleri ein ei dad-cu! chymdeithasu yn yr ysgolion gyda’r paratoadau! Profiad Llywydd yn y sioe eleni, i cynradd ac uwchradd lleol, hollol fythgofiadwy ac ymuno â ni. Diolchodd Dai ynghyd â chynorthwyo gyda amhrisiadwy!! Rees Morgan i bawb a fu yn chymdeithasau Cymraeg yr Alwen Morris, rhan o’r sioe eleni ac am eu ardal, drwy gynnal amryw Llanddeiniol ac Ysgol gwaith o wneud y sioe yn un o gyngherddau ac ymweld Penweddig llwyddiannus unwaith eto. Diolchodd i Ann James fel ysgrifennydd am ei gwaith diflino fel arfer. Ategwyd geiriau Dai gan Mairwen yn ei dull arferol drwy benillion o’i gwaith. Prynhawn dymunol dros ben.

Merched y Wawr Penrhyn- coch Nos Iau 7fed o Ragfyr Neuadd Dewi Sant, Trelew Arwydd yn Nhrevelin croesawodd Mair Evans bawb

9 Y Tincer | Rhagfyr 2017 | 404

BOW STREET

Capel y Garn Gweler hefyd www.capelygarn.org/ 10 a 5 Rhagfyr 24 Bore yn unig – Gweinidog 25 9.00 Oedfa Deulu undebol – Gweinidog 31 Oedfa gymun undebol – Gweinidog Ionawr 7 Elwyn Pryse 14 Rhidian Griffiths 21 Bugail (Bore – Cymun) 28 Oedfa’r ofalaeth – Bugail drefnodd i ddatgymalu’r caban a chludo’r Ysgol Sul darnau ar y trên yr holl ffordd o Ddoc Penfro Bu plant ysgol Sul y pentref yn brysur Merched y Wawr Rhydypennau i Bow Street yn 1920. Pan ddechreuodd yr iawn yn gynharach yn y mis yn Ar nos Lun y 13eg o Dachwedd cawsom ‘YM’ wegian yn y 1950au, roedd tad Meinir creu angylion hardd o gardfwrdd gwmni aelodau cangen Melindwr i ymuno yn un o aelodau’r pwyllgor gweithgar a phapur, a dynion eira smart, gan â ni i weld nwyddau “Pethau Olyv”. Busnes a gododd y neuadd bresennol. Wrth i ddefnyddio darnau o bren o wahanol gweddol newydd dwy nyrs a oedd wedi aelodau’r pwyllgor cyfredol geisio sicrhau y feintiau. Diolch i Rhian Benjamin am ymddeol, sef Olive ac Yvonne yw “Pethau bydd adeilad gweddus yn y pentref er mwyn gynnal sesiwn arbennig o hwyliog. Olyv”. Ar ôl iddynt gyflwyno eu hunain a’u i ni ddathlu canrif ers sefydlu’r ganolfan nwyddau mewn ffordd ddifyr iawn cafwyd bwysig hon i bobl Bow Street, roedd geiriau cyfle i brynu bagiau, gemwaith ac eitemau Meinir yn hwb i bawb. ffasiwn. I orffen cafwyd lluniaeth wedi ei Gan fod Margaret Roberts, Crud yr Daearyddiaeth a Gwyddorau Daear y baratoi gan y pwyllgor.Yna derbyniwyd Awel, prif drefnydd y noson, wedi cael y Brifysgol tan ei ymddeoliad ym 1986. y diolchiadau am noson ddifyr. Enillwyr lle i edrych – ac i redeg – fel y Ritz, mae Roedd yn arbenigwr ar ddaearyddiaeth yr y raffl oedd Gwenda Edwards, Gweneira gobaith i’r hen neuadd eto! Mawr yw ein iaith Gymraeg a gellir darllen peth o’i waith Williams a Ray Edwards. diolch i bawb a gyfrannodd mor hael yn Gymraeg yn Y Gwyddonydd ar wefan i’r achlysur, yn enwedig Gwyn a Janet Cylchgronau Cymru @LLGCymru. https://t. Neuadd Rhydypennau Evans, Trefnwyr Angladdau CT Evans, co/p7yXdYILIr Gwych oedd gweld y neuadd yn llawn i’r prif noddwyr y noson. Llwyddwyd i godi’r Cydymdeimlwn â Elgan a Menna Davies ymylon nos Wener 10fed o Dachwedd, swm sylweddol o £1,500 at ymgyrch a’r teulu, Maes Afallen, ar farwolaeth mam gyda phobl yn cael eu diddanu gan gôr gwella Neuadd Rhydypennau. Elgan yn Aberystwyth ar Ragfyr 1af. Meibion y Mynydd o ardal Ponterwyd, ac yn mwynhau caws a gwin blasus. Nid Cydymdeimlad Genedigaeth cyngerdd sych mohono o gwbl, wrth i’r Cydymdeimlwn â Dewi Evans, Alan, Llongyfarchiadau i Anita a Dylan Williams, cantorion ffraeth greu noson o rialtwch. Davina ac Adrian, Bryncastell ar farwolaeth Bryncastell, ar enedigaeth merch fach, Llwyddodd Peter Leggett, Prifathro Ysgol sydyn Pat Evans ar Dachwedd 24ain. Evie Gwen, ar Dachwedd 29ain; chwaer Rhydypennau, i gadw trefn hynaws ar Cynhaliwyd yr angladd dydd Iau Rhagfyr fach i Sofie, Liwsi a Cari. bawb ac fe gafwyd anerchiad diddorol 7 yn Eglwys Sant Ioan, Penrhyn-coch; Llongyfarchiadau hefyd i Arwel George iawn gan lywydd y noson, Meinir Lowry, derbyniwyd rhoddion er cof tuag at Gartref a Lila Piette, Llys Hedd, ar enedigaeth ŵyr am hanes cynnar y neuadd o’i chodi fel Tregerddan. bach arall – yng Nghaerdydd y tro hwn. caban YMCA yn 1920 hyd at adeiladu’r Hefyd â theulu yr Athro Harold Carter, Ganwyd Gwydion Dyfed ar Dachwedd neuadd bresennol yn 1953. Maes y Garn, fu farw yr wythnos ddiwethaf. 19eg, mab bach i Emyr George a Sarah Roedd tad-cu Meinir yn un o’r prif rai a Bu’r Athro Carter yn Gyfarwyddwr Adran Watson a brawd bach i Cadi Mair.

Gweinyddion gwin Ritz-ypennau

10 Y Tincer | Rhagfyr 2017 | 404

AS Bore Coffi Cymdeithas y Chwiorydd Colofn BEN LAKE Bore Sadwrn olaf mis Tachwedd: amser agor dathliadau Nadolig Capel y Garn Mae hi wedi bod yn fis Tachwedd prysur sector - y sector Addysg Uwch, y sector gyda Chlonc a Chwpanaid amheuthun yng Ngheredigion, ac yn fis prysurach amaethyddol, y sector cyhoeddus, y yn y Festri. Y ddefod agoriadol ers rhai fyth yn Llundain. Dwi wedi teithio o sector preifat a’r trydydd sector. Gyda’n blynyddoedd bellach yw torri a rhannu Bontarfynach i Landysul, ac o Dre’r-ddôl gilydd dwi’n ffyddiog y gallwn wneud cacen, a hynny’n symbol o’r rhannu i Aber-porth ac wedi treulio sawl awr ar gwahaniaeth i’n cymunedau a’n pobl. sy’n gymaint rhan o ysbryd y Nadolig. y tren o Gaerfyrddin i Lundain. Mae fy swyddfa newydd bellach wedi Y gweinidog, y Parchg Watcyn James, Pleser oedd cael arwain fy nadl agor ei drysau yn Llambed. Mae croeso i gyflawnodd y weithred. Wrth ei gyflwyno gyntaf yn Westminster Hall ar yr 28ain chi alw heibio unrhyw bryd (Bryndulais, 67 diolchodd Cadeirydd y Chwiorydd yn o Dachwedd, a hynny ar bwnc sy’n Heol y Bont) neu os oes gennych ymholiad gynnes i Gartref Tregerddan am roi’r gacen eithriadol o bwysig i Geredigion ac sy’n gallwch godi’r ffôn ar 01570 940 333. at yr achlysur unwaith eto. Yn ogystal â agos iawn at fy nghalon, sef dyfodol Gyda thymor y Nadolig o’n blaenau, phrynu o’r stondinau llwythog o gynnyrch economi gwledig Cymru. Pwysleisiais yr carwn ddymuno Nadolig Llawen cartref o bob math a mwynhau cyfeillach angen i gydweithio, i gyd-ddychmygu, a Blwyddyn Newydd Dda i holl lawen wrth y byrddau cafodd llawer amser i gyd-gynllunio’r dyfodol ar draws pob ddarllenwyr y Tincer. i ddyfalu atebion i’r cwis lluniau oedd wedi ei baratoi gan Iestyn Hughes, sydd hefyd wedi tyfu yn arfer blynyddol. Roedd Gwreiddiau Merched y Gegin a Bwrdd Gruffydd Aled yn Yn ystod yr hydref dechreuwyd cynnal gydradd fuddugol eleni. Ar ddiwedd yr holl grŵp Gwreiddiau. Cyfarfod anffurfiol ydyw brysurdeb a gwneud y symiau gwelwyd sy’n dod ynghyd, fel arfer, ar fore dydd Iau bod dros £500 wedi dod i’r coffrau, i’w yng Nghapel y Garn. Yr ydym yn cyfarfod rannu’n gyfartal rhwng Beiciau Gwaed am baned a chlonc tua 10:15 ac yn gorffen Cymru a Chapel y Garn. ein trafodaethau yn brydlon am 11:30. Bu casgliad sylweddol o nwyddau o Mae’n cyfarfod yn gyfle i rannu profiad, gartref y diweddar Mr John Rees, Talar i ddeall ein profiadau ac i adnabod Deg, ar werth yn ystod y bore er elw i ‘gwreiddiau’ ein ffydd yn well. Ni all Gapel y Garn. Diolchwyd yn gynnes i coeden afalau heb wreiddiau ddwyn deulu Mr Rees gan Alan Wynne Jones, ffrwyth. Ac er i’r goeden gael ei thocio a’i Ysgrifennydd yr Eglwys. thorri, os bydd ei gwreiddiau’n gadarn fe Dydd Mercher, Rhagfyr 6ed, bu aelodau fydd yn tyfu’n ôl. Cymdeithas y Chwiorydd yn cyd-fwynhau Felly, beth am ymuno efo ni? Does dim y cinio Nadolig yn y Wildfowler yn Nre’r- fath beth â chwestiwn ffôl, neu gyfraniad ddôl. gwirion! Fydd yna ddim pwysau ar neb i siarad os ydynt yn swil. Yr ydym yn awyddus i anrhydeddu’r ‘chwilio’ sydd yn ein calonnau bob un, a hynny er mwyn canfod y bywyd sydd yn Iesu Grist. Byddwn yn ailgychwyn wedi’r Nadolig ar 11eg o Ionawr. Ac fe fyddem oll yn falch o’ch cwmni. Watcyn James

