JORDANA LÓPEZ DE UNZUETA, JORDANA LÓPEZ DE UNZUETA, HERNANDICO ETA AINGERU HERNANDICO Y EL ÁNGEL DE LA ZAINTZAILEA. GUARDA. Beaugrant familiaren tailerra (Bilbo), atribuzioa. Taller de los Beaugrant (), atribuido. 1545 ca. 1545 ca. Intxaur zurezko tailla, urreztatua Talla en madera de nogal, dorada y polikromatua. policromada. Andra Mariaren Zeruratzea elizako erretaula Panel lateral del banco del retablo mayor de nagusiko bankuaren alboko panela Santa María de la Asunción (Markina-Xemein, Bizkaia). (Markina-Xemein, Bizkaia).

Jordana López de Unzueta eta haren Jordana López de Unzueta y su hijo menor, seme txikia, Hernandico, goiztiar hil zena, Hernándico, fallecido tempranamente, belauniko ageri dira Xemeingo erretaula aparecen arrodillados en actitud de nagusiko dohaintza-emaile errukitsuen donantes piadosos del retablo mayor de jarreran. Panel honek baliokide simetrikoa Xemein. Este panel tiene un equivalente du erretaularen ezkerraldean, non simétrico en el lado izquierdo del retablo en irudikatuta ageri diren Jordanaren senarra el que figuran retratados el marido y el hijo eta lehensemea, biak hurrenez hurren primogénito de Jordana, ambos nombrados Martin Ruiz, II.a eta III.a, Barroeta dorretxeko Martin Ruiz, II y III respectivamente, señores jaun eta Andra Mariaren Zeruratzea de la torre de Barroeta y patronos de la elizaren babesle izendatuak. iglesia de Santa María de la Asunción. Ezagutzen direnetatik mukulu biribileko Esta es la única escultura conocida en bulto eskultura bakarra da hau, eta bere bolumen redondo que muestra en todo su volumen erreal osoan XVI. mendeko emakumezkoen real uno de los tocados femeninos vascos euskal burukoetako bat irudikatzen du. del siglo XVI. Jordanak goren maila zuen Markinako Jordana era la mujer de mayor rango social eskualdeko gizartean, Barroeta familiako de la comarca de Markina, no solo por su ahaide nagusiarekin ezkondu izanagatik ez matrimonio con el pariente mayor de los ezik, Bizkaiko Prestamero Nagusiaren alaba Barroeta, sino por ser hija del Prestamero eta Gonzalo Moro korrejidorearen biloba Mayor de Bizkaia y nieta del corregidor izateagatik ere. Gonzalo Moro.

JORDANA LÓPEZ DE UNZUETA, JORDANA LÓPEZ DE UNZUETA, HERNANDICO ET L’ANGE GARDIEN. HERNANDICO AND THE GUARDIAN Attribué à l’atelier des Beaugrant (Bilbao). ANGEL. 1545 ca. The Beaugrant atelier (Bilbao), attributed. Panneau sculpté en bois de noyer, doré et C.1545 polychromé. Walnut wood carving, gilded and Panneau latéral du banc du retable majeur polychromed. de l’église Santa María de la Asunción Side panel of the predella of the altarpiece (Markina-Xemein, Biscaye). from the Church of Our Lady of the Assumption (Markina-Xemein, Bizkaia). Jordana López de Unzueta et son fils benjamin, Hernándico, mort prématurément, Jordana López de Unzueta and her apparaissent agenouillés en attitude pieuse youngest son, Hernándico, who died at an comme donateurs du retable majeur early age, are seen kneeling in an attitude de Xemein. Ce panneau a un équivalent of divine givers on the Xemein altarpiece. symétrique du côté gauche du retable This panel has a symmetric equivalent où sont représentés le mari et le fils aîné on the left of the altarpiece depicting de Jordana, qui portent tous deux le nom Jordana’s husband and first-born son, both de Martin Ruiz, II et III, respectivement, going by the name of Martin Ruiz, II and III seigneurs de la tour de Barroeta et patrons respectively, lords of the Barroeta