DWUTYGODNIK POLSKIEGO INSTYTUTU: “MIECZ DUCHA”

ADRES REDAKCJI : 27 GROSVENOR STREET, LONDON, W.i Telefon: MAY 2028

Rok I Nr. 18 NIEDZIELA 27 WRZEŚNIA 1942 Cena 3d.

STANISŁAW SZURLEJ PRAWO I BEZPRAWIE

PRAWO JEST ZJAWISKIEM SPO- padku nim być nie może. Odpowiedź jest jańską jest prawem, a co jej przeciwne — przede wszystkim każę dbać o własną sprawy obcego mocarstwa, a przecież nikt łecznym. Zjawia się wraz z pojawianiem prosta. Ocenić to można tylko na pod­ jest bezprawiem. Wtedy ustaną wąt­ duszę, o to, ażeby samemu dawać przy­ nije kwestionował prawa tego krzyżowcom, się drugiego człowieka na ziemi. Celem stawie zasad moralnych, bo tylko wtedy pliwości, które prawa są dobre, a które kład życia prawego, zgodnego z Bożymi póki wśród nich panował duch chrześci­ bowiem prawa jest określić wzajemne ma się bezwzględne kryteria, dla okreś­ złe. . , nakazami. Tylko spełnienie tego warunku jański, duch Godfreda czy Ryszarda Lwie e stosunki między ludźmi i umocnić je lenia co jest złe a co jest dobre. Powtóre zaś — i to dla oceny uprawnia moralnie do wtrącania się w Serce. Również i dziś stopień urzeczy­ sankcjami. CGdyby ’ ’ tego nie było, nie A zasad tych należy szukać w prawie sprawy, o której wyżej była mowa, ma sprawy drugich, które w przeciwnym razie wistnienia etyki chrześcijańskiej w życiu byłoby między* r ludźmi organizacji natury, czyli w prawie boskim — zawar­ szczególniejsze znaczenie — w etyce kato­ stałoby się jedynie nowym, cięższym własnego narodu, jest równocześnie miarą koniecznej dla wspólnego życia,, w szcze- tym dla nas w etyce katolickiej. Wtedy lickiej jest jedno, niezmiernie istotne jeszcze grzechem obłudy. uprawnienia do mieszania się — celem gólności nie byłoby określenia kto kogo tylko można nie zbłądzić i powiedzieć — przykazanie. Oto zaleca ona jednostce Krucjaty w Średniowieczu były klasycz­ obrony jej — w sprawy wewnętrzne ma słuchać i w jakim zakresie, i kto ma to co jest zgodne z moralnością chrześci- ludzkiej dbać o zbawienie bliźnich, lecz nym przykładem interwencji zbrojnej w państw innych. rozkazywać. Powstałby spór i walka, a wynikiem jej byłaby anarchia. Prawo zatem konieczne jest dla usta- lenia stosunków ludzkich, wprowadza w TADEUSZ PISZCZKOWSKI miejsce ciągłej walki porządek prawny, i . jest, jakby to dzisiaj powiedziano, sub- limowanym zwycięstwem pewnych sił. Potrzeba uregulowania stosunków ludz­ V kich jest tak" wielka, że obejmuje UNIA BRZESKA wszystkie dziedziny ludzkiego współżycia. Według rodzaju stosunków ludzkich i WIEK XVI, ZŁOTY WIEK DZIEJÓW warszawską przeciwko panującej religii państwa, a z drugiej zapewniając mu sposób nie pożądany na nastroje wśród sankcyj, mamy prawo obyczajowe, prawo Polski, zamknęły dwa wielkie i doniosłe katolickiej, chociaż zresztą między sobą czołową pozycję w północno wschodniej prawosławia w Polsce, już pozyskanego moralne, prawo cywilne, karne, prawo wydarzenia: Unia lubelska r. 1569 i unia dla unii. W rezultacie Moskwa nie publiczne i prawo międzynarodowe. skłócone i niezdolne do wyłonienia z Europie. brzeska r. 1596. siebie jakiegoś “kościoła narodowego.’’ Ciasny egoizm dynastyczno — nie­ została pozyskana dla katolicyzmu, nato- Chociaż prawo jest zjawiskiem społecz­ miecki i dążności germanizacyjne (pod mist nawewnątrz kościoła wschodniego nym, to-jednak źródła jego leżą głębiej — pozorem walki o katolicyzm) okazane w Polsce doszło do rozłamu i walki między w naturze ludzkiej. Objawiają się przez dynastię Habsburską, udaremniały zwolennikami unii oraz jej przeciwnikami wprawdzie dopiero w chwili zjawienia się realizację idej Zygmunta III w polityce czyli dyzunitami, przyczem nie zabrakło warunków, — a więc w chwili współżycia zewnętrznej, oddając w rezultacie hege­ krwawych ofiar oraz męczenników ludzkiego, — muszą jednak istnieć przed­ monię w tej części Europy najpierw sprawy, jak św. Józefat Kuncewicz oraz tem, aby się objawić mogły. Fakt, że Szwecji, a później Prusom i Rosji. Zato św. Andrzej Bobola. społeczeństwo nie mogłoby istnieć bez w swojej wewnętrznej polityce, która Pod koniec XVII wieku unia osta­ prawa, gdyż nastałoby “bellum omnium zmierzała przede wszystkim do usunięcia tecznie zwyciężyła w Polsce nad prawo­ contra omnes,świadczy o tym, że jest rozbicia religijnego, odniósł Zygmunt III sławiem, a od r. 1705 już wszyscy biskupi ono siłą utrzymującą życie, że więc jest ostatecznie pełne zwycięstwo, usuwając prawosławni w Polsce należeli do unii. ściśle z życiem złączone, że bez niego nie ślady Reformacji i wznosząc trwałe pod­ Szczególnie silnie utwierdziła się ona na byłoby życia, że jest życiem. stawy moralnej jedności narodu polskiego. terenie dzisiejszej Małopolski wschodniej oraz w ziemi wileńskiej i nowogródzkiej Te podstawowe prawa, według których Głównym pod tym względem osiągnię­ tworzą się nakazy i zakazy ludzkie, nazy­ czyli w promieniu działania wielkich ciem Zygmunta III i jego rozumnych centrów polskości i katolicyzmu, Lwowa wam! prawami przyrodzonymi, prawami doradców, a przede wszystkim wielkiego natury. A że człowiek jest stworzony na i Wilna. Gorzej przedstawiała się sprawa Jezuity ks. Piotra Skargi-Pawęskiego, na Ukrainie, odkąd Kijów przeszedł pod obraz i podobieństwo Boga, że jego natura — była unia brzeska, czyli ugoda między jest tworem boskim, więc prawa natury są panowanie Moskwy (1667) i stał się Kościołem rzymsko-katolickim a prawo­ ośrodkiem wojującego prawosławia, prawami boskimi, bo służą do tego, aby sławiem na ziemiach Rzeczypospolitej. człowiek żył, aby żyli ludzie, i aby się oddziałując na masy ludowe w polskiej Ugoda ta doszła do skutku w Brześciu w Ukrainie. Stąd, kiedy pod koniec XVIII spełniło posłannictwo człowieka na r. 1596 na zjeździć duchowieństwa prawo­ ziemi. w. upadła Rzeczpospolita, prawosławie z sławnego oraz wybitnych osób świeckich powrotem uzyskało przewagę na Ukrainie. Jeślibyśmy oderwali prawo od jego spośród szlachty prawosławnej — z udzia­ boskiego pochodzenia i uznali je za W r. 1839 car Mikołaj I zniósł unię na łem przedstawicieli króla oraz duchowień­ terenach włączonych do Rosji, w wyniku wytwór ludzki, wtedy prawo byłoby stwa katolickiego, m.in. ks. Skargi, czego ludność unicka siłą zmuszona kształtowane według przypadkowej woli właściwego twórcy unii. W treści swojej i została do powrotu do prawosławia. Część ludzkiej, — byłoby wynikiem chwilowych nawiązywała unia do t.zw. unii florenckiej unitów wołała wówczas przejść na obrzą­ stosunków, nie utrwalałoby niczego prócz z r. 1439, która, jak wiadomo, nie utrzy­ dek rzymsko-katolicki. Było to możliwe anarchii. mała się wobec bierności zachodniego tylko w zachodnich połaciach kraju, gdyż Musi więc istnieć jakaś wyższa zasada, chrześcijaństwa w obliczu katastrofy na obszarach bardziej na wschód poło­ która będzie sprawdzianem, czy prawo cesarstwa greckiego. Ostatnia krucjata, żonych rząd rosyjski niemal doszczętnie odpowiada naturze człowieka i jego podjęta w r. 1444 przez Władysława króla wytępił katolicyzm. posłannictwu, czy też Jest celom ludzkim polskiego i węgierskiego, była przedsięw­ Unia utrzymała się do dzisiaj na dawnej przeciwne. I tu leży różnica między zięciem samorzutnym i zakończyła się Rusi Czerwonej, w późniejszej t.zw. prawem, wynikającym z nakazów ujętych * klęską pod Warną, podczas gdy zachodnia wschodniej Galicji a dzisiejszej wschodniej w etyce religijnej, od tak zwanego prawa, Europa, pogrążona w wojnie anglo- Małopolsce. Jest ona czynnikiem zbliżają­ będącego wynikiem przypadkowej woli francuskiej, zapominała o tradycjach cym ludność ruską tej ziemi do ludności ludzkiej, raz dobrej, raz złej. krzyżowców. polskiej, wyznającej religię rzymsko-kato­ Oderwanie prawa od zasad prawa Unia brzeska, podobnie jak unia licką. Jednocześnie odróżnia ona t.zw. boskiego nie dałoby nam możności oceny, florencka, zachowywała odrębności litur­ Ukraińców “polskich,” kulturalnie nale­ jakie prawo jest dobre, a jakie złe, prowa­ giczne oraz zwyczaje Kościoła prawo­ żących do Zachodu (określanych wyzna­ dziłoby do zatracenia różnicy między sławnego, przyjmowała natomiast dog­ niowe jako “ greko-katolicy ” ) od prawo­ dobrem i złem i