Pamięć I Sprawiedliwość
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
PAMIĘĆ I SPRAWIEDLIWOŚĆ PAMIĘĆ I SPRAWIEDLIWOŚĆ 2 (13) 2008 Warszawa RADA PROGRAMOWA: prof. dr hab. Jerzy W. Borejsza, prof. dr hab. Czesław Brzoza, prof. dr hab. Jan Draus, prof. dr hab. Jerzy Eisler, dr hab. Andrzej Friszke, dr Janusz Gmitruk, dr Andrzej Grajewski, dr Franciszek Gryciuk, prof. dr hab. Cezary Kuklo, prof. dr hab. Witold Kulesza, dr hab. Janusz Kurtyka, prof. dr hab. Grzegorz Mazur, dr Zbigniew Nawrocki, prof. dr hab. Andrzej Paczkowski, dr Sławomir Radoń, prof. dr hab. Wojciech Roszkowski, prof. dr hab. Włodzimierz Suleja, prof. dr hab. Tomasz Szarota, prof. dr hab. Ryszard Terlecki, Jędrzej Tucholski, prof. dr hab. Janusz Wrona, prof. dr hab. Wojciech Wrzesiński REDAKCJA: dr Władysław Bułhak, dr hab. Antoni Dudek, dr Łukasz Kamiński, dr hab. Paweł Machcewicz, dr Sławomir Poleszak (sekretarz redakcji), dr Rafał Wnuk (redaktor naczelny), dr hab. Zdzisław Zblewski, dr hab. Jan Żaryn Projekt graficzny: Krzysztof Findziński Opracowanie redakcyjne: Dorota Mazek, Małgorzata Strasz Redakcja techniczna: Andrzej Broniak Korekta: Magdalena Baj Tłumaczenie streszczeń na język angielski: Joanna Rohozińska-Michalska Skład i łamanie: Wojciech Czaplicki Druk i oprawa: 2 K s.c. Kaniorski Dariusz, Kwiatkowski Adam ul. Płocka 35/43, 93-134 Łódź © Copyright by Instytut Pamięci Narodowej Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu ISSN 1427-7476 Biuro Edukacji Publicznej Instytutu Pamięci Narodowej 00-869 Warszawa, ul. Towarowa 28, tel. (0-22) 431 83 83, 431 83 86 faks (0-22) 431 83 80, e-mail: [email protected], www.ipn.gov.pl PAMIĘĆ I SPRAWIEDLIWOŚĆ 2 (13) 2008 SPIS TREŚCI Od Redakcji . 9 I. Dyskusja Czy Polska rosła w siłę i ludzie żyli dostatniej? . 13 II. Studia Mirosław Sikora – Zasady i praktyka przejęcia majątku polskiego przez III Rzeszę, ze szczególnym uwzględnieniem sektora rolnego oraz mieszkaniowego, na przykładzie prowincji śląskiej (górnośląskiej) w latach 1939–1944 . 43 Tomasz Konopka, Paweł Kwasek, Maciej Bochenek – Okupacja Krakowa 1939–1945 w protokołach sekcyjnych Zakładu Medycyny Sądowej . 83 Andrzej Zawistowski – Uprzemysłowienie województwa białostockiego w planie sześcioletnim. Zamierzenia i efekty . 105 Krzysztof Madej – Wszyscy byli przemytnikami. Obraz przestępczości przemytniczej i dewizowej w latach 1956–1970 . 121 Maciej Tymiński – Dyrektorzy przedsiębiorstw i aparat partyjny. Przypadek Warszawy w latach 1949–1955 . 141 Łukasz Dwilewicz – Kupowanie poparcia. Polityka gospodarcza jako środek stabilizacji sytuacji wewnętrznej w Polsce w pierwszych miesiącach rządów Edwarda Gierka . 157 Jacek Luszniewicz – Ewolucja koncepcji ekonomicznych liberałów gdańskich na łamach „Przeglądu Politycznego” w latach 1983–1989 (na tle ogólnopolskim) . 179 Agnieszka Wochna – Szpital totalnie produkcyjny. Polski szpital położniczy na przełomie lat osiemdziesiątych i dziewięćdziesiątych XX wieku . 211 II. Varia Aleksander Kozicki – Oddział Informacyjny Sztabu II Korpusu w latach 1945–1946. Dalsze losy pracowników Oddziału II Sztabu Głównego . 229 Andrzej Czyżewski – „Chcesz mieć lipę senatora – oddaj głos na profesora”. Wybory 4 czerwca 1989 roku z perspektywy Wojewódzkiego Urzędu Spraw Wewnętrznych w Sieradzu . 