Llongyfarchiadau i Rob Pugh, Maes Ceiro, redodd ras 10k Aberystwyth am y tro cyntaf yn ddiweddar gan godi £550 i Gronfa Gofal Canser Tenovus.

Gareth Owen, a fu’n cyflwyno’i gyfrol Rhyw LUN o Hunangofiant, sef golwg Dyma rai o blant Cylch Meithrin ar ei fywyd drwy lygad ei gelf, yng Rhydypennau wedi gwisgo yn eu pyjamas Nghymdeithas Lenyddol y Garn nos ar gyfer Diwrnod Plant Mewn Angen. Wener, 17 Tachwedd. Casglwyd deg punt tuag at yr achos.

11 Y Tincer | Rhagfyr 2017 | 404

Llythyr Cyngor Cymuned

Annwyl Ddarllenwyr, Melindwr Ydych chi’n nabod rhywun yn eich ardal chi sy’n haeddu cydnabyddiaeth am eu Cynhaliwyd y cyfarfod ar nos Iau Mae Cyngor Ceredigion yn gwaith arbennig gyda phobl ifanc? Tachwedd 16eg yn Neuadd Pen- bwriadu cynnal sesiynau ailgylchu Mae Urdd Gobaith Cymru yn croesawu llwyn, Capel Bangor efo’r Cynghorydd mewn gwahanol ardaloedd ac mae enwebiadau ar gyfer Tlws John a Andrea Jones yn y gadair. Yr oedd Cyngor Cymuned Melindwr wedi Ceridwen Hughes Uwchaled 2018 – tlws yna ymddiheuriadau oddi wrth dau datgan diddordeb; gobeithir cynnal y a roddir i unigolyn sydd wedi gwneud gynghorydd. sesiwn ar bnawn Llun ar faes parcio y cyfraniad sylweddol i fywyd ieuenctid Mae Mrs Eluned Hughes yn Neuadd; dyddiad i’w benodi. Cymru. sefyll i lawr fel Cynghorydd. Hoffai Mae Cyngor Cymuned Melindwr Os ydych chi’n adnabod unigolyn Cyngor Cymuned Melindwr ddiolch yn gwahodd ceisiadau gan Fudiadau neu unigolion sydd wedi gwneud i Eluned am ei gwasanaeth dros y Lleol sydd â phrosiect ar y gweill i gwaith heb ei ail gyda phobl ifanc dros blynyddoedd. O ganlyniad i hyn wneud cais am grantiau bychain, y blynyddoedd, anogir chi i’w henwebu. mae yna nawr ddwy sedd wag. Os cyn diwedd y flwyddyn. Bydd angen Gall fod yn ymwneud ag unrhyw dymuna rhywun fod yn Gynghorydd gwybodaeth fanwl o’r prosiect. agwedd o waith ieuenctid, cyn belled Bro a wnant gysylltu â’r clerc (Lynne Ceisiadau i’r clerc (arthen@ â’i fod yn waith wyneb yn wyneb gyda B Davies, Glasfryn, Capel Bangor, btinternet.com) neu’r cyfeiriad uchod phobl ifanc dros 11 oed, yn wirfoddol a Aberystwyth. SY23 3LP) neu un o’r erbyn Rhagfyr 31. thu allan i oriau ysgol. Rhaid i’r gwaith Cynghorwyr. Dymuna Cyngor Cymuned fod drwy gyfrwng y Gymraeg, neu gydag Etholwyd y Cynghorydd Aled Lewis Melindwr ddymuno Nadolig Llawen a ieuenctid sy’n dysgu’r iaith. Gall hefyd yn is-gadeirydd. Blwyddyn Newydd Dda i bawb. fod gydag unrhyw fudiad ieuenctid. Rhoddir Gwobr John a Ceridwen Hughes gan Dewi a Gerallt Hughes er cof am eu rhieni, John a Ceridwen, oedd yn weithgar iawn ym maes ieuenctid. Creaduriaid Gwirfoddolwyr yw asgwrn cefn mudiadau fel yr Urdd ac ni fyddai Arddangosfa Ruth Jên yn Morlan arddangosfa yw’r dyfnder mynegiant modd i ni gynnal na chynnig cymaint Yn ystod y blynyddoedd diwethaf aeth sydd yn y lluniau llinell du a gwyn yma. o gyfleoedd a phrofiadau i blant a phobl enw Ruth Jên i gael ei gysylltu â ffrolic Mae’r testunau wedi eu tynnu bron yn ifanc Cymru heb eu cefnogaeth. o sgertiau, sioliau a hetiau uchel hen gyfangwbl o’n hen chwedlau ni a’u Dyma gyfle felly i ddiolch ac i wragedd bach Cymreig, tybiedig. Mawr hystyron cymhleth wedi eu hymchwilio gydnabod gwaith unigolyn neu fu ein mwynhad ni i gyd o’r cymeriadau a’u harchwilio nes llwyddo i’w unigolion yn eich ardal chi sydd wedi chwareus, gweithgar a heriol a ddaeth cynrychioli’n weledol gydag emosiwn rhoi o’u hamser er mwyn cefnogi drwodd o blith y dillad cwmpasog, sensitif ac angst, p’un ai mewn llinellau ieuenctid Cymru, a hynny mewn gwlanog, gwlatgar. du ar wyn neu wyn ar ddu, p’un ai unrhyw faes cyn belled â’i fod drwy Tra gwahanol yw’r printiau sydd mewn lluniadau anghymhleth megis gyfrwng y Gymraeg. Rydym yn ganddi ar wal Morlan y dyddiau hyn, y Pair Dadeni, neu ddelweddau mwy croesawu enwebiadau rhwng nawr ac lluniau wedi eu cynhyrchu drwy prysur megis Hela’r Dryw. Ionawr felly byddwn yn argymell i bawb ddefnyddio gwahanol dechnegau Y llun ddewisais i i’w brynu – dŷn fynd amdani ac enwebu’r unigolion printio yn cynnwys sychbwynt ac nhw ddim yn ddrud – yw y Daith. arbennig hynny yn eich ardal chi! ysgythru, a thorluniadau leino. Ynddo mae tri ffigur amhersonol llawn Gellir cael gafael ar y Ffurflen Enwebu Mi ges gyfle i holi ychydig arni personoliaeth yn sefyll mewn llestr drwy fynd i urdd.cymru/tlws neu drwy am darddiad ei chyfansoddiadau crwn sy’n mynd i rywle. Mae’r ffigur ar gysylltu gydag Enfys Davies ar 01239 652 diweddaraf. “Dw i’n ffan mawr o waith y dde yn dawel ysgwyddo’r gyfrifoldeb 163 neu [email protected]. Y dyddiad cau mynegiadwyr yr Almaen ddechrau’r am y daith, mae’r ffigur nesaf ato wedi ar gyfer ceisiadau yw dydd Gwener, 19 ganrif ddiwethaf,” esboniodd, “pobl fel ymddiried pob cyfrifoldeb i’r cyntaf, Ionawr 2018. Erich Hekel a Schmidt-Rottluff, a dw i does fawr o ffydd gan y trydydd yn yr hefyd yn ffan o dorluniau leino William arweinyddiaeth ond does ganddo ddim Yn gywir iawn, Brown. Fe wnes i ailddarganfod fy dewis ond mynd ar y daith. Dai Bryer a Sian Rogers hoffter i o dorluniau leino mewn cwrs Gellid cynnal seiat hirfaith ar y llun Cyfarwyddwyr Gwaith Maes ac Ieuenctid deuddydd yn yr Hen Goleg fis Awst bach yma yn unig; mae yma lawer iawn Urdd Gobaith Cymru eleni, dan arweiniad yr arbenigwraig yn rhagor i’w gweld. Wuon Gean Ho.” Diolch Ruth Jên. Yr hyn sy’n syfrdanol yn yr Llinos Dafis