tower de l’église de Santa María de la Asunción. and patrons of the Church of Our Lady of C’est la seule sculpture connue en ronde- Assumption. bosse qui montre dans son volume réel This is the only known free-standing une des coiffes féminines du XVIe sculpture displaying a 16th century Basque siècle. woman’s headdress in its real volume. Jordana était la femme qui bénéficiait du Jordana was the woman of highest social plus haut statut social de la contrée de status in the Markina region, not only for her Markina, non seulement par son mariage marriage to the eldest son of the Barroeta avec un membre de la «grande famille» family, but for being daughter of the Military des Barroeta (nobles), mais parce qu’elle Governor of Bizkaia and granddaughter of était aussi la fille duPrestamero Mayor de the magistrate Gonzalo Moro. Biscaye, sorte de receveur des impôts, et petite-fille du magistrat Gonzalo Moro. FERNANDO KATOLIKOARI COPIA DEL BESAMANOS DE ESKUMUINAK EGITEN FERNANDO EL CATÓLICO. KOADROAREN KOPIA. Jose Ignacio de Urrutia Chopitea (, Jose Ignacio de Urrutia Chopitea (Lekeitio, 1750 -Zenarruza, 1783) 1750 -Zenarruza, 1783) 1773 1773 Óleo sobre lienzo. Olio-pintura mihise gainean. Despacho de la Presidencia de las Juntas Bizkaiko Batzar Nagusietako Generales de Bizkaia. Lehendakaritzaren Bulegoa. Cómo declara el autor en la cartela central, esta “Es copia fiel sacada de su original que Erdiko txartelean egileak adierazi bezala, se halla en la Antigua de . 1773. Jph. “Gernikako Antiguan dagoen originaletik Ygnº de Urrutia”. Se desconoce el motivo del ateratako kopia doia da. 1773. Jph. Ygnº encargo de esta copia reducida del cuadro de Urrutia”. Ez da ezagutzen “Eskumuinak del “Besamanos”, egiten” koadroaren kopia txikiagotu honen eskariaren arrazoia., El joven arquitecto y pintor lekeitiarra José Ignacio de Urrutia realiza este traslado José Ignacio de Urrutiak, arkitekto eta reduciendo a escala la imagen del pintore lekeitiar gazteak, “Eskumuinak “Besamanos” a dos tercios de su tamaño egiten” irudia bere jatorrizko tamainaren original. Más allá de la obvia diferencia bi herenetara eskalan murriztuz egin de tamaño entre ambos cuadros, la zuen tamaina-aldaketa hau. Bi koadroen pincelada de Urrutia resulta ser más juvenil tamainaren desberdintasun nabariaz y descuidada, sin la precisión descriptiva harago, freskoagoa eta aiseagoa da de Mendieta. La técnica y estilo de Urrutia Urrutiaren pintzelkada, Mendietaren son más pobres que las del maestro al que doitasun deskriptiboaren aldean. Urrutiaren imita. teknika eta estiloa ez dira imitatzen duen maisuarenak bezain joriak. Para evitar cualquier confusión, Urrutia cambia por completo la cartela explicativa Edozein nahasketa eragozteko, erabat del cuadro. aldatu zuen Urrutiak koadroaren azalpenezko txartela.

COPIE DU BAISE-MAIN DE COPY OF THE HAND-KISSING FERDINAND LE CATHOLIQUE. CEREMONY OF FERDINAND THE Jose Ignacio de Urrutia Chopitea (Lekeitio, CATHOLIC. 1750 -Zenarruza, 1783) Jose Ignacio de Urrutia Chopitea (Lekeitio, 1773 1750 -Zenarruza, 1783) Huile sur toile. 1773 Bureau de la Présidence des Assemblées Oil on canvas. Générales de Biscaye. Office of the President of the General Assemblies of Bizkaia. Comme le déclare l’auteur sur la légende au centre de la toile, «Cette copie est une As stated by the author in the central reproduction fidèle de l’original conservé inscription, this is a “Faithful copy of the dans l’église Santa Maria de la Antigua, de original located in La Antigua in Gernika. Guernica. 