DEFENCE, FOREIGN POLICY AND SECURITY
RUSSIA‘S INFLUENCE AND PRESENCE IN LITHUANIA
LINAS KOJALA - WOJCIECH JAKÓBIK
www.europeanreform.org @europeanreform A Brussels-based free market, euro-realist think-tank and publisher, established in 2010 under the patronage of Baroness Thatcher. We have satellite offices in London, Rome and Warsaw.
New Direction - The Foundation for European Reform is registered in Belgium as a non-for-profit organisation (ASBL) and is partly funded by the European Parliament. REGISTERED OFFICE: Rue du Trône, 4, 1000 Bruxelles, Belgium. EXECUTIVE DIRECTOR: Naweed Khan. www.europeanreform.org @europeanreform The European Parliament and New Direction assume no responsibility for the opinions expressed in this publication. Sole liability rests with the author. Russia‘s influence and presence in Lithuania Linas Kojala - Wojciech Jakóbik AUTHORS TABLE OF CONTENTS
EDITORIAL 7
INTRODUCTION 9
1 HISTORY OF LITHUANIAN-RUSSIAN RELATIONSHIP 11
1.1 INTERWAR PERIOD 12
1.2 SOVIET OCCUPATION 13
1.3 RESTORATION OF INDEPENDENCE 14
1.4 ETHNIC RUSSIANS IN LITHUANIA 14
2 FROM HISTORY TO TODAY: RUSSIA’S INFLUENCE 16
Linas Kojala 2.1 SOCIOCULTURAL FACTORS, PUBLIC PERCEPTION AND DISINFORMATION 16
2.2 ECONOMY 20
2.3 ENERGY 21
2.4 POLITICS 22 Wojciech Jakóbik 2.5 MILITARY 23
CONCLUSIONS 25
RECOMMENDATIONS 25
CASE STUDY JAK ROSJA WYKORZYSTUJE SWOJE WPŁYWY W SEKTORZE ENERGETYCZNYM 26
ANNEX 1 OBSZERNE STRESZCZENIE RAPORTU DEPARTAMENTU BEZPIECZEŃSTWA REPUBLIKI LITEWSKIEJ 30
ANNEX 2 RUSSIA AS A THREAT TO THE STATES BEING IN THE ZONE OF INFLUENCE 42
ANNEX 3 POPULATION AND LANGUAGES IN THE LITHUANIA, 43 INCLUDING RUSSIAN MINORITY AND RUSSIAN LANGUAGE
ANNEX 4 PARLIAMENTARY ELECTIONS 44
4 New Direction - The Foundation for European Reform www.europeanreform.org @europeanreform 5 Russia‘s influence and presence in Lithuania Linas Kojala - Wojciech Jakóbik EDITORIAL
its former ‘soviet republics’ and its attempts to undermine European unity through energy interests, political funding, and media (dis)information.
Similar to its efforts in Bulgaria, the Russian regime is using gas exports as a political weapon in the Baltic Tomasz Poręba States in order to undermine European solidarity by creating political and economic rifts. As the Tomasz Poręba is a Member of the European Baltic States form an energy island, traditionally Parliament and President of New Direction – The Foundation for European Reform. heavily reliant on Russian imports, they have little manoeuvring space to lead an autonomous and independent energy policy.
With regard to (dis)information, Russia exerts a firm hese three reports by New Direction on influence by ‘generously’ funding Baltic media outlets the Russian regime’s influence in the Baltic at both the local and national levels. Ethnic minorities T States come in a very important time period, still use Russian media (mainly TV channels) as their especially in light of the current debates on lifting main source of information. There is a strong correlation sanctions against Russia, the increase in polls of between time spent watching Russian TV channels and political parties being neutral towards Russia, and the perception of Putin’s policies in a more positive light. The never-ending hybrid war in Ukraine led by President recent propaganda multimedia project called Sputnik Putin. Using its old divide et impera tactics, Russia poses a threat to the Baltic States’ information security is challenging the unity of the EU Member States by and challenges their sovereignty. taking full advantage of different factors, including economic links and support from political parties with Moreover, due to historical ties, it is much more difficult especially strong ties to the Kremlin. to grasp the Russian regime’s influence in Baltic States than it is to grasp its influence in other EU Member It is time we look closer at Putin’s game, a big part States. The Kremlin can play the Soviet nostalgia card of which is a conflict in the East of Ukraine, and react as a way to influence public opinion. The same logic is before it is too late. As stated in these New Direction behind the funding of political parties which are mostly studies, ‘at the heat of the fighting in Donbass in early supported by Russian-speaking populations. 2014, 87 per cent of Lithuanians admitted fear that Russia might again occupy their country’. Last but not least, the Baltic States’ vulnerabilities in the case of military aggression should not be treated If Ukrainian conflict teaches us something, it is that as purely hypothetical. The last NATO summit held in the Russian regime has recently diverted much of Warsaw drew special attention to the Suwalki gap, a its resources and focus from mobilising hard power key weakness in the area’s military defence. in protecting its interests to soft power, including funding media outlets and political parties. After the study on Russia’s influence in Bulgaria, this new research by New Direction should be used by policy The Baltic cases precisely identify this new aspect of advisers and politicians to better understand the Russian Putin’s influence across the EU. These studies describe regime’s behaviour and reshape their policy towards in detail the ongoing game played by the Russian Russia. Before we are able to compete externally, we regime and neatly sums up its current policy towards must first establish internal sovereignty. •
Tomasz Poręba
6 New Direction - The Foundation for European Reform www.europeanreform.org @europeanreform 7 Russia‘s influence and presence in Lithuania Linas Kojala - Wojciech Jakóbik
INTRODUCTION
ussian influence encompasses all aspects of should be prolonged until the Minsk Agreement is Lithuanian society. From schools, where pupils fulfilled.3 R learn about the impact of Soviet occupation of Lithuania in aftermath of World War II, to mass media, On the other hand, while these developments pose which focuses on observing current geopolitical struggles; a challenge, it is also a wake-up call for Lithuanian from businesses, for which Russia is still an important society and many of country’s Western partners, trading partner, to ordinary citizens, many of whom could which led to a better understanding of the lasting speak Russian and have at least some links to its culture. sensitivities of the Baltic region with regards to Russia. NATO’s recent decision to deploy multinational Both historic grievances and recent Kremlin’s troops in the Lithuania, Latvia, Estonia and Poland4 is incursion to Ukraine make matters even more an example of that changed perception. complicated. At the heat of the fighting in Donbass in early 2014, 87 per cent of Lithuanians admitted These tensions go along with the fact that the second fear that Russia might again occupy their country.1 biggest national minority in Lithuania is Russians, with Lithuanian State Security Department reports almost 5 per cent of total population.5 Fortunately, recent that “the greatest threat to national security international crises and political confrontations seem not in Lithuania is posed by Russia’s imperialistic to have any impact on their daily lives or relationship ambitions, aggressive foreign policy, and readiness with ethnic Lithuanians. Therefore, there is a common to use military force”.2 After all, Russian political saying that Lithuanians are hostile to Vladimir Putin’s elite still uses the concept of “near abroad” (or, policies, but not to Russians as a nation – at least when sometimes even more openly, “zone of influence”). historic or geopolitical topics are bypassed. Supposedly encompassing all former members of the Soviet Union, it forms a neighbouring region Hence, there is a need both to understand and of intentions and specific interests for Kremlin. observe a broad composition of factors, which Lithuania – a member of European Union and NATO shapes Lithuanian-Russian relationship, with a special – is still a part of it, at least to some extent. Various attention to areas in which Kremlin could use its instruments, from cultural to political, are being used strength to have a substantial impact in Lithuania. It is to maintain it. Hence it is no surprise that President being determined by variety of factors, from historic Dalia Grybauskaitė publicly acknowledged Russia’s circumstances to infrastructural linkages. As the aggression and maintained that the economic analysis shows, the overall impact is being reduced, sanctions on Kremlin at European Union’s level but remains strong in some specific areas. •
1 87 proc. lietuvių tiki, kad Rusija gali vėl pulti Lietuvą, March 24, 2014
2 State Security Department of Lithuania, Annual Threat Assessment 2015
3 Lithuania’s president: ‘Russia is terrorizing its neighbors and using terrorist methods’, September 24, 2014
4 Four NATO battalions to go to eastern Europe to deter Russia, July 9, 2016
5 Statistics Lithuania
8 New Direction - The Foundation for European Reform www.europeanreform.org @europeanreform 9 Russia‘s influence and presence in Lithuania Linas Kojala - Wojciech Jakóbik
1
HISTORY OF LITHUANIAN-RUSSIAN RELATIONSHIP
he best way to describe historic linkages with Establishment of the State of Lithuania, adopted Russia is to look at two different national holidays by Supreme Council of the Republic of Lithuania. T – days of independence – that are celebrated Lithuania was the first country of the Soviet in Lithuania. The first, February 16, marks the Act of Union to formally announce its independence, Independence of Lithuania, which was signed in 1918. which was lost in 1944 – and led to a domino The document restored Lithuania’s statehood, which chain that effectively ended the USSR. To this day, was lost after the last partition of the Polish-Lithuanian the Constitutional Act of Lithuania on the non- Commonwealth in 17956; since then and up until early XX alignment of the Republic of Lithuania to post- century, Lithuania was annexed by the Russian Empire soviet Eastern Union proclaims that the state could and struggled for survival as a political nation or entity. “never join, in any form, any new political, military, Even though there were two major uprisings, the tsarist economic, or other unions or commonwealths of rule maintained its grip un until XX century, regarding states formed on the basis of the former USSR” and the land as being “Russian since the old times”.7 that “there may be no military bases or army units of Russia, or the Commonwealth of Independent The second day of independence is commemorated States or its constituent states, on the territory of on March 11; it memorializes the Act of the Re- the Republic of Lithuania.”8
6 16 February – Day of Restoration of Lithuania’s Independence
7 Alfonas Eidintas et al., Lietuvos istorija. Vilnius university press, 2012, p. 114.
8 The Constitution of the Republic of Lithuania
10 New Direction - The Foundation for European Reform www.europeanreform.org @europeanreform 11 Russia‘s influence and presence in Lithuania Linas Kojala - Wojciech Jakóbik
Hence, with the exception of Middle Ages, Lithuania Germany and Soviet Russia, while also attempting to quite a long time, Moscow was considered as he sole security agents, 1.000 military personnel, 1.300 had any sort of state-to-state relationship with Russia maintain status of neutrality. supporter of Lithuania against Warsaw. Furthermore, soviet activists. These efforts emphasized only briefly – during the interwar and ever since after Soviet Russia successfully manipulated the situation Lithuania’s forced, rather than affirmative, the Cold War. However, post-war soviet times had Therefore, Lithuania’s relationship with Soviet Russia to counter any attempts to create lasting military incorporation to the Soviet Union and willingness to arguably the biggest impact on current issues. was relatively soft, especially after the bilateral cooperation among the three Baltic States.10 fight for independence throughout the Cold War. agreement in 1920. According to the treaty, Russia Ultimately the destiny of the Baltics was decided recognized the independence of Lithuania and its at the negotiation table of Soviet foreign minister At the same time, Soviets continued russification 1.1 INTERWAR PERIOD sovereignty, as well as reaffirmed rights to Vilnius, Vyacheslav Molotov and his Nazi counterpart and mass deportations of Lithuanian citizens to but also ensured free transit of the Red Army units Joachim von Ribbentrop; in 1939, they delineated gulags in Siberia and other distant regions of Soviet The main geopolitical struggle of newly independent through Lithuania; moreover, Lithuania guaranteed to the spheres of interest between the two powers Union; the deported people were regarded as a Lithuania after 1918 was not focused on Russia, which curtail the activities of all anti-Soviet organizations and concluded that Lithuania shall become a part threat to Soviet regime – intellectuals, politicians, underwent revolution of its own; military and political operating on its territory.9 Furthermore, in 1926, of Nazi Germany; Germany even urged Lithuanian teachers, as well as so-called bourgeois.11 In clash with Poland for the capital city Vilnius, which Lithuania concluded Non-Aggression Pact with Soviet leadership to join military efforts against Poland, the area of economy, Soviets pursued policy of became a part of Poland, shaped country’s main Russia, which again confirmed the main agreements but Kaunas – a city, in which during the interwar collectivization and created kolkhozes, which diplomatic efforts. “We won’t calm down without of six years ago. Hence, Soviet Russia used regional resided Lithuanian political leadership – declined led to a decline of general levels of economic Vilnius” was the slogan, which led to Lithuania’s conflicts, especially the so-called Vilnius question, to to cooperate with the aggressors. Soon after, development, while used social and cultural policies balancing act between the big powers, namely impede the rift between Lithuania and Poland; for the renewed Molotov-Ribbentrop agreement to destroy the remnants of Lithuania’s statehood. changed the status of Lithuania to that of Soviet territory, which soon became a reality with an Neither the losses of the partisan war, nor the ultimatum from Kremlin in 1940 to allow unlimited deportations ended hopes of restoration of number of Soviet troops to enter Lithuania. independence; a crucial factor was a strong Kaunas decided against using military means dissident movement, which fought for human to defend the country against the far superior rights, freedom of expression, freedom of speech. aggressor; therefore, the agreement effectively It was led by more than 70.000 Lithuanians, who ended Lithuania’s independence and statehood. fled the country during the war. It is said that While Soviet and Nazi troops exchanged their at that time Lithuanian intellectual elite either control of the land during the years of World managed to flee to Western countries or were War II – Lithuania even attempted to regain forced to go to Siberia. Lithuanian diplomats independence in 1941, when Soviets were pushed in exile even maintained diplomatic missions in out by Nazis, the War’s end marked incorporation countries which did not recognize the fact of Soviet of Lithuania into the Soviet Union. Justas Paleckis, occupation: the U.S., Canada, Brazil, Columbia, a Lithuanian communist, assumed the power after Uruguay, Great Britain, France, Switzerland, occupation, but was later replaced by Antanas Vatican. However, the number was declining as the Sniečkus, who remained the first secretary of time passed due to political reasons. Lithuanian Communist Party of Lithuania up until 1974. Catholics, who resisted atheistic soviet policies, also played a major role in maintaining the idea of restoration of independence with underground 1.2 SOVIET OCCUPATION publications and education. One of numerous samizdat periodicals “Chronicle of the Catholic Even though Lithuania’s official political leadership Church in Lithuania”, the best-known underground did not fight against the oncoming Soviet troops, periodical (issued continuously from 1972 to 1990), thousands of Lithuanians started a partisan published text and documents about persecutions resistance war against Soviet occupants in 1944. against believers and totalitarian crimes. Political Up until 1953, more than 20.000 Lithuanian movements, such as Lithuanian Liberty League, guerrillas (“Forest Brothers”), who used Lithuanian played their parts by printing anti-Soviet literature state symbols on their uniforms, died in military and organizing protest rallies.12 Hence, while the action, which encompassed the whole territory idea of Lithuania as an independent state was of Lithuania. Soviets lost almost 3.000 domestic suppressed, it was never extinct.