Nadolig Llawen a Blwyddyn Newydd Dda

12 Y Tincer | Rhagfyr 2017 | 404

Colofn Enwau Lleoedd Crefftau Pennau Coffi Boreuol Fis diwethaf bûm yn trafod yr ymadrodd torri Llain Torri Gwddf. Mae’r tirlun wedi newid yn Byrbrydau Poeth neu Oer gwddwg mewn enwau nentydd ar hyd a lled sylweddol ers cyfnod y Map Degwm, gyda Cinio Te Prynhawn Cymru, gan edrych yn benodol ar y Nant torri mapiau’r Arolwg Ordnans yn cofnodi bodolaeth Crefftau Ac Anrhegion wddwg sy’n llifo ar luest Maesnant ym mynydd- chwareli, maes tanio, a chronfa ddŵr yno ar dir Pumlumon. wahanol gyfnodau, er mai parc gwledig sydd Ar gau ar yno bellach. O ganlyniad, mae’n amhosibl barnu ddydd Llun sut y derbyniodd y cae ei enw, ond rhaid derbyn Brecwast y posibilrwydd bod yno unwaith dirlun serth. ar gael Mae’n ddiddorol nodi bod y cof am gae Llain 01970 820 050 Torri Gwddf o gyfnod y Mapiau Degwm yn y 1840au wedi ei gadw’n rhannol yn yr enw Lôn Torri Gwddw a ddefnyddir ar lafar heddiw am lwybr cyfagos. R.J.Edwards Gellir dwyn cymhariaeth ag enghreifftiau Adeiladau Fferm y Cwrt Cwrt Farm Buildings pellach y tu hwnt i Gymru yn ogystal. Penrhyn-coch Digwydd yr ymadrodd Cernyweg crak an Contractiwr, masnachwr gonna yn golygu ‘torri’r gwddwg’ mewn amryw gwair a gwellt o enwau caeau yng Nghernyw, a hynny fel arfer Arbenigwr ar ailhadu oherwydd eu serthni eithafol. Cyflenwi a gwasgaru calch, slag a Fibrophos Yng Ngeiriadur Saesneg Rhydychen cofnodir Lori, turiwr a malwr break-neck fel hen ymadrodd yn golygu ‘a i’w llogi Mapiau Stad Gogerddan cyfrol 37, steep place endangering the neck’. Tebyg felly Cyflenwi cerrig mán tudalen 46, Maesnant. mai dyna’r ystyr a welir yn yr enwau lleoedd 01970 820149 Trwy ganiatâd Llyfrgell Genedlaethol Cymru Breakneck Bank i’r gorllewin o Kidderminster, 07980 687475 swydd Amwythig; Breakneck Hill i’r de- Mewn gwirionedd, nid dyma’r unig gyd- ddwyrain o Barnstable, Dyfnaint; a’r caeau Great destun i’r ymadrodd mewn enwau lleoedd gan y Breakneck a Little Breakneck ym mhlwyf Corfe digwydd hefyd mewn enwau tirweddol. Castle, Dorset. Mae’n werth dwyn cymhariaeth Yn ardal Crundale, ger Hwlffordd, yn sir hefyd â’r enwau Break My Neck Farm a Break My TACSI EDDIE Benfro, ceir dau enw o ddiddordeb, sef Torri Neck Lane ym mhlwyf Gulval yng Nghernyw. Gwddwg Hill a Torri Gwddwg Bridge. Mae’n Gellir casglu felly bod yr ymadrodd torri Perchennog: ymddangos mai disgrifiad yw Torri Gwddwg gwddwg mewn enwau lleoedd tirweddol yn Connie Evans, Hill o dir hynod o serth, lle byddai perygl i dynodi perygl neu’n fath o rybudd. rywun gwympo a thorri ei wddwg, a gellir Angharad Fychan Gwawrfryn, casglu i’r enw gael ei drosglwyddo o’r bryn i’r Penrhyn-coch bont gerllaw. Paratowyd gyda chefnogaeth Cymdeithas Ar Restr Map Degwm plwyf Caergybi yng Enwau Lleoedd Cymru a’r Cynllun GWARCHOD 01970 828 642 ngogledd-orllewin Môn, cofnodir cae o’r enw www.cymdeithasenwaulleoedd.cymru 07790 961 226

Trefnwyr Angladdau

C T Evans Nadolig Llawen Gwasanaeth Angladdol PLYGAIN MORLAN 7.30, nos Fercher, 20 Rhagfyr a Blwyddyn Teuluol Cyflawn, wedi Croeso i bawb i ddathlu’r Nadolig ei arwain yn bersonol gydag yn ein Plygain draddodiadol. urddas. Capel Gorffwys Newydd Dda Preifat, Gwasanaeth CRÊD A GWEITHRED 4-25 Ionawr (oriau agor i’w Dydd a Nos. cadarnhau) 01970 820013 Arddangosfa yn ymwneud â [email protected] gwrthwynebwyr cydwybodol, recriwtio, heddwch a dal eich tir Brongenau, yn yr Rhyfel Byd Cyntaf. Llandre, Aberystwyth morlan.cymru SY24 5BS 01970-617996; [email protected]

13 Y Tincer | Rhagfyr 2017 | 404 Adolygiadau

Rhywbeth i’w ddweud: 10 cyfrol oedd yn cynnig na thestun wedi’i osod chwip o ddadansoddiad o ganeuon gwleidyddol dehongliad ychydig bach gan y golygyddion. treiddgar o’r hit feiral, 1979-2016; gol. Elis yn wahanol, a chyfres Mae’r blynyddoedd dan ‘Talu Bills’ gan Rodney Dafydd a Marged Tudur. o gyfraniadau difyr a sylw yn helpu hefyd, Evans. Cysylltir canu Cyhoeddiadau Barddas dadlennol yn trafod 1979–2016, cyfnod gwleidyddol Cymraeg £8.95 104t. beth sy’n gwneud cân sy’n dilyn ‘oes aur’ y yn aml â brwydr yr iaith, wleidyddol. Ac mae’r farn canu protest Cymraeg ond mae hon, a sawl Wrth glywed am yn amrywio. traddodiadol. Wedi ysgrif arall yn y gyfrol, ddyfodiad y gyfrol yma Ydyn, mae rhai o’r dweud hynny, dyma yn dangos bod ystod gyntaf, rhaid cyfaddef usual suspects yma, gyfnod sy’n pontio dau llawer ehangach gan ein ’mod i wedi gwingo y caneuon amlwg – refferendwm datganoli cerddorion. rhywfaint. Mae ‘canu ‘Gwesty Cymru’ gan go wahanol, ynghyd â Ac yna mae darn Nici Dyma lwyddiant y gwleidyddol Cymraeg’ Geraint Jarman, ‘Tân yn dwy lywodraeth Dorïaidd Beech, yn trafod ‘Cyn gyfrol i mi – mae’n yn bwnc sydd wedi Llŷn’ gan Plethyn ac wrth lawdrwm. i’r lle ’ma gau’ gan y gwneud i chi feddwl am ei drafod hyd syrffed gwrs ‘Yma o Hyd’ gan Gwir lwyddiant y gyfrol Bandana, yn dangos ganeuon na fyddech dros y blynyddoedd, ac Dafydd Iwan ac Ar Log – ydy’r caneuon annisgwyl sut gall dehongliad chi, efallai, heb lawn roeddwn yn ofni mai’r ond mae hyd yn oed yr sy’n cyrraedd y rhestr, y gwrandäwr o gân ystyried eu neges yn un hen drafodaeth ysgrifau am y rhain yn yn enwedig efallai’r amrywio. Go brin bod flaenorol, gan hefyd flinedig fyddai yma eto cynnig onglau newydd rhai mwyaf diweddar llawer wedi ystyried wfftio’r honiad nad oes ynglŷn ag oes aur y canu sy’n gwneud i chi feddwl sy’n cloi’r casgliad o hon fel cân wleidyddol sylwebaeth wleidyddol protest a sut mae hynny eto am eu negeseuon. ysgrifau. Mae Dyl Mei cyn hyn, ond mae yng nghaneuon ein wedi diflannu dros y Mae’r fformat yn helpu: yn fwy cyfarwydd am ymdriniaeth ardderchog cerddorion ifanc. blynyddoedd diwethaf. y cyfranwyr sy’n dewis ei sylwadau bachog ar Nici yn sicr yn gwneud Owain Schiavone Rhyddhad mawr, y caneuon maen nhw’n raglen Tudur Owen, ond i chi feddwl ddwywaith Cyfle i ennill copi - felly, oedd darganfod eu trafod, yn hytrach yma mae wedi cyflwyno am neges caneuon. gweler t.7

