KWALITEITSGELDEN voor medisch-specialistische zorg in de praktijk VOORWOORD Het is van groot belang geweest dat er jaren geleden geld beschikbaar kwam voor kwaliteitsbeleid medisch specia- listen. Dankzij de inzet van Pieter Vierhout, oud-voorzitter van de Orde van Medisch Specialisten, kwam dit kwali- teitsgeld er. Het was en is geld van de medisch specia- listen, maar werd duidelijk geoormerkt voor verbetering van kwaliteit. De ontwikkelingen op dit gebied zijn de afgelopen jaren duidelijk te zien geweest en kunt u in dit magazine teruglezen. Dankzij deze kwaliteitsgelden zijn vele richtlijnen ontwikkeld, talloze visitaties uitgevoerd en diverse kwaliteitsregistraties opgezet. Dit heeft de trans- parantie van de zorg sterk verbeterd. Financiële middelen ter beschikking hebben is één ding, maar dit alles was Met gepaste trots presenteer ik het magazine dat zes jaar niet tot stand gekomen zonder de tomeloze inzet van vele Stichting Kwaliteitsgelden Medisch Specialisten (SKMS) medisch specialisten. Je bezighouden met verbetering schetst. Het implementeren en onderhouden van het van kwaliteit is echt geen goedbetaalde activiteit en toch kwaliteitsbeleid medisch specialisten dat uit deze kwaliteits- hebben velen hier uren aan besteed, naast hun drukke gelden gefinancierd wordt, heeft duidelijk vorm gekregen. werkzaamheden in het ziekenhuis. Vanaf 2007 zijn deze gelden vanuit het uurhonorarium medisch specialist ter beschikking gekomen. Zij maken En zijn we er nu? Nee, zeker niet! Verbetering van kwaliteit thans deel uit van het budgettair kader zorg medisch is ‘ongoing business’ en de ontwikkelingen op dat gebied specialisten. Van 2015 tot en met 2017 maken de kwali- moeten verder gaan. Het is cruciaal dat we hier aandacht teitsgelden geoormerkt deel uit van het geïntegreerde kader aan blijven besteden; dat is geen kwestie van een druk medisch-specialistische zorg. De ontwikkeling van richt- op de knop maar vergt grote zorgvuldigheid. We zullen in lijnen, indicatoren alsmede de kwaliteitsvisitaties worden nauw overleg met onze partners, met de patiëntenorgani- hieruit betaald. Naast een gealloceerd budget dat bestemd saties, en met de zorgverzekeraars moeten bepalen hoe is voor de individuele wetenschappelijke verenigingen, is die ontwikkelingen eruit gaan zien. Goede afstemming is er ook een centraal budget dat specialisme overstijgende, en blijft zeer noodzakelijk! multidisciplinaire projecten financiert. De voorstellen voor kwaliteitsprojecten worden ingediend en besproken in de Frank de Grave Raad Kwaliteit. De beoordeling die aanvankelijk bij het Voorzitter Federatie Medisch Specialisten SKMS-bestuur lag, wordt tegenwoordig door verschillende commissies uitgevoerd. De projecten sluiten aan bij de dagelijkse praktijk van de medisch specialist waarin samenwerking, verantwoordelijkheid en transparantie centraal staan. Voor de toekomst is ook een innovatiebeleid noodzake- lijk. In het SKMS-bestuur dat bestaat uit twee leden van de Federatie Medisch Specialisten en twee leden van Zorgverzekeraars Nederland, wordt op constructieve wijze samengewerkt om dit beleid vorm te geven. Ik spreek de wens uit dat deze samenwerking gecontinueerd zal worden in het belang van de kwaliteit van de gezondheids- zorg in Nederland. Willem van den Wijngaart Voorzitter Stichting Kwaliteitsgelden Medisch Specialisten INHOUDSOPGAVE KWALITEIT SKMS Kwaliteitsbeleid van medisch 10 Kwaliteitsgelden medisch 3 specialisten in historisch specialistische zorg perspectief 34 De mensen achter SKMS 73 Toekomst kwaliteitsbeleid medisch specialisten 35 SKMS-projecten 47 De mensen achter SKMS 20 Richtlijnontwikkeling: een continu traject 48 Zichtbaar maken van THEMA zorgkwaliteit 17 Patiëntveiligheid 60 Kwaliteitsvisitatie wordt als prioriteit steeds completer Doelmatige zorg: 29 kwalitatief goede en betaalbare zorg COLUMN 54 Goede zorg voor 9 Diana Delnoij ouderen Wilma Wind Kwaliteitsbeleid 28 57 en oncologie 33 Henk Smid 67 Optimaal functioneren Roger van Boxtel doe je samen 66 77 Ronnie van Diemen- 70 Vernieuwing is Steenvoorde vooruitgang KWALITEITSGELDEN IN DE PRAKTIJK | 2015 1 KWALITEITSBELEID Medisch specialisten Kwaliteitsbeleid van medisch specialisten in historisch perspectief Medisch specialisten ontplooien al lange tijd activiteiten op het gebied van kwaliteitsbewaking en kwaliteitsbevordering. Om deze activiteiten te ondersteunen kwam de afgelopen veertig jaar langzamerhand een systematische aanpak tot stand. Deze vormt de basis voor het huidige kwaliteitsbeleid medisch specialisten. 