10 Andres Kasekamp, A History of the Baltic States. Palgrave Macmillan, 2010, 80.
11 Alexandra Ashbourne, Lithuania– The Rebirth of a Nation, Lexington Books, 1999, p. 18-19.
9 Jonathan D. Smele, Historical Dictionary of the Russian Civil Wars, 1916-1926. Rowman & Littlefield, 2015, p. 766. 12 Eidintas et al, p. 220-230
12 New Direction - The Foundation for European Reform www.europeanreform.org @europeanreform 13 Russia‘s influence and presence in Lithuania Linas Kojala - Wojciech Jakóbik
1.3 RESTORATION OF independence declaration. The Soviet Union were moving West due to religious persecution Union. It meant that all those people who had been INDEPENDENCE responded with an economic blockade to “show” and serfdom in Russia. It continued throughout citizens before 1940, including their descendants, as Lithuanians what independence meant in practice;14 XIX century, when Russian Empire established well as permanent residents, who had legal income The bubble burst out in late 1980’s, at the time ultimately, it led to a tragic confrontation – in January Orthodoxy as an official state religion in territory and had been living in Lithuania for at least ten years, of Mikhail Gorbachev’s Perestroika. As Lithuanian 1991, Soviet troops attempted to take over control encompassing Lithuania. Some of Russians living irrespective of their ethnic origin, could receive a Communist Party struggled to adapt to changing by attacking strategic locations, including the Vilnius in Lithuania became famous: for example, Nikolai citizenship.15 circumstances, Reform Movement of Lithuania Sąjūdis TV Tower, which was defended by peaceful and Pokrovsky (1865 – 1930), the last Foreign Minister used up the opportunity to take over the power in armless civil Lithuanians; 14 Lithuanian civilians died of Russian Empire, fled from Bolshevik revolution Some of the ethnic Russians also played an important election to Congress of People’s Deputies in 1989. in the action. Yet neither this nor other attempts and was an advisor of the interwar Lithuanian role in Lithuanian independence movement. For Political action was strongly encouraged by the revival succeeded, and Lithuania managed to maintain fragile government; Lev Karsavin (1882 – 1952) became a example, human rights activist Sergei Kovalev is of society: rock marches, public rallies and other independence from the Kremlin’s late onslaught. The famous professor in Kaunas and wrote extensively known for supporting Lithuanian dissident groups, activities grew in numbers. The biggest of all took place Soviet Union recognized Lithuania’s independence on about European history of culture. activities for which he was arrested and convicted on 23 August 1989, the 50th anniversary of the signing September 6, 1991. in Vilnius during the Soviet times. In 2012, he was of the Nazi-Soviet agreement (known as Molotov- Another wave of Russians coming to Lithuania started awarded Lithuanian Freedom Prize. Ribbentrop Pact), when two-million-strong human during the Soviet times. Due to industrialization, chain reaching from Tallinn to Vilnius united in attempt 1.4 ETHNIC RUSSIANS IN LITHUANIA there was lack of labour force in many of occupied The number of Russians in Lithuania is currently to show the world their aspirations for freedom.13 On countries, hence people from Russian were moved decreasing. In the period of 1989-2011, the number fell March 11, 1990, the Lithuanian Supreme Soviet adopted Despite historic struggles between Russia and in. Moreover, Soviet Union filled Baltics with military by 49 per cent from 344.500 to 176.900. The main a declaration of Lithuanian independence. Lithuania, relatively high number of Russians lived serviceman. However, the number of Russians arriving reasons for that are low birth rates, emigration and in current Lithuanian territory since XIV century. during the Soviet times was considerably lower than assimilation.16 People of Russian ethnicity currently However, it was followed by a struggle against Many of them arrived in XVII-XVIII century, when in Latvia and Estonia, which led to “zero option” mostly live in Vilnius and Vilnius region, Visaginas, Moscow, which declined to recognize the Russians, including old believers and peasants, citizenship law in Lithuania after the collapse of Soviet Klaipeda region.17 •
13 The Baltic Way - Human Chain Linking Three States in Their Drive for Freedom
14 New Direction - The Foundation for European Reform www.europeanreform.org @europeanreform 15 Russia‘s influence and presence in Lithuania Linas Kojala - Wojciech Jakóbik
2 OPINION IN LITHUANIA ABOUT FOREIGN COUNTRIES
FROM HISTORY TO TODAY: RUSSIA’S INFLUENCE
0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100%
relatively broad overview of the history, 2.1 SOCIOCULTURAL FACTORS, FRIENDLY NON-FRIENDLY N/N with an emphasis on Soviet occupation PUBLIC PERCEPTION AND A period, shall give a ground for an analysis DISINFORMATION GRAPH 1 Results of general opinion poll of Lithuanian citizens (not excluding ethnic minorities) reveal that most Lithuanian citizens of today’s perspective. Even though 26 years has regard Russia as being “non-friendly” (Baltijos tyrimai, 2016) passed since the restoration of independence, After restoration of independence Lithuania’s Lithuania’s relationship with Russia remains shaped political elite, having an overwhelming support of However, this trajectory changing had its price: positively). Moreover, in 2006, over 61 per cent of by the historic circumstances and facts. It not only society, chose a clear path of Western integration. complicating relationship with Russia. During the Lithuanians regarded Russia as being “unfriendly impacts the cultural / societal level or one-another’s Even though there were alternatives, such as first decade, the main issues were the withdrawal to Lithuania”, with Latvia and Poland leading in perception, but also has a significant influence on the geopolitical neutrality or even maintenance of of Russian army from Lithuania, which was the “friendly” category.19 The tendency persisted areas of economy or energy. strong links with newly-created Commonwealth completed only in 1993; military transit from up to today: in 2012, 50 per cent of respondents of Independent States, all efforts were dedicated Russia to its enclave in Kaliningrad, which had regarded Russia as either “hostile” or “more like Russian influence, combining “soft” and “harder” to the Western direction. The ultimate goal of so to go through Lithuania, as well as Lithuania’s hostile than not”20, while at the heat of Ukrainian elements, can be described as encompassing four called Lithuania’s “return to the Western world” economic relationship with the enclave; and finally, crisis that number rose to 73 per cent.21 It coincides separate, but always intertwined key dimensions: was accession to both European Union and NATO. Lithuania’s ambitions to leave Russia’s sphere of with strong support for Ukraine in its conflict sociocultural, economic, energy and political, which Lithuania became member of both of these influence by joining Western structures. Later, the with Russia: 55 per cent of Lithuanians believe will be analysed in the second part. organizations in 2004. problems surrounded Russia’s aggressive foreign that Russia is mainly at fault for the ongoing policy, with conflicts in Georgia and Ukraine causing war in Eastern Ukraine, while 18 per cent thinks anxiety in the Baltics. Overall, confrontations and that responsibility mainly lies with pro-Russian misunderstandings, rather than cooperation, were separatists. That also leads to strong support, dominant features of bilateral relationship.18 over 80 per cent, for membership in NATO and deployment of NATO troops in Lithuania, which is Hence, Lithuania’s public perception of Russia regarded extremely negatively in Kremlin.22 remained sensitive throughout. The choice of Lithuania’s Western geopolitical trajectory is However, these opinion polls also reflect significant best reflected by a research of 2006, when the divergences inside Lithuanian society. For instance, perception of political system in Russia was ethnic minorities in Lithuania seem to have a much regarded negatively by over half (51 per cent) different perception on geopolitical issues than of respondents, while Western European and ethnic Lithuanians. For example, while 72 per cent American political systems were seen in a much of Lithuanians regard Russia as being “unfriendly” in brighter light (over 60 per cent regarded them 2016, majority of Lithuanian Russians and Lithuanian
18 Dovilė Jakniūnaitė (ed), Ambicingas dešimtmetis. Lietuvos užsienio politika 2004-2014 (Ambitious decade: Lithuania‘s foreign policy 2004-2014). Vilnius university press, 2015, p. 104.