Una Leavy (addasiad: Mari Lleolir y straeon eraill yng George) Straeon Hud a ngwledydd eraill Prydain, Cyfeillion Lledrith y Celtiaid Gwasg ac mae’n fodd o gyflwyno’r Carreg Gwalch £9.95 t.126 Celtiaid i’n plant, a’r Fel mam i ddau o fechgyn cysylltiad rhwng y gwahanol oedran cynradd dwi’n aml yn wledydd. Ceir dwy stori o chwilio am straeon gafaelgar Ynys Manaw, dwy o’r Alban, yn y Gymraeg i ddarllen iddyn dwy o’r Iwerddon ac un o nhw cyn noswylio. Erbyn hyn Gernyw a Llydaw, ac mae’r mae straeon pum munud yn gyfrol yn rhoi blas o hen rhy fabïaidd iddynt, ac mae straeon y gwledydd hynny. straeon byrion yn apelio gan Mae addasiad Mari George nad ydyn nhw’n rhy hir i fam yn un darllenadwy iawn. Prif flinedig ar ddiwedd dydd, apêl y llyfr yw’r cyfle mae’n ac mae diwedd pendant i’r ei roi i drosglwyddo iaith straeon – sy’n arwydd ei bod goeth i’ch plentyn, a’r cyfle Dychweler at hi’n amser diffodd y golau a i gadarnhau eu bod yn deall y Trefnydd rhoi pen ar obennydd! Dyma llif y stori drwy wirio ystyr Bethan Bebb, lyfr delfrydol felly. gair o bryd i’w gilydd. Pen Pistyll, Y llyfr tebyg diwethaf i mi Rhian Williams Cwmbrwyno, ei brynu oedd Chwedlau Cyfle i ennill copi - gweler Goginan, Aesop gan Michael Morpugo, Aberystwyth, t.7 Ceredigion, addasiad Gareth F. Williams, SY23 3PG ac mae pob amser groeso i chwedlau o bob math i danio dychymyg plant. Pan agorais glawr Straeon Hud a Lledrith y Celtiaid gyda fy mab deg oed, y stori roedden ni’n dau eisiau ri darllen oedd yr un am Gymru a’r ddraig goch.

Adolygiadau y dudalen hon oddi ar www.gwales.com trwy ganiatâd Cyngor Llyfrau Cymru

14 Y Tincer | Rhagfyr 2017 | 404

John Dilwyn Williama dderbyniwyd yn yr hen Linda Griffiths Seidir a Mair Jones Parry goleg dros y deugain ddoe: atgofion Linda trwy Coleg Madryn, Cyfrol o mlynedd. ganeuon (Gwasg Carreg Atgofion. Gwasg Carreg O ddiddordeb Gwalch)£7.00 118t. Gwalch, 2017, 182t., arbennig i ni yn ardal O ystyried mai ar sail ei £6.50. Bow Street ydy’r llais gwych y mae Linda Casgliad o atgofion cysylltiad rhwng ‘Plethyn’ yn adnabyddus, nifer o gyn-fyfyrwyr Coleg Madryn ac un o mae’n addas iawn mai ac ambell gyn-aelod o gymeriadau unigryw trwy ganeuon y mae’n staff Ysgol Amaethyddol yr ardal yma, sef y cyfleu ei hatgofion. Yn y gyntaf Cymru geir yn y gyfrol diweddar Gwyn Jones, Llys gyfrol hon mae’n trafod yma; ysgol ddaeth i’w hadnabod Maelgwyn. Bu tad Gwyn yn caneuon sy’n bwysig iddi, cawn ychydig o hanes fel Coleg Madryn. Sefydlwyd y Brifathro’r Coleg a’i fam yn yn ganeuon gwerin, rhai ehangach, fel sôn am Coleg gan Gyngor Sir Caernarfon Fetron y Coleg am flynyddoedd, gwreiddiol a rhai wedi eu hanes Gwylliaid Cochion yn 1913, a datblygodd a thyfodd ac yno ym Mhlas/Castell Madryn cyfansoddi ar ei chyfer. Mawddwy yng nghyd- i hyfforddi bechgyn a merched y treuliodd Gwyn ran helaeth Mae un o’r caneuon destun y gân ‘y Gwylliaid’. ardal eang yn ymestyn ym mhell o’i blentyndod. Yn ei dro fe hyn ar ddechrau pob Dro arall, mae’r gân yn tu hwynt i ffiniau’r sir, drwy’r gyfrannodd Gwyn yntau yn pennod ac yn gosod cyfeirio at unigolyn, Gogledd a rhannau o’r De a’r helaeth iawn at wella a datblygu thema neu’n fachyn ar fel ‘Elfed’ neu ‘Ôl ei Gororau hefyd. Gwnaeth hyn hwsmonaeth a safon amaethu gyfer hanesion. Cawn droed’ sy’n deyrnged am yn agos i ddeugain mlynedd dros ardal eang. atgofion am fywyd i’w thad. Mae’r cyswllt hyd 1952, pan drosglwyddwyd I mi’n bersonnol, pennod 13, a gwreiddiau’r grŵp rhwng Merêd a geiriau yr addysgu o Fadryn i Glynllifon, sef atgofion Evan Davies, Hafan Plethyn a bywyd gwledig gobeithiol Myrddin ap sydd bellach yn un o safleoedd Deg, Llanbedr Pont Steffan Sir Drefaldwyn a chwrdd Dafydd i Farwnad yr Coleg Meirion/ Dwyfor. (a fagwyd ar fferm y teulu yn ag ambell gymeriad a Ehedydd yn gweithio’n Fel y ganolfan breswyl gyntaf Nyffryn Aeron) oedd un o’r fu’n ddylanwad pwysig wych. o’r fath i ddarparu addysg cyfraniadau mwyaf dadlennol. arni. Dyma gip ar hanes Ond, er gwaetha’r ffaith amaethyddol yng Nghymru Bu Evan Davies yn aelod o staff y rhai o gymwynaswyr bod y teitl yn cyfeirio roedd Ysgol Amaethyddol coleg dan brifathrawiaeth Isaac mwyaf canu gwerin, fel at ‘Seidr ddoe yn troi’n Madryn yn blaenori ar Jones (tad Gwyn Jones) am Elfed Lewys, Merêd ac siampên’ nid cyfrol o sefydliadau megis Llysfasi, gyfnod sylweddol. Arwyn Tŷ Isa, o safbwynt hiraeth am orffennol Brynbuga a Phibwrlwyd. Clod Trueni bod dros ddeng rhywun oedd yn eu euraid yw hon. Ie, cyfrol mawr i weledigaeth ac arweiniad mlynedd ar hugain wedi mynd hadnabod yn bersonol. o atgofion yw hi, ond y Cyngor Sir, ac yn arbennig i heibio ers dechrau ar y gwaith o Mae eu hanes nhw, mae hefyd yn sôn am y Ysgrifennydd y Pwyllgor Addysg, gasglu’r atgofion hyn, a nifer o’r hanes y caneuon a hanes dyfodol a balchder Linda Evan R. Davies. cyfranwyr wedi ein gadael cyn i’r bywyd Linda wedi eu yn llwyddiant grŵp ei Mae dros ddeg ar hugain o casgliad weld golau dydd eleni, cyfuno mewn straeon merched, sef ‘Sorela’. fyfyrwyr a chyn-weithwyr yn Mae’n debyg mai Evan John difyr, ffraeth a sylwadau Meinir Olwen, Bow Street y coleg wedi cyfrannu pennod Griffith fu’n gyfrifol am lawer miniog. Yn ogystal, ceir Mae Meinir yn fyfyrwaig yr un i’r gyfrol, ac mae’n iawn o’r gwaith cymell a chasglu lluniau du a gwyn i ddod ym Mhrifysgol Bangor anochel fod cryn dipyn o ail cynnar, ac yntau bellach hefyd â’r cwbl yn fyw. yn astudio Cymraeg a adrodd wrth i bob un sôn am ei wedi marw. Mewn ambell bennod Ffrangeg. atgofion a’i brofiadau personol. Ond gwell hwyr na hwyrach, Mae’n ymddangos nad yw’r ac mae hon yn gyfrol sy’n llenwi cyfraniadau wedi eu haddasu bwlch yn hanes addysgu a na’u golygu i geisio osgoi hynny pharatoi rhai cannoedd o ddarpar ac mae’n drawiadol fod pob un ffermwyr Cymru mewn cyfnod o o’r cyfranwyr yn ddieithriad ryfel a heddwch, ac o lanw a thrai yn werthfawrogol o safon yn hanes “crefft gyntaf dynol ryw”. uchel a chyson yr hyfforddiant Gwynfryn Evans

Llyfrau, Cardiau Cyfarch a Cherddoriaeth a llond llawr o Grefftau ac Anrhegion 01970 617120 Nawr yn cynnig gwasanaeth Cliciwch a Casglwch ar ein gwefan

www.siopypethe.cymru Linda a Mari yn lansio y gyfrol yn y Llyfrgell Genedlaethol. Llun: LLGC

15 Y Tincer | Rhagfyr 2017 | 404

DOLAU MADOG, DEWI, CEFN-LLWYD

Mae hanes i Dom Pantyperan Suliau Madog - 2.00 Rhos-goch, sydd yn dathlu pen blwydd Gael cnoc nes ei fo’n diasbedian. Ionawr arbennig ar 20 Rhagfyr Newidiodd ei lety 7 Elwyn Pryse Am wely ysbyty 14 Rhidian Griffiths Gellinebwen yn yr eira Ac i’r hwrdd mae drws lladd-dy yn llydan! 21 Bugail Bu’r gohebydd Mari Grug o Newyddion 28 10.00 Oedfa’r ofalaeth yn y Garn - Bugail BBC yn siarad a Llywelyn a Lleucu, Gruff, Mabli a Gwenno am y profiad o fywyd yn Pen blwydd arbennig yr eira ganol y mis – y plant yn cael eu Pen blwydd hapus i Aldwyth Lewis, profiad cyntaf o weld eira.

