EKONOMİK VE DEMOGRAFİK GÖSTERGELERLE İZMİR

Prof. Dr. Sedef Akgüngör, Dokuz Eylül Üniversitesi Prof. Dr. Neşe Kumral, Ege Üniversitesi Necmettin Çelik, Ege Üniversitesi

İzmir, Mayıs 2017 Sunuş

İzmir, Türkiye’nin üçüncü büyük kenti olarak sosyal, ekonomik ve kültürel yaşam yönünden her kesimden insanın yerleşmek ve yaşamak için tercih sıralamasında her zaman ön sıralarda olmuştur. Bu özelliği ile yabancı yatırımcıların da ilgi odağı olan İzmir çeşitli sektörlerden doğrudan yabancı sermaye yatırımlarının yoğun olarak yer aldığı illerimizden biridir. İzmir için yapılan sayısız strateji toplantılarında ve arama konferanslarında bugüne kadar farklı hedefler ortaya konulmuştur. İzmir için belirlenen gelişme perspektifleri içinde her paydaş kendi vizyonu çerçevesinde İzmir’e farklı bir kimlik kazandırmayı hedeflemiştir. Sanayi kenti, ticaret kenti, fuarlar ve kongreler kenti, finans kenti, turizm kenti, bilişim kenti vb. kimlikler gündeme getirilmiştir. EGİAD olarak İzmir’in mukayeseli üstünlüklerini bütüncül bir yaklaşımla ve farklı parametreler açısından incelemeyi amaçlayan bu çalışma bir mevcut durum analizinin ötesinde bundan sonra yapılacak çalışmalara da yön verecek bir doküman özelliği taşımaktadır. Amacımız İzmir’in güçlü ve zayıf yönlerini yargısal olmaktan çok objektif bir yaklaşımla, güncel ve geçerli istatistik veriler ışığında ortaya koymaktır. Bu veriler çerçevesinde geliştirmeye muhtaç alanlar belirlenerek bu konularda resmi, özel ve gönüllü kuruluşların eylem planları ortaya koymalarını sağlamak amacındayız. Rapor, ekonomik kalkınma süreçlerinde önemli yeri olan bölgesel kalkınma dinamiklerinin harekete geçirilmesi; ekonomi, altyapı, sosyal yaşam, yatırım ortamı, eğitim ve iş gücü gibi çeşitli göstergeler açısından İzmir’in İstanbul, Ankara, Kocaeli, Bursa gibi belli başlı illerle karşılaştırmalı olarak ele alındığı bir referans kaynağı niteliği taşımaktadır. İzmir’e gelecekte rekabetçi bir kent kimliği kazandıracak adımların atılmasında ilk olarak bugünün dünya gerçekleri ışığında sektörel gelişme stratejilerinin seçici bir anlayışla ele alınarak konumlandırılması gerekmektedir. Bu sektörlerin artan bir ivme ile kent ekonomisine ve ulusal ekonomiye katkı sağlaması için sadece yerli yatırımcıların değil aynı zamanda yabancı yatırımcıların da cezbedilmesi şarttır. Sürdürülebilir bir kentsel gelişme için devlet, yerel yönetimler, meslek kuruluşları ve sivil toplumun yanısıra üniversitelerin ve diğer eğitim kurumlarının birlikte çalışmaları gerekmektedir. Raporda öne çıkan hususların içinde en çok dikkat çekici olanlar İzmir’in insan kaynakları açısından ortaya koyduğu zengin profil , kültürel dokusu, sanayi ve hizmetlerde sektörel çeşitliliği, ihracata dönük üretim yapısıdır. Bütün bu faktörlerin dışında İzmir’de girişimcilik eko-sisteminin son yıllarda kaydettiği gelişme bu alandaki potansiyeli de göstermektedir. İstanbul’un dışında Melek Yatırımcılık ve Girişimcilik alanında en hızlı yol alan kent İzmir olmuştur. EGİAD olarak yayınladığımız sayısız raporlarla İzmir’in kalkınma, tanıtım ve gelişim süreçlerine görüşlerimiz ve çözüm önerilerimizle katkı sağlamaya ve etkin bir rol oynamaya çalışıyoruz. Bu raporun da İzmir ile ilgili karar vericilere ve politika belirleyici kurumlara yararlı olması, yön gösterici olması en büyük dileğimizdir. Ekonomik ve Demografik Göstergelerle İzmir Raporu’nun hazırlanmasındaki titiz çalışmaları için Dokuz Eylül Üniversitesi öğretim üyesi Prof. Dr. Sedef Akgüngör, Ege Üniversitesi öğretim üyesi Prof. Dr. Neşe Kumral ve Ege Üniversitesi’nden Necmettin Çelik’e teşekkür ederiz.

Aydın Buğra İlter EGİAD Yönetim Kurulu Başkanı

2 Sunuş ...... 02 İçindekiler ...... 03 Şekil Listesi...... 06 Tablo Listesi...... 10 Kısaltmalar...... 11 Giriş...... 13 1.Genel Profil...... 14 1.1.Sayılarla Bazı Göstergeler...... 14 1.2.Coğrafi Konum...... 16 1.3.Ulaşım ve Lojistik Alt Yapısı ...... 17 Denizyolu...... 17 Karayolu Ağı...... 21 Havayolu Ağı...... 22 Demiryolu Ağı...... 24 1.4. Lojistik Alt Yapısı ve Hizmetleri...... 25 1.5. Dış Ticaret...... 25 1.6. Gelir...... 28 1.7. İşgücü ve Eğitim...... 29 İzmir’in Genel Profili...... 29 Diğer İllerle Karşılaştırma...... 30 Ücretler...... 30 Eğitim...... 31 1.8. Üniversite ve Teknoloji Alt Yapısı...... 34 İzmir Üniversiteleri...... 34 Ar-Ge Merkezleri...... 37 Araştırma ve Uygulama Merkezleri...... 38 Melek Yatırım Ağları...... 38 Teknoparklar...... 38 San-Tez Programı...... 40

3 2. İŞ ÇEVRESİ...... 41 2.1.İzmir Firmaları (Profil)...... 41 2.2. Türkiye’nin İlk 500 Firması Arasındaki İzmir Firmaları...... 42 2.3. Türkiye’nin İlk 500 Firması Arasındaki İzmir Firmalarının Sektör ve Faaliyet Bilgileri...... 43 2.4. Türkiye’nin İkinci 500 Firması Arasındaki İzmir Firmaları...... 46 2.5. Türkiye’nin İkinci 500 Firması Arasındaki İzmir Firmalarının Sektör ve Faaliyet Bilgileri.... 47 2.6. Türkiye’de Uluslararası Doğrudan Yatırımlar...... 48 2.7. İzmir’de Uluslararası Doğrudan Yatırımlar...... 50 2.8. İzmir’de Uluslararası Doğrudan Yatırımların Sektör ve Faaliyet Bilgileri ...... 51 3. İZMİR’DE YATIRIM...... 52 3.1. İzmir’de Başlıca ve Yükselen Sektörler...... 52 İzmir’de Başlıca Sektörler...... 53 İzmir’in Başlıca Sektörlerinin Gelişimi...... 54 Endüstriyel Makine...... 54 Kimya...... 55 Gıda ve İçecek...... 57 Turizm...... 59 İzmir’de Yükselen Sektörler...... 61 İzmir’de Yükselen Sektörlerin (anahtar kolaylaştırıcı teknolojiler) Gelişimi:...... 63 Bilgi ve İletişim...... 63 Sağlık Biyoteknolojisi...... 65 Yenilenebilir Enerji...... 67 Havacılık ve Savunma...... 69 3.2. Yükselen Sektörlerin İzmir için Önemi...... 70 4. İş Kurma Süreci ve Teşvikler...... 72 4.1. İş Kurma Süreci...... 72 4.2. Yatırım Teşvikleri...... 73 4.3. Ticaret Ofisleri...... 74 5. Yerleşim...... 75 5.1.Organize Sanayi Bölgeleri...... 75 6. Yaşam ve Kültür...... 78 6.1. Sağlık Hizmetleri...... 78 6.2. Eğitim Hizmetleri...... 80

4 İlk ve Ortaöğretim...... 80 İzmir’de Özel İlk ve Ortaöğretim Okulları...... 81 İzmir’de Yükseköğretim (Üniversiteler)...... 82 6.3. Turizm...... 82 Sağlık Turizmi...... 85 Yat Turizmi...... 86 6.4. Kültür...... 87 Kütüphaneler...... 87 Müze ve Örenyerler...... 89 Kültür, Sanat ve Eğlence Merkezleri...... 92 Uluslararası Organizasyonlar...... 93 Eğlence ve Kültür Harcamaları...... 94 6.5.Konsolosluklar...... 94 6.6.İş-Yaşam Dengesi...... 96 Çalışma Saatleri ve Tatil Günleri...... 96 İş Sağlığı ve Güvenliği...... 96 6.7. Güvenlik...... 97 6.8. Sıhhi Özellikler...... 98 Hava Kalitesi ve Denetimi...... 98 Körfez Su Kalitesi ve Denetimi...... 100 Gürültü Denetimi...... 100 Atık Kabul ve Bertaraf İşlemleri...... 100 Bulaşıcı Hastalıklarla Mücadele ve Denetim...... 101 Haşere Mücadelesi ve İlaçlama...... 101 6.9. Uluslararası Markalar...... 101 Sonuç...... 102 Notlar...... 104

Kaynakça...... 107

5 Şekil Listesi Şekil 1 Ortalama uçuş süreleri...... 16 Şekil 2. Denizyolu istatistikleri...... 17 Şekil 3. Türkiye genelinde denizyoluyla yapılan dış ticaretin konteyner adedi bazında limanlara göre dağılımı (%) (2016)...... 18 Şekil 4. Aliağa ve İzmir limanlarının genel görünümü...... 18 Şekil 5. Aliağa-Nemrut limanları harita gösterimi...... 20 Şekil 6. Karayolu istatistikleri...... 21 Şekil 7. İzmir ve diğer illerde otoyol uzunluğu (km)...... 21 Şekil 8. Havayolu istatistikleri...... 22 Şekil 9. İniş-kalkış yapan ticari uçakların toplam uçuş trafiği içindeki payı (2016)...... 22 Şekil 10. Havayolu trafiğinin illere göre dağılımı (%)...... 23 Şekil 11. İzmir Adnan Menderes Havalimanı’ndan doğrudan uçuşlar...... 23 Şekil 12. Demiryolu istatistikleri...... 24 Şekil 13. Demiryoluyla taşınan yük miktarı...... 24 Şekil 14. İzmir’in lojistik altyapısı...... 25 Şekil 15. Ulaştırma ve depolama alanında çalışan sayısı...... 25 Şekil 16. İzmir’den yapılan ihracatın % dağılımı (2016)...... 26 Şekil 17. İzmir’den yapılan ithalatın % dağılımı (2016)...... 26 Şekil 18. İzmir ihracatının ülkelere göre % dağılımı (2016)...... 27 Şekil 19. İzmir ithalatının ülkelere göre % dağılımı (2016)...... 27 Şekil 20. İzmir’in kişi başına düşen gelir düzeyi ($)...... 28 Şekil 21. İzmir’de üretimin sektörel dağılımı...... 28 Şekil 22. İzmir’de üretim...... 28 Şekil 23. Ulusal gelirin % dağılımı...... 28 Şekil 24. Düzey 2 bölgelerinin kişi başına düşen gelir düzeyleri ($-2014)...... 29 Şekil 25. Toplam genç işgücü içinde yüksek öğretim mezunlarının payı (%) (2016)...... 31 Şekil 26. İşgücünün eğitim düzeyine göre % dağılımı (İzmir)...... 31 Şekil 27. İşgücüne katılım oranı (15-64 yaş erkek)...... 32 Şekil 28. İşgücüne katılım oranı (15-64 Yaş Kadın)...... 32 Şekil 29. İstihdam artış oranı (%)...... 33 Şekil 30. İstihdamın yaş gruplarına göre dağılımı...... 33 Şekil 31. İzmir üniversitelerindeki fakültelerin sayılarına göre % dağılımı...... 35

6 Şekil 32. İzmir’deki fen fakültesi bölümlerinin dağılımı...... 36 Şekil 33. İzmir’deki mühendislik fakültesi bölümlerinin dağılımı...... 36 Şekil 34. İzmir üniversiteleri program sayılarının türlerine göre dağılımı...... 37 Şekil 35. AR-GE merkezlerinin sektörel dağılımı (İzmir)...... 37 Şekil 36. İzmir’deki araştırma ve uygulama merkezlerinin üniversitelere göre dağılımı...... 38 Şekil 37. İzmir’deki teknoparklar...... 39 Şekil 38. SAN-TEZ programı...... 40 Şekil 39. Faaliyet alanları açısından İzmir...... 41 Şekil 40. İmalat Sanayi faaliyet alanları açsından İzmir...... 42 Şekil 41. Türkiye’nin ilk 500 sanayi kuruluşunun dağılımı...... 43 Şekil 42. İlk 500 firma içindeki ilk 5 İzmir firmasının üretim değeri (milyon TL)...... 43 Şekil 43. Türkiye’nin ilk 500 firması arasındaki İzmir firmalarının sektörlere göre dağılımı (2015)...... 44 Şekil 44. Türkiye’nin ilk 500 firması arasındaki İzmir firmalarının faaliyet alanlarına göre dağılımı (2015).... 45 Şekil 45. Türkiye’deki ilk 500 firma arasındaki İzmir firmalarının sermaye dağılımı...... 45 Şekil 46. Türkiye’nin ikinci 500 sanayi kuruluşunun dağılımı...... 47 Şekil 47. Türkiye’nin ikinci 500 firması arasındaki İzmir firmalarının sektörlere göre dağılımı (2015)...... 47 Şekil 48. Türkiye’nin ikinci 500 firması arasındaki İzmir firmalarının faaliyet alanlarına göre dağılımı...... 48 Şekil 49. UDY’lerin ülkelere göre dağılımı...... 49 Şekil 50. UDY’lerin hizmetler sektörü % dağılımı 2016)...... 49 Şekil 51. UDY’lerin imalat sanayi % dağılımı (2016)...... 49

Şekil 52. Yabancı sermayeli firma sayısı...... 50 Şekil 53. İzmir’deki yabancı sermayeli firmaların lokasyonları...... 50 Şekil 54. İzmir’deki yabancı sermayeli firmaların menşei...... 50 Şekil 55. İzmir’deki yabancı sermayeli firmalar...... 51 Şekil 56. İzmir’deki yabancı sermayeli firmaların sektörel dağılımı...... 51 Şekil 57. Yatırımcıların İzmir’de yatırım yapma nedenleri...... 52 Şekil 58. Endüstriyel makine sanayinde firma ve çalışan sayıları...... 54 Şekil 59. Endüstriyel makine sanayinde maaş-ücretler ve ciro...... 54 Şekil 60. Endüstriyel makine sanayinde yatırımlar...... 54 Şekil 61. İzmir’de endüstriyel makine sanayi...... 55 Şekil 62. İzmir kimya sanayinde firma ve çalışan sayıları...... 55 Şekil 63. İzmir kimya sanayinde maaş-ücretler ve ciro...... 56 Şekil 64. İzmir kimya sanayinde yatırımlar...... 56

7 Şekil 65. İzmir’de kimya sanayi...... 56 Şekil 66. İzmir gıda ve içecek sanayinde firma ve çalışan sayısı...... 57 Şekil 67. İzmir gıda ve içecek sanayinde maaş-ücretler ve ciro...... 57 Şekil 68. İzmir gıda ve içecek sanayinde yatırımlar...... 57 Şekil 69. İzmir’de gıda ve içecek sanayi...... 58 Şekil 70. İzmir turizm sektöründe firma ve çalışan sayısı...... 59 Şekil 71. İzmir turizm sektöründe maaş-cüretler ve ciro...... 59 Şekil 72. İzmir turizm sektöründe yatırımlar...... 59 Şekil 73. İzmir’de turizm sektörü...... 60 Şekil 74. İzmir bilgi ve iletişim sektöründe firma ve çalışan sayısı...... 63 Şekil 75. İzmir bilgi ve iletişim sektöründe maaş-ücretler ve ciro...... 63 Şekil 76. İzmir bilgi ve iletişim sektöründe yatırımlar...... 63 Şekil 77. İzmir’de bilgi ve iletişim sektörü...... 64 Şekil 78. İzmir sağlık biyoteknolojisi sektöründe firma ve çalışan sayıları...... 65 Şekil 79. İzmir sağlık biyoteknolojisi sektöründe maaş-ücretler ve ciro...... 65 Şekil 80. İzmir sağlık biyoteknolojisi sektöründe yatırımlar...... 65 Şekil 81. İzmir’de sağlık biyoteknolojisi...... 66 Şekil 82. İzmir yenilenebilir enerji sektöründe firma ve çalışan sayıları...... 67 Şekil 83. İzmir yenilenebilir enerji sektöründe maaş-ücretler ve ciro...... 67 Şekil 84. İzmir yenilenebilir enerji sektöründe yatırımlar...... 67 Şekil 85. İzmir’de yenilenebilir enerji...... 68 Şekil 86. İzmir havacılık ve savunma sanayinde firma ve çalışan sayıları...... 69 Şekil 87. İzmir havacılık ve savunma sanayinde maaş-ücretler ve ciro...... 69 Şekil 88. İzmir havacılık ve savunma sanayinde yatırımlar...... 69 Şekil 89. İzmir’de havacılık ve savunma sanayi...... 70 Şekil 90. İzmir’de iş kurma süreci...... 72 Şekil 91. 2012/3305 sayılı yeni teşvik sisteminin araç ve unsurları...... 73 Şekil 92. Teşviklerin sektörel dağılımı (İzmir)...... 73 Şekil 93. Teşvik belge sayısı (İzmir)...... 73 Şekil 94. Organize sanayi bölgelerinin dağılımı...... 75 Şekil 95. Organize sanayi bölgelerinin dağılımı (harita)...... 78 Şekil 96. Toplam hastane sayısı (2015)...... 79 Şekil 97. Sağlık hizmetleri kalitesi...... 79

8 Şekil 98. Eğitim seviyesine göre net okullaşma oranı...... 80 Şekil 99. İzmir’de önde gelen ilköğretim ve ortaöğretim kurumları...... 81 Şekil 100. Turizm destinasyon sayılarının dağılımı (%)...... 82 Şekil 101. Alaçatı sörf merkezi...... 84 Şekil 102. İzmir’de yat turizmi potansiyeli...... 86 Şekil 103. Kültürel zenginlik ve çeşitliliğiyle İzmir...... 87 Şekil 104. Halk kütüphanelerinden yararlanma sayısı...... 87 Şekil 105. İzmir’deki örenyerleri...... 89 Şekil 106. Uluslararası organizasyonlar...... 93 Şekil 107. Eğlence ve kültür harcamalarının toplam harcamalar içindeki payı...... 94 Şekil 108. Terörist saldırının düzey 2 bölgelerine göre dağılımı (2000-2014)...... 97 Şekil 109. Terör saldırıların bölgesel dağılımı (2000-2014)...... 98 Şekil 110. Hava kalitesi indeksi ortalama değerleri...... 99

9 Tablo Listesi Tablo 1. İzmir’in limanları ve özellikleri...... 19 Tablo 2. İzmir’de eğitim düzeyine göre kişi başı aylık ortalama ücret...... 30 Tablo 3. İzmir’deki üniversitelere ilişkin istatistikler...... 34 Tablo 4. İzmir’deki üniversitelere ilişkin istatistikler...... 46 Tablo 5. İzmir’de başlıca sektörleri oluşturan NACE 2 kodları...... 53 Tablo 6. İzmir’de yükselen sektörleri oluşturan NACE 2 kodları...... 61 Tablo 7. İzmir’deki ticaret ofisleri...... 74 Tablo 8. İzmir’deki organize sanayi bölgeleri (OSB)...... 76 Tablo 9. İzmir’deki turizm destinasyonları ve temaları...... 83 Tablo 10. İzmir’deki termal turizmi bölgeleri...... 85 Tablo 11. İzmir Büyükşehir Belediyesi kütüphaneleri...... 88 Tablo 12. İzmir’deki örenyerlerine ilişkin bilgiler...... 90 Tablo 13. İzmir’deki müzeler...... 91 Tablo 14. İzmir’de öne çıkan kültür merkezleri...... 92 Tablo 15. İzmir’de öne çıkan konsolosluklar...... 95 Tablo 16. Ulusal bayramlar ve genel tatil günleri...... 96 Tablo 17. İzmir’deki hava izleme istasyonları ölçüm sonuçlarına göre hava kalitesi...... 99

10 Kısaltmalar AASSM : Ahmed Adnan Saygun Sanat Merkezi

ABD : Amerika Birleşik Devletleri

AB : Avrupa Birliği

AHK : Alman Dış Ticaret Odası

APİKAM : Ahmet Piriştina Kent Arşivi ve Müzesi

AR-GE : Araştırma-Geliştirme

CIE : Cambridge International Education

EBSO : Ege Bölgesi Sanayi Odası

ECIS : European Council of International Schools

FIBA : International Basketball Federation

GSYİH : Gayri Safi Yurt İçi Hasıla

GTB : Global Terrorism Database

GTB : Gümrük ve Ticaret Bakanlığı

IBDP : International Baccalaureate Diploma Programme

IFCA : International Funboard Class Association

IGOR : International Grape Harvest Optimist Regatta

IPC : International Primary Programme

İBBS : İstatistiki Bölge Birimleri Sınıflandırması

İSO : İstanbul Sanayi Odası

İZKA : İzmir Kalkınma Ajansı

İZTO : İzmir Ticaret Odası

KDV : Katma Değer Vergisi

KEEA : Kıyı Ekosistemi Etkilenme Alanı

KOBİ : Küçük ve Orta Büyüklükteki İşletmeler

11 KTKGB : Kültür ve Turizm Koruma ve Gelişim Bölgeleri

MNKH : Hungarian National Trading Houses

NACE : Statistical Classification of Economic Activities

NBSO : Netherlands Business Support Offices

OSB : Organize Sanayi Bölgesi

SAN-TEZ : Sanayi Tezleri

TM : Turizm Merkezi

TOBB : Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği

TÜİK : Türkiye İstatistik Kurumu

UDY : Uluslararası Doğrudan Yatırımlar

UNESCO : United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization

URAP : University Ranking by Academic Performance

WUR : World University Rankings

YHGS : Yaban Hayatı Geliştirme Sahası

12 Giriş

İzmir, coğrafi konumu, doğal kaynakları, tarihsel alt yapısı, kültürel zenginlikleri ve insan gücü açısından Türkiye’de ve dünyada öne çıkan bir bölgedir. Ulusal ve uluslararası taşımacılık açısından önemli bir potansiyele sahip olan İzmir, başta Alsancak Limanı olmak üzere birden fazla limana sahiptir. Ulaşım ve lojistik alt yapısı ile ekonomik faaliyetler açısından çeşitliliği nedeniyle İzmir geçmişten günümüze önemli bir ticaret merkezi olması özelliğini korumuştur. Zengin lojistik alt yapısı ile Türkiye’nin batıya açılan önemli bir ticaret kapısıdır. Ayrıca genç, dinamik ve eğitim düzeyi yüksek bir işgücü potansiyeline sahiptir.

Ekonomik ve ticari zenginlikleri kadar İzmir, canlı ve kozmopolit bir şehirdir. Yılda güneşli gün sayısı en fazla olan illerden biridir ve pek çok turistik merkeze çok yakın mesafededir. Yaşam tarzı ve kültürü ile İzmir, “yaşayan şehir yaşanacak şehir” olarak nitelendirilmektedir.

İzmir, sahip olduğu özellikler, yaşam standardı ve ekonomik potansiyeli ile yaşam için olduğu kadar yatırımcılar için de cazip olanaklar sunmaktadır. Bu çalışmanın amacı, İzmir’i ekonomik, sosyal ve kültürel açıdan Türkiye’nin belli başlı yatırım merkezleri ile karşılaştırmak ve İzmir’i farklı kılan özellikleri yatırımcı açısından öne çıkarmaktır. Temel hedef, 2017 yılı itibarı ile İzmir’in farklı boyutlar çerçevesinde profilini göstermek, İzmir’in ekonomik, ticari ve yaşam açısından bir resmini çekmektir.

Rapor, altı ana bölümden oluşmaktadır. Birinci bölüm, İzmir’in genel profilini ortaya koymaktadır. Birinci bölümde, ulaşım, lojistik, dış ticaret, gelir, işgücü, eğitim, araştırma alt yapısı gibi özellikler kapsamında İzmir ile ilgili büyüklükler, genel kapsamda ya da diğer iller ile karşılaştırmalı olarak incelenmiştir. Raporun ikinci bölümü İzmir’deki iş çevresi ile ilişkilidir. İkinci bölümde firma ve çalışan sayısı, Türkiye’nin ilk ve ikinci 500 firması arasında İzmir firmalarının yeri ve faaliyet alanları, uluslararası doğrudan yatırımların sayısı ve faaliyet alanları gibi bilgiler yer almaktadır. Üçüncü bölümde İzmir’de yatırım olanakları konusunda bilgiler verilmiş, İzmir için İzmir Kalkınma Ajansı tarafından belirlenmiş olan başlıca ve yükselen sektörler tanıtılmış, yükselen sektörlerin İzmir için önemi üzerinde durulmuştur. Çalışmanın dördüncü bölümü, İzmir’de iş kurma süreci ile ilgili bilgileri kapsamaktadır. Bu bölümde İzmir’de iş kurmak isteyen yatırımcılar için süreç, yatırım teşvikleri ve yerli ve yabancı ticaret ofisler konusunda bilgiler yer almaktadır. Çalışmanın beşinci bölümünde ise İzmir’de faaliyet göstermek üzere yatırım yapmak isteyen firmalar için yerleşim olanakları üzerinde durulmuş, organize sanayi bölgeleri konusunda özet bilgiler sunulmaktadır. Altıncı bölüm ise İzmir’de ile ilgili günlük yaşam ve şehir kültürü konusunda bilgiler verilmektedir. Bu kapsamda sağlık hizmetleri, eğitim hizmetleri, turistik olanaklar, kültürel zenginlikler, uluslararası organizasyonlar, konsolosluklar, iş-yaşam dengesi, güvenlik gibi konularda başlıklar bulunmaktadır. Sonuç bölümünde ise İzmir’in bugün sahip olduğu özellikleri kullanarak küresel ekonominin yeni dinamikleri ile uyumlanabilmesi konusundaki öneriler ortaya konmuştur.

13 1. Genel Profil 1.1. Sayılarla Bazı Göstergeler

TOPLAM ALAN NÜFUS YAŞAM BEKLENTİSİ (Yıl) 12,016 km2 4.2 milyon Kadın

81.8 - Doğu’nun en batısı 342 kişi/km2 - Avrupa’ya açılan kapı Erkek - 200 km2Körfez 75.7 - Doğal Liman

- 30 ilçe ve belediye DOĞAL KAYNAKLAR BİLİM VE TEKNOLOJİ EĞİTİMLİ NÜFUS

VE İKLİM

- Jeotermal Merkez (Balçova) -8 Üniversite - Üniversite Mezunu

-180 Bin Hektar İşlenen Tarım - 138 Üniversite Araştırma ve 275 Bin Kadın Alanı Uygulama Merkezi 297 Bin Erkek - 471 Bin Hektar Orman Alanı -13 Organize Sanayi Bölgesi

- 70 Bin Hektar Sulama Alanı - 4 Teknopark Kadın Erkek - 50 m/s Rüzgâr Hızı - 34 ARGE Merkezi

- güneşli gün sayısı: 204 gün/yıl -4 Tasarım Merkezi 16.3% 17.9%

- yağışlı gün sayısı: 77 gün/yıl Aktif Nüfus İçindeki Oranları

TEŞVİK İMKANLARI TİCARET HACMİ TURİZM VE KÜLTÜR

Termal Turizmi 37,9 Milyon 17 Milyar $ 5 Turizm Merkezi Ticaret Hacmi Değerinde 2,758 191 Ülkeye İhracat Teşvik Belgesi Kıyı Turizmi 160 Ülkeden İthalat (2001-2016) 13Turizmi Merkezi

Kültür Turizmi

EFES 14 2. sırada 2. sırada Yabancı Sermayeli Firma Dış Ticaret Hacminde Sayısında (2013-2016)

191 ülkeye ihracat 35 Ülkeden 183 Firma 160 ülkeden ithalat

2. sırada 3. sırada Yüksek Eğitimli Kadın KALİFİYE İŞGÜCÜNDE Nüfus Oranında

(İŞGÜCÜNÜN %25’İ

YÜKSEK EĞİTİMLİ)

3. sırada 3. sırada

ULAŞTIRMA VE DEPOLAMA ALANMINDA ÇALIŞAN SAYISI ÜRETİM HACMİNDE İTİBARİYLE Milli Gelirin %6,2’si INCOME

3. sırada 3. sırada

MEVDUAT VE KREDİ INTERNET ABONE HACMİ GENİŞLİĞİNDE SAYISINDA 66.5 %

15 1.2 Coğrafi Konum Türkiye’nin Avrupa’ya ve Dünya’ya açılan kapısı konumundaki İzmir, pek çok Avrupa ülkesine uçak ile ortalama 3 saat uzaklıktadır.

Şekil 1. Ortalama uçuş süreleri

DUBLIN 4saat 20dak MADRID 4saat 20dak LONDRA 3saat 40dak HELSINKI 3saat 30dak STOCKHOLM 3saat 30dak

AMSTERDAM 3saat 20 dak BRUSSELS 3saat 15dak PARIS 3saat 15dak COPENHAGEN 3saat 10dak LUXEMBURG 3saat

BERLIN 2saat 45dak VIENNA 2saat ROME 1saat 55dak ATHENS 25dak

İZMİR

16 1.3 Ulaşım ve Lojistik Alt Yapısı

Üç tarafı deniz olan Türkiye’de en yaygın dış ticaret taşıma yolu deniz yoludur (ihracatın %54’ü, ithalatın %65’i). Bunu sırasıyla karayolu ve havayolu izlemektedir. (GTB, 2015) İzmir, denizyolu, havayolu, karayolu, demiryolu ulaşımı alt yapısı açısından alternatif ticaret yollarının tümüne sahip Türkiye’nin ender illerinden biridir.

Denizyolu

2016 yılında Türkiye genelinde konteyner adedi bazında denizyoluyla yapılan dış ticaretin %18,5’i İzmir ve Aliağa Limanlarından yapılmıştır.1 Bu açıdan İzmir, denizyoluyla yapılan dış ticarette Türkiye’nin 3. büyük ilidir.

