Izmir Kent Tarihi
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
İZMİR KENT TARİHİ Dr. Fikret Yılmaz - Dr. Sabri Yetkin Atatürk'ün İzmir'de bir eğitim kurumunu ziyareti... "...İzmir'imizin hemşehrileri arasında sayılmak bana sonsuz bir sevinç ve övünç olmuştur." 22 Eylül 1922 Gazi Mustafa Kemal Atatürk'ün İzmir halkına gönderdiği mesajdan İZMİR LİSELERİ SERTİFİKALI KENT TARİHİ KONFERANSLARI PROJESİ • Proje Sorumlusu: Oktay EKİNCİ • Proje Yürütücüleri: Sabri YETKİN Fikret YILMAZ İÇİNDEKİLER XVIII. Yüzyıldan XIX. Yüzyıla İzmir 53 Bölüm I Kent Tarihi ve Kentlilik 13 Bölüm V Bölüm II XIX. Yüzyıldan Cumhuriyet'in İzmir'ine 55 ilkçağlarda izmir 21 İzmir'e Yapılan Yatırımlar 56 Smyma/lzmir İsminin Anlamı 21 İzmir'de Kentleşme Çalışmaları ve izmir'in Kuruluş Yeri 23 Belediye Hizmetleri 60 Eski İzmir'in Kuruluşu ve Kurucuları 24 Ticaret Hayatı 62 İzmir'in Yeniden Kurulması 29 Basın ve Kültür Hayatı 63 Roma İmparatorluğu Döneminde İzmir 30 Milli İktisat ve İzmir 65 Bölüm III Savaşlar Sürecinde İzmir 66 Bizans Devrinde İzmir ve Türk Döneminin Kurtuluştan Sonra İzmir 68 Başlangıç Yılları 34 İzmir İktisat Kongresi ve Sonrasında İzmir 69 Bölüm IV Cumhuriyet Döneminde Osmanlı Egemenliği: iktisadi Açıdan Yeniden Yapılanma 70 XV-XIX. Yüzyıllar Arasında İzmir 40 Kentin Yeniden Yapılanması 73 İzmir'in Osmanlı Egemenliğine Girdiği Dönemdeki Görüntüsü 40 Basın, Kültür ve Eğitim Hayatında XVI. Yüzyılda İzmir'in Nüfus Yapısı Canlanma 74 ve Kentsel Yerleşim 43 EK Ticarette Yaşanan Dönüşüm 45 İzmir'in Tarihsel Mekanlarından Örnekler 76 XVII. Yüzyıl Kentsel Yerleşim ve Nüfus Yapısında Dönüşüm 47 Sevgili Liseli İzmirliler, Kentimizin geçmişi ve yaşadığı tarihsel serüveni öğrenmek amacıyla, ders yükünüzü daha da ağırlaştıran bir tercihten kaçınmadığınız için, İzmir adına teşekkür ederim. İzmir Kent Tarihi projesine katılmakla, yaşadığı kentin geleceğini belirleyecek İzmirlilerden olma konusun- da, verdiğiniz kararın önemli olduğunu belirtmek istiyorum. Çünkü, gelecekte bu kentin nasıl bir görünüm alacağına, yaşadığı kenti benimseyen ve çevresine duyarlı kuşakların yön vermesi son derece yararlı ola- caktır. Bir kentin tarihsel geçmişini bilmek, o kentin bugünü ve geleceği hakkında alınacak kararların rast- lantılara bırakılmaması anlamı taşımaktadır. İzmir'in geleceğinin, rastlantıyla alınmış kararlar bağlamında şekillenmesini istemiyorsak; yaşadığı kenti benimsemiş ve güçlü bir aidiyet duygusu geliştire- bilmiş İzmirlilerin sayısının artırılması uğrunda çaba harcamak, kaçınılmaz bir görev haline gelmektedir. Uygar yaşam koşullarının hakim olduğu, kentin geçmişten getirdiği değerlerinin korunduğu ve ekolojik den- gelerin önemsendiği bir İzmir yaratmak için, kentli bilincine sahip hemşehrilerimizin çoğalması, artık vazgeçilmez bir ihtiyaç olarak hissedilmektedir. Bu proje, böyle bir ihtiyacın giderilmesine yönelik bir girişimi ifade etmektedir. Sizler de, kentin tarihsel serüvenini bilerek yetiştirecek ilk İzmirliler olacaksınız. İzmir Kent Tarihi projesi, bu ilk uygulamada sınırlı bir kapsamda tutuldu. Bu yıla özgü olmak üzere, 11 Milli Eğitim Müdürlüğü ile Büyükşehir Belediyesi arasındaki çalışmalar sonunda belirlenen liselerimizde uygulanacak. Ancak önümüzdeki öğretim yılından başlayarak