wskutek tego do godzenia maty Kościoła Rzymskiego oraz uznawała sławnych Ukraińców “rosyjskich.” się na każde prawo, a więc prowadziłoby zwierzchnictwo Stolicy Apostolskiej. Unia brzeska powstała jako wyraz do amoralnego oportunizmu. Zarazem Odmiennie jednak niż unia florencka była polityki pojednania i miłości chrześcijań­ osłabiałoby siły wałczące o dobre prawa, aktem o charakterze lokalnym, ustana­ skiej w tym okresie, w którym w krajach bo i na jakiż argument możnaby się wtedy KRÓL ZYGMUNT III wiając nowy Kościół unicki jedynie w zarówno protestanckich jak katolickich powołać — prócz argumentu siły — granicach Polski, wśród jej ludności jedność religijną wymuszano siłą: w Anglii wyrażonego przez Niemców w słowach (Fragment z “ Kazania Skargi ” Jana Matejki) prawosławnej. Bezpośrednio po usta­ toporem Henryka VIII, we Francji — “ die Macht des Bestehenden.” Przykład nowieniu unii przystąpiło do niej całe .rzezią w noc św. Bartłomieja. Warunki to uwydatni. prawie duchowieństwo prawosławne oraz zewnętrzne, niezależne od Polski sprawiły, i czołowi przywódcy świeckiego prawo­ że jej sukces nie był zupełny, rezultaty Istnieje w prawie międzynarodowym sławia w Polsce. zasada niemieszania się jednego państwa Unia lubelska, dzieło ostatniego Jagiel­ Konieczność zjednoczenia religijnego można wszakże wyrazić słowami historyka do spraw wewnętrznych drugiego. Pozo­ lończyka, Zygmunta Augusta, stworzyła Polski na grupcie prawdziwie narodowej Unia brzeska miała dla Polski i dla angielskiego, H. A. L. Fishera, który w stałe państwa nie mieszały się też np. do węzły politycznej jedności, między luźno w Polsce religii — katolickiej, zrozumiał katolicyzmu ogromne znaczenie, gdyż swojej “A history of Europe" tak o tym wewnętrznych spraw państwa hitlerow­ tylko związanymi z sobą wspólną dynastią już wielki monarcha, Stefan Batory, gor­ wiązała z Zachodem, odrywając od pisze na str. 565: — Polską, Litwą i Rusią, dając im odtąd liwy protektor Jezuitów i wyznawca Wschodu, nie tylko szlachtę ale i niższe skiego. Dzisiaj wielu polityków i mora­ “Z końcem XVII stulecia Jezuici uczynili z listów twierdzi, że byłor to błędem. wspólną ideę narodową i państwową. Ta reform Soboru Trydenckiego. Przed­ warstwy ludności wschodnich prowincyj jedność wszakże nie sięgnęła jeszcze wgłąb wczesna śmierć nie pozwoliła mu na doko­ Rzeczypospolitej. Dla katolicyzmu miała Polski jeden z najbardziej katolickich krajów Często słyszy się dzisiaj głosy że nie Europy, forpocztę cywilizacji łacińskiej należało dopuścić do zapanowania narodów Rzeczypospolitej. Nie zdołała nanie tego dzieła, ani innych wielkich też znaczenie pod tym względem, że — wewnątrz granic politycznych — zamierzeń na skalę europejską i światową, pomiędzy protestantyzmem teutońskim i hitleryzmu i jego zasad. stanowiła niejako precedens, mogła być usunąć rozbicia religijnego, które było znalazł jednak dziedzica dla swoich idej powtórzona w innych krajach wschod­ moskiewsko-grecką cywilizacją Wschodu. To Ale wtedy zjawia się komunizm rosyjski zarazem rozbiciem moralnym. w osobie swego następcy, Zygmunta III niego chrześcijaństwa, przede wszystkim też człowiek przekraczający dziś granicę i mówi: “Jeżeli dopuszczacie możliwość' Nie tylko bowiem większość ludności Wazy. Potężny pomnik tego króla w w Moskwie. Konieczna jednak była polsko — sowiecką, zapomina o pokrewieństwie mieszania się jednego państwa w sprawy na ziemiach litewskich i ruskich wciąż Warszawie, na którym Zygmunt III wielka rozwaga, a także kolejność celów, rasowym, którym złączona jest ludność po obu drugiego, jakże możecie mnie przeszka­ jeszcze należała do religii greckiej, ale i ugina się pod ciężarem olbrzymiego to znaczy najpierw trzeba było utwierdzić jej stronach. . . . Po jednej bowiem widzi dzać w rozszeraniu moich zasad wśród sama Polska, do niedawna arcykatolicka Krzyża, najlepiej wyraża trudne dzieje i utrwalić unię w Polsce. Należy żałować, Kościoły Rzymskie, żarzące się od świec, innych państw? W imię czego zaprze­ i prawowierna, pod działaniem “ nowi­ tego panowania, będącego zarazem i że w tym okresie Kościół rzymski, który wypełnione. tłumem wiernych. Po drugiej czacie mi prawa do interwencji, do nek” religijnych, napływających zzew- krzyżową drogą i krzyżową walką. słusznie głosi dewizę “patiens quia słyszy nauczanie zorganizowane ewangelii którego sami rościcie pretensje? ” nątrz, poczęła stawać się zbiorowiskiem W rozumieniu Zygmunta III, sprawa aeterna ’ * — stracił cierpliwość i zbyt ateizmu, którą nowy rząd sowiecki zastąpić W takim razie więc któraż z tych zasad najrozmaitszych wyznań reformowanych. katolicka w Polsce i w Europie równoz­ pośpiesznymi próbami nawracania usiłuje to, co trwało od wieków: bizantyńską jest dobra, a która zła, jeżeli to, co raz Wszystkie te wyznania nie katolickie naczna była z polską racją stanu, wiodąc Moskwy wywołał tam tylko reakcję pobożność ciemnego, przesądnego chłopstwa. ma być dopuszczalne, w drugim przy- zawiązały w r. 1572 t.zw. konfederację z jednej strony do jedności wewnętrznej prawosławia, która podziałała także w 2 SPRAWA NIEDZIELA 27 WRZEŚNIA 1942 JERZY LUBECKI Uwagi NIEMCY WOBEC PRAWOSŁAWIA Uprzedzenia Miss Lovely KOŚCIÓŁ PRAWOSŁAWNY W okupacją niemiecką, zaś okupanci prowa­ odłamu arcybiskupa Polikarpa — na Polsce posiadał organizację jednolitą, dzili w dalszym ciągu politykę foryto- tolerowanie obu odłamów cerkiewnych, w WIELKA BRYTANIA MA W CHWILI jakie porządek feudalny wnosił w życie pomimo że na wyznawców jego składało wania Ukraińców, zwalczając te odłamy tym i arcybiskupa Aleksego, usiłującego obecnej tak ogromny zastęp sojuszników, narodów, ale tak już zdarzyło się, że — się kilka narodowości — Ukraińcy, prawosławne, które nie chciały iść z nimi przez dłuższy czas utrzymywać kontakty iż zrozumiałe jest, że poza ogólną może ze szkodą dla nas — Polska ten etap Białorusini, Polacy i Rosjanie. na współpracę. z Moskwą — ma podwójny cel i charakter. sympatią, jaką darzy się każdego alianta w swym rozwoju prawno-dziejowym Z chwilą zajęcia przez wojska nie­ Jednolita za czasów polskich, Cerkiew Celem doraźnym, taktycznym jest bez wyjątku, poszczególny Brytyjczyk, opuściła. Myśmy w ustroju naszym nie mieckie połowy Polski i okupacji drugiej Prawosławna pod naciskiem Niemców wpojenie przekonania, że — w przeciwień­ zależnie od swych gustów i skłonności, posiadali zupełnie owego feudalnego połowy przez Związek Sowiecki, rozpo­ rozpadła się na trzy odłamy: jeden na stwie do bolszewików — niosą Niemcy na wybiera sobie jakiś jeden spośród “ szczeblowania,” owej drabiny wielo­ częli Niemcy na zajętych przez siebie terenie tak zwanego Generalnego Guber­ Wschód swobodę religijną, a ponadto, że narodów sprzymierzonych, i temu naro­ stopniowej obustronnych zależności terenach forsowną ukrainizację Cerkwi natorstwa z metropolitą Dionizym i arcy­ w miarę posuwania się wgłąb Rosji rezyg­ dowi, większą aniżeli reszcie, okazuje suzerenów i wasali, uszeregowanych Prawosławnej, kosztem jnnych narodo­ biskupami Iłłarionem i Palladiuszem, nują z koncepcji wyłącznej ukrainizacji przyjaźń i życzliwość Tak np. kruczow­ hierarchicznie, aż do nielicznych “parów,” wości, składających się na wyznawców drugi na terenie wschodnich ziem Polski, Cerkwi, ale mają też w zanadrzu i kon­ łosa, urocza panna Lovely specjalnie bezpośrednio już podległych monarsze . . . tego Kościoła. Ukrainizację tę oparto na z arcybiskupem Polikarpem, wreszcie cepcje rosyjskie, obliczone na szerszy upodobała sobie Rosję Sowiecką, i tym To właśnie stanowiło osobliwość swoistą sztucznym rozbudzaniu ukraińskich uczuć trzeci — również na tymże terenie — z zasięg oddziaływania na zajmowanym uczuciom swoim zwykła dawać wyraz w naszego konstytucyjnego rozwoju, że u narodowych i na wyzyskiwaniu silnego arcybiskupem Aleksym na czele. Władza terenie sowieckim. W miarę bowiem sposób zarazem demonstracyjny i pełen nas nie wykształcił się zupełnie . . . nastawienia anty-bolszewickiego wśród metropolity Dionizego obejmowała cały zdobywania coraz dalszych terenów rosyj­ wdzięku. Ostatnio np. podziwiano ją na — Ale to musi pan przyznać — przer­ polskich