Cafodd un teulu o Gefn-llwyd wyliau estynedig yn Lapland pan fethwyd hedfan adref Dyma Morfudd ar achlysur ei bedydd - am rai dyddiau oherwydd fod Maes Awyr Birmingham ar gau. Ar ben hynny cafwyd merch fach Huw (gynt o Sŵn-yr-Awel) a noson ym Mirmingham cyn dychwelyd adref. Taith i’w chofio! Rhiannon Williams; chwaer fach newydd i Melangell. Mae pawb wrth eu bodd.

Pen blwydd arbennig Cofiwch gysylltu â ni - Pen blwydd hapus i Ifor Mason, Bryngwyn Mawr, fydd yn dathlu ei ben blwydd yn 80 [email protected] ar 22 Rhagfyr.

TREFEURIG

Croeso Croeso i Olwen Fowler sydd wedi symud i fyw i Gwmerfin. Mae Olwen yn ddylunwraig ddawnus – gwelir ei gwaith mewn cyfrolau fel Treiglo (Gwyneth Lewis), The Tradition (Peter Lord), Caeth a Rhydd (Peredur Lynch), Bylchau (Aneirin Karadog), ac I Wyneb y Ddrycin (Haf Llewelyn).

Ar Dachwedd 29 bu Grŵp Rhydypennau yn cerdded heibio pen uchaf Cwmsymlog i Gwmerfin.

16 Y Tincer | Rhagfyr 2017 | 404

Cyngor Cymuned Llythyr Annwyl Syr/Madam Mae Cymdeithas Brodwaith Tirymynach Cymru yn cynnig ysgoloriaeth bob blwyddyn o hyd at £500 i fyfyriwr Cyfarfu’r Cyngor ar nos Iau 26ain o ddiweddar a deallwyd bod gofid ymhlith Cymraeg sy’n dilyn cwrs tecstilau Hydref yn Neuadd Rhydypennau o dan pobl oedrannus am yr hyn sy’n digwydd mewn coleg. Bu nifer o fyfyrwyr lywyddiaeth y Cyng. Rowland Rees. Da o’u cwmpas. Deallir fodd bynnag fod yr yn llwyddiannus yn y gorffennol a oedd deall fod y Cyng. Tom Hughes yn Heddlu yn cau’r rhwyd am y lladron yn phleser oedd cael arddangos peth gwella ar ôl ei ddamwain yn ddiweddar, ystod y dyddiau hyn. o’r gwaith ar stondin y Gymdeithas hefyd Mrs Pat Evans, priod y Cyng. Bydd y cyfarfod nesaf ar 30 Tachwedd yn yr Eisteddfod Genedlaethol bob Dewi Evans. Cafwyd adroddiad manwl a yn Neuadd Rhydypennau. blwyddyn. Disgwylir i’r ymgeisydd chynhwysfawr o ymweliad y Cadeirydd fod yn 18 oed a throsodd. a’r Clerc ag Abertawe a’u cyfarfod ag un Cyfarfu’r Cyngor ar nos Iau 30 Tachwedd Amcanion y Gymdeithas yw o brif swyddogion yr archwilwyr Grant yn Neuadd Rhydypennau o dan hyrwyddo brodwaith drwy gyfrwng Thornton. Da yw cael adrodd fod ein gadeiryddiaeth y Cyng. Rowland Rees. y Gymraeg, a threfnir cyrsiau, cyfrifon a’r dogfennau pwrpasol mewn Mynegwyd cydymdeimlad dwys â’r darlithoedd, dosbarthiadau ac trefn. Swm a sylwedd y cyfarfodydd hyn Cynghorydd Dewi Evans ar farwolaeth arddangosfeydd mewn ardaloedd yw ein paratoi ar gyfer y dyfodol pryd ei briod Pat. Roedd Pat a’r teulu yn deulu ledled Cymru. Diffinnir brodwaith y lawr lwythir llawer o waith y Cyngor poblogaidd yn yr ardal ac yn gefnogol fel unrhyw waith sydd yn addurno Sir arnom ni y Cynghorau Cymuned. i’r achosion lleol, a gwelir eu heisiau yn gan ddefnyddio edau a nodwydd, Golyga hyn y bydd gofyn inni godi mwy o ddirfawr gan ei theulu a’r gymdogaeth. a cheir amrywiaeth o dechnegau arian trethi yn ein cyllidebau i gyfarfod â Cadarnhawyd y bydd llidiart yn cael ei ar gyfer hyn. Mae gennym chostau sylweddol y gwaith a ofynnir i ni osod yn fuan wrth y bwlch i gae chwarae arddangosfa o waith yr aelodau ei gyflawni. Cafwyd nifer o awgrymiadau Bryncastell a bydd y goeden Nadolig yn yr Eisteddfod Genedlaethol bob defnyddiol gan y Gŵr Mawr, ac fe’i cyplysir yn goleuo wrth ysgol Rhydypennau. blwyddyn. mewn argymhellion a ddaw oddi wrtho Derbyniwyd y swm o £3,121 o ad-daliad I gael ffurflen gais neu ragor o tua diwedd y mis (Tachwedd). Diolchir i’r TAW (VAT) am nifer o eitemau, megis wybodaeth cysylltwch â mi yn y Cadeirydd, y Cyng. Rowland Rees a’r Clerc yn y caeau chwarae. Gwneir rhagor o cyfeiriad isod: Y Parchg. Richard Lewis am ymgymryd â’r ymchwiliadau parthed maint goliau Y dyddiad cau fydd 30 Ionawr, gwaith mor drylwyr a phroffesiynol. fydd eu hangen yng nghae chwarae 2018. Yn ei adroddiad misol dywedodd y Cyng. Tregerddan. (Mae problem y dŵr yn Gyda diolch, Paul Hinge nad oedd wedi cael unrhyw parhau wrth y fynedfa i’r Cartref). Yn gywir, ateb gan reolwyr yr Amlosgfa parthed Anfonodd y Cynghorydd Paul Hinge Medwen Charles eu cyfarfod i drafod nifer o broblemau ei adroddiad misol gan ymddiheuro Maes Meini, Rhyduchaf o gwmpas y fangre. Penderfynodd y am ei absenoldeb. Dywedodd bod y Y Bala, LL23 7SD Cyngor anfon gair at y Rheolwr yn Llanelli llifogydd wedi gwneud tipyn o niwed yn [email protected] yn mynegi ein cwynion. Nid oedd dim ardal Llangorwen a bod nifer o asiantau i’w hadrodd hyd yn hyn am y llwybr o wedi cael eu cysylltu ganddo. Gobeithia Rhydypennau i Dolau na’r gysgodfan bws hefyd weld Gwaith atgyweirio wyneb y ger Caerfelin. Lôn Groes yn fuan. Adroddodd bod rhai Mynegodd y Cyng. Hinge ei ofid, a gofid personau wedi eu harestio yn dilyn lladrata Comisiynydd yr Heddlu parthed yr oedi pawb, am y cynnydd mewn baw cŵn yn yn ardal Bow Street. mewn cael gwasanaeth Hofrenyddion i yr ardal. Deallir fod rhai yn taflu’r carthion Llongyfarchodd Côr Clwb Ffermwyr ardaloedd gwledig yn dilyn cau i lawr ar dros glawdd i dir ffermydd, a bod llwybrau Ieuainc Tal-y-bont am wneud mor dda yn wasanaethau lleol. cerdded yng Nghoed Gogerddan yn Eisteddfod Cymru yn Llandudno, roedd Bydd y cyfarfod nesaf ar 25 Ionawr warthus, yn enwedig gan fod beicwyr yn nifer o aelodau o Dirymynach yn canu 2018 pryd y byddwn yn llunio’r Gyllideb defnyddio’r cyfleuster yma. Mae’n amlwg yn y côr, ac ymunodd y Cyngor hefyd ar gyfer 2017/18 yn gosod y Praesept, ac nad yw’r mwyafrif o berchnogion yn hidio yn y cyfarchion. Fel y darllenwyd yn y yn ymateb i geisiadau am gefnogaeth nac yn gwrando, ac yn ddi-hid o iechyd wasg yn ddiweddar roedd rhan o lwybr ariannol gan fudiadau lleol. Felly, os y cyhoedd. Penderfynwyd ysgrifennu at yr arfodir rhwng Clarach a Borth wedi oes unrhyw fudiad lleol nad yw wedi yr Undebau Amaethyddol a gofyn iddynt syrthio, a diolchir i berchennog y tir Mr gwneud cais ariannol hyd yma, yna bwyso ar ddifrifoldeb y sefyllfa yn y wasg. Jack Evershed am ganiatáu i’r llwybr gael croesewir y cais/ceisiadau erbyn y Mae problem perchnogion y coed ei ddargyfeirio dros ran o’i dir. Roedd nifer dyddiad uchod. ochr ffordd o Glarach i fyny’r rhiw tuag o eitemau gan y Cynghorydd Hinge o’i Dymunwn Nadolig Llawen a at Aberystwyth yn parhau. Disgwylir adroddiad y mis diwethaf wedi cael sylw Blwyddyn Newydd Dda i deuluoedd adroddiad diweddaraf yr LDP – sef eto ganddo ond heb gael atebion. cymunedau Tirymynach a Llangorwen. cynllunio yn yr ardaloedd gwledig cyn bo Mae nifer o sietynau heb cael eu hir. torri yn yr ardal ond gobeithir y gwelir Ymddiheuriadau – achosodd diawl y Mynegwyd pryder bod nifer o achosion y Gwaith hyn yn cael ei gwblhau cyn wasg i ran gyntaf yr adroddiad beidio fyrgleriaeth wedi digwydd yn yr ardal yn y Nadolig. Penderfynwyd cysylltu â ymddangos yn rhifyn Tachwedd. (Gol.)

