Kültür ue Sanat

SPAGETT› WESTERNLERDEN OSCAR'LI YÖNETMENL›–E

CLINT EASTWOOD 31 Mayıs 1930 / San Francisco doumlu olan ve çocukluunun büyük bir kısmını California'da geçiren aktör, liseyi bitirdikten sonra Oragon'da kerestecilikle ura˛tı, hatta bir ara orduda yüz- me öretmenlii bile yaptı. Los Angeles fiehir Kolejinde eitim gören aktör, Universal ile an- la˛arak 1955 yılında "Francis in the Navy" adlı filmde rol aldı. Pek çok B-tipi filmde rol alan aktör, New York'a geçti ve 1959-1966 yılları ara- sında western TV dizisi "Rawhide"da oynadı. Televizyonda edindii tecrübeyle birlikte oyun- culuunda minimalist bir üslup yakalayan East- wood, Avrupa'ya geçti ve spagetti western türü- nün unutulmaz yönetmeni Sergio Leone'nin spagetti üçlüsünde oynadı. 1964 yılında "Bir Avuç Dolar ›çin" (A Fistful of Dollars) ile "her- kes ya zengin olur ya da ölür" temasından yola çıkarak kanlı kovboy filmleri serisine ba˛layan aktör, ba˛ı bo˛ gezen ve acımasız Amerikalı kovboy portresiyle dünyaca üne kavu˛tu. ›ki yıl sonra "Birkaç Dolar ›çin" (For A Few Dollars More) ve efsane "›yi, Kötü ve Çirkin" (The Go- od, The Bad and The Ugly) filmlerinde oynayan Oyunculua televizyondaki western filmleriyle aktör, revizyonist western türünün klasiklerine ba˛layan , kısa zamanda dünyaca imza attı. Seyirciler bu filmlerde yaratılan sessiz ünlü bir yıldız haline geldi. Kariyeri boyunca kahramanı sevdiler, ne kadar az konu˛ursa etki- oyunculuun yanı sıra yapımcı ve yönetmen si de o kadar güçlü oluyordu sanki... Clint'in yönleriyle de ön plana çıkan aktör, uzun boylu, sessiz ama anlamlı duru˛ları Leone'nin de gör- sessiz ve kaba kovboy tiplemesiyle 1960'lı yılla- sel üslubuyla birle˛erek Eastwood'un ilk sine- rın sinemasında bir ikon haline geldi. masal ikonunu yarattı. Güne˛ten kısılmı˛ ifade- S › NEMA - Clint Fastwnnri siz gözleriyle hiçbir ˛eyden etkilenmeyen bir sü- kadar uzanan ba˛ka birçok kahramanı da etkile- per kahramandı o... Hiç kimseyle ili˛kisi olma- di. Eastwood'u sinema tarihinde bugünkü yerine yan yalnız bir adamdı. Klasik Amerikan wester- oturtan asıl olarak Kirli Harry'den sonra yaptıı ninde çok kötü durabilecek bu kovboy tipi Le- i˛ler. Bugün Eastwood deyince akla sadece bir one'nin spagetti westernlerine çok uygundu. Ak- yıldız deil, bir sinema yönetmeni de geliyor. siyon, abartı, ˛iddet, müzik, bol bol kan ve iro- Adil erkek portreleri çizmeye devam eden aktör, ni... Bu ironinin doruk noktasında da kur˛unla- aksiyon filmlerinin yanı sıra "Every Which Way rın arasında ifadesiz yüzle dola˛an Clint Eastwo- But Loose" (1978) ve "Any Which Way You Can" od duruyordu. (1980) gibi popüler komedi filmlerinde rol aldı. Ülkesine geri döndükten sonra 1968 yılında Daha çok içe dönük ya˛ayan ve insanlarla ileti- "Coogan's Bluff'da canlandırdıı akıllı ˛ehirli ˛im kurmakta güçlük çeken maço erkek tipleme- kovboy tiplemesiyle, filmin yönetmeni Don Si- leriyle öne çıkan Eastwood, 1988 yılında "Bird" egel ile uzun bir i˛ arkada˛lıına ilk adımını at- adlı filmde jazz müzisyeni Charlie Parked can- tı. Siegel'in 1971 yapımı "" adlı fil- landırdı. minde canlandırdıı "Kirli Harry Callahan" adlı 1980'lerle birlikte sinema endüstrisindeki albeni- polis karakteriyle ikinci bir efsane daha yaratan sini kaybetmeye ba˛layan aktör, 1988 yılında aktör, bu ölümsüz ve kural tanımaz polis karak- "" ile be˛inci kez Kirli Harry ka- terini 1983 yapımı "" adlı filmde rakterini oynadı. Ardından "The Rookie" ve tekrarladı. Bizde Kirli Harry diye bilinen bu ka- "White Hunter, Black Heart" gibi ba˛arısız ya- rakter Eastwood'un bütün meslek hayatı boyun- pımlarda yer alan aktör, oldukça ilginç bulunan ca canlandırdıı en tartı˛malı karakterlerden bi- "The African Queen" adlı yarı kurgusal bir film- riydi. Harry Calahan sinema tarihinin en sert po- de yer aldı. 1992 yılında ba˛rolünde kendisinin lisiydi. Sistem kendi katı ahlakına uymuyorsa yanı sıra Morgan Freeman'ın da yer aldıı "Un- kendi kurallarını yaratmaya hazır bir adamdı. Bu forgiven'ın yönetmenliini üstlenen Eastwood, o karakter de, spagetti westernlerde canlandırdıı dönem En ›yi Film ve En ›yi Yönetmen dalların- tip gibi kısa sürede popüler bir ikon haline gel- da Oscar kazandı. Aktörün daha önce birlikte di. fiüphesiz "Dirty Harry" günümüz sinemasına çalı˛tıı Don Siegel ve Sergio Leone gibi usta yö- netmenlere ithaf ettii film. 100 milyon dolar gi- bi yüksek bir gi˛e hasılatı elde etti. Film. Vah˛i Batı günlerinde küçük bir Amerikan kasabasın- da, bir kovboyun zavallı bir fahi˛enin suratını daıtmasıyla ba˛lar. fierif Little Big Daggett (Ge- ne Hackman) için bu önemli bir olay deildir: Suçlu ve hempasına ceza vermeye gerek gör- mez. Herhalde o da fahi˛elerin sözü dinlenme- mesi ve yemini kabul edilmemesi gerektiine inananlardandır!.. Ama kentte herkes gibi i˛lerini yaparak ekmek parası kazanan "kızlar" buna ra- zı olmazlar. Arkada˛ları, sermayesi demek olan yüzünü kaybetmi˛tir. Aralarında 1000 dolar top- layarak "cezalandırıcı" birini ararlar. Bir zamanla- rın hızlı silah˛oru Bili Munny'nin ilgisini çeker bu ödül... Munny (Clint Eastwood) çok sevdii bir kadınla evlenmi˛, ama onun ölümünden son- ra iki çocuuyla kö˛esine çekilmi˛, sade bir çift- çi hayatı sürmektedir. Silahı da. bir zamanlar eli- nin titremesine neden olan içkiyi de çoktan bı- rakmı˛tır. Ama herhalde eline yeniden silah al-