Ukraińców. Ta robota okupan­ teren Generalnego Gubernatorstwa i skich, muszą posiadać okupanci niemieccy wytwornym dancingu we wspaniałej, wała Miss Lovely — że, mimo wszystko, tów niemieckich o tyle była ułatwiona, że odłam arcybiskupa Polikarpa, pełniącego i inne koncepcje, obliczone na rożnonaro nowej sukni z czerwonej krepy, całej nawet i dziś jeszcze położenie waszej Ukraińcy polscy, znając sytuację swoich funkcje adminstratora “ autokefalicz­ dowościowy skład ludności Związku pokrytej, jako ozdobą jedyną, ślicznie, warstwy dzierżawców . . . Sowieckiego. Zarządzenie to ma również rodaków po stronie sowieckiej, chętnie nego " Kościoła Ukraińskiego. Odłam ręcznie haftowanymi sierpami i młota­ — Kiedy — tutaj ja znowu wpadłem w wykorzystali stworzone przez okupantów trzeci — arcybiskupa Aleksego ogłosił się cel praktyczny, kierowany względami mi . . . politycznymi i bezpieczeństwa. Dbając o słowo — widzi pani, u nas nie ma warstwy warunki dla organizacji swego życia naro­ jako Cerkiew “autonomiczna,” uznająca Z żalem wypada mi też rzec, że senty­ dzierżawców. Drobny rolnik, tak samo dowego, a przede wszystkim kościelnego zwierzchnictwo metropolity moskiew­ uspokojenie zajętego terenu i wprowa­ dzenie tam ładu, ułatwiającego dalszą ment Miss Lovely dla Polski, choć bez jak ziemianin, jest po prostu właścicielem we współpracy z Niemcami. skiego Sergiusza. wątpienia szczery, a nawet wylewny, nie swojego gruntu, a nie użytkownikiem Okupacyjne władze niemieckie dążyły akcję wojenną i wykorzystanie pracy Polityka niemiecka od dłuższego już ludności, — innymi słowy, dążąc do dorównywał ciepłem tamtemu afektowi, i tylko, na prawie dzierżawy od lordów, do zniszczenia podstaw niezależności czasu dążyła do wytworzenia w Niem­ nie wyrażał się w manifestacjach tak którym przysługuje tytuł własności . . . e polskiego Kościoła Prawosławnego, to też zorganizowania “ zaplecza frontu,” muszą czech ośrodka prawosławnego, dla wszyst­ Niemcy dokładnie spenetrować teren pod wymownych. Może wpłynąła na to w — W każdym razie jednak — Miss po usunięciu zwierzchnika tego Kościoła, kich Kościołów Prawosławnych. Ośrodek części atmosfera domowa, gdyż ojciec Lovely ponownie zwróciła się do argu­ metropolity Dionizego, ustanowili tym­ względem politycznym, ustalić jak wielu ten, mający odgrywać rolę “nowego zwolenników posiada Moskwa i jakie są Miss Lovely, bogaty handlarz win 2 Old mentów historycznych — owe wyjątkowe czasowego zwierzchnika w osobie arcy­ Rzymu,” miano stworzyć we Wrocławiu Jewry, należy do tej grupki wśród t.zw. zupełnie uprawnienia, jakie dawne ustawy biskupa berlińskiego Serafina, który jej czynne komórki organizacyjne w lub w Berlinie. Ambitnym zamierzeniem zdobytym kraju. kół postępowych, która od dawna ma polskie przyznawały maleńkiej garstce dokonał szeregu nie kanonicznych zmian Trzeciej Rzeszy było podporządkowanie wobec nas wiele uprzedzeń. Może w arystokratów . . . w życiu tej Cerkwi. Spośród nowych Ta nowa polityka wyznaniowa okupan­ temu nowemu centrum ośrodków prawo­ tów niemieckich tymbardziej jest zna­ stopniu jeszcze wyższym oddziaływał tu — Dawny ustrój Rzplitej w ogóle nie poczynań władz niemieckich w sprawach sławia na Bałkanach, na Węgrzech, w również fakt, że pokojówka matki z kościelnych wymienić należy wyświęcenie mienna, że arcybiskup Aleksy, poprzednio znał zupełnie jakichś 'szczególnych przy­ Protektoracie Czech i Moraw, w Słowacji, ulegający wpływom Moskwy, wydał kilka entuzjazmem wypowiada się zawsze o wilejów arystokracji. Znał szlachtę, dwu Ukraińców, profesora Ohijenki i Belgii, i Luksemburgu. Wyrazem jaskra­ miesięcy temu list pasterski, potępiający Polsce, a córka odźwiernego zamierza na­ archimandryty Rudenki, na biskupów warstwę liczną bardzo, stanowiącą około wym tych dążności jest utworzenie ostat­ “bezbożną władzę bolszewicką” i wita­ wet podobno wyjść wkrótce za mąż za dziesiątej części ludności, a zatem wars­ chełmskiego i krakowskiego oraz usamo­ nio nowej metropolii prawosławnej środ- jący “ Fuehrera narodu niemieckiego” jakiegoś polskiego kaprala. Piękna Miss dzielnienie biskupa pomocniczego wołyń­ twę, której suma uczestników wyrażała kowo-europejskiej z arcybiskupem ber­ jako wybawiciela prawosławnych spod Lovely bowiem odczuwa podświadomie, się bodaj liczbą . . . , siedmiocyfrową. skiego Polikarpa przez uczynienie go lińskim Serafinem, podniesionym do że elegancka panna, obracająca się w arcybiskupem tejże diecezji. panowania sowieckiego. Szlachta ta tak zazdrośnie strzegła swój godności metropolity, któremu mają Z tych fluktuacyj i odchyleń polityki kołach elity, nie może przecież mieć równości, że kiedy w XVII stuleciu kan­ Okres forsownej ukrainizacji Cerkwi podlegać prawosławni tych krajów. niemieckiej wynika, że sprawy ukraińskie upodobań tych samych, co kobieciny ze, clerz J erzy Oss oli ń s ki miał od ces ar za ot rzy - Prawosławnej w Polsce trwał do roku Poddanie jego władzy niektórych terenów schodzą na dalszy plan w zamierzeniach środowisk tak prostaczych. mać tytuł księcia Świętego Imperium, 1941, kiedy obok wymienionego biskupa Europy środkowej nie oznacza bynaj­ Niemców, że w miarę zdobywania nowych Nie zdziwiłem "się przeto zbytnio, że awantura na Sejmie, wszczęta z tego Polikarpa rozpoczął żywszą działalność mniej, że w przyszłości ta ograniczona terenów Rosji poszukują oni kon- gdy pewnego popołudnia miałem przy­ powodu, zmusiła go do wyrzeczenia się arcybiskup wołyński Aleksy, prawowity koncepja “nowego Rzymu” dla prawo­ cepcyj szerszych, które z jednej strony jemność wdać się z nią w pogawędkę, z tego zaszczytu. Rył nawet zwyczaj ordynariusz tej diecezji jeszcze z czasów sławia nie obejmie też i innych terenów. pozwoliłyby im rzucić nowe hasła, atrak­ ust mojej rozmówczyni padły nagle odwieczny, zawsze w Polsce przestrze­ polskich. Niewątpliwie leży to w intencjach Niem­ cyjne dla innych narodowości Związku słowa : gany, że cała szlachta tytułowała się Pozostawał on pod okupacją na tere­ ców, ale intencje te uzależnione są od Sowieckiego, z drugiej zaś — lepiej ten wzajemnie “bracią.” Oczywiście, dalszego przebiegu wojny. — Ja, proszę pana,* jestem pełna nach ziem wschodnich Polski i dla wzglę­ teren opanować w zakresie politycznym i uznania dla Polski. Ale muszę wyznać istnały różnice majątkowe, których nie dów oportunistycznych szukał kontaktów W ostatnim półroczu zaszła bardzo bezpieczeństwa. szczerze, że — pomimo wszystko — da się uniknąć, i wynikające stąd różnice W tej polityce wyznaniowej Niemcy z metropolitą moskiewskim Sergiuszem, znamienna zmiana w polityce wyzna­ chwilami razi mnie ten wasz średniowie­ we wpływach i znaczeniu . . . umyślnie tolerują zacieranie obszarów który od dłuższego już czasu wrogo był niowej Niemców w Polsce. Komisariat czny feudalizm. Miss Lovely była już troszkę znudzona nastrojony dla faktu samodzielności Rzeszy dla zajętych ziem ukraińskich na granicznych polskich i sowieckich, z wyraźnym zamiarem naruszenia autokc- — Kiedy, proszę pani — odrzekłem z i raz po raz ukradkiem spoglądała na Kościoła Prawosławnego w Polsce, posia­ terenie Polski i Związku Sowieckiego zegarek (śliczne. cacko*, na bransoletce dającego, jak wszystkie wschodnie zwołał zebranie przedstawicieli wzajemnie falii polskiej Cerkwi Prawosławnej, jak i pewnym zakłopotaniem — cała rzecz w wkroczenia w ’zakres sowieckich spraw tym, że w Polsce w ogóle nigdy właściwie wysadzanej rubinami, nabyte w sławnym Kościoły, własną autokefalię. zwalczających się Cerkwi, przedstawicieli sklepie jubilerskim na Bond Street/ Ale zarówno arcybiskupa Polikarpa, jak i wyznaniowych. Tę nową politykę systemu feudalnego nie było. Nasz Z chwilą wybuchu wojny niemiecko- znakomity prawnik, prof. Kutrzeba z ze stanowczością i przekonaniem, raczej sowieckiej i zajęcia przez Niemców całej arcybiskupa Aleksego, i na tym zebraniu cechuje poszukiwanie nowych form roz­ wiązania skomplikowanych zagadnień Krakowa, w swej “ Charakterystyce niespodziewanym u tak gorącej zwolen­ Polski oraz znacznych terenów ukraiń­ wyższy urzędnik niemiecki oświadczył, że niczki komunizmu, przytaknęła moim włądze niemieckie nie popierają specjalnie wyznaniowo -e narodowościowych, co państwowości polskiej, ” uważa ten fakt skich Związku Sowieckiego, cały Kościół nawet za jedyną odmienność, odróżnającą ostatnim słowom : Prawosławny polski znalazł się pod żadnego z obu odłamów cerkiewnych i że świadczy o licznych trudnościach, z żądają jedynie by zaprzestano walk jakimi walczyć muszą Niemcy na zajętych ustrój nasz w Średnich Wiekach od — Oczywiście, różnice majątkowe to 1 ~1 ----- religijnych. Na przyszłość — dodał — terenach wschodnich Państwa Polskiego i Zachodu . . . Mówię o tym bez dumy rzecz konieczna, której nigdy nie da się żadnej, bo zdaję sobie sprawę z wartości, usunąć . . . J.R. Kto pragnie wieczne Słowo w głębi własnej nie jest oczywiście wykluczone, iż władze na terenach zachodnich Z.S.S.R. duszy okupacyjne określą bliżej swój stosunek Sam wyraźnie usłyszeć, niech wprzód do tych obu odłamów cerkiewnych. zamknie uszy. Przestawienie polityki niemieckiej — z TADEUSZ ZABŁOCKI ADAM MICKIEWICZ wyłącznego popierania ukraińskiego DRUGI ETAP W NIEZNANE

