Watervogels in Fryslân Provinciale Nieuwsbrief Maandelijkse Tellingen Ganzen + Zwanen, Watervogels & Slaapplaatsen Seizoen 2019/2020 Nr 6
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
Watervogels in Fryslân provinciale nieuwsbrief maandelijkse tellingen ganzen + zwanen, watervogels & slaapplaatsen seizoen 2019/2020 nr 6. Februari 2020 Beste tellers, 4 februari 2020 We hebben de Midwintertelling er weer op zitten. In het Waddengebied was die op 11 januari en een stevige zuidwester en een verlaagd tij maakten het tellen er niet makkelijker op. Een week later was het in het binnenland beter te doen. Winter lijkt het niet meer te worden. Standvogels als Merel, Zanglijster en Heggenmus begonnen eind januari al te zingen, op 1 februari hingen al meerdere zingende Veldleeuweriken boven de Blaugêrzen van Eagmaryp. Ondertussen zijn muizenetende vogels nog rijkelijk vertegenwoordigd. Met mijn PTT- route rond De Deelen had ik de afgelopen jaren gemiddeld 9 Buizerds, nu had ik er 48… En met de slaapplaats- telling van ganzen in het Sneekermeergebied hing er tussen de Brandganzen een ‘witte wolk’ van 440 Grote Zilverreigers, een gebiedsrecord. Ondertussen hebben we ook grote aantallen Blauwe Kiekendieven op de slaap- plaatsen, waarover in deze nieuwsbrief meer! Muizen of geen muizen, Velduil ‘Romke’ zocht de zon op in Libië… Vertrek van Brand- en Kolganzen vanaf de slaapplaatsen aan het Sneekermeer, 27 januari 2020 (foto: Romke Kleefstra). I.M. Hans Eikhoudt (1951-2020) goede gevoel voor humor (Hans zijn herkenbare lach Op 2 februari ging het droeve bericht rond in de FFF dat hoorde je regelmatig gedurende een lezing) blijven me op 29 januari Hans Eikhoudt overleed op slechts 68e bij. Het is erg jammer dat Hans al op zo’n jonge leeftijd jarige leeftijd. Velen van jullie zullen Hans gekend moet gaan, maar de herinnering aan zijn kennis, hebben, omdat hij al sinds de jaren ’70 betrokken was bij eigenzinnigheid en humor blijven. Sovon en FFF. Hans was destijds een van de grondleggers van de FFF. Jarenlang was hij redacteur van het FFF- Jaar van de Wilde Eend verenigingsblad Twirre, waarbij hij met zijn broer Leo ook 2020 is het Jaar van de Wilde Eend; een soort die zo verantwoordelijk was voor de druk en verzending. Hans ‘gewoon’ is, dat we nauwelijks in de gaten hadden dat was ook jarenlang actief als vogelringer en het vangen en het er de laatste decennia langzaam steeds minder ringen van Knobbelzwanen was een favoriete bezigheid. werden. Toch is sinds 1990 al ongeveer 30 procent van Hij ringde er maar liefst meer dan 5000! Ik herinner me onze broedpopulatie verdwenen. De winteraantallen, Hans vooral ook van de Sovon- en FFF-avondjes uit mijn bestaande uit Nederlandse standvogels en wintergasten begintijd als coördinator in Fryslân. Samen met Leo van elders, vertonen een vergelijkbare afname. Eerdere waren ze vaste gasten, zaten vrijwel altijd vooraan en het analyses laten zien dat er geen sprake is van verhoogde opvallen. In korte tijd verloren we de karakteristieke winterverspreiding van de soort in Zuidwest-Fryslân, omdat de Kleine Rietganzen nu in Denemarken blijven overwinteren. Maar dat is niet de enige ontwikkeling die de soort laat zien. Waar voorheen al “onze” overwinteraars broedden op Spitsbergen, broedt er nu ook een kleine populatie op Nova Zembla, bestaande uit zo’n 3000-4000 individuen. Deze kleine populatie laat ook een nieuwe