Aiarako Toponimia Nagusia = Toponimia Mayor De Ayala
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
IZENAK BILDUMA 3 I ZENAK B ILDUMA 1. Euskal Herriko udalen izendegia I ZENAK B ILDUMA ONOMASTIKA BATZORDEA Euskaltzaindia, 2011 I ZENAK BURUA: B ILDUMA 2. Leioako leku-izenak Patxi Salaberri Euskaltzaindia, 2011 La labor de Onomástica de Euskaltzaindia tiene como finalidad el IDAZKARIA: 3. Aiarako toponimia nagusia estudio de los nombres, tanto antropónimos (nombres de pila, AIARAKO TOPONIMIA NAGUSIA Mikel Gorrotxategi Euskaltzaindia, 2013 apellidos...) como topónimos (mayores, menores, exónimos, callejeros, KIDEAK: oicónimos...). Tras recoger, clasificar, analizar y establecer la forma TOPONIMIA MAYOR DE AYALA normativizada de los nombres, Euskaltzaindia considera imprescindible Nerea Alaba darlos a conocer, a fin de que las formas correctas vayan implantándose Asier Bidart en el uso habitual, al igual que ocurre en toda lengua normalizada. Patxi Galé Ese es el objetivo de la presente colección IZENAK. Imanol Goikoetxea Roberto González de Viñaspre Elena Martínez de Madina Le travail d’Onomastique d’Euskaltzaindia a pour but l’étude des Felix Mugurutza noms, aussi bien des anthroponymes (prénoms, noms de famille...) que Paskual Rekalde des toponymes (principaux, secondaires, exonymes, noms de rue, noms de maison...). Après les avoir répertoriés, classés, analysés et établis AYALA DE TOPONIMIA MAYOR Luis Mari Zaldua selon les normes, Euskaltzaindia considère indispensable de les faire connaître, afin de favoriser l’emploi habituel des formes correctes, ONOMASTIKA BATZORDE AHALDUNDUA comme c’est le cas de toutes les langues normalisées. BURUA: Voilà l’objectif de cette collection IZENAK. Patxi Salaberri IDAZKARIA: The main aim of Euskaltzaindia’s Onomastic work is the research of Mikel Gorrotxategi basque names that are classified in proper nouns (names of persons, surnames...) and place names (main and minor toponyms, exonyms, KIDEAK: street names, house names...). After collecting, classifying, analizing and Adolfo Arejita deciding the standardized form of those names, Euskaltzaindia considers Battittu Coyos it is a must to announce them, so that the correct forms are adopted in Patxi Galé the every-day use as it happens with any standardized language. AIARAKO TOPONIMIA NAGUSIA AIARAKO TOPONIMIA NAGUSIA Roberto González de Viñaspre That is the purpose of this IZENAK collection. Euskaltzaindiaren Onomastika lanak euskal izenen ikerketa du helburu, bai antroponimoena (ponte izenak, deiturak...) bai toponimoena Paskual Rekalde (toponimia nagusia, txikia, exonimia, kale izendegiak, etxe izenak...). Xarles Videgain Izen horiek bildu, sailkatu, ikertu eta arautu ondotik, beharrezkotzat EUSKALTZAINDIA jotzen du Euskaltzaindiak izenen forma zuzenak plazaratzea, euskararen REAL ACADEMIA DE LA LENGUA VASCA erabileran eta normalizazioan eragina izan dezaten. ACADÈMIE DE LA LANGUE BASQUE Hori da, hain zuzen ere, IZENAK bilduma honen xedea. Aiarako toponimia nagusia_portada.indd 1 13/12/13 08:20 Aiarako toponimia nagusia 01.indd 1 13/12/13 08:21 AIARAKO TOPONIMIA NAGUSIA TOPONIMIA MAYOR DE AYALA Patxi Galé Mikel Gorrotxategi Felix Mugurutza Aiarako toponimia nagusia 01.indd 2 13/12/13 08:22 AIARAKO TOPONIMIA NAGUSIA TOPONIMIA MAYOR DE AYALA Patxi Galé Mikel Gorrotxategi Felix Mugurutza Aiarako toponimia nagusia 01.indd 3 13/12/13 08:22 Argitalpen honen fitxa katalografikoa eskuragarri duzu Euskaltzaindiaren Azkue Bibliote- kako katalogoan: www.euskaltzaindia.net/azkue La ficha catalográfica correspondiente a esta publicación está disponible en el catálogo de la biblioteca de la Real Academia de la Lengua Vasca: www.euskaltzaindia.net/azkue Les données bibliographiques correspondant à cette publication sont disponibles sur le site de la Bibliothèque Azkue de l’Académie de la langue basque: www.euskaltzaindia.net/azkue A catalog record for this publication is available from the Azkue Biblioteka, Royal Academy of the Basque Language: www.euskaltzaindia.net/azkue Liburu hau Arabako Foru Aldundiaren eta Euskaltzaindiaren arteko lankidetzaz argitaratu da. Este libro ha sido publicado gracias a la colaboración de la Diputación Foral de Álava y la Real Academia de la Lengua Vasca. © Euskal tzaindia / Real Academia de la Lengua Vasca / A.L.B. (Gaztelaniazko testuarena barne) Plaza Barria, 15 48005 BILBAO Tel. 94 - 415 81 55 Fax: 94 - 415 81 44 E-mail: info@euskal tzaindia.net Webgunea: http://www.euskal tzaindia.net Eskubide guztiak jabedunak dira. Ez da zilegi liburuki hau osorik edo zatika kopiatzea, ez sistema infomatikoekin beronen edukia biltzea, ez inongo sistema elektroniko edo mekanikoz, fotokimi- koz, magnetikoz, elektrooptikoz, fotokopiaz, erregistratuz edo beste bitartekoz berau transmititzea, aipamenetarako izan ezik, argitaratzailearen edo copyrightaren jabearen aldez aurreko eta idatzizko baimenik gabe. Testuak / Textos: Patxi Galé, Mikel Gorrotxategi eta Felix Mugurutza Argazkiak / Fotografías: Patxi Galé, Mikel Gorrotxategi eta Felix Mugurutza Diseinua / Diseño: Ikeder S.L. Maketazioa / Maquetación: Composiciones RALI, S.A. Inprimategia / Impresión: Gráficas Lizarra, S.L. ISBN: 978-84-940717-1-3 Legezko-gordailua: BI1780-2013 Aiarako toponimia nagusia 01.indd 4 13/12/13 08:22 Aurkibide nagusia Índice principal Aurkezpena / Presentación ..................................... 