Şekil 2. Denizyolu istatistikleri

Uğrayan Gemi 7,141 2 inci Sayısı

Konteyner Elleçleme 455,192 Konteyner 3 üncü İhracat

Konteyner Elleçleme 451,056 Konteyner 3 üncü İthalat

Kaynak: Deniz Ticareti Genel Müdürlüğü İstatistik Bilgi Sistemi

17 Şekil 3. Türkiye genelinde denizyoluyla yapılan dış ticaretin konteyner adedi bazında limanlara göre dağılımı (%) (2016) Şekil 3. Türkiye genelinde denizyoluyla yapılan dış ticaretin konteyner adedi bazında limanlara göre dağılımı (%) (2016) Şekil 3. Türkiye genelinde denizyoluyla yapılan dış ticaretin konteyner adedi bazında limanlara göre dağılımı (%) (2016) DİĞERLERİ 18.66

DİĞERLERİKOCAELİ 14.67 18.66

ALİAĞA+İZMİRKOCAELİ 14.67 18.49

ALİAĞA+İZMİRMERSİN 18.4918.68

AMBARLIMERSİN 18.68 29.51

AMBARLI0.00 5.00 10.00 15.00 20.00 25.00 30.0029.51

Kaynak: Deniz Ticareti0.00 Genel5.00 Müdürlüğü10.00 İstatistik 15.00Bilgi Sistemi20.00 25.00 30.00

Kaynak: Deniz Ticareti Genel Müdürlüğü İstatistik Bilgi Sistemi Kaynak: Deniz Ticareti Genel Müdürlüğü İstatistik Bilgi Sistemi

Şekil 4. Aliağa ve İzmir limanlarının genel görünümü

Şekil 4. AliağaŞekil veUğrayan İzmir 4. AliağaGemi limanlarının Sayısı ve İzmir genel Dışlimanlarının Ticaret görünümü Hacmi (Konteyner genel görünümü Adedi) 880000 861779 8000 860000 Uğrayan Gemi Sayısı Dış Ticaret Hacmi (Konteyner Adedi) 7800 840000880000 861779 8000 820000860000 7600 7800 800000840000 7400 780000820000 7600 760000 7764 7200 800000 7400 740000780000 7432 7000 7246 720000760000 7764 7141 7200 6997 6800 700000740000 7432 7000 7246 680000720000 7141 6600 6997 6800 700000 2012 2013 2014 2015 2016 680000 6600 Kaynak: 2012Deniz Ticareti 2013Genel Müdürlüğü2014 İstatistik Bilgi2015 Sistemi 2016

Kaynak: Deniz Ticareti Genel Müdürlüğü İstatistik Bilgi Sistemi Kaynak: Deniz Ticareti Genel Müdürlüğü İstatistik Bilgi Sistemi

21

21 18

Tablo 1. İzmir’in limanları ve özellikleri

Alan Rıhtım Liman Adı Konum Hizmet Türü Büyüklüğü Sayısı İzmir Limanının hinterlandı; Marmara Bölgesi’nin güney kesimini, Ege ve İç Ege Bölgesi’nin ALSANCAK 635.000 m2 tamamını, İç Anadolu’nun 25 Her Türlü Yük batı kesimini, Akdeniz’in batı ve kuzeybatı kesimlerini kapsamaktadır. Adnan Menderes Havalimanına Genel Kargo, Kuru EGE GÜBRE 513.000 m2 2 70 km uzaklıktadır ve Sıvı Dökme Yük Adnan Menderes Havalimanına 70 Dökme Kuru Yük ve İDÇ 191.000 m2 2 km. uzaklıktadır Genel Kargo Adnan Menderes Havalimanına 70 TÜPRAŞ 115.000 m2 8 Sıvı Dökme Yük km. uzaklıktadır İzmir’in kuzeybatısında bulunan PETKİM 9.206 m2 Nemrut Körfezi sahilinde kurulmuş 8 Sıvı Dökme Yük olup İzmir’e 60 km uzaklıktadır. İzmir’in kuzeybatısında bulunan Genel Kargo ve EGEÇELİK 87.071 m2 Nemrut Körfezi sahilinde kurulmuş 7 Kuru Dökme Yük olup İzmir’e 60 km uzaklıktadır. İzmir’in kuzeybatısında bulunan NEMPORT 100.000 m2 Nemrut Körfezi sahilinde kurulmuş 2 Kuru Dökme Yük olup İzmir’e 60 km uzaklıktadır. İzmir’in kuzeybatısında bulunan ALİAĞA-NEMRUT LİMANLARI Genel Kargo ve HABAŞ 100.000 m2 Nemrut Körfezi sahilinde kurulmuş 2 Kuru Dökme Yük olup İzmir’e 60 km uzaklıktadır. Genel Kargo, İzmir şehir merkezine 59 km Dökme Yük, Hurda BATIÇİM 149.000 m2 mesafededir. Demir Elleçleme ve Depolama İzmir’e 120 km., Aliağa’ya 55 km Dökme Yük ve DİKİLİ 12.500 m2 1 uzaklıktadır. Yolcu Taşıma İzmir’in batısında, yarım saatlik Feribot, Ro-Ro ve ÇEŞME 26.931 m2 mesafede bulunan turistik Çeşme 2 Yolcu Taşıma yarımadasındadır. Liman tam kapasiteyle çalıştığında yıllık 200 bin tonun üzerinde 1.100 geminin yaklaşması öngörülmektedir

KUZEY EGE Yapımı tamamlandığında dünyanın en büyük 10 limanı arasına girecek.

(ÇANDARLI) Alsancak Limanı’nın 4 katı büyüklüğünde olacak ve 6 gemi aynı anda yanaşacak. Limanın ilk kapasitesi 4 milyon TEU, nihai kapasitesi ise 12 milyon TEU olacak.

Liman Türkiye’nin yük elleçleme kapasitesini yüzde 70 artıracak.

Kaynak:http://www.investinizmir.com/upload/Node/27441/files/IZMIR_DENIZYOLU_LOJISTIGI_ LIMANLAR.pdf, http://www.aliagadenizcilik.gov.tr/liman_iskele.aspx ve http://www.portofdikili.com/ Liman Plan.aspx 19 Şekil 5. Aliağa-Nemrut limanları harita gösterimi

Kaynak: http://www.aliagadenizcilik.gov.tr/liman_iskele.aspx, Erişim Tarihi: 11.04.2017

20 Karayolu Ağı

İzmir, 247 km’lik otoyol uzunluğuyla Türkiye’nin en geniş otoyol ağı uzunluğuna sahip 2. büyük ilidir.

KarayoluŞekil 6. KarayoluAğı istatistikleri İzmir, 247 km’lik otoyol uzunluğuyla Türkiye’nin en geniş otoyol ağı uzunluğuna sahip 2. büyük ilidir. Otoyol Uzunluğu 247 km 2 inci

Şekil 6. Karayolu istatistikleri Şekil 6. Karayolu istatistikleri Otoyol inci Uzunluğuİl ve Devlet Yolu 247 km1276 km 2 8 inci Uzunluğu İl ve Devlet 1276 Yolu inci Kaynak: UzunluğuKarayolları Genel Müdürlüğü,km 09.02.2017 Tarihi8 İtibariyle

Kaynak: Karayolları Genel Müdürlüğü, 09.02.2017 Tarihi İtibariyle

Şekil 7. İzmir ve diğer illerde otoyol uzunluğu (km) Şekil 7. İzmir ve diğer illerde otoyol uzunluğu (km)

TÜRKİYE ORTALAMASI 121

KOCAELİ 98

BURSA 131

ANKARA 198

İZMİR 247

İSTANBUL 451

0 100 200 300 400 500

Kaynak: Karayolları Genel Müdürlüğü, 09.02.2017 Tarihi İtibariyle Kaynak: Karayolları Genel Müdürlüğü, 09.02.2017 Tarihi İtibariyle

21 24

Havayolu Ağı

Yıllık ortalama 80 bin ticari uçak, 114 bin ton yük ve 12 milyon yolcu trafiğiyle Türkiye’nin önde gelen ticaret merkezidir. Adnan Menderes Havalimanına iniş-kalkış yapan uçakların yaklaşık % 93’ü ticari uçak niteliğindedir.

Şekil 8. Havayolu istatistikleri

Havayolu Ağı Havayoluyla Taşanan 114 Bin Ton 3 üncü Yıllık ortalama 80 bin ticari uçak, 114 bin ton yük ve 12 milyon yolcu trafiğiyle Yük Miktarı Türkiye’nin önde gelen ticaret merkezidir. Adnan Menderes Havalimanına iniş-kalkış yapan uçakların yaklaşık % 93’ü ticari uçak niteliğindedir.

İniş-Kalkış Yapan 80 Bin 4 üncü Şekil 8. Ticari Havayolu Uçak Sayısı istatistikleri HavayoluylaŞekil 8. Havayolu114 istatistikleri Taşanan Yük üncü Miktarı Bin Ton 3 İniş-KalkışYolcu Sayısı 12 Milyon 4 üncü Yapan Ticari 80 Bin 4üncü Uçak Sayısı 12 Yolcu Sayısı üncü Kaynak: Hava MeydanlarıMilyon İşletmesi Genel4 Müdürlüğü

Kaynak: Hava Meydanları İşletmesi Genel Müdürlüğü

ŞekilŞekil 9. İniş9. İniş-kalkış-kalkış yapan yapan ticari ticari uçakların uçakların toplam toplam uçuş trafiği uçuş içindekitrafiği payı (2016)içindeki payı (2016)

TÜRKİYE ORTALAMASI % 91.27

BURSA % 29.2

KOCAELİ % 39.57

ANKARA % 89.33

İZMİR % 92.81

İSTANBUL % 96.46

0 20 40 60 80 100

Kaynak: Hava Meydanları İşletmesi Genel Müdürlüğü Kaynak: Hava Meydanları İşletmesi Genel Müdürlüğü

22

25

Şekil 10. Havayolu trafiğinin illere göre dağılımı (%) Şekil 10. Havayolu trafiğinin illere göre dağılımı (%)

İstanbul İstanbul n İzmir c (Atatürk) Havayolu trafiği (TürkiyeGökçen) geneli içinde % pay) Yolcu trafiği (Türkiye geneli içinde % pay)

Kaynak: DHMI DHMI Genel Genel Müdürlüğü Müdürlüğü İstatistik İstatistik (2016 (2016 Aralık Aralık sonu sonu itibariyle) itibariyle)

İzmir, İstanbul ve Ankara’dan sonra havayolu trafiği bakımından en büyük İzmir, İstanbul ve Ankara’dan sonra havayolu trafiği bakımından en büyük merkezdir. merkezdir.Türkiye’nin toplam Türkiye’nin havayolu trafiği topla vem iç ve havayolu dış hat yolcu trafiği trafiği toplamının ve iç ve %10 dış u İzmir hat Adnanyolcu trafiği toplamınınMenderes Havalimanı’ndan %10 u İzmir gerçekleşmektedir. Adnan Menderes İzmir’den Havalimanı’ndan Türkiye içinde 22 gerçekleşmektedir.destinasyona, Türkiye dışında da 28 ülkeden 70 farklı destinasyona doğrudan uçuş vardır.2 Dünyanın tüm İzmir’denmerkezlerine Türkiyeise, İzmir’den için 45de dakika 22 destinasyona uçuş mesafesi ile, Türkiyeİstanbul üzerinden dışında aktarmalı da 28 olarak ülkeden 70 farklıhaftanın destinasyona her günü ulaşım mümkündür.doğrudan uçuş vardır.2 Dünyanın tüm merkezlerine ise, İzmir’den 45 dakika uçuş mesafesi ile İstanbul üzerinden aktarmalı olarak haftanınŞekil 11. herİzmir günü Adnan ulaşım Menderes mümkündür. Havalimanı’ndan doğrudan uçuşlar

Kaynak: http://www.flightconnections.com/, Erişim Tarihi: 09.04.2017

23

Demiryolu Ağı

372 km’lik demiryolu uzunluğuna sahip olan İzmir, demiryoluyla taşınan ortalama 2 Milyon ton yük kapasitesiyle3 demiryolu taşımacılığında Türkiye’nin önde gelen illeri arasındadır.

Şekil 12. Demiryolu istatistikleri

Demiryolu Uzunluğu 372 km 3 üncü

Demiryoluyla Taşınan 2 Milyon Ton 8 üncü Yük Miktarı

Yolcu Sayısı 6 Milyon 2 üncü

Kaynak: TCDD - İllere Göre Demiryolu İstatistikleri

Şekil 13. Demiryoluyla taşınan yük miktarı

Şekil 13. Demiryoluyla taşınan yük miktarı

İSTANBUL 13276

TÜRKİYE ORTALAMASI (55 İL) 1274

70063

KOCAELİ 1367344

1518697

İZMİR 2123672

Kaynak: TCDD - İllere Göre Demiryolu İstatistikleri 1.4.Kaynak: Lojistik TCDD Alt -Yapısı İllere Göre ve Hizmetleri Demiryolu İstatistikleri İzmir, temel lojistik faaliyetlerin başında gelen ulaştırma ve depolama alanında çalışan 18,958 yerel birim sayısı itibariyle Türkiye’nin en büyük 7. bölgesi; bu alanda istihdam edilen 63,319 çalışan sayısı itibariyle ise, Türkiye’nin en büyük 3. bölgesi konumundadır.4 24

Şekil 14. İzmir’in lojistik altyapısı Ulaştırma ve Şekil 14. İzmir’in lojistik altyapısı nc Alanında Yerel n Birim Sayısı Ulaştırma ve üncü Alanında n Çalışan Sayısı

Kaynak: TÜİK Yıllık Sanayi ve Hizmet İstatistikleri

1.4 Lojistik Alt Yapısı ve Hizmetleri İzmir, temel lojistik faaliyetlerin başında gelen ulaştırma ve depolama alanında çalışan 18,958 yerel birim sayısı itibariyle Türkiye’nin en büyük 7. bölgesi; bu alanda istihdam edilen 63,319 çalışan sayısı itibariyle ise, Türkiye’nin en büyük 3. bölgesi konumundadır.4

Şekil 14. İzmir’in lojistik altyapısı

Ulaştırma ve Depolama Alanında 19 Bin 7 inci Yerel Birim Sayısı

Ulaştırma ve Depolama Alanında 63.2 Bin 3 üncü Çalışan Sayısı

Kaynak: TÜİK Yıllık Sanayi ve Hizmet İstatistikleri

Şekil 15. Ulaştırma ve depolama alanında çalışan sayısı

Şekil 15. Ulaştırma ve depolama alanında çalışan sayısı

KOCAELİ ALT BÖLGESİ ORTALAMASI (TR42)

BURSA ALT BÖLGESİ ORTALAMASI (TR41)

TÜRKİYE ORTALAMASI (26 BÖLGE)

İZMİR ALT BÖLGESİ (TR31)

ANKARA ALT BÖLGESİ (TR51)

İSTANBUL ALT BÖLGESİ (TR10)

Kaynak: TÜİK Yıllık Sanayi ve Hizmet İstatistikleri

Kaynak: TÜİK Yıllık Sanayi ve Hizmet İstatistikleri

1.51.5. Dış Dış TicaretTicaret İzmir’den yapılan ihracat içinde ilk üç sırada giyim eşyası, gıda ürünleri ve İzmir’den yapılan ihracat içinde ilk üç sırada giyim eşyası, gıda ürünleri ve içecek ve tarım içecek ve tarım ve hayvancılık almaktadır. İthalat kalemleri arasında ise en ve hayvancılık almaktadır. İthalat kalemleri arasında ise en yüksek payı kimyasal madde ve yüksek payı kimyasal madde ve ürünler, motorlu kara taşıtları ve başka yerde ürünler, motorlu kara taşıtları ve başka yerde sınıflandırılmamış makine ve ekipman almaktadır. sınıflandırılmamış makine ve ekipman almaktadır.

25

Şekil 16. İzmir’den yapılan ihracatın % dağılımı (2016) Şekil 16. İzmir'den yapılan ihracatın % dağılımı (2016)

Giyim eşyası Gıda ürünleri ve içecek Tarım ve hayvancılık Şekil 16Başka. İzmir'den yerde sınıflandırılmamış yapılan makine ihracatın ve… % dağılımı (2016) Kimyasal madde ve ürünler Motorlu kara taşıtı veGiyim römorklar eşyası Gıda ürünleriTekstil ve ürünleri içecek PlastikTarım ve kauçuk ve hayvancılık ürünleri Başka yerde sınıflandırılmamışTütün makine Ürünleri ve… KimyasalKağıt madde ve Kağıt ve Ürünleri ürünler Motorlu kara taşıtı ve römorklar Tekstil ürünleri Plastik ve kauçuk ürünleri

Kaynak: TUİK Dış Ticaret İstatistikleriTütün Ürünleri Kağıt ve Kağıt Ürünleri ŞekilKaynak: 17. İzmir'den TUİK Dış Ticaret yapılan İstatistikleri ithalatın % dağılımı (2016)

Kimyasal madde ve ürünler Motorlu kara taşıtı ve römorklar

Kaynak:BaşkaŞekil yerdeTUİK 17. sınıflandırılmamış Dışİzmir’den Ticaret İstatistikleri yapılan makine ve ithalatınteçhizat % dağılımı (2016) Kok kömürü. rafine edilmiş petrol ürünleri ve… Şekil 17. İzmir'den yapılanTarım ve ithalatın hayvancılık % dağılımı (2016) Gıda ürünleri ve içecek Kimyasal madde ve ürünler Atık ve hurdalar Motorlu kara taşıtı ve römorklar Kağıt ve kağıt ürünleri Başka yerde sınıflandırılmamış makine ve teçhizat n n Kok kömürü. rafine edilmiş petrol ürünleri ve… Plastik ve kauçuk ürüneri Tarım ve hayvancılık Gıda ürünleri ve içecek Atık ve hurdalar Kağıt ve kağıt ürünleri Kaynak: TUİK Dış Ticaret İstatistikleri n n İzmir’den 191 ülkeye ihracat; 160 ülkeden ithalat yapılmaktadır. Gerek ihracat; Plastik ve kauçuk ürüneri gerekse de ithalat açısından İzmir’in en temel ticaret ortağı Almanya’dır. İhracatının yaklaşık %50’si Almanya başta olmak üzere ABD, İngiltere, İtalya,

İspanya,Kaynak: TUİK Hollanda Dış Ticaret ve İstatistikleriFransa gibi ülkelere yöneliktir. İthalatının yaklaşık %50’si İzmir’denKaynak: 191TUİK ülkeyeDış Ticaret ihracat; İstatistikleri 160 ülkeden ithalat yapılmaktadır. Gerek ihracat; gerekse de ithalat açısından İzmir’in en temel ticaret ortağı Almanya’dır. İhracatının yaklaşık %50’si Almanya başta olmak üzere ABD, İngiltere, İtalya, İspanya, Hollanda ve Fransa gibi ülkelere yöneliktir. İthalatının yaklaşık %50’si

26

İzmir’den 191 ülkeye ihracat; 160 ülkeden ithalat yapılmaktadır. Gerek ihracat; gerekse de ithalat açısından İzmir’in en temel ticaret ortağı Almanya’dır.

İhracatının yaklaşık %50’si Almanya başta olmak üzere ABD, İngiltere, İtalya, İspanya, Hollanda ve Fransa gibi ülkelere yöneliktir. İthalatının yaklaşık %50’si ise, Almanya başta olmak üzere Çin, Rusya Federasyonu, İtalya, ABD, Polonya ve İspanya gibi ülkelerdendir. ise, Almanya başta olmak üzere Çin, Rusya Federasyonu, İtalya, ABD, Polonya ve İspanya gibi ülkelerdendir. Şekil 18. İzmir ihracatının ülkelere göre % dağılımı (2016) Şekil 18. İzmir ihracatının ülkelere göre % dağılımı (2016) ise, Almanya başta olmak üzere Çin, Rusya Federasyonu, İtalya, ABD, Polonya ve İspanya gibi ülkelerdendir. Şekil 18. İzmir ihracatının ülkelere göre % dağılımı (2016) İNGİLTERE DİĞERLERİ İTALYA İNGİLTERE DİĞERLERİ İSPANYA İTALYA Kaynak: TUİK Dış Ticaret İstatistikleri Kaynak: TUİK Dış Ticaret İstatistikleri Şekil 19. İzmir ithalatının ülkelere göre % dağılımı (2016)İSPANYA Kaynak: TUİK Dış Ticaret İstatistikleri Şekil 19. İzmir ithalatının ülkelere göre % dağılımı (2016) Şekil 19. İzmir ithalatının ülkelere göre % dağılımı ÇİN(2016) DİĞERLERİ ÇİN

DİĞERLERİ İTALYA İSPANYA

Kaynak: TUİK Dış Ticaret İstatistikleri İTALYA 1.6. Gelir İSPANYA Türkiye’nin 2014 yılı gayri safi yurtiçi hasılanın (GSYİH) % 6,2’sini üreten İzmir,

Türkiye’ninKaynak: TUİK gelir Dış Ticaret düzeyi İstatistikleri en yüksek 3. ilidir. 1.6. GelirKaynak: TUİK Dış Ticaret İstatistikleri Türkiye’nin 2014 yılı gayri safi yurtiçi hasılanın (GSYİH) % 6,2’sini üreten İzmir, Türkiye’nin gelir düzeyi en yüksek 3. ilidir.

27

1.6 Gelir Türkiye’nin 2014 yılı gayri safi yurtiçi hasılanın (GSYİH) % 6,2’sini üreten İzmir, Türkiye’nin gelir düzeyi en yüksek 3. ilidir.

58,5 Milyon $ değerindeki GSYİH’nin %57,5’i hizmetler sektörü, %37’si sanayi sektörü; %5,5’i ise, tarım sektörüne aittir.

Şekil 21. İzmir’de üretimin sektörel dağılımı

3.2 GSYİH 5.5% (Tarım) Milyon $

GSYİH 21.7 37 % (Sanayi) Milyon $

58,5 Milyon $ değerindeki GSYİH’nin %57,5’i hizmetler sektörü, %37’si sanayi sektörü; %5,5GSYİH’i ise, tarım sektörüne aittir.33.6 57.5 % (Hizmetler)58,5 Milyon $ değerindeki GSYİH’niMilyon $n %57,5’i hizmetler sektörü, %37’si sanayi sektörü; %5,5’i ise, tarım sektörüneŞekil aittir. 21. İzmir’de üretimin sektörel dağılımı Şekil 22. İzmir’de üretim Şekil 21. Şekil 22. İzmir’de üretim GSYİH İzmir’de üretimin sektörel dağılımı 5.5% Şekil 20. İzmir’de üretim (Tarım) n 58.5 GSYİH Şekil 22. İzmir’de3. üretim sıra GSYİH Milyon $ 58.5 MilyonGSYİH $ 3. sıra 5.5% GSYİHŞekil 20. İzmir’de üretim (Tarım) n 37 % 58.5 n n Kişi başına GSYİH14.2 3. sıra Milyon6. sıra $ GSYİH GSYİH Bin $ 37 % GSYİH n n Kişi başına 14.2 57.5 % Kaynak: TUİK BölgeselGSYİH İstatistikler 6. sıra n Bin $ 14.2 GSYİH 6. sıra Kaynak: TUİK Bölgesel İstatistikler 57.5 % Kişi başınaKaynak: GSYİH TUİK Bölgesel İstatistiklerBin $ n Kaynak: TUİK Bölgesel İstatistikler

ŞekilŞekil 23. 23 .Ulusal Ulusal geliringelirin % % dağılımı dağılımı Şekil 20Şekil. İzmir'in 20. kişiİzmir›in başına kişi düşen başına düşen

Şekil 23. Ulusal gelirin % dağılımıgelir düzeyi gelirŞekil düzeyi ($)20. İzmir'in ($) kişi başına düşen

gelir düzeyi ($)

Kaynak:Kaynak: TUİK TUİBölgeselKKaynak: Bölgesel İstatistikler TUİ İstatistiklerK Bölgesel İstatistikler Kaynak:Kaynak: TUİKaynak:K Bölgesel TUİK TUİK Bölgesel İstatistikler İstatistikler İstatistikler

28 IZMIR, ORTAIZMIR, GELİR ORTA TUZAĞINDA GELİR TUZAĞINDA OLMAYAN OLMAYAN 7 IBBS2 7BÖLGESİNDEN IBBS2 BÖLGESİNDEN BİRİDİR BİRİDİR

Felipe vd. (2012)’nin yaptığı sınıflandırmadan hareketle5, düzey 2 bölgelerinin

2014Felipe yılı vd. kişi (2012)’nin başına yaptığı düşen sınıflandırmadan gelir düzeylerine hareketle bakıldığında,5, düzey 2 bölgelerinin Türkiye’de 2014 26yılı kişi alt başına bölgedendüşen gelir 6’sının düzeylerine Orta Düşük bakıldığında, gelir grubundaTürkiye’de 26 olduğu; alt bölgeden buna 6’sının karşın Orta 13 Düşükalt bölgenin gelir grubunda ortaolduğu; gelir buna tuzağı karşın riski 13 alt taşıdığı bölgenin görülmektedir. orta gelir tuzağı riski Ancak; taşıdığı 14,257 görülmektedir. $’lık kişi Ancak; başına 14,257 $’lık kişi başına düşen gelir düzeyi ile İzmir orta gelir tuzağı riski olmayan 7 alt bölgeden biridir.6 düşen gelir düzeyi ile İzmir orta gelir tuzağı riski olmayan 7 alt bölgeden biridir.6

Şekil 24. Düzey 2 bölgelerinin kişi başına düşen gelir düzeyleri ($-2014) Şekil 24. Düzey 2 bölgelerinin kişi başına düşen gelir düzeyleri ($-2014)

n n n n n n n n Balikesir, Çanakkale Balikesir, n n n n c n n n n n Kirikkale, Aksaray, Nigde,… Aksaray, Kirikkale, Kastamonu, Çankiri,Sinop Kastamonu, n n n n n Zonguldak, Karabük, Bartin Karabük, Zonguldak, ncn ncn n n n n n n Trabzon, Ordu, Giresun, Rize,… Kocaeli, Sakarya, Düzce, Bolu,… Düzce, Sakarya, Kocaeli, Manisa, Afyon, Kütahya, Usak Kütahya, Afyon, Manisa, Malatya, Elazig, Bingöl, Tunceli Bingöl, Elazig, Malatya, Samsun, Tokat, Çorum, Amasya Çorum, Tokat, Samsun, n n n

Kaynak: TUİK Bölgesel İstatistikler

Kaynak: TUİK Bölgesel İstatistikler

1.7 İşgücü ve Eğitim

İzmir’in Genel Profili

Nüfus: 4.223.545 (2016) İSTİHDAMIN DAĞILIMI

İşgücü (20-64 Yaş arası): 1.687.000 (2016) Tarım: % 9,7

İşgücünün yaş gruplarına göre dağılımı: Sanayi: %33,4

20-34 Yaş: %40 Hizmetler: %56,9

35-54 Yaş: %51 İşsizlik oranı: % 14,1 55+ Yaş: %9

29 Ücretler: Tablo 2. İzmir’de eğitim düzeyine göre kişi başı aylık ortalama ücret

Aylık Ortalama Ücret (₺, 2016 yılı fiyatları Eğitim Düzeyi ile)

Herhangi bir okul mezunu değil 779,73

İlkokul 1019,45

Ortaokul veya Mesleki Ortaokul 1367,99

Genel Lise 1583,33

Meslek Lisesi 1502,40

Y. Okul veya Fakülte 2455,12

Y. Lisans veya Doktora 3274,37

Kaynak: Esen, O. vd. (2010). İzmir İş gücü Piyasası Araştırması. İzmir Ticaret Odası.

Not: Kaynak verilen çalışmadan elde edilen fiyatlar 2010 fiyatlarıdır. TÜİK Tüketici Fiyat İndeksi ile fiyatar 2016 yılı fiyatları ile ifade edilmiştir.

Diğer İllerle Karşılaştırma

Ücretler

2016 Yılı Ortalama Aylık Ücret

Türkiye : 1,773 TL

İzmir : 1,792 TL

Bursa : 1,885 TL

Ankara : 2,049 TL

Kocaeli : 2,082 TL

İstanbul : 2,190 TL

Kaynak: TÜİK Bölgesel İstatistikler ve TCMB Elektronik Veri Dağıtım Sistemi

30 Diğer İllerle Karşılaştırma Ücretler 2016 Yılı Ortalama Aylık Ücret Türkiye: 1,773 ₺ İzmir: 1,792 ₺ Bursa: 1,885 ₺ Ankara: 2,049 ₺ Kocaeli: 2,082 ₺ İstanbul: 2,190 ₺ Kaynak: TÜİK Bölgesel İstatistikler ve TCMB Elektronik Veri Dağıtım Sistemi

EğitimEğitim İzmir’de toplam işgücü içinde üniversite mezunlarının oranı, 20-24 yaş arası için %26 İzmir’de toplam işgücü içinde üniversite mezunlarının oranı, 20-24 yaş arası için %26 (Türkiye (Türkiye ortalaması ile eşit) 25-25 yaş arası için %38 (Türkiye ortalamasından yüksek) ortalaması ile eşit) 25-25 yaş arası için %38 (Türkiye ortalamasından yüksek) oranındadır. Üniversite mezunuoranındadır. genç istihdam Üniversite açısından mezunu Türkiye gençİstanbul istihdam ve Ankara’dan açısından sonra üçüncü Türkiye sıradadır. İstanbul ve Ankara’dan sonra üçüncü sıradadır.

Şekil 25. Toplam genç işgücü içinde yüksek öğretim mezunlarının payı (%) (2016)Şekil 25. Toplam genç işgücü içinde yüksek öğretim mezunlarının payı (%) (2016)

Türkiye: Türkiye: (20-24)(Yüksek Öğretim) (25-34)(Yüksek Öğretim) AnkaraTR İstanbul-TR10 Bursa, Eskişehir, Bilecik-TR41 İzmir-TR31 Kocaeli, Sakarya, Düzce, Bolu, Yalova-TR42 Türkiye-TR

Kaynak: TÜİK Bölgesel İşgücü İstatistikleri

Kaynak: TÜİK Bölgesel İşgücü İstatistikleri

Şekil 26. İşgücünün eğitim düzeyine göre % dağılımı (İzmir) Şekil 26. İşgücünün eğitim düzeyine göre % dağılımı (İzmir) k ieye ie e ei eek k

Lise Altı Eğitimliler Yüksek Öğretim

Kaynak: TÜIK Bölgesel İşgücü İstatistikleri Kaynak: TÜIK Bölgesel İşgücü İstatistikleri

İzmir, işgücüne katılım oranı erkeklerde %80,6 ile İstanbul’dan sonra ikinci sırada, 31 %43,8 oranı ile ise Türkiye’de kadın istihdamı açısından ilk sıradadır. İşgücüne katılım açısından Türkiye ortalamasının üzerindedir.

Şekil 27. İşgücüne katılım oranı (15-64 yaş erkek)

İzmir

İstanbul İzmir Kocaeli, Sakarya, Düzce, kr Bursa, Eskişehir, Bilecik

TÜRKİYE ORTALAMA

Kaynak: TÜİK Bölgesel İşgücü İstatistikleri

Şekil 26. İşgücünün eğitim düzeyine göre % dağılımı (İzmir) k ieye ie e ei eek k

Lise Altı Eğitimliler Yüksek Öğretim

Kaynak: TÜIK Bölgesel İşgücü İstatistikleri

İzmir, işgücüne katılım oranı erkeklerde %80,6 ile İstanbul’dan sonra ikinci sırada, %43,8 oranı ile ise Türkiye’deİzmir, işgücüne kadın istihdamı katılım açısından oranı erkeklerde ilk sıradadır. %80,6 İşgücüne ile İstanbul’dankatılım açısından sonra Türkiye ikinci ortalamasının sırada, üzerindedir.%43,8 oranı ile ise Türkiye’de kadın istihdamı açısından ilk sıradadır. İşgücüne katılım açısından Türkiye ortalamasının üzerindedir.

Şekil 27. İşgücüne katılım oranı (15-64 yaş erkek) Şekil 27. İşgücüne katılım oranı (15-64 yaş erkek)

İzmir

İstanbul İzmir Kocaeli, Sakarya, Düzce, kr Bursa, Eskişehir, Bilecik

TÜRKİYE ORTALAMA

Kaynak: TÜİK Bölgesel İşgücü İstatistikleri Kaynak: TÜİK Bölgesel İşgücü İstatistikleri

Şekil 28. İşgücüne katılım oranı (15-64 Yaş Kadın) Şekil 28. İşgücüne katılım oranı (15-64 Yaş Kadın) İzmir İzmir İstanbul Kocaeli, Sakarya, Düzce, kr Bursa, Eskişehir, Bilecik Türkiye

TÜRKİYE ORTALAMA

Kaynak:TÜİK Bölgesel İşgücü İstatistikleri Kaynak:TÜİK Bölgesel İşgücü İstatistikleri

İzmir’de 2014-2016 döneminde İstanbul ve Ankara’dan daha düşük bir istihdam artış oranına sahiptir. İstihdam artışı Bursa ve Kocaeli bölgelerinden daha yüksek olmasına karşılık Türkiye ortalamasına göre de düşük32 kalmıştır.

Şekil 29. İstihdam artış oranı (%) İstanbul kr İzmir Bursa, Eskişehir, ei kry ieik Düzce, Bolu, Yalova İstihdam 2014-2016 Artış Türkiye Ortalama

Kaynak: TÜİK Bölgesel İşgücü İstatistikleri

Şekil 28. İşgücüne katılım oranı (15-64 Yaş Kadın) İzmir İzmir İstanbul Kocaeli, Sakarya, Düzce, kr Bursa, Eskişehir, Bilecik Türkiye

TÜRKİYE ORTALAMA

Kaynak:TÜİK Bölgesel İşgücü İstatistikleri

İzmir’de 2014-2016 döneminde İstanbul ve Ankara’dan daha düşük bir istihdam artış oranına sahiptir. İzmir’deİstihdam 2014artışı -Bursa2016 ve döneminde Kocaeli bölgelerinden İstanbul ve daha Ankara’dan yüksek olmasına daha düşük karşılık bir Türkiye istihdam ortalamasına artış oranınagöre de düşüksahiptir. kalmıştır. İstihdam artışı Bursa ve Kocaeli bölgelerinden daha yüksek olmasına karşılık Türkiye ortalamasına göre de düşük kalmıştır.

