Democraat het ledenmagazine van de Zomer 2015 politieke vereniging D66

Ik ga op reis en ik neem mee…

Fijne p.04 Interview p.18 Een wandeling door... p.33 Sprookje zomer! “Politiek is een het van De koning die er manier van leven” vandoor ging Democraat tekst foto 02 Democraat 03 vooraf Fleur Gräper-van Koolwijk Sebastiaan ter Burg inhoudsopgave

stimuleren en te inspireren om mee te doen. In Drenthe zoeken afdelingen elkaar in campag- netijd op om een golf van witte jassen door de provincie te laten gaan. Tijdens de Hackathon in Amersfoort zag ik hoe actieve leden uit heel Ne- derland een zaterdag lang met elkaar werkten aan Interview met nieuwe en slimme digitale toepassingen om nog beter campagne te kunnen voeren en het inter- Alexander ne debat te versterken. Congressen puilen uit en steeds meer leden doen mee, discussiëren mee en 04. genieten mee van het lid zijn van een van de ge- zelligste verenigingen van het land.

Democraten, Ook politiek worden we sterker. We zijn nu ver- tegenwoordigd in een kleine 300 gemeenten Afscheid doet altijd een beetje pijn. En afscheid en na de laatste Provinciale Statenverkiezingen nemen van een cadeautje zeker. Na ruim twee jaar wordt maar liefst 90 procent van de Nederlanders neem ik afscheid als partijvoorzitter en via deze vertegenwoordigd door een D66-gedeputeerde. weg wil ik alle leden, alle afdelingen – de hele ver- En ik mag er daar één van zijn. Een mooie, uitda- eniging van harte bedanken voor het enthousi- gende functie met allerlei nieuwe kansen om met asme en de energie die ik in die twee jaar heb mo- het D66-gedachtegoed in de hand Nederland – of gen ontvangen. Het was heerlijk om met zoveel in mijn geval: Groningen – mooier, dynamischer gemotiveerde D66’ers te werken aan een sterke en duurzamer te maken. Het is een functie die vereniging en aan een stevige positie voor D66 een maximale inzet vraagt en die daarom lastig te in het openbaar bestuur. Door gedreven samen combineren is met het voorzitterschap van een te werken en met elkaar de schouders eronder te landelijke politieke partij. 31. zetten is dat ook gelukt. En dus moet ik afscheid nemen. Met pijn in het Het schrijven van een afscheidscolumn is dan hart, maar vol energie voor de nieuwe uitdaging Zomersprookje ook een opgave met een heel dubbel gevoel, ook waar ik namens D66 voor sta. al ben ik vereerd dat ik dat mag doen op de plek (van Jan Terlouw!) waar Alexander Pechtold doorgaans zijn Voor- Ik wens u veel leesplezier met deze zomer-editie woord aan u schrijft. van de Democraat. Het nummer staat vol mooie interviews en achtergrondverhalen, zoals over het Netwerk (zie pag. 14, red.), dat op “Maar liefst 90 procent zaterdag 6 juni haar eerste bijeenkomst had. Een bijzonder initiatief, geïnspireerd op een bijzon- van de Nederlanders dere vrouw. Ik hoop dat vele D66-vrouwen door wordt nu vertegen- dit netwerk geïnspireerd zullen raken en haar voorbeeld zullen volgen, door actief te worden woordigd door een binnen de vereniging en voor de partij. Ik ben – D66-gedeputeerde” net als honderden D66-vrouwen (én mannen!) – inmiddels trots aangesloten bij dit netwerk en zal ook vanuit mijn nieuwe rol blijvend een bij- De afgelopen jaren heb ik u vanaf mijn vaste co- drage doen op het gebied van diversiteit binnen lumnpagina, achterin de Democraat, mogen mee- de partij. nemen van campagne naar jubileumcongres, en 08. Dit zijn ze! 28. Jonge D66’ers in aksie van het belang van diversiteit in de politiek tot Rest mij u allen een prachtige zomer toe aan de trainingen die we organiseerden voor aan- te wensen. 10. Ik ga op reis en 36. Zomerleestips komende raadsleden en campagnevoerders. ik neem mee… van de Van Mierlo Stichting Ik kijk dan ook met trots terug op de afgelopen Fleur Gräper-van Koolwijk periode. Ik heb afdelingen de samenwerking zien 14. Els Borst Netwerk 38. Verenigingsnieuws opzoeken, met als resultaat zomerBBQs in Twen- te en de Kop van Noord-Holland. Ik heb in Nieuwe partijvoorzitter 18. Kajsa Ollongren 40. Mijn eerste congres gezien hoe de verbinding met de omgeving ac- Met het vertrek van Fleur, zoekt D66 een nieuwe voorzitter tief wordt opgezocht door samen te werken met voor het Landelijk Bestuur. Kandidaten kunnen zich tot 21. Ondertussen in… 43. Oproep: 50 jaar D66! buurt- en sportverenigingen en met andere poli- 12 augustus melden. De stemming vindt plaats van Brussel tieke partijen. Met als resultaat dat dé prijs voor 31 augustus t/m 11 september. Op zondag 13 september 44. Ik ben D66 het beste raadslid tijdens de nieuwjaarsreceptie 2015 wordt de nieuwe voorzitter bekendgemaakt. 22. Metrokaart D66 van D66 wordt uitgereikt. In Overijssel wordt Meer informatie vindt u op: werk gemaakt van diversiteit door vrouwen te d66.nl/verkiezingpartijvoorzitter 24. Families van nu Democraat tekst + fotografie 04 05 interview Jan Remmert Fröling

