De Architekten Cie., Claus & Kaan Architecten Amsterdam, Schaap & Stigter Commissioned by the Municipality of In opdracht van de gemeente Amsterdam heeft Amsterdam, Projectbureau IJburg- an Projectbureau IJ burg- een alliantie van Palmboom alliance of Palmbout vd Bout, Bureau & & vd Bout, Bureau H+N+S en dRO Amsterdam­ H+N+S and dRO Amsterdam- has devel­ een plan gemaakt voor IJburg. Op basis van dit plan oped a plan for IJburg, a new development is op september de on six artificial islands in the IJmeer, east 4 1996 Nota van Uitgangspunten of Amsterdam. On the basis of this plan, voor /Jburg door de gemeenteraad vastgesteld, en the City Council passed the Nota van werd tot verdere uitwerking besloten. Met het Uitgangspunten voor I] burg (Memoran­ Globaal Stedenbouwkundig Plan (GSP) dum of Conditions 'Design for IJburg') on Haveneiland en Rieteilanden-West werd de eerste

4 September. It was decided to work out ('I) fase in de ontwikkeling van IJburg gestart. l!') the plans in further detail. The first phase UJ Het GSP was de onderlegger voor een voor deze (/) in the development of IJburg was initiated <( 0 with the Globaal Stedenbouwkundig Plan schaal unieke samenwerking tussen de gemeente M (GSP, urban design scheme) Haveneiland Amsterdam en een aantal marktpartijen: de co and Rieteilanden West. consortia Waterstad IJburg, IJburgermaatschappij The GSP formed the basis for a co­ CV en IJdelta ontwikkelings vof. Grofweg werd de operation that was unprecedented at this gemeente verantwoordelijk voor de hoofdstructuur scale, involving the municipality of van- en de kunstwerken voor- de ei Ianden, en wer­ Amsterdam and a number of players in the market: the Waterstad IJburg, the den de consortia verantwoordelijk voor de invulling IJburgermaatschappij cv and the I] delta van de aldus ontstane deelgebieden. De consortia ontwikkelings vof consortia. Roughly werden hiermee _ook verantwoordelijk voor (een speaking, the municipality would be deel van) de openbare ruimte. responsible for the main structure of the Frits van Dongen van de Architekten Cie., Felix various islands as well as the inclusion of structural works, while the consortia Claus van Claus & Kaan Architecten Amsterdam en would be responsible for the development Ton Schaap van Schaap & Stigter zijn vervolgens of the zones created by the municipality. door de consortia gevraagd om een gedetai lleerd This made the consortia also responsible stedenbouwkundig plan te maken. Het Haveneiland for (part of) the public space. en de Rieteilanden zijn de eerste eilanden van Frits van Dongen of the Architekten IJburg die worden gerealiseerd, en deze realisatie Cie., Felix Claus of Claus & Kaan wordt in twee fases uitgevoerd: oost en west. Architecten Amsterdam and Ton Schaap of Schaap & Stigter were subsequently Het ontwerp van Frits van Dongen, Felix Claus en invited by the consortia to draw up a Ton Schaap is gebaseerd op een stedenbouwkundig detailed urban design scheme. Haven­ raster. Het concept van het raster kan worden eiland and the Rieteilanden are the first beschreven aan de hand van drje lagen: het IJburg islands to be realized, and will be landschappelijk ontwerp, de stedenbouwkundige developed in two stages: East and West. structuur en de programmatische verdeling. The design made by Frits van Dongen, Felix Claus and Ton Schaap is based on an urban design grid. The grid concept can be described in terms of three layers: land­ Het landschappelijk ontwerp scape design, urban design and distribu­ tion of programme functions. Vanwege de eilandstructuur van het ontwerp van IJ burg- Steigereiland, Haveneiland, Rieteilanden,