Şekil 29. İstihdam artış oranı (%) Şekil 29. İstihdam artış oranı (%) İstanbul kr İzmir Bursa, Eskişehir, ei kry ieik Düzce, Bolu, Yalova İstihdam 2014-2016 Artış Türkiye Ortalama

Kaynak: TÜİK Bölgesel İşgücü İstatistikleri Kaynak: TÜİK Bölgesel İşgücü İstatistikleri

İzmir istihdam edilen nüfusun %8,45’i 20-24 yaş, %29,74’ü 25-24 yaş ve %50’den fazlası ise 35-54 İzmir istihdam edilen nüfusun %8,45’i 20-24 yaş, %29,74’ü 25-24 yaş ve %50’den yaş aralığındadır. Bu veriler, İzmir’in deneyimli işgücü açısından avantajlı olduğunu göstermektedir. fazlası ise 35-54 yaş aralığındadır. Bu veriler, İzmir’in deneyimli işgücü açısından avantajlı olduğunu göstermektedir. Şekil 30. İstihdamın yaş gruplarına göre dağılımı Şekil 30. İstihdamın yaş gruplarına göre dağılımı İzmir

İzmir

İzmir İzmir

20-24 Yaş 25-34 Yaş 35-54 Yaş 55+ Yaş

kr Bursa, Eskişehir, Bilecik Kocaeli, Sakarya, Düzce, Bolu, Yalova İstanbul İzmir Türkiye

Kaynak: TÜİK Bölgesel İşgücü İstatistikleri Kaynak: TÜİK Bölgesel İşgücü İstatistikleri

1.8. Üniversite ve Teknoloji Alt Yapısı33 İzmir Üniversiteleri İzmir’de 9 binin üzerinde akademisyenin görev yaptığı, yaklaşık 175 bin öğrencinin eğitim aldığı 8 üniversite, 35 enstitü, 79 fakülte, 136 araştırma ve uygulama merkezi, 4 teknopark, 41 AR-GE merkezi ve iş dünyası-üniversite işbirliğinde köprü vazifesi göre 2 melek yatırım ağı platformu bulunmaktadır. Bununla birlikte, 23 farklı bölümden oluşan mühendislik ve 11 farklı bölümden oluşan fen fakültelerinin tüm fakülteler içindeki payı %15’tir.

1.8 Üniversite ve Teknoloji Alt Yapısı İzmir Üniversiteleri

İzmir’de 9 binin üzerinde akademisyenin görev yaptığı, yaklaşık 175 bin öğrencinin eğitim aldığı 8 üniversite, 35 enstitü, 79 fakülte, 136 araştırma ve uygulama merkezi, 4 teknopark, 41 AR-GE merkezi ve iş dünyası-üniversite işbirliğinde köprü vazifesi göre 2 melek yatırım ağı platformu bulunmaktadır.

Bununla birlikte, 23 farklı bölümden oluşan mühendislik ve 11 farklı bölümden oluşan fen fakültelerinin tüm fakülteler içindeki payı %15’tir.

Tablo 3. İzmir’deki üniversitelere ilişkin istatistikler

Akademik Öğrenci Kuruluş Adı Personel Ek Açıklama Sayısı Yılı Sayısı 15 Fakülte, 9 Enstitü, 4 Yüksekokul, 1 Devlet Türk Musikisi Konservatuarı, Ege Üniversitesi 3.169 68.748 1955 11 Meslek Yüksekokulu, 169 Bölüm ve 35 Uygulama ve Araştırma Merkezine sahiptir. 15 Fakülte, 10 Enstitü, 1 Konservatuar, 6 Yüksekokul, 6 Dokuz Eylül 3.322 75.568 1981 Meslek Yüksekokulu, 1 Uygulama ve Üniversitesi Araştırma Hastanesi, 58Uygulama ve Araştırma Merkezine sahiptir. İzmir Yüksek 9 Fakülte, 4 Enstitü, 4 Yüksekokul, 4 Teknoloji 517 4.101 1992 Meslek Yüksekokulu ve 10 Araştırma Enstitüsü Merkezine sahiptir. İzmir Katip 13 Fakülte, 3 Enstitü, 1 Yüksekokul, 2 Çelebi 764 6.650 2010 Meslek Yüksekokulu ve 19 Araştırma Üniversitesi ve Uygulama Merkezine sahiptir. 9 Fakülte, 4 Enstitü, 4 Yüksekokul, 3 İzmir Ekonomi 841 10.174 2001 Meslek Yüksekokulu ve 10 Araştırma Üniversitesi ve Uygulama Merkezine sahiptir. 9 Fakülte, 2 Enstitü, 2 Yüksekokul, Yaşar 3 Ar-ge ve İnovasyon Ofisi ve 8 432 6.800 2001 Üniversitesi Araştırma ve Uygulama Merkezine sahiptir. Bakırçay 5 Fakülte, 3 Enstitü, 1 Yüksekokul, 2 // // 2016 Üniversitesi Meslek Yüksekokulu’na sahiptir. İzmir Demokrasi 10 Fakülte, 3 Enstitü, 1 Yüksekokul, 2 // // 2016 Üniversitesi Meslek Yüksekokulu’na sahiptir.

Not: Ankara’daki Türk Hava Kurumu Üniversitesi’nin Hava Ulaştırma Fakültesi de İzmir’dedir. Kaynak: YÖK Yükseköğretim Bilgi Yönetim Sistemi,https://istatistik.yok.gov.tr/, Erişim Tarihi: 10.04.2017

34 üniversitesi arasında, Ege Üniversitesi’nin 8., Dokuz Eylül Üniversitesi’nin 14. ve İzmir Yüksek Teknoloji Enstitüsü’nün 17. sırada yer aldığı görülmektedir.7 Bununla birlikte, İzmir Ekonomi Üniversitesi ve Yaşar Üniversitesi 30 vakıf URAP (Universty Ranking by Academic Performance) tarafından yapılan 2016-2017 dönemi üniversitesi arasında sırasıyla, 14. ve 15. sırada yer almaktadır.8 akademik performans sıralamasına göre, Türkiye’deki 95 devlet üniversitesi arasında, Ege Üniversitesi’ninÖte yandan, 8., dünya Dokuz genelindekiEylül Üniversitesi’nin en iyi 14. üniversiteleri ve İzmir Yüksek 13 Teknoloji farklı performans Enstitüsü’nün 17. sıradagöstergesine yer aldığı dayalıgörülmektedir.7 olarak sıralayanBununla birlikte, yüksek İzmir öğreti Ekonomim derecelendirme Üniversitesi ve Yaşar kuruluşu Üniversitesi 30 vakıf üniversitesi arasında sırasıyla, 14. ve 15. sırada yer almaktadır.8 Times Higher Education’ın 2016-2017 WUR (World University Rankings) Ötesıralamasına yandan, dünya göre, genelindeki İzmir en iyi üniversitelerindenüniversiteleri 13 farklı performans İzmir Yüksek göstergesine Teknoloji dayalı olarak sıralayan yüksek öğretim derecelendirme kuruluşu Times Higher Education’ın 2016-2017 WUR Üniversitesi’nin dünya genelindeki en iyi 980 üniversite arasında 601-800. (World University Rankings) sıralamasına göre, İzmir üniversitelerinden İzmir Yüksek Teknoloji 9 Üniversitesi’ninsırada yer almayı dünya başardığı genelindeki görülmektedir. en iyi 980 üniversite arasında 601-800. sırada yer almayı başardığı görülmektedir.9İzmir’deki 8 üniversitede, 35 enstitü kapsamında eğitim veren fakülte sayısı

İzmir’dekitoplam 79’dur.8 üniversitede, Bu fakülteler 35 enstitü arasında, kapsamında mühendislik eğitim veren fak ültelerininfakülte sayısı payı toplam yaklaşık 79’dur. Bu fakülteler%9, fen arasında, fakültelerinin mühendislik payı fakültelerinin yaklaşık %6, payı tıp yaklaşık fakülteleri, %9, fen iktisadi fakültelerinin ve idar payıi bilimler yaklaşık %6, tıpfakülteleri fakülteleri, ve iktisadi edebiyat ve idari fakültelerinin bilimler fakülteleri payı yaklaşıkve edebiyat %5’ti fakültelerininr. payı yaklaşık %5’tir.

ŞekilŞekil 31.31. İzmir üniversitelerindekiüniversitelerindeki fakültelerin fakültelerin sayılarına sayılarına göre göre % % dağılımı dağılımı

Mühendislik Fakültesi Fen Fakültesi Tıp Fakültesi İİBF Edebiyat Fakültesi Diğer (55 Fakülte)

Kaynak: YÖK Yükseköğretim Bilgi Yönetim Sistemi, Erişim Tarihi: 11.04.2017

Kaynak: YÖK Yükseköğretim Bilgi Yönetim Sistemi, Erişim Tarihi: 11.04.2017

Ayrıca, İzmir genelindeki 7 mühendislik fakültesi dahilinde bilgisayar, elektrik-elektronik, inşaat ve makine mühendisliği başta olmak üzere 23 farklı bölümde, 4 tıp fakültesi dahilinde cerrahi, dahili ve temel tıp bilimlerinde 3 farklı bölümde, 5 fen fakültesi dahilinde fizik, kimya ve matematik bölümü başta olmak üzere 11 farklı bölümde eğitim verilmektedir.

35 Ayrıca, İzmir genelindeki 7 mühendislik fakültesi dahilinde bilgisayar, elektrik- elektronik, inşaat ve makine mühendisliği başta olmak üzere 23 farklı bölümde, Ayrıca, İzmir genelindeki 7 mühendislik fakültesi dahilinde bilgisayar, elektrik- 4 tıp fakültesi dahilinde cerrahi, dahili ve temel tıp bilimlerinde 3 farklı bölümde, elektronik, inşaat ve makine mühendisliği başta olmak üzere 23 farklı bölümde, 5 fen fakültesi dahilinde fizik, kimya ve matematik bölümü başta olmak üzere 11 4 tıp fakültesi dahilinde cerrahi, dahili ve temel tıp bilimlerinde 3 farklı bölümde, Şekilfarklı 32. bölümde İzmir’deki eğitim fen verilmektedir. fakültesi bölümlerinin dağılımı 5 fen fakültesi dahilinde fizik, kimya ve matematik bölümü başta olmak üzere 11 Şekil 32. İzmir'deki fen fakültesi bölümlerinin dağılımı farklı bölümde eğitim verilmektedir. Şekil 32. İzmir'deki fen fakültesi bölümlerinin dağılımı

Kaynak: YÖK Yükseköğretim Bilgi Yönetim Sistemi, Erişim Tarihi: 11.04.2017 Kaynak: YÖK Yükseköğretim Bilgi Yönetim Sistemi, Erişim Tarihi: 11.04.2017

Kaynak:Şekil 33 YÖK. İzmir'deki Yükseköğretim mühendislik Bilgi Yönetim fakültesi Sistemi, Erişim bölümlerinin Tarihi: 11.04.2017 dağılımı

Şekil 33. İzmir’deki mühendislik fakültesi bölümlerinin dağılımı Şekil 33. İzmir'deki mühendislik fakültesi bölümlerinin dağılımı

Kaynak: YÖK Yükseköğretim Bilgi Yönetim Sistemi, Erişim Tarihi: 11.04.2017

Kaynak: YÖK Yükseköğretim Bilgi Yönetim Sistemi, Erişim Tarihi: 11.04.2017

Kaynak: YÖK Yükseköğretim Bilgi Yönetim Sistemi, Erişim Tarihi: 11.04.2017

İzmir üniversitelerde toplam 35 enstitü ve79 fakülte bünyesindeki 533 bölümde, 820’si lisans programı; 805’i yüksek lisans programı, 392’si doktora programı ve 12’si sanatta yeterlilik programı olmak üzere toplam 2019 programda evrensel standartlarda eğitim verilmektedir.

36 İzmir üniversitelerde toplam 35 enstitü ve79 fakülte bünyesindeki 533 bölümde, 820’si lisans programı; 805’i yüksek lisans programı, 392’si doktora programı ve 12’si sanatta yeterlilik programı olmak üzere toplam 2019 programda evrensel İzmir üniversitelerde toplam 35 enstitü ve79 fakülte bünyesindeki 533 bölümde, standartlarda eğitim verilmektedir. 820Şekil’si lisans 34. programı;İzmir üniversiteleri 805’i yüksek program lisans programı, sayılarının 392 türlerine’si doktora göre programı dağılımı ve Şekil 34. İzmir üniversiteleri program sayılarının türlerine göre dağılımı 12’si sanatta yeterlilik programı olmak üzere toplam 2019 programda evrensel standartlarda eğitim verilmektedir. Şekil 34. İzmir üniversiteleri program sayılarının türlerine göre dağılımı Lisans Programı Yüksek Lisans kta anatta Programı Programı etelilik Programı Kaynak: YÖK Yükseköğretim Bilgi Yönetim Sistemi, Erişim Tarihi: 11.04.2017 Kaynak: YÖK YükseköğretimLisans Programı Bilgi YönetimYüksek Sistemi, Lisans Erişimkta Tarihi: 11.04.2017anatta Programı Programı etelilik Ar-Ge Merkezleri Programı İzmir’de, 31 Mart 2017 itibariyle, 41 AR-GE Merkezi bulunmaktadır. Bunların Kaynak:Ar-Ge YÖK MerkezleriYükseköğretim Bilgi Yönetim Sistemi, Erişim Tarihi: 11.04.2017 sektörel dağılımına bakıldığında, makine ve teçhizat imalatı ile otomotiv yan İzmir’de, 31 Mart 2017 itibariyle, 41 AR-GE Merkezi bulunmaktadır. Bunların sektörel dağılımına Ar-Ge Merkezleri sanayibakıldığında, sektörlerinde makine yoğunlaştıkları ve teçhizat imalatı görülmektedir. ile otomotiv yan sanayi sektörlerinde yoğunlaştıkları İzmir’de, 31 Mart 2017 itibariyle, 41 AR-GE Merkezi bulunmaktadır. Bunların Şekilgörülmektedir. 35. AR-GE merkezlerinin sektörel dağılımı (İzmir) sektörel dağılımına bakıldığında, makine ve teçhizat imalatı ile otomotiv yan sanayi sektörlerinde yoğunlaştıkları görülmektedir. Şekil 35. AR-GE merkezlerinin sektörel dağılımı (İzmir) Şekil 35. AR-GE merkezlerinin sektörel dağılımı (İzmir)

Kaynak:Bilim Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı, Bilim ve Teknoloji Genel Müdürlüğü

Kaynak:Bilim Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı, Bilim ve Teknoloji Genel Müdürlüğü

Kaynak:Bilim Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı, Bilim ve Teknoloji Genel Müdürlüğü

37 Araştırma ve Uygulama Merkezleri

İzmir’de,Araştırma 58’i Dokuz ve U Eylülygulama Üniversitesi’nde, Merkezleri 35’i Ege Üniversitesi’nde, 19’u İzmir Ekonomi Üniversitesi’nde ve 8’er tanesi İzmir Katip Çelebi Üniversitesi, İzmir Yüksek Teknoloji İzmir’de, 58’i Dokuz Eylül Üniversitesi’nde, 35’i Ege Üniversitesi’nde, 19’u İzmir Enstitüsü ve Yaşar Üniversitesi’nde olmak üzere toplam 136 araştırma ve uygulama merkezi bulunmaktadır.Ekonomi Üniversitesi’nde ve 8’er tanesi İzmir Katip Çelebi Üniversitesi, İzmir Yüksek Teknoloji Enstitüsü ve Yaşar Üniversitesi’nde olmak üzere toplam 136 araştırma ve uygulama merkezi bulunmaktadır. Şekil 36. İzmir’deki araştırma ve uygulama merkezlerinin üniversitelere göreŞekil dağılımı 36. İzmir'deki araştırma ve uygulama merkezlerinin üniversitelere göre dağılımı

Kaynak:Kaynak: YÖK YÖK Yükseköğretim Yükseköğretim Bilgi Bilgi Yönetim Yönetim Sistemi, Sistemi, Erişim Erişim Tarihi: Tarihi: 11.04.2017 11.04.2017

Melek Yatırım Ağları Melek Yatırım Ağları İzmir’de EGİAD Melekleri Yatırım Ağı ve İTO İş Melekleri ve Mentor Ağı olmak İzmir’de EGİAD Melekleri Yatırım Ağı ve İTO İş Melekleri ve Mentor Ağı olmak üzere 2 melek üzere 2 melek yatırım ağı bulunmaktadır. Bir tür girişimci destek sistemi olan bu yatırım ağı bulunmaktadır. Bir tür girişimci destek sistemi olan bu organizasyonlar, girişimcilere finans,organizasyonlar, danışmanlık ve rehberlik girişimcilere gibi destek finans, hizmetleri danışmanlık sunmaktadır. ve rehberlik gibi destek hizmetleri sunmaktadır. Teknoparklar İzmir’de, DEPARK, ideEGE, İzmir Bilimpark ve İzmir Teknopark olmak üzere 4 adet teknoloji geliştirme bölgesi bulunmaktadır.

38 Şekil 37. İzmir’deki teknoparklar

Teknopark Izmir - İzmir Yüksek Teknoloji Enstitüsü

n Yerli ve Yabancı 149 AR-GE Firması;

n Yaklaşık 900 AR-GE ve Destek Personeli,

n 14 Patent.

Kaynak: http://www.tgbd.org.tr/List/ListItem/18455?lid=1953, Erişim Tarihi: 22.04.2017

DEPARK – Dokuz Eylül Üniversitesi

n Yerli ve Yabancı 136 Firma;

n DEPARK Tınaztepe Yerleşkesinde, yazılım, bilişim, elektronik, ileri malzeme teknolojileri, tasarım, nanoteknoloji, otomotiv, yenilenebilir enerji gibi konularda çalışan yenilikçi firmalar yer almaktadır.

n DEPARK İnciraltı yerleşkesi de ise sağlık temalı bir teknoparktır. Bu kapsamda DEPARK Sağlık ‘da biyoteknoloji ve Tıp Teknolojileri alanında çalışacak AR-GE firmaları yer almaktadır.

Kaynak: http://www.depark.com/hakkimizda, Erişim Tarihi: 22.04.2017

ideEGE - Ege Üniversitesi

n 33 Yerleşik Firma; 15 Kuluçka Firma;

n Makine, Enerji, Bilişim, Biyoteknoloji, Medikal, Malzeme ve Elektronik Teknolojileri gibi alanlarda faaliyet göstermektedir.

n Yaşam bilimleri ve sağlık teması öncelikli

n 171 AR-GE ve Destek Personeli

Kaynak:http://teknoparkege.com/tr/hakkimizda/tarihce/247, Erişim Tarihi: 22.04.2017

Izmir bilimpark - İzmir Ekonomi Üniversitesi

n 30 Ocak 2013 tarihinde 16 ortaklı olarak kuruldu.

n İdari Bina ve Kuluçka Merkezi binasının tamamlanmasıyla birlikte aktif olarak faaliyete geçecektir.

Kaynak: http://www.izmirbilimpark.com.tr/yonetim-ve-tarihce.html, Erişim Tarihi: 22.04.2017

39 San-Tez Programı Şekil 38. SAN-TEZ programı

 27 Şubat 2014 tarihli ve 28926 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan

Şekil 38. SAN-TEZ programı “Sanayi Tezleri Projelerinin Desteklenmesi Hakkında Yönetmelik”

kapsamında yürütülen Sanayi Tezleri (SAN-TEZ) Programı; sanayimizin

l 27önemli Şubat bir2014 kısmını tarihli oluşturanve 28926 sayılı KOBİ’lerimizin Resmi Gazete’de Ar-Ge yayımlanan ve İnovasyon “Sanayi kültürü Tezleri Projelerinin Desteklenmesi Hakkında Yönetmelik” kapsamında yürütülen Sanayi kazanmaları ve sorunlarını üniversitede üretilen bilgi birikimini kullanarak Tezleri (SAN-TEZ) Programı; sanayimizin önemli bir kısmını oluşturan KOBİ’lerimizin Ar-Geişbirliği ve İnovasyon içinde çözme kültürü alışkanlığıkazanmaları edinmelerinive sorunlarını amaçlayanüniversitede birüretilen destek bilgi birikimini kullanarak işbirliği içinde çözme alışkanlığı edinmelerini amaçlayan bir destekmekanizmasıdır. mekanizmasıdır.

 (https://biltek.sanayi.gov.tr/sayfalar/santezDetay.aspx) (https://biltek.sanayi.gov.tr/sayfalar/santezDetay.aspx)  SAN-TEZ programı kapsamında İzmir’deki üniversiteler tarafından l SAN-TEZ programı kapsamında İzmir’deki üniversiteler tarafından toplam 137 proje yürütülmüştürtoplam 137 (İzmir proje Yenilik, yürütülmüştür 2017, s.18). (İzmir Yenilik, 2017, s.18).  Bu projelerin sektörel dağılımına bakıldığında, ilk üç sırayı tekstil, kimya l Bu projelerin sektörel dağılımına bakıldığında, ilk üç sırayı tekstil, kimya ve tarım sektörlerinin aldığı görülmektedir (İzmir Yenilik, 2017, s.19). ve tarım sektörlerinin aldığı görülmektedir (İzmir Yenilik, 2017, s.19).

San-Tez proje sayısının İzmir San-Tez programında öne çıkan üniversitelerine göre dağılımı sektörler (İZMİR) (2006-2016) (2006-2016)

Kaynak: Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı Kaynak: Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı

40

2. İŞ ÇEVRESİ 2.1 İzmir Firmaları (Profil) 2. İŞ ÇEVRESİ

Çalışan2.1. İzmir sayısı açısındanFirmaları imalat (Profil sanayinde) İzmir için en büyük faaliyet alanıdır.

ÇalışanFirma sayısı sayısı açısından açısından ise İzmir imalat için en sanayinde büyük faaliyet İzmir alanı için ulaştırma en büyük ve depolamadır. faaliyet Bualanıdır. iki alanı, toptan ve perakende ticaret izlemektedir. Firma sayısı açısından ise İzmir için en büyük faaliyet alanı ulaştırma ve depolamadır. Bu iki alanı, toptan ve perakende ticaret izlemektedir. Şekil 39. Faaliyet alanları açısından İzmir

Şekil(Firma 39 sayısı,. Faaliyet çalışan alanları sayısı, maaş açısından ve ücretler, İzmir 2014) (Firma sayısı, çalışan sayısı, maaş ve ücretler, 2014)

03- İmalat Sanayi 07- Ulaştırma Depolamave iae eakene e an 13- İdari Destek ve Hizmet Faaliyetleri iei Yieek e nakaa 09- Bilgi ve İletişim e eknik iise eseki 16- İnsan Sağlığı Sosyal ve Hizmet 15- Eğitim Faaliyetler Diğer 18- inansia e aaieei 05- İnşaat 17- Kültür, Sanat Eğlence, Dinlence ve Taşocakçılığı ve Madencilik 02- aienk aaieei ekik a a e 01- Tarım, Ormancılık ve Balıkçılık 14- Kamu YönetimiSavunma; ve Motorlu Kara Taşıtlarının ve… Taşıtlarının Kara Motorlu Zorunlu Sosyal Güvenlik Sosyal Zorunlu anaiasn aaiee aaieei aaieei

Kaynak: TUİK Bölgesel İstatistikler

Firma sayısı Çalışan Sayısı Maaş ve Ücretler

Kaynak: TUİK Bölgesel İstatistikler

İzmir’de imalat sanayi kapsamında çalışan sayısı açısından en büyük sektörler sırasıyla, giyim, gıda, metal ve makine sanayidir. Firma sayısı açısından ise en büyük imalat sanayi faaliyet dalı metaldir. Bunu sırası ile gıda ve giyim izlemektedir.

41

İzmir’de imalat sanayi kapsamında çalışan sayısı açısından en büyük sektörler sırasıyla, giyim, gıda, metal ve makine sanayidir. Firma sayısı açısından ise en büyük imalat sanayi faaliyet dalı metaldir. Bunu sırası ile gıda ve giyim izlemektedir. Şekil 40. İmalat Sanayi faaliyet alanları açsından İzmir Şekil(Firma 40 sayısı,. İmalat çalışan Sanayi sayısı, faaliyet maaş ve alanları ücretler, açsından 2014) İzmir (Firma sayısı, çalışan sayısı, maaş ve ücretler, 2014) ii 10-Gıda ea akine ia inea 22-Kauçuk&Plastik na iasa eksi 32-Diğer ei 17-Kağıt ekiki 16-Ağaç, akine 18-Basım 12-Tütün i 11-İçecek 30-Diğer 21-Eczacılık

Firma sayısı Çalışan Sayısı Maaş ve Ücretler

Kaynak: TUİK Bölgesel İstatistikler Kaynak: TUİK Bölgesel İstatistikler

2.2. Türkiye’nin İlk 500 Firması Arasındaki İzmir Firmaları 2015 yılı itibariyle, Türkiye’nin İlk 500 sanayi kuruluşu içerisinde İzmir’den 2.2 Türkiye’nin İlk 500 Firması Arasındaki İzmir (EBSO) 38 şirket bulunmaktadır.10 Bu açıdan İzmir, Türkiye’nin ilk 500 sanayi kuruluşuFirmaları içerisinde bulunan şirket sayısı itibariyle, İstanbul’dan sonra, ikinci sıradadır. 2015 yılı itibariyle, Türkiye’nin İlk 500 sanayi kuruluşu içerisinde İzmir’den (EBSO) 38 şirket Bubulunmaktadır. şirketlerden10 Builk açıdansırada İzmir, 2015 Türkiye’nin yılı üretimden ilk 500 sanayi satış kuruluşu net değeri içerisinde 4.2 bulunanMilyar ₺şirket olan PETKİMsayısı itibariyle, Petrokimya İstanbul’dan Holding sonra, A.Ş.; ikinci ikincisıradadır. sırada, üretimden satış net değeri 1.7 MilyarBu şirketlerden ₺ olan İzmir ilk sırada Demir 2015 Çel yılıik üretimdenSanayi A.Şsatış ve net üçüncü değeri 4.2sırada, Milyar üretimden ₺ olan PETKİM satış netPetrokimya değeri 1.2Holding Milyar A.Ş.; ₺ ikinci olan sırada, JTI Tütün üretimden Ürünleri satış net Sanayi değeri A.Ş.1.7 Milyar gelmektedir. ₺ olan İzmir Ayrıca, Demir Çelik Sanayi A.Ş ve üçüncü sırada, üretimden satış net değeri 1.2 Milyar ₺ olan JTI Tütün Ürünleri Sanayi A.Ş. gelmektedir. Ayrıca, PETKİM Petrokimya Holding A.Ş. ilk 20 büyük firma içerisinde 16. sırada gelmektedir.

42

PETKİM Petrokimya Holding A.Ş. ilk 20 büyük firma içerisinde 16. sırada gelmektedir. PETKİM Petrokimya Holding A.Ş. ilk 20 büyük firma içerisinde 16. sırada Şekil 41. Türkiye›nin ilk 500 sanayi kuruluşunun dağılımı gelmektedir.Şekil 41. Türkiye'nin ilk 500 sanayi kuruluşunun dağılımı

Şekil 41. Türkiye'nin ilk 500 sanayi kuruluşunun dağılımı İSTANBUL KOCAELİ

Kaynak : İSO Veritabanından Derlenmiştir. Erişim Tarihi: 07.04.2017 Kaynak: İSO VeritabanındanİSTANBUL Derlenmiştir. KOCAELİErişim Tarihi: 07.04.2017

Şekil 42Kaynak. İlk 500: İSO firma Veritabanından içindeki Derlenmiştir. ilk 5 İzmir Erişim firmasının Tarihi: 07.04.2017 üretim değeri (milyon₺)

Şekil 42. İlk 500 firma içindeki ilk 5 İzmir firmasının üretim Şekildeğeri 42 (milyon. İlkPETKİM 500 TL)firma Petrokimya içindeki Holding ilk A.Ş. 5 İzmir firmasının üretim değeri (milyon ₺)

İzmir Demir Çelik Sanayi A.Ş. PETKİM Petrokimya Holding A.Ş.

JTI Tütün Ürünleri Sanayi A.Ş. İzmir Demir Çelik Sanayi A.Ş.

Pınar Süt Mamülleri Sanayii A.Ş. JTI Tütün Ürünleri Sanayi A.Ş.

Küçükbay Yağ ve Deterjan Sanayi A.Ş. Pınar Süt Mamülleri Sanayii A.Ş.

Küçükbay Yağ ve Deterjan Sanayi A.Ş. Kaynak: İSO Veritabanından Derlenmiştir. Erişim Tarihi: 07.04.2017

Kaynak: İSO Veritabanından Derlenmiştir. Erişim Tarihi: 07.04.2017

Kaynak: İSO Veritabanından Derlenmiştir. Erişim Tarihi: 07.04.2017 2.3 Türkiye’nin İlk 500 Firması Arasındaki İzmir Firmalarının Sektör ve Faaliyet Bilgileri 2015 yılı ilk 500 firma arasında yer alan 38 İzmir firmasının, büyük bir çoğunluğunun (33) imalat sektöründe yoğunlaştığı görülmektedir. Bunun yanı sıra, 2 firma tarım, ormancılık ve balıkçılık sektöründe, 2 firma madencilik ve taş ocağı sektöründe; 1 firma ise, elektrik, gaz, buhar ve iklimlendirme üretimi ve dağıtımı sektöründe bulunmaktadır.

43

2.3. Türkiye’nin İlk 500 Firması Arasındaki İzmir Firmalarının Sektör ve Faaliyet Bilgileri 2015 yılı ilk 500 firma arasında yer alan 38 İzmir firmasının, büyük bir çoğunluğunun (33) imalat sektöründe yoğunlaştığı görülmektedir. Bunun yanı sıra, 2 firma tarım, ormancılık ve balıkçılık sektöründe, 2 firma madencilik ve taş ocağı sektöründe; 1 firma ise, elektrik, gaz, buhar ve iklimlendirme üretimi ve dağıtımı sektöründe bulunmaktadır.

Şekil 43. Türkiye›nin ilk 500 firması arasındaki İzmir firmalarının sektörlereŞekil 43. göreTürkiye'nin dağılımı ilk (2015)500 firması arasındaki İzmir firmalarının sektörlere göre dağılımı (2015)

ELEKTRİK, GAZ, BUHAR VE İKLİMLENDİRME ÜRETİMİ VE DAĞITIMI

MADENCİLİK VE TAŞOCAKCILIĞI

TARIM ORMANCILIK VE BALIKÇILIK

İMALAT

Kaynak: İSO Veritabanından Derlenmiştir. Erişim Tarihi: 07.04.2017 Kaynak: İSO Veritabanından Derlenmiştir. Erişim Tarihi: 07.04.2017 Bu firmaların faaliyet alanları incelendiğinde ise, kauçuk ve plastik ürünleri

imalatı ile kimyasalların ve kimyasal ürünleri imalatı gibi imalat sanayi Bu sektöründekifirmaların faaliyet faaliyet alanları alanlarının incelendiğinde başta geldiği;ise, kauçuk bunları ve Motorluplastik karaürünleri taşıtı, imalatı treyler ile kimyasalların ve kimyasal ürünleri imalatı gibi imalat sanayi sektöründeki faaliyet alanlarının (römork) ve yarı treyler (yarı römork) imalatı ile gıda ürünleri imalatı faaliyet başta geldiği; bunları Motorlu kara taşıtı, treyler (römork) ve yarı treyler (yarı römork) imalatı ile gıdaalanlarının ürünleri imalatı izlediği faaliyet görülmektedir. alanlarının izlediği Öte görülmektedir. yandan, tarım, Öte ormancılıkyandan, tarım, ve ormancılık balıkçılık ve balıkçılık sektöründeki 2 firmanın bitkisel ve hayvansal üretim ile avcılık ve ilgili hizmet faaliyetlerinde oldukları; madencilik ve taş ocakçılığı sektöründeki 2 firmanın ise, taş kömürü madenciliği faaliyet alanında ve metal cevheri madenciliği faaliyet alanında olduğu görülmektedir.

44

sektöründeki 2 firmanın bitkisel ve hayvansal üretim ile avcılık ve ilgili hizmet faaliyetlerinde oldukları; madencilik ve taş ocakçılığı sektöründeki 2 firmanın ise, taş kömürü madenciliği faaliyet alanında ve metal cevheri madenciliği faaliyet alanında olduğu görülmektedir.