17 Y Tincer | Rhagfyr 2017 | 404

LLANDRE

Merched y Wawr aelodau o gast ‘The Little Match Girl’, sef Ar 16 Hydref aeth aelodau o Ferched y sioe Nadolig Canolfan y Celfyddydau sy’n Wawr Llandre i ymweld â Llyfrgell y Dre cael ei pherfformio ar Ragfyr yr 22, 23 a 24 lle y cawsom ein harwain o gwmpas gan yn Theatr y Werin. aelod o’r staff a wnaeth egluro beth oedd yn mynd ymlaen yna. Noson ddiddorol Noson Nadoligaidd 5 Seren yn Llandre iawn ac yn agoriad llygad i rai ohonom. Bu’r Noson Nadoligaidd a gynhaliwyd Cafodd aelodau o Ferched y Wawr yn Bethlehem Llandre ar nos Wener Llandre eu difyrru gan Ken Edwards Tachwedd 24 eleni yn llwyddiannus y Plymbyr ar 20fed o Dachwedd a wnaeth iawn a chafwyd noson gymdeithasol ddynwared Meic Stevens y canwr pop hyfryd i roi cychwyn ar ein dathliadau ar pobogaidd. Roedd wedi gwisgo yn addas gyfer y Nadolig. Diolch i gydweithrediad a chanodd i gyfeiliant gitâr er mawr Parti Camddwr fe fydd pob ceiniog mwynhad yr aelodau. a godwyd ar y noson yn mynd i Theatr Ieuenctid Canolfan y Celfyddydau yn gynorthwyo gyda gwaith Uned Llandre dan eira, Rhagfyr 2017 ddiweddar. Ar ôl dwy noson o berfformiadau Cemotherapi Ysbyty Bron-glais. Yn y llun Anghynefin dangnefedd - byd esgus, arbennig cafwyd seremoni wobrwyo mae Manon Wyn James o Elusennau byd ysgafn, cyfaredd. fawreddog er mwyn cydnabod gwaith caled Bwrdd Iechyd Hywel Dda yn derbyn Ond meiriol â’i dymheredd a thalent y criw ifanc. Roedd Glain Llwyd a siec am £625 gan gynrychiolwyr Banc Wna’r haul hwn, real ei wedd. Yoyo Barron o Landre yn aelodau o gast y Bro Llanfihangel Genau’r-glyn: Wynne Geraint Williams, Llandre ddrama ‘And this is where we came in’ gan Melville Jones, Cadeirydd; Greg Hill a Alan Ayckborne. Dyma lun ohonynt gyda Llinos Evans, Dôl-y-Bont. Diolch i bawb Actorion ifanc gweddill aelodau cast y ddrama. a gyfrannodd mewn unrhyw ffordd tuag Cynhaliwyd Gŵyl Ddrama un act gan Mae Yoyo, Glain a Miri, ei chwaer, yn at greu noson PUM SEREN go iawn.

CROCHENDY YNYS-LAS Croeso i ffrindiau a grwpiau, a dewis di-ben-draw o ddarnau o bob lliw a llun i’w paentio. Ar agor drwy’r flwyddyn Archebwch le drwy ffonio: 07402 335638 www.blueislandceramics.co.uk

Amrywiaeth eang o lyfrau, cardiau, cerddoriaeth ac anrhegion Cymraeg.

CROESAWIR ARCHEBION GAN UNIGOLION AC YSGOLION 13 Stryd y Bont, Aberystwyth 01970 626 200

18 Y Tincer | Rhagfyr 2017 | 404

Eisteddfod Gadeiriol Penrhyn-coch Cofia’n Gwlad 27-28 Ebrill 2018 NEWYDD EI RHYDDHAU AR YOUTUBE... Eglwysi Anghydffurfiol yn rhyddhau Testunau Llenyddol ffilm am y Rhyfel Byd Cyntaf yn seiliedig ar dystiolaeth ac atgofion lleol. Hyd: 57 Dyma destunau llên yr Eisteddfod; y munud. beirniad yw y Prifardd Hywel Griffiths, Aberystwyth, a dylai cyfansoddiadau Yn 2013, daeth cynrychiolwyr capeli gael eu gyrru trwy’r post i’r Anghydffurfiol yng ngogledd Ceredigion Ysgrifennydd Ceris Gruffudd, Rhos ynghyd i drafod ffyrdd o gofnodi’r Rhyfel Helyg, 23 Maesyrefail, Penrhyn-coch, Mawr (1914-18). Wrth galon yr ymholi Aberystwyth, Ceredigion SY23 3HE neu hwn oedd y bwriad i weithredu y tu hwnt daw Mati (Carys Mai) – morwyn ym mhlas e-bost i [email protected] cyn i furiau’r capeli eu hunain. Y canlyniad Gogerddan. Ond, maes-o-law, gadael yw 4 Ebrill. oedd prosiect Cofio a Myfyrio – prosiect ei hanes hithau hefyd – i fynd yn nyrs yn aml-gyfrwng a gofleidiai’r cymdogaethau un o’r ysbytai yn Birmingham a fyddai’n Cadair: Cerdd hyd at 50 llinell ar y testun yn eu cyfanrwydd: yn frodorion a newydd- derbyn bechgyn clwyfedig y ffosydd. ‘Y Bae’ Y gadair a’r arian yn rhoddedig ddyfodiaid; y genhedlaeth iau hyd at y Gan mlynedd yn ddiweddarach, daw gan Sandra, Bethan a Phillip er cof am genhedlaeth hŷn. ‘Brummie’ (Rhydian Wilson) – ŵyr Mati – eu rhieni - Glenys a Henry Thomas, Prif ysgogydd y cofleidio eang hwn i’r ardal. Mae e’n chwilio am ei wreiddiau Cwmfelin. oedd yr arddangosfa fawr o lythyron, ac yn meddwl fod ‘Mrs Jones Tŷ Capel’ yn Cadair fach a £50 lluniau a thrugareddau a gasglwyd yn y rhan o’r achau hynny. Ond dyw’r enw ‘Evan Telyneg: Y Daith £10.00 cymdogaethau eu hunain. Yn y trysorau John’ yn golygu dim iddo. Nag i fawr o neb Soned: Dinas £10.00 teuluol hyn a’r cof llafar sy’n perthyn arall, bellach, chwaith. Englyn Ysgafn: Hysbyseb £10.00 iddynt daethpwyd o hyd i wreiddiau stori a Rhyddheir COFIA’N GWLAD ar YouTube Stori Fer: Cartref £10.00 chymeriadau Cofia’n Gwlad. wedi ei premiere theatrig yn ystod mis Brawddeg: GOGERDDAN £10.00 Perfformiwyd y ddrama yn episodig ar Tachwedd yng Nghanolfan Libanus, Y Limrig yn cynnwys y llinell: Aeth Sion draws pedair noswaith – yr act 1af yng Borth – capel a gaeodd chwe mlynedd yn i’r Brifysgol yn Aber £10.00 nghapeli Y Garn (Bow Street) a Phen-llwyn ôl ac a drowyd yn sinema boutique eleni Erthygl: yn addas i bapur bro yn trafod (Capel Bangor) a’r ail act ym Methel (Tal- gan Peter Fleming a Grug Thomas. Roedd unrhyw nodwedd ddaearyddol yn yr y-bont) a Horeb (Penrhyn-coch). Mae’r y sinema dan ei sang ar gyfer y dangosiad. ardal £10.00 ffilm yn gyfuniad o’r perfformiadau hyn Cynhyrchwyd y ddrama dan arweiniad Adolygiad: Adolygiad o unai Hen Bethau a chynnwys dogfennol yr arddangosfa Theatr Gydweithredol Troedyrhiw a’r Anghofiedig gan Mihangel Morgan (Y deithiol. ffilm mewn cydweithrediad â chwmnïau Lolfa) neu Treiglo gan Gwyneth Lewis Yn y ddrama, mae Evan John (Geraint cynhyrchu Garnfach a Wes Glei. (Cyhoeddiadau Barddas). £10.00 Jenkins) yn cael ei ddenu i ddilyn y don Dolen i’r ffilm: https://www. Tlws yr Ifanc – i rai dan 21 oed: o fechgyn sydd eisoes wedi enlistio. Mi youtube.com/results?search_ Portread o unrhyw ardal yng Nghymru. fyddai wedi gafael yn y cyfle i ‘ddianc query=cofia%27n+gwlad Tlws a £20.00 Y gwobrau yn rhoddedig a gweld y byd’ ynghynt oni bai am gan Aaron ac Ashley Stephens, Glan anfodlonrwydd ei fam (Rhian Evans), Ffilmiau Troedyrhiw sydd eisoes ar Seilo. gwraig y Tŷ Capel. A phwy all ei beio? Evan YouTube... Y SWPER OLAF (2011) ; John yw ei hunig blentyn. I lenwi rhyw SDIMBYDINEUD (2014) ; POBL YR ychydig ar y bwlch ar ei ôl yn y Tŷ Capel y YMYLON (2016)

