Ikiçeşmelik'in Çeşmeleri Eski Izmir Mahalleleri (Etiler)
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
KENT KONAK SONBAHAR 2016 / 29 ESKİ İZMİR MAHALLELERİ (ETİLER) Firkat, Revnak, Ziba, Rana, Meserret, Bedava adlı sokaklar neden bu kadar yalnız ve hüzünlü… İZMİR’İN TARİHİ BANKALARI NASIL ‘TARİH’ OLDU? İzmirli-Egeli bankaların çoğu 1980’li yıllara kadar küçük ölçekli ve yöresel bankacılık yaparak ayakta kaldı. ORHAN KEMAL’İN ROMANLARINDA İZMİR “O şimdi nerde mi? Kim bilir? ‘Küçük Adam’lara mahsus çileli bir hayatı sürerek, belki İzmir’de, belki İstanbul’da, belki de Van’da…” İKİÇEŞMELİK’İN ÇEŞMELERİ Yolun genişletilmesi ve yokuşun eğiminin azaltılması çalışmalarında ilk çeşme bir hayli yukarıda kaldığı için, hemen altına ikinci bir çeşme daha yapılmış ve benzerine çok güç rastlanır ilginç bir görünüm oluşmuştur. SONBAHAR 2016 / 29 KONAK BELEDİYESİ ADINA SAHİBİ Sema PEKDAŞ Konak Belediye Başkanı YAYIN KOORDİNATÖRÜ Işık TEOMAN (Sorumlu Yazı İşleri Müdürü) YAYIN DANIŞMANLARI Ozan YAYMAN - Fırat SOYLU HUKUK DANIŞMANI Mine GENÇ KNK GÖRSEL Reha ALAN KÜLTÜR SANAT M. Salim ÇETİN HALKLA İLİŞKİLER Emine KALABALIK KATKIDA BULUNANLAR Gökhan AKÇURA - Yaşar AKSOY Tufan ATAKİŞİ - Orhan BEŞİKÇİ Muzaffer CELLEK - Hürol DAĞDELEN Lütfü DAĞTAŞ - Sinan DOĞAN Hüseyin ERCİYAS - Saadet ERCİYAS Gürkan ERTAÇ - Tayfur GÖÇMENOĞLU Oktay GÖKDEMİR - Mehmet GÜLÜMSER Ahmet GÜREL - Teodora HACUDİ Atilla KÖPRÜLÜOĞLU - Nalan KOLAĞASI İMRE Sancar MARUFLU - Başak OCAK Uğur ORAL - Metin ÖZER Neslihan PERŞEMBE - Umur SÖNMEZDAĞ Ayşe TEOMAN - Başak OCAK Uğur ORAL - Atilla ÖZDEMİR Aygül UÇAR - Hüdai ÜLKER Yaşar ÜRÜK - Mazlum VESEK Burcu YAPRAK - Okan YÜKSEL EDİTÖR Ayşe TEOMAN GRAFİK Murat DİRLİK Kapak fotoğrafı Yaşar ÜRÜK BASKI TARİHİ EKİM 2016 YÖNETİM YERİ İzmir Konak Belediyesi Dokuz Eylül Meydanı No: 6 Basmane/İZMİR Tel: +90 (232) 484 53 00/1590 Internet: www.konak.bel.tr BASILDIĞI YER: İHLAS GAZETECİLİK A.Ş. Tel: +90 (212) 454 30 00 YAYIN TÜRÜ Yerel-Süreli-Üç ayda bir yayımlanır, para ile satılamaz. Yayımlanan yazıların sorumluluğu yazarlara aittir. Fotoğraf: Isıķ TEOMAN 2 SONBAHAR 2016 Merhaba, Dile gelen sözcükler olduğumuzu her fırsatta meyecekse, kadim şehrimizin bize bıraktığı yineliyoruz. Dile gelende haksızlıklara karşı du- mirastır yol gösterenimiz. ruş, dayanışma, değerlerimize bağlılık ve bizi Tarihin imbiğinden süzülerek bugünlere gelen biz yapan şehrimize tutkuyla düşkünlük var... ve biriktiği yerde nice zenginlik barındıran Ko- Dile geldiğimiz zeminlerden saydığımız dergimiz nak’ın olmaz ise olmazı mahalle kültürü de KNK’nın sonbahar sayısı, bizler ile şehrimizin dergimizin sayfalarına yansıyor. Bu sayımızda kültür hayatı arasındaki yeni bir perçindir… Etiler Mahallesi’ni konu ediniyoruz. Şehrimizin Tarihin biriktirdiği zenginlik olarak adlandır- değerlerinden birisidir, mahalle kavramı. Yaşı dığımız Konak’ın yarattığı ve yaşattığı değerleri kaç olursa olsun hemen her İzmirlinin dilindedir, kayıt altına aldığımız dergimiz için, emek “Mahalle arkadaşım” deyişi. Mahallelerimizi veren kalem sahiplerine de ayrıca teşekkürü sahiplenmemiz biraz da bundandır. Biliyoruz bir borç bilirim. Şehrimizin kültürünü el birli- ki hatıralar masumdur ve o naiflikte yaşıyoruz ğiyle sahipleniyor olmak her birimiz için