G. K. CHESTERTON ZA PARĘ LAT, KIEDY ZNÓW STĄPAĆ odmalował tego prawdziwego terroru, jaki Tak światła i cienie obrazu dziejowego maluje zaczniemy po swojej ziemi, zatracimy zapewne stosowano wobec nielicznych rozsądnych może najlepiej parę słów paryskiej konsierżki, zdolność dokładnego rejestrowania naszych obserwatorów, którzy potrafili przecie dostrzec uniesienie przygodnego optymisty, zmartwienie przeżyć i reakcyj z okresu tej wojny. rysy na tym gmachu, zręcznie pokryte innego realisty, zmrok zaciemnionej ulicy, KATOLICYZM A POLSKA Pamiętnikarstwo bowiem podlega innym prawom blagą urzędową. Szkoda wreszcie, że nie atmosfera trzęsącego się przedziału kolejowego, niż historią. Pamiętnikarstwu perspektywa lat nie podmalował brutalnie nastroju tych miesięcy słońce, które nieczule kładzie się na białą szosę (Urywek z “ The End of the Armistice’ ’) służy lecz przeszkadza. Zapewne, pozostaną licznymi ówczesnymi wypowiedzeniami mężów Andagawenii . . . jak codziennie. fakty, jak wielkie słupy-drogowskazy, " ale stanu wszystkich chyba narodów — byłby to Prostymi środkami najłatwiej malować obraz Polska — to kultura katolicka, jak ktoś, tyle tylko wiedzący o Wschodniej droga, która koło nich wiedzie, coraz bardziej istotnie melancholijny przegląd krótkowzrocz­ prawdziwy. Najłatwiej? Kto wie. . . . gdyby klinga, położona między bizantyj­ Europie, że mieszkają tam Turcy, żydzi, tracić będzie swoje kontury, aż kiedyś, po ności tych ludzi. ską tradycją Moskwy a materializmem Niemcy północni, Rosjanie, Litwini i t.d., latach dnie nasze zbiegną się w coraz oszczęd­ Dzień po dniu, od 10 maja 1940, przeży­ Prus. Tym jest Polska; i to jest jej znamię chciał poinformować się — z grubsza i niejszych słowach na paru kartkach, po drodze wamy z pisarzem powtórnie, na nowo. Odpo­ STEFAN BORSUKIEWICZ najistotniejsze, nieskończenie bardziej natychmiast — czym są Polacy, nauczy gubiąc atmosferę, odczucia, klimat naszych wiada nam jego postawa rzeczowego rejestra­ realne i doniosłe — z praktycznego punktu się wiele, a w każdym razie otrzyma nader przeżyć. tora zdarzeń, podmalowanych tłem paru uwag widzenia — od wszelkich innych. Pod cenną wskazówkę, jeśli po prosto dowie Jeżeli w owych latach, odlegle spowinowa­ własnych lub kogoś z jego najbliższego kontrasty WIERSZE względem politycznym ta właśnie jej się iż są Rzymskimi Katolikami . . . Nie conych już tylko z czasami naszymi, ktoś otoczenia. W ten sposób uczciwie i naogół cecha jest donioślejsza od wszystkich, na da mu to jeszcze pełnej wiedzy o Polsce, otworzy pewnego wieczoru książkę Katelbacha1 wiernie powstaje obraz całości przeżywanych CENA 2s. 6d. jakie można by wskazać. Jest więcej niż ale zapozna go z czymś bardzo ważnym wróci z nim razem do Paryża owej jesieni roku dni. Drugi etap, tak jak był przeżywany — definicją, więcej niż opisem . . . Jeśliby w niej i nader istotnym. . . . 1939, owej wiosny roku 1940. pisany jest jak gdyby wspólnie, przez nas Do nabycia we wszystkich księgarniach Myślę, że wolno mi nazwać autora tej nie­ wszystkich. Przede wszystkim jednak przez i kioskach z polskimi wydawnictwami wielkiej książki wiernym dziejopisarzem tego same zdarzenia, potem już dopiero przez nas: okresu wojny. Cóż z tego, że autor jakby jakże drobne, nic nie znaczące obiekty tych naumyślnie ograniczył swoje pole widzenia do zdarzeń. Katelbach w pracy swojej pilnie JAN ROSTWOROWSKI skrawków przeczytanych dzienników, do swoich przestrzega swej nieosobowości, przedmioto- własnych rozmyślań i sądów. Były one nie inne wości wobec toczącej się ponad naszymi od naszych, były one podzielane przez tych głowami lawiny zdarzeń. Wyznaczył sobie wszystkich, co dostrzegali rzeczy dojrzewające tylko rolę kronikarskiego ich ujęcia, z per­ WIATR dopiero, pomimo troskliwie roztaczanej przed spektywy człowieka bystrzej, lepiej i czulej ich oczyma zasłony oficjalnego optymizmu. obserwującego ich przebieg. I dlatego z tych Kronikarz tej wojny powinien poświęcić — osobistych pamiętników wyłączona jest jakby Wiatr różaną łodygą uderza o szyby, Zbił szybę różanego uderzenia mocą, zdaniem moim — więcej miejsca sprawie owego sama osoba autora. Trzeba za to wyrazić Wiatr łodygę różaną wokół serca zwija. Do pokoju wmiótł gałąź kolczastych urzędowego optymizmu. Analityk wofhy pisarzowi szczególną wdzięczność, nie każdy upojeń, obecnej zaliczy niewątpliwie ów zbrodniczy autor wojenny wyczuwa tę proporcję. Nie wiadomo, co niesie, nie wiedzieć skąd Aż zaskoczony żołnierz zapytał się poco przybył dym “ bluffu ” do nie najmniejszych przyczyn Katelbach wie, że w obliczu skali zdarzeń Ten T r z e c i gość, gdy jemu tak licznych niepowodzeń. Był to środek usypia­ nie potrzebujemy jego pouczeń, że natomiast I wszechmogąca wola posyła go czyja. dobrze W e D woje. jący, obficie rozdzielany w opisywanym przez ważne jest, jak przedstawiały się przeżywane Katelbacha okresie. Jaka szkoda, że autor i zdarzenia któregoś majowego czy czerwcowego kronikarz tych miesięcy tak mało poświęcił poranka w oczach współczesnego obserwatora. Lecz wiatr z chłopcem nie gadał. Nie uwagi tej prawdziwej psychozie samookła- I dlatego, pisząc od siebie i przelewając na podał powodów, mywania siebie i wszystkich dookoła fantas­ papier swych pamiętników dzień po dniu Tylko gałąź różaną mocniej w serce tycznymi osiągnięciami w każdej dziedzinie ubiegłe godziny, wie że jeżeli są one dla nas wpijał. działań wojennych: frontu, przemysłu, żeglugi, całymi wiekami, kiedyś przecie wrócą do swoich A był wiatrem przypomnień, a szumiał ze surowców, ducha i wyszkolenia. Szkoda, że nie właściwych wymiarów — nieznacznych mgnień wschodu w ogromnej całości. . . . 1 Tadeusz Katelbach. “ U kresu drugiego Że ZIEMIA NIE OJCZYSTA, TO etapu,” Londyn, Biblioteka Wolnej Polski. Memling potrafił kiedyś stworzyć światło­ ZIEMIA NICZYJA ! Nr. 4. Cena 6/-. Str. 1 19. cień jedną grubą krechą innej, żywej barwy. Rys J. Poliński THE COMMON CAUSE FORTNIGHTLY OF THE POLISH SECTION OF THE “ SWORD OF THE SPIRIT”

EDITORIAL OFFICE: 27 GROSVENOR STREET, LONDON, W.i Telephone: MAY 2928

Vol. I No. 18 SEPTEMBER 27, 1942 • * • Price 3d-

STANIŁAW SZURLES LAW AND LAWLESSNESS