19 Ainė Ramonaitė et al., „Tarp Rytų ir Vakarų: Lietuvos visuomenės geokultūrinės nuostatos (Between East and West: geocultural perceptions of Lithuanian society)“. 2006, p. 2
20 Apklausa: Lenkiją draugiška šalimi laiko daugiau nei pusė lietuvių (More than half of Lithuanians regard Poland as a friendly state) Delfi, 2012
21 Opinion poll in Lithuania, 2014
22 Apklausa atskleidė, kas Lietuvoje sugeria Rusijos propagandą (Opinion poll: who propaganda effects the most in Lithuania), Lietuvos rytas, 2015 < http:// lietuvosdiena.lrytas.lt/aktualijos/apklausa-atskleide-kas-lietuvoje-sugeria-rusijos-propaganda.htm?utm_source=lrExtraLinks&utm_campaign=Copy&utm_ medium=Copy>
16 New Direction - The Foundation for European Reform www.europeanreform.org @europeanreform 17 Russia‘s influence and presence in Lithuania Linas Kojala - Wojciech Jakóbik
PERCEPTION OF POLITICAL LEADERS (GENERAL POLL OF LITHUANIAN CITIZENS)
Vladimir Putin
Barrack Obama
Dalia 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% Grybauskaitė
-5 to 1 0 +1 to +5 N/N
GRAPH 2 Results of general opinion poll of Lithuanian citizens (not excluding ethnic minorities), which asked to rate politicians from -5 to +5, show a critical perception of Putin (Baltijos tyrimai, 2016)
Polish think otherwise and see Russia as a friendly Lithuanians fully or partly agreed with the statement neighbour (66 per cent of Russians and 64 per cent “it was better to live during Soviet times than now”. of Polish).23 It is important to note that ethnicity Only 17 per cent of population fully or partly disagreed, per se is not regarded as the explanation. The while 23 per cent maintained “neither yes, neither no”, main reason for that was said to be the fact that with others having no opinion at all.25 While the number ethnic minorities still use Russian media (mainly TV declined in recent years and reached 26 per cent in Žalgiris). Lastly, various Russian celebrities – singers, Kremlin also uses its tools to weaken Lithuania’s channels) as their main source of information. There 2016, it still leaves a significant poll of people who are actors – tend to perform in Lithuania, with some of their image in the Western world. A bold example of such is a strong correlation between time spent watching in theory more susceptible to Russian influence.26 events coinciding with Lithuanian national celebrations efforts were two interviews of Russian President Russian TV channels and perceiving Russian policies (e.g. Independence Restoration day). For instance, singer Vladimir Putin, during which he mentioned that the in a more positive light. And minorities seem to To maintain these feelings, Kremlin directly or Oleg Gazmanov, who is known for patriotic and pro- population of Lithuania currently stands at 1,4 million, use them often: for example, 48 per cent of ethnic indirectly uses various tools. For example, Lithuania’s SSRS songs and controversially performed in Lithuania a while at the time of Soviet Union collapse it exceeded minorities watch Russian TV channels daily, while history becomes a target – in 2013 PBK broadcasted couple of times, has been denied entry to the country. 3,5 million. The manipulation of statistics – Lithuanian another 33 per cent – at least once or a couple of documentary “The Man and the Law” (Chelovek i Moreover, according to Lithuanian State Security population, while hit by emigration, is around 2,9 times a week.24 Furthermore, there is also a strong zakon), putting forward a theory that on 13 January Department, Russia seeks to reinforce its existing million – was used to send a message of a failed state link with the current positive perception of Kremlin 1991 it was the members of Lithuanian Independence media sources in Lithuania and maintain contacts of Lithuania to the partners in the West. It is of note and nostalgia to Soviet times, which is encouraged Movement (Sąjūdis) and not the Soviet armed forces with Lithuanian journalists in order to use them for that the interview was given to one of main U.S. TV by lower levels of socioeconomic development, who opened fire on innocent citizens in front of TV the dissemination of favourable information. The stations.28 especially in some regions populated largely by tower. Furthermore, sports are also playing a part in plans of Rossiya Segodnya news agency to legitimize ethnic minorities. Finally, socioeconomic factors play developing the Compatriot discourse in Lithuania. For a propaganda multimedia project called Sputnik in This overview reveals that Russian influence remains an important role. a time, strongest Lithuanian basketball teams actively Lithuania pose a threat to the Lithuanian information strong when it manages to control information participated in the VTB United League which included security. The project is to be implemented directly environment, at least for some groups of society; it Russia also plays the card of Soviet nostalgia as way to teams from the ex-Soviet Union states; a lot of the through the baltnews.lt portal under the leadership of also uses various ways to send disinformation and influence public opinion. As it was mentioned before, clubs were also financed by Russian businessmen (most Anatoliy Ivanov. The intensity of Russian information propaganda. Hence, alternative sources of information positive feelings towards Soviet times correlates with prominent examples – ex-KGB spy Shabtai Kalmanovich attacks is not expected to decrease in the short term. are crucial to reduce the negative impact. However, support to current Kremlin’s policies. Hence, it is of note and Russian businessman Vladimir Romanov who The attacks will further target mainly the Lithuanian strong emphasis on socioeconomic development that an opinion poll in 2012 revealed that 37 per cent of funded the legendary Lithuanian basketball club defence and socioeconomic policy, energy projects, of ethnic minority regions is also essential to foreign policy towards Ukraine, ethnic communities, reduce the susceptibilities, as Lithuania’s inability to society’s historical memory and support to the activities accommodate the problems of ethnic minorities also 23 Lietuvos tautinės mažumos įvertino V. Putiną ir D. Grybauskaitę (Ethnic minorities revealed their opinion on Putin and Grybauskaite). DELFI, 2016
25 Ainė Ramonaitė, “Who is Nostalgic about the Soviet Past? The Impact of Economic Stats, Social Networks and Ideological Beliefs on the Soviet - Anti- Soviet Cleavage in Lithuania,” Sociologija. Mintis ir veiksmas 2013/2(33), 267. 27 National Security Threat Assesment
18 New Direction - The Foundation for European Reform www.europeanreform.org @europeanreform 19 Russia‘s influence and presence in Lithuania Linas Kojala - Wojciech Jakóbik
PER CENTAGES IN AGE GROUPS OF RUSSIAN AND ENGLISH SPEAKERS LEVELS OF LITHUANIAN EXPORTS, IMPORTS WITH RUSSIA, EUR MILL.
100 9000 90 8000 80 7000 70 6000 60 5000 50 4000 40 3000 30 2000 20 1000 10 0 0 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 0-19 20-29 30-39 40-49 50-59 60-69 70-79 80+
RUSSIAN ENGLISH IMPORT EXPORT GRAPH 3 The younger Lithuanians, the less likely they are to know Russian and the more likely to speak English (Census in Lithuania 2011) GRAPH 4 The level of trade between Lithuania and Russia has been growing until events in Ukraine (Statistics Lithuania)
In order to reduce the influence of disinformation, Despite political difficulties and misunderstandings, per cent for the 11 EU members in Central Europe or opportunities are envisaged in Asia as 23 per Lithuanian government blocked Russian the levels of trade between Russia and Lithuania just 2 per cent for the whole EU.31 Hence, Lithuanian cent of respondents think about expansion in the TV channels for repeated violations and were growing relatively steadily. The trajectory was exports to Russia plunged by 39 per cent in 2015.32 region.35 disinformation; yet, these measures do not only temporarily disturbed by Russian financial Economists at trade credit group Euler Hermes seem to have a lasting positive impact, as above crisis in 1998, when the level of exports fell to only 6 said the conflict in Ukraine has halved Lithuania’s Furthermore, despite suffering the direct losses mentioned societal vulnerabilities remain.29 per cent of all Lithuanian exports, as well as during predicted economic growth compared with the of economic sanctions, Lithuania remains a Moreover, cultural factors are widely used to global recession of 2009. Still, Russia is a key trading previous year.33 vocal supporter of their extension on EU level strengthen the feelings of Soviet nostalgia, as they partner, with the levels of exports amounting to 3,1 until Russia fulfils its obligations under Minsk tend to create a closer linkage between Lithuanian billion euros, while imports - 4,3 billion euros. The Yet the loses were at least partly compensated agreements.36 Therefore, economic linkages society and current Russia. Yet in longer term main imports from Russia were oil (59 per cent) and by the opening of new markets for Lithuanian remain, but dependence was reduced without influence of Russian media and cultural activism gas (14 per cent). Moreover, Russia is an important exports in Western countries. The businesses making Lithuania’s perception of regional shall be less felt because the number of people market for Lithuanian foreign direct investments, were encouraged to seek new markets in order events change. speaking Russian is shrinking steadily. While which amounts to 51 million euros (8th place among to avoid unpredictability and dependence on those who lived in Soviet times are good Russian the foreign countries for Lithuanian investments), Russia. While Russia remained the main country speakers, the younger generation is less exposed while the levels of Russian foreign direct investments for Lithuanian exports in the first eight months of 2.3 ENERGY to Russian informational environment and use does not rank among the top ten in Lithuania (213 2016 (13 per cent, down from 21 per cent in 2014 English as its main foreign language. million euros, 16th place).30 as mentioned before), it was closely followed by For years, Lithuania has been almost fully Latvia (10 per cent), Poland (9,4 per cent) and dependent on sole energy supplier - Russia. While However, war in Ukraine had a strong impact on Germany (8 per cent).34 Furthermore, a poll by in 2009, the imports from Russia accounted to 2.2 ECONOMY bilateral economic linkages. Due to the Russia’s role Lithuanian Confederation of Industrialists revealed 51 per cent of Lithuania’s energy mix, in 2010 in the conflict, European Union imposed sanctions that the wish of Lithuanian businesses to expand it reached 80 per cent due to the closure of Even though Lithuania chose path of integration with on Russia and Kremlin responded with its own in the CIS has been declining, while the best nuclear power plant. For instance, 100 per cent of the West, it remains closely connected economy to counter-sanctions. It hit Lithuania hard, as it is the Russia. It is mainly due to historic (at the time of most dependent country on Russian markets in impendence, share of Lithuania’s trade with Western whole of EU – share of exports to Russia in the total 31 Euler Hermes Report on Lithuania