Eich cigydd lleol Pen-y-garn Ffôn 828 447 Llun: 9-5.30 Maw-Sad 8.00-5.30

Gwerthir ein cynnyrch mewn rhai siopau lleol

19 Y Tincer | Rhagfyr 2017 | 404

Ysgol Pen-llwyn

Y Cyfnod Sylfaen yn siopa yn Siop y Pentref

Aled Ynni Da gyda CA2 Arbrawf gwyddonol ym Mhenweddig

Ymweliad â Siop y Pentref wnaethom lwyth o arbrofion yn Llangrannog yn ddiweddar Pentref cyn cynnau goleuadau Bu dosbarth 1 ar ymweliad â ac ymchwiliadau gwyddonol gan gyrraedd y rownd gyn- y goeden Nadolig hardd. Siop y Pentref fel bod pawb yn yn ymwneud â’r corff. Bu Aled derfynol. Da iawn fechgyn , Estynwyd croeso cynnes a gair cael cyfle i brynu llysieuyn ar Ynni Da gyda ni yn dangos daliwch ati ! o ddiolch i’r gymuned am eu gyfer paratoi cawl yn y dosbarth. sut oedd creu egni drwy seiclo cefnogaeth gydol y flwyddyn Bwyddyn 1 a 2 fu’n torri’r llysiau gyda 3 beic. Crëwyd digon Plant mewn Angen gan Melanie a Dan.Yna bu tra fu ‘r dosbarth derbyn yn o egni rhyngddynt i oleuo’r Diolch i bawb a gyfrannodd pawb yn mwynhau y minspeis paratoi salad ffrwythau . Bwyta’n disgo gawsom yn y prynhawn. gacennau ar gyfer ein stondin a’r siocled poeth. iach amdani ! Yn ogystal bu Blwyddyn 5 ac i bawb a ddaeth i’w prynu. a 6 yn Ysgol Penweddig yn Wedi diwrnod o wisgo mewn Cymry i’r Carn Dawnsio gyda Charlotte cynnal arbrawf i weld os yw pyjamas / wonsi casglwyd Carem groeawu ein Cymry Bu’r adran Iau yn derbyn taldra person yn effeithio ar swm anrhydeddus o £108. i’r Carn yn eu hwdis coch hyfforddiant dawnsio gyda gynhwysedd ei ysgyfaint. newydd. Dyma’r tîm fydd Charlotte yn ddiweddar ac Carolau o dan y goeden yn hyrwyddo y defnydd o’r roedd pawb wedi mwynhau. Llongyfarchiadau i’r Daeth nifer dda o blant yr Gymraeg tu allan i’r ystafell peldroedwyr ysgol , rhieni ac aelodau o’r ddosbarth gan wobrwyo gyda Pythefnos Wyddoniaeth Fe berfformiodd y bechgyn yn gymuned at ei gilydd ar tocynnau arian y ddraig i’w Cafwyd pythefnos ddiddorol wych yn Nhwrnament 5 bob- drothwy mis Rhagfyr i ganu gwario yn ein Siop Siarad ( ar ym mis Tachwedd pan ochr Ceredigion gynhaliwyd carolau y tu allan i Siop y agor bob dydd Mercher).

Tîm pêl-droed Llangrannig Cymry i’r carn

20 Y Tincer | Rhagfyr 2017 | 404

Ysgol Craig yr Wylfa

Cefnogaeth y Gymuned Celf a Chrefft yn y Ffair Aeaf Hoffai’r Ysgol ddiolch o galon i Bu plant a fynychodd “Clwb Cŵl” yn Bwyllgor Carnifal y Borth am y swm wythnosol yn brysur iawn yn creu hael iawn a dderbyniodd yr Ysgol eitemau, megis masgiau Nadoligaidd a oddi wrthynt. Fe fydd yr arian yna yn hosan Nadolig i gystadlu yn y Ffair Aeaf. cael ei wario i roi mwy o gyfleoedd i’r Llongyfarchiadau i Lincoln a ddaeth yn plant fynd ar dripiau addysgiadol ac 3ydd yn y gystadleuaeth creu mwgwd. adnoddau i’w defnyddio yn yr ysgol. Llongyfarchiadau i bawb - roedd pob DIOLCH! eitem yn hyfryd ac roeddent yn werth ei gweld! Plant Mewn Angen Er mwyn codi arian ar gyfer “Plant “Dymunwn Nadolig Llawen, Dymunwn Mewn Angen” eleni cyfrannodd y plant Nadolig Llawen…” er mwyn gwisgo i fyny neu wisgo Dymuna Ysgol Craig yr Wylfa Nadolig dillad eu hun. Hefyd, diolch i Daisy, Llawen a Blwyddyn Newydd Dda a hapus Lucy a Finn am goginio a gwerthu i bawb! cacennau blasus iawn ar ddiwedd y dydd. Diolch – codwyd dros £80 tuag at yr elusen.

Nofio Noddedig Eleni eto, cynhaliwyd “Nofio Noddedig” er mwyn codi arian ar gyfer talu am fws i fynd i nofio. Codwyd llawer o arian tuag at y bws, felly diolch i bawb am noddi’r plant. Hefyd, diolch yn fawr iawn i’r plant am nofio cymaint!

Clwb Cŵl – Creu Torchau Nadoligaidd Ymunodd rhieni gyda’r Clwb Cŵl ar ddiwedd mis Tachwedd i greu torchau Nadoligaidd ar y cyd gyda’r plant ar gyfer eu gwerthu yn Neuadd Gymunedol y Borth. Diolch am gyfraniad pawb mewn unrhyw ffordd - y rhai a wnaeth gyfrannu’r adnoddau i greu’r torchau, eu gwneud a’u gwerthu.

Trip CA2 i’r Llyfrgell Genedlaethol. Bu plant Cyfnod Allweddol dau i’r Llyfrgell Genedlaethol a chawsant groeso cynnes. Cawsant eu tywys o amgylch y Llyfrgell cyn clywed hanes am yr Ail Ryfel Byd. Buont yn gwneud amryw o weithgareddau yn seiliedig ar y pwnc, a chyfle i wneud bathodynnau fel oedd gyda’r ifaciwis.

GWASANAETH TEIPIO ANIFEILIAID GWAITH PRYDLON A CHYWIR TEW PRISIAU CYSTADLEUOL PROSESYDD GEIRIAU eu hangen i’w lladd PRINTYDD LLIW mewn lladd-dy lleol IONA BAILEY Cysylltwch â PEN-Y-BRYN SWYDDFFYNNON TEGWYN YSTRAD MEURIG LEWIS 01974 831580 01970 880627

21 Y Tincer | Rhagfyr 2017 | 404

Ysgol Rhydypennau

Plant Mewn Angen Clwb Cant Rhagfyr Roedd hi’n ddiwrnod Plant Mewn Angen Dyma’r canlyniad: ar y 17eg o Dachwedd. Bu’r Cyngor Ysgol 1af -£50- Catryn Lawrence-Trefechan. yn brysur yn trefnu stondinau a nifer o 2il-£30- Enid Evans-Llandre. weithgareddau difyr er mwyn codi arian 3ydd-£20- Gwynfor Lewis- Y Borth. i’r elusen. Ar ddiwedd y dydd casglwyd £369.85 Ardderchog! Am fwy o wybodaeth a llwyth o luniau: http://www.rhydypennau.ceredigion.sch. Gala’r Urdd uk Da iawn i bawb a fu’n nofio yng ngala’r @YGRhydypennau-dilynwch ni ar drydar. Urdd ym mhwll nofio Plas-crug yn ddiweddar. Gala i holl ysgolion Ceredigion oedd hon ac yr oedd nofwyr safonol iawn yn cystadlu. Llongyfarchiadau mawr i’r canlynol am lwyddo i orffen yn y tri cyntaf; Noa Elias bl 4-1af (Pili Pala) a 3ydd (Broga); Tîm cyfnewid bechgyn blwyddyn 4-Morus Raggett, Gruffydd Siôn, Reian Morgan a Noa Elias. Gan fod y pedwar Goleuo’r Goeden Nadolig. ohonynt yn fuddugol mi fyddant yn cynrychioli’r Sir yng Ngala Cenedlaethol yr Urdd lawr yn y Brifddinas yn y flwyddyn newydd. Campus! Nofwyr buddugol-Reian Morgan, Morus Raggett, Gruffydd Siôn a Noa Elias Llyfrgell Genedlaethol Ar y 4ydd o Ragfyr fe aeth blwyddyn 6 i’r Llyfrgell Genedlaethol. Yno cafodd y plant eu tywys o gwmpas y llyfrgell gan ddysgu am hanes yr adeilad a sut mae’r llyfrau, y cylchgronau a’r cyhoeddiadau diweddaraf yn cael eu cynnal a’u cadw. Ond y prif reswm am yr ymweliad oedd gweld Beibl William Morgan a gafodd ei gyhoeddi ym1588. Roedd hyn yn dipyn o fraint! Cafodd y plant hefyd gyfle i ddefnyddio cyfarpar argraffu arbennig er mwyn Blwyddyn 6 yn ymweld â’r Llyfrgell uniaethu gyda phroses lafurus printio yng Genedlaethol. Prysurdeb Diwrnod Plant Mewn Angen. nghyfnod y Tuduriaid. Diolch yn fawr i Mr Owain Dafydd am egluro a rhannu ei wybodaeth eang mor effeithiol gyda’r plant.