Şekil 44. Türkiye›nin ilk 500 firması arasındaki İzmir firmalarının faaliyet Şekil 44. alanlarına Türkiye'nin göre dağılımı ilk 500 (2015)firması arasındaki İzmir firmalarının faaliyet alanlarına göre dağılımı (2015)

Kauçuk ve plastik ürünlerin imalatı Kimyasalların ve Kimyasal Ürünlerin İmalatı Motorlu kara taşıtı, treyler (römork) ve yarı… Gıda Ürünlerinin İmalatı Diğer metalik olmayan mineral ürünlerin… Tekstil Ürünleri İmalatı Bitkisel ve hayvansal üretim ile avcılık ve… na ea anai Tütün Ürünleri İmalatı Elektrik, gaz, buhar ve havalandırma sistemi… Metal Cevheri Madenciliği Taş Kömürü Madenciliği vd. Başka yerde sınıflandırılmamış makine ve… Fabrikasyon Metal Ürünleri İmalatı (Makine… Rafine edilmiş petrol ürünleri imalatı Kağıt ve Kağıt Ürünleri İmalatı İçeceklerin İmalatı

Kaynak:Kaynak İSO :Veritabanından İSO Veritabanından Derlenmiştir. Derlenmiştir. Erişim Erişim Tarihi: Tarihi: 07.04.2017 07.04.2017

Bu firmaların yaklaşık %38’inin kısmen ya da tamamen yabancı sermayeli olduğu; yaklaşık %66’sının yerli sermayeli odluğu görülmektedir. Bu firmaların yaklaşık %38’inin kısmen ya da tamamen yabancı sermayeli olduğu;

yaklaşık %66’sının yerli sermayeli odluğu görülmektedir. ŞekilŞekil 45. 45 Türkiye›deki. Türkiye'deki ilk 500 ilk firma 500 firmaarasındaki arasındaki İzmir firmalarının İzmir firmalarının sermaye sermaye dağılımıdağılımı

Yabancı Sermayeli ia

Yei eaei ia

Kaynak Kaynak: İSO Veritabanından: İSO Veritabanından Derlenmiştir. Erişim Derlenmiştir. Tarihi: 07.04.2017 Erişim Tarihi: 07.04.2017

Yabancı sermayeli bu firmalara ilişkin sermayedar ülke ve sermaye payı gibi detaylı 45 bilgiler aşağıdaki gibidir. Tablo 4. İzmir’deki üniversitelere ilişkin istatistikler ÜLKE PAY Petkim Petro Kimya Holding A.Ş AZERBAYCAN % 51 İzmir Demir Çelik Sanayi A.Ş SUUDİ ARABİSTAN % 1,14 JTI Tütün Ürünleri A.Ş İSVİÇRE % 100 Mondi Tire Kutsan Kağıt ve Ambalaj Sanayi A.Ş. AVUSTURYA % 61,44 Hugo Boss Tekstil Sanayi Ltd. Şti. HOLLANDA % 100 Ege Profil Tic. ve San. A.Ş. BELÇİKA % 97,54 İNGİLTERE % 50 Gates Powertrain Plastik Metal ve Makina San. ve Tic. Ltd. Şti. LÜKSEMBURG % 50 Kansai Altan Boya San. ve Tic. A.Ş. JAPONYA % 51 Türk Tuborg Bira ve Malt Sanayii A.Ş. İSRAİL % 95,69 İSPANYA % 85 Çimentaş İzmir Çimento Fabrikası T.A.Ş. İTALYA % 12,8 Üniteks Tekstil Gıda Motorlu Araçlar San. ve Tic. A.Ş. İNGİLTERE % 24,67 Sun Chemical Matbaa Mürekkepleri ve Gereçleri San. ve Tic. A.Ş. İTALYA % 100 FeldaIffco Gıda San. ve Tic. A.Ş. MALEZYA % 100 Kaynak: İSO Veritabanından Derlenmiştir. Erişim Tarihi: 07.04.2017

Yabancı sermayeli bu firmalara ilişkin sermayedar ülke ve sermaye payı gibi detaylı bilgiler aşağıdaki gibidir.

Tablo 4. İzmir’deki üniversitelere ilişkin istatistikler

ÜLKE PAY Petkim Petro Kimya Holding A.Ş AZERBAYCAN % 51 İzmir Demir Çelik Sanayi A.Ş SUUDİ ARABİSTAN % 1,14 JTI Tütün Ürünleri A.Ş İSVİÇRE % 100 Mondi Tire Kutsan Kağıt ve Ambalaj Sanayi A.Ş. AVUSTURYA % 61,44 Hugo Boss Tekstil Sanayi Ltd. Şti. HOLLANDA % 100 Ege Profil Tic. ve San. A.Ş. BELÇİKA % 97,54

Gates Powertrain Plastik Metal ve Makina San. ve Tic. İNGİLTERE % 50 Ltd. Şti. LÜKSEMBURG % 50 Kansai Altan Boya San. ve Tic. A.Ş. JAPONYA % 51 Türk Tuborg Bira ve Malt Sanayii A.Ş. İSRAİL % 95,69 İSPANYA % 85 Çimentaş İzmir Çimento Fabrikası T.A.Ş. İTALYA % 12,8 Üniteks Tekstil Gıda Motorlu Araçlar San. ve Tic. A.Ş. İNGİLTERE % 24,67 Sun Chemical Matbaa Mürekkepleri ve Gereçleri San. ve Tic. A.Ş. İTALYA % 100 FeldaIffco Gıda San. ve Tic. A.Ş. MALEZYA % 100

Kaynak: İSO Veritabanından Derlenmiştir. Erişim Tarihi: 07.04.2017

2.4 Türkiye’nin İkinci 500 Firması Arasındaki İzmir Firmaları 2015 yılı itibariyle, Türkiye’nin ikinci 500 sanayi kuruluşu içerisinde İzmir’den (EBSO) 41 şirket bulunmaktadır. Bu açıdan İzmir, Türkiye’nin ikinci 500 sanayi kuruluşu içerisinde bulunan şirket sayısı itibariyle de ikinci sıradadır.

46

2.4. Türkiye’nin İkinci 500 Firması Arasındaki İzmir Firmaları 2015 yılı itibariyle, Türkiye’nin ikinci 500 sanayi kuruluşu içerisinde İzmir’den (EBSO) 41 şirket bulunmaktadır. Bu açıdan İzmir, Türkiye’nin ikinci 500 sanayi kuruluşu içerisinde bulunan şirket sayısı itibariyle de ikinci sıradadır. 2.4.Şekil Türkiye’nin 46. Türkiye›nin İkinci 500ikinci Firması 500 sanayi Arasındaki kuruluşunun İzmir Firmaları dağılımı Şekil 46. Türkiye'nin ikinci 500 sanayi kuruluşunun dağılımı 2015 yılı itibariyle, Türkiye’nin ikinci 500 sanayi kuruluşu içerisinde İzmir’den (EBSO) 41 şirket bulunmaktadır. Bu açıdan İzmir, Türkiye’nin ikinci 500 sanayi kuruluşu içerisinde bulunan şirket sayısı itibariyle de ikinci sıradadır.

Şekil 46. Türkiye'nin ikinci 500 sanayi kuruluşunun dağılımı İSTANBUL KOCAELİ Kaynak: İSO Veritabanından Derlenmiştir. Erişim Tarihi: 18.04.2017 Kaynak: İSO Veritabanından Derlenmiştir. Erişim Tarihi: 18.04.2017 2.5. Türkiye’nin İkinci 500 Firması Arasındaki İzmir Firmalarının Sektör İSTANBUL KOCAELİ ve Faaliyet Bilgileri Kaynak2.5: İSO Türkiye’nin Veritabanından Derlenmiştir. İkinci Erişim 500 Tarihi: Firması 18.04.2017 Arasındaki İzmir 2015 yılı ilk 500 firma arasında yer alan 41 İzmir firmasının, büyük bir

çoğunluğununFirmalarının (33) imalat Sektör sektöründe ve Faaliyet yoğunlaştığı Bilgileri görülmektedir. Bunun yanı 2.5. Türkiye’nin İkinci 500 Firması Arasındaki İzmir Firmalarının Sektör sıra, 5 firma tarım, ormancılık ve balıkçılık sektöründe, 1 firma madencilik ve taş ve Faaliyet Bilgileri ocakçılığ2015ı yılısektöründe ilk 500 firma bulunmaktadır. arasında yer alan 41 İzmir firmasının, büyük bir çoğunluğunun (33) imalat 2015 sektöründe yılı ilk 500yoğunlaştığı firma görülmektedir. arasında yer Bunun alan yanı 41sıra, İzmir5 firma firmasının,tarım, ormancılık büyük ve balıkçılık bir Şekil 47. Türkiye'nin ikinci 500 firması arasındaki İzmir firmalarının sektöründe, 1 firma madencilik ve taş ocakçılığı sektöründe bulunmaktadır. sektörlereçoğunluğunun göre (33) dağılımı imalat (2015) sektöründe yoğunlaştığı görülmektedir. Bunun yanı sıra, 5 firma tarım, ormancılık ve balıkçılık sektöründe, 1 firma madencilik ve taş iini ocakçılığŞekilı sektöründe 47. Türkiye›nin bulunmaktadır. ikinci 500 firması arasındaki İzmir firmalarının MADENCİLİK VE TAŞ OCAÇILIĞI Şekil sektörlere47. Türkiye'nin göre ikincidağılımı 500 (2015) firması arasındaki İzmir firmalarının sektörlereTARIM, ORMANCILIK göre dağılımı ve BALIKÇILIK (2015)

İMALAT iini MADENCİLİK VE TAŞ OCAÇILIĞI Kaynak: İSO Veritabanından Derlenmiştir. Erişim Tarihi: 18.04.2017 TARIM, ORMANCILIK ve BALIKÇILIK

İMALAT

Kaynak: İSO Veritabanından Derlenmiştir. Erişim Tarihi: 18.04.2017

Kaynak: İSO Veritabanından Derlenmiştir. Erişim Tarihi: 18.04.2017

47

Bu firmaların faaliyet alanları incelendiğinde ise, tekstil ürünleri imalatı ile bitkisel ve hayvansal üretim faaliyet alanlarının başta geldiği; bunları motorlu kara taşıtı, treyler (römork) ve yarı treylerBu firmaların(yarı römork) faaliyet imalatı alanları ile kauçuk incelendiğinde ve plastik ise, ürünleri tekstil imalatı ürünleri faaliyet imalatı alanlarının ile izlediği görülmektedir. bitkisel ve hayvansal üretim faaliyet alanlarının başta geldiği; bunları motorlu kara taşıtı, treyler (römork) ve yarı treyler (yarı römork) imalatı ile kauçuk ve plastik ürünleri imalatı faaliyet alanlarının izlediği görülmektedir. Şekil 48. Türkiye›nin ikinci 500 firması arasındaki İzmir firmalarının faaliyet alanlarına göre dağılımı Şekil 48. Türkiye'nin ikinci 500 firması arasındaki İzmir firmalarının faaliyet alanlarına göre dağılımı

Tekstil Ürünlerinin İmalatı

Bitkisel ve Hayvansal Üretim ile Avcılık ve İlgili Hizmet…

Motorlu Kara Taşıtı, Treyler (römork) ve Yarı Treyler (yarı…

Kauçuk ve Plastik Ürünlerin İmalatı

Gıda Ürünlerinin İmalatı

Diğer Metalik Olmayan Mineral Ürünlerin İmalatı

Kimyasalların ve Kimyasal Ürünlerin İmalatı

Mobilya İmalatı

Kağıt ve Kağıt Ürünleri İmalatı

Toptan Ticaret (Motorlu kara taşıtları ve motosikletler…

Bilgisayarların, Elektronik ve Optik Ürünlerin İmalatı

Kok Kömürü ve Rafine Edilmiş Petrol Ürünleri İmalatı

Tütün Ürünlerinin İmalatı

İçeceklerin İmalatı

Kömür ve Linyit Çıkartılması

iini

Kaynak: İSO Veritabanından Derlenmiştir. Erişim Tarihi: 18.04.2017 Kaynak: İSO Veritabanından Derlenmiştir. Erişim Tarihi: 18.04.2017

2.6 Türkiye’de Uluslararası Doğrudan Yatırımlar 2010-2016 dönemi boyunca Türkiye’ye gelen uluslararası doğrudan yatırımlarda (UDY) en yüksek payın Hollanda’ya ait olduğu görülmektedir. Hollanda’nın 22 Milyon $ tutarında yatırım yaptığı görülmektedir. Bunu sırasıyla, ABD, Avusturya, İngiltere, Lüksemburg, Almanya, Belçika, İspanya, Yunanistan ve Fransa izlemektedir.

Yabancı sermayeli firmaların % 61,1 oranında hizmetler sektöründe yoğunlaştığı, bunu % 25,6 oranında imalat, % 10,6 oranında enerji sektörünün izlediği görülmektedir. Alt sektörler itibariyle, hizmetler sektörü içerisinde finans ve sigortacılık, toptan ve perakende ticaret ve ulaştırma-depolama alanında yoğunlaşmaktadır.

48

2.6. Türkiye’de Uluslararası Doğrudan Yatırımlar 2010-2016 dönemi boyunca Türkiye’ye gelen uluslararası doğrudan yatırımlarda (UDY) en yüksek payın Hollanda’ya ait olduğu görülmektedir. Hollanda’nın 22 Milyon $ tutarında yatırım yaptığı görülmektedir. Bunu sırasıyla, ABD, Avusturya, İngiltere, Lüksemburg, Almanya, Belçika, İspanya, Yunanistan ve Fransa izlemektedir. Yabancı sermayeli firmaların % 61,1 oranında hizmetler sektöründe yoğunlaştığı, bunu % 25,6 oranında imalat, % 10,6 oranında enerji sektörünün izlediği görülmektedir. Alt sektörler itibariyle, hizmetler sektörü içerisinde finans ve sigortacılık, toptan ve perakende ticaret ve ulaştırma-depolama alanında yoğunlaşmaktadır.

ŞekilŞekil 49 49.. UDY'lerin UDY’lerin ülkelere ülkelere göre dağılımıdağılımı

ana

Ynanisan

ansa

sa

İspanya

İngiltere Belçika

ana Lüksemburg

Kaynak: T.C. Ekonomi Bakanlığı Uluslararası Doğrudan Yatırım İstatistikleri

Şekil 50. UDY’lerin hizmetler Şekil 51. UDY’lerin imalat sanayi sektörü % dağılımı 2016) % dağılımı (2016) Şekil Şekil 50 50. UDY'lerin. UDY'lerin hizmetler hizmetler ŞekilŞekil 5151. . UDY'lerinUDY'lerin imalatimalat sektörüsektörü % %dağılımı dağılımı 2016) 2016) sanayisanayi % %dağılımı dağılımı (2016) (2016)

TELEKOMÜNİKASYONTELEKOMÜNİKASYON RAFİNERAFİNE EDİLMİŞ EDİLMİŞ PETROL… PETROL… MAKİNA-TEÇHİZATMAKİNA-TEÇHİZAT DİĞERDİĞER HİZMETLER HİZMETLER MOBİLYAMOBİLYA GAYRİMENKULGAYRİMENKUL TEKSTİL-GİYİM-DERİTEKSTİL-GİYİM-DERİ TURİZMTURİZM ULAŞIMULAŞIM ARAÇLARI ARAÇLARI KAĞITKAĞIT SAĞLIKSAĞLIK METALİKMETALİK OLMAYAN… OLMAYAN… İNŞAATİNŞAAT KAUÇUK-PLASTİKKAUÇUK-PLASTİK

ULAŞTIRMA-DEPOLAMAULAŞTIRMA-DEPOLAMA ANAANA METAL METAL SANAYİ SANAYİ BİLGİSAYAR-ELEKTRONİK…BİLGİSAYAR-ELEKTRONİK… PERAKENDETİCARETPERAKENDETİCARET KİMYAKİMYA FİNANSFİNANS VE SİGORTA VE SİGORTA GIDA-İÇECEKGIDA-İÇECEK TÜTÜN TÜTÜN

Kaynak:Kaynak: Ekonomi Ekonomi Bakanlığı Bakanlığı Uluslararası Uluslararası Doğrudan Doğrudan Yatırım Yatırım İstatistikleri İstatistikleri Kaynak: T.C. Ekonomi Bakanlığı Uluslararası Doğrudan Yatırım İstatistikleri 2.7.2.7. İzmir’de İzmir’de Uluslararası Uluslararası Doğrudan Doğrudan Yatırımlar Yatırımlar TOBBTOBB verilerine verilerine göre, göre, İzmir’de İzmir’de 35 35 farklı farklı ülkeden ülkeden 183 183 yabancı yabancı firma firma faaliyet faaliyet 11 11 göstermektedir.göstermektedir. Bu Bu yönüyle yönüyle İzmir, İzmir, 49 Kocaeli’ Kocaeli’denden sonra, sonra, Türkiye’nin Türkiye’nin en en çok çok yabancıyabancı sermayeli sermayeli firmaya firmaya sahip sahip 2. 2.ili konumundadır.ili konumundadır.

ŞekilŞekil 52 52. Yabancı. Yabancı sermayeli sermayeli firma firma sayısı sayısı

KOCAELİKOCAELİ İZMİRİZMİR İSTANBULİSTANBUL

KaynakKaynak: TOBB: TOBB (Erişim (Erişim Tarihi: Tarihi: 17.02.2017) 17.02.2017)

Şekil 50. UDY'lerin hizmetler Şekil 51. UDY'lerin imalat sektörü % dağılımı 2016) sanayi % dağılımı (2016)

TELEKOMÜNİKASYON RAFİNE EDİLMİŞ PETROL… MAKİNA-TEÇHİZAT DİĞER HİZMETLER MOBİLYA GAYRİMENKUL TEKSTİL-GİYİM-DERİ TURİZM ULAŞIM ARAÇLARI KAĞIT SAĞLIK METALİK OLMAYAN… İNŞAAT KAUÇUK-PLASTİK

ULAŞTIRMA-DEPOLAMA ANA METAL SANAYİ BİLGİSAYAR-ELEKTRONİK… PERAKENDETİCARET KİMYA FİNANS VE SİGORTA GIDA-İÇECEK TÜTÜN

Kaynak: Ekonomi Bakanlığı Uluslararası Doğrudan Yatırım İstatistikleri

2.7.2.7 İzmir’de İzmir’de Uluslararası Uluslararası Doğrudan Doğrudan Yatırımlar Yatırımlar TOBB verilerine göre, İzmir’de 35 farklı ülkeden 183 yabancı firma faaliyet 11 göstermektedir.TOBB verilerine göre,Bu İzmir’de yönüyle 35 farklı İzmir, ülkeden Kocaeli’ 183 yabancıden firma sonra, faaliyet göstermektedir. Türkiye’nin11 en çok yabancıBu sermayeliyönüyle İzmir, firmayaKocaeli’den sahip sonra, Türkiye’nin2. ili konumundadır. en çok yabancı sermayeli firmaya sahip 2. ili konumundadır.

Şekil 52Şekil. Yabancı 52. Yabancı sermayeli sermayeli firma firma sayısı sayısı

KOCAELİ İZMİR İSTANBUL

Kaynak: TOBB (Erişim Tarihi: 17.02.2017)

Kaynak: TOBB (Erişim Tarihi: 17.02.2017)

İzmir’dekiİzmir’deki yabancı yabancı sermayeli sermayeli firmaların firmaların daha ziyade daha Almanya ziyade ve Almanya Hollanda ve menşeli Hollanda oldukları; İzmir’deki yabancı sermayeli firmaların daha ziyade Almanya ve Hollanda bununlamenşeli birlikte, oldukları; Gaziemir, bununla Kemalpaşa, birlikte, Çiğli Gaziemir, ve Torbalı Kemalpaşa, gibi organze Çiğli ve sanayi Torbalı bölgelerinin gibi menşelibulunduğu oldukları; ilçelerde bununla yoğunlaştıkları birlikte, Gaziemir, görülmektedir. Kemalpaşa, Çiğli ve Torbalı gibi organze sanayi bölgelerinin bulunduğu ilçelerde yoğunlaştıkları görülmektedir. organze sanayi bölgelerinin bulunduğu ilçelerde yoğunlaştıkları görülmektedir.

Şekil 54. İzmir’deki yabancı Şekil 53. İzmir’deki yabancı Şekil 54. İzmir'deki yabancı Şekil 53. İzmir'deki yabancı sermayeliŞekil 54.sermayeli İzmir'deki firmaların firmaların yabancı menşei menşei Şekilsermayeli 53.sermayeli İzmir'deki firmaların firmaların yabancı lokasyonları sermayeli firmaların menşei sermayelilokasyonları firmaların lokasyonları ALMANYA ALMANYA GAZİEMİR HOLLANDA GAZİEMİR HOLLANDA İNGİLTERE KEMALPAŞA İNGİLTERE KEMALPAŞA İTALYA ÇİĞLİ İTALYA İSPANYA ÇİĞLİ İSPANYA TORBALI FRANSA TORBALI FRANSA ABD BORNOVA ABD BORNOVA İSVİÇRE İSVİÇRE ALİAĞA AVUSTURYA ALİAĞA AVUSTURYA BELÇİKA MENDERES BELÇİKA MENDERES DİĞERLERİ DİĞERLERİ DİĞERLERİ DİĞERLERİ

DİĞERLERİ: ÜRDÜM, TAYVAN, KANADA, MALEZYA, SINGAPUR, GÜNEY KORE, AVUSTURALYA, FİNLANDİYA, ARNAVUTLUK, MEKSİKA, IRLANDA, BELİZE DİĞERLERİ: ÜRDÜM, TAYVAN,İSRAİL, KANADA, LÜBNAN, MALEZYA, SUUDİ ARABİSTAN, SINGAPUR, KATAR, GÜNEY HONGKONG, KORE, AZERBAYCAN, DİĞERLERİ: Menemen (8), Tire (6), Bergama (2), Kınık (2), AVUSTURALYA, FİNLANDİYA,RUSYA ARNAVUTLUK,FEDERASYONU, MEKSİKA, DANİMARKA, IRLANDA, İSVEÇ, BELİZE YUNANİSTAN, LÜKSEMBURG, BELÇİ Karaburun (2), Merkez (2), Urla (2), Dikili (1) and Karşıyaka (1) İSRAİL, LÜBNAN, SUUDİ ARABİSTAN, KATAR, HONGKONG, AZERBAYCAN, DİĞERLERİ: Menemen (8), Tire (6), Bergama (2), Kınık (2), RUSYA FEDERASYONU, DANİMARKA, İSVEÇ, YUNANİSTAN, LÜKSEMBURG, Kaynak: TOBB VeritabanındanBELÇİ Derlenmiştir Karaburun(Erişim (2), MerkezTarihi: (2), Urla (2),17.02.2017) Dikili (1) and Karşıyaka (1)

50 Kaynak: TOBB Veritabanından Derlenmiştir (Erişim Tarihi: 17.02.2017) Kaynak: TOBB Veritabanından Derlenmiştir (Erişim Tarihi: 17.02.2017)

2.8. İzmir’de Uluslararası Doğrudan Yatırımların Sektör ve Faaliyet Bilgileri

İzmir’deki yabancı sermayeli Şekil 55. İzmir'deki yabancı firmalar 8 farklı sektör ve 29 farklı iş sermayeli firmalar kolunda faaliyet göstermektedir. Bu 2.8 İzmir’de Uluslararası DoğrudanGıda Ürünlerinin Yatırımların İmalatı firmaların büyük bir çoğunluğunun Başka Yerde Sınıflandırılmamış… Sektör ve Faaliyet Bilgileri Kimyasalların ve Kimyasal… imalat sanayi sektörü içerisinde Motorlu Kara Taşıtı, Treyler… gıda, makine, kimyasal ürünler, Tütün Ürünlerinin İmalatı İzmir’deki yabancı sermayeli firmalar 8 farklı sektör ve 29 farklıKauçuk işve kolundaPlastik Ürünlerin… faaliyet göstermektedir. motorluBu firmaların taşıtlar, büyük bir tekstil çoğunluğunun ve kauçuk imalat- sanayi sektörüKağıt veiçerisinde Kağıt Ürünlerinin… gıda, makine, kimyasal ürünler,2.8. İzmir’de motorlu taşıtlar, Uluslararası tekstil ve Doğrudankauçuk-plastik YatırımlarınürünlerDiğer imalatında Madencilik Sektör ve Taş… faaliyette ve bulunduğu Faaliyet plastik ürünler imalatında faaliyette Bilgisayarların, Elektronik ve… görülmektedir. Bilgileri Fabrikasyon Metal Ürünleri… bulunduğu görülmektedir. na ea anai

Giyim Eşyalarının İmalatı Şekil 56. İzmir’deki yabancı sermayeli Şekil 55. İzmir’deki yabancı Şekil 56. Elektrikli Teçhizat İmalatı İzmir’deki İzmir'deki yabancı yabancı sermayeli Şekil 55. İzmir'deki yabancı firmalarınsermayeli sektörel firmaların dağılımı sektörel sermayeliDiğer Metalik Olmayan… firmalar sermayeli firmalar firmalardağılımı 8 farklı sektör ve 29 farklı iş Toptan Ticaret (Motorlu kara… Elektrik, Gaz, Buhar ve… kolunda faaliyet göstermektedir. Bu Makine ve Ekipmanların… ULAŞTIRMA VE… Gıda Ürünlerinin İmalatı İçeceklerin İmalatı firmaların büyük bir çoğunluğunun Başka Yerde Sınıflandırılmamış… İNŞAAT Diğer İmalatlar Kimyasalların ve Kimyasal… imalat sanayi sektörü içerisinde Kok Kömürü ve Rafine Edilmiş… Motorlu Kara Taşıtı, Treyler… SU TEMİNİ;… Tütün Ürünlerinin İmalatı Tütün Ürünlerinin İmalatı gıda, makine, kimyasal ürünler, Suyun Toplanması, Arıtılması… ELEKTRİK, GAZ, BUHAR… Kauçuk ve Plastik Ürünlerin… Metal Cevherleri Madenciliği motorlu taşıtlar, tekstil ve kauçuk- Kağıt ve Kağıt Ürünlerinin… TARIM, ORMANCILIK VE… Ham Petrol ve Doğal Gaz… Diğer Madencilik ve Taş… plastik ürünler imalatında faaliyette Balıkçılık ve Su Ürünleri… TOPTAN VE PERAKENDE… Bilgisayarların, Elektronik ve… Bitkisel ve Hayvansal Üretim… Fabrikasyon Metal Ürünleri… bulunduğu görülmektedir. Diğer Ulaşım Araçlarının İmalatı MADENCİLİK VE TAŞ… na ea anai Giyim EşyalarınınSu Yolu Taşımacılığı İmalatı İMALAT Şekil 56. Elektrikli TeçhizatBina İmalatı İnşaatı İzmir'deki yabancı Diğer Metalik Olmayan… sermayeli firmaların sektörel dağılımı Toptan Ticaret (Motorlu kara… Elektrik, Gaz, Buhar ve… Makine ve Ekipmanların… ULAŞTIRMAKaynak: VE… TOBB Veritabanından Derlenmiştir, Erişim Tarihi:21.04.2017 İçeceklerin İmalatı İNŞAAT Diğer İmalatlar Kok Kömürü ve Rafine Edilmiş… SU TEMİNİ;… Tütün Ürünlerinin İmalatı Suyun Toplanması, Arıtılması… ELEKTRİK, GAZ, BUHAR… Metal Cevherleri Madenciliği TARIM, ORMANCILIK VE… Ham Petrol ve Doğal Gaz… Balıkçılık ve Su Ürünleri… TOPTAN VE PERAKENDE… Bitkisel ve Hayvansal Üretim… MADENCİLİK VE TAŞ… Diğer Ulaşım Araçlarının İmalatı Su Yolu Taşımacılığı İMALAT Bina İnşaatı

Kaynak:TOBB Veritabanından Derlenmiştir, Erişim Tarihi:21.04.2017 Kaynak:TOBB Veritabanından Derlenmiştir, Erişim Tarihi:21.04.2017

51

3. İZMİR’DE YATIRIM 3. İZMİR’DE YATIRIMTÜİK’in İZKA için İzmir’deki yatırım ortamına yönelik araştırma ve konsorsiyumun gerçekleştirdiği görüşmelerin bulguları yatırımcıların İzmir’i tercih etme sebeplerini net bir TÜİK’in İZKAşekilde için ortaya İzmir’deki koymaktadır. yatırım ortamına yönelik araştırma ve konsorsiyumun gerçekleştirdiği görüşmelerin bulguları yatırımcıların İzmir’i tercih etme sebepleriniŞekil 57. Yatırımcıların net bir şekilde İzmir’de ortaya yatırım koymaktadır. yapma nedenleri

• İzmir’e yatırım yapan iş Şekil 57. Yatırımcılarınadamları, öncelikle İzmir’de lojistik yatırım yapma nedenleri avantajından, ham maddeye

yakınlıktan, vergi ve teşvik İzmir'de Yatırım Yapma Nedenleri  avantajlarından, yetenekli İzmir’e yatırım yapan iş (%) iş gücünden dolayı yatırım yaptıklarını ifade etmektedir. adamları, öncelikle lojistik Diğer • İzmirli firmalar, İzmir’den Yetenekli İşgücü avantajından,sonra en fazla ham AB maddeyeve Avrupa ülkeleri ile ticaret yapmaktadır. SSerbest Bölge Vergi ve Teşvik yakınlıktan, vergi ve teşvik Avantajı • İzmir’de faaliyet gösteren Ham Maddeye Yakınlık avantajlarından,firmaların % 69’unun yetenekli AR-GE iş çalışmaları bulunmamaktadır. Lojistik Avantajı gücünden dolayı yatırım • İzmir’de faaliyet gösteren firmaların % 77’si, başka yaptıklarınıbir şehre ifade yatırım etmektedir. yapmayı düşünmemektedir.  İzmirli firmalar, İzmir’den sonra en fazla AB ve Avrupa ülkeleri ile Kaynak: İzmir Kentsel ticaret yapPazarlamamaktadır. Stratejik Planı, İZKA.  İzmir’de faaliyet gösteren firmaların % 69’unun AR-GE çalışmaları bulunmamaktadır. 3.1 İzmir’de Başlıca ve Yükselen Sektörler  İzmir’de faaliyet gösteren firmaların % 77’si, başka bir şehre yatırım İzmir Kalkınma Ajansı (İZKA), İzmir’de bilgiye ve yeniliğe dayalı, kaynakların verimli kullanıldığı, yapmayı düşünmemektedir. çevreye daha duyarlı ve daha rekabetçi, ekonomik ve sosyal uyumun sağlandığı, yüksek istihdamın olduğu bir ekonomik yapı için öncelikli sektör belirleme çalışmalarına 10 yıldan fazla süredir devam etmektedir. Bu kapsamda yapılan bölge planları, sektörel analizler, Kaynak: İzmir Kentselkümelenme, Pazarlama girdi-çıktı analiziStratejik gibi çalışmalaraPlanı, İZKA. dayanılarak İzmir’in mukayeseli üstünlüğe sahip olduğu başlıca sektörleri belirlenmiştir (www.izka.gov.tr; http://www.investinizmir.com). İZKA tarafından yapılan çalışmalar, İzmir’de yatırımların yönlendirilmesi için İzmir için başlıca sektörlerin belirlenmesine olanak vermiş ve gelecek ile ilgili bir vizyon oluşturmak amacı ile İzmir için yükselen sektörler oluşturulmuştur. Bu çalışmada İzmir için yatırım alanları ile ilgili yapılan analizlerin başlangıç noktası, İZKA dokümanlarında ortaya konulan İzmir’in “başlıca” sektörler ve İzmir için önerilen “yükselen” sektörlerdir. Bu sektörler kapsamında analizler, yorumlar ve yatırım önerileri geliştirilmiştir.

52

İzmir’de Başlıca Sektörler

İZKA İzmir’in başlıca sektörlerini, “endüstriyel makine”, “kimya”, “gıda ve içecek” ve “turizm” olarak belirlemiştir. Bu sektörler İZKA tarafından yürütülen çeşitli çalışmalara dayanılarak belirlenmiştir.

Başlıca sektörlerin, NACE sınıflaması kapsamındaki kodları ve söz konusu sektörlerin temel tedarikçileri ve hammaddelerini sağlayan sektörlerin kodları Tablo 5’te yer almaktadır.

Tablo 5. İzmir’de başlıca sektörleri oluşturan NACE 2 kodları

Sektörler NACE 2 Kodu Tanım 07 Metal cevherleri madenciliği 20 Kimyasalların ve kimyasal ürünlerin imalatı 22 Kauçuk ve plastik ürünlerin imalatı 24 Ana metal sanayii Fabrikasyon metal ürünleri imalatı (makine ve 25 teçhizat hariç) 26 Bilgisayarların, elektronik ve optik ürünlerin imalatı 27 Elektrikli teçhizat imalatı Başka yerde sınıflandırılmamış makine ve ekipman 28 ENDÜSTRİYEL imalatı MAKİNE 33 Makine ve ekipmanların kurulumu ve onarımı Elektrik, gaz, buhar ve havalandırma sistemi 35 üretim ve dağıtımı 19 Kok kömürü ve rafine edilmiş petrol ürünleri imalatı 20 Kimyasalların ve kimyasal ürünlerin imalatı Temel eczacılık ürünlerinin ve eczacılığa ilişkin 21 KİMYA malzemelerin imalatı 22 Kauçuk ve plastik ürünlerin imalatı Bitkisel ve hayvansal üretim ile avcılık ve ilgili 01 hizmet faaliyetleri 10 Gıda ürünlerinin imalatı GIDA VE İÇECEK 11 İçeceklerin imalatı 22 Kauçuk ve plastik ürünlerin imalatı 55 Konaklama 56 Yiyecek ve içecek hizmeti faaliyetleri TURİZM Seyahat acentesi, tur operatörü ve diğer 79 rezervasyon hizmetleri ve ilgili faaliyetler

Kaynak:

1) Bayülken, 2014.

2) Duru, 2014.

3) Canlı ve Kaya, 2013.

4) İzmir Atatürk Organize Sanayi Bölgesi, 2012.