LAW IS A SOCIAL PHENOMENON. laws, revealed to us in Catholic ethics. Catholic ethics which—in the case we are dition is fulfilled are we entitled to meddle spirit of Godfroi de. Bouillon or Richard Coeur-de-Lion prevailed amangst them. It appeared from the moment when there Only then shall we not err and shall we discussing—is of paramount importance. in the affairs of others—otherwise this be capable of saying that what is in This commandment orders every man to meddling is only a new sin of hypocrisy. . Today also the degree of realization of was more than one man on earth. Law Christian ethics in the life of one’s own aims at fixing relations between man and accordance with Christian morality is take care of the salvation of his fellow­ The Crusades in the Middle Ages were a classic example of armed intervention nation and in one’s own policy is the true strengthening them with sanctions. But legal, and what is contrary to it is illegal. men, but above ąll to care for his own soul, so as to give himself an example of in the affairs of another state, but no one measure of its right to interfere in the for the law, there would be no organiza­ Then only will doubts cease as to which laws are good and which are evil. honest life in accordance with the com­ questions the moral right of the Crusaders affairs of other states for the defence of tion amongst men, which is necessary for There is also another commandment of mandments of God. Only when this con- to do so as long as the Christian spirit, the this Christian ethic. their communal life; in particular, no one would know who is to obey whom and to what extent and who is to give orders. Disputes and quarrels would arise, result­ ing in anarchy. The existence of law is TADEUSZ PISZCZKOWSKI an absolute necessity, it introduces legal order instead of continuous fighting, and in modern jargon we should call it the effect of the victory of certain social forces. The need for regulating human OF BRZEŚĆ relations is so great that almost all fields THE UNION of human endeavour are covered by it. According to the kind of human relations THE SIXTEENTH CENTURY, THE against the dominating Catholic Church, Catholicism) of the Hapsburg dynasty hered to the Union and those who and sanctions we distinguish customary golden age of Polish history, was closed though on the other hand all these thwarted the plans of Sigismund 111 in opposed it. A number of followers of the Union like St. josepnat Kuncewicz ano law, moral law, civil law, penal law, con­ by two great and memorable events : the Churches were quarrelling with each his external policy. As a consequence, St. Andrew Bobola found a martyr’s stitutional law and international law. Union of Lublin of 1569 and the Union ol other and were incapable of forming a the hegemony in this part of Europe death in this internecine strife. Though the law is a social phenomenon, Brzesc of 1596. “ National Church.” passed first to Sweden and then to its sources lie deeper—in human nature Prussia and Russia. On the other hand, About the end of the seventeenth century, itself. These sources become apparent in his internal policy, which aimed above the Union finally prevailed in Poland over only when conditions require it, that is to all at putting an end to the religious the Orthodox Church. From 1705 all say when men have to live together, but division of his kingdom, Sigismund HI the Orthodox bishops in Poland adhered they had to exist prior to their appearance. -scored a final victory—he scrapped every to the Union. It was particularly trace of the Reformation and built the strong in what was called afterwards A society could not exist without law, as lasting foundations of the mcral unity of it would lead to “bellum omnium contra Eastern Galicia, and in the provinces of tl*p Polish nation. Wilno and Nowogrodek, in other words omnes” and this fact shows that without The main achievement of Sigismund in the neighbourhood of those two great law there would be no life, that the law is 111 and his wise adviser, the great Jesuit, shrines of the Polish national spirit and life itself. Father Peter Skarga, in the first place, Catholicism, Lwow and Wilno. The posi­ The fundamental laws which form the was the Union of Brzesc, that is to say, tion was not so favourable in Ukraina, basis for all human rules are called the agreement between the Roman especially from the time when Kiew was natural laws. As man is created by God Catholic Church and the Orthodox conquered by Moscow (1667) and became and his nature is God’s own work, natural Church in Poland. This agreement was the centre of the aggressive Orthodox laws are divine laws, because their pur­ concluded at Brzesc in 1596, at a meet­ Church, which also intluenced the mass of pose is to make human life possible and to ing of the Orthodox clergy and of pro­ the people in Polish Ukraina. When the give man the possibility of fulfilling his minent laymen from among the Orthodox Polish Republic finally collapsed at the nobility and of the representatives of the life on this earth. end of the eighteenth century the Ortho­ King and the Catholic clergy, including dox Church was again supreme in Should we sever law from its divine Father Skarga, the real authcr of the Ukraina. origin and consider it as a purely human Union. This Union was a continuation affair, then law would be formed In 1839 Tsar Nikolas 1 suppressed rhe of the so-called Union of Florence of Union in the territories annexed to according to the casual will of man—it 1439, which collapsed on account of tne would be merely an expression of tem­ Russia, and forced the Union population passive attitude of Western Christendom to embrace the Orthodox Church. Same porary conditions and could not establish towards the tinal catastrophe of the anything except anarchy. of the Uniats then preferred to accept the Greek Empire. The last crusade, started Latin rite. This was possible only in the So there jnust be a high principle to in 1444 by Wladyslaw, King of Poland Western part of the country, because the enable us to verify whether the law and Hungary, was due to fhe individual Russian Government had almost com­ corresponds to human nature and to initiative of this King, and ended with pletely exterminated Catholicism in the man’s duty, or whether it is in opposition the defeat of Varna, while Western provinces further East. Europe, distracted by the wars between to it. Here lies the difference between the The Union exists to this day in this law resulting from divine orders as England and France, forgot the tradi­ tion of the Crusades. part of Poland which was later called defined by religious ethics and false laws Eastern Galicia. Ibis Union forms a which are merely the result of casual Like the Union of Florence, the Union bridge between the Ruthenian population human will, which may be good at one of Brzesc maintained the liturgical of this province and its Polish population, time and bad at the other. peculiarities and traditions of the Ortho­ which belongs to the Roman Church. At Should we sever the law from Divine dox Church, but it accepted all the the same time this Union distinguishes principles we could not decide which laws dogmas of the Roman Church and the Polish Ukrainians who are called are good and which are bad, we should recognised the supremacy of the Hcly Greek Catholics and who culturally lose our sense of good and evil, and this See. In contrast to the Union of Flor­ belong to the West, from the Orthodox would lead us to agree to any law, that King Sigismund Ill’s column, Warsaw, erected in the seventeenth cen­ ence, however, the Union of Brzesc had Russian Ukrainians. only a local character, and it set up a is to say to immoral opportunism. We * tury by his son and successor, King Wladyslaw IV. In the background The Union of Brzesc came into being would also weaken the forces struggling new Union Church only within the fron­ tiers of Poland, among her Orthodox as an expression of a policy of concord for good laws, because we would have no Warsaw Cathedral, now destroyed by the Germans. and Christian love, at a time when religi­ argument then except the argument of population. Immediately after the Union, almost all the Orthodox clergy and the ous unity was imposed by force in both force, which the Germans express in the On the back page: King Sigismund III, from the portrait by Jan Matejko. Protestant and Catholic countries : in words “Die Macht des Bestehenden.” I leading Orthodox laymen in Poland accepted it England by the Axe of Henry VIII, in shall illustrate this with an example. France by the Massacre of St. Bartholo­ One of the principles of international The Union of Brzesc was of great im­ portance both to Poland and to Catholic­ mew’s Eve. External conditions, over law is that no state should interfere in the The Union of Lublin, the work of the Stefan Bathory, our great king and a which Poland had no control, made its internal affairs of another