29 Lithuania May Block Two More Russian TV Channels for Biased Coverage. The Moscow Times, 2015 30 Lithuania - Russia statistics, MFA of Lithuania 20 New Direction - The Foundation for European Reform www.europeanreform.org @europeanreform 21 Russia‘s influence and presence in Lithuania Linas Kojala - Wojciech Jakóbik related to Kremlin’s policies. The scandal broke out in group Būkime vieningi (en. Let Us Be United). These 2004, when Rolandas Paksas became the first leader organizations give major focus on disseminating pro- of a European state to be impeached and removed Russian propaganda on the Lithuanian Internet. Most from office. Among the charges raised against the of this information is published via various websites, politician were ties with a controversial Russian as well as on social networks and the YouTube.45 businessman Yuri Borisov, who was at the time linked with Russian organized crime43. In other case, Viktor In Parliamentary elections of 2016, Greens and Uspaskich, a Russian-Lithuanian businessman and the Peasants (GaP) won most of the seats, forming a founder of the Lithuanian Labour Party, is known for ruling coalition with Social democrats. It is interesting having close business ties to Russia,44 even though he to note that GaP had only one representative in the recently left active politics, while Labour Party did not parliament in 2012-2016, but managed to jump to pass the 5 per cent threshold in recent elections. 58 seats with a campaign that focused on the idea of an “alternative” to both traditional centre-right necessary gas supplies came from the sole supplier, Furthermore, recently connected electricity grids with It shall be said that there are no major divisions and centre-left parties. While there were rumours Gazprom. Hence, Lithuania was “an energy island Poland (LitPol Link) and Sweden (NordBalt) reduced among Lithuanian political parties with regards to the about links of party leader to Russia, no facts came - entirely dependent on a single gas supplier”37. dependence in electricity. In 2015, Lithuania imported geopolitical issues – all main Lithuanian parties took out publicly; furthermore, GaP strongly maintained The monopoly lead to manipulation and politically- some 75 per cent of its electricity, with half coming pro-Ukrainian stance during the ongoing conflict. position to increase defence spending to 2 per cent based pressure: for instance, Lithuania paid $500 from Russia and Belarus;41 new grids will reduce the While major political parties remain outside of of GDP in 2018 and continue strong policy against per thousand cubic meters (tcm) of Russian gas in numbers significantly and increase Lithuania’s choices Russia’s direct influence, State Security Department Russian aggression in the neighbourhood. 2013, while Germany paid only $400, even though in the market. Yet, Lithuania remains synchronised with reports that other political and social organizations there is no rational economic explanation for that38. the Russian and Belarussian grids in the BRELL ring; and movements, which call themselves as the non- However, Stockholm’s international arbitration Lithuania seeks to connect with continental Europe in 2.5 MILITARY systemic opposition, became more active. The most court rejected Lithuania’s claims for compensation the upcoming decade. Furthermore, the competitiveness active of these organizations include marginal political The war in Ukraine uncovered weaknesses with for allegedly unfair gas prices.39 Overall in 2012, of the power generation industry is affected by imports party Socialist People’s Front (SPF), the non-informal regards to Lithuania’s readiness to defend itself Lithuania paid Russia around 1 billion euros for its of cheap electricity from third countries, mainly Russia.42 movement Mūsų gretos (en. Our Ranks), and the against a possible military aggressor. One of the major energy supplies. Hence, Lithuania made considerable progress in reducing In recent years Lithuania made significant steps to its dependence on Russian energy supplies; while they reduce its dependence on Russia in energy field. First, remain significant, LNG terminal and electricity links liquefied natural gas (LNG) terminal was opened in provide Lithuania ways for diversification. Challenges the port city of Klaipeda in 2014; it was symbolically remain, however, especially due to the fact that Lithuania named Independence, as a sign of crucial step to is still in the BRELL electricity ring. Moreover, projects reduce imports from Gazprom. “Several months after such as NordStream2, which bypass the Baltic states and Independence had sailed into the Klaipėda port, ensure supplies of Russian gas to Western Europe, poses Lithuanians were paying almost 19 per cent less than a a risk for the implementation of broader goals of EU year before. This significant drop in the gas price (the energy market. biggest in the EU at that time) was a result of the new gas deal between Vilnius and Gazprom back in May 2014, when the Russian gas company cut the price by 2.4 POLITICS 20 per cent partly in anticipation of Lithuania’s future LNG terminal.” Terminal is able to fulfil 100 per cent of Looking to the past, Lithuania did not manage to Lithuanian gas demand, as well as 90 per cent of the avoid political scandals directly related with Russia, demand of all three Baltic states. 40 even though these linkages may not always be directly 37 Maroš Šefčovič, Lithuanian (energy) independence 38 Lithuania looks for alternatives to counter Russia’s high gas price 39 Lithuania loses Gazprom price case 40 Klaipėda LNG Terminal one year on – independence or responsibility?, LRT, 2015 22 New Direction - The Foundation for European Reform www.europeanreform.org @europeanreform 23 Russia‘s influence and presence in Lithuania Linas Kojala - Wojciech Jakóbik CONCLUSIONS istory and geography make it impossible for level also proves to be somewhat resistant to direct Lithuania to run away from Russia’s influence. Russian influence, with main political parties proving H Even as the country integrated to EU and to be pro-Western. However, cases of rising activism NATO, Russia is still active and effective in some areas, on various levels, mainly lower ones, to spread as it uses linguistic connections, societal vulnerabilities pro-Kremlin positions is of note. Close economic and even infrastructure. However, the levels of such interrelations do not seem to be a vulnerability, as influence could be restrained. It was clearly showed Ukrainian events show businesses ability to find new with an example of energy sector, which was highly markets without pressuring political elites to change dependent on the sole supplier from Russia just a geopolitical priorities. couple of years ago. Now, it is much less affected due to strategic decisions made and implemented by The main vulnerabilities seem to relate to media Lithuania, with an aim to increase diversification and and public information. Russia effectively uses its linkage with Western countries. strengths by maintaining grip on parts of Lithuanian society, mainly by using a wide network of media issues was defence spending, as in 2013 Lithuania Warsaw Summit in 2016. A special attention in it was The same could be applied to the defence; the war in outlets (mainly TV), which reaches of a lot of Russian spent only around 0,78 per cent of Gross Domestic paid to Suwalki gap, which is a key vulnerability in Ukraine proved to be a vital encouragement to make speakers in Lithuania. Ethnic minorities seem to be Product (GDP) for defence. However, geopolitical the region as it could make the defence of the Baltic necessary steps to ensure capabilities to defend the more susceptible, as relatively slow socioeconomic tensions were a wake-up call for the political elite, States even more complicated; the troops from country from any external threat. It encompasses development of regions of theirs and lack of which showed willingness and made necessary steps Kaliningrad and Belarus could in theory cut-off the both domestic decisions and those made on governmental efforts to tackle it makes the matters to at least partly solve the problem. First, defence Baltics from their NATO allies. It was even compared international (NATO) level. Furthermore, political more complicated. • spending was increased to 1,5 per cent in 2016, with a with Cold War’s era Fulda Gap in Germany where plan to increase it by another 26 per cent and reach NATO planned and prepared for hypothetical Soviet 1,8 per cent of GDP in 2017 and 2 per cent – NATO’s attacks.49 widely agreed minimum – in 2018.46 Second, Lithuania returned to the permanent military conscription to Bold decisions to reassure Eastern members of tackle the issue of lack of personnel in the military. 47 NATO were made even with strong rhetoric coming from Kremlin. Hence, in military sense, Lithuania Moreover, Lithuania, together with other Baltic states and other Baltic countries remain vulnerable, but and Poland, sought additional guarantees from NATO both the domestic decisions to increase military RECOMMENDATIONS allies in order to strengthen deterrence in the region. capabilities and broader moves made in NATO’s One of the dangers was Kaliningrad, which is known framework leads to a paradox in some way: while ■■ Maintain prioritization of energy diversification ■■ Prioritize improvement of media and for its militarization, especially after nuclear-capable Ukrainian events prove to be the biggest security and support for EU’s Energy union to further information landscape, with as special Iskander missiles were deployed.48 Therefore, the challenge for the region in decades, it also lead to a reduce dependence on Russian energy supplies; attention to Russian-speaking parts of decision of NATO to deploy battalions in each of the strengthening of the defence of the Baltic countries to Lithuanian society. Alternative sources of ■ Increase national defence capabilities to ensure fourth states were greeted as a success of NATO’s an unprecedented scale. • ■ information, together with the improvement of fulfilment of NATO requirements (especially socioeconomic conditions for the vulnerable requirement to spend at least 2 per cent of GDP 46 Budget statement 24 New Direction - The Foundation for European Reform www.europeanreform.org @europeanreform 25 Russia‘s influence and presence in Lithuania Linas Kojala - Wojciech Jakóbik CASE STUDY JAK ROSJA WYKORZYSTUJE SWOJE WPŁYWY W SEKTORZE ENERGETYCZNYM Wojciech Jakóbik olska i Litwa mają skomplikowane relacje w kontraktów z Rosją polskie władze będą miały Norwegii sporządzonych przez Polskę, dostawy na przełomie dekady. Chociaż terminal zagwarantował sektorze energetycznym. Z punktu widzenia względną swobodę w wyborze dostawcy. norweskiego LNG na Litwę na mocy kontraktów spadek cen dostaw z Rosji z 394 dolarów za 1000 m3 P integracji europejskiej są one zbieżne, ale różnice spotowych są zróżnicowane cenowo. O ile w w 2014 roku do 253 dolarów rok później, to sens jego w interesach narodowych utrudnia współpracę. Tę Dzięki rozbudowie infrastruktury gazowej, szantaż 2015 roku dostawy z Rosji nie były dla nich dzierżawy jest kwestionowany przez krytyków polityki sytuację może wykorzystywać Rosja, której zależy na gazowy ze strony Rosji stał się mniej prawdopodobny. konkurencyjne, to spadek cen ropy naftowej, a co dywersyfikacji. Przekonują, że Gazprom nie stanowi utrzymaniu obu krajów w zależności od swojego gazu, Zagrożenia dla bezpieczeństwa dostaw do Polski za tym idzie uzależnionych od niej cen w umowie już zagrożenia, więc droga infrastruktura dająca a w przypadku Litwy także od energii elektrycznej. są pośrednie. Chodzi o rozwój dostaw z Rosji przez długoterminowej z Gazpromem, spowodowały, alternatywne źródło dostaw jest zbędna. Wskazują Niemcy za pomocą istniejących Nord Stream i OPAL że litewskie podmioty gospodarcze z ponowną na to, że Litwa dziennie płaci za wynajęcie FSRU od Polacy zużywają około 15 mld m3 gazu ziemnego oraz planowanych Nord Stream 2 i EUGAL, które przychylnością spojrzały na dostawy z Rosji. norweskiej firmy Hoegh LNG do 189 tysięcy dolarów rocznie. Blisko 5 mld m3 rocznie wydobywają z mogą posłużyć do ugruntowania pozycji rosyjskiego W odróżnieniu od przykładów z przeszłości, dziennie, a roczny budżet Litwy to 10,1 mld dolarów. polskich złóż. Około 10 mld m3 importują, z czego giganta w Europy Środkowo-Wschodniej. Będzie to kiedy gaz dla Litwy w kontrakcie od Gazpromu około 8 mld m3 pochodzi z