53

İzmir’in Başlıca Sektörlerinin Gelişimi

Endüstriyelİzmir’in Başlıca Makine Sektörlerinin Gelişimi Endüstriyel Makine Şekil 58. Endüstriyel makine sanayinde firma ve çalışan sayıları Şekilİzmir’in 58 .Başlıca Endüstriyel Sektörlerinin makine sanayinde Gelişimi firma ve çalışan sayıları Endüstriyel Makine İzmir’inŞekil 58 .Başlıca Endüstriyel Sektörlerinin makine sanayinde Gelişimi firma ve çalışan sayıları Endüstriyel Makine Şekil 58. Endüstriyel makine sanayinde firma ve çalışan sayıları Firma sayısı Çalışan sayısı Şekil 59. Endüstriyel makineFirma sanayinde sayısı maaşÇalışan-ücretler sayısı ve ciro Şekil 59. Endüstriyel makine sanayinde maaş-ücretler ve ciro Şekil 59. Endüstriyel makine sanayinde maaş-ücretler ve ciro Firma sayısı Çalışan sayısı Şekil 59. Endüstriyel makine sanayinde maaş-ücretler ve ciro Maaş ve ücretler (reel, TL) i ee L Şekil 60. Endüstriyel makineMaaş ve ücretlersanayinde (reel, TL) yatırımlari ee L Şekil 60. Endüstriyel makine sanayinde yatırımlar Maaş ve ücretler (reel, TL) i ee L Şekil 60. Endüstriyel makine sanayinde yatırımlar Şekil 60. Endüstriyel makine sanayinde yatırımlar Yatırımlar (reel,TL)

Kaynak:TÜİK Yıllık Sanayi ve Hizmet İstatistikleri (NACE2) Yatırımlar (reel,TL) Kaynak:TÜİK Yıllık Sanayi ve Hizmet İstatistikleri (NACE2) Yatırımlar (reel,TL)

Kaynak:TÜİK Yıllık Sanayi ve Hizmet İstatistikleri (NACE2) Kaynak:TÜİK Yıllık Sanayi ve Hizmet İstatistikleri (NACE2)

54

İzmir’in başlıca sektörleri içinde yer alan endüstriyel makine sektöründe firma ve çalışan sayı- sında, maaş ve ücretlerde istikrarlı bir artış olduğu, ciro düzeyinde 2012’den bu yana önemli bir değişim olmadığı; yatırımlar düzeyinde ise, 2012’den itibaren önemli bir artış olduğu gö- rülmektedir.

Şekil 61. İzmir’de endüstriyel makine sanayi

• Firma sayısı, çalışan sayısı ve maaş ve ücretler açısından İmalat Sanayi İzmir’de en büyük sektördür.

• İzmir’de imalat sanayi kapsamında çalışan sayısı açısından en büyük üçüncü sektör metal, dördüncü sektör ise makine sanayidir.

• Türkiye’nin ilk 500 Büyük Firması arasında İzmir’de 3 tane makine sanayi ile doğrudan ilişkili firma bulunmaktadır (İzmir Demir Çelik Sanayi A.Ş, Ege Profil Tic. ve San. A.Ş., Gates Powertrain Plastik Metal ve Makina San. ve Tic. Ltd. Şti.

• İzmir Üniversiteleri arasındaki fakültelerin %9’i Mühendislik alanında eğitim vermektedir.

• İzmir üniversitelerinden İzmir Yüksek Teknoloji Üniversitesi’nin dünya genelindeki en iyi 980 üniversite arasında 601-800. sırada yer almayı başardığı görülmektedir.

• İzmir’deki uluslararası sermayeli şirketlerin yaklaşık %30’u sanayi sektöründedir. Bunların da %8’i Endüstriyel makine sanayisindedir.

• Başarı hikayeleri: Cummins, Delphi, Eldor, Gates, Mahle, Johnson ControlsiTotomak (http://www.investinizmir.com/tr/26731/Endustriyel-Makina)

Kimya

ŞekilKimya 62. İzmir kimya sanayinde firma ve çalışan sayıları Şekil 62. İzmir kimya sanayinde firma ve çalışan sayıları

Firma sayısı Çalışan sayısı

Şekil 63. İzmir kimya sanayinde maaş-ücretler ve ciro 55

Maaş ve ücretler (reel, TL) i ee L

Şekil 64. İzmir kimya sanayinde yatırımlar

Yatırımlar (reel)

Kaynak: TÜİK Yıllık Sanayi ve Hizmet İstatistikleri (NACE2)

Kimya Şekil 62. İzmir kimya sanayinde firma ve çalışan sayıları

Firma sayısı Çalışan sayısı Şekil 63. İzmir kimya sanayinde maaş-ücretler ve ciro Şekil 63. İzmir kimya sanayinde maaş-ücretler ve ciro

Maaş ve ücretler (reel, TL) i ee L

ŞekilŞekil 64. 64 İzmir. İzmir kimya kimya sanayinde sanayinde yatırımlar yatırımlar

Yatırımlar (reel)

Kaynak: TÜİKKaynak: Yıllık TÜİK Sanayi Yıllık ve SanayiHizmet ve İstatistikleri Hizmet İstatistikleri (NACE2) (NACE2)

Kimya sektöründe firma sayısında 2013 yılında önemli bir artış gerçekleşmesine rağmen 2014 yılında eski düzeyine inmiş ve buna bağlı olarak aynı yıl ciro düzeyinde bir azalış olmuştur. Çalışan sayısında, maaş ve ücretlerde ve özellikle de yatırım düzeyinde olumlu gelişmeler olduğu görülmektedir.

Şekil 65. İzmir’de kimya sanayi • İzmir’de kimya sektöründe ağırlıklı olarak petrol ve petrol ürünleri, deterjan, sabun, ilaç kimyasalları, boya gibi ürünleri üreten firmalar bulunmaktadır.

• Türkiye’nin petrokimya konusunda en büyük firmalarından biri olan PETKİM’in İzmir’deki Aliağa petrokimya tesisinin yıllık kapasitesi 3,2 milyon tondur.

• Aliağa’da ayrıca Kimya İhtisas OSB bulunmaktadır

• PETKİM Petrokimya Holding A.Ş., SOCAR & Turcas Petrokimya A.Ş., DYO Boya Fabrikaları Sanayi ve Ticaret A.Ş. ve Kansai Altan Boya Sanayi A.Ş. vb. sektördeki önemli şirketler, İzmir’de faaliyet göstermektedir.

• Türkiye’nin ilk 500 firması arasında İzmir’de ilk sırada 2015 yılı üretimden satış net değeri 4.2 Milyar ₺ olan PETKİM Petrokimya Holding A.Ş. yar almaktadır.

• Başarı hikayeleri: Kansai Altan, Socar (http://www.investinizmir.com/tr/26733/ Kimya)

56

Gıda ve İçecek

ŞekilGıda 66. ve İzmir İçecek gıda ve içecek sanayinde firma ve çalışan sayısı Şekil 66. İzmir gıda ve içecek sanayinde firma ve çalışan sayısı Gıda ve İçecek Şekil 66. İzmir gıda ve içecek sanayinde firma ve çalışan sayısı Firma sayısı Çalışan sayısı

Şekil 67. İzmir gıda ve içecekFirma sanayinde sayısı maaşÇalışan sayısı-ücretler ve ciro

Şekil 67. İzmir gıda ve içecek sanayinde maaş-ücretler ve ciro Şekil 67. İzmir gıda ve içecek sanayinde maaş-ücretler ve ciro Maaş ve ücretler (reel, TL) i ee L

Maaş ve ücretler (reel, TL) i ee L Şekil 68. İzmir gıda ve içecek sanayinde yatırımlar Şekil 68. İzmir gıda ve içecek sanayinde yatırımlar Şekil 68. İzmir gıda ve içecek sanayinde yatırımlar Kaynak: TÜİK Yıllık Sanayi ve Hizmet İstatistikleri (NACE2)

Kaynak: TÜİK Yıllık Sanayi ve Hizmet İstatistikleri (NACE2)

Kaynak: TÜİK Yıllık Sanayi ve Hizmet İstatistikleri (NACE2)

57

Gıda ve içecek sektöründe 2014 yılında firma sayısı ve yatırımlarda belirli biri azalış gerçekleşmesine rağmen çalışan sayısı, maaş ve ücretler ve ciro düzeyi itibariyle gelişmeler olumludur.

Şekil 69. İzmir’de gıda ve içecek sanayi

• İmalat sanayi firma sayısı, çalışan sayısı ve ciro olarak temel ve yükselen sektörler arasında ikinci büyük

• İzmir’in toplam ihracat değeri açısında ikinci sırada yer almaktadır

• Türkiye’nin en köklü Ziraat Fakültelerinden biri Ege Üniversitesi bünyesinde kurulmuştur (kuruluş yılı 1955)

• İzmir’de iki üniversitede Gıda Mühendisliği Bölümü vardır (Ege Üniversitesi, İzmir Ekonomi Üniversitesi)

• Bugün organik üretim denince ilk akla gelen şirketler ürünlerini Kemalpaşa, Gaziemir ve Çiğli’de işlemektedir.

• İhracata yönelik organik gıda üretimi ilk olarak 1990lı yıların başında İzmir’de başlamıştır.

• İzmir, iki bin yılın üstündeki deneyimi ile Türkiye’de gıda sektöründe ürün işleme, ithalat ve ihracat merkezidir.

• Tarım ürünleri ve gıda alanında uzmanlaşmış olan kurumlar: İzmir Ticaret Borsası, Ege Bölgesi Sanayi Odası ve Ege İhracatçılar Birliği

• Pek çok farklı tarımsal ürünün üretildiği çok yönlü (polikültür) bir tarım şehridir

• İzmir’de Yavaş Yemek Kültürü: Cittaslow Yavaş Yemek Kültürü

• Başarı hikayeleri: Dr. Oetker, Rapunzel, Tetra Pak (http://www.investinizmir.com/ tr/26734/Gida-ve-Icecek)

58

Turizm Turizm Şekil 70. İzmir turizm sektöründe firma ve çalışan sayısı Şekil 70. İzmir turizm sektöründe firma ve çalışan sayısı Turizm Turizm Şekil 70. İzmir turizm sektöründe firma ve çalışan sayısı Şekil 70. İzmir turizm sektöründe firma ve çalışan sayısı Firma sayısı Çalışan sayısı

Şekil 71. İzmir turizm sektöründe maaş-cüretler ve ciro Firma sayısı Çalışan sayısı Firma sayısı Çalışan sayısı Şekil 71. İzmir turizm sektöründe maaş-cüretler ve ciro Şekil 71. İzmir turizm sektöründe maaş-cüretler ve ciro Şekil 71. İzmir turizm sektöründe maaş-cüretler ve ciro Maaş ve ücretler (reel, TL) i ee L Şekil 72. İzmir turizm sektöründe yatırımlar Maaş ve ücretler (reel, TL) i ee L Maaş ve ücretler (reel, TL) i ee L ŞekilŞekil 72. 72 İzmir. İzmir turizm turizm sektöründe sektöründe yatırımlar yatırımlar Şekil 72. İzmir turizm sektöründe yatırımlar Yatırımlar (reel) Kaynak:TÜİK Yıllık Sanayi ve Hizmet İstatistikleri (NACE2) Yatırımlar (reel) Yatırımlar (reel)

Kaynak:TÜİK Yıllık Sanayi ve Hizmet İstatistikleri (NACE2) Kaynak:TÜİK Yıllık Sanayi ve Hizmet İstatistikleri (NACE2)

Kaynak:TÜİK Yıllık Sanayi ve Hizmet İstatistikleri (NACE2)

59

Turizm sektöründe 2014 yılında yatırımlar dışında olumsuz bir gelişme gözükmemektedir.

Şekil 73. İzmir’de turizm sektörü

• Yılda 200 ü aşkın tam güneşli gün sayısı

• Termal Turizm (5 Turizm merkezi)

• Kıyı Turizmi (13 Turizm merkezi)

• İnanç Turizmi

• Batı tarihinden günümüze ulaşan en eski kent Tepekule İzmir’dedir.

• İzmir şehrinin ortasında tarihi Agora

• Pek çok turizm firması, rehberlik servisleri

• Turizm işletme belgeli konaklama tesis sayısı 2015: 172

• Turizm işletme belgeli / Yatak kapasitesi 2015: 32.974

• Turizm işletme belgeli konaklama tesislerinde geceleme sayısı 2015: 4.786.233 (www.izmir.gov.tr)

• Yavaş şehir (Cittaslow): Seferihisar http://www.visitizmir.org/en

• Başarı hikayeleri: Hilton, Swisshotel, Mövenpickhttp://www.investinizmir.com/ tr/26728/Turizm

60 İzmir’de Yükselen Sektörler

İzmir Kalkınma Ajansı çalışmalarında, İzmir için gelecek açısından rekabet avantajı sağlayacak dört sektör daha önerilmektedir. Bu sektörler, “yenilenebilir enerji”, “bilgi ve iletişim”, “sağlık biyoteknolojisi” ve “havacılık ve savunma sanayi” dir.

Tablo 6. İzmir’de yükselen sektörleri oluşturan NACE 2 kodları

NACE 2 Sektörler Tanım Kodu 26 Bilgisayarların, elektronik ve optik ürünlerin imalatı 27 Elektrikli teçhizat imalatı 61 Telekomünikasyon Bilgisayar programlama, danışmanlık ve ilgili 62 faaliyetler 63 Bilgi hizmet faaliyetleri BİLGİ VE İLETİŞİM 58 Yayımcılık faaliyetleri Bilgisayarların, kişisel eşyaların ve ev eşyalarının 95 onarımı Temel eczacılık ürünlerinin ve eczacılığa ilişkin 21 malzemelerin imalatı 26 Bilgisayarların, elektronik ve optik ürünlerin imalatı 32 Bilgisayarların, elektronik ve optik ürünlerin imalatı 33 Makine ve ekipmanların kurulumu ve onarımı 86 İnsan sağlığı hizmetleri 87 Yatılı bakım faaliyetleri SAĞLIK Barınacak yer sağlanmaksızın verilen sosyal BİYOTEKNOLOJİSİ 88 hizmetler 20 Kimyasalların ve kimyasal ürünlerin imalatı 22 Kauçuk ve plastik ürünlerin imalatı 23 Diğer metalik olmayan mineral ürünlerin imalatı 24 Ana metal sanayii Fabrikasyon metal ürünleri imalatı (makine ve 25 teçhizat hariç) 26 Bilgisayarların, elektronik ve optik ürünlerin imalatı 27 Elektrikli teçhizat imalatı Başka yerde sınıflandırılmamış makine ve 28 ekipmanimala 33 Makine ve ekipmanların kurulumu ve onarımı YENİLENEBİLİR ENERJİ Elektrik, gaz, buhar ve havalandırma sistemi 35 üretim ve dağıtımı Bilgisayar programlama, danışmanlık ve ilgili 62 faaliyetler Mimarlık ve mühendislik faaliyetleri; teknik 71 muayene ve analiz

61 NACE 2 Sektörler Tanım Kodu 20 Kimyasalların ve kimyasal ürünlerin imalatı 23 Diğer metalik olmayan mineral ürünlerin imalatı 24 Ana metal sanayii 26 Bilgisayarların, elektronik ve optik ürünlerin imalatı Başka yerde sınıflandırılmamış makine ve ekipman 28 imalatı HAVACILIK VE SAVUNMA Motorlu kara taşıtı, treyler (römork) ve yarı treyler SANAYİ 29 (yarı römork) imalatı 30 Diğer ulaşım araçlarının imalatı 61 Telekomünikasyon Bilgisayar programlama, danışmanlık ve ilgili 62 faaliyetler 63 Bilgi hizmet faaliyetleri

Kaynak: EC (2912).

1) Mas, Robledo ve Perez, 2012

2) www.investineurope.eu

3) İzmir İl Özel İdaresi ve Ege Üniversitesi, 2012.

4) Şahinkaya, 2013.

Not: Yenilenebilir enerji kodları, güneş, fotovoltaik ve jeotermal enerji için verilen sektör kodları arasından ortak olanlar arasından seçilmiştir

62

İzmir’de Yükselen Sektörlerin (anahtar kolaylaştırıcı teknolojiler) Gelişimi:

Bilgi ve İletişim İzmir’de Yükselen Sektörlerin (anahtar kolaylaştırıcı teknolojiler) Gelişimi: Bilgiİzmir’de ve İletişimYükselen Sektörlerin (anahtar kolaylaştırıcı teknolojiler) Gelişimi: ŞekilBilgi 74. ve İzmir İletişim bilgi ve iletişim sektöründe firma ve çalışan sayısı Şekilİzmir’de 74. Yükselenİzmir bilgi Sektörlerin ve iletişim sektöründe(anahtar kolayl firmaaştırıcı ve çalışan teknolojiler) sayısı Gelişimi: ŞekilBilgi ve74 . İletişimİzmir bilgi ve iletişim sektöründe firma ve çalışan sayısı Şekil 74. İzmir bilgi ve iletişim sektöründe firma ve çalışan sayısı Firma sayısı Çalışan sayısı Firma sayısı Çalışan sayısı Şekil 75. İzmir bilgi ve iletişim sektöründe maaş-ücretler ve ciro Şekil 75. İzmir bilgi ve iletişim sektöründe maaş-ücretler ve ciro Şekil 75. İzmir bilgi ve iletişimFirma sektöründe sayısı Çalışan maaş sayısı-ücretler ve ciro Şekil 75. İzmir bilgi ve iletişim sektöründe maaş-ücretler ve ciro Maaş ve ücretler (reel, TL) i ee L Maaş ve ücretler (reel, TL) i ee L Şekil 76. İzmir bilgi ve iletişim sektöründe yatırımlar Şekil 76. İzmir bilgi ve iletişimMaaş ve ücretler sektöründe (reel, TL) yatırımlari ee L Şekil 76. İzmir bilgi ve iletişim sektöründe yatırımlar Şekil 76. İzmir bilgi ve iletişim sektöründe yatırımlar

Kaynak:TÜİK Yıllık Sanayi ve Hizmet İstatistikleri (NACE2) Kaynak: TÜİK Yıllık Sanayi ve Hizmet İstatistikleri (NACE2)

Kaynak:TÜİK Yıllık Sanayi ve Hizmet İstatistikleri (NACE2)

Kaynak:TÜİK Yıllık Sanayi ve Hizmet İstatistikleri (NACE2)

63

Bilgi ve iletişim teknolojileri sektöründe 2014 yılında maaş, ücret ve yatırım düzeylerinde artış gerçekleşmiş, çalışan sayısında değişim olmamıştır. Sektöre ilişkin gelişmeler olumludur.

Şekil 77. İzmir’de bilgi ve iletişim sektörü

• Bilgi ve iletişim sektörü, firma sayısı açısından 2009-2014 döneminde %36 oranında büyüme ile ciro olarak ise %114 oranında büyüme ile İzmir için yükselen sektörler arasında en hızlı büyümüş olan sektördür.

• İzmir’de halen bilgi ve iletişim sektöründe faaliyet gösteren 4500 firma sektör vardır.

• Dünyanın önde gelen iletişim teknolojisi şirketlerinden Ericsson, İzmir Dokuz Eylül Üniversitesi Teknoloji Geliştirme Bölgesi’ni Ortadoğu ve Kuzey Afrika Bölgesi (MENA) Ar-Ge Merkezi olarak kollanmaktadır.

• Başarı hikayeleri (İZKA): Accenture, Competence Call Center, Monitise, Ericcson Sağlık(http://www.investinizmir.com/tr/26732/Bilgi-ve-Iletisim-Teknolojileri) Biyoteknolojisi Kaynak: TÜİK Yıllık Sanayi ve Hizmet İstatistikleri (NACE2)

64

Sağlık Biyoteknolojisi

Şekil 78. İzmir sağlık biyoteknolojisi sektöründe firma ve çalışan sayıları Sağlık Biyoteknolojisi ŞekilSağlık 78 Biyoteknolojisi. İzmir sağlık biyoteknolojisi sektöründe firma ve çalışan sayıları SağlıkŞekil 78 Biyoteknolojisi. İzmir sağlık biyoteknolojisi sektöründe firma ve çalışan sayıları Şekil 78. İzmir sağlık biyoteknolojisi sektöründe firma ve çalışan sayıları Firma sayısı Çalışan sayısı Firma sayısı Çalışan sayısı

ŞekilŞekil 79. 79 İzmir. İzmir sağlık sağlık biyoteknolojisi biyoteknolojisiFirma sayısı sektöründesektöründeÇalışan sayısı maaşmaaş-ücretler-ücretler ve ve ciro ciro

Şekil 79. İzmir sağlık biyoteknolojisi sektöründe maaş-ücretler ve ciro Şekil 79. İzmir sağlık biyoteknolojisi sektöründe maaş-ücretler ve ciro Maaş ve ücretler (reel, TL) i ee L Maaş ve ücretler (reel, TL) i ee L

Şekil 80. İzmir sağlık biyoteknolojisiMaaş ve ücretler (reel, sektöründe TL) i yatırımlar ee L

Şekil 80. İzmir sağlık biyoteknolojisi sektöründe yatırımlar Şekil 80. İzmir sağlık biyoteknolojisi sektöründe yatırımlar Şekil 80. İzmir sağlık biyoteknolojisi sektöründe yatırımlar Yatırımlar (reel) Yatırımlar (reel)

Kaynak: TÜİK Yıllık Sanayi ve Hizmet İstatistikleriYatırımlar (reel) (NACE2)

Kaynak: TÜİK Yıllık Sanayi ve Hizmet İstatistikleri (NACE2) Kaynak: TÜİK Yıllık Sanayi ve Hizmet İstatistikleri (NACE2)

Kaynak: TÜİK Yıllık Sanayi ve Hizmet İstatistikleri (NACE2)

65

Sağlık biyoteknolojisi alanında tüm göstergeler olumludur. Firma sayısı, çalışan sayısı, maaş ve ücretler, ciro ve yatırımlarda yıllar itibariyle istikrarlı artış gerçekleşmiştir.

Şekil 81. İzmir’de sağlık biyoteknolojisi

• Sağlık ve biyoteknoloji, Türkiye için son yıllarda öncü olarak nitelendirilen bir faaliyet alanı olarak ortaya çıkmıştır.

• Çalışan sayısı açısından yükselen sektörler arasında 2009-2014 döneminde %70 büyüme ile en hızlı büyüyen faaliyet alanıdır.

• İzmir Sağlık Teknolojileri Geliştirici ve Hızlandırıcısı (Bioİzmir) Projesi,İzmir’de sağlık yenilik ekosistemini desteklemek amacı ile İzmir Kalkınma Ajansı (İZKA) ajansı tarafından desteklenen ve Dokuz Eylül Üniversitesi Teknoloji Geliştirme Bölgesi A.Ş. (DEPARK) ortaklığı ile yürütülen bir projedir.

• Dokuz Eylül Üniversitesi İzmir Biyotıp ve Genom Enstitüsü (iBG-İzmir), Türkiye’de bir ilk olarak Eylül 2015’te kurulmuştur.

• İzmir üniversitelerinin sağlık kampüsleri

• Dokuz Eylül Üniversitesi Sağlık Kampüsü

o Hastane

o Tıp fakültesi

o Sağlık yüksek okulları

o Türkiye’nin ilk ve tek ihtisas sağlık teknoparkı (DEPARK)

o Türkiye’nin en büyük biyoteknolojiAr&Ge yatırımı olan İzmir Biyotıp ve Genom Enstitüsü (IBG) iBG-İzmir, moleküler biyoloji, genetik, tıp, eczacılık, biyo-mühendislik ve bilgisayar mühendisliği gibi pek çok bilim alanını çatısı altında barındıran kapsamlı bir araştırma-geliştirme merkezidir. Merkez bu kapsamdaki ilk araştırma merkezidir.

• Ege Üniversitesi Biyoteknoloji Kampüsü

o Hastane

o Tıp fakültesi

o Sağlık yüksek okulları

o Biyoteknoloji alanına yönelik bir teknopark (ideEGE)

o Üniversite-Sanayi işbirliğini sağlayan EBİLTEM

o Bütün ilaç geliştirme süreçlerinin yapılabileceği merkez (ARGEFAR)

• Başarı hikayeleri: Lansioh (http://www.investinizmir.com/tr/26714/Saglik- Biyoteknolojisi)

66

Yenilenebilir Enerji

ŞekilYenilenebilir 82. İzmir yenilenebilir Enerji enerji sektöründe firma ve çalışan sayıları YenilenebilirŞekil 82. İzmir E yenilenebilirnerji enerji sektöründe firma ve çalışan sayıları ŞekilYenilenebilir 82. İzmir E yenilenebilirnerji enerji sektöründe firma ve çalışan sayıları Şekil 82. İzmir yenilenebilir enerji sektöründe firma ve çalışan sayıları Firma sayısı Çalışan sayısı

Firma sayısı Çalışan sayısı Şekil 83. İzmir yenilenebilir enerjiFirma sayısı sektöründeÇalışan maaş sayısı -ücretler ve ciro Şekil 83. İzmir yenilenebilir enerji sektöründe maaş-ücretler ve ciro Şekil 83. İzmir yenilenebilir enerji sektöründe maaş-ücretler ve ciro Şekil 83. İzmir yenilenebilir enerji sektöründe maaş-ücretler ve ciro Maaş ve ücretler (reel, TL) i ee L

Maaş ve ücretler (reel, TL) i ee L Maaş ve ücretler (reel, TL) i ee L Şekil 84. İzmir yenilenebilir enerji sektöründe yatırımlar

ŞekilŞekil 84. 84 İzmir. İzmir yenilenebilir yenilenebilir enerji enerji sektöründe sektöründe yatırımlaryatırımlar Şekil 84. İzmir yenilenebilir enerji sektöründe yatırımlar Kaynak: TÜİK Yıllık Sanayi ve Hizmet İstatistikleri (NACE2)

Kaynak: TÜİK Yıllık Sanayi ve Hizmet İstatistikleri (NACE2) Kaynak: TÜİK Yıllık Sanayi ve Hizmet İstatistikleri (NACE2) Kaynak: TÜİK Yıllık Sanayi ve Hizmet İstatistikleri (NACE2)

67

Yenilenebilir enerji sektöründe 2013 yılından itibaren yatırımlarda önemli artış olmuştur. Maaş ve ücretler, çalışan sayısı ve ciro düzeylerinde yıllar itibariyle istikrarlı bir artış olduğu görülmektedir.

Şekil 85. İzmir’de yenilenebilir enerji

• Türkiye Rüzgar Enerjisi Potansiyeli Atlası’na göre rüzgar enerjisini kullanarak elektrik üretebilecek yerler içinde İzmir, potansiyeli en yüksek olan illerden biridir.

• İzmir rüzgar enerjisi potansiyelden üretilebilecek toplam enerji miktarı 31 milyar kWh/yıldır.

• 200 günden fazla güneşli gün sayısı ile Türkiye ortalaması üzerindedir.

• Bölgede bulunan jeotermal kaynak sıcaklıklarındaki çeşitlilik, kullanım alanının genişlemesine olanak vermektedir.

• Biyokütle enerji için önemli bir tarımsal üretim potansiyeli vardır. Tarımsal üretim sonucu kullanılabilir atık miktarı ve toplam ısıl kapasitesi 88.141.699 GJ/yıl’dır(http:// www.izto.org.tr/tr/izmir-enerji)

68

Havacılık ve Savunma

ŞekilHavacılık 86. İzmir ve Savunmahavacılık ve savunma sanayinde firma ve çalışan sayıları HavacılıkŞekil 86. İzmir ve Savunma havacılık ve savunma sanayinde firma ve çalışan sayıları Şekil 86. İzmir havacılık ve savunma sanayinde firma ve çalışan sayıları Havacılık ve Savunma Şekil 86. İzmir havacılık ve savunma sanayinde firma ve çalışan sayıları Firma sayısı Çalışan sayısı Firma sayısı Çalışan sayısı Şekil 87. İzmir havacılık ve savunma sanayinde maaş -ücretler ve ciro Şekil 87. İzmir havacılık ve savunma sanayinde maaş-ücretler ve ciro Şekil 87. İzmir havacılık ve savunmaFirma sayısı sanayindeÇalışan sayısı maaş-ücretler ve ciro Şekil 87. İzmir havacılık ve savunma sanayinde maaş-ücretler ve ciro Maaş ve ücretler (TL, reel) i L ee

Maaş ve ücretler (TL, reel) i L ee Şekil 88. İzmir havacılık ve savunma sanayinde yatırımlar Şekil 88. İzmir havacılıkMaaş ve ve savunma ücretler (TL, reel)sanayindei yatırımlar L ee Şekil 88. İzmir havacılık ve savunma sanayinde yatırımlar Şekil 88. İzmir havacılık ve savunma sanayinde yatırımlar Yatırımlar (reel)

Yatırımlar (reel) Yatırımlar (reel)

69

İzmir’de havacılık ve savunma sanayi firma sayısı, çalışan sayısı, reel maaş ve ücretler, ciro ve yatırımlar bakımından yıllar itibarı ile istikrarlı bir şekilde artmaktadır.

Şekil 89. İzmir’de havacılık ve savunma sanayi

• İzmir, Türkiye’nin lojistik anlamında en güçlü şehirlerinden birisidir.

• 2010 yılındaki kuruluşundan bu yana sürekli yükselen grafiği ile gelişen, ancak kuruluşundan bu yana amaçlarından ve değerlerinden ödün vermemiş olan Havacılık ve Uzay Kümelenmesi Derneği İzmir Ege Serbest Bölgesi’nde yer almaktadır.

• Havacılık ve savunma sanayinde faaliyet gösteren FTB LisiAerospace PFW FokkerElmo Kale Pratt&Whitney Ege Serbest Bölgesinde faaliyet göstermektedir.

3.2 Yükselen Sektörlerin İzmir için Önemi

Geleceğe yön verecek olan ve sağlık, çevre, iklim, doğal kaynaklar, enerji, üretim gibi alanlarda artan ihtiyaçların, sorunların giderilmesine yönelik yaklaşık 40 anahtar teknoloji belirlenmiştir. Bu anahtar ve gelişmekte olan teknolojiler (key and emerging technologies for the future) dört grup altında toplanmaktadır; Dijital, enerji ve çevre, ileri materyaller ve biyoteknoloji (OECD Science Technology Innovation Outlook 2016).

Yeni ve gelişmekte olan teknolojiler üretim biçiminde radikal bir yeniliğe yol açarak dördüncü sanayi devrimi olarak tanımlanan sanayi 4.0 uygulamalarının gelişmesini sağlamıştır.

İzmir’de yükselen sektörler olarak belirlenen bilgi iletişim, sağlık biyoteknolojisi ve yenilenebilir enerji geleceğin en önemli teknolojilerini içermektedir. Bu sektörler gelişirken içerdikleri yeni teknolojiler nedeniyle diğer sektörlerin gelişmesinde de kaldıraç etkisine sahiptirler.

İzmir’in yeni teknolojileri içeren bu sektörleri önceliklendirmesi, kaynaklarını bu alanlarda yoğunlaştırması, yatırımcıları bu alanlar için özendirmesi sadece bölgesel düzeyde ilişkili diğer sektörlerin gelişimi açısından değil, bölgenin yeni sanayi devrimi/sanayi 4.0 ile uyumlanarak küresel düzeyde rekabet avantajını artırması açısından da çok önemlidir.

70 Sanayi devriminin dördüncü aşaması olarak kabul edilen sanayi 4.0, üretim biçimi açısından radikal bir yeniliktir. Almanya ve ABD gibi sanayileşmiş ülkeler tarafından uygulanmaya başlanan yeni üretim biçimi, söz konusu ülkelerin yıllar içinde kaybettikleri üretimde rekabetçi olma avantajını tekrar ele geçirmesini sağlayacaktır.Sanayi 4.0 süreci verimlilik artışını, daha yüksek katma değerli üretimi, nitelikli insan gücü ihtiyacında çok daha önemli bir artışı ifade etmektedir (TÜSİAD; BCG The Boston Consulting Group, Türkiye’nin küresel rekabetçiliği için bir gereklilik Olarak sanayi 4.0, Gelişmekte Olan Ekonomi perspektifi, Mart 2016 Yayın No: TÜSİAD-T/2016-03/576).

Sanayi 4.0 uygulamaları ile birlikte üretimin giderek otomasyonu ve artan nitelikli işgücü ihtiyacı İzmir’in düşük iş gücü maliyetleri ve lojistik avantajına dayalı rekabet gücü üzerinde önemli baskılar yaratacaktır.Bu nedenle İzmir’de yeni teknolojileri içeren yükselen sektörlerin gelişmesi, sanayi 4.0 uygulamalarının artırılması, daha yüksek katma değerli üretimi, verimliliği, daha nitelikli işgücü istihdamını artıracak ve küresel rekabette daha sürdürülebilir ve daha avantajlı bir konum elde etmesini sağlayacaktır.

