Zoektocht naar Kraanvogels op Rügen Bert Bos ledere rechtgeaarde vogelaar heeft één of enkele vogelsoorten die een speciale plaats innemen. Zo houd ik veel van de Kleine Bonte Specht en de Kraanvogel. Vraag me niet hoe dat komt, want daar heb ik antwoord het is geen op; gewoon zo. zoek Bonte In april struin ik de Utrechtse buitenplaatsen af, op naar de roep van de Kleine Specht. Met de Kraanvogel ligt dat wat moeilijker. Ik woon in het midden van ons land, ze broeden hier (nog) Oost-Nederland. Soms niet en hun trekroute loopt over treedt verdrifting op als de wind uit oostelijke richting waait. Ze worden dan zelfs in de kustprovincies gezien. Met een overwegend zuidwestelijke wind is de kans op een ontmoeting met Kraanvogels in de trektijd niet groot. Het koerende geluid is te te zo kenmerkend dat je het maar éénmaal hoeft horen, om het nooit meer vergeten. Eén keer werd ik op een novemberochtend wakker van enkele roepende Kraanvogels. Ik heb nog nooit zo snel naast bed Helaas het te de te mijn gestaan. was mistig om een glimp van vogels mogen opvangen. Voor Kraanvogels moet je dus moeite doen: je gels in de nabijheid van dit Oostzee-eiland. Hun moet ze opzoeken! In de afgelopen jaren be- aantal kan dan oplopen tot 40.000 exemplaren. zocht ik regelmatig Zweden. De uitgestrekte Overdag foerageren ze in overwegend kleine moerassen zijn voor deze soort ’het’ broedge- groepjes op de uitgestrekte landbouwakkers van bied bii uitstek. de provincie Mecklenburg-Vorpommern. In het Annsjön bij Östersund hoorden wij ze ’s Tegen de avond trekken de dieren richting Oost- in de late avond Sa- enkele rond morgens vroeg en roepen. zee. Op vaste plaatsen strijken ze men met de roepende Roodkeelduikers was dit zonsondergang neer. De bekendste slaapplaat- het mooiste dat ik ooit hoorde. Zo in het Udarser Wiek Grote concert nu en sen liggen op Rügen, tent. dan vloog er zelfs één over onze Ook tij- Kirr nabij Zingst en rond het eiland Bock. De dens mijn vogeltreksessies naar Falsterbo is het laatste herbergt onbetwist de grootste populatie. 'hot item’. raken in Alle binnen de altijd een Vogelaars nog altijd slaapplaatsen liggen grenzen van vervoering bij het zien van langsvliegende het nationaal park. Op het eiland Zingst is een Kraanvogels. Maar waar gaan al die kranen uit bezoekerscentrum ingericht. Naast informatie Scandinavië naar toe? De winterbestemming ligt over de kraanvogeltrek kunnen hier ook excur- in de Extremadura in of in de sies worden de Spanje aangren- gehouden naar oostelijke punt zende gebieden van Portugal. Sommige trekken van het eiland. Deze plek biedt een goed uitzicht zelfs door naar Marokko. op de kraanvogelslaapplaats van Bock. Overi- Als herfsttrek Rij- tussenstation tijdens de staat gens is dit tafereel ook goed waar te nemen van- gen bij de Kraanvogels hoog genoteerd. In sep- af de kust bij Wendisch Langendorf. tember en oktober verblijven er duizenden vo- In de eerste week van oktober bezocht ik met Kraanvogelslaaptrek in de avondschemering bij Bock. Foto: Bert Bos. 162 Het Vogeljaar 41 (1993) 4 Kraanvogels bij Pruchten op Rügen. Foto; Bert Bos. tweeduizend Kraan- een groep vogelaars uit de omgeving van plaatsje Garz eengroep van Utrecht het voormalige DDR-eiland Rügen. vogels. Het moest een echte ’kraanvogelexcursie’ wor- In het decor van het mistig glooiendelandschap, den. Wij logeerden in het Ferienhaus Kreiss (Fe- dat werd afgewisseld met kleine bosschages, rienheim 2321) in Niederhof, zo’n tien kilometer foerageerden de Kraanvogels. Wij bekeken ze de van Stralsund. Los van de uitstekende verzor- op zo’n honderd meter vanaf de weg. Langs vol DM talloze oude laanbomen ging (overnachting met pension voor 35) wegen op Rügen staan is dit een prima startlokatie. Alle kraanvogelrijke (Kastanje en Linde), Voor vogelaars vormen deze gebieden zijn van hieruit goed te bereiken. Het een goede beschutting bij het observeren. Toch Ferienhaus ligt aan de Strelasund, een smalle zie je regelmatigvogels die aan de rand van zo’n de wal. Vanuit alert zeeweg tussen Rügen en vaste groep staan en constant blijven. mijn slaapkamer zag ik bij het ochtendkrieken in de verte grote groepen Kraanvogels neerstrijken. Onze tocht tijdens die eerste dag ging dan ook naar de zuidflank van Rügen rond Gustow en Poseritz. Het was gelijk raak. In het heuvelachti- ge landschap zaten verscheidene groepen Kraanvogels. Oneindig was de vlucht vogels die vanuit het noordwesten kwam aanvliegen. Vermoedelijk vogels die afkomstig zijn van de slaapplaatsen Ummanz en/of Bock. Bij een zij- zo’n