Landscape Design Strandeiland en Buiteneiland- is de belangrijkste openbare ruimte op IJburg het water. Het water is Since IJburg is designed as an urban devel­ op steeds verschi llende manieren het thema. opment project on a group of islands- Het Haveneiland is het centrum van IJburg, en Steigereiland, Haveneiland, Rieteilanden, heeft met ca. 60 woningen/ha een stedelijke dicht­ Strandeiland and Buiteneiland- a substan­ heid en een urbaan karakter. De randen van het tial part of its public space is made up of water. In endlessly varying ways, water is eiland worden gevormd door harde kaden en het the recurring theme of IJburg. heeft een binnenwater: een doorvaarbare gracht

+--- Vogelvlucht richting Amsterdam-centrum Bird's eye view towards centre of Amsterdam Haveneiland constitutes the centre of met een intern circuit dat via sluizen in verbinding IJburg, and with approximately 6o staat met het IJsselmeer. houses/ha it has an urban density and cha­ Tussen het Haveneiland en het grote Rieteiland racter. The island has quays around the bevindt zich de groene tunnel: een doorvaarbare edges and an internal waterway: a naviga­ gracht met rietkragen. De Rieteilanden hebben een ble canal with an internal water system, connected to the IJsselmeer by locks. suburbaan karakter met in tegenstelling tot het ste­ In between Haveneiland and the largest delijke Haveneiland zachte oevers, losse bebouwing of the three Rieteilanden is the 'green tun­ en dijkwoningen met tuinen tot aan de rietkragen in nel', a navigable canal fringed with reeds. het water. De dichtheid is ca. 30 w/ha. The Rieteilanden are suburban in charac­ In het landschappelijke antwerp is de hoofd­ ter and- in contrast with the urban structuur gegeven in de vorm van de hoofdontslui­ Haveneiland- have soft banks, detached housing and dike houses with gardens tingsweg, de IJburglaan, de vizieren en de boule­ running down to the reedy borders. The vard aan de west- en noordkant van het building density is approximately Haveneiland. 30 houses/ha. The main structure in the landscape design is composed of the main access De stedenbouwkundige structuur road, the IJburglaan, the cross-lanes called Vizieren and the promenades on the western and northern waterfronts of A an het plan voor het Havenei land Iigt de gedachte Haveneiland. ten grondslag dat een stedenbouwkundige struc­ tuur de condities schept voor een karakteristieke balans tussen orde en chaos, samenhang en varia­ Urban Design tie. Deze karakteristiek is kenmerkend voor de tijd

The plan for Haveneiland is based on the waarin- en de wijze waarop- gebouwd wordt. idea that the urban design structure Het stedenbouwkundig raster is, mits de verhou­ creates the necessary conditions for a ding tussen straat en blok, openbaar en prive, juist characteristic balance between order and wordt gekozen, een ordeningsprincipe dat ruimte chaos, cohesion and variation. This laat voor diversiteit in ruimte en tijd. Het raster balance typifies the period and the manner spreekt zich in de vorm van straten uit over wat in which this project is realized. Provided the right choices are made bindt, de openbare ruimte, en laat in de vorm van concerning the balance between street and blokken ruimte voor verschillende invullingen, en block, public and private, the urban des­ daarmee voor diversiteit. In de ordenende structuur ign grid is a planning method that leaves van het raster kan de markt (de consortia) zijn werk room for diversity in time and space. The doen en het individu (de koper) tot uitdrukking grid expresses the binding conditions, the komen. public space, via the streets, while leaving room for a variety of uses, and thus for In het raster is in beginsel elke positie gelijk. diversity, in the shape of blocks. Within In het plan is het raster zo ontworpen dat het de the ordered structure of the grid, there is landschappel ijke elementen en de hoofdstructuur room to operate for the market (the con­ opneemt in zijn gelijkheidsbeginsel. De vizieren zijn sortia) and room for self-expression by the aileen nog herkenbaar als uitzondering in het profiel individual (the buyer). van de straat, zij tasten het raster niet aan. In principle, all positions within the grid are equal. The grid as outlined in the plan has been devised in such a way that both the landscape elements and the main structure are incorporated into its princi­ ple of equality. The cross-lanes called Vizieren only remain visible as exceptions in the street profile; they do not affect the grid. De Architekten Cie., Claus & Kaan Architecten Amsterdam, Schaap & Stigter 85 OASE53 ..,.__ De transformatie van het raster I The transformation of the grid