country. For fervent protector of the Jesuits and of the ism, because it detached not only the last of the Jagiellonian kings, Sigismund nobility but also the lower classes in the success incomplete. Its results, however, this reason, the outside world did not Augustus, created bonds of close political reforms of the Council of Trent, realized may be expressed in the words of the interfere in the internal affairs of Nazi the necessity of a religious union of all Eastern provinces of the Polish Common­ unity between Poland, Lithuania and wealth from the East and linked them English historian, Mr. H. A. L. Fisher, Germany. Today many politicians and Ruthenia, which, heretofore, had been Poles on the basis of a truly national who; in his history of Europe, describes moralists argue that this was a mistake. religion in Poland, that is to say, of the with the West. For the Catholic Church linked together by a common dynasty. its importance lay also in the fact that it it thus (p.565) : One often hears voices saying that one From that time onwards, these three Catholic religion. His premature death “ By the end of the seventeenth cen­ should have checked Hitlerism. put an end to his plan, and also to his was a precedent which could be repeated peoples had common national ideals. in other countries belonging to the tury the Jesuits had made of Poland one But then Russian Communists appear However, this unity did not efface all the other great plans on a European scale. of the most Catholic countries in Europe, But his successor, Sigismund III, was heir Eastern Church, and above all in Moscow. on the scene and say: “ If you tolerate the differences between the citizens of the However, it was necessary to proceed a Latin outpost placed between Teuton interference of one country in the affairs Polish Commonwealth. Within the to his ideas. The monument of this King in Protestantism and the Graeco-Russian Warsaw, showing Sigismund III bending very cautiously and to tackle one problem of another, how can you prevent us from boundaries of common political frontiers, after another. In other words, one had civilization of the East. The voyager spreading our own principles in other religious strife still remained and snapped under the weight of a huge cross, is the who today crosses the Polish frontier into best expression of the difficulties of his first to strengthen the Union in Poland. countries? In the name of what do you the moral foundations of the nation. It is to be regretted that during this the territory of the Soviet Republic for­ deny my right to intervene when you long reign, which was both a thorny road The larger part of the population in period the Church of Rome, which rightly gets that the population on either side of claim such a right for yourself? ” and a crusade. Lithuania and Ruthenia still adhered to uses the device “patiens quia aeterna” the line are united by a community of In this case, which principle is good and the Greek religion, and Poland herself, In the opinion of Sigismund III the lost its patience and, by too hasty race . . . on the one side of the line are which is bad, if what is to be tolerated in which until then had been purely Catholic Catholic cause in Poland and Eurcpe was attempts to convert Moscow, caused there Roman churches bright with lights and one case is not to be tolerated in the other? and unswerving in her allegiance to identical with the Polish raison d’etat. It an Orthodox reaction, which also was rustling with the genuflections of crowds The reply is simple. The answer depends Rome, became divided into many re­ led to the internal unity of his kingdom detrimental to the Orthodox believers in of wofshipipers ; on the other side the only on moral principles, because only formed sects which grew up under the and assured it a leading position in Poland, who had already been gained for organized gospel of atheism, by which the then are therę grounds for deciding what influence of propaganda from abroad. Eastern Europe. the Union. Finally, Moscow was not new Communist Government . . . hopes is evil and what is good. The members of all these non-Catholic The narrow, dynastic, German egoism,* won for Catholicism, while the Eastern to replace the age-long Byzantine image­ These principles are to be found in the churches and sects formed, in 1572, the and the Germanizing tendencies (though Church of Poland was split, and bitter worship of a superstitious and illiterate law of nature, that is to say in Divine so-called Warsaw Confederacy directed hidden under the cloak of a struggle for struggles ensued between those who ad­ peasantry.” 2 THE COMMON CAUSE SUNDAY, SEPTEMBER 27th, 1942 JERZY LUBECKI Remarks / GERMANY AND THE Miss Lovely’s Prejudice ORTHODOX CHURCH BRITAIN HAS NOW SO MANY nations, but so it happened that, perhaps Allies that it is only natural that in addi­ to our detriment, Poland did not pass tion to the general sympathy felt for all through this stage. Our social organiza­ THE ORTHODOX CHURCH IN ern Poland, and was headed by Arch­ into the interior of Russia, Germany of them without exception, every British tion was completely deprived of this Poland was a unified organization, though bishop Polycarp, while the third one, must have plans suitable for the various man or woman chooses one of the Allied feudal graduation, of this ladder of its members were recruited from a num­ headed by Archbishop Alexis, also tried national components of the Soviet Union. Nations, according to his or her tastes souzerains and vassals, who formed a ber of nationalities—Ukrainians, White to secure its existence in Eastern Poland. But the new German policy has also other and inclinations, and shows more friend­ clearly defined hierarchy, with the peers Ruthenians, Poles and Russians. The authority of the Metropolitan Diony­ practicàl aims, dictated by security liness to this nation than to any other. directly dependent on the king at the top. From the moment the German armies sius comprised the whole territory of the reasons. Germany is anxious that order Thus the beautiful dark-haired Miss It was the peculiarity of our constitutional occupied one-half of Poland and the General Government but it wars not re­ should be established in the Soviet- Lovely has taken a liking to Soviet development that we did not have Soviet Union occupied the other half, cognized by Archbishop Polycarp, who occupied territories—thus facilitating Russia, and it is her habit to demonstrate any . . . Germany began a policy of Ukrainizing proclaimed himself Administrator of the war-operations—and she is no less these feelings both loudly and charm­ “ But you must admit,” interrupted the Orthodox Church in the territories autocephalous Ukrainian Church. The anxious to exploit the man-power of the ingly. Lately for instance she was Miss Lovely, “ that in spite of all, even which came under her sway. This policy third section, that 'of Archbishop Alexis, population. In other words, Germany admired in a night-club in a beautiful new today the position of your tenants . . .” was followed at the expense of the other proclaimed itself as an autonomous must organize the rear of her armies, she dress of red crepe, embroidered all over “ But you must see,” here I interrupted nationalities which remained faithful to Church, which recognized the supremacy must scrutinize closely the political con­ with beautiful hammers and sickles. her, “ we have no tenants. The small this Church. This policy of Ukrainiza­ of the Moscow Metropolitan, Sergei. ditions of the occupied countries, find out I am sorry to have to add that the feel­ farmer is the owner of his land just like tion was based on an artificial fostering For several years German policy aimed to what an extent their population remains ings of Miss Lovely for Poland, though the big landowner, he is not merely the of Ukrainian national feeling and on ex­ at creating an Orthodox Ventre in Ger­ loyal to Moscow, and whether there is sincere and even vocal, were not as pas­ landlord’s tenant, while