D›R›M/Mart-Nisan2004 III Kültür ve Sanat mak için gizli bir istek duyan Munny. bu ödülü Ve bu yapı içinde bireyler, en klasik western du- bahane ederek ku˛anır. Yanında ya˛lı zenci dos- rumlarını bir tiyatro sahnesindeki gibi belli bir tu Ned Logan (Morgan Freeman) ve uzaı iyi gö- törensellik içinde, dü˛ünüp tanı˛arak ya˛arlar. remeyen bir ufaklık, Kid vardır (Jaimz Woolvett). fiiddet ve hız yerini bilince, dü˛ünme ve irdele- Üç ki˛ilik ekip, Big Whiskey kasabasına gelir ve meye bırakmı˛tır. Tüm bir Vah˛i Batı efsanesi, iki haydudu ararlar. Ancak i˛ zor gözükmektedir: tüm mitoslarıyla birlikte çinenip geçilir. Kahra- ›ki kafadarın eski güç ve yetenekleri çoktan yi- man yoktur ortada... Sadece yorgun, bezgin, se- tip gitmi˛tir, genç olan ise çok deneyimsizdir. fil, pislik içinde insanlar vardır: Ter kokuları ne- Buna kar˛ın, i˛i ba˛arır ve iki haydudu temizler- redeyse salona yayılan... Silahın hangi yanında ler. Ama onların fahi˛eye yaptıklarına sesi çıkma- olurlarsa olsunlar korkan, ürken, nerdeyse altına yan i˛kenceci ve psikopat ˛erif. Ned'i i˛kenceyle eden. tüm zayıflıkları ve zavallılıkları içinde be- iyice benzetir. Munny'nin ˛erifle son bir kez kar- liren insanlar. Gerçek Vah˛i Batı da olasılıkla ˛ıla˛ıp ölümüne vuru˛mak için artık birden çok böyleydi!.. nedeni vardır: Eski bir dostun intikamını almak, 1993 yılında "In the Line of Fire" adlı filmde Giz- yasa adamı kılıına bürünmü˛ kötülüe kar˛ı li Servis görevlisini canlandıran aktör, usta bir çıkmak ve ba˛ta kendisi herkese, hala eli silah katili canlandıran John Malkovick ile çok muhte- ˛em bir oyunculuk sergiledi. Yönetmenliini ünlü yönetmen Wolfgang Petersen'in üstlen- dii film. birkaç ay içerisinde 100 milyon mark gibi bir hasılat yakalayarak aktörün son dönemdeki ikinci büyük ticari ba˛arısı oldu. 1993 yılında "" adlı filmin yö- netmenliini üstlenen Eastwood, bir kanun kaçaıyla, onun kaçırdıı küçük çocuk ara- sındaki duygusal ili˛kiyi ele aldı. Aktör, film- de Kevin Costner'ın canlandırdıı kanun ka- çaını yakalamaya çalı˛an bir polisi canlan- dırdı.