trekroute zien met pleisterplaatsen in NW-Finland, Centraal-Zweden en Zuidoost-Denemarken. Het is nu de afwachten hoe dit zich verder zal ontwikkelen. Tabel 1. Zwanen en ganzen op het Friese vasteland in januari 2020 (stand 3 februari 2020). jan. 2019 gem. jan. Knobbelzwaan 4.993 3.125 Kleine Zwaan 164 280 Wilde Zwaan 307 330 sterfte van de volwassen vogels of een afname van het Toendrarietgans 4.774 6.520 nestsucces. Over de overleving van de kuikens bleek Kleine Rietgans 781 3.990 echter nagenoeg niets bekend te zijn. In 2020 zetten Kolgans 152.474 178.900 Sovon en Vogelbescherming Nederland deze bekende Grauwe Gans 52.429 20.255 vogel samen in de schijnwerpers in het Jaar van de Wilde Grote Canadees 1.134 330 Eend. Brandgans 266.452 284.000 Er zijn twee onderdelen waar iedereen aan mee kan Rotgans 1.251 1.730 doen. Ten eerste is dat de kuikenstudie. Begin 2020 Nijlgans 777 725 lanceren we een vernieuwde versie van de app KuikenTeller. Door gezinnetjes (toompjes) Wilde Eenden Zwanen en ganzen in Fryslân in januari met kuikens te volgen en het aantal kuikens telkens te Mede dankzij de Midwintertelling kenden we in januari tellen, verzamel je waardevolle informatie. Je kunt ook een iets betere teldekking dan gebruikelijk, maar gegevens over Krakeenden en ‘Soepeenden’ invoeren. bovendien zitten de resultaten er wat sneller in. Dat is Ten tweede willen we kijken naar man- mooi, want dan kan ik hier volledigere resultaten geven. vrouwverhoudingen, waar je als watervogelteller ook aan Zoals al in de pers kwam, zijn de aantallen Kol- en mee kan doen. Bij een aantal eendensoorten lijkt er een Brandganzen wel over hun top en hebben we iedere scheve man/vrouwverhouding te zijn. Je ziet, althans in winter iets minder ganzen dan we (bijna) gewend waren. ons land, vaak veel meer mannetjes dan vrouwtjes. In Als we naar tabel 1 kijken, lijkt dat voor januari wel wat het algemeen overwinteren vrouwtjes zuidelijker dan mee te vallen. Voor beide soorten pakken de aantallen mannetjes. Daarnaast zouden vrouwtjes gevoeliger zijn wel iets lager uit dan het 15-jarige gemiddelde, maar het voor sterfte tijdens het broeden en meer geschoten overzicht is niet helemaal compleet, dus er komt nog iets worden. Maar bij deze scheve verhoudingen staan nog bij (o.a. omgeving Lauwersmeer). Kolganzen zaten heel veel vragen open. Hangt deze bijvoorbeeld samen met ruim verspreid door Fryslân, met eigenlijk nergens een de achteruitgang van diverse eendensoorten? Om hele hoge concentratie. Tussen Fluessen en Slotermeer erachter te komen hoe deze verhouding bij de Wilde zaten zoals gebruikelijk mooi wat (13.950), maar Eend is vragen we mensen om het aantal mannetjes en opvallend zijn redelijke aantallen in de Greidhoeke vrouwtjes in groepen Wilde Eenden te turven en door te (FR16/FR17: 12.340) en in de omgeving geven. Kijk voor meer informatie op onze site: Bergumermeer/Leijen (7400). Brandganzen waren het https://www.sovon.nl/nl/content/jaar-van-de-wilde- talrijkst langs de Friese Waddenkust (35.670), rond eend. Sneekermeer/Terkaplester Poelen (31.285) en in Alde Feanen e.o. (22.165). Noemenswaard zijn overigens ook Geslaagd internationaal ganzencongres in Leeuwarden nog de concentraties in de omgeving Van 28 t/m 31 januari vond in de Harmonie te Witmarssum/Exmorra (13.200) en Oostrum- Leeuwarden de 19e conferentie van de Goose Specialist Zwaagwesteinde (11.325). Op de