243 Dorota Gałaszewska-Chilczuk – Miejsce partii komunistycznej na „czerwonym” Uniwersytecie Marii Curie-Skłodowskiej w latach 1944–1989 . 261 IV. Dokumenty Igor Hałagida – Deportacje greckokatolickich biskupów przemyskich do USRR w 1945 i 1946 roku. Nowe dokumenty . 283 Jan Skórzyński – „Apel do społeczeństwa polskiego” i geneza ROPCiO . 317 Marcin Stefaniak – „Wartości moralne Rzeczypospolitej” – szczeciński wykład Leszka Moczulskiego z 20 stycznia 1978 roku w świetle dokumentów . 349 V. Recenzje Ukraiński ruch wyzwoleńczy w oczach polskiego badacza (recenzja książki Grzegorza Motyki, Ukraińska partyzantka 1942–1960. Warszawa 2006, 720 s.) – Iwan Patrylak . 363 Wykaz skrótów archiwalnych . 401 Informacja dla autorów . 402 PAMIĘĆ I SPRAWIEDLIWOŚĆ 2 (13) 2008 CONTENTS Editorial . 9 I. Discussion Did Poland really grow in Power and People live a Life of ease? . 13 II. Articles Mirosław Sikora – Principles and Practice of Expropriation of Polish Property by the Third Reich, particularly of Residential and Agricultural Property, exemplified in the Province of Silesia/Upper Silesia, 1939–1944 . 43 Tomasz Konopka, Paweł Kwasek, Maciej Bochenek – The Occupation of Kraków, 1939–1945, in the Autopsy Reports of the Office of Forensic Medicine . 83 Andrzej Zawistowski – The Industrialization of the Białystok Voivodship in the Six-year Plan. Intentions and Effects . 105 Krzysztof Madej – Everyone was a Smuggler. Criminal Smuggling and Foreign Currency Speculation, 1956–1970 . 121 Maciej Tymiński – Managers of Enterprises and the Party Apparatus. The Case of Warsaw, 1949–1955 . 141 Łukasz Dwilewicz – Buying the Support. Economic Policy as a Means of Stabilizing Poland’s Internal Situation in the first Months of Edward Gierek’s Government. 157 Jacek Luszniewicz – Evolution of the Economical Conceptions of the so-called Gdańsk Liberals on the Pages of the “Przegląd Polityczny”, 1983–1989 . 179 Agnieszka Wochna – Hospital in a Full Production. Polish Maternity Hospitals at the End of the 1980’s, the Beginning of the 1990’s . 211 III. Varia Aleksander Kozicki – The Information Department of the 2nd Corps Staff, 1945–1946. Fates of the Workers of the Department of the 2nd General Staff . 229 Andrzej Czyżewski – „Do you want to have a Lousy Senator? Vote for the Professor”. Elections of June 4, 1989 in the Eyes of Regional Branch of Security Service in Sieradz . 243 Dorota Gałaszewska-Chilczuk – The Place of the Communist Party at the ‘Red’ Maria Curie-Skłodowska University (UMCS) – 1944–1989 . 261 IV. Documents Igor Hałagida – Deportations of Greek Catholic Bishops of Przemyśl to Ukrainian SRR in 1945 and 1946 . 283 Jan Skórzyński – „The Appeal to the Polish Society” and Origins of Movement for Defence of Human and Civic Rights . 317 Marcin Stefaniak – „Moral Values of Res Publica” Leszek Moczulski’s Lecture in Szczecin 20 January 1978 in the Lights of Documents . 349 V. Book reviews Iwan Patrylak – Ukrainian Liberation Movement in the Eyes of Polish Historician (review of Ukraińska partyzantka 1942–1960, Warszawa 2006, s. 720 by Grzegorz Motyka) . 363 List of abbreviations . 401 Instruction for authors . 