the latter re­ ploiting the strong anti-Bolshevik bias of many for all Orthodox Churches, This still a political organization directed from sionate as those she has for Soviet mains the owner of the land. . . .” the Polish Ukrainians. The task of the centre, which was to be “a new Moscow, in the occupied territories. Russia. This was, perhaps, due, at least “At any rate,” Miss Lovely here again German occupation authorities was the Rome,” was to be created in Breslau or This new religious policy of the in part, to her home atmosphere, as Miss turned to historical arguments : “ The easier that the Polish Ukrainians, who Berlin. It was the ambitious aim of the German occupation authorities is the more Lovely’s father, a rich wine-merchant in exceptional privileges which, according were aware of the true position of Third Reich to subject the Orthodox com­ significant that Archbishop Alexis, who the Old Jewry, was a fanatical adherent to the old Polish statutes, were enjoyed their kinsmen under Soviet rule, gladly munities in the Balkans and Hungary, in formerly flirted with Moscow, has now of those among the Left-Wing Radicals, by a small group of aristocrats. . . .” availed themselves of the opportunities the Protectorates of Bohemia and issued a Pastoral Letter, in which he who have cherished many prejudices “ The old Polish constitution did not offered to them to organize their own Moravia, in Slovakia, Belgium and denounces the Godless Bolshevik against us for a long time. It may be that know of any particular privileges for the national life, and’especially their Church Luxembourg, to this new centre. These Government” and greets “the Fuehrer this was due to an even larger extent to aristocrat. It knew the nobility, a very life, in collaboration with Germany. tendencies found expression in the crea­ of the German nation ” as the saviour of the fact that her mother’s maid was numerous class, which formed almost one- The German occupation authorities tion of a Central European Orthodox the Orthodox faithful from the Soviet always enthusiastic about Poland, and tenth of the population, that is to say, a aimed at destroying the independence of •Metropolitan See headed by the Berlin yoke. e that the porter’s daughter was even said class, the number of whose members was the Polish Orthodox Church. After dis­ Archbishop Seraphin, who was now raised It will be obvious from all these fluctua­ to be contemplating matrimony with a expressed by a seven figure numeral. This missing the Head of this Church, the to the dignity of Metropolitan and who tions of the. German policy that the Polish corporal. The beautiful Miss nobility was so keen on its equality that Metropolitan Dionysius, they appointed was to be the spiritual leader of the Ukrainian question is ceasing to be her Lovely felt subconsciously that ah elegant when the Chancellor, George Ossoliński, a temporary head, namely the Berlin Orthodox believers of all these countries. main pre-occupation, and that while Ger­ young lady mixing with the upper Ten was given the title of Duke of the Holy Archbishop Seraphin, who made a num­ The fact that only some parts of Central many is conquering more and more Thousand should not have the same tastes Roman Empire in the 17th century, there ber of changes in the life of this Church, Europe are subjected to him does not Russian territory, she looks for broader as the woman of the lower classes. was such an outcry in the Diet that he had plans, which will allow her to put for­ which went against the Canon Law in mean that in future the authority of this I was, therefore, none too surprised to give up his dignity. It was a Polish force. Another initiative of the German “ new Rome ” is not to be extended over ward new and attractive slogans for the thaï on a certain afternoon, when I had tradition, always observed in Poland, authorities was the ordainment of two additional territories. There is no doubt other peoples of the Soviet Union, and to the pleasure of chatting with this charm­ that alt the nobles called each other Ukrainians, Professor Ohijenko and that actually such are the intentions of control the occupied territories better ing young lady, she suddenly said : “Brother.” Of course, there were dif­ Archimandrite Rudenko as Bishops of Germany, but the carrying-out of these both from a political and security point of ferences in fortune which could not be view. “I have much admiration for Poland. Chelm and Cracow, and the raising of the plans depends on the further course of But I must confess sincerely that in spite avoided, and this resulted in differences Suffragan Bishop of Volhvnia, Polycarp, the war. In her religious policy, Germany pur­ in influence and importance . . .” posely tolerates that the boundary of all I occasionally resent your mediaeval to the dignity of Archbishop of this During the last six months a very sig­ feudalism. ” Miss Lovely was already a little bored, diocese. between between Polish and Soviet ter­ nificant change took place in German “ But, my dear girl,” I answered with and looked now and then at her watch The period of intense Ukrainization of religious policy in Poland. The Reich- ritories should cease to be clear-cut. It is Germany’s clear intention to get rid of some confusion, “ the whole tragedy is secretly—a lovely thing, on a bracelet of the Orthodox Church in Poland lasted till skommisariat for German-occupied Uk­ rubies, bought in a famous Bond Street 1941, when, in addition to the above- the autocephaly of. the Polish Orthodox that actually we have never had any rainian territories, formerly belonging to feudal system in Poland. A great Polish jewellers’. But with a conviction some­ mentioned Bishop Polycarp, the Archi­ both Poland and the Soviet Union, called Church, and to meddle in Soviet religious lawyer, Professor Kutrzeba, from Cracow, what surprising in so fervent an bishop of Wolhynia, Alexis, the rightful a conference of the representatives of the affairs. Germany’s new policy is one of looking for new forms for the settlement wrote in one of his books that this was adherent of Communism, she confirmed head of this diocese in Polish times, also warring Churches, representatives both my last words : began to show some activity. of Archbishop Polycarp and Archbishop of the very complicated religious and actually the only difference between our social organization in the Middle Ages “ Of course, differences in fortune are The last-mentioned remained in Eastern Alexis. At this conference, a high Ger­ national problems in the East, and it shows the great difficulties with which and that of the West . . . I say this with­ unavoidable, and these will never be Poland while it was occupied by the man official stated that Germany did not abolished. . . . ” support any of the warring Church fac­ Germanv has to cope in Eastern Poland out pride, because I realize that the feudal Soviet Union, and for reasons of oppor­ régime added many values to the life of J.R. tunism he looked for contacts with the tions and that she merely requested that and in Western U.S.S.R. Moscow Metropolitan, Sergei, who had the religious feud should cease. He added for a long time been hostile to the in­ that, of course, it was possible that in the - dependence of the Orthodox Church in future the occupation authorities would Poland, which, like every other Eastern define more clearly theif attitude to these church was autocephalous. • factions. TADEUSZ ZABŁOCKI After the outbreak of the German- This change in German policy, from an Soviet war and the occupation by Ger­ exclusive support of the Ukrainian faction many of all Polish territories and also of Archbishop Polycarp to the toleration of a large part of Soviet Ukraina, the of both Church factions, including that of THE SECOND STAGE OF whole Polish Orthodox Church came Archbishop Alexis, who for some time under the thumb of Germany, who con­ had attempted to keep in contact with tinued her policy of favouring the Moscow, has a two-fold aim in view. THE JOURNEY Ukrainians and