c.o 00 C'? L!") L.U en <( 0

r­ oo

IJburg Haven- en Rieteilanden West. Voorbeelduitwerking Elaboration as an example 00 00

Het raster wordt gevormd door straten The grid is being formed by streets

Distribution of Programme Functions De programmatische verdeling

The total programme of amenities and Het totale programma van voorzieningen en wonin- houses-single-family houses and apart­ _gen- eengezinswoningen en appartementen met ments with accompanying amenities such bijbehorende voorzieningen als scholen, winkels en as schools, shops and play areas -is in principle evenly spread across the grid. speelplekken- is in beginsel gelijkmatig over het All the blocks have a proportionally equal raster verdeeld. Aile blokken hebben in verhouding density and there is no hierarchy in types een gelijke dichtheid en geen onderlinge hierarchie of housing between them. in woningsoort. The internal waterway transects the Het binnenwater doorsnijdt het raster en legt de grid and opens up the structure of the structuur van de anders gesloten blokken bloot. otherwise closed blocks. Public spaces, a (market) square and two parks with play­ Op gel ijkmatige afstand en verbonden aan de grounds, have been planned at regular langsstraten in het plan zijn openbare ruimten distances and connected to the longitudi­ aangebracht in de vorm van een (markt)plein en nal streets in the plan. To gether with the twee parken met speelvelden. Zij verstoren- samen inland waterway, these spaces interrupt met het binnenwater- de regelmaat van het raster the regularity of the grid and serve as green pockets within the public space. en functioneren als groene kamers in de openbare The plan features prominently placed ruimte. Op markante punten in het plan bevinden buildings called 'solids'. Solids are loft-like zich sol ids. Dit zijn loft-achtige structuren met vrij Het woningprogramma van eengezinswoningen en appartementen wordt in de straatwand gemengd In the streetfac;:ades houses and apartments are being mixed

0) co

De blokmaat in relatie tot het programma t t De formele rand The blocksize in relation to the program I I The formal exterior i Het informele binnengebied The informal interior

structures with high storeys and floorbays indeelbare vloervelden en hoge verdiepingen die in that can be freely arranged, and are capa­ staat zijn een grate verscheidenheid aan program­ ble of incorporating a great diversity of ma in zich op te nemen. Zij bevatten een dee I van programme. These solids accommodate het voorzieningenprogramma en kunnen nader part of the amenities programme and can ingevuld worden met een beperkt aantal woningen be further filled in with a limited amount of housing or elements that go beyond the en programma dat buiten het standaardpakket van standard programme package of an urban een uitbreidingswijk valt. Zij vormen een reser­ expansion area. Thus, the solids are vering voor de toekomst. reserved space for the future. Tussen het (markt)plein en de IJburglaan, bij de In between the (market) square and the entree van het Haveneiland bevindt zich het winkel­ IJburglaan, and near the point of access to centrum. Het totaal aan uitzonderingen transfor­ Haveneiland, is the shopping centre. As a whole, the exceptions transform the grid meert het raster en zorgt ervoor dat de dominantie and ensure that its dominance is toned van het raster doorbroken wordt. Zij creeren een down. They create a layer of natural laag van vanzelfsprekende variatie in het raster. variation within the grid. 0 (j')

Het binnengebied kan op verschillende manieren worden gevormd The interior of the blocks can be shaped in different ways The Blocks De blokken