402 Od Redakcji Od Redakcji rzyczyną, dla której redakcja „Pamięci i Sprawiedliwości” postanowiła poświęcić niniejszy numer szeroko rozumianej problematyce społecznej Pi ekonomicznej, było nasze wrażenie, że badania nad najnowszymi dzie- jami Polski, prowadzone w Instytucie Pamięci Narodowej, zwłaszcza z zewnątrz są postrzegane jako przesadnie jednowymiarowe, skupione jedynie na pewnych wycinkach rzeczywistości, a pomij ające inne, nie mniej istotne. Wspomniane zja- wisko uwypuklił Jerzy Eisler na spotkaniu poświęconym agenturze w przedsierp- niowej opozycji, zorganizowanym 3 lutego 2006 r. przez Stowarzyszenie Wolnego Słowa i IPN, kiedy z krytycznym namysłem mówił o narodzinach nowej specjaliza- cji w dziedzinie historii (czy też jej nauk pomocniczych), czyli coraz bardziej wyra- fi nowanej analizie aktowej (zwłaszcza ewidencyjnej) spuścizny aparatu bezpieczeń- stwa. Stereotyp „historii à la IPN” można oczywiście łatwo podważyć, nie zmienia to jednak oczywistego faktu, że badacze, skupiając się na każdej mniej lub bardziej ekskluzywnej dziedzinie wiedzy, czerpią z tego wprawdzie słuszną i zasłużoną satys- fakcję, ale jednocześnie wpadają w niebezpieczną pułapkę intelektualną. Ten stereotypowy obraz IPN, prowadzonych tutaj badań i zawartości nasze- go archiwum obiektywnie stał się jednym z hamulców w prowadzeniu badań naukowych nad najnowszą historią gospodarczą i społeczną Polski (chociaż po- dobnych blokad było i jest dużo więcej). Tymczasem na półkach magazynów ar- chiwalnych przy ul. Kłobuckiej w Warszawie i kilkunastu oddziałowych Biurach Udostępniania i Archiwizacji Dokumentów spoczywa jeden z istotniejszych w Polsce zbiorów archiwalnych do badania społecznych, a w niektórych aspek- tach (np. „czarny” obieg gospodarczy czy import technologii) także ekonomicz- nych dziejów PRL. Mimo chlubnych wyjątków (żeby przypomnieć tylko prace Marcina Zaremby i Dariusza Stoli), są to materiały wykorzystywane obecnie w nauce polskiej w sposób dalece niewystarczający. Redakcji wydawało się istot- ne wskazać ten pozornie bezsporny fakt zarówno tym historykom z IPN, którzy dotąd nie interesowali się podobną problematyką, jak i szerszym kręgom history- ków gospodarczych i społecznych, ekonomistów i socjologów, którzy być może sięgną kiedyś po nasze pismo, chociaż jak dotąd skłonni są omij ać IPN i wszystko, co się z nim kojarzy, możliwie szerokim łukiem. 9 W dyskusji redakcyjnej, wprowadzającej do tematyki numeru, wzięli udział badacze zajmujący się historią gospodarczą i społeczną: Janusz Kaliński, Dariusz Stola, Jacek Luszniewicz i Łukasz Dwilewicz. Prowadzący, Andrzej Zawistowski i Władysław Bułhak, zaproponowali, aby spróbować ocenić rolę epoki PRL w procesie modernizacji naszego kraju. Dyskutanci, wychodząc od rozważań o przyczynach relatywnego zacofania Polski w epokach historycznych poprzedza- jących przejęcie władzy przez komunistów, spierali się o źródła myślenia polskich komunistów na tematy związane z kwestiami gospodarczymi. Opisywali proces dochodzenia w czasach stalinowskich do decyzji o forsownym uprzemysłowie- niu kraju, imitującym sowieckie osiągnięcia modernizacyjne lat trzydziestych. Pokazywali najpierw swoistą racjonalność gomułkowskiej „stabilizacji”, potem ekonomiczne