Historia Kargowej Die Geschichte Der Stadt Kargowa
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
HISTORIA KARGOWEJ DIE GESCHICHTE DER STADT KAR G O WA HISTORIA KARGOWEJ I ZARYS DZIEJÓW MIASTA PARTNERSKIEGO WEISSENBERG DIE GESCHICHTE DER STADT KAR G O WA MIT HISTORISCHER BESCHREIBUNG DER PARTNERSTADT WEISSENBERG redakcja naukowa • herausgegeben Wojciech Strzyżewski Kargowa 2013 Europäische Union. Europäischer Fonds für regionale Entwicklung: Investition in Ihre Zukunft/ Unia Europejska. Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego: Inwestujemy w waszą przyszłość Zrealizowano z funduszy Małego Projektu nr 206/SAX/12 pt. Wczorajsze doświadczenia – jutrzejsze perspektywy – polsko-niemiecka monografia historyczna miast partnerskich w ramach Funduszu Małych Projektów z Programu Operacyjnego Współpracy Transgranicznej Polska–Saksonia 2007-2013 REDAKCJA JęzYKOWA Agnieszka Gruszka TłUMACZENIA NA JęzYK NIEMIECKI Robert Buczek PROJEKT OKłaDKI Alicja Błażyńska © Copyright by Gminna Biblioteka Publiczna im. Eugeniusza Paukszty w Kargowej Zielona Góra 2013 ISBN 978-83-935002-2-2 Druk: Drukarnia ligatura, Zielona Góra SPIS TREśCI INHALTVERZEIHNIS • Sebastian Ciemnoczołowski – burmistrz Kargowej PRZEDMOWA / 7 VORWORT / 9 • Wojciech Strzyżewski WSTĘP / 11 EINLEITUNG / 15 • Leszek Jerzak, Marek Maciantowicz, Paweł Czechowski PRZYRODA GMINY KARGOWA / 19 DIE NATUR IN DER GEMEINDE KARGOWA / 37 • Wojciech Strzyżewski PIECZĘCIE I HERBY KARGOWEJ / 49 SIEGEL UND WAPPEN DER STADT KARGOWA / 55 • Joanna Karczewska DZIEJE KARGOWEJ W ŚREDNIOWIECZU / 59 DIE GEschIchTE DER STADT KARGOWA IM MIttELALTER / 67 • Leszek C. Belzyt KARGOWA W OKRESIE NOWOżYTNYM / 73 KARGE UND UNRUhsTADT IN DER NEUZEIT (VOM 16. JAHRHUNDERT BIS 1945) / 157 • Marceli Tureczek DZIEJE ROZWOJU PRZESTRZENNEGO KARGOWEJ W CZASACH NOWOŻYTNYCH / 189 GEschIchTE DER RAUMENTWIckLUNG vON KARGOWA IN DER NEUZEIT / 201 • Robert Skobelski KARGOWA PO DRUGIEJ WOJNIE ŚWIATOWEJ / 205 DIE GESCHICHTE DER STADT KARGOWA NACH DEM ZWEITEN WELTKRIEG / 297 • GMINA KARGOWA – WSPÓłCZEŚNIE REALIZOWANE PROJEKTy / 337 DIE GEMEINDE KARGOWA – AKTUELL AUSGEFÜHRTE PROJEKTE / 342 • KARGOWA–WEISSENBERG. WSPÓłCZESNE ZWIąZKI Z SAksONIą I GÓRNYMI łUżycAMI. KRONIKA WEISSENBERGU / 351 • CHRONIK DER STADT WEISSENBERG (WÓSPORK) / 360 • SPIS ILUSTRAcjI AbbILDUNGsvERZEIchNIS / 375 Sebastian Ciemnoczołowski – burmistrz Kargowej PRZEDMOWA szanowni państwo, prezentowana Państwu monografia Kargowej to pierwsze tego typu profesjonalne wydawnictwo poświęcone naszej gminie, przygotowane przez Uniwersytet Zielonogórski pod naczelną redak- cją prof. zw. dr. hab. Wojciecha Strzyżewskiego. Publikacja ta wpisuje się myślą w założenie, jakie przyświecało mi od początku pracy w ratuszu, aby historia gminy w różnych odsłonach była znana i ce- niona oraz przystępna i bliska zarówno jej mieszkań- com, osobom z zewnątrz, jak i tym, którzy historią zajmują się zawodowo. Co może spełniać te warunki bardziej niż dobra książka podana w sposób zrozumiały i ciekawy, ale jednocześnie wypełniająca wszel- kie normy historycznego opracowania, oparta na sprawdzonych źródłach i wiedzy historyków? Tym mianem określa się monografię, czyli pracę naukową omawiającą jakieś zagadnienie w sposób wyczerpujący. I