71 4. İş Kurma Süreci ve Teşvikler 4.1. İş Kurma Süreci

Türkiye’de kurulan bir yabancı şirketin sermayesinde ya da yönetiminde Türk payı olması zorunluluğunu getiren herhangi bir kural bulunmamaktadır. Bu doğrultuda, Türkiye’nin herhangi bir bölgesinde bir şirketin %100 yabancı sermaye ile kurulması önünde hiçbir engel bulunmamaktadır.12 Türkiye’de şirket kurma süreci, 6 temel adımdan oluşmaktadır.

Şekil 90. İzmir’de iş kurma süreci

Şirket Dökümanlarının Vergi Dairesi ile Birlikte Ticaret Düzenlenmesi ve Notere Tasdiki Sicil Dairesinin Tebliğinin Takibi Ücret: 780 TL Ücretsiz (Kağıt ve Noter Masrafı) Süre: 1 Gün 1 Süre: 1 Gün 6

Sermayenin %0,04’ünün Yasal Defterlerin (6 adet) Notere Yüzdesinin T.C. Rekabet Tasdik Ettirilmesi Kurumu’na Yatırılması Ücret: 32,40 TL Süre: 1 Gün Süre: 1 Gün* 2 5*Bir önceki işlemle eş zamanlı Başlangıç Sermayesinin Bir Ticaret Sicil Memurluğuna Kayıt Bankaya Yatırılması ve Ödenmiş için Başvurulması Sermaye Bilgisinin Alınması Ücret: 1,227 TL + 0,33 TL x Ücretsiz Sözcük Sayısı 3 Süre: 1 Gün 4 Süre: 2 Gün

Kaynak: InvestinIzmir

72

4.2. Yatırım Teşvikleri İzmir’de yatırım yamak isteyen yatırımcılar,KDV istisnası, gümrük vergisi muafiyeti,4.2 Yatırım vergi Teşvikleri indirimi, faiz desteği ve yatırım yeri tahsisi gibi çeşitli teşvik araçlarındaİzmir’de4.2.4.2. yatırımYatırım Yatırımn faydalanabilmektedir.yamak Teşvikleri Teşvikleri isteyen yatırımcılar, KDV istisnası, gümrük vergisi muafiyeti, vergi indirimi, faiz desteği ve yatırım yeri tahsisi gibi çeşitli teşvik araçlarından faydalanabilmektedir. İzmir’deİzmir’de yatırım yatırım yamak yamak isteyen isteyen yatırımcılar, yatırımcılar,KDVKDV istisnası, istisnası, gümrük gümrük vergisi vergisi Şekil 91. 2012/3305 sayılı yeni teşvik sisteminin araç ve unsurları muafiyeti,Şekilmuafiyeti, 91 . vergi2012/3305 vergi indirimi, indirimi, sayılı faiz faiz yeni desteği desteği teşvik ve ve sisteminin yatırım yatırım yeri yeri araç tahsisi tahsisi ve gibiunsurları gibi çeşitli çeşitli teşvik teşvik GENEL TEŞVİK BÖLGESEL TEŞVİK BÜYÜK ÖLÇEKLİ YATIRIM STRATEJİK YATIRIMLARIN araçlarındaaraçlarındaYLLn faydalanabilmektedir.n faydalanabilmektedir.YLL TEŞVİKİ TEŞVİKİ

KDV İstisnası KDV İstisnası KDV İstisnası KDV İstisnası ŞekilŞekil 91 91. 2012/3305. 2012/3305 sayılı sayılı yeni yeni teşvik teşvik sisteminin sisteminin araç araç ve ve unsurları unsurları

ŞekilŞekil 91 91. 2012/3305. 2012/3305 sayılıGümrük sayılı yeni Vergisi yeni teşvik teşvik sisteminin sisteminin araç araç ve ve unsurları unsurları GümrükGENEL VergisiGENEL TEŞVİK Muafiyet TEŞVİK İ BÖLGESELBÖLGESEL TEŞVİK TEŞVİK BÜYÜKGümrükBÜYÜK ÖLÇEKLİ Vergisi ÖLÇEKLİ YATIRIM Muafiyeti YATIRIM STRATEJİKGümrükSTRATEJİK YATIRIMLARINVergisi YATIRIMLARIN Muafiyeti YLLYLL YLLaieiYLL TEŞVİKİTEŞVİKİ TEŞVİKİTEŞVİKİ

KDV KDVİstisnası İstisnası KDVVergiKDV İstisnası İndirimi İstisnası KDVVergi KDVİstisnası İndirimi İstisnası KDVVergi KDVİstisnası İndirimi İstisnası

SigortaGümrükGümrük Primi Vergisi İşveren Vergisi Sigorta Primi İşveren Sigorta Primi İşveren GümrükGümrük Vergisi Vergisi Muafiyet Muafiyetİ İ GümrükGümrük Vergisi Vergisi Muafiyeti Muafiyeti GümrükGümrük Vergisi Vergisi Muafiyeti Muafiyeti Hissesiaieiaiei Desteği Hissesi Desteği Hissesi Desteği

YatırımVergiVergi İndirimiYeri İndirimi Tahsisi YatırımVergiVergi İndirimi Yeri İndirimi Tahsisi YatırımVergiVergi İndirimi Yeri İndirimi Tahsisi

SigortaSigorta Primi Primi İşveren İşveren SigortaSigorta Primi Primi İşveren İşveren SigortaSigorta Primi Primi İşveren İşveren Faiz Desteği Stratejik Yatırımların HissesiHissesi Desteği Desteği HissesiHissesi Desteği Desteği HissesiHissesi TeşvikiDesteği Desteği Kaynak: Ekonomi Bakanlığı,Yatırım YeniYatırım Yeri Teşvik YeriTahsisi Tahsisi SistemiYatırım-YatırımlardaYatırım Yeri TahsisiYeri Tahsisi DevletYatırım Yardımları,Yatırım Yeri TahsisiYeri Tahsisi Nisan 2012 Kaynak: Ekonomi Bakanlığı, Yeni Teşvik Sistemi-Yatırımlarda Devlet Yardımları, Nisan 2012 İzmir’de, 2001-2016 dönemiFaiz FaizDesteği Desteği boyunca, yaklaşık değeri Stratejik 36Stratejik MilyonYatırımların Yatırımların ₺ olan 2,709 TeşvikiTeşviki İzmir’de, 2001-2016 dönemi boyunca, yaklaşık değeri 36 Milyon TL olan 2,709 adet teşvik adetbelgesininKaynak:Kaynak: teşvik Ekonomi %60’ının Ekonomi belgesinin Bakanlığı, imalat; Bakanlığı, %27’sinin Yeni %60’ının Yeni Teşvik Teşvik ise hizmetlerSistemi imalat; Sistemi-Yatırımlarda sektöründe -Yatırımlarda %27’sinin Devletdüzenlendiği Devlet ise Yardımları, hizmetlerYardımları, görülmektedir. Nisan Nisan sektöründe 2012 2012 düzenlendiğiŞekil 93. Teşvik belgegörülmektedir. sayısı (İzmir) İzmir’de,İzmir’de, 2001 2001-2016-2016 dönemi dönemi boyunca, boyunca, yaklaşık yaklaşık değeri değeri 36 36 Milyon Milyon ₺ olan ₺ olan 2,709 2,709 Şekil 93. Teşvik belge sayısı (İzmir) Şekil 92. Teşviklerin sektörel adetadet teşvik teşvik belgesinin belgesinin %60’ının %60’ının imalat; imalat; dağılımı %27’sinin %27’sinin (İzmir) ise ise hizmetler hizmetler sektöründe sektöründe Şekildüzenlendiğidüzenlendiği 93. Teşvik görülmektedir. görülmektedir. belge sayısı (İzmir) Şekil 92. Teşviklerin sektörel dağılımı MADENCİLİK ŞekilŞekil 93 93. Teşv. Teşvik ikbelge belge sayısı sayısı (İzmir) (İzmir) (İzmir)ŞekilŞekil 92 92. Teşviklerin. Teşviklerin sektörel sektörel dağılımıdağılımı (İzmir) (İzmir) ENERJİ MADENCİLİKMADENCİLİK HİZMETLER İMALAT ENERJİENERJİ HİZMETLERHİZMETLER Kaynak: İMALATİMALAT Ekonomi Bakanlığı

Kaynak:Kaynak: Ekonomi Ekonomi Bakanlığı Bakanlığı Kaynak: Ekonomi Bakanlığı

73

4.3 Ticaret Ofisleri

İzmir’de, yerli ve yabancı birçok ticaret ofisi bulunmaktadır. Bu ofisler, İzmir’de yatırım ve ticaret yapmak isteyen yerli ve yabancı girişimcilere yönelik bilgilendirme, danışmanlık ve eğitim hizmetlerinin yanı sıra ticari fırsatlar, teşvikler ve resmi süreçler noktasında da destek sunmaktadır.

Tablo 7. İzmir’deki ticaret ofisleri

Ticaret Ofisi Adı Hizmetler İletişim Bilgileri Dış ticaret işlemlerinde kullanılan çeşitli 1475 Sk. No5/5A Muzaffer Ege Bölgesi Sanayi Odası sertifika ve belgelerin temini, kontrolü Tuzcuoğlu İş Merkezi Alsancak Dış Ticaret Ofisi ve tasdiki işlemleri.13 Alsancak/İZMİR Alsancak Dış Ticaret Ofisi tarafından 1 No.lu İş Merkezi No:112 Ege Bölgesi Sanayi Odası satışı gerçekleştirilen dolaşım Ege Serbest Bölgesi ESBAŞ Dış Ticaret Ofisi belgelerinin onaylanması işlemleri.14 Gaziemir/İZMİR Pazar araştırması, ödeme ve teslim İzmir Ticaret Odası şekilleri ve dış ticarette kullanılan Uluslararasılaştırma ve Dış [email protected] belgeler gibi konularda oda üyelerine Ticaret Şefliği danışmanlık.15 Macaristan Devleti tarafından ALX Hungary Macaristan’a yatırımcı ve ihracatçı Bayraklı Tower, Kat: 10, (Macaristan Ulusal Ticaret bulunması amacıyla yetkilendirilmiş Daire: 68 Bayraklı/İZMİR Ajansı Türkiye Temsilcisi) MNKH Türkiye temsilcisidir.16 küçük ve orta büyüklükteki işletmelerce Atatürk Cad. No: 126 ABD Ticaret Servisi ABD’den yapılacak ihracatı teşvik Kat:5 Pasaport/İZMİR etmeye öncelik vermektedir.17 Alman – Türk Ticaret ve Şirket oluşturma, çalışma ve oturma Bayraklı Tower, Ankara Sanayi Odası izni başvuruları, piyasa araştırması vb. Cd. No:81 K:12 D.89 (AHK Türkiye) hizmetler sunmaktadır.18 Bayraklı/İZMİR Birleşik Krallık Dış Ticaret Odası ile İzmir İngiltere stratejik ortaklık içindedir. Pazar ve Türkiye İngiliz Ticaret Odası Konsolosluğu 1442 Sk. ortak araştırması ve danışmanlık gibi No: 49 Alsancak/İZMİR hizmetler sunmaktadır.19 Şirket kaydı ve ofis kurulumu, çalışan Ankara Cd. No:81 K:12 Bremeninvest ve ekipman temini vb. konularda hizmet D:89 Bayraklı Tower, sunmaktadır.20 Bayraklı/İZMİR Hollanda İş Destek Ofisleri Hollandalı KOBİ’lerin ticaret ve HerisTower Akdeniz Mah. yatırımlarının teşviki ve geliştirilmesine Şehit Fethi Bey Cd. No: 55 (NBSO) yönelik hizmetler sunmaktadır.21 D.121 Konak/İZMİR Fuarlar hakkında bilgilendirme, iş Cumhuriyet Bulvarı Mayıs İzmir İtalyan Ticaret Odası kurma süreçleriyle ilgili danışmanlık vb. İş Merkezi No:123 K:5 hizmetler sunmaktadır.22 D.54 Alsancak/İZMİR

Kaynak: Çeşitli Kaynaklardan Derlenmiştir. Kaynaklar Notlar bölümünde yer almaktadır.

74

5. Yerleşim 5. Yerleşim 6.1. Organize Sanayi Bölgeleri Türkiye5.1 genelinde, Organize 298 Sanayi adet organizeBölgeleri sanayi bölgesi bulunmaktadır. Bunların

18’i Bursa,Türkiye genelinde, 14’ü Kocaeli 298 adet ve organize 13’ü İzmir’de sanayi bölgesi bulunmaktadır. bulunmaktadır. İzmir’deki Bunların 18’i organize Bursa, 14’ü sanayiKocaeli bölgeleri ve 13’ünde İzmir’de yaklaşık bulunmaktadır. 1450 firma İzmir’deki faaliyet organize göstermektedir. sanayi bölgelerinde Ayrıca, yaklaşık İzmir 1450 firma faaliyet göstermektedir. Ayrıca, İzmir Atatürk Organize Sanayi Bölgesi’nde 300 firmanın Atatürkfaaliyette Organize bulunduğu Sanayi Ar-Ge Bölgesi’nde merkezi bulunmaktadır. 300 firmanın faaliyette bulunduğu Ar-Ge merkezi bulunmaktadır. Şekil 94. Organize sanayi bölgelerinin dağılımı Şekil 94. Organize sanayi bölgelerinin dağılımı

KOCAELİ İZMİR İSTANBUL

Kaynak:T.C. Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı OSB Bilgi Sitesi https://osbbs.sanayi.gov.tr/search.aspx, Erişim Tarihi: 12.04.2017 Kaynak:T.C. Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı OSB Bilgi Sitesi

Tablohttps://osbbs.sanayi.gov.tr/search.aspx, 8. İzmir’deki organize sanayi b Erişimölgeleri Tarihi: (OSB) 12.04.2017 Adı Tipi Firma Bilgileri Ek Açıklama İzmir Atatürk Karma Çalışan Sayısı : 37.000 İzmir Limanına 20 km Firma Sayısı :580 OSB Havalimanına 45 km Ar-GE Merkezi Mevcuttur. TIR gümrüğüne 8 km 2 (Çiğli) 6.240.000 m Ar-Ge Yapan Firma Sayısı: 300 mesafededir. İzmir Karma Firma Sayısı : 483 Kent Merkezine 29 km Kemalpaşa OSB İzmir Limanına 26 km Ar-Ge Merkezi Yoktur. Havalimanına 49 km (Kemalpaşa) 1300 Hektar Ar-Ge Yapan Firma Sayısı: 27 mesafededir. Firma Sayısı : 50 İzmir Limanına 80 km Tire OSB Karma Ar-Ge Merkezi Yoktur. Havalimanına 50 km Ar-Ge Yapan Firma Sayısı: 0 mesafededir.

75 Tablo 8. İzmir’deki organize sanayi bölgeleri (OSB)

Adı Tipi Firma Bilgileri Ek Açıklama Çalışan Sayısı : 37.000

Firma Sayısı :580 İzmir Limanına 20 km İzmir Atatürk OSB Karma Havalimanına 45 km Ar-GE Merkezi (Çiğli) 6.240.000 m2 Mevcuttur. TIR gümrüğüne 8 km mesafededir. Ar-Ge Yapan Firma Sayısı: 300 Firma Sayısı : 483 Kent Merkezine 29 km İzmir Kemalpaşa OSB Karma Ar-Ge Merkezi Yoktur. İzmir Limanına 26 km (Kemalpaşa) 1300 Hektar Ar-Ge Yapan Firma Havalimanına 49 km Sayısı: 27 mesafededir. Firma Sayısı : 50 İzmir Limanına 80 km Ar-Ge Merkezi Yoktur. Tire OSB Karma Havalimanına 50 km Ar-Ge Yapan Firma mesafededir. Sayısı: 0 Firma Sayısı : 83 İzmir Limanına 12 km Buca Ege Organize Ar-Ge Merkezi Yoktur. Karma Havalimanına 14 km (Buca) Ar-Ge Yapan Firma mesafededir. Sayısı: 0 Firma Sayısı : 39 Karma Aliağa Kimya İhtisas ve Petkim Limanına 15 km Karma OSB Ar-Ge Merkezi Yoktur. + Havalimanına 98 km (Aliağa) Ar-Ge Yapan Firma İhtisas mesafededir. Sayısı: 0 Firma Sayısı : 0 İzmir Limanına 120 km Ödemiş OSB Karma Ar-Ge Merkezi Yoktur. Havalimanına 120 km (Ödemiş) 96,7 Hektar mesafededir. Ar-Ge Yapan Firma Sayısı: 0 İnşaat durumundadır. Firma Sayısı : 1 Dikili Limanına 13 km Bergama OSB Ar-Ge Merkezi Yoktur. Karma Havalimanına 120 km (Bergama) Ar-Ge Yapan Firma Plan aşamasındadır. Sayısı: 0 Firma Sayısı : 7 İzmir Limanına 35 km İzmir Pancar OSB Ar-Ge Merkezi Yoktur. Karma Havalimanına 25 km (Torbalı) Ar-Ge Yapan Firma mesafededir. Sayısı: 0

76 Adı Tipi Firma Bilgileri Ek Açıklama Firma Sayısı : 13 Çandarlı Limanına 25 km Kınık OSB Ar-Ge Merkezi Yoktur. Karma Atatürk Havalimanına 130 (Kınık) Ar-Ge Yapan Firma km mesafededir. Sayısı: 0 Menemen Plastik İhtisas OSB

(Menemen) İzmir Limanına 29 km İhtisas Havalimanına 38 km Firma Sayısı : 13 mesafededir.

Ar-Ge Merkezi Yoktur. İnşaat durumundadır.

Ar-Ge Yapan Firma Sayısı: 0 Firma Sayısı : 43 İzmir Limanına 50 km Torbalı OSB Ar-Ge Merkezi Yoktur. Karma Havalimanına 30 km (Torbalı) Ar-Ge Yapan Firma mesafededir. Sayısı: 0 Firma Sayısı : 135 İzmir Limanına 40 km İTOB OSB Ar-Ge Merkezi Yoktur. Karma Havalimanına 18 km (Menderes) Ar-Ge Yapan Firma mesafededir. Sayısı: 0 Firma Sayısı : 2 Bağyurdu OSB İzmir Limanına 15 km (BAYOSB) Ar-Ge Merkezi Yoktur. Karma Havalimanına 40 km (Kemalpaşa) Ar-Ge Yapan Firma mesafededir. Sayısı: 0

Not: Havalimanı ifadesi, Adnan Menderes Havalimanını temsil etmektedir.

Kaynak: T.C. Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı OSB Bilgi Sitesi

77

Bu organize sanayi bölgeleri, Torbalı ve Kemalpaşa ilçelerinde 2’şer adet olmak üzere Aliağa, Bergama,Bu organize Buca, sanayiMenderes, bölgeler Çiğli,i, Kınık,Torbalı Menemen, ve Kemalpaşa Ödemiş ilçelerinde ve Tire gibi 2’şer havalimanı adet olmak ve deniz limanıüzere gibi Aliağa, uluslararası Bergama, lojistik merkezlerine Buca, Menderes, yakın ilçelerde Çiğli, Kınık, bulunmaktadır. Menemen, Ödemiş ve Tire gibi havalimanı ve deniz limanı gibi uluslararası lojistik merkezlerine yakın Şekililçelerde 95. Organize bulunmaktadır. sanayi bölgelerinin dağılımı (harita)

Şekil 95. Organize sanayi bölgelerinin dağılımı (harita)

Bergama

Kınık

Aliağa

Menemen

Çiğli Kemalpaşa Buca Ödemiş Torbalı

Menderes Tire

Kaynak:Kaynak: T.C. T.C. Bilim Bilim Sanayi Sanayi ve ve Teknoloji Teknoloji Bakanlığı OSB OSB Bilgi Bilgi Site Sitesi’ndekisi’ndeki Verilerden Verilerden Derlenmiştir. Derlenmiştir.

6. Yaşam ve Kültür

6.1 Sağlık Hizmetleri

TÜİK 2015 yılı sağlık istatistiklerine göre,Türkiye genelinde, 865’i Sağlık Bakanlığı Hastanesi, 70’i Üniversite Hastanesi, 36’sı Diğer Kamu Hastanesi ve 562’si Özel Hastane statüsünde olmak üzere toplam 1533 hastane bulunmaktadır. İzmir’de ise, 28’i Sağlık Bakanlığı Hastanesi, 4’ü Üniversite Hastanesi, 2’si Diğer Kamu Hastanesi ve 23’ü Özel Hastane statüsünde olmak üzere toplam 57 hastane bulunmaktadır. Bu açıdan bakıldığında, Türkiye ve İzmir genelinde, Sağlık Bakanlığı bünyesindeki hastanelerin çoğunlukta olduğu görülmektedir. İzmir genelinde, gerek özel hastanelerin; gerekse de üniversite hastanelerinin payının Türkiye geneline göre daha yüksek olduğu dikkat çekmektedir.

78

6. Yaşam ve Kültür 6.1. Sağlık Hizmetleri TÜİK 2015 yılı sağlık istatistiklerine göre,Türkiye genelinde, 865’i Sağlık Bakanlığı Hastanesi, 70’i Üniversite Hastanesi, 36’sı Diğer Kamu Hastanesi ve 562’si Özel Hastane statüsünde olmak üzere toplam 1533 hastane bulunmaktadır. İzmir’de ise, 28’i Sağlık Bakanlığı Hastanesi, 4’ü Üniversite Hastanesi, 2’si Diğer Kamu Hastanesi ve 23’ü Özel Hastane statüsünde olmak üzere toplam 57 hastane bulunmaktadır. Bu açıdan bakıldığında, Türkiye ve İzmir genelinde, Sağlık Bakanlığı bünyesindeki hastanelerin çoğunlukta olduğu görülmektedir. İzmir genelinde, gerek özel hastanelerin; gerekse de üniversite hastanelerinin payının Türkiye geneline göre daha yüksek olduğu dikkat çekmektedir. Şekil 96. Toplam hastane sayısı (2015) Şekil 96. Toplam hastane sayısı (2015)

İSTANBUL İZMİR KOCAELİ

Kaynak: TÜİK Sağlık İstatistikleri

Kaynak: TÜİK Sağlık İstatistikleri

Şekil 97. Sağlık hizmetleri kalitesi Şekil 97. Sağlık hizmetleri kalitesi İZMİR KOCAELİ İSTANBUL TÜRKİYE

Yüz Bin Kişiye Düşen Toplam Hastane Yatak Sayısı (2015) Yüz Bin Kişiye Düşen Toplam Hekim Sayısı (2015)

Kaynak: TÜİK Sağlık İstatistikleri

ÖteKaynak: yandan, TÜİK yüz Sağlık bin İstatistiklerikişiye düşen yaklaşık 275 hastane yatak sayısı ve yaklaşık 240 hekim sayısı itibariyle İzmir’in Türkiye ortalaması ve diğer birçok ile göre çok daha iyi durumda olduğu görülmektedir.

T.C. Sosyal Güvenlik Kurumu 2015 yılı istatistiklerine göre, sosyal güvenlik kapsamında yaklaşık 1.2 milyon aktif çalışan79 kişi sayısı ve yaklaşık 121 bin işyeri sayısı itibariyle İzmir, İstanbul ve Ankara’dan sonra Türkiye’nin en yüksek sosyal güvenceli çalışan ve işyeri sayısına sahip 3. ili konumundadır.23

Öte yandan, yüz bin kişiye düşen yaklaşık 275 hastane yatak sayısı ve yaklaşık 240 hekim sayısı itibariyle İzmir’in Türkiye ortalaması ve diğer birçok ile göre çok daha iyi durumda olduğu görülmektedir.

T.C. Sosyal Güvenlik Kurumu 2015 yılı istatistiklerine göre, sosyal güvenlik kapsamında yaklaşık 1.2 milyon aktif çalışan kişi sayısı ve yaklaşık 121 bin işyeri sayısı itibariyle İzmir, İstanbul ve Ankara’dan sonra Türkiye’nin en yüksek sosyal güvenceli çalışan ve işyeri sayısına sahip 3. ili konumundadır.23

6.2 Eğitim Hizmetleri

İlk ve6.2. Ortaöğretim Eğitim Hizmetleri İlk ve Ortaöğretim 2015-2016 yılı Milli Eğitim istatistiklerine göre, okul öncesi (5 yaş), ilköğretim, ortaöğretim ve mesleki2015-2016 ve teknik yılı Milliortaöğretim Eğitim net istatistiklerine okullaşma oranları göre, okulitibariyle öncesi İzmir’in (5 yaş),Türkiye ilköğretim, ortalamasının üzerindeortaöğretim bir okullaşma ve mesleki oranına ve sahip teknik olduğu ortaöğretim görülmektedir. net okullaşma Bu durum, İzmir’in oranları eğitim itibariyle düzeyinin Türkiyeİzmir’in ortalaması Türkiye veortalamasının diğer illere kıyasla üzerinde oldukça bir iyi okullaşmabir seviyede oranınaolduğunu sahipgöstermektedir. olduğu görülmektedir. Bu durum, İzmir’in eğitim düzeyinin Türkiye ortalaması ve diğer illere kıyasla oldukça iyi bir seviyede olduğunu göstermektedir. Şekil 98. Eğitim seviyesine göre net okullaşma oranı

Şekil 98. Eğitim seviyesine göre net okullaşma oranı Okul Öncesi Eğitim İlköğretim Ortaöğretim (Lise) eseki e eknik (5 yaş) Ortaöğretim

İZMİR İSTANBUL KOCAELİ TÜRKİYE

Kaynak: Milli Eğitim İstatistikleri (2015-16 Eğitim Yılı) Kaynak: Milli Eğitim İstatistikleri (2015-16 Eğitim Yılı) İzmir’de Özel İlk ve Ortaöğretim Okulları İzmir, sahip olduğu özel ve yerli-yabancı nitelikli okullarla da özellikle yabancı yatırımcıların çocuklarının uluslararası düzeyde kaliteli eğitim hizmeti alabilecekleri bir il olarak karşımıza çıkmaktadır. MEF Uluslararası Okulu, Özel İzmir Amerikan Koleji, İzmir Özel Saint-Joseph Fransız Lisesi, İzmir Özel TAKEV Okulları, İzmir Özel Tevfik Fikret Okulları ve Özel İzmir Martı Koleji gibi 80

İzmir’de Özel İlk ve Ortaöğretim Okulları

İzmir, sahip olduğu özel ve yerli-yabancı nitelikli okullarla da özellikle yabancı yatırımcıların çocuklarının uluslararası düzeyde kaliteli eğitim hizmeti alabilecekleri bir il olarak karşımıza çıkmaktadır. MEF Uluslararası Okulu, Özel İzmir Amerikan Koleji, İzmir Özel Saint-Joseph Fransız Lisesi, İzmir Özel TAKEV Okulları, İzmir Özel Tevfik Fikret Okulları ve Özel İzmir Martı Koleji gibi okullar, İzmir’de, uluslararası düzeyde kaliteli eğitimin verildiği okulların başında gelmektedir.

Şekil 99. Eğitim seviyesine göre net okullaşma oranı

İngilizce dilde International Cambridge & International Primary Programme (IPC) müfredatında eğitim veren MEF Uluslararası Okulu, MEF Uluslararası Cambridge International Education (CIE) Centre tarafından akredite edilmiştir.

Okulu Kaynak: http://mefizmir.ekspressweb.com/home/, Erişim Tarihi: 07.03.2017

Türkiye’nin Avrupa Okullar Konseyi (European Council of International Schools- ECIS) tarafından akredite edilen ilk eğitim kurumu olduğu gibi Özel İzmir Amerikan 2005 yılından itibaren Ege Bölge’sinde Uluslararası Bakalorya Diploma Programı’nı (IBDP) uygulayan ilk ve tek okul

Koleji Kaynak:http://www.aci.k12.tr/Icerik/kisa-kisa-aci/390/, Erişim Tarihi: 07.03.2017

1880 yılında kurulan ve özel yabancı okul statüsünde olan Saint-Joseph Fransız Lisesi’nin diploması 12 Mart 1963 tarihi itibariyle Fransız İzmir Özel Saint-Joseph Bakaloryası’na denk hale getirilmiştir. Bu diploma, başta Fransa olmak üzere pek çok ülkede üniversiteler tarafından tanınmaktadır. Fransız Lisesi Kaynak: http://www.izmirsj.k12.tr/index.php/tr/, Erişim Tarihi: 07.03.2017

Fransızcanın yanı sıra İngilizcenin de ikinci bir yabancı dil olarak öğretildiği İzmir Özel Tevfik Fikret Anadolu ve Fen Liseleri, Fransız Hükümeti’nin 2012 İzmir Özel Tevfik Fikret yılında dünya ölçeğinde uygulamaya koyduğu “FrancÉducation” markasına sahip ilk 25 eğitim kurumu arasındadır ve diploması Fransız makamlarınca Fransız Bakaloryası’na eşdeğer kabul edilmiştir. Öğrencileri lisans ve Okulları lisansüstü programlar için Fransız Üniversiteleri’ne başvurabilmektedirler.

Kaynak: http://izmir.tfo.k12.tr/, Erişim Tarihi: 07.03.2017

81 İzmir’de Yükseköğretim (Üniversiteler)

İzmir’de, 2017 yılı itibariyle, 6’sı devlet üniversitesi; 2’si vakıf üniversitesi olmak üzere 8 üniversite bulunmaktadır. Bunlar Ege Üniversitesi, Dokuz Eylül Üniversitesi, İzmir Yüksek Teknoloji Enstitüsü, İzmir Katip Çelebi Üniversitesi, İzmir Ekonomi Üniversitesi, Yaşar Üniversitesi, Bakırçay Üniversitesi ve Demokrasi Üniversitesi’dir. Ayrıca, Ankara’da olan Türk Hava Kurumu Üniversitesi’nin Hava Ulaştırma Fakültesi de İzmir’dedir. Bu üniversitelerden Ege Üniversitesi, Dokuz Eylül Üniversitesi ve İzmir Yüksek Teknoloji Enstitüsü köklü geçmişe sahipEge Üniversitesi, üniversiteler olarakDokuz ön Eylül plana Üniversitesi çıkmaktadır. ve İzmir Yüksek Teknoloji Enstitüsü köklü geçmişe sahip üniversiteler olarak ön plana çıkmaktadır. 6.3 Turizm

6.3. Turizm T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı yürürlükte olan KTKGB/TM24 listesinden derlenen istatistiklere 24 göre,T.C. Türkiye’nin Kültür ve 81 Turizm ilinden 60’ı Bakanlığı turizm potansiyeline yürürlükte olansahiptir. KTKGB/TM Bu illerde, 228’i listesinden turizm merkezi, 35’iderlenen kültür ve istatistiklere turizm koruma göre, ve gelişim Türkiye’nin alt bölgesi, 81 ilinden 5’i TA ve 60’ı 2’si turizm TB olmak potansiyeline üzere toplam 270 turizmsahiptir. destinasyonu Bu illerde, bulunmaktadır.25228’i turizm merkezi, Bu açıdan 35’i kültürbakıldığında, ve turizm gerek koruma turizm destinasyonlarınınve gelişim sayısı; gerekse de tarihsel ve kültürel dünya mirası yönünden Türkiye, potansiyeli yüksek bir alt bölgesi, 5’i TA ve 2’si TB olmak üzere toplam 270 turizm destinasyonu turizm ülkesi konumundadır. bulunmaktadır.25 Bu açıdan bakıldığında, gerek turizm destinasyonlarının İzmirsayısı; 3’ü KTKGB gerekse statüsünde, de tarihsel 18’i TM ve statüsünde kültürel dünyaolmak üzere mirası toplam yönünden 21 turizm destinasyonuna Türkiye, sahiptir. Bu özelliğiyle, Antalya’dan sonra, Türkiye’nin turizm destinasyon payı en yüksek 2. potansiyeli yüksek bir turizm ülkesi konumundadır. ilidir.26 İzmir 3’ü KTKGB statüsünde, 18’i TM statüsünde olmak üzere toplam 21 turizm destinasyonuna sahiptir. Bu özelliğiyle, Antalya’dan sonra, Türkiye’nin turizm Şekildestinasyon 100. Turizm payı en yüksekdestinasyon 2. ilidir. 26sayılarının dağılımı (%) Şekil 100. Turizm destinasyon sayılarının dağılımı (%)

naa İzmir

İstanbul Diğer (51 il) Muğla

Balıkesir

Çanakkale Kütahya Aydın esin

Kaynak: T.C. Turizm ve Kültür Bakanlığı, Yürürlükte Olan KTKGB/TM Listesinden Derlenmiştir.Erişim Tarihi: 10.03.2017 Kaynak: T.C. Turizm ve Kültür Bakanlığı, Yürürlükte Olan KTKGB/TM Listesinden Derlenmiştir. Erişim Tarihi: 10.03.2017

82

İzmir’de bulunan turizm destinasyonlarının 14’ü kıyı turizmi, 5’i termal turizmi, 1’i hem kıyı hem termal turizmi; 1’i ise, kültür ve inanç turizmi temasındadır.