7 Sarrera / Introducción ......................................... 11 Aiara: izena eta lurraldea / Ayala: nombre y territorio .................. 27 Aiara Udalerriko kontzejuak eta auzoak Concejos y barrios del Ayuntamiento de Ayala .......................... 47 Agiñaga ............................................... 49 Añes.................................................. 55 Arespalditza............................................. 62 Beotegi................................................ 83 Erbi .................................................. 95 Erretes ................................................ 105 Etxegoien .............................................. 115 Izoria ................................................. 120 Kexaa / Quejana......................................... 132 Lanteno ............................................... 144 Lexartzu ............................................... 168 Luiaondo .............................................. 171 Luxo ................................................. 186 Madaria ............................................... 190 Maroño ............................................... 196 Menagarai.............................................. 203 Menoio ............................................... 220 Murga ................................................ 228 Olabezar............................................... 244 Opellora / Costera ....................................... 263 Ozeka................................................. 270 Salmantón.............................................. 278 Soxo.................................................. 285 Zuhatza ............................................... 299 Aiarako mendiak / Montañas de Ayala ............................ 317 Aiarako toponimia nagusia 01.indd 5 13/12/13 08:22 AIARAKO TOPONIMIA NAGUSIA 6 TOPONIMIA MAYOR DE AYALA Gorobel / Sálvada ........................................... 318 Aiarako beste mendi batzuk / Otras montañas de Ayala ................ 333 Bibliografia /Bibliografía ...................................... 341 Toponimoen aurkibidea / Índice de topónimos....................... 347 Aiarako gailurrak / Cimas de Ayala............................... 355 Jai patronalak / Fiestas patronales ................................ 356 Eranskin dokumentala / Apéndice documental ....................... 357 Aiarako toponimia nagusia 01.indd 6 13/12/13 08:22 Aurkezpena Liburu honen hasierako sarreran, egileek argi azaltzen dute lanaren zioa. Helbu- ru nagusia Aiara udalerriko toponimian gorderik dagoen ondare kulturala agerian jartzea izan da, hala aiararrek nola gainerako interesatu guztiek ezagutzeko aukera izan dezaten. Izen horiek dira, hain zuzen ere, mendeetan zehar ibar honetan bizi izan diren herritarrek sortu eta erabili izan dituztenak bertako herriak, auzoak, etxeak, mendiak... izendatzeko. Horietako gehientsuenak gaurdaino transmititu direnez gero, esan dezakegu bertako hizkeran sortutako toponimia historikoaren erakusleihoa di- rela. Hala ere, eremu honetan euskara mendeetan zehar indarra eta tokia galtzen joan zen neurrian, izen horietako batzuk baztertuak gelditu ziren eta, gaztelania indartu ahala, beste zenbait toponimo desitxuratuak, hizkuntza honen ahoskera eta formeta- ra egokitzearen eraginez. Errealitate honetaz jabeturik, Aiarako Udalak ondare hori errekuperatzea eraba- ki zuen eta asmo on hori burutzeko Euskaltzaindiaren Onomastika batzordera jo zuen. Izan ere, Batzorde honen zereginetako bat toki-izenak errekuperatzea da eta azterke- taren bidez euskarazko idazkera eta forma egokian proposatzea, euskararen normali- zazioaren prozesuan toponimoen erabilera zuzenak ere bere tokia izan dezan. Batzor- de horretako kide diren hiru egileek liburuki honen hasieran azaldu dituzte proposamen horiek egiteko aplikatutako irizpideak. Horrez gainera, desitxuratze prozesu handiagoa nozitu duten toponimoen errekuperazio edota egokitzapen kasue- tan azalpen xeheagoak ere eman dituzte, Arespalditza, Erretes, Kexaa, Lanteno, Lexartzu, Luiaondo, Saraube, Zuhatza... eta beste zenbait izenetan. Lanaren estrukturari dagokionez, egileek modu ordenatuan aurkeztu dituzte materialak, alegia, Aiara izenaren eta lurraldearen deskribapena egin ondotik, Aiarako kontzejuak banan-banan azalduz eta horietako bakoitzari dagozkion auzo eta etxe