1773. Jph. Ygnº de Urrutia». On 1773. Jph. Ygnº de Urrutia”. The reason for ignore le motif de la commande de cette commissioning this smaller copy of the copie réduite du tableau du «Baise-main». “Hand-kissing ceremony” is unknown. Le jeune architecte et peintre de Lekeitio, The young architect and artist from Lekeitio, José Ignacio de Urrutia, réalise cette José Ignacio de Urrutia, made this scaled transposition à échelle de l’image du copy of the “Hand-kissing ceremony” «Baise-main» en la réduisant à deux tiers painting measuring two-thirds of its original de ses dimensions originales. Au-delà de size. Apart from the obvious difference la différence de taille évidente entre les in size between both paintings, Urrutia’s deux tableaux, le coup de pinceau d’Urrutia brushstrokes are more juvenile and informal, s’avère plus inexpérimenté et plus négligé, without Mendieta’s descriptive precision. sans la précision descriptive de Mendieta, Urrutia’s technique and style lack the skill of alors que sa technique et son style sont plus the master he imitates. pauvres que celles du maestro qu’il imite. To avoid all confusion, Urrutia completely Pour éviter toute confusion, Urrutia change changed the inscription which explains the complètement la légende explicative du painting. tableau. ESPAINIAKO KAPARETASUNAREN AERARIO DE LA HIDALGUÍA Y ETA NOBLEZIAREN ALTXORRA NOBLEZA HESPAÑOLA Y PLAZA ETA BIZKAIKO ARMEN PLAZA. DE ARMAS DE VIZCAYA. Francisco de Mendieta aiararraren Manuscrito de Francisco de Mendieta, eskuizkribua. ayalés. 1612, bukatu gabea. 1612, inacabado. MS IV-209. Francisco de Zabalburu MS IV-209. Biblioteca y Archivo Francisco de Liburutegia eta Artxiboa, C.B. Zabalburu, C.B.

Francisco de Mendieta artista eta El manuscrito inédito del artista y propagandista politikoaren eskuizkribu propagandista político Francisco de argitara gabeak Bizkaian jaiotako guztien Mendieta era una obra destinada a “Kaparetasun unibertsalaren” eskubideen defender el reconocimiento de los derechos aintzatespena defendatzea zuen de “Hidalguía universal” de todos los helburu, Gaztelako koroako epaileen eta naturales de Bizkaia ante los jueces y administrazioko agintarien aurrean. autoridades administrativas de la corona de Bost liburutako bilduma osatzea zen asmoa, Castilla. baina Mendietak lehena bakarrik amaitu Estaba planeado en cinco libros de desigual ahal izan zuen: argumentu historikoen, extensión, pero Mendieta solo pudo concluir linguistikoen eta juridikoen bilduma bat da, el primero de ellos: un compendio de Bizkaiko noblezia nagusiari buruzkoa. argumentos históricos, lingüísticos y jurídicos Eskuizkribuan tintaz eta urkolorez egindako sobre la nobleza general de Bizkaia. marrazkiak agertzen dira Bizkaiko En el manuscrito se incluyen dibujos a tinta nobleziako leinuetako batzuen armarriekin y aguada con los blasones de algunos eta emakumezko hiru burukoren linajes nobiliarios de Bizkaia y con apuntes apunteekin. Buruko horietan Bizkaiko de tres tocados femeninos identificativos batzuk (Aulestia, Zenarruza-Bolibar, de algunas anteiglesias vizcaínas (Aulestia, -) identifikatu daitezke. Zenarruza-Bolibar, Barakaldo-Zamudio) Marrazki hauek, naturaletik eginak, “Ezkon- Estos dibujos, tomados del natural, fueron hitzak” eta “Eskumuinak egiten” formatu utilizados para componer las pinturas de handiko pinturak osatzeko erabili ziren. gran formato de “Los esponsales” y “El Besamanos”.