Tablo 9. İzmir’deki turizm destinasyonları ve temaları

Adı İlçe Statü Tema Açıklama Alaçatı Çakabey Çeşme TM Kıyı Doğal Alaçatı Güvercinlik Çeşme TM Kıyı Doğal Alaçatı Mersin Körfezi Çeşme TM Kıyı Doğal Alaçatı Çeşme TM Kıyı Doğal Alaçatı Yumru Koyu Çeşme TM Kıyı Doğal Balçova Termal Narlıdere TM Termal // Bayındır Termal Bayındır TM Termal // Bergama-Allanoi-Manisa İzmir ve KTKGB Termal Arkeolojik Soma Menteşe Termal Manisa Çeşme Altınkum Kuzeyi Çeşme TM Kıyı Doğal Çeşme Altınkum Çeşme TM Kıyı Doğal Arkeolojik Çeşme Ayasaranda Çeşme TM Kıyı Doğal Çeşme Paşa Limanı Çeşme TM Kıyı Doğal Çeşme Reisdere Çeşme TM Kıyı Doğal Çeşme Şifne Çeşme TM Kıyı Doğal Dikili ve Arkeolojik Dikili Termal KTKGB Termal Bergama Doğal Kıyı ve Arkeolojik İnciraltı Narlıdere TM Termal ve Doğal Özdere Kesre Menderes TM Kıyı Doğal Arkeolojik, Seferihisar Doğanbey Seferihisar TM Termal Doğal ve Termal KEEA Arkeolojik Selçuk Pamucak Selçuk TM Kıyı ve Doğal Arkeolojik, Selçuk Pamucak II Selçuk TM Kıyı Doğal ve YHGS Kültür Arkeolojik Şirince Efes Selçuk KTKGB + ve Kentsel İnanç

Not: // sembolü, turizm destinasyonunun arkeolojik, kentsel, tarihi, doğal, milli park ve YHGS statülerinden herhangi birine sahip olmadığını ifade etmektedir.

YHGS: Yaban Hayatı Geliştirme Sahası

KEEA: Kıyı Ekosistemi Etkilenme Alanı Kaynak: T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı KTKGB/TM Listesinden Derlenmiştir.

83 İzmir’deki turizm destinasyonlarından Alaçatı Turizm Merkezi, uluslararası rüzgar sörfü yarışmalarının organize edildiği nitelikli koylarıyla dikkat çekmektedir.

Şekil 101. Alaçatı sörf merkezi

• Türkiye’nin Sörf Merkezi

Yılın 330 günü rüzgarın estiği Alaçatı, bu özelliğiyle Türkiye ortalamasının üzerindedir.

Ayrıca, sahip olduğu iklimsel koşullar sayesinde önemli bir sör merkezi haline gelmiştir.

• Özellikle Çark, Windsurf ve Yumru Koy plajları sahip olduğu doğal güzellikleri sayesinde sörf yapılmasına olanak sağlamaktadır.

• Sörf sporunun yaygınlaşması ve rekabetin arttırılması amacıyla çeşitli dönemlerde festival ve yarışmalar düzenlenmektedir.

o Alaçatı Sörf Festivali;

o PWA Windsurf Dünya Kupası Alaçatı Ayağı;

o Türkiye Windsurf Ligi Yarışları Alaçatı Ayağı;

o Alaçatı Fishing Uluslararası Balıkçılık Turnuvası

o IFCA Çocuklar, Gençler & Büyükler Dünya Sörf Şampiyonası, 2013

• Fransa, Yunanistan, İtalya, Portekiz ve Hollanda gibi çok sayıda ülkeden 100’den fazla yarışmacının katılımıyla düzenlenmiştir.

Kaynak: Çeşitli Kaynaklardan Derlenmiştir. Erişim Tarihi: 24.04.2017 http://www.alacatisorf.net/ http://www.kultur.gov.tr/ http://www.yolculukterapisi.com/

Selçuk ve Şirince Efes Turizm Merkezleri ise, antik çağın en büyük ve en önemli ticaret, din ve kültür merkezlerinden biri olan Efes Antik Kenti, Yamaç Evler, Artemis Tapınağı (dünyanın yedi harikasından biri), Meryem Ana Evi, St. Jean Bazilikası, Yedi Uyuyanlar, İsa Bey Camii, Ayasuluk Kalesi ve daha pek çok yönüyle ünlüdür.

Bergama 2014 yılında; Efes ise, 2015 yılında UNESCO Dünya Kültürel Mirası asıl listesine alınmıştır.27

Seferihisar Turizm Bölgesi, küreselleşmenin kentleri ayrıştırmasına ve özelliklerine yok etmesine karşı çıkan, 28 ülkede 182 üyesi olan, Cittaslow Hareketine katılarak Türkiye’nin ilk sakin şehirdir.28

Bu açıdan İzmir, dünya genelinde ve Türkiye’de önemli bir tarihsel ve kültürel dokuya sahip turizm destinasyonu olarak karşımıza çıkmaktadır.

84 Sağlık Turizmi

Türkiye, medikal turizmi (tıp turizmi), termal sağlık turizmi, yaşlı turizmi ve engelli turizmi olarak 4 farklı başlıkta tanımlanan sağlık turizminin tüm başlıklarında hizmet sunma şansı olan nadir ülkelerden biridir (SATURK, s.3).

Türkiye’de, sıcaklığı ve debisi ile öne çıkan 410 termal kaynağın 123’ü Ege Bölge’sinde; bu kaynakların 59’u İzmir’de bulunmaktadır.29 Bununla birlikte, kaplıcalar açısından da zengin bir bölge olan İzmir’de Agememnon, Bademli, Bozköy, Cumalı, Çeşme, Deliömer, Dereköy, Dikili, Doğanbey, Şifne kaplıcaları bulunmaktadır.30 Ayrıca, dünyanın en eski tarihi termal sağlık merkezlerinden biri olan Allianoi Antik Kenti İzmir-Bergama’da bulunmaktadır. Bununla birlikte İzmir’de, Balçova, Çeşme, Seferihisar, Dikili-Bergama gibi toplamda 4900 yatak kapasiteli termal turizmi bölgeleri bulunmaktadır.31 Bu yönleriyle İzmir, sağlık turizmi ve özellikle termal turizmi açısından Türkiye’de ve dünyada çok ciddi bir potansiyele sahiptir.

Tablo 10. İzmir’deki termal turizmi bölgeleri

Balçova Termal Oteli ve bünyesindeki Kaplıca ve Kür Merkezi yetişmiş uzman ekibi, hijyeni, mimari yapısı, doğayla iç içe Balçova Termal olan yerleşimi ve tedavi kapasitesi bakımından uluslararası Turizm Bölgesi standartları sağlayan Türkiye’nin en büyük Termal Otel ve Tedavi Merkezidir32 Bayındır’ın Kuzey Doğusu’nda Turgutlu yolu üzerinde Bayındır Termal 8 kilometre uzaklıktaki Ergendi Ilıcası ve Dereceköy Turizm Bölgesi Kaplıcası’ndan oluşmaktadır.33 Çeşme Ilıcaları plajı ve ılıcası aynı yerde olan dünyanın en ilginç ve zor bulunur ılıcalarından biridir. Suların sıcaklığı 58oC Çeşme Termal dolayındadır. Kaplıca civarında modern konaklama tesisleri Turizm Bölgesi mevcuttur. Ayrıca bu konaklama tesislerinde termal özellikte havuz ve banyolar bulunmaktadır.34 Jeotermal potansiyel açısından Ege bölgesinin önemli alanlarından birini Seferihisar jeotermal alanı oluşturmaktadır. Seferihisar Termal Bölgede birçok sıcak su çıkışı bulunmakla beraber en Turizm Bölgesi önemlileri Tuzla Ilıcası, Cumalı Kaplıcası, Doğanbey Kaplıcası ve Karakoç Kaplıcasıdır (Emekli, 2005). Dikili jeotermal alanında, Dikili ilçe merkezinin 10 km Dikili-Bergama doğusundaki Kaynarca mevkii, 10 km güneyindeki Bademli Termal Turizm Köyü ve 21 km kuzeyindeki Bahçeliköy arasındaki bölgede Bölgesi geniş bir alana yayılmış olan çok sayıda kaynak ve kuyu bulunmaktadır.35 Not: İzmir, 4900 termal yatak kapasitesine sahiptir.36

85 Yat Turizmi

Türkiye’nin önemli marinalarına sahip olan İzmir, yat turizmi açısından da ciddi bir potansiyel göstermektedir. Ayrıca, planlanan 18 yeni liman sayesinde sahil şeridindeki yat bağlama kapasitesinin 8.365’e ulaşması beklenmektedir.37

Şekil 102. İzmir’de yat turizmi potansiyeli

Mevcut Limanlar Planlanan Limanlar

Alaçatı Yat Limanı - Dikili Yat Limanı (150) (Port Alaçatı Marina) - Çandarlı Yat Barınağı (100) Yat Bağlama Kapasitesi: 360 - Aliağa Yat Limanı (100)

Setur Çeşme Altınyunus Marina - Yeni Foça Yat Limanı (425) Yat Bağlama Kapasitesi: 150 - Karşıyaka (Bostanlı) Yat Barınağı (100)

- PasaportYat Limanı (400) Çeşme Yat Limanı (IC Çeşme Marina) - İnciraltıYat Limanı (550) Yat Bağlama Kapasitesi: 477 - Urla Çeşmealtı Yat Barınağı (250)

Sığacık Yat Limanı - Mordoğan Yat Limanı (400) (Teos Marina) Yat Bağlama Kapasitesi: 480 - Karaburun Yat Limanı (400) - Dalyanköy Yat Yanaşma (100)

Levent Marina - Çeşme Dalyan Yat Barınağı (400) Yat Bağlama Kapasitesi: 130 - Ilıca Yat Limanı (200)

- Şifne Yat Limanı (800)

- Seferihisar Ürkmez (625)

- KarşıyakaYat Limanı (500)

- Bayraklı Yat Limanı (500)

- Şakran Yat Limanı (400)

Planlanan Toplam Yat Bağlama Kapasitesi: 6.400

Kaynak: İzmir İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü

86 6.4 Kültür İzmir, tarihi ve modern çok sayıda kütüphane, müze, kültür ve sanat merkezi ve Akdeniz, Anadolu ve Avrupa mutfaklarının uyumlu bir sentezi sonucu oluşmuş yemek kültürüyle dikkat çeken bir ildir.

Şekil 103. Kültürel zenginlik ve çeşitliliğiyle İzmir

• Dünyanın Yedi Harikası’ndan biri olan Artemis Tapınağı İzmir Selçuk’ta bulunmaktadır.

• Tanrıça Athena adına inşa edilen ilk tapınak İzmir’de inşa edilmiştir.

• Meryem Ana için yapılan ilk kilise Efes’tedir.

• İncil’de sözü edilen “Yedi Kilise”den üçü İzmir’de bulunmaktadır.

• Filozof ve şair olan Xenophanes, ünlü filozof Heraklitos, Filozof Anaxagoras, eski çağın ünlü hekimi Galen, İncil’in dört yazarından biri St. John ve ünlü şarkıcı Dario Moreno gibi isimler İzmir’de yaşamışlardır.

Kaynak: İzmir Kentsel Pazarlama Stratejik Planı, İZKA.

Kütüphaneler

2015 yılı itibariyle Türkiye genelinde, 1130 halk kütüphanesi bulunmaktadır. Halk kütüphanesi sayısı itibariyle, 42 kütüphaneye sahip Ankara 1. sırada, 38 kütüphaneye sahip İzmir 2. sırada ve 35 kütüphaneye sahip İstanbul 5. sırada bulunmaktadır. Ancak, halk kütüphanelerinden yararlanma düzeyine bakıldığında, bin kişi başına düşen 129 yararlanma sayısı itibariyle İzmir’in Ankara ve İstanbul’a kıyasla çok daha iyi bir durumda olduğu görülmektedir.

Şekil 104. Halk kütüphanelerinden yararlanma sayısı Şekil 104. Halk kütüphanelerinden yararlanma sayısı

İZMİR KOCAELİ İSTANBUL

Kaynak: TÜİK Bölgesel Kültür İstatistikleri Kaynak: TÜİK Bölgesel Kültür İstatistikleri Halk kütüphanelerinin yanı sıra, İzmir’de, İzmir Büyükşehir Belediyesi bünyesinde 5 büyük kütüphane bulunmaktadır.87 Bunlar, APİKAM, Kent Kütüphanesi, Balçova Kütüphanesi, Buca Kütüphanesi ve Güzelbahçe Kütüphanesi’dir. Ahmet Piriştina Kent Arşivi’nde İzmir'in geçmişten getirdiği birikimi yansıtan her türlü materyal derlenmiş ve tasnif edilmiş olarak sunulmaktadır. Bilimsel yöntemlere göre tasnif edilmiş olan tüm materyaller, araştırılmaya açık hale getirilmiştir. Ahmet Piriştina Kent Müzesi’nde ise, kentin tarihi görsel olarak sunulmaktadır.38 İzmir’in tarihi ve kültürel dokusuna ilişkin çok sayıda belge ve dokümanın bulunduğu APİKAM, özelikle İzmir’e yönelik araştırma yapacakların uğrayabileceği kapsamlı bir arşiv ve müze niteliğinde olup pazar günleri hariç 08:30-17:30 saatleri arasında hizmet vermektedir.

Halk kütüphanelerinin yanı sıra, İzmir’de, İzmir Büyükşehir Belediyesi bünyesinde 5 büyük kütüphane bulunmaktadır. Bunlar, APİKAM, Kent Kütüphanesi, Balçova Kütüphanesi, Buca Kütüphanesi ve Güzelbahçe Kütüphanesi’dir. Ahmet Piriştina Kent Arşivi’nde İzmir’in geçmişten getirdiği birikimi yansıtan her türlü materyal derlenmiş ve tasnif edilmiş olarak sunulmaktadır. Bilimsel yöntemlere göre tasnif edilmiş olan tüm materyaller, araştırılmaya açık hale getirilmiştir. Ahmet Piriştina Kent Müzesi’nde ise, kentin tarihi görsel olarak sunulmaktadır.38 İzmir’in tarihi ve kültürel dokusuna ilişkin çok sayıda belge ve dokümanın bulunduğu APİKAM, özelikle İzmir’e yönelik araştırma yapacakların uğrayabileceği kapsamlı bir arşiv ve müze niteliğinde olup pazar günleri hariç 08:30-17:30 saatleri arasında hizmet vermektedir.

Tablo 11. İzmir Büyükşehir Belediyesi kütüphaneleri

Kütüphane Adı Kapasite Adres Ahmet Piriştina Kent İzmir’in geçmişten getirdiği Arşivi ve Müzesi birikimi yansıtan her türlü Şair Eşref Bulvarı No:1/A materyal derlenmiş ve tasnif Çankaya/İZMİR (APİKAM) edilmiş olarak sunulmaktadır. Kütüphanede, 10 bin adet Atatürk Cad. No:454 Kent Kütüphanesi Türkçe, 30 bin adet İngilizce Alsancak/İZMİR kitap bulunmaktadır. (Alsancak Garı Karşısı) Kütüphanede, 8 bin adet Türkçe Hayıt SK. No:15 Balçova/ Balçova Kütüphanesi kitap bulunmaktadır. İZMİR Kütüphanede, 3 bin adet kitap Ufuk Mah. 916 SK. No:31/1 Buca Kütüphanesi bulunmaktadır. Buca/İZMİR Kütüphanede, 4 bin adet Türkçe Yıldız SK. No:31/1 Güzelbahçe Kütüphanesi kitap bulunmaktadır. Güzelbahçe/İZMİR

Kaynak: https://www.izmir.bel.tr/KulturSanatMekanlari/66/tr

88 Müze ve Örenyerler

Helenistik Döneme kadar uzanan tarihinin doğal bir yansıması olarak İzmir’in çok sayıda ören yeri ve müzeye ev sahipliği yaptığı görülmektedir.39

Şekil 105. İzmir’deki örenyerleri

• Antik çağın Anadolu başkent olan Efes Örenyeri;

• Eskiçağda Epidaurus ve Kos’taki örneklerine eşdeğer önemde bir sağlık tedavi merkezi olan Bergama Asklepion Örenyeri;

• Sağlık tanrısı Asklepios’un kenti Bergama Akropol Örenyeri;

• Bizans imparatoru Büyük Lustinianus tarafından inşa ettirilmiş St. Jean (Aziz Yahya) Kilisesi döneminin en büyük yapılarından biri olan St. Jean Anıtı;

• Antik kral Athalos’a ait kalıntıların yer aldığı Bergama Kızılavlu (Bazilika) Örenyeri;

• İnşa tarihi M.S. 1. yüzyıl olarak bilinen ve kent zenginlerinin oturduğu Efes Örenyeri Yamaçevler,

• Roma Dönemi’nden (M.S. 2. yüzyıl) kalma ve felsefenin temellerinin atıldığı Agora Örenyeri;

• 12 İon kentinden biri olan Kolophon’a ait kehanet merkezi Claros Örenyeri

89 Tablo 12. İzmir’deki örenyerlerine ilişkin bilgiler

Adı Tarihsel Niteliği

Bergama Kazılarda kutsal yerin M.Ö 4 yy’dan beri var olduğu ve AsklepionÖrenyeri Hellenistik Dönemde geliştiği saptanmıştır.

Bergama antik kenti, bir sağlık merkezi olarak tanınır. 1865’te, antik kentin akropolünde Alman arkeologların yaptığı kazıda Bergama Akropol Örenyeri ortaya çıkarılan Zeus Sunağı’nın kalıntıları taşınarak Almanya’ya götürülmüştür. Bu parçalar günümüzde Berlin’deki Pergamon Museum’da sergilenmektedir. Hz. Meryem’in 101 yaşına kadar Bülbül Dağındaki bu yerde yaşadığı ve burada öldüğü düşünülmektedir. Burada 15 St. Jean Anıtı Ağustos’u izleyen ilk pazar günü ayin yapılır ve gelenler hacı olur. Su sesi ve telkin yoluyla ilk psikoterapik tedavinin uygulandığı Bergama Kızılavlu yer olarak bilinen antik kentte Hellenistik dönem dükkânları, (Bazilika) Örenyeri Antik kral Athalos’a ait kalıntılar, kutsal Athena alanı ve Dionysos tapınağı gibi alanlar bulunmaktadır. İlk inşa tarihi M.S. 1. yüzyıl olarak belirlenen evlerde kentin Efes Örenyeri Yamaçevler zenginlerinin oturduğu bilinmektedir. İzmir›in Namazgâh semtinde bulunan Agora, Roma Agora Örenyeri Dönemi’nden (M.S. 2. yüzyıl) kalmadır. Ticarî, adlî, dinî, siyasî fonksiyonları olan agora, felsefenin temellerinin atıldığı yerdir. Klarosonikiİon kentinden biri olan Kolophon’a ait bir kehanet Claros Örenyeri merkezidir. Buradaki Apollon Tapınağı, Delphi ve Didim’deki gibi kehanet merkezi olarak uzun zaman büyük önem taşımıştır. Yeşilova Höyüğü İzmir’in içindeki en eski yerleşim alanıdır. İzmir’in, Yeşilova Höyüğü’nde yapılan kazılarda elde edilen Yeşilova Höyüğü bulguların ardından, Anadolu’nun en eski yerleşimlerinden biri olduğu anlaşılmıştır.

Not:T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın belirlediği usul ve esaslar göre; Müze ve örenyerleri dini bayramların birinci günü saat 13:00’e kadar kapalıdır.

Ayrıca, tabloda belirtilen örenyerlerini (Efes Örenyeri Yamaçevleri hariç) bir yıl boyunca müzekart ile 2 kez, Müzekart+ ile ise sınırsız ziyaret edebilirsiniz.

Kaynak:http://www.muze.gov.tr/tr/muzeler, http://yesilova.ege.edu.tr/eng/index.html

90 Bununla birlikte İzmir, sahip olduğu tarihsel ve kültürel mirasın günümüze yansıtıldığı 30 müzeye sahiptir.40

Tablo 13. İzmir’deki müzeler

Müze Adı Adres Atatürk Müzesi Atatürk Cd. No:248 I. Kordon Alsancak Arkas Deniz Tarihi Merkezi Müzesi 80 Sk. No: 28 Bornova Zafer Mah. Cumhuriyet Cd. No:6 Bergama Müzesi Bergama Çeşme Müzesi Kale Sk. No:1 Çeşme Atatürk Mah. Uğur Mumcu Sevgi Yolu Efes Müzesi Selçuk Ege Üniversitesi Etnografya Müzesi Fevzi Çakmak Cd. No:33 Bornova Ege Üniversitesi Kağıt ve Kitap Sanatları Müzesi Gençlik Cd. No:4 Bornova Ege Üniversitesi Tabiat Tarihi Müzesi Ege Üniversitesi Kampüsü Bornova Şair Eşref Bulvarı No : 1/A Çankaya Ahmet Piriştina Kent Arşivi ve Müzesi Konak Halit Rıfat Paşa Cd. No:4(Bahri Baba İzmir Arkeoloji Müzesi Parkı) Konak İzmir Resim Heykel Müzesi ve Galerisi MithatpaşaCd. No:94 Konak İzmir Etnografya Müzesi Halit Rıfat Paşa Cd. No:3/A Konak Türkyılmaz Mah. İnönü Sk. No:20 35260 İzmir İnönü Evi Müzesi Konak Kültürpark Fuar Alanı (Montrö kapısı) İzmir Tarih ve Sanat Müzesi Alsancak Cumhuriyet Bulvarı No:89 Pasaport İzmir Ticaret Tarihi Müzesi Konak İnciraltı Rekreasyon Alanı Müze Gemiler İnciraltı Gemi Müzesi İskelesi Balçova Karşıyaka Belediyesi Hamza Rüstem Fotoğraf Evi Yalı Mah. 6522 Sk. No:8 Karşıyaka Müzesi Karşıyaka Belediyesi Latife Hanım Köşkü Anı Evi Latife Hanım Cd. No: 32 Karşıyaka Müzesi Konak Belediyesi Ümran Baradan Çocuk ve Oyuncak Halil Rıfat Paşa No:31 Varyant Konak Müzesi Altınordu Mahallesi 967 Sk. No:16 Konak Belediyesi Radyo ve Demokrasi Müzesi Altınpark Basmane Konak Belediyesi Mask Müzesi 1448 Sk. No: 22 Alsancak Konak Belediyesi Kadın Müzesi 1298 Sk. No:14 Basmane Alsancak Mah. Yüzbaşı Şerafettin Bey Konak Belediyesi Neşe ve Karikatür Müzesi Sokak No:9 Alsancak Hürriyet Mah. Birgi yolu üzeri No:88 Ödemiş Müzesi Ödemiş Emmioğlu Mah. Hacı Sadık Çarşısı No:16 Ödemiş Yıldız Kent Arşivi ve Müzesi Ödemiş Özgörkey Klasik Otomobil Müzesi Özgörkey Cad. No:5 35860 Torbalı Selçuk Yaşar Resim Müzesi ve Sanat Galerisi Cumhuriyet Bulvarı No:252 Alsancak Atatürk Cad. No:444 (Alsancak Garı TCDD 3. Bölge Müze ve Sanat Galerisi Karşısı) Alsancak TCDD Çamlık Buharlı Lokomotif Açık Hava Müzesi Çamlık Selçuk Tire Kent Müzesi Atatürk Cad. No:2 Tire

Kaynak:http://www.apikam.org.tr/Bagimsiz/kentteki-muzeler, Erişim Tarihi: 12.03.2017

91 Kültür, Sanat ve Eğlence Merkezleri

İzmir, kütüphaneleri, ören yerleri ve müzelerinin yanı sıra kültür ve sanat merkezleriyle de Türkiye’nin önde gelen şehirlerinden biri olarak karşımıza çıkmaktadır.

2015 yılı TÜİK Bölgesel Kültür İstatistiklerine göre İzmir’de, 113 adet sinema salonu ve 62 adet tiyatro salonu bulunmaktadır. Bu açıdan İzmir, sinema salon sayısı itibariyle, İstanbul ve Ankara’dan sonra, Türkiye’nin 3. büyük ili; tiyatro salon sayısı itibariyle ise, İstanbul’dan sonra, 2. büyük ilidir.

Bununla birlikte şehirde, İzmir Devlet Tiyatrosu, İzmir Devlet Opera ve Balesi, İzmir Devlet Senfoni Orkestrası, İzmir Kültür Sanat ve Eğitim Vakfı, çok sayıda kültür merkezi ve sanat galerisi İzmir Devlet Klasik Türk Müziği Korosu, İzmir Devlet Türk Dünyası Dans ve Müzik Topluluğu gibi kurum ve kuruluşlar bünyesinde 70 farklı etkinlik merkezinde kültür ve sanat hizmetleri yıl boyunca sunulmaktadır.41

Tablo 14. İzmir’de öne çıkan kültür merkezleri

Kültür Merkezi Adı Adres E.Ü. Atatürk Kültür Merkezi Mithatpaşa Caddesi No:92 Konak

D.E.Ü Sabancı Kültür Merkezi Mithatpaşa Caddesi No:112 Konak

Ahmed Adnan Saygun Sanat Mithatpaşa Caddesi 1087 Güzelyalı Merkezi (AASSM) Tarihi Havagazı Fabrikası Kültür Alsancak Limanı Karşısı, Alsancak Merkezi Alman Kültür Merkezi – Goethe Mithatpaşa Cad. No:907 Göztepe Enstitüsü Fransız Kültür Merkezi Cumhuriyet Bulvarı No:152 Alsancak Türk – Amerikan Derneği 1379 Sokak No: 39 Alsancak Türk – İtalyan Dostluk ve Kültür Kıbrıs Şehitleri Caddesi No:58 Alsancak Derneği The British Council Britanya Başkonsolosluğu Aziz Vukolos Kilisesi Kültür Merkezi Etiler Mah. 1281 Sk. 11 A Konak

Kaynak:http://kultursanat.izmir.bel.tr/Sayfalar/Sayfa/KulturMerkezleri, Erişim Tarihi: 12.03.2017

2011 yılında hizmete açılan Arkas Sanat Merkezi de eşsiz eserlerin sergilediği bir mekan olarakİzmir’in kültür ve sanat yaşamına katkı sağlamaktadır.

92 Öte yandan İzmir, çok sayıda bowling salonu, paintball alanı, buz pisti, Alsancak, Bornova ve Karşıyaka’da yoğunlaşan gece kulübü ve eğlence mekanları, modern kafeterya ve restoranlarıyla yaşayan ve yaşanılacak bir şehirdir. Bu niteliği, yaklaşık 175 bin üniversite öğrencisine ev sahipliği yapmasından ve kültürel dokusundan kaynaklıdır.

Uluslararası Organizasyonlar

Kültürel ve tarihi birikiminin doğal bir yansıması olarak İzmir’in farklı alanlarda çok sayıda uluslararası organizasyona ev sahipliği yaptığı görülmektedir.

Şekil 106. Uluslararası organizasyonlar

Uluslararası Spor Organizasyonları

1971 Akdeniz Oyunları Universiade (Dünya Üniversiteler Yaz Spor Oyunları), 2005 FIBA 20 Yaş Altı Avrupa Basketbol Şampiyonası, 2006 7. Dünya Taekwondo Şampiyonası , 2008 1. Dünya İşitme Engelliler Atletizim Şampiyonası, 2008 Avrupa Erkekler Voleybol Şampiyonası, 2009 IFCA Çocuklar, Gençler & Büyükler Dünya Sörf Şampiyonası, Alaçatı 2013

Uluslararası Bağbozumu Optimist Yarışları (IGOR-International Grape Harvest Optimist Regatta), Urla 2016 18. Rotary Uluslararası Sutopu Turnuvası, 2017

Uluslararası Festivaller ve Etkinlikler

Uluslararası izmir Festivali (30 Yıllık Geçmiş) İzmir Avrupa Caz Festivali (24 Yıllık Geçmiş) Avrupa Müzeler Gecesi (11 Yıllık Geçmiş)

İzmir Enternasyonel Fuarı (IEF)

85 Yıllık Kültür Mirası Türkiye’nin ilk ve en kapsamlı ticaret fuarı 86. İzmir Enternasyonal Fuarı’nın ana teması “ENERJİ”, Ağustos 2017

93

Eğlence ve Kültür Harcamaları

Sahip olduğu kültürel potansiyelinin doğal bir yansıması olarak eğlence ve kültür harcamalarının Eğlencepayının Türkiye ve Kültür ortalamasının Harcamaları üzerinde olduğu ve 2015 yılı hariç olmak üzere sürekli bir artış eğiliminde olduğu görülmektedir. Sahip olduğu kültürel potansiyelinin doğal bir yansıması olarak eğlence ve kültür harcamalarının payının Türkiye ortalamasının üzerinde olduğu ve 2015 yılı hariç olmak üzere sürekli bir artış eğiliminde olduğu görülmektedir. Şekil 107. Eğlence ve kültür harcamalarının toplam harcamalar içindeki payı Şekil 107. Eğlence ve kültür harcamalarının toplam harcamalar içindeki payı

Eğlence ve Kültür Harcamalarının Payı (İZMİR) Eğlence ve Kültür Harcamalarının Payı (TÜRKİYE)

6.5. Konsolosluklar İzmir’de6.5 Konsolosluklar 5’i başkonsolosluk, 5’i fahri başkonsolosluk, 2’si konsolosluk ve 51’i fahriİzmir’de konsolosluk 5’i başkonsolosluk, olmak üzere5’i fahri toplam başkonsolosluk, 63 ülkenin 2’si konsolosluk konsolosluğu ve 51’i bulunmaktadır. fahri konsolosluk olmak üzere toplam 63 ülkenin konsolosluğu bulunmaktadır. Başkonsolosluğu bulunan Başkonsolosluğu bulunan ülkeler Almanya Federal Cumhuriyeti, Çin Halk ülkeler Almanya Federal Cumhuriyeti, Çin Halk Cumhuriyeti, Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti, Cumhuriyeti,Romanya ve YunanistanKuzey KıbrısCumhuriyeti; Türk konsolosluğu Cumhuriyeti, bulunan Romanya ülkelerse, ve İngiltere Yunanistan ve İtalya Cumhuriyeti;Cumhuriyeti’dir. konsolosluğu bulunan ülkelerse, İngiltere ve İtalya Cumhuriyeti’dir.

94 Tablo 15. İzmir’deki Konsolosluklar

Konsolosluk Adı İletişim Bilgileri E-mail

Almanya Federal Cumhuriyeti Tel: 90 232 488 88 88 İzmir Başkonsolosluğu Faks: 90 232 463 95 53 [email protected] Romanya İzmir Tel: 0232 465 14 60 Başkonsolosluğu Faks: 0232 465 09 38 [email protected]

Yunanistan Cumhuriyeti İzmir Tel: 90 232 421 69 92 Başkonsolosluğu Faks: 90 232 463 33 93 www.mfa.gr/izmir

İtalya Cumhuriyeti İzmir Tel: 90 232 463 66 76 Konsolosluğu Faks: 90 232 463 66 96 www.consizmir.esteri.it Tel: 90 232 463 51 51 İngiltere İzmir Konsolosluğu Faks: 90 232 465 08 58

Çin Halk Cumhuriyeti İzmir Tel: 90 232 238 89 26 [email protected] Başkonsolosluğu Faks: 90 232 238 89 25

Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti Tel: 90 232 489 77 89 İzmir Konsolosluğu Faks: 90 232 489 49 14

Not: Tüm konsolosluklarla ilgili detaylı bilgi için bknz: https://www.izmir.bel.tr/KonsoloslukVeFahriKonsolosluklar/127/183/tr

Kaynak: İzmir Büyükşehir Belediyesi

95 6.6 İş-Yaşam Dengesi Çalışma Saatleri ve Tatil Günleri

Türkiye’de, bölge ve il ayrımı yapılmaksızın, çalışma şartları ve ortamına ilişkin esaslar 2003/25134 sayılı ve 4857 numaralı İş Kanunu kapsamında belirlenmiştir. Bu Kanun, dördüncü maddesindeki istisnalar dışında kalan bütün işyerlerine, faaliyet konularına bakılmaksızın, uygulanmaktadır (İş Kanunu Madde 1).42 Kanuna göre, Türkiye’de genel bakımdan çalışma süresi haftalık en çok 45 saattir. Aksi kararlaştırılmamışsa bu süre, işyerlerinde haftanın çalışılan günlerine eşit ölçüde bölünerek uygulanır. Ancak, çalışma süresi her ne şekilde olursa olsun 11 saati aşamaz.43

Bununla birlikte, ulusal bayram ve tatil günlerinde çalışma esasları İş Kanunu’nun 44- 47. maddelerinde düzenlenmiştir. Buna göre, ulusal bayram ve genel tatil günlerinde işyerlerinde çalışılıp çalışılmayacağı toplu iş sözleşmesi veya iş sözleşmeleri ile kararlaştırılır. Sözleşmelerde hüküm bulunmaması halinde, söz konusu günlerde çalışılması için işçinin onayı gerekmektedir.44 Ayrıca, bu kanunun 3. maddesine göre, hafta tatili Pazar günüdür ve bu tatil 35 saatten az olmamak üzere Cumartesi günü en geç saat 13.00’ten itibaren başlamaktadır.45

Tablo 16. Ulusal bayramlar ve genel tatil günleri

Ulusal ve Resmi Bayramlar Dini Bayramlar Ramazan Bayramı

46 29 Ekim Cumhuriyet Bayramı (Arefe günü saat 13:00’ten itibaren 3,5 Gün) Kurban Bayramı 23 Nisan Ulusal Egemenlik ve Çocuk Bayramı (Arefe günü saat 13:00’ten itibaren 4,5 Gün) 19 Mayıs Atatürk’ü Anma ve Gençlik ve Spor Bayramı 30 Ağustos Zafer Bayramı

Kaynak: 1981/17284 sayılı ve 2429 numaralı Ulusal Bayram ve Genel Tatiller Hakkında Kanun

İş Sağlığı ve Güvenliği

İşyerlerinde iş sağlığı ve güvenliğinin sağlanmasıyla mevcut sağlık ve güvenlik şartlarının iyileştirilmesi için işveren ve çalışanların görev, yetki, sorumluluk, hak ve yükümlülükleri 2012/28339 sayılı ve 6331 numaralı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu kapsamında belirlenmiştir. Bu Kanun, madde2/2’deki istisnalar dışındaki, kamu ve özel sektöre ait bütün işlere ve işyerlerine, faaliyet konularına bakılmaksızın, uygulamaktadır.47

96 6.7 Güvenlik 2015 yılı itibariyle, cezaevlerinde bulunan hükümlülerin hüküm giydikleri suçlara göre dağılımına bakıldığında, İzmir genelinde işlenen 14,491 adet suç arasında, Türkiye genelinde olduğu gibi, hırsızlık (% 20,3) ve yaralamak (% 11,9) suçlarının ilk sırada geldiği görülmektedir.48

Ancak; iş dünyasını yakından ilgilendiren dolandırıcılık, sahtecilik ve mala karşı işlenen suçların toplam içindeki payı itibariyle, İzmir’in Türkiye ortalamasının üzerinde olmakla birlikte, Ankara ve İstanbul’a kıyasla daha iyi bir durumda olduğu görülmektedir. Bu durum, İzmir’in özellikle mülkiyet güvenliği ekseninde göreceli olarak güvenli bir il olduğunu göstermektedir.