discriminating against The immediate and tactical aim is to those sections of the Orthodox Church spread the conviction that, unlike the Bol­ IN A FEW YEARS, WHEN WE RETURN TO tion of these months in France the numerous Mr. Katelbach knows that we do not need which refused to work for Ukrainian sheviks, Germany brings religious free­ normal life and step again on to our own soil, statements by the statesmen of almost every his comments, but that the only thing which nationalism. dom to the East, and furthermore that, we shall probably lose the gift of recording our nation—it would have been a melancholy matters is to see how the events of some day Under the pressure of Germany, the while the German armies are pushing deep impressions and memories of this war correctly. review of the shortsightedness of all these men. in May or June appeared to those who wit­ Orthodox Church, which was unified in into the interior of Russia, Germany may Memoir-writing and history-writing are From May 10th, 1940, onwards the author nessed them. While he chronicles the events Poland, was split into three sections : one give up her plan of Ukrainizing the subject to different laws. The lapse of years makes us live again through the events of every of this period not only ^lay by day but hour prevailed in the so-called General Govern­ Church, and substitute a plan more palat­ does not help memoir-writing—on the con­ .successive day. I like his dry method of by hour, he realizes that what was centuries recording events, adding only a few comments ment, with the Metropolitan Dionysius able to the Russians and more capable of trary, it makes it more difficult. Of course, to us will some day return to its true propor­ and the Archbishop Illarion and Palla­ attracting the population of purely facts will remain, like big road signs, but the here and there. Thus he draws an honest and tion—just to a flash in a vast picture. . . • dius, the other was predominant in East- Russian territories. While advancing road itself will cease to be seen clearly, and in faithful picture of this period. It almost seems Memling once succeeded in painting chiaro­ years to come our impressions from this period to me that it is as if we had all written this scuro with one stroke of the brush. Similarly will be contained in a few frugal words on a book together—but it is written even more by few pages, while the atmosphere of our the events themsqlves than by us, the insignifi­ the light and shade of this historical picture impressions will be lost on the way. cant victims of these events. In his book Mr. are best described in a few words of a Paris POLISH If in these years to come, so distant from Katelbach is anxious to remain impersonal, to concierge; in the enthusiasm of an optimist those we are living through now, someone opens be perfectly objective in the avalanche of ‘casually met by the way, in the worries of the book of Mr. Katelbach,1 he will return with events. He aspires only to the role of another realist, by the darkness of a black-out PRESS REVIEW the author to the Paris of the autumn of 1939 chronicler, though he observed the course of street, the atmosphere of a carriage on a train and the spring of 1940. events with more insight than many others. in motion, by the sun which warmed the white On the third anniversary of the defence realized very well that the presence of foreign I think I have the right to call the author The person of the author is absent from his roads of Anjou as usual. of Warsaw “WIADOMOŚCI POLSKIE” diplomats and their tesimony before the world of this little book a faithful historian of this memoirs. We should express our gratitude to It is easiest to paint a true picture by using the simplest means. But it is not really the (“The Polish News”) recalls an in­ might protect Warsaw from glaring acts of period of the war. It does not matter that the him for that, as not every war-author has the easiest. . . . teresting episode: terrorism, and he also regretted when the corps author purposely limited his vision to the news­ same sense of proportion. Suddenly the German radio broadcast to the diplomatique decided to avail itself of this papers he read and to his own reflection and whole world a proposition that observers from opportunity, but he fully understood that it was judgment. His were no different from ours, neutral countries should be evacuated from impossible to ask foreigners to suffer and die they were shared by all those who saw the which were coming, in spite of the Warsaw. We were surprised and astounded at because we, despite their forecasts, had decided events G. K. CHESTERTON X this manifestation of humanitariansm, since to fight to the bitter end. . . . In this war, so smoke screen of official optimism. until this time their bombardment and fire had barbarous on the invader’s side, we had to be The chronicler of this war should, I think, not spared foreign representatives. Starzynski1 free from any stain. Therefore at the time devote more space to the problem of official when we could have hidden behind the wall optimism, The historians of the present war 1 The heroic Lord Mayor of Warsaw, who provided for us by the presence of foreign will certainly consider the official bluffs and CATHOLICISM IN POLAND was the leader of the defence of the city. diplomats—at the price of offending Polish smoke screen of optimism as one of the main honour—Starzynski’s decision was clear and reasons for so many disasters. It was a drug (From “ The End of the Armistice ”) was taken with full consciousness. . . . On the which was distributed lavishly in the period / PRINTING IN military side the one condition made for the described by Mr. Katelbach. It is a pity that carrying out of the evacuation was that it the author has devoted so little attention to Poland is the Catholic culture thrust North Germans and Lithuanians and so should take place during the day with full pre­ this true madness of fooling oneself and every­ like a sort of long sword-blade between on, wanted to know what sort of people FOREIGN LANGUAGES cautionary measures, lest the enemy should one else with fantastic achievements in every the Byzantine tradition of Muscovy and the Poles were, in a rough and ready but i • profit from the pause to launch a surprise field of the war effort : at the front, in the materialism of Prussia. That is what real fashion, he would learn a good deal The printers of this magazine will be attack, which would be dangerous in view of industry, in shipping, in raw materials, in Poland is; and that is infinitely the most of it, he would receive at any rate a guide pleased to give quotations for all kinds of his numerical superiority. On September 21st training and morale. It is a pity that he did real, practical, determining and important and suggestion to help him in his estimate, not depict the terrorization which was applied printed matter, English or Foreign. at 2 o’clock the artillery fire stopped suddenly, thing that she is. It is of more practical simply by being told that they were to the amazement of the people, and the lull to the few impartial observers who saw the use as a political test than any other test Roman Catholics. . . . He would not know LETCH WORTH PRINTERS LTD. endured until 7 in the evening. During this fissures cleverly concealed by official bluffing. we can propose. It is more of a descrip­ everything about the Poles; but he would time nearly 200 members of the diplomatic It is a pity that he did not add to his descrip- tion; it is more of a definition; it is more know something important about them. NORTON WAY NORTH, LETCHWORTH corps and 1,100 foreigners, citizens of neutral of a distinction. . . . If anybody, who Phone 1000 (two lines) 1 Tadeusz Katelbach, "The End of the countries, were evacuated by the road to Second Period." London, Free Polish Library 4. knew Eastern Europe as filled mostly Printed by Letchworth Printers Ltd., Radzymin. Price 6s. 119 pages. with Turks and Jews and Russians and Letchworth Garden City, Herts.