CATALOGUE DE LA PETITE CATALOGUE OF THE HIDALGOS NOBLESSE ET NOBLESSE AND NOBILITY OF AND ESPAGNOLE ET PLACE D’ARMES PLAZA DE ARMAS OF BIZKAIA. DE BISCAYE. Manuscript by Francisco de Mendieta, from Manuscrit de Francisco de Mendieta, de la the Ayala valley. vallée d’Ayala. 1612, unfinished. 1612, inachevé. MS IV-209. Francisco de Zabalburu, C.B. MS IV-209. Bibliothèque et Archives Library and Archive Francisco de Zabalburu, C.B. This unpublished manuscript by the artist Le manuscrit inédit de l’artiste et auteur and political propagandist Francisco de de propagande politique, Francisco de Mendieta was a work purposely intended Mendieta, était une œuvre destinée à to defend recognition of the “universal défendre auprès des juges et autorités right of hidalguía” enjoyed by all natives of administratives de la couronne de Castille Bizkaia before the judges and administrative la reconnaissance des droits de «petite authorities of the Castilian crown. noblesse» universels à tous les habitants de Although planned as five books of different Biscaye. length, Mendieta was only able to complete Il devait contenir cinq volumes de format the first of them: a compendium of identique, mais Mendieta ne put achever historical, linguistic and legal arguments on que le premier: un répertoire d’arguments the general nobility of Bizkaia. historiques, linguistiques et juridiques sur la The manuscript includes Indian ink noblesse générale de Biscaye. drawings with the coats of arms of some Le manuscrit contient des dessins à l’encre of Bizkaia’s noble lineages and notes on et à l’eau des armoiries de certains lignages three women’s headdresses identifying nobles de Biscaye et des notes sur trois some of the parishes in Bizkaia (Aulestia, coiffes féminines typiques de certaines Zenarruza-Bolibar, Barakaldo-Zamudio). paroisses de Biscaye (Aulestia, Zenarruza- These drawings, from real-life models, were Bolibar, Barakaldo-Zamudio). Ces dessins used to compose the large-format paintings pris sur le vif furent utilisés pour composer entitled “The Betrothal” and “The Hand- les peintures grand format «Los esponsales» kissing Ceremony”. (les Fiançailles) et «El besamanos» (le Baise- main). 1476 UZTAILA 30 GERNIKA 1476 JULIO 30 GERNIKA ON FERNANDO BIZKAIKO DON FERNANDO JURA LOS JAURERRIAREN FORUAK, , FRANQUEZAS Y FRANKIZIAK ETA ASKATASUNAK LIBERTADES DEL SEÑORÍO DE ZIN EGITEN. VIZCAYA. Originala Simancaseko Artxibo Nagusian, Original en Archivo General de Simancas, Valladolid -Gernikako Batzar Etxea -Errege Valladolid -Casa de Juntas de Guernica- Pribilejioak: 1. Erregistroa -7. zk. (Fol.5rç 8vº). Privilegios Reales: Registro 1 - nº 7 (Fol.5rç 8vº). Paperezko kopia (290 x 210 mm) Martin Copia en papel (290 x 210 mm) sacada en Ibáñez de Zarrak Gernikan aterea 1527ko Guernica el 3 de julio de 1527 por Martin uztailaren 3an. Ibáñez de Zarra.

Bizkaiko Foruak (1452ko Foru Zaharra) El acta oficial de la ceremonia de Gernikako Antiguan zin egiteko ekitaldiaren Juramento de los Fueros (el Viejo de eta Arbolaren azpian Fernando Katolikoa 1452) de Bizkaia en La Antigua de Gernika, erregeari Eskumuinak egiteko ondorengo y el posterior Besamanos bajo el Árbol al ekitaldiaren akta ofizialak bertaratu ziren rey Fernando el Católico, recoge la relación Bizkaiko kapare familia eta herri guztien completa de representantes de todas las ordezkarien zerrenda osatua biltzen du. familias hidalgas y pueblos de Bizkaia que Francisco de Mendietak dokumentu hau acudieron al acto. kontsultatu zuen “Eskumuinak egiten” Este documento fue consultado por koadroa osatzeko, ehun eta hogeita Francisco de Mendieta para componer el hamahiru urte geroago. cuadro del Besamanos, ciento treinta y tres Mendietak Bizkaiko herrietako alkate años más tarde. guztien ordez 50 emakume irudikatu En la pintura, Mendieta sustituyó a todos zituen sinbolikoki koadroan, herri bakoitza los alcaldes de los pueblos de Bizkaia por identifikatzen duten burukoak jantzita la representación simbólica de 50 mujeres dituztela. luciendo los tocados identitarios de cada localidad.

