Çevren Dergisinin Balkan Türkleri Edebiyatindaki Yeri Ve Bu Dergideki Edebî Faaliyetler
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
T.C. İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yeni Türk Edebiyatı Anabilim Dalı Yüksek Lisans Tezi ÇEVREN DERGİSİNİN BALKAN TÜRKLERİ EDEBİYATINDAKİ YERİ VE BU DERGİDEKİ EDEBÎ FAALİYETLER Daver Krasniç 2501980011 Tez Danışmanı: Doç. Dr. M. Fatih Andı İstanbul 2006 ÖZ Balkan Türk Edebiyatının bir parçası olan Kosova Türk Edebiyatı üzerinde yaptığımız bu çalışmamızda, Kosova’nın Priştine kentinde 1973 yılından 1992 yılına kadar “Tan” yayınlarınca yayınlanan “Çevren” dergisinin Balkan Türk Edebiyatlarındaki yerini tespit etmek olmuştur. Ayrıca ek kısmında Çevren dergisinin 1. sayısından 92. sayısına kadar yaklaşık 20 yıllık bir yayın hayatının bibliyografya çalışmasını yürüttük. Yaptığımız taramalar ve fişlemeleri iki ayrı bölümde tasnif ettik. Birinci bölümde yazarların isimlerine göre alfabetik tasnifini yaptıktan sonra, ikinci bölümünde dergideki yazıların türlerine göre tasnifi tamamladık. ABSTRACT In our studies we tried to define the position of Kosovo Turkish Literature as a part of Balkan Turkish Literature subject and we have discovered the place of the magazine called “Çevren” in Balkan Turkish Literature which is published by the “Tan” house of publishing in the capital city of Kosovo Pristina, published from 1973 to 1992. In the additional part we have completed the bibliography of the “Çevren” magazine starting from the 1. to the 92. edition completing the almost 20 year old publishing life. We have separated the card indexes and hatches in two parts. The first part is a clasification of the writers by their alphabetic order, and the second part is clasification of the writers by their genres. iii ÖNSÖZ Balkan Türk Edebiyatının bir parçası olan Kosova Türk Edebiyatı üzerinde yaptığımız bu çalışmamızda, Kosova’nın Priştine kentinde 1973 yılından 1992 yılına kadar “Tan” yayınlarınca yayınlanan “Çevren” dergisinin Balkan Türk Edebiyatlarındaki yerini tespit etmek olmuştur. Çalışmamız giriş bölümünde Türk edebiyatında XIX. yüzyıldan itibaren dergi ve gazetelerin yeri ve önemi hakkında genel bilgiler verip; edebiyat dergilerinin edebî faaliyetler için önemi konusuna değinmelerde bulunduk. Girişten sonra tezimizi üç ana bölüme ayırdık. Birinci bölümünde, Balkanlardaki Türk Edebiyatına Genel Bir Bakış adı altında; Osmanlıdan günümüze kadar, Balkanların Tarihi, Coğrafi, Edebi, Kültür, Folklor ve Dil temayüllerine değinmeye çalıştık. İkinci bölümünde, Çevren Dergisi Ve Bu Derginin Balkan Türklerinin Kültür Hayatındaki Yeri başlığı altında; Osmanlı sonrası dönemde Kosova, Kosova Türkleri ve Kosova Türk Edebiyatının gelişim süreci içinde geçirdiği dönemleri ele alıp, bu gelişim süreci içinde Çevren dergisinin yerini değerlendirdik. Üçüncü bölümü ise Çevren dergisine tahsis ettik. Önce derginin ilk sayısından son sayısına kadar faaliyetlerinin yazarlar, edebî türler, dergi etrafında oluşan edebî tartışmalar, derginin edebiyat ortamına etkisi, dergideki çeviriler gibi konu odaklı değerlendirmesini yapmaya çalıştık. Ek kısmını Çevren dergisinin 1. sayısından 92. sayısına kadar yaklaşık 20 yıllık bir yayın hayatının bibliyografya çalışmasını yürüttük. Yaptığımız taramalar ve fişlemeleri iki ayrı bölümde tasnif ettik. Birinci bölümde yazarların isimlerine göre alfabetik tasnifini yaptıktan sonra, ikinci bölümünde dergideki yazıların türlerine göre tasnifi tamamladık. Makaleleri kendi içinde konularına göre, dil, edebiyat, felsefe, iv folklor, kültür, mimari, müzik, sanat, siyaset, tarih, toplum ve tiyatro ile ilgili ayrı başlıklara ayırdık. Çevren’de yayınlana yazıların önemli bir bölümü çeviri yazıları olduğu için çevirenin ismi soy ismi belirtilerek “çeviri” yazıların tasnifini kendi içinde türlerine göre çeviri biyografiler, çeviri denemeler, çeviri haberler, çeviri hatıralar, çeviri hikayeler, çeviri incelemeler, çeviri makaleler, çeviri manzum hikayeler, çeviri roman, çeviri şiirler, çeviri tanıtma ve çeviri tenkit başlıklarında ayırdık. Sonuç kısmında ise yaptığımız bu çalışmanın değerlendirmesini kısaca özetledik. Burada Çevren dergisi üzerine yapılan diğer bibliyografik çalışmalara değinmekte fayda görüyorum. Çevren dergisi sorumlu yazarlığını yıllarca yapmış olan Enver Baki, bu konuda iki bibliyografya çalışması yürütmüştür. Enver Baki’nin her iki çalışması, Çevren dergisinde yayınlamış yazıların yazar ismine göre alfabetik sıralama niteliğindedir. Bibliyografik bilgileri sıralamasında yazarın soy ismi, ismi, yazı adı, edebi türü ve yayınlandığı sayı numarası bilgileri yer alır. Yayın yılı, ay, yıl ve sayfa numaraları bilgilerinin verilmediği bu çalışmalardan birincisi "Çevren Dergisinin On Yıllık Bibliyografyası” başlığı altında Mayıs 1984’te Çevren özel sayısında; ikincisi ise "Çevren Dergisinin Sayı 41' den Sayı 79' a dek Bibliyografyası” adı altında Mart - Nisan 1989’da