Goleuo’r Goeden Nadolig. Ar y 7fed o Ragfyr goleuwyd ein coeden Nadolig tu allan yr ysgol. Perfformiodd Band Pres yr ysgol amryw o garolau cyn i’r Parchg Richard Lewis a Mrs Susan Herron wasgu’r swîts holl bwysig. Diolch i bawb am eich cefnogaeth ar noson mor oer!

Panto Fe aeth plant blwyddyn 3, 4, 5 a 6 i Theatr y Werin yn ddiweddar i fwynhau panto blynyddol Cwmni ‘Mega’. Eleni, un o hanesion fwyaf adnabyddus ‘Y Mabinogion’ oedd y stori sef Culhwch ac Olwen. Cafodd y plant amser difyr iawn. Hoffa’r ysgol gydnabod a diolch i Gyngor Celfyddydau Cymru am ariannu‘r ymweliad trwy’r Loteri Cenedlaethol a Chynulliad Cymru. Blwyddyn 6 gyda’r Beibl enwog!

22 Y Tincer | Rhagfyr 2017 | 404

Ysgol Penrhyn-coch Llythyr Annwyl gyfaill Trip Ifaciwis ar dren bach y Rheidol Oes gennych chi syniad cyffrous ar gyfer Fe fuodd holl blant cyfnod allweddol 2 ar prosiect sy’n dod â phobl at ei gilydd drip yn ôl mewn hanes wrth ail fyw taith trwy weithgareddau yn eu cymuned tra Ifaciwis o Aberystwyth i Bontarfynach ar ar yr un pryd yn dathlu blodau gwyllt a drên bach y Rheidol. Ymunodd Ysgol Pen- phlanhigion brodorol y DU? llwyn a ni ar y daith hefyd a theimlwyd Os mai “oes” yw’r ateb mae Tyfu’n Wyllt nifer o emosiynau gwahanol wrth yn cynnig grantiau o £2,000 - £4,000 i ffarwelio gyda’n teuluoedd ar y platfform grwpiau a phrosiectau sydd â syniadau a phrofwyd tipyn o hwyl ar y trên wrth creadigol. sgwrsio a chanu. Cafwyd croeso gwresog Grwpiau cymwys i ymgeisio yw grwpiau gyda staff Caffi Two Hoots wrth i ni lenwi ieuenctid, ysgolion uwchradd, cynghorau ein boliau gyda chinio traddodiadol adeg plwyf, tref a chymuned, awdurdodau a y rhyfel. Roedd yn sbardun gwefreiddiol byrddau iechyd a charchardai. i barhau gyda’r thema sydd yn sicr wedi Mae gennych tan y 15fed o Ionawr 2018 codi diddordeb ac awydd y plant i ddysgu i gyflwyno cais ac mae mwy o fanylion mwy am adeg y rhyfel. i’w gweld ar wefan Tyfu’n Wyllt ar www. growwilduk.com/cy Plant mewn angen Pob lwc Codwyd dros £100 eleni trwy wisgo ein Maria Golightly pyjamas i’r Ysgol- diolch i’r cyngor Ysgol Rheolwr Cymru Tyfu’n Wyllt am drefnu ac i bawb a gyfrannodd. [email protected] +44 (0) 7917 266445(Gol.) Twrnament T T Rockstars Cawsom dwrnament yn erbyn ein gilydd ar raglen TT Rockstars –rhaglen cyfrifiadurol sydd yn cynnig cyfle i ymarfer ein tablau o 1-12. Roedd hi’n frwydr yn wir ac ar ddiwedd y dydd disgwyl. Yna yn y prynhawn cawsom coronwyd Harri Bradley o flwyddyn 3 fel y brofiad gwerth chweil sef Pedlo pŵer i’r Rociwr mwyaf chwim! Da iawn i chi gyd disgo. Felly nid unrhyw ddisgo ond disgo am ymarfer a cheisio eich gorau. drwy seiclo! Roedd pedwar plentyn yn pedlo ar yr un pryd ac roedd hyn yn creu Pythefnos Gwyddoniaeth Gwych! digon o egni i gynhyrchu goleuadau a Ynni Da cherddoriaeth! Am brofiad bythgofiadwy Ein thema yn Gwyddoniaeth y tymor yma – y Neuadd yn siang-di-fang a phawb yn yw’r corff. Fel rhan o’n gwaith daeth Aled mwynhau gan ddefnyddio ein cyrff! Ynni Da i’r Ysgol; er mwyn i ni ddarganfod Adroddiad gan Mari Gibson sut allwn ddefnyddio ein cyrff i greu egni. Yn gyntaf bu raid ceisio goleuo 4 bwlb Ysgol Uwchradd Penweddig 60W drwy seiclo ar feic. Wedyn cofnodi Aeth disgyblion blwyddyn 5 a 6 i fwynhau curiad ein calonnau ar ôl ymarfer ar y beic defnyddio’r adnoddau yn labordai Ysgol ac roedd Aled yn medru gweithio allan Penweddig - roedd yn brofiad cael sawl wat o egni gynhyrchwyd gennym. defnyddio adnoddau pwrpasol wrth Tasg mwy anodd na beth oeddwn yn ddysgu mwy am y corff.

23 Y Tincer | Rhagfyr 2017 | 404 Tasg y Tincer

Wel, edrychwch ar yr holl enwau hyn! Bu’r sach bost yn llwythog drwy’r mis. Diolch i chi i gyd am eich gwaith – derbyniais lond gwlad o eirth Pydsi! Dyma’r enwau: Besi Benjamin James, Llandre; Einion Davies, Llanilar; Gruffudd ap Llywelyn, Capel Madog; Caitlin Rees Roberts, Rhydyfelin; Cari Jenkins, Penrhyn-coch; Moi Schiavone, Aberystwyth; Anest Jackson, Bow Street; Lois Martha Roberts, Bont-goch; Megan Haf Dunne, Bont-goch; Ted Elias Jones, Capel Seion; Gwawr Morgan, Dolau; Lucie a Henry Medhurst, Penrhyn- coch; Dylan Rhys ac Owain Wyn Hedd Herron, Bow Street; Erin Williams, Capel Bangor; Iestyn Evans, Y Borth; Jack Owen Roberts, Bow Street. Roedd angen het fawr iawn arna i y mis hwn ar gyfer eich enwau i gyd, ond ar ôl twrio, dy un di, Erin, ddaeth o’r het yn gynta! Y tro hwn, beth am liwio llun y cantorion yn morio canu? Tybed pa garol yw hi? A oes gennych chi eich hoff garol? Mae’n siŵr eich bod chithau hefyd wedi bod wrthi’n dysgu carolau a chaneuon Nadolig yn yr ysgol ac yn yr ysgol Sul. Wyddoch chi fod gennym yma yng Nghymru garolau arbennig iawn, sef carolau’r Plygain? Roedd y caneuon hyn arfer cael eu canu mewn eglwysi yn gynnar, gynnar ar fore dydd Nadolig. Erbyn hyn, mae sawl eglwys, capel a neuadd bentre yn cynnal gwasanaeth y Plygain, gan gynnwys eglwys Penrhyn- coch, wrth gwrs. Dwi wrth fy modd efo rhai o’r hen, hen garolau hyn. Beth am edrych am glipiau o bobl yn canu Plygain ar YouTube? Anfonwch eich lluniau o’r cantorion i’r cyfeiriad arferol: Tasg y Tincer, 3 Brynmeillion, Bow Street, Ceredigion SY24 5BP erbyn Ionawr 5. Nadolig Llawen i chi i gyd, mwyhewch eich gwyliau, a wela i chi Enw yn 2018! Cyfeiriad

Ysgol

Erin Rhif ffôn Oed

MYNACH GARDEN MAINTENANCE Torri Porfa, Sietynau, Tirlinio a Garddio CINIO DYDD SUL Gwasanaeth cyfeillgar a PRYDAU BAR JONATHAN phrisiau rhesymol PARTÏON LEWIS Ffoniwch Meirion: BWYDLEN BWYTY Saer Coed / Adeiladydd ADLONIANT 01970 880 652 07792 457816 07773 442 260 01974 261758 BRONLLYS, CAPEL BANGOR Rhif 404 | RHAGFYR 2017 : mynachhandyman AR AGOR O 5:30 P.M. ABERYSTWYTH e-bost NOSWEITHIAU IAU A GWENER @yahoo.com AM BRYDIAU TEULUOL