aanzicht van groep Kraanvogels is een gol- vende lijn zichtbaar, en overal hoor je ze luid roe- De oude kranen laten hun bekende koeren- pen. de roep horen; de jongen piepen. De weers- omstandigheden waren goed: helder, zonnig maar vrij koud. Zo nu en dan zagen wij Kraanvo- gels handig gebruik maken van de thermiek, met breed uitgestrekle vleugels en zonder ook maar één vleugelbeweging cirkelden ze omhoog om vervolgens in een buitelende duikvlucht neer akker te dalen. Vlak bij Binz zagen wij op een tweehonderd Kraanvogels staan. De menshoge de vogels waren vermoedelijk op zoek naar resten van het net geoogste graan. De familie- binding bij Kraanvogels is sterk. Steeds zie je twee oude met één of twee jongen bij elkaar. Ook als ze vliegen blijft die samenstelling gehand- haafd. Groepen bestaan, net als bij ganzen, uit enkele families. Van de zeven excursiedagen waren er vijf zon- nig, één regenachtig en één mistig. Op de wat mistige, bedompte dag bezochten wij wederom Uitkijkpost bij de kraanvogelverzamelplaats bij het eiland Zuid-Rügen. Na een wandeling in de oude park- Bock. bossen van Putbus, ontdekten wij vlak bij het Foto: Bert Bos. Het Vogeljaar 41 (1993) 4 163 Nog steeds voegen zich nieuwe groepjes bij dereeds neergestreken Kraanvogels. Foto: Bert Bos. half De groep bestond voor zeker 40% uit jonge vo- uur tijd vijftienduizend vogels langs. Terwijl Zo dan in zo’n de de horizon verschillen- gels. nu en ontstaat groep plotse- zon onderging, was op rond de niveau’s Kraan- ling tumult. Ze springen en fladderen dan volledig gevuld met groepen Een land- In vlucht zochten hun elkaar. Gelijktijdig hoor je ze roepen. vogels. een langzame ze veroorzaakte de bouwtrekker die te dichtbij kwam, weg naar slaapplaats. Een deel de Het wel of die al de enigepaniek in de groep. vloog op, lijkt Kraanvogels op slaap- rest bleef met gestrekte hals, als uiting van plaats zijn gearriveerd de nieuwkomers begroe- waakzaamheid, zitten. ten. Dit kun je goed horen als je je handen achter Dit zelfde gedrag zagen wij ook bij de vijfduizend je oren houdt; een ware kraanvogelkakofonie is Kolganzen die er zaten. dan te horen. Tussen kwart over vijf en zes uur Telkens zie jetwee volwassen vo- gels met één of twee jongen. Foto: Bert Bos. Een bezoek de de aantallen. De aan kraanvogelslaapplaats mag passeerden grootste groeps- Soms worden gerekend tot een van de hoogtepunten grootteverschilde nogal. zag je een enke- herfstbezoek Een ob- le later door bij een aan Rügen. goed familie,even gevolgd een groep van zich eiland servatiepunt bevindt op het westelijke tweehonderdvijftig vogels. Ummanz. Vooral vogels die overdag foerageren In mijn vogeldagboek schreef ik: 'Het beeld van op de landerijen tussen Bergen, Gingst en Sam- slierten kranen, die statig in lange formaties door tens vliegen ’s avonds naar het Udarser Wiek. de roodgekleurdehorizon vlogen, is een schitte- Daar komen rond zonsonderganguit alle hoeken rende belevenis’. dit windstille kun al die koerende Kraanvogels aanvliegen en strijken neer op een Bij weer je en ondiepe plek. Op anderhalve kilometer afstand, piepende vogels goed horen. Het schouwspel is ter hoogte van pension ’Zum Kranich’ kun je de adembenemend en het Is beangstigend dat vlak- neerstrijkende vogels goed bekijken. Zo telde ik bij een kleine motorbootje langsvaart; ook 3 oktober rond ’s avonds zo’n hoorde ik op zes uur twee- twee maal een knal: toch geen jacht? duizend Kraanvogels. Het Is te hopen dat onze beschaving In staat Is Toen wij om kwart over zes vertrokken kwamen dit unieke beeld in stand te houden. Niet alleen duizenden slechts tien meter de Kraanvo- Kolganzen op voor onze 'koninklijke’ vogelsoort, hoogteover de landzijde aanvliegen;een hels la- gel, maar bovenal voor ons nageslacht. waai, maar wel een heel fraai beeld. De volgende dag reden wij in alle vroegte van De Stralsund Rostock Nederland. grootste populatie Kraanvogels slaapt, even- naar op weg naar eens in eenondiepe binnenzee tussen de eilan- Uit noordelijke richting vlogen lange slierten Bock. het Kinnbacken- den Zingst en Bij gehucht Kraanvogels over ons heen. Op de donker ge- hagenkan de trek naar de twee kilometer verde- kleurde akkers stonden in slagorde grotewitgrij- bekeken. rop gelegen slaapplaats goed worden ze vogels. In de bosrand is een uitkijktoren geplaatst. Hier Een mooier afscheid konden wij ons eigenlijk word je letterlijk vanuit alle hoeken belaagd door niet wensen. 7 oktober hier in ander- Kraanvogels. Op vlogen Bert Bos, Esdoornlaan 6, 3723 XJ Bilthoven 164 Het Vogeljaar 41 (1993) 4.