Rosji. W razie problemów konkurencja dla gazoportu i Korytarza Norweskiego, bywał do 15 procent droższy od oferowanego Rosjanie wykorzystują media i przychylnych polityków w relacjach z głównym dostawcą – Gazpromem – czyli elementów Bramy Północnej, czyli polskiej oferty na europejskiej giełdzie, to oferta Rosjan jest do kwestionowania polityki dywersyfikacji w Polsce mogą skorzystać z alternatywnych źródeł: giełdy gazu dla regionu, także dla Litwy. obecnie korzystna cenowo w stosunku do LNG z i na Litwie. Podobnie jak koszty FSRU, tak koszt w Niemczech (rewers na gazociągu Jamał-Europa) Norwegii. Istnieje obawa, że Litwini wybiorą tani utrzymania terminalu LNG w Świnoujściu, cena lub dostawy gazu skroplonego do terminalu LNG im. Kraj Władysława Jagiełły jest w trudniejszej sytuacji. gaz kosztem bezpieczeństwa dostaw i zwiększą umowy na dostawy PGNiG-Qatargas, potencjalny Prezydenta Lecha Kaczyńskiego. Za ich pomocą są w W 2014 roku zużyła 2,4 mld m3 gazu, z czego 100 zależność od surowca z Rosji. W 2015 roku udział koszt Korytarza Norweskiego, służą do dyskredytacji stanie pokryć 100 procent zapotrzebowania na import. procent pochodziło z Rosji. W grudniu tamtego gazu z Rosji spadł poniżej 50 procent, ale w 2016 poszukiwań niezależnych od Rosji źródeł dostaw. Poprawia to ich pozycję negocjacyjną z Rosją, choć roku został jednak uruchomiony pływający terminal roku znów wzrósł. Propaganda wykorzystuje pogoń firm dotkniętych nie uniezależnia, bo umowa tranzytowa obowiązuje do LNG w Kłajpedzie. Chodzi o FSRU, czyli pływającą kryzysem, a potem stagnacją gospodarczą za 2020 roku, a na dostawy od Gazpromu do 2022 roku. jednostkę do magazynowania i regazyfikacji gazu. Jednocześnie FSRU wymaga subsydiów cięciami kosztów. To krótkofalowe spojrzenie na Do tego czasu Warszawa chce zbudować Korytarz Jej przepustowość 1,5 mld m3 rocznie. Dzięki niej państwowych, aby utrzymać opłacalność. Obiekt bezpieczeństwo energetyczne, gdzie jedynym Norweski, czyli gazociąg ze złóż na Morzu Północnym sprowadzają gaz skroplony z Norwegii. mógłby zostać rozbudowany do 3,8 mld m3 rocznie kryterium pozostaje cena gazu tu i teraz. Najlepszym do Polski o planowanej przepustowości 10 mld m3, przepustowości. Istniejący gazociąg Kłajpeda- przykładem opłacalności tych starań jest jednak który będzie mógł posłużyć do sprowadzenia gazu W przeciwieństwie do prognoz na temat Kurszenai pozwoli na magazynowanie gazu z dostaw przeskok cenowy na Litwie opisany wyżej. Mimo to o konkurencyjnej do rosyjskiej cenie. Po zakończeniu długoterminowych dostaw gazociągowych z do Kłajpedy w magazynie Syderiai, który powstanie polityka dyskredytowania tych wysiłków nie ustaje. 26 New Direction - The Foundation for European Reform www.europeanreform.org @europeanreform 27 Russia‘s influence and presence in Lithuania Linas Kojala - Wojciech Jakóbik Ze względu na obawy o standardy środowiskowe Jednak Polska obawia się, że powiększonym i zagrożenie konkurencją dla mocy wytwórczych połączeniem z Litwy do Polski będzie płynąć energia nad Wilią, Litwini promują inicjatywę embarga ze Szwecji, która będzie obniżać rentowność polskich europejskiego na energię z Ostrowca. Chociaż poparła elektrowni węglowych. Dyskusja na ten temat jest ją Łotwa, to Polska zachowuje rezerwę. Według bacznie obserwowana w Rosji i może się wiązać z polskich badań nie ma zagrożenia środowiskowego próbami destabilizacji stosunków polsko-litewskich, ze strony białoruskiego projektu. Jednocześnie Polacy jak w przypadku Możejek. prowadzą politykę ocieplenia relacji z Mińskiem. To kolejne pole do rozgrywania sporów polsko-litewskich Podsumowując, Rosja wykorzystywała w przeszłości przez Rosjan. wysokie ceny gazu do manipulowania politykami w Polsce i na Litwie. Rozbudowa infrastruktury Remedium na zagrożenie przerwami dostaw pozwalającej na zmniejszenie zależności zmieniła energii elektrycznej z Rosji było uruchomienie sytuację. Obecnie Rosjanie zmieniają strategię i wolą przez Litwę w grudniu 2015 roku dwóch połączeń wikłać swoich klientów oferując lepszą cenę i w ten elektroenergetycznych: LitPol Link do Polski i sposób odciągnąć ich od polityki dywersyfikacji. Pod NordBalt do Szwecji. Ze względu na strukturę pręgierzem znalazły się oba bałtyckie gazoporty. wytwarzania energii obecnie energia płynie głównie Jednocześnie spory polsko-litewskie są wzmagane ze Szwecji na Litwę, co pozwoliło obniżyć ceny na przez projekty energetyczne, na które Rosja ma giełdzie o 13 procent. wpływ – rafinerię w Możejkach oraz elektrownię jądrową w Ostrowcu. Polacy nie chcą jednak budowy kolejnego połączenia o nazwie Lit Pol Link 2. Pozwoliłoby Różnice interesów między stroną polska, a litewską ono na synchronizację bałtyckich systemów ułatwiają Rosjanom działanie. Narzędziem, które elektroenergetycznych ze standardami europejskimi. pozwala przezwyciężyć spory jest wspólnotowa Obecnie są dostosowane do sowieckiego systemu polityka energetyczna, która kładzie nacisk na UPS/IPS, co rodzi dodatkową zależność od Rosji. dalszą rozbudowę infrastruktury pozwalającej na Przed budową połączeń z Polską i Szwecją, Litwa dywersyfikację, a także integrację rynków. Aby obawiała się, że po zamknięciu Ignalińskiej Elektrowni jednak ją zrealizować, każda ze stron będzie musiała Jądrowej i porażce projektu nowej – Visaginas – częściowo ustąpić ze swoich postulatów dla dobra będzie skazana na energię od rosyjskiego Inter RAO. wspólnego interesu, jakim jest bezpieczeństwo Obecnie to zagrożenie zmalało. energetyczne. • Rosja wykorzystuje także trudne relacje PKN Orlen Mimo istotnego napięcia w relacjach Warszawa i Wilno z Wilnem i Kolejami Litewskimi. W 2008 roku Orlen zdołały dotąd tonować nastroje, jednak przypadek Lietuva zarządza rafinerią w Możejkach. Od 2006 roku Możejek jest wykorzystywany jako standardowy polski koncern posiada udziały w obiekcie nabytym od przykład polonofobii na Litwie i lituanofobii w rosyjskiego Jukosu. Chociaż miał pozwolić na ekspansję Polsce przez media kremlowskie. W świadomości Polaków na Litwie, to stał się źródłem stałych kosztów opinii publicznej zaciera się natomiast fakt, że winni po tym jak Rosjanie uznali, że muszą przerwać dostawy problemom rafinerii są w pierwszej kolejności Rosjanie ropy drogą lądową ze względu na pożar i następujące blokujący dostęp do swej infrastruktury. Utracili Możejki po nim usterki z nieznanych przyczyn, a dostawy w okresie smuty i nie chcą pogodzić się z obecnością odbywają się przez terminal naftowy w Butyndze. polskiego Orlenu na Litwie. Jednocześnie nie ma chętnych na kupno rafinerii. Narzędziem destabilizowania relacji polsko- Z tego względu Polacy chcą zwiększyć rentowność ukraińskich jest także projekt elektrowni jądrowej transportu kolejowego produktów naftowych z w Ostrowcu na Białorusi. Chociaż jest realizowany Możejek. Ze względu na spór sądowy o wysokość na terytorium południowego sąsiada Litwy, to jego taryfy transportowej nie korzystają z najkrótszego wykonawcami i sponsorami są Rosjanie. Pierwszy szlaku przez Litwę, ale objazdu przez Łotwę. Spór reaktor o mocy 1100 MW ma być gotowy w 2018 roku. polsko-litewski jest obszernie komentowany w Drugi o tej samej mocy ma zacząć pracę w 2020 roku. rosyjskich mediach. Rosjanie wykorzystują niesnaski Obiekt ma posłużyć do eksportu energii, także do stron do wzmagania sporów politycznych. Polski i na Litwę. 28 New Direction - The Foundation for European Reform www.europeanreform.org @europeanreform 29 Russia‘s influence and presence in Lithuania Linas Kojala - Wojciech Jakóbik ANNEX 1 1 DZIAŁANIA POD POZOREM 2 DZIAŁANIA SKIEROWANE AKTYWNOŚCI DYPLOMATYCZNEJ PRZECIWKO SYSTEMOWI Rosyjska Służba Wywiadu Zagranicznego i Główny OBRONY KRAJU OBSZERNE STRESZCZENIE Zarząd Wywiadu (GRU) w sztabie generalnym armii W zeszłym roku na Litwie przywrócono prowadziły na Litwie działania agenturalne, pod obowiązkową służbę wojskową. Pierwotny RAPORTU DEPARTAMENTU pozorem działalności dyplomatycznej ambasady i plan zakładał pięcioletni okres jej konsulatu FR w Kłajpedzie. „Pracownicy wywiadu obowiązywania. Obecnie zarówno prezydent, i służb bezpieczeństwa stanowią jedną trzecią jak i rząd opowiadają się za bezterminowym BEZPIECZEŃSTWA REPUBLIKI personelu dyplomatycznego Ambasady FR w Wilnie. przedłużeniem jej obowiązywania. Autor raportu […] tradycyjnie [obie wyżej wymienione służby] podkreśla, że właśnie przy okazji poboru do LITEWSKIEJ wykorzystują pracujących na Litwie rosyjskich wojska rosyjskie służby próbowały infiltrować dyplomatów, którzy formalnie nie są związani z struktury obronności kraju. „Osoby znane wywiadem”. (s. 14). Aktywniej niż w poprzednich z popierania rosyjskiej agresywnej polityki latach działał wywiad wojskowy, który w ciągu 2015 zagranicznej próbowały dostać się na służbę Opublikowanego 30 marca 2016 r. odbudował utracone na skutek litewskich działań do wojska litewskiego” (s. 15). Rosyjski wywiad kontrwywiadowczych zasoby. Obecnie są one wojskowy gromadził informacje dotyczące wystarczające dla realizacji szeroko zakrojonych akcji współpracy litewsko-ukraińskiej, nie tylko otatka została sporządzona jak streszczenie wywiadowczych. (s. 14), przy czym wywiad wojskowy wojskowej, ale również politycznej, a także o najważniejszych informacji, odnoszących się do wykorzystuje nie tylko dyplomatów wojskowych, inicjatywach obywatelskich na rzecz wsparcia sytuacji na Litwie, a mogących mieć znaczenie N ale także cywilnych. Rosyjski wywiad, działając pod dla Ukrainy. W obszarze zainteresowania dla Polski i stosunków polsko-litewskich. Pominięto pozorem dyplomacji, nawiązywał kontakty agenturalne rosyjskiego wywiadu wojskowego pozostawały te, które dotyczą Litwy tylko pośrednio (np. sytuacji w instytucjach państwowych i organizacjach litewskich, obiekty wojskowe: zarówno jednostki litewskie, w Afryce, terroryzmu). Uwagi i komentarze tłumacza z założeniem by zwerbowani, wspinając się po stopniach jak i „natowskie”. Wywiad rosyjski szukał zostały zaznaczone podkreśleniem. Cytaty z dokumentu kariery, odpowiednio oddziaływali na podejmowane informacji na temat planowanych inwestycji umieszczono w cudzysłowie, a dłuższe – zaznaczono decyzje i działania. GRU stale współpracuje zarówno wojskowych, ale także działalności zrzeszeń pomniejszonym drukiem. ze swoim białoruskim odpowiednikiem działającym przedsiębiorców operujących na rynku na Litwie, jak i utrzymuje kontakty z mieszkającymi zbrojeniowym, a nawet Związku Strzelców Ustawa z 17 lipca 2000 r. (par. 26) O wywiadzie Republiki na Litwie weteranami sowieckimi oraz absolwentami –organizacji paramilitarnej, zintegrowanej z Litewskiej zobowiązuje Departament Bezpieczeństwa podsumowaniu autor ocenia, że Rosjanie, mimo iż sowieckich szkół wojskowych, jak również ze systemem obrony i zasadniczo finansowanej Państwa (VSD) do dorocznego przygotowania oceny pozostają za NATO w tyle pod względem technicznym skupiającymi ich organizacjami pozarządowymi. przez litewski MON. zagrożeń dla bezpieczeństwa narodowego dla roku uzbrojenia i wyposażenia armii, dysponują jednak ubiegłego. Dokument jest jawny, jest prezentowany zasobem, który pozwala w czasie do 48 godzin na w Sejmie RL. W tym roku towarzyszyła mu także zgromadzenie i dyslokację sił, zdolnych do skutecznych konferencja prasowa, zaś raport został przygotowany działań militarnych przeciwko państwom bałtyckim. we współpracy z odpowiednim departamentem Stwierdza, że choć w skali ponadregionalnej Rosja nie w Ministerstwie Obrony Kraju (wywiad wojskowy). jest zdolna do prowadzenia akcji zbrojnych, to jednak w Oprócz oceny zagrożeń zaprezentowano także osobny regionie może skutecznie dążyć do uzyskania przewagi dokument sprawozdanie z działalności VSD. Oba strategicznej i w razie konfliktu izolować obszar, którym dotyczą roku 2015. Dokumenty te są z punktu widzenia byłaby zainteresowana i uniemożliwić sojusznikom Litwy polski ważne z dwóch powodów: 1) wyjaśniają one, jak dostęp do niego. „Należy przyjąć, że to negatywne sami Litwini oceniają swoją sytuacją