2 KWALITEITSGELDEN IN DE PRAKTIJK | 2015 Zolang de geneeskunde bestaat, houden artsen zich In dezelfde periode ontstond er een bredere belang- bezig met omschrijven van de kwaliteit van hun vak en stelling voor meer systematische en gestructureerde het verbeteren en handhaven daarvan. Tot het midden richtlijnontwikkeling. Naar analogie van het National van de vorige eeuw ontbrak echter een systematische Institutes of Health (NIH) in de Verenigde Staten, aanpak. In het begin van de jaren zestig van de vorige startte het Centraal Begeleidingsorgaan voor de eeuw kwam de discussie op gang over meer toezicht Intercollegiale Toetsing (CBO), later beter bekend als op het medisch handelen van specialisten. Dit leidde Kwaliteitsinstituut voor de gezondheidszorg CBO, begin tot een bewustwordingsproces: de wetenschappelijke jaren 80 met de ondersteuning van wetenschappelijke verenigingen en hun leden beseften dat toetsing van de verenigingen bij de ontwikkeling van zogenaamde geleverde specialistische zorg een taak van de be- consensus-richtlijnen. Doel was de toepassing van roepsgroep zelf was, omdat die immers over de nodige medisch-wetenschappelijke bevindingen in de praktijk specifieke kennis beschikt. Als eerste werd in 1966 de te bevorderen. opleidingsvisitatie ingevoerd, ter verkrijging of behoud Eind jaren negentig van de vorige eeuw bestond het van de opleidingsbevoegdheid. Eind jaren 80 van de kwaliteitsbeleid medisch specialisten zoals de weten- vorige eeuw ontstonden de kwaliteitsvisitaties, gericht schappelijke verenigingen het voerden, voornamelijk uit op de bewaking en de verbetering van de kwaliteit van richtlijnen en kwaliteitsvisitaties. Dit betekende niet dat de patiëntenzorg. In 1989 werd de eerste chirurgische er geen andere initiatieven op gebied van kwaliteitsver- maatschap op kwaliteit gevisiteerd. Het systeem van betering en borging bestonden. Enkele wetenschappe- kwaliteitsvisitatie, dat gedragen wordt door de medische lijke verenigingen waren al actief op gebied van ontwik- beroepsgroep en onderdeel vormt van het landelijke kelen van patiënteninformatie of indicatoren. Een aantal kwaliteitsbeleid is nog steeds uniek voor de wereld. wetenschappelijke verenigingen voerden al een kwa- Kwaliteitscirkel Kwaliteitscyclus Beschrijven goede zorg Meten en evalueren Implementeren KWALITEITSGELDEN IN DE PRAKTIJK | 2015 3 KWALITEITSBELEID Medisch specialisten liteitsregistratie. Zo bestaat de Landelijke Verloskunde 1999 gestart was als derde pijler binnen het kwali- Registratie (LVR) van de Nederlandse Vereniging voor teitsbeleid medisch specialisten. Marjon Kallewaard, Gynaecologie en Obstetrie (NVOG) al sinds 1982. In het huidig directeur Kwaliteit, kwam in 2004 bij de OMS verlengde hiervan startten de neonatologen/kinderart- als ‘Programmamanager Indicatoren’. Kallewaard: sen in 1992 met een registratie rondom de pasgebore- “Het programma kwam voort uit initiatieven van de nen. In het 2001 verenigden deze registraties zich in de Nederlandse Vereniging voor Heelkunde (NVvH) en Stichting Perinatale Registratie Nederland (PRN). Nederlandse Vereniging voor Anesthesiologie (NVA). Er werden standaarden ontwikkeld voor complicatie- Samenhang registraties, zodat gegevens eenduidig geregistreerd Toch liepen de kwaliteitsactiviteiten van de weten- en geanalyseerd konden worden en de registratie kon schappelijke verenigingen nogal uiteen. Een verdere structurering van kwaliteitsbeleid was nodig. Ook dienden de samenhang en gezamenlijke aanpak van activiteiten van wetenschappelijke verenigingen versterkt te worden. De fusie in 1997 van de Landelijke Specialisten Vereniging (LSV), de Nederlandse Specialisten Federatie (NSF), de Academische Specialisten Vereniging (ASV) en het Convent van Wetenschappelijke Verenigingen (CWV) droeg hier verder aan bij. De nieuwe vereniging voor alle medisch specialisten in Nederland, de Orde van Medisch Specialisten (OMS), positioneerde het kwaliteitsbeleid binnen de Raad Wetenschap, Opleiding en Kwaliteit (Raad WOK). In de Raad WOK kwamen de OMS en wetenschappelijke verenigingen bijeen. In het kader van de meerjarenafspraken Curatieve Somatische Zorg kwam de OMS met het ministerie van VWS overeen om een aantal activiteiten op gebied van kwaliteitsverbetering te initiëren dan wel te versterken. Om deze activiteiten te ontplooien ontving de OMS een subsidie. Deze subsidie vormde de basis voor de start van de volgende fase in de ontwikkeling van het kwaliteitsbeleid medisch specialisten. Geïntegreerd kwaliteitsbeleid Vanaf de millenniumwisseling kwam het kwaliteitsbe- leid medisch specialisten in een stroomversnelling. Er ontstond bij de wetenschappelijke verenigingen maar ook in de maatschappij toenemende behoefte om de kwaliteit van de geleverde zorg te meten en inzichtelijk te maken. Een eerste aanzet hiertoe was reeds gedaan Marcel Daniels binnen het Programma Complicatieregistratie, dat in 4 KWALITEITSGELDEN IN DE PRAKTIJK | 2015 worden geïntegreerd in de softwaresystemen van de indertijd zogenoemde inkoopgidsen uit. Net als in de ziekenhuizen.