Speak Up! – Conflictvaardigheid in De Luchtvaart
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
Speak up! Een onderzoek naar het belang van conflictvaardigheid in de cockpit & de wettelijke waarborging daarvan Anne Benthe op ’t Roodt, LL.M. Dit onderzoek is in 2018-2019 gedaan door Anne Benthe op ’t Roodt, ter afsluiting van de masterstudie Conflicthantering, Rechtspraak & Mediation, bij de faculteit Rechtsgeleerdheid van de Vrije Universiteit te Amsterdam. Prof. mr. Dick Allewijn en Prof. dr. mr. Arno Akkermans waren het afstudeercomité. De scriptie is beoordeeld met een 8.5. Illustratie omslag speciaal voor deze masterscriptie ontworpen door: Aram Korevaar – Studio Alarm www.studioalarm.nl 2 Bilthoven, augustus 2019 Voor mijn moeder, die mij gevormd en geïnspireerd heeft tot de onafhankelijke hoogopgeleide jonge vrouw die ik nu ben. Voor mijn vader die, als oud-vlieger van de Koninklijke Luchtmacht en de KLM, schuldig is aan mijn passie voor de luchtvaart. 3 4 Don't be a show-off. Never be too proud to turn back. There are old pilots and bold pilots, but no old, bold pilots. E. Hamilton Lee, 1949 5 6 Inhoudsopgave MANAGEMENT SAMENVATTING ...................................................................................................................... 9 LIJST VAN AFKORTINGEN ............................................................................................................................... 13 VOORWOORD ................................................................................................................................................ 17 Dankwoord .................................................................................................................................................. 18 HOOFDSTUK 1. SPEAK UP! ..................................................................................................................... 19 §1.1. 27 maart 1977 .................................................................................................................................... 19 §1.2. Lessons learned: speak up! ................................................................................................................. 20 §1.3. Onderzoeksvraag en methodologie .................................................................................................... 22 HOOFDSTUK 2. CONFLICTMANAGEMENT IN EEN HIËRARCHISCHE ORGANISATIE ................................... 25 §2.1. Wat is een conflict? ............................................................................................................................ 25 §2.2. Hiërarchische organisatie ................................................................................................................... 26 §2.3. Conflictmanagement binnen Defensie ............................................................................................... 27 §2.4. Gehanteerde conflictvaardigheidstheorieën binnen de krijgsmacht ................................................. 31 §2.5. TUSSENCONCLUSIE I: ................................................................................................................................ 37 HOOFDSTUK 3. CONFLICTVAARDIGHEID & COCKPIT RESOURCE MANAGEMENT ..................................... 39 §3.1. Het ontstaan van CRM ........................................................................................................................ 39 §3.2. Hoe ziet CRM eruit? ............................................................................................................................ 44 §3.3. Trainen van civiele vliegers ................................................................................................................. 47 §3.4. Trainen van Militaire vliegers ............................................................................................................. 49 §3.5. Tussenconclusie II: .............................................................................................................................. 51 HOOFDSTUK 4. HET JURIDISCH KADER VAN CRM ................................................................................... 53 §4.1. De autoriteiten ................................................................................................................................... 53 §4.2. De wetgeving ...................................................................................................................................... 53 §4.3. TUSSENCONCLUSIE III: .............................................................................................................................. 58 HOOFDSTUK 5. CONFLICTVAARDIGHEID IN DE PRAKTIJK ........................................................................ 59 §5.1. CIVIELE VLIEGERS ..................................................................................................................................... 59 §5.2. MILITAIRE VLIEGERS ................................................................................................................................. 63 §5.3. TUSSENCONCLUSIE IV: ............................................................................................................................. 65 HOOFDSTUK 6. CONCLUSIES & AANBEVELINGEN .................................................................................... 67 §6.1. Conclusies ........................................................................................................................................... 67 §6.2. Aanbevelingen: ................................................................................................................................... 69 §6.3. Suggesties voor vervolgonderzoek ..................................................................................................... 69 LITERATUURLIJST ........................................................................................................................................... 71 BOEKEN ............................................................................................................................................................... 71 ARTIKELEN & PAPERS ............................................................................................................................................. 71 RAPPORTEN ......................................................................................................................................................... 72 WETGEVING & BIJLAGEN ........................................................................................................................................ 72 WEBSITES ............................................................................................................................................................ 73 BIJLAGEN ........................................................................................................................................................ 74 7 8 Management Samenvatting Deze scriptie behelst een onderzoek naar conflictvaardigheid bij Nederlandse vliegers en de wettelijke waarborging daarvan. De onderzoeksvraag die gesteld wordt, is hoe conflictvaardigheid op dit moment geborgd wordt voor de vliegers in zowel de civiele luchtvaart als in de militaire luchtvaart. Het is een kwalitatief onderzoek naar de toepassing van ‘conflict resolution’ in de CRM-trainingen voor vliegers. Dit is een sector waarin het van levensbelang is dat het personeel communicatief vaardig is en conflicten weet te beslechten ‘in the heat of the moment’. De volgende deelvragen zijn de pijlers van dit onderzoek: Hoe gaat Defensie als hiërarchische organisatie om met conflicten? Modern leiderschap, ook wel sociaal leiderschap genoemd, heeft de aandacht bij de defensieorganisatie, dat bij uitstek een hiërarchische organisatie is. De vliegers die werkzaam zijn bij Defensie maken zodoende ook deel uit van deze bedrijfscultuur. Van de nieuwe generatie leiders wordt verwacht dat zij hun werknemers inspireren, verbinden en naar hen luisteren. Het kunnen bemiddelen bij conflicten op een goede manier is daar onderdeel van, naast openstaan voor kritiek en het stimuleren van zelfreflectie. Bij Defensie wordt in de opleidingen voor leidinggevenden bij de instituten van de verschillende krijgsmachtonderdelen al aandacht besteed aan conflictvaardigheid, waarbij gevestigde theorieën worden gebruikt. Toch blijkt uit onderzoek bij AGO dat conflictvaardigheid in ongelijke mate en nog niet in elke opleiding wordt getraind. Ook door de opleidingsinstituten wordt beaamd dat conflicthantering een belangrijk onderdeel moet vormen in de opleidingen voor leidinggevenden. Met de komst van AGO en de borging van conflictvaardigheidstraining – door middel van de blended learning - in de opleidingen en trainingen voor leidinggevenden, zowel burgers als militairen, tracht het Ministerie van Defensie alternatieve geschillenoplossing te stimuleren en daarmee een einde te maken aan de heersende ‘bezwaarcultuur’. Hoe worden civiele en militaire vliegers getraind in conflictvaardigheid? en waarom op deze wijze? Vliegers worden aan de hand van CRM getraind in human factors waar conflict avoidance en conflict resolution onderdeel van zijn. Uit onderzoek volgden verschillende hazardous attitudes die regelmatig voorkomen bij vliegers waarvan invulnerability (vals gevoel van veiligheid en risico’s nemen) en anti-authority (boven anderen staan en het beter weten) verreweg het meest voorkomen. Om deze gedragingen te adresseren, zijn er verschillende strategieën, volgens Wetmore, Bos en Lu: negeren, toegeven, competitie, compromis sluiten en samenwerken. Zij concluderen dat samenwerken