bütün İzmir Liselerinin dokuzuncu sınıfında uygulanması için, Milli Eğitim Bakanlığı ve 11 Milli Eğitim Müdürlüğü ile çalışmalarımız devam etmektedir. İzmir'in geleceğini bilgili ve bilinçli hemşehrilerimize bırakmak için başlatılan bu girişimin, uygulama aşamasına gelmesinde yardımlarını esirgemeyen T.C. Milli Eğitim Bakanı Sayın Metin Bostancıoğlu'na İzmir adına teşekkür ediyorum. Yine projemizin hayata geçmesi için özel gayret gösteren İzmir 11 Milli Eğitim Müdürü Sayın Behçet Yavuz'a, 11 Milli Eğitim Müdürlüğü çalışanlarına, uygulama okullarımızın değerli yöneticilerine ve bu ders- leri okutmayı kabul etme nezaketi gösteren öğretmenlerimize sonsuz teşekkürlerimi sunmak istiyorum. Ayrıca projenin fikir aşamasından uygulanma sürecine kadar emek harcayan çalışma arkadaşlarımın gayreti için teşekkür ederim. Ahmet Piriştina İzmir Büyükşehir Belediyesi Başkanı BİNLERCE YILLIK BELLEĞİN "YÜREĞİ" OLABİLMEK Öncelikle bu konferanslara katılma kararı alan siz liseli Bugün bir çok kentimiz gibi güzel İzmir'imiz de, İzmirlileri gönülden kutluyoruz. istediğimiz ve özlediğimiz düzeyde bir çağdaş kent niteliğini ve kimlikli bir yaşam dünyasını bizlere sunma Birincisi, zaten yüklü geçen eğitim yaşamlarınızdan arta konusunda yılların biriktirdiği sorunlar nedeniyle yetersiz kalabilen bir zamanı da yine eğitiminize katkı için kalıyor. İşte bunda, şimdi sizlerin önder seçiminizle hazırladığımız bu programa ayırmanızdan ötürü.... başlatabildiğimiz kent tarihi eğitimi eksikliğinin ve buna bağlı olarak kentin kültürel mirasına sahip çıkma bilincinin İkincisi ise, eğitimde değil, toplumsal aydınlanma toplumda yeterli düzeyde olamamasının payı çok fazladır. sürecinde de her yönüyle bir çağdaş uygarlık atılımı olan böylesi bir öncü projenin önderleri olma onurunu İtiraf edelim ki, eğer bizler ve bizden önceki kuşaklar yaşamboyu gururla taşıyacağınız için... yaşadığımız kentin kültür ve uygarlık geçmişini belgeleyen tarihsel mirasın ne olduğunu daha o ilk öğrencilik Bir lise öğrencisinin dinlence saatlerindeki özlemlerini, yıllarımızda belleğimize kazandırabilseydik, bugün sizler aynı yıllarımızda bizler de yaşadık... Şimdi bu güzel saat- çok daha kimlikli ve tarihle iç içe bir çağdaş kent ortamında lerin bir bölümünü kentinizin tarihini öğrenmeye ayırırken öğrenci ve kentli olabilecektiniz. nelerden vazgeçtiğinizi anımsadıkça, sizlere hayranlığımız ve kutlama duygularımız daha da artıyor. Ne yazık ki bu bilgilenme olanağından yoksun yetiştiğimiz ve aynı yoksunluğun verdiği duyarsızlıkları kentlerimize de Kentimizin tarihini öğrenerek gençliğinizi yaşamanız ve yansıttığımız için, sorunları ancak ilerleyen yaşlarımızda ileri yaşlarınıza da işte bu bilgilerle hazırlanmanızın değeri edinebildiğimiz bilinç ve duyarlılıklarla çözmeye ise, sayfalar boyunca anlatılamaz... Çünkü öğrenecekleriniz çalışıyoruz. ve artık hem bilgili hem de bilinçli kentliler olarak kendi- nize ve çevrenize rehber kılacağınız "Binlerce yıllık bir Gelecekte de artık aynı eksikliğin yaşanmaması için bu uygarlık birikiminin kültür hazineleri "dir. deneyimlerimizden ders çıkartarak, sizlerin artık kentinizin geçmişini ve korunması gerekli uygarlık tarihi değerlerini Okullardaki müdürlerimiz ve diğer yardımsever