Waddeneilanden waren Group plaats. Vrijwilligers waren daar ook welkom voor de Brandganzen in januari overigens iets talrijker (zie een gereduceerd dagtarief van 10 euro en verschillenden landelijke watervogelnieuwsbrief). In december keek ik maakten daar gebruik van. Over de verschillende dagen nog naar jongenpercentages bij Brandganzen in Fryslân kende de conferentie ruim 150 deelnemers en was er en dat percentage lag (opnieuw) erg laag. Gemiddeld lag ook nog wat mediabelangstelling van Omrop Fryslân. dat tussen 5-6%. Opvallend is het grotere aantal Met de vele lezingen op de conferentie kwam de actuele Knobbelzwanen. Ook de afgelopen maand waren de stand van zaken m.b.t. de ganzenpopulaties in Europa en aantallen al redelijk dik, maar het voorlopige totaal ligt Azië aan het licht. Veel fraaie verhalen, waarbij o.a. de veel hoger dan het 15-jarige gemiddelde. Het grootste snelle ontwikkelingen die Kleine Rietganzen laten zien deel houdt zich op in de noordelijke helft van de provincie, zoals in het voormalige Littensradeel (530), bericht, uit Libië! Dat was tamelijk spectaculair en tussen Oostrum en Zwaagwesteinde (365) en tussen onverwacht, hoewel Romke de derde gezenderde Velduil Stiens en Holwerd (280). Ook de aantallen Grauwe is die deze winter naar Afrika vertrekt. Een Britse Velduil Ganzen en Grote Canadese Ganzen mogen er zijn. Voor trok naar Marokko, een Spaanse helemaal naar Soedan wat die laatste betreft, zou ik tellers willen verzoeken en deze ‘Stienzer’ naar Libië dus. Wordt vervolgd. Grote Canadese Ganzen ook in te voeren als Grote Canadese Ganzen en niet als ‘Canadese Ganzen’. Er is nog een handjevol waarnemers die dat doet. De meeste Grauwe Ganzen scharrelden overigens rond in de Alde Feanen e.o. (7130), omgeving Blauwhuis-IJlst (5970) en Sneekermeer/Terkaplester Poelen (3640). Blauwe Kiekendieven op slaapplaatsen Vanwege het mooie veldmuizenjaar dat we beleven heb ik verschillende tellers weer gevraagd dit winterseizoen naar Blauwe Kiekendieven op slaapplaatsen te kijken, zoals we dat door de jaren heen regelmatig deden. De resultaten beginnen weer interessant te worden, want er komen van veel slaapplaatsen flinke aantallen binnen, ook al is het overzicht op dit moment nog incompleet. Duidelijk is wel dat het aantal Blauwe Kiekendieven in de loop van november snel toenam. In oktober telden we, verdeeld over 15 slaapplaatsen (incl. slaapplaatsen met 0 kieken) 20 Blauwe Kiekendieven, maar in november waren dat er al 93 (op 17 bekeken slaapplaatsen). Plekken met mooi wat ‘kieken’ waren de Friese Waddenkust (57), Witte en Zwarte Brekken (17) en Groote Wielen (16). In december knalde het aantal omhoog. De telling was toen ook vollediger met 23 getelde slaapplaatsen. Dat leverde maar liefst 240 Blauwe Kiekendieven op, terwijl van enkele slaapplaatsen de gegevens nog ontbreken. Goed bezet was o.a. het Lauwersmeer met 79 ‘kieken’, verdeeld over drie plekken. In het Sneekermeergebied ging het om minstens 35, ook verdeeld over drie plekken. Langs de Friese Waddenkust waren het er minstens 49. In en rond Het Houtwiel waren het er 27 en in het zuiden van de provincie nabij Slijkenburg zaten 22. Het overzicht van januari is nog onvolledig, maar duidelijk zijn al wel weer dikke aantallen in en rond Houtwiel (50) en Sneekermeergebied (37). Velduil 'Romke' op 17 juli 2019 bij Stiens, toen hij een zender kreeg (foto: Romke Kleefstra).