w taki właśnie sposób do zrealizowania tego zadania przystąpiła kadra naukowa Wydziału Humanistycznego UZ. Dzięki temu publikacja ta wypełnia znamiona obiek- tywności i wierności historycznej zdarzeń i faktów, których świadkiem przez wieki była Gmina Kargowa. Dzięki tej pracy teraz także i my stajemy się świadkami czasów bardziej i mniej nam odległych, a miasto, w którym pierwszy raz odegrano na zie- miach polskich Mazurka Dąbrowskiego, ma szansę stać się historycznie znane także poza jego granicami. To już czwarta książka poświęcona historii tej nieprzeciętnej gminy, a trzecia w ostatnich dwóch latach. Pamiętamy szczególnie dwa dzieła honorowego obywatela Miasta i Gminy Kargowa, pana Stefana Petriuka. Pierwsza publikacja, z 2005 roku, pt. Unrugowa i Kargowa. Miasto powstałe w czasach tolerancji, podczas istniejących napięć między Polakami i Niemcami, poświęcona była głównie historii Kargowej przed przedmowa 7 1945 rokiem i przedstawiona z perspektywy człowieka, o którym można śmiało po- wiedzieć, że w równym stopniu dobrze zna oba narody. Drugie wydawnictwo autora powstało w 2011 roku.To historyczny album z przedwojennymi kartami pocztowymi i zdjęciami pt. Gmina Kargowa na dawnych kartach pocztowych. Dzięki środkom unijnym udało nam się wydać tę książkę i odkupić wieloletnie zbiory kart poczto- wych autora. Trzecia praca, a pierwsza zbiorowa pod redakcją Eugeniusza Kurzawy, powstała w 2012 roku i ukazała się także dzięki pozyskanym środkom europejskim. Kargowskie wspomnienia to swoista historia gminy w opowieściach mieszkańców – przedstawiona subiektywnie w sposób, w jaki ją zapamiętali, i przez to niezwykle cenna. W przypadku tej publikacji doczekaliśmy się po raz pierwszy opracowania na- ukowego, co nie znaczy nudnego, które każda szanująca się społeczność powinna posiadać. Dlatego szczególnie dziękuję prof. Strzyżewskiemu, który nie zastanawiając się długo, przyjął moją prośbę i wraz ze swoim zespołem przygotował niniejszą pracę, sfinansowaną dzięki środkom unijnym i współpracy z saksońską gminą Weissenberg. Burmistrzowi naszej partnerskiej gminy, której historię także poznajemy na łamach tej książki, Museum „Alte Pfefferküchlerei”, autorom i wszystkim, którzy zaangażowani byli w proces jej przygotowania, przesyłam wyrazu szacunku i wdzięczności. Jestem przekonany, że ta wyjątkowa monografia będzie źródłem refleksji i inspi- racji dla badaczy krętych ścieżek historii i stanie się na lata szczególnym wzorcem i przewodnikiem, do którego odnosić się będą liczni czytelnicy oraz przyszłe opra- cowania i publikacje, zarówno te naukowe, jak i popularne. VORWORT sehr geehrte damen und herren, die vorliegende Monographie der Stadt Kargowa ist die erste professionelle Publikation dieser Art, die unsere Gemeinde präsentiert. Die Publikation wurde durch eine Expertengruppe der Universität Zielona Góra unter der Leitung von Prof. Dr. Wojciech Strzyżewski vorbereitet. Die Monographie entspricht einer Idee, die seit Anbeginn mei- ner Arbeit im Rathaus immer präsent war. Ich wünschte mir, dass die Geschichte der Gemeinde in verschiedenen Perspektiven dargestellt, geschätzt, näher gebracht und be- kannt würde. Sie sollte nicht nur den Bewohnern der Gemeinde nahe liegen, sondern auch Besuchern