Çevren dergisinde yayınlanmıştır. Çevren dergisi üzere diğer bir bibliyografya çalışmasını Aydın Oy, 1985 yılında İstanbul’da Anadolu Sanat Yayınları tarafından yayınlanan “Çevren Dergisi Folklor, Etnografya, ve Halk Edebiyatı Bibliyografyası (Sayı:1-40)” isimli kitabıyla yapmıştır. Bu çalışmamı yaparken, en büyük zorluğu, Çevren dergisinin sayılarını bulmakta yaşadım. Bu sorunu aşmakta bana yardımlarını esirgemeyen Sayın Prof. Dr. Nimetullah Hafız ve Prof. Dr. Tacida Hafız’a, Altay Suroy Recepoğlu’na, İskender Muzbeğ’e, Ethem Baymak’a, Enver Baki’ye ve Salih Lika’ya sonsuz teşekkürlerimi sunmayı borç bilirim. Ayrıca bu eserin hazırlanmasında danışmanlık ve teknik açıdan yaptıkları yardımlarından dolayı Sayın Raif Kırkul, Güner Ureya ve İsa Sulçevci’ye ayrı ayrı teşekkür etmem gerekir. İstanbul Üniversitesinde Devlet v Burslusu olarak okuma fırsatını bana tanıyan Türkiye Cumhuriyeti’ne sonsuz teşekkür eder minnettarlık borcumu sunmayı borç bilirim. Üzerinde çalıştığım bu tez konusunu vererek çalışmalarım sırasında yakın ilgilerini esirgemeyen kıymetli Hocam Doç. Dr. Fatih Andı’ya sonsuz şükranlarımı sunarım. Ayrıca benim öğrenim yıllarım boyunca bana her konuda yardımcı olan ve eksiklerimi tamamlayan değerli hocalarım Sayın Prof. Dr. Necat Birinci, Prof. Dr. Kazım Yetiş ve Doç. Dr. Erol Ülgen hocalarıma teşekkürlerimi bir kez daha ifade eder kendilerine olan minnettarlık borcumu belirtirim. vi İÇİNDEKİLER ÖZ / ABSTRACT.................................................................................................... iii ÖNSÖZ................................................................................................................ iv İÇİNDEKİLER...................................................................................................... vii KISALTMALAR LİSTESİ..................................................................................... xi GİRİŞ................................................................................................................... 1 I. BÖLÜM BALKANLARDAKİ TÜRK EDEBİYATINA GENEL BİR BAKIŞ........................... 6 II. BÖLÜM ÇEVREN DERGİSİ VE BU DERGİNİN BALKAN TÜRKLERİNİN KÜLTÜR 20 HAYATINDAKİ YERİ…………………………………………………………………. III. BÖLÜM ÇEVREN DERGİSİNDEKİ EDEBİ FAALİYETLER.............................................. 38 SONUÇ................................................................................................................. 63 BİBLİYOGRAFYA / KAYNAKÇA.......................................................................... 69 EKLER: I. ÇEVREN DERGİSİNDEKİ YAZILARIN YAZAR İSİMLERİNE GÖRE TASNİFİ A........................................................................................................................... 74 B........................................................................................................................... 83 C.......................................................................................................................... 104 Ç.......................................................................................................................... 101 D.......................................................................................................................... 109 E........................................................................................................................... 116 F........................................................................................................................... 119 G.......................................................................................................................... 121 H.......................................................................................................................... 127 İ............................................................................................................................ 142 J........................................................................................................................... 149 K........................................................................................................................... 150 L........................................................................................................................... 169 M.......................................................................................................................... 172 N.......................................................................................................................... 191 vii O.......................................................................................................................... 199 Ö.......................................................................................................................... 201 P..........................................................................................................................