bezpieczeństwa i oddziaływanie na sytuację bezpieczeństwa narodowego największe dla niej zagrożenia w warunkach konfliktu Litwy [ze strony Rosji] będzie się nasilać”. (s. 10). na Ukrainie i nasilenia terroryzmu w Europie oraz 2) Omawiając sytuację na Białorusi, autor traktuje ją pokazują w jaki sposób funkcjonowanie mniejszości jako obszar pod względem wojskowym właściwie narodowych i spraw narodowościowych w kraju jest zintegrowany z Rosją. Na rok 2016 planowane jest postrzegane w kontekście bezpieczeństwa kraju. powstanie rosyjskiej, wojskowej bazy lotniczej na Białorusi. Dokument omawia działania rosyjskich „Ocena zagrożeń dla bezpieczeństwa narodowego” jest służb wywiadowczych wobec Litwy i jej obywateli (nie poprzedzona rozbudowanym wstępem poświęconym koniecznie – na jej terytorium), które – jak ocenia autor sytuacji wewnętrznej w Rosji, w tym politycznej i – uległy jeszcze nasileniu ze względu na napięcia w gospodarczej oraz jej polityce zagranicznej i wojskowej. stosunkach Rosji z Zachodem (s. 13). Omówione zostały Ten ostatni temat jest potraktowany najszerzej. W jego następujące formy aktywności rosyjskich służb: 30 New Direction - The Foundation for European Reform www.europeanreform.org @europeanreform 31 Russia‘s influence and presence in Lithuania Linas Kojala - Wojciech Jakóbik 6 DZIAŁALNOŚĆ WYWIADOWCZA przeciwnika w pozyskiwaniu interesującej go NA POGRANICZU informacji. W ramach operacji infiltracji technicznej Ma głównie charakter obserwacyjny. Obserwowane gromadzona zostaje także informacja o charakterze są nie tylko obiekty. Rosjan interesują nastroje osobistym, również potencjalnie kompromitująca, przy granicy, infrastruktura, skuteczność i czujność która później może być wykorzystana w celu służb granicznych (Rosjanie uważają je za jednostki zwerbowania danej osoby, by uzyskać od niej stanowiące część wojska). Tego typu informacja jest gotowość współpracy. Rosyjskie służby wywiadowcze częściowo zdobywana od mieszkańców terenów i bezpieczeństwa dysponują możliwościami przygranicznych, którzy jeżdżą do Rosji na zakupy. technicznymi pozwalającymi na kontrolę rozmów „W 2015 r. przy litewskiej granicy zaobserwowano telefonicznych instytucji, organizacji i osób na Litwie, podwyższoną aktywność samolotów bezzałogowych które są w obrębie zainteresowania tych służb (s. 18). po stronie Rosji i Białorusi. Ocenia się, że służą one do prowadzenia działalności wywiadowczej przeciwko Osobno omówione są zagrożenia ze strony Republice Litewskiej oraz planowaniu nielegalnego służb wywiadowczych i specjalnych Białorusi. przenikania na terytorium Litwy. Są ślady, pozwalające „Najważniejsze zadania białoruskiego wywiadu i służb sądzić, że rosyjskie oddziały specjalne w czasie pokoju specjalnych na Litwie związane są z zapewnieniem przenikają na terytorium państw sąsiednich” (s. 17) np. trwałości i stabilności władzy wewnątrz Białorusi oraz w celu obserwacji obiektów. dążeniem do własnych politycznych i ekonomicznych interesów na Litwie i w Unii Europejskiej. Procesy integracji Białorusi z Rosją, szczególnie w dziedzinie 7 OBSERWACJA OBIEKTÓW wojskowej, również określają działalność białoruskich (JEDNOSTEK I INFRASTRUKTURY służ wywiadowczych i bezpieczeństwa, skierowaną WOJSKOWEJ, WYBRANYCH przeciwko bezpieczeństwu narodowemu Litwy i jej 3 DZIAŁALNOŚĆ PRZECIWKO 4 DZIAŁANIA PRZECIWKO OBIEKTÓW CYWILNYCH) interesom” (s. 18). Działania białoruskiego KGB na LITWIE NA TERENIE FEDERACJI LITEWSKIM DYPLOMATOM I jest typowym działaniem wywiadowczym, ciągle Litwie mają za cel osłabianie białoruskiej opozycji. ROSYJSKIEJ URZĘDNIKOM ZAGRANICĄ trwa, ale autor raportu podkreśla „W 2015 r., w drugim Białoruskie służby specjalne gromadzą informacje Działalność wobec obywateli litewski w Rosji Odnotowano aktywność obserwacyjną, prowokacje półroczu odnotowano przypadki prowokacyjnego na temat działających na Litwie organizacji prowadzi głównie Federalna Służba Bezpieczeństwa (zatrzymanie korespondencji, fotografowanie, obserwowania wspomnianych obiektów, gdzie opozycji białoruskiej, werbują członków miejscowej (FSB). Dokument wskazuje przedsiębiorców, rewizje z celowo pozostawianymi śladami bytności) osoba fotografująca demonstracyjnie ujawniała społeczności białoruskiej oraz obywateli białoruskich nawet drobnych, jako główny cel działań Służby. i rozpowszechnianie informacji, obliczone na swoje związki z Rosją. Oznacza to, że fotografowanie mieszkających stale na Litwie. [Białoruski] KGB stara Werbowano ich do współpracy, a gratyfikacje ze skompromitowanie dyplomatów i ich rodzin, wywarcie nabiera cech operacji informacyjno-psychologicznych się także infiltrować agentów do wnętrzna opozycji strony FSB miały zwykle charakter korupcyjny: nacisku i stworzenie presji psychologicznej. Obserwacja by stworzyć wrażenie że obywatele rosyjscy mogą białoruskiej na samej Białorusi, po czym zachęca proponowano protekcję (tzw. „kryszę”), pomoc w odbywa się także przy pomocy środków technicznych: swobodnie prowadzić prowokacje na Litwie lub ich do brania udziału w przedsięwzięciach opozycji pokonywaniu barier biurokratycznych (które FSB podsłuchów, obserwacji wizualnej, przechwytywanie wywołać ze strony litewskiej nieproporcjonalną do białoruskiej na Litwie. Głównym celem jest /…/ kontroluje), ochronę przed światem kryminalnym. poczty elektronicznej. Chodzi o powstrzymanie zjawiska reakcję” (s. 17). utrzymanie białoruskiej opozycji w rozsypce i nie FSB szczególnie interesowało się osobami, które dyplomatów od działań i wypowiedzi, które mogą być dopuszczenie, by stała się ona realną alternatywą dla pracowały lub pracują w litewskim wymiarze niekorzystne dla Białorusi lub Rosji. Autor zaznacza, obecnego reżimu (s. 18). sprawiedliwości, administracji, wojsku i mają że takie działania mogą być też podejmowane wobec 8 PRZECHWYTYWANIE SYGNAŁÓW kontakty w litewskich środowiskach polityki i dyplomatów litewskich w różnych krajach, choć Odbywa się za pomocą mobilnych i stacjonarnych Podobnie jak pracownicy służb wywiadowczych biznesu. Rosyjskie służby szczególnie chętnie obecnie mają one miejsce tylko w Rosji i na Białorusi. platform wywiadowczych, zamontowanych na Rosji, również białoruscy działają jako dyplomaci, wykorzystują ludzi biznesu, którym nie udało się na budynkach ambasady i konsulatu rosyjskiego, na dziennikarze, biznesmeni czy naukowcy. Połowę Litwie i w obliczu problemów finansowych przenieśli terytorium Litwy i Białorusi oraz na jednostkach personelu dyplomatycznego ambasady białoruskiej się do Rosji. „W 2015 r. FSB nadal próbowała 5 DZIAŁALNOŚĆ WYWIADOWCZA pływających po Morzu Bałtyckim. w Wilnie stanowią pracownicy lub współpracownicy stworzyć sieć źródeł informacji i agentów wpływu POD POZOREM PRACY białoruskiego KGB i GRU. Choć działanie służb w systemie wymiaru sprawiedliwości i innych DZIENNIKARSKIEJ Trzeba zaznaczyć, że dużo wrażliwej informacji może białoruskich nie jest tak agresywne jak rosyjskich. instytucjach na Litwie. W kwietniu zeszłego roku Miała miejsce przede wszystkim w celu dotarcia zostać przechwyconej nie tylko dzięki możliwościom, przerwana została operacja wywiadowcza, którą FSB do informacji dot. wojska. Uzyskanie akredytacji jakie ma wywiad rosyjski, by przeniknąć do kanałów w 2015 r. utrzymała się tendencja z poprzednich lat prowadziła w celu zwerbowania za pomocą osób litewskiego MONu daje dostęp do wydarzeń komunikacyjnych. Nieodpowiedzialne używanie – z próbami zwerbowania przez białoruskie służby pośrednich urzędników instytucji podlegających organizowanych dla dziennikarzy i sporego zasobu otwartych kanałów komunikacji przez urzędników najczęściej stykali się wyjeżdżający na Białoruś Ministerstwu Spraw Wewnętrznych RL i za pomocą informacji (np. prowadzonych manewrów, ćwiczeń do wymiany informacji wrażliwych i potocznych, pracownicy organów wymiaru sprawiedliwości. /…/ zwerbowanych infiltrować także inne instytucje, w itp.). O te akredytacje ubiegają się często związani z nieprzestrzeganie procedur bezpieczeństwa połączeń, KGB, we współpracy z białoruskimi służbami ochrony tym – urząd prezydenta republiki”. (s. 15) rosyjskimi służbami dziennikarze z Litwy i zagranicy. zwiększa skuteczność działania środków technicznych 32 New Direction - The Foundation for European Reform www.europeanreform.org @europeanreform 33 Russia‘s influence and presence in Lithuania Linas Kojala - Wojciech Jakóbik miejsca poświęcono sytuacji mniejszości narodowych, takim kontekście interpretowane jest też litewskie zaś omawiana negatywne z punktu widzenia wsparcie dla Ukrainy – jako natowska interwencja. „W bezpieczeństwa procesy społeczne są łączone z kontekście międzynarodowym Litwa przedstawiana oddziaływaniem rosyjskim typu soft power. jest jako kraj, który blokuje rosyjską inicjatywę współdziałania [z Europą] w walce z terroryzmem na Autor Oceny podkreśla, że priorytetem rosyjskiej Bliskim Wschodzie”. (s. 23). polityki jest stworzenie sprzyjającej Rosji przestrzeni informacyjnej, czemu służą nie tylko mass-media, Nie ma w dokumencie mowy o tym, by były specjalne ale finansowane z Rosji bezpośrednio lub pośrednio portale czy kanały telewizyjne skierowane do organizacje (NGOsy, centra analityczne, instytucje krajów bałtyckich. Litwa i Rosja są permanentnie w akademickie i artystyczne). Głównym środkiem stanie „konfliktu pamięci” dot. oceny drugiej wojny utrwalania korzystnego dla Rosji przekazu pozostają światowej i przebiegu tego, co działo się na Litwie po mass-media: telewizja, prasa i Internet. Rosyjskie jej zakończeniu. W tym kontekście Litwini do dzisiaj kanały telewizyjne /…/ choć są przeznaczone dla rozpoznawani są przez Rosjan jako „faszyści”. odbiorcy wewnętrznego, są dostępne także w krajach bałtyckich. Z badań sondażowych prowadzonych w Jako zagrożenie w dziedzinie polityki pamięci roku 2015 wynika, że ok. 30 proc. mieszkańców Litwy, wskazywana jest postać historyka Aleksandra w tym – dwie trzecie rosyjskojęzycznych mieszkających Diukowa i kierowanej przez niego fundacji „Pamięć na Litwie, codziennie ogląda wiadomości nadawane historyczna”. Tematycznie jego działalność odnosi przez rosyjską telewizję kontrolowaną przez państwo, się do okresu powojennego: chodzi o dyskredytację 6-8 proc. codziennie śledzi internetowe portale litewskiej partyzantki antysowieckiej i rehabilitację informacyjne powstające w Rosji. (s. 22). przedstawicieli sowieckiego aparatu represji z tego okresu. Autor zaznacza, że taka polityka historyczna Media te przede wszystkim propagują niekorzystny jest długotrwałą strategią oddziaływania na wizerunek Litwy jako kraju destabilizującego region, społeczeństwo litewskie i kształtowania jego oceny dążącego do większej w nim aktywności NATO. W historii najnowszej i sytuacji obecnej. pogranicza, werbował także mieszkańców obszaru ochrony środowiska i w tym wymiarze również przygranicznego, którzy sami nie pełnią żadnych stanowi zagrożenie. Realizacja tych projektów funkcji, ale mają znajomych w litewskich instytucjach będzie oznaczała powstanie nowego połączenia wywiadowczych i wymiaru sprawiedliwości. Interesy sieci energetycznych europejskiej i Wspólnoty białoruskiego GRU na Litwie zasadniczo pokrywają Niepodległych Państw. Kraje bałtyckie, mimo że są już się z zapotrzebowaniami rosyjskiego wywiadu połączone z systemem europejskim, pozostają jednak wojskowego (s. 19). w postsowieckim systemie energetycznym IPS/UPS. Dokument zawiera schemat działań, jakie zwykle W ocenie rosyjskiego przywództwa obecna polityka podejmowane są na granicy litewsko-białoruskiej w energetyczna krajów bałtyckich stanowi ryzyko dla celu zwerbowania przekraczającej ją osoby. obwodu kaliningradzkiego, zależnego od tranzytu przez Litwę. Choć w 2016 r. została podpisana Osobny rozdział poświęca autor analizie nowa długoterminowa umowa tranzytowa dot. bezpieczeństwa ekonomicznego i energetycznego. przesyłu gazu, w przestrzeni publicznej spekuluje Omawiane tam zagrożenia odnoszą się one w się potencjalnymi zagrożeniami związanymi z tym