Toen hij als 24-jarige student lid werd van D66, was Alexander Pechtold (49) “absoluut niet van plan om er verder iets mee te doen”. Maar van het één kwam het ander, en inmiddels is hij al bijna tien jaar de onbetwiste politiek leider van D66. Aan de vooravond van het zomerreces heeft hij wel even tijd voor een kopje koffie met redacteur Jan Remmert Fröling, die benieuwd is naar hoe het zo gekomen is en wat hem motiveert om door te gaan.

e zon schijnt uitbundig. De terrassen op het Plein, recht voor de ingang van het gebouw van de Tweede Kamer, D zitten bomvol. Het gesprek vindt plaats in de statige werkkamer van Alexander Pechtold, waar oud-partijleiders Els Borst en vanaf de schoorsteenmantel meekijken. Op de tafel liggen kunstboeken, waaronder de tentoonstellings- catalogus van Late Rembrandt in het Amsterdamse Rijksmuseum, waar hij tot zijn grote spijt niet naartoe is geweest. Tja, tijdgebrek. “Politiek Laten we bij het begin beginnen. Je bent opgegroeid in Rhoon, een rustig dorp onder de rook van Rotterdam. Vader, moeder, jij en je jongere broer Roland. Kun je schetsen wat voor soort gezin dat was? “Mijn vader kwam uit een groot Brabants gezin met zeven kinderen en mijn moeder was de dochter van een selfmade is een jongen uit Rotterdam. Het geloof speelde in ons gezin geen rol meer. Ik ben nog wel katholiek gedoopt met Jordaanwater, maar dat was ik meer om mijn oma’s gerust te stellen. “Mijn ouders waren van de eerste generatie die zich loskoppelde manier van hun achtergrond en ging studeren. Het was een vrijzinnig milieu waar heel erg werd ingezet op de bagage die je meekrijgt, en waarbij je zelf een grote verantwoordelijkheid hebt om de kansen die voorliggen ook daadwerkelijk op te pakken. Ik heb van huis uit van ook heel sterk het bewustzijn voor recht en onrecht meegekregen.” Goed voorbeeld doet goed volgen: je ging studeren. Waarom kunstgeschiedenis? “Ik heb eerst een blauwe maandag rechten in Leiden gedaan. De motivatie daarvoor was niet bepaald sterk: het leven” leek een logisch vervolg op het Gymnasium-alfa diploma en een halfbroer van mijn moeder had ook in Leiden rechten gestudeerd. Na een half jaar moest ik al constateren dat het niet mijn studie was en ik besloot daarom iets te gaan doen wat ik léuk vond, en dat werd kunstgeschiedenis. Dat is overigens iets wat ik graag uitdraag: ga iets doen wat je leuk vindt, waar je energie van krijgt, wat je uitdaagt. “Naast mijn studie deed ik van alles met de jaarclub en ik had bij- baantjes. Ik ben toen ook begonnen bij Van Stockum’s Veilingen in Den Haag; eerst als manusje van alles en uiteindelijk als adjunct- directeur.” Lachend: “Het was weliswaar geen groot veilinghuis, maar het is toch wel een snelle carrière in de vijf jaar dat ik er ge- werkt heb.” interview 06 07