30 JUILLET 1476 GERNIKA 1476 JULY 30 GERNIKA LE ROI FERDINAND LE DON FERDINAND SWEARS CATHOLIQUE PRÊTANT SERMENT ALLEGIANCE TO THE FUEROS AUX DROITS, FRANCHISES ET (LAWS AND PRIVILEGES), LIBERTÉS DE LA SEIGNEURIE DE EXEMPTIONS AND FREEDOMS OF BISCAYE. THE LORDSHIP OF . Original conservé aux Archives Générales Original in the Simancas General Archive, de Simancas, Valladolid -Maison du Valladolid -Gernika Assembly House -Royal Parlement de Guernica -Privilèges Royaux: Privileges: Register 1 -no. 7 (Fol.5rç 8vº). Registre 1 - nº 7 (Fol.5rç 8vº). Copy on paper (290 x 210 mm) made in Copie sur papier (290 x 210 mm) tirée à Gernika on 3rd July 1527 by Martin Ibáñez de Guernica le 3 juillet 1527 par Martin Ibáñez de Zarra. Zarra. The official act of Swearing Allegiance to Le procès-verbal officiel de la cérémonie the Fueros (Ancient Code of Laws 1452) of du Serment des Privilèges de Biscaye Bizkaia at La Antigua in Gernika, gives the (Anciens Privilèges de 1452) qui se déroula full list of representatives of all of the noble dans l’église Santa Maria de la Antigua families and municipalities of Bizkaia present de Guernica et le Baise-main postérieur at the event. sous l’Arbre au roi Ferdinand le Catholique, This document was consulted by Francisco reprend la liste complète des représentants de Mendieta to compose his painting of the de toutes les familles nobles et des villages “Hand-kissing Ceremony”, 133 years later. de Biscaye qui assistèrent à la cérémonie. In the painting Mendieta substituted all Ce document fut consulté par Francisco of the mayors from the municipalities of de Mendieta pour composer le tableau du Bizkaia for the symbolic representation Baise-main, cent-trente-trois ans plus tard. of 50 women wearing the headdress Sur sa toile, Mendieta représenta identifying each town. symboliquement tous les maires des villages de Biscaye par 50 femmes portant les coiffes identificatrices de chaque localité. SAN ADRIAN MENDILERROA LA SIERRA DE SANT ADRIAN EN “BISCAIAN”. BISCAIA. Eskuz koloreztatutako grabatua. Grabado coloreado mano. Joris Hoefnagel-ek (Giorgio Housnaglio) Dibujo firmado por Joris Hoefnagel (Giorgio izenpetutako marrazkia, 1567 Housnaglio), 1567 Franz Hogenberg-ek grabatua. Grabado por Franz Hogenberg. Georg Braun-ek argitaratua. Publicado por Georg Braun. Civitatis Orbis Terrarum, V. Liburua - Urbium Civitatis Orbis Terrarum, Libro V - Urbium Praecipuarum Mundi Theatrum Quintum. Praecipuarum Mundi Theatrum Quintum.

Lurreko Hirien Atlasaren orri bikoitz honetan En esta doble página del Atlas de las Zegamako () San Adrian tuneleko Ciudades de la Tierra, el tema central es el igarobidea da gai nagusia, XVI. mendean paso del Túnel de San Adrian en Zegama Frantziaren eta Gaztelaren arteko ibilbidea (Gipuzkoa), el punto más temido por los egiten zuten bidaiariek beldur handien viajeros de la ruta entre Francia y Castilla en zioten gunea. el siglo XVI. Begiratu burukoa daraman emakume Nótese la distinción entre el tocado de la ezkonduaren -“Nobilis Matrona Biscaina”- mujer casada, la “Nobilis Matrona Biscaina”, eta buru hutsik ageri den dontzeilaren y el cabello descubierto de la doncella, la -“Nobilis Virgo Biscaina”- artean egiten den “Nobilis Virgo Biscaina”. bereizketa. En esta época “Biscaia” y “biscaína” deben Garai hartan euskal lurraldeak generikoki entenderse como referidos de manera aipatzeko erabiltzen ziren “Biscaia” eta genérica a los territorios vascos. “biscaína”.

LA MONTAGNE DE SANT ADRIAN THE SAN ADRIAN MOUNTAIN EN BISCAYE. RANGE IN BIZKAIA. Gravure colorée à la main. Hand-coloured engraving. Dessin signé par Joris Hoefnagel (Giorgio Drawing signed by Joris Hoefnagel (Giorgio Housnaglio), 1567 Housnaglio), 1567 Gravé par Franz Hogenberg. Engraved by Franz Hogenberg. Publié par Georg Braun. Published by Georg Braun. Civitatis Orbis Terrarum, Livre V - Urbium Civitatis Orbis Terrarum, Libro V - Urbium Praecipuarum Mundi Theatrum Quintum. Praecipuarum Mundi Theatrum Quintum.