Bu filmin ardından pek çok orta seviyeli film- de rol alan aktör, yönetmenliini yaptıı tutan yürekli bir silah˛or olduunu kanıtlamak... "Midnight in the Garden of Good and Evil" ile Affedilmeyen, sanki western tarihinin farklı ve dikkatleri üzerine çekti. John Berendt'in gerçek çeli˛kili dönemlerinin en tipik öelerini birle˛tir- bir olayı ele alan aynı adlı kitabından uyarlanan mi˛ gibi durur. Klasik western, 1950'lerin psiko- film. Savannah'da ya˛anan bir cinayet davasını lojik westemi, son yılların ilerici westernleri ve konu alıyordu. Eastwood, 1999 yılında insanı de anti-western gibi yan türler ve akımlar, bu son ana kadar ˛üphede bırakan gerilim filmi filmde uyum içinde kayna˛arak yeni ve dei˛ik "True Crime"ın yönetmenliinin yanı sıra yapım- bir tada ula˛ırlar. Durumlar, olaylar ve ki˛ilikler cılıını da üstlendi. Aktör, Tommy Lee Jones, Do- ilk bakı˛ta klasik westerni çarı˛tırır. Ancak çok nald Sutherland ve James Garner gibi usta oyun- cuların da bir araya geldii "" ad- iyi i˛lenmi˛ özgün bir David Webb Peoples se- lı bir uzay macerasının yönetmenliini üstlendi. naryosu aracılııyla, kahramanların yüreine doru derinlemesine dalar film... Öte yandan bu. Son filmi Gizemli Nehir (Mystic River) filminin ku˛kusuz westerne modern, yenileyici bakı˛tır. senaristi Brian Helgeland, ba˛rol oyuncuları ise Efsaneye mesafeyle bakar, onu ayrı˛tırır, ele˛tirir, Sean Penn, Tim Robins, Kevin Bacon, Laurence klasik westerni tüm kli˛eleri, kahramanlık anla- Fishburne. Bu film Fransızların En ›yi Yabancı yı˛ı, kaba gücü yüceltme tutkusu ve maçoluuy- Film dalında Cesar Ödülünü kazandı. Ve aynı za- la birlikte yargılar Eastwood... manda En ›yi Film ve En ›yi Yönetmen dallarında Oscar adayı oldu.