Bununla birlikte, 2000-2014 döneminde Türkiye genelinde gerçekleşen 438 terörist saldırının İzmir’den uzak olan doğu ve güneydoğu bölgelerinde yoğunlaştığı; İzmir’in, terör olaylarından en az etkilenen bölgelerin başında geldiği görülmektedir.

İzmir’in terör olaylarının yoğun olarak gerçekleştiği destinasyonlardan oldukça uzak bir konumda olduğu harita üzerinde daha çok netlik kazanmaktadır.Sonuç olarak İzmir, gerek mülkiyete yönelik suçlar; gerekse de terör suçları açısından oldukça istikrarlı ve güvenli bir bölge olarak karşımıza çıkmaktadır.

Şekil 108. Terörist saldırının düzey 2 bölgelerine göre dağılımı (2000-2014)

Şekil 108. Terörist saldırının düzey 2 bölgelerine göre dağılımı (2000-2014)

Kaynak: Küresel Terörizm Veritabanı (Global Terrorism Database)’dan Derlenmiştir. Kaynak: Küresel Terörizm Veritabanı (Global Terrorism Database)’dan Derlenmiştir.

Şekil 109. Terör saldırıların bölgesel dağılımı (2000-2014)

97

İZMİR

Kaynak: Küresel Terörizm Veritabanı (Global Terrorism Database)’dan Derlenmiştir. Not:Renklerin koyulaşması terörist saldırı sayısının yükseldiğini ifade etmektedir.

Şekil 108. Terörist saldırının düzey 2 bölgelerine göre dağılımı (2000-2014)

Kaynak: Küresel Terörizm Veritabanı (Global Terrorism Database)’dan Derlenmiştir.

Şekil 109. Terör saldırıların bölgesel dağılımı (2000-2014) Şekil 109. Terör saldırıların bölgesel dağılımı (2000-2014)

İZMİR

Kaynak: Küresel Terörizm Veritabanı (Global Terrorism Database)’dan Derlenmiştir. Not:Renklerin koyulaşması terörist saldırı sayısının yükseldiğini ifade etmektedir. Kaynak: Küresel Terörizm Veritabanı (Global Terrorism Database)’dan Derlenmiştir. Not: Renklerin koyulaşması terörist saldırı sayısının yükseldiğini ifade etmektedir.

6.8 Sıhhi Özellikler Hava Kalitesi ve Denetimi T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Türkiye genelindeki 227 adet hava kalitesi izleme istasyonu aracılığıyla illerin hava kalitesine ilişkin endeks değerlerini 5 temel kirletici (partikül maddeler

(PM10), karbon monoksit (CO), kükürt dioksit (SO2), azot dioksit (NO2) ve ozon (O3)) için hesaplamakta ve endeks değerlerine göre illerin hava kalitesini “iyi”, “orta”, “hassas”, “sağlıksız”, “kötü” ve “tehlikeli” olmak üzere 6 farklı statüde değerlendirmektedir.49

Türkiye genelindeki 227 adet hava izleme istasyonunun 37’si Ege Bölgesi’nde; bunların 9’u İzmir’in çeşitli ilçelerinde konuşlandırılmıştır. Bununla birlikte, İzmir Büyükşehir Belediyesine ait Bornova, Karşıyaka ve Güzelyalı’da bulunan tam otomatik cihazlardan oluşan 3 adet hava kirliliği ölçüm istasyonu 24 saat hizmet vermektedir.50 Bu istasyonlardan alınan güncel veriler doğrultusunda oluşturulan hava kalitesi indeks değerlerine bakıldığında, İzmir genelinde hava kalitesinin “iyi” statünde olduğu; başka bir ifadeyle, hava kirliliğinin sağlık açısından az riskli veya hiç risk taşımadığı görülmektedir. Bu yönüyle İzmir’in hava kalitesinin diğer illere nazaran daha yüksek olduğu görülmektedir.

98

6.8. Sıhhi Özellikler Hava Kalitesi ve Denetimi T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Türkiye genelindeki 227 adet hava kalitesi izleme istasyonu aracılığıyla illerin hava kalitesine ilişkin endeks değerlerini 5 temel kirletici (partikül maddeler (PM10), karbon monoksit (CO), kükürt dioksit

(SO2), azot dioksit (NO2) ve ozon (O3)) için hesaplamakta ve endeks değerlerine göre illerin hava kalitesini “iyi”, “orta”, “hassas”, “sağlıksız”, “kötü” ve “tehlikeli” olmak üzere 6 farklı statüde değerlendirmektedir.49 Türkiye genelindeki 227 adet hava izleme istasyonunun 37’si Ege Bölgesi’nde; bunların 9’u İzmir’in çeşitli ilçelerinde konuşlandırılmıştır. Bununla birlikte, İzmir Büyükşehir Belediyesine ait Bornova, Karşıyaka ve Güzelyalı’da bulunan tam otomatik cihazlardan oluşan 3 adet hava kirliliği ölçüm istasyonu 24 saat hizmet vermektedir.50 Bu istasyonlardan alınan güncel veriler doğrultusunda oluşturulan hava kalitesi indeks değerlerine bakıldığında, İzmir genelinde hava kalitesinin “iyi” statünde olduğu; başka bir ifadeyle, hava kirliliğinin sağlık açısından az riskli veya hiç risk taşımadığı görülmektedir. Bu yönüyle İzmir’in hava kalitesinin diğer illere nazaran daha yüksek olduğu görülmektedir.

Şekil 110. Hava kalitesi indeksi ortalama değerleri Şekil 110. Hava kalitesi indeksi ortalama değerleri

İZMİR KOCAELİ İSTANBUL

Kaynak:T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Hava Kalitesi İzleme İstasyonları Web Sitesi Kaynak:T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Hava Kalitesi İzleme İstasyonları Web Sitesi

Buna ek olarak, 11.04.2017 tarihi itibariyle, hava kalitesinin en iyi olduğu ilçenin Seferihisar olduğu görülmektedir.

Tablo 17. İzmir’deki hava izleme istasyonları ölçüm sonuçlarına göre hava kalitesi

Hava Kalitesi Etkin İstasyon Adı Statü Kirleticiler Endeks Değeri Kirletici Alsancak 44 İYİ O3, CO, SO2, PM 10 PM 10 Bayraklı 21 İYİ SO2, PM 10 PM 10 Bornova 14 İYİ SO2, PM 10 PM 10 Çiğli 16 İYİ SO2, PM 10 PM 10 NO2, O3, CO, SO2, Gaziemir 38 İYİ PM 10 PM 10 Güzelyalı 15 İYİ SO2, PM 10 PM 10 Karşıyaka 17 İYİ SO2, PM 10 PM 10 Şirinyer 24 İYİ SO2, PM 10 SO2 Seferihisar 2 İYİ SO2 SO2

0-50 : İYİ Not: İstasyon ölçümleri, 11.04.2017 tarihi ve 51-100 : ORTA 01:00 itibariyle alınan günlük değerlerdir. 151-200 : SAĞLIKSIZ Kaynak: T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Hava 201-300 : KÖTÜ Kalitesi İzleme İstasyonları Web Sitesi

301-500 : TEHLİKELİ

99 Körfez Su Kalitesi ve Denetimi

Deniz kirliliğine neden olabilecek problemlerin tespiti, denetimi ve mücadele edilmesi ilgili kurum ve kuruluşlarla yapılana koordineli çalışmalarla İzmir Büyükşehir Belediyesi bünyesinde yapılmaktadır. Buna istinaden, Körfezden, 2002 yılında 112 ton, 2003 yılında 190 ton, 2004 yılında 183 ton, 2005 yılında 317 ton, 2006 yılında 515 ton, 2007 yılında 439 ton, 2008 yılında 483 ton, 2009 yılında 724 ton, 2010 yılında 646 ton, 2011 yılında 768 ton ve 2012 yılında 1500 ton, 2013 yılında 2074, 2015 yılında 2250 ton yüzer çöp toplanmıştır. Ayrıca, körfez su kalitesinin izlenmesi amacıyla İzmir Körfezi’ndeki 11 istasyondan 2001 yılından bu yana düzenli olarak alınan numuneler Hıfzıssıhha Enstitüsü veya İZSU Genel Müdürlüğü laboratuarlarında analiz edilmektedir.51

Gürültü Denetimi

İşyerlerinin G.S.M. ruhsatlandırılmaları aşamasında veya G.S.M. ruhsatı olan işyerlerinden gelen gürültü şikayetleri ile ilgili olarak Çevresel Gürültü Seviyesi Değerlendirme Raporu talebine istinaden yürürlükteki yönetmelik kapsamında, İzmir Büyükşehir Belediyesince, yerinde gürültü denetim ve incelemesi yapılmaktadır. Ayrıca, kurulması planlanan işletmeler ile ilgili olarak belediyeye sunulan ÇED Dosyalarının Akustik Raporları ve Çevresel Gürültü Seviyesi Değerlendirme Raporları incelenip değerlendirilerek gerekli raporlar hazırlanmaktadır. Gerektiğinde planlanan tesis ve/ veya işletmenin konumu yerinde gürültü ve titreşim yönünden büyükşehir belediyesi ekiplerince yerinde incelenmektedir.52

Atık Kabul ve Bertaraf İşlemleri

Harmandalı Düzenli Atık Depolama Tesisi, İzmir metropol alan sınırında bulunan yasal evsel ve evsel nitelikli tehlikesiz sanayi atık düzenli depolama alanıdır. İzmir Büyükşehir Belediyesi bünyesindeki Katı Atık Değerlendirme Tesisleri Şube Müdürlüğü 900 bin m2 alanda, evsel atıklar, tehlikesiz sanayi atıkları ile arıtma çamurları ve imha atıklarının kabulünü yapmaktadır. Tesise sanayi atığı kabulü için, Atık Yönetimi Genel Esaslarına İlişkin Yönetmelik kapsamında atığın tehlikesiz olarak değerlendirilmesi ve Atıkların Depolanmasına Dair Yönetmelik Ek-2’de II. Sınıf depolama alanları için belirtilen depolama kriterlerini sağlaması gerekmektedir. Analiz için mühürlü numune alımı akredite laboratuarlarca, analiz sonuçlarının değerlendirilmesi ve kabul kararı ise Müdürlükçe gerçekleştirilmektedir. Bununla birlikte, Bergama ilçesinde, evsel atık depolama alanı olarak Bergama Düzenli Atık Depolama Tesisi bulunmaktadır.53

100 Bulaşıcı Hastalıklarla Mücadele ve Denetim

Bulaşıcı hastalıklarla ilgili olmak üzere İzmir’deki sağlık kuruluşlarının çalışmalarını denetlemek, çalışmaların niceliği ve niteliği hakkında veri toplamak, değerlendirmek ve geri bildirimde bulunmak gibi görevler, T.C. Sağlık Bakanlığı İzmir Halk Sağlığı Müdürlüğü bünyesinde bulunan Bulaşıcı Hastalıklar Kontrol Programları Şube Müdürlüğü tarafından yürütülmektedir.54

Haşere Mücadelesi ve İlaçlama

İzmir genelinde, haşerelere karşı mücadele çalışmaları İzmir Büyükşehir Belediyesi bünyesindeki 23 ayrı ekiple periyodik olarak sürdürülmektedir. Bu çalışmalarda, halk sağlığı ve huzurunu bozan vektör popülasyonlarının insan sağlığını tehdit etmeyecek düzeyde tutulması, bu gibi vektörlerden bulaşabilecek sıtma, tifo, tifüs, kolera, ensefalit, sarıhumma, batı nil ateşi vb. gibi hastalıkların yayılmasının önlenmesi amaçlanmaktadır.55

6.9 Uluslararası Markalar İzmir, uluslararası ve yabancı sermayeli çok sayıda elektronik, mobilya ve perakende mağaza zincirlerini bünyesinde barındırmaktadır. Migros, CarrefourSA, Metro ve Kipa perakende sektörünün Türkiye genelinde ve İzmir’de önde gelen markalarıdır. Ev ve mobilya sektöründe ise, İsveç menşeli uluslararası mobilya mağazası olan IKEA’nın Türkiye’deki 5 mağazasından biri İzmir Bornova’da bulunmaktadır. Elektronik sektöründe ise, Teknosa, Media Market, Bimeks gibi firmalar; yapı market alanında ise, Koçtaş ve Tekzen gibi köklü gruplar ön plana çıkmaktadır. Bununla birlikte İzmir’de, 02.07.2016 tarihi itibariyle, 20 adet alışveriş merkezi bulunmaktadır.56 Diğer yandan,geçmişi 1971 yılına dayanan ve 2016 haziran sonu itibariyle 73 ülkede 24.395 mağazası bulunan ve 2003 yılından itibaren Türkiye’de hizmet veren Starbucks’ın Türkiye genelindeki 329 mağazasından 26’si İzmir’de bulunmaktadır.57 Bununla birlikte, dünyanın lider kahve üreticilerinden biri olarak 1949 yılından beri 60 ülkede 1300 mağaza ve 120.000 satış noktasıyla tüketicilerine hizmet veren Tchibo’nun Türkiye genelinde 11 ilde 54 mağazası bulunmaktadır.58 Bu mağazaların 5’i İzmir’in çeşitli ilçelerinde bulunmaktadır.59

101 Sonuç

İzmir, konumu, lojistik olanakları ve sahip olduğu ticaret potansiyeli açısından Türkiye’nin önemli bir metropol bölgesidir. Genç, dinamik ve eğitim düzeyi yüksek bir işgücü potansiyeline sahip olan İzmir, yatırımcılara üniversite, araştırma ve teknolojik alt yapı, teknoparklar, melek yatırım ağları, organize sanayi bölgeleri gibi olanaklar sunan bir bölgedir. Ayrıca sağlık, eğitim hizmetleri, kültürel alt yapı, turizm, güvenlik, iş-yaşam dengesi kriterleri açısından Türkiye’nin diğer bölgelerine oranla üstün özelliklere sahip bir bölge niteliğindedir.

İstatistik veriler, İzmir’in başlıca sektörleri olarak ele alınan endüstriyel makine, kimya, gıda ve içecek ile turizm sektörlerinde firma sayısının, çalışan sayısının, maaş ve ücretler ve cironun zaman içinde büyüdüğüne işaret etmektedir. Benzer şekilde İzmir için yükselen sektörler olan bilgi ve iletişim, sağlık biyoteknolojisi, yenilenebilir enerji, havacılık ve savunma sanayi kapsamında da firma sayısı, çalışan sayısı, ciro, maaş ve ücretler ve yatırım açısından büyüme izlenmektedir. Raporda, İzmir’de yükselen sektörler olarak belirlenen bilgi iletişim, sağlık biyoteknolojisi ve yenilenebilir enerji sektörlerinin geleceğin en önemli teknolojilerini içerdiği vurgulanmaktadır.

İzmir’in yeni teknolojileri içeren bu sektörleri önceliklendirmesi, kaynaklarını bu alanlarda yoğunlaştırması, yatırımcıları bu alanlar için özendirmesi sadece bölgesel düzeyde ilişkili diğer sektörlerin gelişimi açısından değil, bölgenin yeni sanayi devrimi/sanayi 4.0 ile uyumlanarak küresel düzeyde rekabet avantajını artırması açısından da çok önemlidir. İzmir’de yeni teknolojileri içeren sektörlerin gelişmesi, sanayi 4.0 uygulamalarının artırılması, daha yüksek katma değerli üretimi, verimliliği, daha nitelikli işgücü istihdamını artıracak ve küresel rekabette daha sürdürülebilir ve daha avantajlı bir konum elde etmesini sağlayacaktır.

İzmir, küresel ekonominin yeni dinamikleri ile uyumlanabilmesi için uygulanmakta olan gelişme stratejisine akıllı uzmanlaşmayı (smart specialisation) entegre etmelidir. Akıllı uzmanlaşma, bölge için öncelikli olarak belirlenmiş olan faaliyetlerde araştırma ve yeniliğe dayalı bir uzmanlaşma ve bölgenin kendi kaynaklarına dayalı bir ekonomik dönüşümü hedefleyen bir stratejidir.

102 Bu kapsamda İzmir kaynaklarını akıllı uzmanlaşma stratejisi uygulayan bölgelerde dikkate alınması gerekli olan “temel teknolojiler” kapsamında yoğunlaştırmalıdır. Temel teknolojiler (key enabling technologies), mikro ve nanoelektronik, nanoteknoloji, biyoteknoloji, gelişmiş malzeme, fotonik ve gelişmiş imalat teknolojileridir. İzmir için başlıca sektörler ile yükselen sektörler arasında, temel teknolojileri de içerecek şekilde bir gelişme stratejisi uygulanması, İzmir’in küresel ölçekte rekabet gücü kazanabilmesi için gereklidir. Örneğin İzmir için yükselen bir sektör olarak nitelendirilen sağlık biyoteknolojisi ekseni kapsamında İzmir’in sağlık konusunda uzmanlaşması ya da bilgi ve iletişim teknolojisinin biyoinformatik kapsamında kurgulanması ile sağlık sektörüne uygulanması bu konuda bir örnek olabilir. Benzer şekilde gıda sanayinin ve turizm sektörünün sağlık biyoteknolojisi kapsamında yeniden ele alınması, örneğin kişiselleştirilmiş sağlık hizmetleri kapsamında gıda sanayinin ve turizm sektörünün yönlendirilmesi bir başka öneri olabilir.

Bölgenin sahip olduğu varlıklardan yola çıkarak başka bir ifadeyle bardağın dolu tarafından bakarak geliştirilecek bir akıllı uzmanlaşma stratejisi, İzmir’in eğitime, bilgiye ve yeniliğe dayalı, kaynakların verimli kullanıldığı, çevreye daha duyarlı ve daha rekabetçi, ekonomik ve sosyal uyumun sağlandığı ve yüksek istihdamın olduğu bir ekonomiye ve sonuçta ulusal büyümeye daha fazla katkı sağlayan, yaşam kalitesi yüksek bir bölgeye dönüşmesinde önemli bir rol oynayacaktır.

103 Notlar 1 Türkiye genelinde, 2016 yılı itibariyle, denizyoluyla yapılan dış ticaret hacmi konteyner bazında 4,661,687 adettir.

2 http://www.adnanmenderesairport.com/tr-TR/ucus_oncesi/Pages/UcusNoktalari.aspx, Erişim Tarihi: 09.04.2017.

3 Demiryoluyla taşınan yük miktarı, 2015 yılı itibariyle, 2.123.672 nettondur.

4 TUİK Yıllık Sanayi ve Hizmet İstatistikleri (2014).

5 Kişi başına düşen GSYH’sı 2000 $’ın altında olan bölgeler Düşük-Gelir grubunda, 2000 $ - 7.250 $ arasında olan bölgeler Orta-Düşük gelir grubunda, 7.250 $ - 11.250 $ arasında olan bölgeler Orta-Yüksek gelir grubunda ve 11.250 $’dan yüksek olan bölgeler Yüksek- Gelir grubunda değerlendirilmektedir (Yeldan vd., 2012, s. 78). Bu doğrultuda orta gelir tuzağı, bölge ekonomilerinin kişi başına düşen gelir düzeyi açısından orta gelir grubundan çıkamamaları olarak tanımlanabilir.

6 Orta Gelir Tuzağı riski olmayan alt bölgeler, sırasıyla, İstanbul Alt Bölgesi, Ankara Alt Bölgesi, Kocaeli Alt Bölgesi, İzmir Alt Bölgesi, Bursa Alt Bölgesi, Tekirdağ Alt Bölgesi ve Antalya Alt Bölgesi’dir.

7 http://tr.urapcenter.org/2016/2016_t5.php, Erişim Tarihi: 06.03.2017

8 http://tr.urapcenter.org/2016/2016_t6.php, Erişim Tarihi: 07.03.2017

9 https://www.timeshighereducation.com, Erişim Tarihi: 06.03.2017

10 Bu firmalar, Ege Bölgesi Sanayi Odası (EBSO)’na kayıtlıdır. Erişim Tarihi: 07.04.2017

11 Bu sayı aynı şirketlerin farklı şubeleriyle birlikte 206’ya yükselmektedir. Erişim Tarihi: 17.02.2017

12 http://www.investinizmir.com/tr/26718/Sirket-Kurulumu, Erişim Tarihi: 02.03.2017

13 http://www.ebso.org.tr/tr/dis-ticaret-ofisleri/alsancak-dis-ticaret-ofisi-02-21-05, Erişim Tarihi: 09.03.2017

14 http://www.ebso.org.tr/tr/dis-ticaret-ofisleri/esbas-dis-ticaret-ofisi, Erişim Tarihi: 09.03.2017

15 http://www.izto.org.tr/tr/dis-ticaret-danismanligi, Erişim Tarihi: 09.03.2017

16 http://www.alx.com.tr/alxpolat.php, Erişim Tarihi: 09.03.2017

17 http://www.investinizmir.com/tr/27149/ABD-Ticaret-Servisi, Erişim Tarihi: 09.03.2017

18 http://www.investinizmir.com/tr/27148/Alman-Turk-Ticaret-Ve-Sanayi-Odasi-AHK- Turkiye, Erişim Tarihi: 09.03.2017

19 http://www.investinizmir.com/tr/28297/Birlesik-Krallik-Dis-Ticaret-Bakanligi, Erişim Tarihi: 09.03.2017

20 http://www.investinizmir.com/tr/27143/Bremeninvest, Erişim Tarihi: 09.03.2017

21 http://www.investinizmir.com/tr/27147/Hollanda-Ticaret-Ofisi, Erişim Tarihi: 09.03.2017

22 http://www.investinizmir.com/tr/27150/Izmir-Italyan-Ticaret-Odasi, Erişim Tarihi: 09.03.2017

104 23 İzmir’de, 2015 yılı itibariyle, sosyal güvenlik kapsamında aktif çalışan kişi sayısı tam olarak 1.211.730 (5510 sayılı kanunun 4. Maddesi kapsamındaki); işyeri sayısı tam olarak 121.081’dir (5510 sayılı kanunun 4-1/a maddesi kapsamındaki). 5510 sayılı kanun için bakınız: http://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2006/06/20060616-1.htm, Erişim Tarihi: 08.03.2017

24 Kültür ve Turizm Koruma ve Gelişim Alt Bölgeler/Turizm Merkezi.

25 http://www.ktbyatirimisletmeler.gov.tr/TR,9669/ktkgb-ve-turizm-merkezleri.html, Erişim Tarihi: 10.03.2017

26 Antalya, 3’ü TA, 6’SI KTKGB ve 22’si TM statüsünde olmak üzere toplam 31 turizm destinasyonuna sahiptir.

27 http://www.izmirkulturturizm.gov.tr/TR,90965/turizm-aktiviteleri.html, Erişim Tarihi: 10.02.2017

28 http://cittaslowturkiye.org/cittaslow-seferihisar/, Erişim Tarihi: 10.03.2017

29 http://www.izto.org.tr/tr/izmirde-saglik-turizmi, Erişim Tarihi: 08.03.2017

30 http://www.turkey-healthtourism.com/TURKIYE-DEKI-TERMAL-TESISLER_c__d_32.htm, Erişim Tarihi: 08.03.2017

31 http://www.turkey-healthtourism.com/THERMAL-TOURISM-IN-TURKEY-_c__d_32.htm, Erişim Tarihi: 08.03.2017

32 http://www.balcovatermal.com/Termal_Otel.aspx?id=1

33 http://www.izmirkulturturizm.gov.tr/TR,77214/kaplicalar.html, Erişim Tarihi: 10.03.2017

34 http://www.izmirkulturturizm.gov.tr/TR,77446/cesme.html, Erişim Tarihi: 08.03.2017

35 http://www.kultur.gov.tr/TR,72720/dikili.html, Erişim Tarihi: 08.03.2017

36 http://www.turkey-healthtourism.com, Erişim Tarihi: 08.03.2017

37 http://www.izmirkulturturizm.gov.tr/TR,77353/yat-limanlari.html, Erişim Tarihi: 24.04.2017

38 http://www.apikam.org.tr/Bagimsiz/apikamda-ne-var, Erişim Tarihi: 12.03.2017

39 http://www.muze.gov.tr/tr/muzeler, Erişim Tarihi: 12.03.2017

40 http://www.apikam.org.tr/Bagimsiz/kentteki-muzeler, Erişim Tarihi: 12.03.2017

41 http://kultursanat.izmir.bel.tr/Sayfalar/Sayfa/KulturMerkezleri, Erişim Tarihi: 12.03.2017

42 http://kultursanat.izmir.bel.tr/Sayfalar/Sayfa/KulturMerkezleri, Erişim Tarihi: 12.03.2017

43 Bir işçinin bu sınırları aşan sürelerle çalıştırılmasında; 4857 sayılı İş Kanunu’nun 41, 42. ve 43. maddeleri; 79 sayılı Milli Korunma Suçlarının Affına, Milli Korunma Teşkilat, Sermaye ve Fon Hesaplarının Tasfiyesine ve Bazı Hükümler İhdasına Dair Kanunun 6. maddesi hükümleri uygulanır

44 http://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.4857.pdf, Erişim Tarihi: 15.03.2017

45 http://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.2429.pdf, Erişim Tarihi: 15.03.2017

105 46 29 Ekim Cumhuriyet Bayramı, Ulusal Bayram Günüdür. 28 Ekim günü saat 13:00’ten itibaren başlar ve 29 Ekim günü devam eder.

47 http://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.6331.pdf, Erişim Tarihi: 15.03.2017

48 2015 yılı itibariyle Türkiye genelinde işlenen 168,726 adet suçun % 17,28’i hırsızlık; % 14’ü ise yaralamak d-suçu mahiyetindedir.

49 http://www.havaizleme.gov.tr/Default.ltr.aspx, Erişim Tarihi: 13.03.2017

50 https://www.izmir.bel.tr/Korfez,HavaVeGurultuDenetimi,Ilaclama/22/575/tr, Erişim Tarihi: 13.03.2017

51 https://www.izmir.bel.tr/Korfez,HavaVeGurultuDenetimi,Ilaclama/22/575/tr, Erişim Tarihi: 13.03.2017

52 https://www.izmir.bel.tr/Korfez,HavaVeGurultuDenetimi,Ilaclama/22/575/tr, Erişim Tarihi: 13.03.2017

53https://www.izmir.bel.tr/AtikKabuluVeBertarafUcretleri(harmandaliDuzenliKatiAtikDepolamaAlani)/46/546/tr, Erişim Tarihi: 13.03.2017

54 http://www.ihsm.gov.tr/gorevler.aspx?subeid=3, Erişim Tarihi: 13.03.2017

55 https://www.izmir.bel.tr/Korfez,HavaVeGurultuDenetimi,Ilaclama/22/575/tr, Erişim Tarihi: 13.03.2017

56 http://www.izmirde.biz/?Bid=233492, Erişim Tarihi: 13.03.2017

57http://www.starbucks.com.tr/about-us/company-information/ ve http://www.starbucks.com.tr/store-locator/search/ location/izmir, Erişim Tarihi: 13.03.2017

58https://www.tchibo.com/servlet/content/365490//tr/hakkmzda.html%3bjsessionid=4B427EEFD8F2364F2E759BCF5ED55C84, Erişim Tarihi: 13.03.2017

59 http://www.tchibo.com.tr/tchibo-izmir-ci6768.html, Erişim Tarihi: 13.03.2017

106 Kaynakça

Bayülken, Y. (2014). Makine Mühendisleri Odası Makine İmalat Sanayi Sektör Araştırması. TMMOB Makine Mühendisleri Odası. Yayın No. MMO/591.

Canlı, B. ve A.A. Kaya (2013). Türk Turizm Sektörünün Ekonomik Etkilerinin Girdi Çıktı Yaklaşımıyla Ölçülmesi. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 12(1).

Duru, S. (2014). Kimya Sanayinde Kümelenme: Kimya Parkları. T.C. Kalkınma Bakanlığı Yayın No: 2895.

Emekli, G. (2005). Seferihisar’da Termal Turizm Olanakları, Dünden Yarına Seferihisar Sempozyumu Bildiriler Kitabı.

Esen, O. vd. (2010). “İzmir İş gücü Piyasası Araştırması”, İzmir Ticaret Odası.

Felipe, J., Abdon, A. Ve Kumar, U. (2012). “Tracking the Middle-income Trap: What Is It, Who Is in It, and Why?”, Levy Economics Institute of Bard Collage, Working Paper 715.

İZKA (2010). İzmir Kentsel Pazarlama Stratejik Planı.

İZKA (2017). İzmir Ar-Ge ve Yenilik Göstergeleri ile Yenilik Ekosistemi Haritasının Güncellenmesi, Analiz Edilmesi ve Raporlanması Mevcut Durum Analizi Raporu. İzmir Yenilik.

İzmir İl Özel İdaresi ve Ege Üniversitesi (2012). İzmir İli Yenilenebilir Enerji Sektör Analizi. Nisan.

Mas, M. J.C. Robledo, J. Perez (2012). ICT Sector Definitiın. Transition from NACE Rev. 1.1 to NACE Rev. 2. A Methodological Note. JRC Technical Reports. JRC. Seville.

OECD (2016). Science Technology Innovation Outlook. OECD Publishing, Paris.

Şahinkaya, S. (2013). TR72 Bölgesi Savunma Sanayine Yönelik İmalat Sanayi Raporu. ORAN Kalkınma Ajansı.

Tontuş, H. Ö. Sağlık Turizmi Nedir?, SATURK.

TÜSİAD ve BCG The Boston Consulting Group (2016). Türkiye’nin Küresel Rekabetçiliği İçin bir Gereklilik Olarak sanayi 4.0, Gelişmekte Olan Ekonomi Perspektifi. Mart 2016 Yayın No: TÜSİAD-T/2016-03/576). http://www.adnanmenderesairport.com http://www.alx.com.tr http://www.apikam.org.tr http://www.balcovatermal.com

107 http://cittaslowturkiye.org http://www.ebso.org.tr http://www.havaizleme.gov.tr http://www.investinizmir.com http://www.ihsm.gov.tr https://www.izmir.bel.tr http://www.izmirde.biz http://www.izto.org.tr http://www.izmirkulturturizm.gov.tr http://www.kultur.gov.tr http://kultursanat.izmir.bel.tr http://www.ktbyatirimisletmeler.gov.tr http://www.mevzuat.gov.tr http://www.muze.gov.tr http://www.resmigazete.gov.tr http://www.starbucks.com.tr https://www.tchibo.com https://www.timeshighereducation.com http://tr.urapcenter.org http://www.turkey-healthtourism.com

108