Sur cette double page de l’Atlas des Villes In this double page from the Atlas de las de la Terre, le thème central est le passage Ciudades de la Tierra, the central theme is du Tunnel de San Adrian à Zegama the passage through San Adrian Tunnel in (Guipúzcoa), l’endroit le plus craint par les Zegama (Gipuzkoa), the part of the journey voyageurs qui transitaient entre la France et feared most by travellers en route between la Castille au XVIe siècle. France and Castile in the 16th century. Notez la distinction entre la coiffe de la Note the difference between the headdress femme mariée, la «Nobilis Matrona Biscaina» of the married woman, the “Nobilis Matrona et la tête nue de la servante, la «Nobilis Virgo Biscaina”, and the bare head of the maiden, Biscaina». the “Nobilis Virgo Biscaina”. À cette époque, les termes «Biscaia» et At that time “Biscaia” and “biscaína” should «biscaína» (Biscaye et biscaïenne) doivent be understood as referring generically to the être pris au sens générique de territoires Basque territories. basques. BILBO. BILBAO. Eskuz koloreztatutako grabatua. Grabado coloreado a mano. Franz Hogenberg-ek “bizitik” marraztua, Dibujado “del vivo” por Franz Hogenberg, en 1544an. 1544. Hiribilduaren armarria Joannes Muslin-ek Escudo de la villa dibujado por Joannes marraztua. Muslin. Franz Hogenberg-en grabatua. Grabado de Franz Hogenberg.

Civitates Orbis Terrarum (1575) Civitates Orbis Terrarum (1575) Publicado por Georg Braun-ek argitaratua. Georg Braun. Foru Artxiboa. Bizkaiko Foru Aldundia. Archivo Foral. Diputación Foral de Bizkaia.

Bilboko bista topografikoa XVI. mendean La vista topográfica de Bilbao es una de las argitaratutako munduko hirien atlas 480 urbes que recogió el mayor atlas de handienak bildu zituen 480 hirietako bat da. ciudades del mundo publicado en el siglo XVI. Lehen planoan, hiribilduaren behatoki naturalaren gainean, Miribillan, landa- En primer plano, sobre el mirador natural otordu baten eszena irudikatzen da. Belar de la villa, en Miribilla, se figura la escena gainean lau emakume ageri dira: horietako de una merienda campestre con cuadro bi, dontzeilak, buru hutsik daude; beste mujeres sobre la hierba: dos de ellas son biek, , euren herrietako (litekeena doncellas de cabello descubierto y dos da eta Barakaldo izatea) berezko casadas, luciendo los tocados propios burukoak dituzte jantzita. de su localidad (posiblemente Abando y Barakaldo).

BILBAO. BILBAO. Gravure colorée à la main. Hand-coloured engraving. Dessin «pris sur le vif» par Franz Hogenberg, Drawn “from life” by Franz Hogenberg, in en 1544. 1544. Blason de la ville dessiné par Joannes Muslin. The city’s coat of arms drawn by Joannes Gravé par Franz Hogenberg. Muslin. Engraving by Franz Hogenberg. Civitates Orbis Terrarum (1575) Publié par Georg Braun. Civitates Orbis Terrarum (1575) Published by Archives Territoriales. Conseil Territorial de Georg Braun. Biscaye. Regional Archive. Provincial Council of Bizkaia. La vue topographique de Bilbao est l’une des 480 métropoles qui furent représentées The topographic view of Bilbao is one of par le plus grand atlas de villes du monde the 480 cities included in the biggest atlas publié au XVIe siècle. of cities in the world published in the 16th Au premier plan, sur le belvédère naturel de century. la ville, à Miribilla, est représentée la scène In the foreground, on the city’s natural d’un goûter champêtre avec quatre femmes vantage point, Miribilla, is the scene of a sur l’herbe: deux sont des servantes, tête country picnic with four women on the nue, et deux sont mariées, portant les grass: two are bare-headed maidens coiffes propres à leur localité (probablement and two are married, wearing the typical Abando et Barakaldo). headdresses of their towns (possibly Abando and Barakaldo). LOS ESPONSALES O EL BESAMANOS O LA JURA DE EZKON-HITZAK EDO ESKUMUINAK EGITEN EDO BODA DE