The three layers in the design of Haven­ De drie lagen in het antwerp van het Haveneiland eiland result in a plan of streets and resulteren in een plan van straten en blokken. Ieder blocks. Because of the equal distribution blok heeft door de gelijke verdeling van woningpro­ of the housing programme, consisting of apartments and single-family houses, and gramma van appartementen en eengezinswoningen, the special functions such as amenities and en de bijzondere functies als voorzieningen en public play areas, each individual block openbare speelplekken, een specifieke program­ has a specific programme mixture. The mamix. Door de verschillende posities in het

different positions within the transformed (') getransformeerde raster, de maatverschillen en de U') grid, the differences in size and the L.U verschillen in programma is geen blok gelijk. Elk (/) differences in programme ensure that <{ 0 every individual block is different from the blok is uniek. others. All the blocks are unique. De randen van de blokken, gelegen aan de stra­ The edges of the blocks adjacent to the ten, zijn formeel. Om de formele straat te versterken streets are formal. To emphasize the for­ wordt een marge van 1,2 m als overgang tussen de mal street, a margin of r.2 m is reserved as straat en de waning toegepast. De begane grond is a transition between. the street and the als regel hoog uitgevoerd en er wordt aan de straat houses. As a general rule the ground floor is built relatively high and there are street­ gewoond, waarmee standaardoplossingen met side living spaces, so that standard solu­ voortuintjes en keukenramen aan de openbare ruim­ tions involving front gardens and kitchen te worden vermeden. De eenheid van het stadshuis windows facing onto public space are wordt bereikt door verticaliteit in de randen van de avoided. The unity of the city house is blokken. achieved through the verticality at the edges of the blocks. De maat van de blokken is zodanig dat een The dimensions of the blocks are such standaardzonering van woningen in de blokken niet that standard zoning of housing in these mogelijk is. De maten van de blokken zijn onderling blocks is made impossible. The blocks verschillend, zodat de blokontwerpen nooit gelijk differ in size, so that the block designs will zullen zijn. De maat van het raster zorgt ervoor dat each be different from the others. The grid er bijzondere bloktypologieen toegepast moeten size enforces the use of special block types worden en laat voldoende ruimte over om een eigen and leaves ample room to create multi­ form inner areas. binnengebied te creeren. The inner areas have an informal cha­ De binnengebieden zijn informeel van karakter. racter. Parking facilities are incorporated De parkeervoorziening wordt gebouwd opgelost in the buildings, so that the inner areas waardoor de binnengebieden autovrij zijn. Zij will be car-free. This leaves room for roof bieden ruimte voor tuinen, dakterrassen, prive en terraces, private and public space, courts, openbare ruimte, hoven en hofjes, parkjes en parks and public play areas. Wherever blocks are transected by water (the canal), openbare speelplekken. Waar blokken doorsneden there will be room for waterside houses, worden door water (de gracht) is er ruimte om gardens, landing stages and jetties. huizen en tuinen, steigers en aanlegplaatsen aan Each block is worked out as a partial het water te maken. urban design scheme by an architect and a Elk blok wordt als stedenbouwkundig deelont­ principal. werp door een architect en een opdrachtgever Translation: Rob Kuitenbrouwer, uitgewerkt. Bookmakers

Het ontwerpteam: Tekst en Beeldmateriaal: - de Architekten Cie. - De Architekten Cie.: - Claus & Kaan Architecten Amsterdam Frits van Dongen, Udo Garritzmann, - Schaap & Stigter Rob van Houten, Holger Schmidt Maquettes: - Claus & Kaan Architecten Amsterdam: - Werkplaats Vincent de Rijk, Rotterdam Felix Claus, Jaap Graber, - DRO-vorm Maquettes, Amsterdam Kurt van Belle, Elianne Reijers Maquettefoto's: - Schaap & Stigter: - DRO-vorm Fotografie, Amsterdam Ton Schaap, Jan Stigter, Artist-impression: Iris van der Helm, Rob van den Hazel - 7 ARTS visuals bv, Lex Sailings, Rijen