zasadzie do całego regionu krajów bałtyckich i w tranzytem, by w ten sposób zdyskredytować Litwę Polsce są znane. Specyficznie litewskim problemem jako wiarygodnego partnera tranzytowego (s. 22). są budowy dwóch elektrowni atomowych w obwodzie kaliningradzkim i pod Ostrowcem na Ok. jedną trzecią dokumentu stanowi ocena zagrożeń Białorusi. Realizację pierwszej na razie wstrzymano, bezpieczeństwa informacyjnego, cybernetycznego ale druga, w pełni finansowana przez Rosję, „jest oraz ochrony zasad konstytucyjnych kraju. Autor kontynuowana mimo złożonej sytuacji ekonomicznej omawia w niej procesy wewnątrz społeczeństwa i politycznej.” (s. 22). Jak podkreśla autor, ta budowa litewskiego, które VSD postrzega jako negatywne z narusza obowiązujące konwencje dotyczące punktu widzenia bezpieczeństwa narodowego. Sporo 34 New Direction - The Foundation for European Reform www.europeanreform.org @europeanreform 35 Russia‘s influence and presence in Lithuania Linas Kojala - Wojciech Jakóbik Diukow pojawiał się także w Polsce. Jego publikacje i Akcje informacyjne przy użyciu nowoczesnych wypowiedzi dotyczyły także relacji polsko-litewskich technologii są obliczone na wywołanie i obserwację w okresie wojny. reakcji społecznych. Tak autor Oceny postrzega pojawienie się na facebooku „Wileńskiej Republiki „W 2015 r. Rosja nie stworzyła rozległych projektów Ludowej” (strona po polsku i rosyjsku wzywała informacyjnych, korzystając z już istniejących kanałów do powtórzenia wariantu ukraińskiego na Litwie). oddziaływania propagandowego i doskonaliła ścieżki Jak się wydaje, ta strona nie miała żadnego ich oddziaływania. Mimo trudności ekonomicznych przedłużenia w rzeczywistości i pozostała tylko dalej finansowane są „Russia Today”, „Rossija siego przestrzeni internetowej, ale jej pojawienie się było dnia” i „Sputnik”, jednak więcej uwagi poświęcono zauważone przez polskie media internetowe. Autor internetowym portalom społecznościowym i mediom Oceny generalnie dostrzega zwiększoną aktywność budowanym przez tzw. rodaków [Rosjan poza rosyjskiego przekazu na portalach społecznościowych, granicami kraju]. /…/ Wśród krajów, do których zaznacza jednak, że kilkaset osób rozpowszechnia powędruje wparcie finansowe dla tego rodzaju przekaz, który jednak jest tworzony przez znacznie mediów, wymieniana jest też Litwa. mniejszą liczbę autorów. Główne wątki tych to „sowietnostalgia”, krytyka polityki Litwy, NATO i W 2015 r. Rosja na Litwie wzmacniała już posiadane UE oraz komentarze dot. polityki rosyjskiej. Celem zasoby w sferze masowego przekazu, utrzymywano jest „konsolidacja grup protestu i podżeganie do kontakty z litewskimi dziennikarzami w celu napięć etnicznych”. Jako ośrodek, w którym powstaje wykorzystania ich do rozpowszechniania korzystnego przekaz medialny odpowiadający Kremlowi wskazany dla Rosji przekazu. Niebezpieczne są dla Litwy plany jest międzynarodowy klub Format A-3, który w 2015 agencji „Rossija siegodnia” zakotwiczenia prawnego r. zorganizował na Litwie 10 imprez o charakterze wcześniej tego rodzaju działalność miało tło głównie uwikłani w działalność hackerską czy szpiegowską. na Litwie multimedialnego projektu propagandowego kulturalnym lub eksperckim, z udziałem gości z ekonomiczne, a obecnie hackerzy dążą nie tylko Również sam rozwój infrastruktury IT na Litwie jest „Sputnik”, którego realizacją zajmuje się kierowany przez Niemiec, Francji i Węgier. „Taki sposób organizacji do korzyści ekonomicznej, ale i politycznej. /…/ w czynnikiem sprzyjającym np. atakom hackerskim Anatolija Ivanowa portal baltnews.net. W listopadzie wydarzeń miał wywołać wrażenie, że korzystny ostatnim czasie próby podejmowane przez hackerów czy cybernetycznym w terytorium Litwy. W tekście miał miejsce kongres rosyjskich rodaków w Moskwie, dla Rosji dyskurs polityczny jest obecny również kryminalnych odpowiadają celom strategicznym podkreślono, że sprzyjającą cyberszpiegostwu którego program układa rosyjskie Ministerstwo Spraw w środowiskach politologów zachodnich, ale też – niektórych państw. Można przypuszczać, że państwa okolicznością niefrasobliwa, a nawet Zagranicznych. Tam po raz pierwszy projekt „Sputnik” burzyć zaufanie do Litwy jako państwa, do NATO i UE do różnych celów „wynajmują” uczestników świata nieodpowiedzialna postawa wielu użytkowników i powiązano z działalnością portali baltnews.lt, baltnews. oraz ożywiać nostalgię do czasów sowieckich” (s. 35). przestępczego. W 2015 r. zanotowano próby włamań administratorów IT na Litwie. Już wcześniej wiadomo lv i baltnews.ee. Oceniono tam, że media te istotnie Galina Sapożnikowa, założycielka klubu i dziennikarka do systemów i sieci instytucji państwowych na Litwie. było o lukach w systemach ochrony sieci niektórych się przyczyniają do rozpowszechniania informacji „Komsomolskiej prawdy” jest na Litwie persona Wyglądały one na motywowane finansowo, ale litewskich instytucji państwowych, ale nie zostały odpowiadającej Rosyjskim interesom. Finansowanie non grata od sierpnia 2015. Raport VSD z 2014 r. też zaatakowane instytucje nie były związane z sektorem one usunięte i w 2015 r. były próby wykorzystania portalu baltnews.lt jest nieprzejrzyste, odbywa się za wskazuje ją jako twórczynię kremlowskiego przekazu bakowym czy finansowym. (s. 25) ich hackerów. Zaniedbanie w tym względzie, idące pomocą firmy pośredniej, która nie jest zarejestrowana na kraje bałtyckie. w parze z częstą niekompetencją użytkowników, jest ani na Litwie, ani w Rosji. (s. 24) Odnotowano włamania szpiegowskie i próby wskazywane jako poważny problem. W Ocenie jest mowa o bezpieczeństwie wykrada informacji z sieci instytucji państwowych. cybernetycznym. Temat wydaje się szczególe Jako najważniejszy przykład autor podaje włamanie Największym zagrożeniem dla bezpieczeństwa kraju, aktualny, bo nawet w ostatnich tygodniach (9 i zmianę wyglądu strony www sztabu generalnego tak jak w roku poprzednim, pozostają związani z kwietnia) przed konferencją poświęconą Tatarom Wojska Litewskiego, co zakwalifikowano jako Rosją hackerzy, w tym – pracujący w jej służbach krymskim, w Sejmie litewskim miał miejsce atak advanced persistent threat – zagrożenie wyższego wywiadowczych i specjalnych. FSB oraz jednostki na jego stronę internetową i była ona przez kilka stopnia. Autor Oceny szczegółowo analizuje działania rosyjskiego ministerstwa obrony wraz z podmiotami dni niedostępna. „Szpiegostwo cybernetyczne, i techniki stosowane przez cyberwłamywaczy oraz z nimi związanymi lub przez nich kontrolowanymi cyberataki i działania wywiadu cybernetycznego techniki ukrywania przez nich własnej tożsamości. (przedstawiciele świata przestępczego, hackerzy- (skanowanie danych) to najczęściej notowana Podkreśla, że fizycznie działalność ta może być patrioci, hacktywiści) dysponują środkami, działalność w cyberprzestrzeni skierowana przeciwko prowadzona z kraju odległego od miejsca, gdzie pozwalającymi na przeprowadzanie operacji i instytucjom państwa litewskiego, obiektom dokonuje się ataku czy włamania, więc rozpoznanie zakłócenie funkcjonowania litewskich systemów i sieci ważnym dla bezpieczeństwa narodowego oraz sprawców jest bardzo trudne. Ustalono, że ADA, przejęcie kontroli nad nimi czy sprawdzenie podmiotom w sektorze prywatnym” (s. 25). Jako producenci popularnych programów antywirusowych zdolności litewskich instytucji do obrony. /…/ Można sprawców „cyberwłamań” autor wskazuje zarówno czasem oszukują użytkowników co do obecności zakładać, że zdobyta [tą drogą] informacja jest hackerów „państwowych”, jak i indywidualnych, szkodliwych kodów, a to utrudnia rozpoznanie wykorzystywana w planowaniu operacji wojskowych. ale finansowanych czy wspieranych przez państwo tych kodów i pozwala przypuszczać, że również Istnieją dane wskazujące, że poza systemami (w domyśle – rosyjskie). Obserwuje zmianę, gdyż niektórzy twórcy programów antywirusowych są obrony celem Rosji mogą się stać działające w 36 New Direction - The Foundation for European Reform www.europeanreform.org @europeanreform 37 Russia‘s influence and presence in Lithuania Linas Kojala - Wojciech Jakóbik cyberprzestrzeni podmioty, takie jak instytucje mniejszości narodowe (przede wszystkim – rosyjską) do społeczności rosyjskiej i polskiej na Litwie, które Jesienią 2015 r. przedstawiciel rosyjskiego MSZ /…/ rządowe, szczególnie MSZ, systemy telekomunikacji, oraz przejawy politycznego ekstremizmu. też znajdują się w rosyjskim polu informacyjnym. Konstanin Dołgow publicznie wyraził zatroskanie przemysłu i energetyki oraz kluczowe obiekty W ten sposób udaje się uzyskać uznanie dla o sytuację Polaków na Litwie „ze względu na infrastruktury, a zakłócenie ich funkcjonowania będzie Autor Oceny wskazuje dwie organizacje na Litwie: agresywnej polityki Rosji w samym społeczeństwie prowadzoną przez władze litewskie lituanizację i miało zasadnicze znaczenie dla codziennego życia Centrum Obrony i Badania Praw Podstawowych rosyjskim i utrudnia się integrację społeczności niszczenie polskiego szkolnictwa na Litwie”. /…/ ludzi. Wśród potencjalnych celów da się wskazać (litew. Pagrindiniu teisiu gynimo ir tyrimo narodowościowych na Litwie” (s. 29). Autor przedstawicieli mass-mediów. (s. 27). centras) i Niezależne Centrum Praw Człowieka oceny poświęca osobny podrozdział rosyjskiemu Celom rosyjskiej polityki na rzecz tzw. rodaków (niepriklausomas zmogaus teisiu centras) jako oddziaływaniu w szkolnictwie mniejszości (głównie odpowiada również działalność niektórych W tonie ostrzeżenia autor zaznacza, że najłatwiejszym finansowane z Rosji, zrzeszające rosyjskich – rosyjskim). Jako zagrożenie wskazywany jest przedstawicieli społeczności polskiej oraz żądania z ich celem dla „cyberwłamywaczy” pozostaną podmioty, rodaków na Litwie i deklarujące za cel obronę praw tu izolowany, zamknięty charakter sieci szkół strony by zapewnić wyjątkowe prawa mieszkańcom które nie dość uwagi poświęcają bezpieczeństwu mniejszości na Litwie. W dokumencie zaznaczono, że mniejszościowych na Litwie i „brak więzi młodzieży Litwy Południowo-Wschodniej. W pojedynczych korzystania z IT oraz użytkownicy, którzy liderzy tych organizacji uczestnicząc w spotkaniach i z litewską państwowością” (s. 29). Ambasada przypadkach ich żądania i wypowiedzi odpowiadają korzystają z nich w sposób nieodpowiedzialny lub forach międzynarodowych budują celowo wizerunek rosyjska utrzymuje stałe kontakty z nauczycielami potrzebom agresywnej rosyjskiej polityki zagranicznej niekompetentny. Litwy jako kraju, gdzie permanentnie narusza ze szkół rosyjskich, zapewnia im bezpłatne szkolenia i zasadom, które nie są zgodne z interesami litewskiej się te prawa. „Zarzut naruszania praw rosyjskich w Rosji, a absolwentom proponuje tam bezpłatne państwowości. Np. w prorosyjskich mass-mediach Z punktu widzenia Polski ważny jest rozdział rodaków Kreml wykorzystuje w celu budowania studia. „Studiujący w Rosji rosyjskojęzyczni młodzi w krajach bałtyckich podżega się do konfliktów OCHRONA PODSTAW KONSTYTUCYJNYCH KRAJU wizerunku Litwy jako kraju wrogiego. Przekaz jest obywatele Litwy są potencjalnym przedmiotem etnicznych i tam też można znaleźć wypowiedzi, w gdyż jest tu omówione rosyjskie oddziaływanie na adresowany zarówno do społeczeństwa Rosji, jak i zainteresowania rosyjskich służb wywiadowczych” który nie jest odrzucana możliwość tworzenia polskich (s. 29). Organizacje młodzieżowe skupiające uczniów i rosyjskich obszarów autonomicznych w krajach szkół rosyjskojęzycznych często zbudowane są bałtyckich i wypowiadane są groźby użycia środków wokół przekazu antylitewskiego (np. obchodzenia ostatecznych dla obrony swych praw. Wśród autorów świąt sowieckich). Grupy te miewają charakter takich wypowiedzi wymienić można przewodniczącą paramilitarny. Na początku ubiegłego roku sprawa Forum Rodziców Uczniów Polskich Szkół rejonu uczestnictwa młodzieży z Litwy w parawojskowych solecznickiego – Renatę Cytacką. obozach w Rosji wywołała reakcję ówczesnego ministra oświaty i nauki Dainiusa Pavalkisa, który Jednolitą