HIDALGOS EN LOS FUEROS DE FERNANDO KAPAREEN EZKONTZA FERNANDO KATOLIKOA BEGOÑA. EL CATÓLICO. BEGOÑAN. FORUAK ZIN EGITEN. Óleo sobre tela Óleo sobre tela Olio-pintura mihise gainean Olio-pintura mihise gainean Francisco de Mendieta, 1607 Francisco de Mendieta, 1609 Francisco de Mendieta, 1607 Francisco de Mendieta, 1609 Gipuzkoako Foru Aldundia (Firmado en la parte inferior derecha) Gipuzkoako Foru Aldundia (Behean eskuinaldean izenpetua) Diputación Foral de Gipuzkoa. Bizkaiko Batzar Nagusiak Diputación Foral de Gipuzkoa. Bizkaiko Batzar Nagusiak de Bizkaia. Juntas Generales de Bizkaia. La escena de unos pretendidos Ezkon-hitz ustezko batzuen esponsales -promesa de El juramento de los Fueros, Franquezas eszena -ezkontzako hitza Bizkaitarren Foruen, Frankizien eta matrimonio con entrega de arras y Libertades de los vizcaínos por el rey ematea eraztunak eta erresak Askatasunen zin egiteko ekitaldia y anillos- entre una mujer y Fernando V, el Católico, tuvo lugar el 30 emanez-identifikatu gabeko Fernando V.a Katolikoaren aldetik, 1476ko un hombre no identificados, es de julio de 1476 en el interior de la iglesia emakume baten eta gizon baten uztailaren 30ean egin zen Gernikako una excusa de la que se sirve de Santa María la Antigua de Gernika. artean Francisco de Mendietak Antiguako Andra Mariaren elizaren Francisco de Mendieta para erabilitako aitzakia bat da barrualdean. desplegar el verdadero programa A continuación el monarca salió al obraren benetako programa iconográfico de la obra. El título exterior y se sentó bajo el Árbol en un ikonografikoa erakusteko. Ondoren, kanpora irten zen monarka más adecuado del cuadro escaño de piedra cubierto por un solio Koadroaren izenburu egokiena eta Arbolaren azpian eseri zen brokatu debiera de ser el que figura en el de brocado y tuvo lugar la ceremonia legendaren goiburuan ageri dena jori batez estalitako harmaila batean, eta encabezamiento de la leyenda: vasallática del Besamanos protagonizada litzateke: “Bizkaian erabilitako hantxe izan zen erregeari eskumuinak “Abitos y Tocados antiguos y por todos los representantes de los linajes Abitu eta Buruko zaharrak eta egiteko basailu-zeremonia, kaparedun modernos usados en Vizcaya”. hidalgos, seguidos por los alcaldes de las berriak”. leinuen ordezkari guztiak buru zirela, villas y de las anteiglesias vizcaínas. Bizkaiko hirietako eta elizateetako Los tocados femeninos de Emakumezkoen burukoak alkateek jarraitua. cabeza, aparecen numerados En la interpretación alegórica de zenbakituta eta xehetasun y meticulosamente descritos, Francisco de Mendieta -bastante handiz deskribatuta ageri dira, Francisco de Mendietaren interpretazio identificándose cada uno con fidedigna en numerosos aspectos- los eta bakoitza bere sorburuko alegorikoan -nahiko sinesgarria alderdi su propia localidad de origen. El cargos electos de los municipios de herriarekin identifikatuta. ugaritan-zeremoniara bertaratu significado de este repertorio es Bizkaia que asistieron a la ceremonia Errepertorio honen esanahia ziren Bizkaiko udalerrietako kargu que todos los hijos nacidos de aparecen sustituidos por mujeres que hauxe da: emakume/herri hautetsien ordez emakumeak ageri dira, estas mujeres/localidades serán representan a cada uno de los pueblos horietatik jaiotako seme-alaba daramatzaten buruko identifikagarrien hijos naturales de Bizkaia y como mediante sus tocados identitarios. Es guztiak Bizkaiko berezko bitartez herrietako bakoitza ordezkatuz. tales titulares de pleno derecho la primera vez en la historia del arte seme-alabak izango dira, eta Europako artearen historian lehen aldiz de la Hidalguía Universal vizcaína. europeo que las mujeres se hacen halakotzat, Bizkaiko Kaparetasun daude emakumeak ikusgai -sinbolikoki visibles -bien que sea simbólicamente- en Unibertsalaren eskubide osoko bada ere-errepresentazio politikoan. la representación política. titularrak.

