25 Jaar Ijburg 03 |2020
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
25 jaar IJburg 03 | 2020 with English captions and summary Plan 25 years of IJburg Amsterdam Straten op zee Terug in de tijd Nog één keer nieuw land infographics Gebied IJburg/Zeeburgereiland: kaart De eilanden van IJburg, evenwijdig aan 1 Het ontwerp voor IJburg uit 1995, door Ontwerp- bevolkingsgroei en –samenstelling en samenstelling de kustlijn en in het IJmeer. / The IJburg islands, team IJburg. / The 1995 IJburg design by the IJburg huishoudens (2010-2020). / IJburg/Zeeburgereiland situated parallel to the coastline in the IJmeer Design Team. area: population growth and composition and house- (IJ lake). Tekening: Frits Palmboom hold composition (2010-2020). Bron: OIS Gemeente Amsterdam IJburg/Zeeburgereiland Amsterdam Huishoudens met kinderen Eenoudergezinnen 65-plussers Bevolking totaal Households with children Single-parent families People over 65 Total population 2010 15.970 767,773 2015 21.981 811.185 2020 2010 2015 2020 2010 2015 2020 2010 2015 2020 28.698 872.380 Auteurs van dit nummer Geboorte en afscheid Sandra Langendijk Esther Reith Ton Schaap Herman Zonderland Colofon Plan Amsterdam is een uitgave van Gemeente Amsterdam. Het vakblad informeert over ruimtelijke thema’s, projecten en ontwikkelingen in de stad en de metropoolregio. Het verschijnt vijf keer per jaar, waarvan twee keer in het Engels. (Eind)redactie en coördinatie Edwin Raap, Stella Marcé, Ellen Croes, Olivier van de Sanden Vormgeving Beukers Scholma, Haarlem Hoofdbeeld cover Amber Beckers/ANP Foto’s en beelden binnenwerk zie bijschrift Kaarten Gemeente Amsterdam, tenzij anders vermeld in bijschrift Vertaling Edward Rekkers Lithografie en druk OBT-Opmeer, Den Haag Deze uitgave is met de grootst mogelijke zorg samengesteld. Er kunnen echter 1 geen rechten aan worden ontleend. Mocht ons iets zijn ontgaan bij de vermelding van afbeeldingen of heeft u andere vragen, neem dan contact op Wanneer is het begin van iets? Dat is soms lastig vast te ontwerp van Haveneiland een wending betekende in met de redactie via planamsterdam@ stellen, zoals bij IJburg. Ideeën voor land in het IJmeer de traditie van de Amsterdamse stedenbouw. In het amsterdam.nl of 020 2551550. Een gratis abonnement is aan te vragen waren er al in de jaren ’60. Deze Plan Amsterdam heeft tweede deel vertellen vier opeenvolgende wethouders via [email protected]. de titel ’25 jaar IJburg’, wat betekent dat wij de ‘geboorte’ over hun betrokkenheid bij het maken van IJburg. Jaargang 26, nr 3, oktober 2020 van IJburg in 1995 plaatsen. Bovenaan het tweede deel toont een tijdlijn alle Ook online te lezen via www.amsterdam.nl/planamsterdam belangrijke momenten in de ontstaansgeschiedenis. In dat jaar startte de aanleg van het proefeiland met de Tot slot neemt hoofdontwerper Esther Reith ons mee ‘pannenkoekmethode’: laag voor laag werd het zand in de ontwerpen voor Strandeiland en Buiteneiland, opgespoten. Maar de belangrijkste reden is dat in dat nog één keer nieuw land, waarmee het eilandenrijk jaar het eerste schetsontwerp werd gemaakt. De vogel- ten oosten van Amsterdam voltooid zal worden. vluchttekening hierboven werd voor het eerst gepresen- teerd in een openbare en drukbezochte bijeenkomst Het einde van iets is vaak veel duidelijker dan het van de Amsterdamse Raad voor de Stadsontwikkeling begin. Zoals het einde van een mooie samenwerking. in de zomer van 1995. Nu een nieuwe aanbesteding grafische vormgeving is afgerond, is dit de laatste Plan Amsterdam die Verantwoordelijk voor het schetsontwerp waren de vormgegeven is door Haico Beukers en Marga Scholma. leden van het Ontwerpteam IJburg met kwartiermaker Ruim 10 jaar geleden maakten zij dit stijlvolle ontwerp Dirk Sijmons, Klaas van der Lee en Reinier Stuffers en sindsdien droeg elke editie hun signatuur. Wij zullen (dienst Ruimtelijke Ordening) en Jaap van den Bout en hun inbreng erg missen. Voor de redactie een goed Frits Palmboom. Op hoofdlijnen is de vorm van de moment voor bezinning. Met de resultaten van het archipel onveranderd gebleven, en het ontwerp is nog eerder gehouden lezersonderzoek in de hand gaan steeds het vertrekpunt voor de ontwerpers van IJburg. we dit najaar bepalen in welke vorm we verder gaan. In 2021 ziet u Plan Amsterdam weer terug! Hoe het daarna verder ging kunt u lezen in dit nummer. Ton Schaap beschrijft in het eerste artikel waarom het De redactie 03 | 2020 03 Maquette van IJburg uit 1997. / Model of IJburg from 1997. Maquette: Herman Helle ‘Het ontwerp besteedde evenveel aandacht aan het leven op en onder de waterspiegel als aan de onvermijdelijke tienduizenden woningen.’ Straten op zee door Ton Schaap [email protected] Het plan voor het Haveneiland betekende een wending in de traditie van de Amsterdamse stedenbouw. Onder invloed van welke inspiraties kregen de maatschappelijke ontwikkelingen in het laatste kwart van de 20e eeuw vorm in dit plan? Ideologische veren Oostelijk Havengebied resulteerde de agenda van de ‘Het ontwerp voor Haveneiland gebruikt het raster als gemeenteraad, opgeteld bij die van een bont geheel instrument om de zandplaat te beschrijven, zoals de van private partijen - van omwonenden en woning- kolonisatoren de nieuwe wereld occupeerden. Deze bouwcorporaties tot belanghebbende krakers en ingreep beperkt zich bewust tot het zorgvuldig en woonbootbewoners en vanaf KNSM-eiland de bouwers precies vormgeven van de openbare ruimte. De straat van koopwoningen - in gedetailleerde stedenbouw- verbindt en maakt gelijk. Het raster maakt veel mogelijk kundige plannen voor complete eilanden. De topografie en legt weinig op.’ staat in het ter gelegenheid van de van de voormalige haven lokte deze aanpak uit. Het presentatie in 2001 uitgegeven boek IJburg, Haven- ‘zand erover’ dat de basis vormde van Nieuw-West en eiland en Rieteilanden (Felix Claus, Frits van Dongen Zuidoost, veranderde in een confrontatie van nieuwe en Ton Schaap). Om het kabinet Kok (1994 – 1998) programma’s met te handhaven elementen, van pak- mogelijk te maken had de - ook in Amsterdam leidende huizen en kademuren tot loodsen en stelconplaten. - sociaaldemocratische partij haar ‘ideologische veren’ Vaak op nog te reinigen grond. afgeschud. Het Haveneiland werd nog voor aanleg in erfpacht uitgegeven aan een privaat consortium onder De dichtheden verdrie- tot verviervoudigden vergeleken leiding van Frank Bijdendijk en Han Michel, beiden met de stadsuitbreiding van voorheen. Functiemenging directeur van een Amsterdamse woningbouwcorporatie. werd een doel: werken in de buurt, het café en de winkel Zij hadden zich omringd met bouwende partijen uit om de hoek. De rol van de auto moest worden terug- heel Nederland. De Consortia IJburg zouden de zand- gedrongen om ruimte te maken voor ander gebruik van plaat Haveneiland gaan bebouwen volgens een in hun het openbaar gebied. De helft van de stilstaande auto’s opdracht gemaakt ontwerp. verdween uit het zicht in souterrains. Laboratorium De plattegrond en de context van elk appartement Vanaf midden jaren ‘80 was in het Oostelijk Haven- waren aan het einde van de planfase exact bekend. gebied, al experimenterend, een nieuwe Amsterdamse Koopwoningen konden vanaf papier worden verkocht. stedenbouw ontstaan. Het in hoofdlijn ontwerpen Wie de tekening kon lezen en de maquette begreep, en vervolgens consequent uitwerken van grote stads- wist wat en waar hij kocht of huurde. Gebiedsontwikke- uitbreidingen werd vervangen door ‘inbreiden’ en ling ging dit proces heten. ‘transformeren’ binnen de bestaande grenzen van de bebouwde kom. De dogma’s van functiescheiding en Ontwerp voor IJburg open verkaveling sneuvelden in de stadsvernieuwing. Op de schaal van IJburg als geheel had de stad de regie. Na ‘De Stad Centraal’ van 1985 zocht ook het structuur- Een atelier onder leiding van stedenbouwkundige Frits plan van 1991 de ‘compacte stad’. Het was een politiek/ Palmboom verving Jaap Bakema’s veel gepubliceerde administratief document zonder ruimtelijk beeld. In het megastructuur ‘Pampusstad’ door een verleidelijk, > 06 Plan Amsterdam 1 De IJ-oevers voor en na transformatie. / The IJ banks before and after the transformation. Kaarten: Samuel Hartman 1a 1b 03 | 2020 07 08 Plan Amsterdam 2 Oostelijk Havengebied als haven, in 1938 en in 3 Droogmakerij de Beemster, het raster ingezet 4 Stedenbouwkundige studie Pampus uit 1964. / 2006. / Eastern docklands area serving as a port in bij de ingebruikname van nieuw land. / De Beemster Pampus urban development study, 1964. 1938 and in 2006. Polder on the grid used when the reclaimed land was Beeld: Jaap Bakema Foto: Doriann Kransberg / Stadsarchief completed. Kaart: Noord-Hollands Archief 2a 3 4a 4b 2b 03 | 2020 09 ‘De IJ-oeverbenadering en de verleidelijke archipel vonden elkaar in het plan voor het Haveneiland.’ groen ogend eilandenrijk. Stedenbouw kwam in gebied hadden getekend. Sommige dingen hangen in de de plaats van uitvergrote architectuur. Het ontwerp lucht. Excursies hadden een direct effect. De Interbau, besteedde evenveel aandacht aan het leven op en bijvoorbeeld, weer in Berlijn. Zoveel getalenteerde onder de waterspiegel als aan de onvermijdelijke tien- ontwerpers werkten daar dat het beschikbare palet duizenden woningen. Op de maquette was de van glas zowat explodeerde. In Kollhoff/Ovaska’s Schmuckgarten in zand gegoten bodem van de voormalige Zuiderzee bij het Berlin Museum werd het nieuwe spel met tijd en het meest prominente item. De weinige oriëntatie- gelaagdheid serieus gespeeld. De pastiche verscheen punten in het vlakke landschap van Markermeer en en daarmee de ironie. Ook in Amsterdam, denk aan de Waterland, badend in