działalność polityczną mniejszości jako rozwiązanie proponował wtedy zwiększenie narodowych dyskredytują działacze otwarcie nadzoru ministerialnego nad szkołami. reprezentujący rosyjskie interesy. W samorządzie miasta Wilna koalicję polsko-rosyjską reprezentuje Osobny podrozdział Rosyjskie dążenia do tworzenia Rafael Muksinow, który wcześniej przewodniczył napięcia w społeczeństwie na tle narodowościowym Radzie Koordynacyjnej do spraw Rodaków w odnosi się także do Polaków na Litwie. Poniżej – jego ambasadzie rosyjskiej w Wilnie. W połowie grudnia przekład z małymi skrótami: 2015 r. w Rydze /…/ Maksinow „reprezentował” Litwę na trzeciej międzynarodowej konferencji naukowej Zamknięty charakter szkolnictwa mniejszości pt. II wojna światowa a kraje bałtyckie 1939-1945. narodowych pozostaje jedną z głównych Podczas tej konferencji państwa bałtyckie oskarżono o przeszkód na drodze integracji społeczności podżeganie do antysemityzmu jeszcze przed II wojną polskiej, by stać się częścią społeczeństwa światową, a wraz z Finlandią stanowiły zagrożenie dla obywatelskiego [na Litwie]. Duża część tej bezpieczeństwa Związku Sowieckiego (s. 30). społeczności żyje w rosyjskim obszarze informacyjnym i kulturowym. Przy pomocy Autor Oceny zwraca uwagę, że na Litwie dezinformacji i propagandy w tym właśnie Cerkiew prawosławna (podległa patriarchatowi obszarze nieustannie budowana jest postawa moskiewskiemu) jest elementem rosyjskiego nieufności czy wrogości wobec państwa soft power. Zwraca też uwagę na istnienie litewskiego. Dla Rosji korzystne jest podżeganie ruchów podłożu religijnym (np. ruchu „Koncepcji do wrogości na tle narodowym wśród Polaków Bezpieczeństwa Społecznego”) które – ja twierdzi na Litwie, by w ten sposób osłabiać integrację – szerzą wszelkiego rodzaju teorie spiskowe, społeczną w kraju. W ten sposób dąży się do antyzachodnie i otwarcie prorosyjskie (np. ldiena.lt). budowania środowisko sprzyjającego rozszerzaniu Członkowie wspomnianego ruchu „Koncpecja…” brali rosyjskich wpływów oraz pogarszania stosunków udział w demonstracjach i akcjach protestacyjnych wzajemnych Polski i Litwy – sojuszniczek w NATO. skierowanych przeciwko USA i NATO. 38 New Direction - The Foundation for European Reform www.europeanreform.org @europeanreform 39 Russia‘s influence and presence in Lithuania Linas Kojala - Wojciech Jakóbik Dokument nie wspomina o dość aktywnych na Litwie podważeniem tej narracji, a w konsekwencji – a demonstrowanym przez środowiska skrajnie Autor Oceny prognozuje m.in. „Zagrożenia ze ruchach neopogańskich (quasi religijnych), które potencjalnym osłabieniem legitymizacji Republiki nacjonalistyczne, np. podczas demonstracji w święta strony zagranicznych obcych wywiadów będą też mają swoje przedłużenie medialne (np. alkas. Litewskiej narodowe. One też mają swój przekaz w mediach narastać w bliskiej, średniej i długoterminowej lt). Ideologia tych ruchów zwykle też niesie treści (głównie Internecie: tautosjaunimas.lt tautininkai. perspektywie. Największym zagrożeniem będzie antyzachodnie (choć raczej w sferze kulturowej i Osobny podrozdział poświęcony jest ruchom lt alkas.lt tautininkai.lt patriotai.lt), nie jest on działalność rosyjskich służb wywiadowczych i politycznej, a nie militarnej), choć odległe są one od społecznym, które Rosja łatwo może wykorzystać do bezpośrednio prorosyjski, ale wyraźnie antypolski i specjalnych oraz działania prowadzone z terytorium jednoznacznie prorosyjskiego przekazu. W tekście swoich celów. Wymienione są takie osoby (Rolandas agresywny. Rosji, a także cyberszpiegostwo. Działalność dokumentu nie ma wzmianki o tych środowiskach. Paulauskas, Valdas Lekstutis, Zigmas Vaišvila, Algirdas ta będzie ułatwiona poprzez brak dostatecznej Paleckis) oraz portale internetowe (ekspertai.eu, Zagrożenie terrorystyczne ze strony islamu jest kultury pracy z informacją niejawną sektorze Jako zagrożenie postrzegane są również pewne sauksmas.lt, revoliucija.org, lsfrontas.lt, sarmatas.lt , oceniane jako „mało prawdopodobne” (s. 35) i jest publicznym oraz nieodpowiedzialne traktowanie formy działalności związane z upamiętnianiem na versijos.lt), a także organizacje. O jednej z nich (Grupa rozpatrywane także głównie w kontekście słabnącego bezpieczeństwa IT” (s. 37). terenie Litwy poległych rosyjskich żołnierzy i innymi B3) Ocena mówi, że „nie ma ona prawie żadnego (niekorzystanie dla Litwy) zainteresowania naszym tematami pamięci historycznej. Są one koordynowane oddziaływania na społeczeństwo litewskie, jednak regionem ze strony NATO i UE. „Możliwości wywierania przez Rosję nacisku z ambasady rosyjskiej w Wilnie, ale prowadzone przez jej działalność wykorzystuje kontrolowana przez w sferze energetycznej i gospodarczej będą organizacje pozarządowe. Niepokój autora budzi Kreml część mass-mediów, głosząca, że na Litwie W części WNIOSKI I PROGNOZY wskazano maleć ze względu na utrwalenie się konkurencji aktywne włączanie przedstawicieli władz lokalnych istnieje pozasystemowa opozycja, która nie akceptuje najważniejsze zagrożenia dla bezpieczeństwa na rynku surowców energetycznych w i centralnych do różnych aktów upamiętania, po prozachodniej orientacji kraju” (s. 32). narodowego Litwy: krajach bałtyckich, na wzmocnienie połączeń których zawsze następują spotkania nieformalne. międzysystemowych z zachodnimi sieciami ■ rosyjskie ambicje imperialne, agresywna Autor Oceny nie widzi zagrożenia prawicowym ■ energetycznymi oraz na pojawienie się nowych polityka zagraniczna, gotowość do użycia siły Kwestie upamiętniania żołnierzy sowieckich uznawane ekstremizmem na Litwie, mimo, że jego rynków eksportowych” (s. 37). jest za niosące ryzyko rozmiękczania litewskiej przedstawiciele próbowali odwołać się do nastrojów ■■ szczególnie aktywna działalność wywiadowcza narracji historycznej, która w mainstreamie bardziej antyimigracyjnych, obecnych w innych krajach. Rosji, skierowana przeciwko Litwie „Rosja nadal będzie bronić praw swoich rodaków jeszcze niż polska podkreśla swoją tożsamość Ich nieliczne wystąpienia postrzegane są tylko i starać się angażować jak najwięcej młodzieży z jako rosyjskiej ofiary, zaś cały okres sowiecki w kontekście użytku, jaki może z nich uczynić ■■ wroga polityka informacyjna Litwy w swoją działalność kulturalną i oświatową, w konsekwentnie nazywany jest „okupacją”. Zatem rosyjska propaganda. Nie ma w dokumencie mowy celu zachowania wpływu na mniejszości narodowe ■■ próby podżegania wrogości mniejszości udział przedstawicieli władz w uczczeniu sowieckich o problemie nacjonalistycznego ekstremizmu, na Litwie i utrudniania procesu konsolidacji narodowych na Litwie przeciwko państwu żołnierzy jest okazaniem czci okupantom, ale też skierowanego przeciwko własnym mniejszościom, społeczeństwa litewskiego”. (s. 37). • litewskiemu. (s. 37) 40 New Direction - The Foundation for European Reform www.europeanreform.org @europeanreform 41 Russia‘s influence and presence in Lithuania Linas Kojala - Wojciech Jakóbik ANNEX 2 ANNEX 3 RUSSIA AS A THREAT TO THE POPULATION AND LANGUAGES STATES BEING IN THE ZONE IN THE LITHUANIA, INCLUDING OF INFLUENCE RUSSIAN MINORITY AND RUSSIAN LANGUAGE 70% POPULATION: 2,854,235 (JULY 2016 EST.) 60% 50% POPULATION (%) 2011 EST. LANGUAGES (%) 2011 EST. 40% 30% 20% 10% LITHUANIAN 84.1% LITHUANIAN (OFFICIAL) 82% 0% POLISH 6.6% RUSSIAN 8% RUSSIAN 5.8% POLISH 5.6% BELARUSIAN 1.2% OTHER 0.9% OTHER 1.1% UNSPECIFIED 3.5% UNSPECIFIED 1.2% Source: gallup.com (est. 2015) https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/ Agency, Intelligence Central Source: 42 New Direction - The Foundation for European Reform www.europeanreform.org @europeanreform 43 Russia‘s influence and presence in Lithuania Linas Kojala - Wojciech Jakóbik 2012 NUMBER OF NUMBER OF SEATS FROM SEATS FROM NUMBER ELECTION ELECTORAL SINGLE-MEMBER ANNEX 4 PARTY OF VOTES RESULTS (%) LISTS CONSTITUENCIES TOTAL LABOUR PARTY 271 520 19,82 17 12 29 PARLIAMENTARY ELECTIONS SOCIAL DEMOCRATIC PARTY OF LITHUANIA 251 610 18,37 15 22 37 HOMELAND UNION – 206 590 15,08 13 20 33 LITHUANIAN CHRISTIAN DEMOCRATS LIBERAL MOVEMENT 117 476 8,57 7 3 10 THE WAY OF COURAGE 109 448 7,99 7 7 ORDER AND JUSTICE 100 120 7,31 6 5 11 ELECTORAL ACTION OF POLES IN LITHUANIA 79 840 5,83 5 3 8 LITHUANIAN PEASANT POPULAR UNION 53 141 3,88 0 1 1 THE LIBERAL AND CENTRE UNION 28 263 2,07 0 0 0 YES UNION 24 129 1,76 0 0 0 FRONT 16 515 1,21 0 0 0 CHRISTIAN PARTY 16 494 1,20 0 0 LITHUANIA FOR LITHUANIA 12 854 0,94 0 0 0 YOUNG LITHUANIA 8 632 0,63 0 0 0 DEMOCRATIC LABOUR AND UNITY PARTY 4 383 0,32 0 0 EMIGRANTS PARTY 4 015 0,29 0 0 0 REPUBLICAN PARTY 3 661 0,27 0 0 0 PEOPLE PARTY LITHUANIA 3 999 0,25 0 0 0 INDEPENDENT CANDIDATES - - - 3 3 http://www.vrk.lt/statiniai/puslapiai/2012_seimo_rinkimai/output_lt/rezultatai_daugiamand_apygardose/rezultatai_daugiamand_apygardose1turas.html Source: 2008 NUMBER OF NUMBER OF SEATS FROM SEATS FROM COALITION: Social Democratic Party of Lithuania, Labour Party, Order and Justice, Electoral Action of Poles in Lithuania NUMBER ELECTION ELECTORAL SINGLE-MEMBER PRIME MINISTER: Algirdas Butkevičius PARTY OF VOTES RESULTS (%) LISTS CONSTITUENCIES TOTAL HOMELAND UNION – 243 379 19,7 % 18 27 45 LITHUANIAN CHRISTIAN DEMOCRATS NATIONAL RESURRECTION PARTY 186 524 15,1 % 13 3 16 2016 NUMBER OF NUMBER OF SEATS FROM SEATS FROM ORDER AND JUSTICE 156 686 12,68% 11 4 15 NUMBER ELECTION ELECTORAL SINGLE-MEMBER PARTY OF VOTES RESULTS (%) LISTS CONSTITUENCIES TOTAL LITHUANIAN POPULAR SOCIALIST 144 775 11,72% 10 15 25 DEMOCRATIC PARTY HOMELAND UNION – 276 275 21,7 20 11 31 LITHUANIAN CHRISTIAN DEMOCRATS COALITION OF LABOUR PARTY AND YOUTH 111 101 8,99% 8 2 (LP) 10 LITHUANIAN PEASANT AND GREENS UNION 274 108 21,53 19 35 54 LIBERALS’ MOVEMENT OF THE 70 704 5,72% 5 6 11 REPUBLIC OF LITHUANIA SOCIAL DEMOCRATIC PARTY OF LITHUANIA 183 597 14,42 13 4 17 THE LIBERAL AND CENTRE UNION 66 000 5,34% 5 3 8 LIBERAL MOVEMENT 115 361 9,06 8 6 14 ELECTORAL ACTION OF POLES IN LITHUANIA 59 224 4,79% 0 3 3 ANTI-CORRUPTION COALITION 77 114 6,06 0* 1 1 LITHUANIAN PEASANT POPULAR UNION 46 133 3,73% 0 3 3 ELECTORAL ACTION OF POLES IN LITHUANIA 69 810 5,48 5 3 8 NEW UNION (SOCIAL LIBERALS) 45 007 3,64% 0 1 1 ORDER AND JUSTICE 67 817 5,33 5 3 8 FRONT 39 992 3,24% 0 0 0 LABOUR PARTY 59 620 4,68 0 2 2 YOUNG LITHUANIA 21 557 1,75% 0 0 0 LITHUANIAN FREEDOM UNION (LIBERALS) 27 274 2,14 0 DEMOCRATIC PARTY OF LITHUANIA 13 766 1,11% 0 0 0 LITHUANIAN GREEN PARTY 24 727 1,94 0 1 1 LITHUANIAN RUSSIANS UNION 11 331 0,92% 0 0 0 POLITICAL PARTY “LITHUANIAN LIST” 21 966 1,72 0 1 1 LITHUANIAN UNION OF SOCIAL DEMOCRATS 10 682 0,86% 0 0 0 LITHUANIAN PEOPLE’S PARTY 12 851 1,01 0 0 0 LITHUANIAN CENTRE PARTY 8 657 0,70% 0 0 0 AGAINST CORRUPTION AND POVERTY COALITION 6 867 0,54 0 0 0 INDEPENDENT CANDIDATES - - - 4 4 THE WAY OF COURAGE 3 498 0,27 0 0 0 INDEPENDENT CANDIDATES - - - 4 4 COALITION: Homeland Union – Lithuanian Christian Democrats, National Resurrection Party, Liberals’ Movement of the Republic of Lithuania, The Liberal and Centre Union COALITION: Lithuanian Peasant and Greens Union, Social Democratic Party of Lithuania Source: http://www.vrk.lt/rinkimai http://www.vrk.lt/2016-seimo/rezultatai?srcUrl=%2Frinkimai%2F102%2F1%2F1304%2Frezultatai%2Flt%2FrezultataiDaugmVrt.html http://www.vrk.lt/rinkimai Source: PRIME MINISTER: Andrius Kubilius http://www.vrk.lt/statiniai/puslapiai/2008_seimo_rinkimai/output_lt/rezultatai_daugiamand_apygardose/rezultatai_daugiamand_apygardose1turas.html Source: PRIME MINISTER: Saulius Skvernelis * They haven’t crossed the threshold for coalitions 44 New Direction - The Foundation for European Reform www.europeanreform.org @europeanreform 45 Russia‘s influence and presence in Lithuania Linas Kojala - Wojciech Jakóbik NOTES 46 New Direction - The Foundation for European Reform www.europeanreform.org @europeanreform 47 Russia‘s influence and presence in Lithuania www.europeanreform.org Follow us @europeanreform 48 New Direction - The Foundation for European Reform