FIANÇAILLES OU LE BAISE-MAIN OU LE SERMENT THE BETROTHAL OR THE HAND-KISSING CEREMONY MARIAGE D’HIDALGOS À DES PRIVILÈGES DE FERDINAND WEDDING BETWEEN OR SWEARING OF ALLEGIANCE BEGOÑA. LE CATHOLIQUE. HIDALGOS IN BEGOÑA. TO THE FUEROS OF FERDINAND Huile sur toile Huile sur toile Oil on canvas THE CATHOLIC. Francisco de Mendieta, 1607 Francisco de Mendieta, 1609 Francisco de Mendieta, 1607 Oil on canvas Gipuzkoako Foru Aldundia (Signature en bas à droite) Provincial Council of Gipuzkoa. Francisco de Mendieta, 1609 Conseil Territorial de Guipúzcoa. Bizkaiko Batzar Nagusiak (Signed on the bottom right) Assemblées Générales de Biscaye. The scene of so-called betrothals General Assemblies of Bizkaia. La scène de prétendues -the promise of marriage with fiançailles -promesse de mariage Le serment des Privilèges, Franchises the exchange of coins and The Swearing of Allegiance to the avec la remise traditionnelle des et Libertés des Biscaïens par le roi rings -between an unidentified Fueros, Exemptions and Freedoms arrhes et des anneaux -entre Ferdinand II d’Aragon et V de Castille, man and woman, is the excuse of the people of Bizkaia by King une femme et un homme non dit le Catholique, eut lieu le 30 juillet 1476 used by Francisco de Mendieta Ferdinand V, the Catholic, took place identifiés, sert de prétexte à dans l’église Santa María la Antigua de to unfold the work’s complete th Francisco de Mendieta pour Guernica. iconographic panoply. A more on 30 July 1476 inside the Church of Santa María la Antigua in Gernika. déployer le véritable programme Le monarque sortit ensuite de l’église et appropriate title for the painting iconographique de l’œuvre. Le s’assit sous l’Arbre, sur une estrade en seems to be the one appearing After the ceremony, the King made titre qui figure en en-tête de la pierre surmontée d’un trône tapissé de at the top of the legend: his way outside where he sat beneath légende serait sans doute plus brocart, pour la cérémonie de l’hommage “Ancient and Modern Attire and the Tree on a stone seat covered by a approprié pour cette œuvre: vassalique au cours de laquelle tous les Headdresses used in Bizkaia”. brocade throne, proceeding with the «Costumes et coiffes anciens et représentants des lignages de petite The headdresses worn by vassalage ceremony of Hand-kissing modernes utilisés en Biscaye». noblesse, suivis des maires des villes, women are numbered and by all representatives of the hidalgo Les coiffes féminines sont villages et paroisses de Biscaye, vinrent meticulously described, lineages, followed by the mayors of numérotées et soigneusement lui baiser la main. identifying each one with their the towns and parishes of Bizkaia. décrites, chacune correspondant Dans l’interprétation allégorique de corresponding place of origin. The à sa localité d’origine. Le sens meaning of this repertoire is that In Francisco de Mendieta’s Francisco de Mendieta -assez fidèle en allegoric interpretation -rather de ce répertoire est que tous général- les élus des localités de Biscaye all sons descending from these reliable in numerous aspects -the les enfants nés de ces femmes qui assistèrent à la cérémonie sont women/places will be natives of ou dans ces localités seront remplacés par des femmes qui, avec Bizkaia and, as such, will have elected authorities of the Bizkaian des enfants naturels de Biscaye leur coiffe traditionnelle, représentent full right to the title of Universal municipalities who attended the et en tant que tels, titulaires à chacune des localités. C’est la première Nobility of Bizkaia. ceremony have been replaced by part entière des droits de petit fois dans l’histoire de l’art européen que women who represent each of the noblesse universelle de Biscaye. les femmes sont rendues visibles -ne towns by means of the headdress serait-ce que symboliquement- dans la that identifies them. This is the first représentation politique. time in the history of European art that women achieved visibility -even if symbolically -in political representation.