yönetici- yakından bilerek, öğrenerek ve sahiplenerek yarınlarımızı lerimizle birlikte onlara teşekkürlerimizi sunuyoruz. da bilinçle kucaklamanıza yardımcı olmak istiyoruz. ...Ve tüm bu projede, ilk tasarladığımız günlerden sonuna Sözün kısası sevgili gençler; İzmir'e daha fazla sahip kadar hiç eksilmeyen çalışmaları ve mesleki duyarlıklanyla, çıkacak yeni bir kuşağın önderliğine aday olduğunuzdan konunun bilimsel çerçevesini ve materyalini oluşturan ötürü sizleri kutluyor; bizlere böylesi bir geleceğin umudu Dokuz Eylül Üniversitesi öğretim üyeleri Fikret Yılmaz ile ve güvencesini verdiğiniz için de gönülden selamlıyoruz. Sabri Yetkin'in emeklerine içtenlikle teşekkür ediyoruz. Tarihsel Adımın Duyarlı Önderleri... Yine bu projenin yaşama geçirilmesinde birer görevli olmanın ötesinde, İzmirli olmanın sorumluluğu ile canla Kuşkusuz hem bizler, hem sizler, hem de bütün İzmirliler başla çalışmalara katılan, Belediye ve Milli Eğitim kadroları ve tüm ulusumuz adma teşekkür etmemiz gerekenlerin da bu özel tarih bilinci programının emektarları olarak başında, bu projeyi İzmir'de başlatmaya karar veren ve anılacaklar. destekleyenleri; Milli Eğitim Bakanı Sayın Metin Bostancıoğlu ve İzmir Büyükşehir Belediye Başkanı Sayın Evet sevgili liseli gençler... Dilerseniz artık sizi kentinizin Ahmet Piriştina'yı saymalıyız. kendine özgü uygarlık ve kültür birikimi ve yine sizlerle buluşmak için sabırsızlanan tarihsel "belleğiyle" baş başa Bu duyarlı insanların varlıkları projemiz için ne denli bırakalım... önemli bir şans ise, böylesine kültürel ve toplumsal sorum- luluk içeren çağdaş bir eğitim atılımının "bilimsel güvence- Binlerce yılın yaşanmış ve yaratılmış değerleriyle yüklü bu si" ve uygulayıcıları ise sizlere bu seminerleri dinlence saat- belleğin kent sevdasıyla atan "gençyürekleri" olduğunuzda, lerinden vazgeçerek vermeyi sevinç ve heyecanla üstlenen artık size ve İzmir'e kim yetişebilir? Milli Eğitim Müdürlüğü ve öğretmenlerimizdir... Oktay Ekinci İzmir Büyükşehir Belediyesi Kent Kültürü Projeleri Başkanlık Danışmanı GİRİŞ Gerek yerel tarih çalışmaları gerekse kent tarihi önemli bir sonuçtur. Çünkü, insanlar ancak tanıdıkları çalışmaları, tarih yazıcılığının bugün geldiği düzeyde ve kendilerini ait hissettikleri bir çevrede güven duygusu öne çıkan alanlardır, insanların geçmişte nasıl yaşadığı, içinde yaşayabilmektedirler. gündelik hayatlarının nasıl geçtiği, mekan kullanımları Yaşanılan kentin uygarlık birikimi ve tarihsel ve konutlarını neye göre biçimlendirdikleri gibi konular, geçmişini bilmek bu denli önemliyken, ne yazık ki hem daha çok araştırılmakta hem de okuyucuların daha ülkemizde yerel tarih eğitiminin eksikliğinin fark çok ilgisini çekmektedir. İnsanların yaşamlarının canlı edilebildiğini söylemekten uzak bulunuyoruz. Ancak bir şekilde aktarıldığı ve hayatlarını geçirdikleri mekan- umut verici arayışlara rastlamak da mümkündür. Bu ların evrimlerinin ortaya konulduğu incelemeler, geçmiş arayışlardan birisi, izmir Liseleri dokuzuncu sınıf öğren- bilgisinin öznesi olarak insan ve mekanı öne çıkarmıştır. cilerine Kent Tarihi Konferansları verilebilir mi sorusu Bu anlayış çerçevesinde yapılan çalışmalar, günümüzde ile, Sayın Oktay Ekinci tarafından dile getirildi. Yapılan