ayrı işte biz şehrimizde, birbirimizi… bir övünç kaynağıdır. Bizlerde en derin izi bırakan Mustafa Kemal Bu sayımızda Orhan Kemal’in, romanlarında Atatürk’ün şehrimizdeki hatıralarını sahiplen- İzmir üzerine geçen imgeleri bulacağınız ko- meyi sürdürüyoruz. Mustafa Kemal’in, İzmir’deki numuzun fazlasıyla ilgi çekeceğine inanıyorum. yemek sofralarına kulak kesileceğiz bu ay. Ayrıca benzer içerikli metinlere, zaman içeri- Sembollerimizden olan ve buluşma noktası saydığımız, ‘Gazi Heykeli’nin öyküsü de derlenen sinde yenilerinin ekleneceğinin haberini vermek bir başka konu başlığımız. isterim. Buna ilişkin süreç başladı bile… Kısa zaman önce Karataş’ta, şehrimin kültür hayatına Sadece spor dünyasına değil, zarafet halkasına kattığımız ve Tarık Dursun K. Yazar Evi’nin ko- da anlam katan Damlacıklı Metin Oktay anısına nukları çoğalıyor. Evimizin ilk konuğu olan yaptırdığımız heykel, şehrimizin yeni simge- Cihat Duman şehrimiz üzerine izlenimlerini lerinden birisi olmaya hazırlanırken, Damlacıklı dergimizin güz sayısında kaleme aldı. İnanıyoruz bir başka zarafet ve spor insanı Bülent Buda’nın ki bu metinler çoğalacak ve zengin bir İzmir öyküsü de bizlerle oluyor bu KNK’da. kitaplığı ortaya çıkacaktır. Tarihiyle zengin, kadim şehrimizin toprakla- Cahit Duman’ın, İzmir üzerine, “İnsanlar yavaş rında büyülü bir tüneli aşıp zamana usulca yürüyordu ve yüzlerinde gerginlikten eser bile dokunduğunuzu hissedeceğiniz dergimizin yoktu. İstisna bile diyebileceğim bir yüz gör- bu sayısında yer alan birbirinden ilgi çekici medim kendisini telaşa kiralamış” diyen satır- konuların, kültür hayatımıza zenginlikler ka- larına biz de şu eklemeyi yapalım istiyoruz: tacağına inançla, sevgilerimi sunuyorum. Evet yavaş yavaş acele ediyoruz. İşimiz çok… Yolumuz uzun... Ve bu yolda soluğumuz kesil- Sema PEKDAŞ / Konak Belediye Başkanı Alsancak sokakları SONBAHAR 2016 3 içindekiler 6 12 22 16 İzmir Gureba-i Müze olmayı İkiçeşmelik’in çeşmeleri Gazi Heykeli Müslimin Hastanesi bekliyor 38 42 İzmir’in İzmir’in tarihi en bankaları sevdiğim nasıl yanı tarih Ankara oldu olmayışı 50 54 Halk Eczanesi Bordrolu eşekler 64 70 İzmir’in örnek kıdemli vatandaşları Orhan Kemal’in romanlarında İzmir 4 SONBAHAR 2016 içindekiler 26 32 36 Müze olmayı İzmir’deki Symrna Avrupa bekliyor Afrikalı Türkler Etiler Mahallesi Bilimler Enstitüsü 44 İzmir’de eğlenmenin şifreleri 56 58 İzmir’de Ata’nın İskoçya İzmir Kilisesi’nin yemekleri sağlık hizmeti 74 Sihirbaz Macarlar 74 Bir futbol bilgesi Bülent Buda SONBAHAR 2016 5 Bulvarı ile Yağhaneler semtinde Yeşillik Cad- desi’ni birleştiren bu yolun önemli bölümü, adını taşıdığı Belediye Başkanı Eşref Paşa İkiçeşmelik’in tarafından açtırılır ve daha sonra 1913 - 1917 yılları arasında İzmir Valiliği yapan Rahmi Bey zamanında tamamlanır. Ancak şehrin gittikçe gelişmesi sonucu bu haliyle trafik açısından oldukça sorunlu olan arterin çeşmeleRİ darlık yaratan, Saray Sineması ile İkiçeşmelik Camii arasındaki 650 metrelik kısmındaki 201 ev ve 280 dükkan, 1962 yılı Kasım ayı Yolun genişletilmesi ve yokuşun eğiminin ile 1963 yılı Haziran ayı arasında yıkılarak azaltılması çalışmalarında ilk çeşme bir hayli Varyant’ın taşıt yükü hafifletilir ve Aydın yönünden gelen motorlu taşıtların Santral yukarıda