IV S›NEMA - Clint Fastwoad

FILMOGRAJI

AKTÖR YÖNETMEN 2002 Blood Work 2003: Mystic River / Gizemli Nehir 2000 Space Cowboys / Uzay Kovboyları 2000: Space Cowboys / Uzay Kovboyları 1999 True Crime / Gerçek Suç 1997 Midnight in the Garden of Good and Evil 1999: True Crime / Gerçek Suç 1997 Absolute Power / Mutlak Güç 1997: Midnight in the Garden of Good and Evil 1995 The Bridges of Madison County / Yasak ›li˛ki 1997: Absolute Power / Mutlak Güç 1993 A Perfect World / Mükemmel Dünya 1995: The Bridges of Madison County / Y'asak ›li˛ki 1993 In the Line of Fire 1993: A Perfect World / Mükemmel Dünya 1992 / Affedilmeyen 1990 The Rookie / Çaylak 1992: Unforgiven / Affedilmeyen 1990 White Hunter, Black Heart / Beyaz Avcı Kara Yürek 1990: The Rookie / Çaylak 1989 Pink Cadillac / Pembe Cadillac 1990: White Hunter, Black Heart / Beyaz Avcı Kara Yürek 1988 Bird Bird 1988 The Dead Pool 1986 1986 Heartbreak Ridge 1985 1985 Pale Rider 1984 Tightrope 1983 Sudden Impact 1984 City Heat 1982 1983 Sudden Impact 1982 Honkytonk Man 1982 Firefox 1982 Firefox 1980 1980 Any Which Way You Can 1977 The Gauntlet 1980 Bronco Billy 1976 1979 Escape from Alcatraz / Alcatraz dan Kaçı˛ 1975 1978 Every Which Way But Loose The Eiger Sanction 1973 1977. The Gauntlet 1972 1976 The Enforcer 1976. The Outlaw Josey Wales 1971 1975 The Eiger Sanction 1974. Thunderbolt and Lightfoot 1973 ODULLER 1973 Breezy 2003: Cesar: En ›yi Yabancı Film Ödülü 1973 High Plains Drifter 1998: Producers Guild of America: David O. Selznick 1972 Joe Kidd 1971 Dirty Harry / Kirli Harry Theatrical Lifetime Achievement Ödülü 1971 Play Misty for Me 1998: Honorary Cesar: Directorial Achievement Ödülü 1971 The Beguiled 1996: American Film Institute: Life Achievement Ödülü 1970 Two Mules for Sister Sara 1994: Academy: Irving G. Thalberg Memorial Ödülü 1970 Kelly's Heroes 1993: American Cinema Editors Golden Eddie 1969 Paint Your Wagon 1969 Where Eagles Dare 1993: British Film Institute Fellowship 1968 Coogan's Bluff 1992: Directors Guild of America: Theatrical Direction, 1968 Hang 'em High Unforgiven 1966 The Witches 1966 The Good, the Bad and the Ugly / ›yi Kötü Çirkin 1992: NATO/ShoWest: En ›yi Yönetmen, Unforgiven 1965 For a Few Dollars More / Birkaç Dolar ›çin 1992: OSCAR: En ›yi Yönetmen, En ›yi Film, Unforgiven 1964 A Fistful of Dollars / Bir Avuç Dolar ›çin 1992: Golden Globe: En ›yi Yönetmen, Unforgiven 1958 Ambush at Cimarron Pass 1992: National Society Film Ele˛tirmenleri: 1958 Lafayette Escadrille 1957 En ›yi Yönetmen, En ›yi Film, Unforgiven 1956 The Füst Traveling Saleslady 1992: Los Angeles Film Ele˛tirmenleri Demei: En ›yi 1956 Away All Boats Aktör, En ›yi Yönetmen, En ›yi Film, Unforgiven 1956 Star in the Dust Golden Globe: En ›yi Yönetmen, Bird 1956 Never Say Goodbye Cannes Film Festivali: Technique Ödülü, Bird 1955 Tarantula 1955 Lady Godiva Hollywood Yabancı Basın Dernei: 1955 Francis in the Navy Cecil B. DeMille Ödülü 1955 Revenge of the Creature 1970: Golden Globe: World Film Favorite (Male)

D›R›M/Mart-N›! Türkiye'nin bereketli topraklarının güvenli markası TEMA VAKFI ÜRÜNLER›

EKOLOJ›K ÜRÜNLER

MEY VE VE B›TK› DO–AL VE KATKISIZ BALLAR ÇAY LARI L.TKY› 4 fi m k m »7iT YEfi›L ÇAY

BÖ–ÜRTLEN

Tl MA

Çayır Çimen Sk. Emlak Kredi Blokları A-2 Blok D: 10 Levent 80620 istanbul-TURKEY Tel: + 90212 283 7816 (pbx) Fax:+ 90 212 284 80 K www.tema.org.tr e-mail: [email protected]