und Berufshistorikern. Was kann diese Bedingungen besser erfüllen als ein gutes Buch, das einerseits in verständlicher und interessanter Sprache und andererseits gleichzeitig mit jeglichen erfül- lenden Normen für historische eine Bearbeitung mit einschlägigem Quellenmaterial und fundiertem historischem Wissen geschrieben ist. So bezeichnen wir eine Monographie, eine wissenschaftliche Bearbeitung, die sich eingehend mit einem Thema beschäftigt. Mit einer solchen Zielsetzung begann die Gruppe der Wissenschaftler der Huma- nistischen Fakultät ihre Arbeit an dieser Publikation. Dank dessen erfüllt die Publikation Objektivitätserfordernisse und historische Treue der Ereignisse und Fakten, derer Kargowa über Jahrhunderte hinweg Zeuge war. Dank dieser Arbeit werden auch wir Zeugen der vergangenen Zeiten und die Geschichte der Stadt kann über ihre Grenzen hinaus bekannt werden. Die vorliegende Publikation ist schon das vierte Buch über die Geschichte dieser herausragenden Gemeinde, und das dritte der letzten zwei Jahren. Wir können uns an die zwei Bücher des Ehrenbürgers der Stadt und Gemeinde Kargowa Herrn Stefan Petriuk erinnern. Die erste Publikation aus dem Jahre 2005 unter dem Titel „Unruhstadt und Karge. Die Stadt, die in der Zeit der Toleranz während der bestehenden Spannungen zwischen Polen und Deutschen entstand” (Poln.: „Unrugowa i Kargowa. Miasto powstałe w czasach tolerancji, podczas istniejących napięć między Polakami i Niemcami”) be- schrieb hauptsächlich die Geschichte der Stadt Kargowa vor 1945 aus der Perspektive eines Menschen, von dem gesagt werden kann, dass er gleichermaßen zwei Nationen kennt. Das zweite Buch von Petriuk entstand 2011. Es ist ein historisches Album mit Vorkriegspostkarten und Fotos „Gemeinde Karge auf alten Postkarten” (Poln. „Gmina Kargowa na dawnych kartach pocztowych”). Dank der EU-Fördermittel konnten wir das vorwort 9 vorliegende Buch herausgeben und die viele Jahre gesammelten Postkartensammlungen vom Autor erwerben. Das dritte Buch und die erste Sammelabreit unter der Redaktion von Eugeniusz Kurzawa entstand 2012 und konnte ebenfalls dank EU-Fördermittel publiziert werden. „Die Erinnerungen aus Karge” (Poln. „Kargowskie wspomnienia”) ist eine Geschichte der Gemeinde in Erzählungen ihrer Bewohner. Die Gemeinde wurde subjektiv dargestellt, so wie es sich an sie erinnert wird und dadurch sind die Erinnerungen so wertvoll. Im Falle der vorliegenden Publikation haben wir zum ersten Mal mit einer wissen- schaftlichen Bearbeitung zu tun, was aber nicht bedeutet, dass sie langweilig ist. Jede Gesellschaft, die auf sich hält, sollte eine wissenschaftliche Bearbeitung ihrer Geschichte haben. Aus diesem Grund möchte ich mich bei Herrn Prof. Dr. Strzyżewski bedanken, der nicht lange zögerte und meine Bitte annahm. Er bereitete mit seinem Team die vor- liegende Monographie vor, die dank der EU-Fördermittel und der Zusammenarbeit mit der sächsischen Gemeinde Weißenberg finanziert wurde. Ich danke dem Bürgermeister unserer Partnergemeinde, deren Museum „Alte Pfefferküchlerei” und Geschichte wir in diesem Buch kennen lernen. Der Dank gebührt auch den Autoren und all denen, die sich für die Vorbereitung dieses Buches engagierten. Ich bin überzeugt, dass diese