kaldığı için, hemen altına ikinci bir Garaj ve Gar’ın bulunduğu Basmane semtine çeşme daha yapılmış ve benzerine çok güç ulaşması kolaylaştırılır. Aslında Eşrefpaşa Caddesi adı, bu caddeden önce Cumhuri- rastlanır ilginç bir görünüm oluşmuştur. yet’in ilk yıllarında, Beştepeler semtini Eş- refpaşa semtine ulaştıran yol olan günü- müzün 565. ve 643. sokakları için kullanıl- Eşrefpaşa Caddesi’nin yokuş bölümünün maktadır. Yaşar ÜRÜK bittiği noktaya çok yakın bir yerdedir. Yolun genişletilmesi ve yokuşun eğiminin azal- XX. yüzyıl başındaki çalışmalarda, günü- tılması çalışmalarında ilk çeşme bir hayli müzdeki Cici Park ile hemen alt tarafında iraz da dünyada eşi olmamasını dü- yukarıda kaldığı için, hemen altına ikinci yer alan ve Hasan Sağlam Öğretmen- şünerek uzun zamandır İzmir’in ka- bir çeşme daha yapılmış ve benzerine çok evi’nin bulunduğu alanda var olan ve şe- B dim semtlerinden olan İkiçeşmelik’i güç rastlanır ilginç bir görünüm oluşmuştur. hirdeki Müslüman mezarlıklarından en yazmayı düşünüyordum ki Konak Beledi- büyüğü olan Ulu Mezarlık da kaldırılmıştır. yesi’nin çeşmelerle ilgili yenileme bilgisi Ancak gerçek acaba böyle mi? Her ne Bu mezarlık içinden geçen ve Bayram- geldi. Uzun zamandır bu çeşmeler ve semte kadar orada tanıma uyan iki çeşme var ise yeri’ni, İkiçeşmelik semtine bağlayan dar verilen adla ilgili, birçok İzmirlinin de dilinde de semtin adını bu çeşmeler mi veriyor? olan bazı bilgileri sorgulamak ihtiyacı his- yolun adı ise o dönemlerde Uluyol olarak sediyordum. Bu yazı, konuya daha geniş Her şeyden önce İkiçeşmelik semti merkezli söylenmiştir. perspektiften bakmama da neden oldu. bölge tarih içinden gelen, hazine değerinde Günümüzde caddenin Bayramyeri girişinde müthiş bir dokuya sahiptir. Bu nedenle an- yer alan ve 1986 yılında yapılan köprülü İzmir’deki yer adlarının nereden geldiğini latılması sayfalara sığmaz bir bölgedir. İki- merak eden çoğu kişi için bu semt adını çeşmelik semtinin günümüzde can damarı kavşak şehirdeki benzerlerinin ilkidir. Bu ‘İki Çeşme’ olarak adlandırılan üst üste iki hiç kuşkusuz, İzmirlilerin büyük çoğunlu- kavşakta Birleşmiş Milletler Caddesi ile Eş- sokak çeşmesinden alır. Şehrin önemli bir ğunun İkiçeşmelik Caddesi adıyla andıkları, refpaşa Caddesi’nin Yağhaneler’e doğru semtine adı verilen üst üste çeşmeler ise doğru adıyla Eşrefpaşa Caddesi’dir. Çankaya olan bölümü köprü üstünden, İnönü Cad- Mezarlıkbaşı’ndan Eşrefpaşa yönüne giden semtinde, devamı olduğu Gaziosmanpaşa desi ile Eşrefpaşa Caddesi’nin İkiçeşmelik’e doğru olan bölümü de köprü altından bir- leşmektedir. Yeri gelmişken bölgeyi Konak semtine bağlayan ve Varyant adıyla anılan Birleşmiş Milletler Caddesi’nden de söz et- mek isterim. 1030 metre uzunluğundaki bu yol, 1951 yılında, İzmirlilerin “Efe Rauf” adını verdikleri Rauf Onursal’ın Belediye Başkanlığı sırasında, iki aşamada yaptırılır. Bu sayede Küçük ve Büyük Menderes yö- resinden gelen araçlar, İkiçeşmelik yolunu kullanmadan merkeze ulaşmak olanağını bulurlar. ‘Varyant’ sözcüğü bir yol formunun tanımlamasıdır. ‘Alternatif yol’ anlamındadır. İzmir belediyesi yolun yapımı başladığında, “Değirmendağ’a varyant yol yapıyoruz” şeklinde ilanlar ya da haberler yayımladı- ğından daha yol başlamadan ‘Varyant’ söz- cüğü