Waarom werd je lid van D66? “Er was rond 1989 – toen ik lid werd had ik het hele gebeuren rond Srebrenica bewust meegekregen en – weer meer aandacht voor de partij, met name rond de persoon dat had een behoorlijke indruk op me gemaakt. van Van Mierlo. De partij kwam weer terug (D66 ging tijdens de – “Het was een ongelofelijk omstreden missie en de PvdA speelde vervroegde – Tweede Kamerverkiezingen van 1989 van 9 naar 12 ze- een tamelijk ingewikkeld spel. Met die missie namen we een grote tels, red.) en ik vond met name het vrijzinnig-liberale in D66 erg verantwoordelijkheid, er zijn meer dan twintig personen bij omge- interessant. En als je zo’n club een warm hart toedraagt dan moet je komen. Hoewel ik dat niet echt als een persoonlijke iets voelde, “Je moet heel dat ook vertalen naar een lidmaatschap, vind ik.” realiseerde ik me wel dat het een uitvloeisel was van een besluit van de ministerraad – waar ík bij gezeten had. Het maakt je weer erg uitkijken dat Werd je ook meteen actief voor de partij? “Ik was absoluut niet heel bewust van je rol als politicus en de consequenties die deze van plan om er verder iets mee te doen, maar een paar maanden na- rol heeft.” je jezelf niet in dat ik lid geworden was, stond er plotseling iemand voor de deur met zo’n 500 flyers voor de Europese verkiezingen in haar fietstas En toen volgden de – vervroegde – verkiezingen van 2006, het dit werk verliest; en een kopie van een kaart van Leiden in haar hand – met de vraag rampjaar voor D66. Jij was lijsttrekker en moest daarna met een of ik die flyers in het geel gemarkeerde deel wilde verspreiden. gehalveerde fractie (D66 ging van 6 naar 3 zetels) de oppositie- voordat je “Tot dan toe had ik alleen maar naar de landelijke politiek gekeken bankjes in. Wat hield je op de been? “Ik had het net over recht en pas op dát moment realiseerde ik me dat er ook een lokale par- en onrecht. Ik vind de publieke zaak – om het maar eens heel ab- het weet zit je tijorganisatie was. Van het een kwam het ander. Ik ben eens gaan stract en verheven te zeggen – heel erg interessant. Ik ben iemand kijken bij een afdelingsvergadering – heel overzichtelijk trouwens, die gauw een mening en ideeën heeft over wat er moet gebeuren en telefoon vergroeid

met twee zetels daar in Leiden. Al snel werd ik door Pex Langen- dan vind ik eigenlijk dat je niet moet gaan becommentariëren en foto Bernique Tool berg, nu wethouder in Rotterdam, gevraagd of ik het leuk vond om moet gaan klagen; dan moet je er zelf ook actief aan mee doen.” aan je oor ” fractie-assistent te worden. Kort daarna kon ik als ‘burgerraads- lid’ in de raad het woord voeren en in 1994 kwam ik zelf in de raad. Maar de dagelijkse praktijk is natuurlijk minder verheven. Waar Weer een paar jaar later nam ik plaats in het college van Leiden. En haal je echt plezier uit in dit werk? “Wat ontzettend leuk is, en dat in 2003 stapte ik over naar het burgemeesterschap in Wageningen.” geldt zowel lokaal als landelijk, is dat ik betaald krijg om mijn me- die altijd als eerste opstaat. Erg is dat niet: belangrijk is dat de men- Toen ben ik er met mijn zoon weer een paar dagen geweest. Ik vind ning te geven. Dat is toch een voorrecht? Ik kan er in elk geval veel sen weten dat D66 hem van repliek dient als dat nodig is.” het belangrijk dat ook jonge generaties Nederlanders zich realise- Hoe kwam in je Den Haag terecht? “Dat was niet iets wat ik van van mijn ideeën en idealen in kwijt, en als dat dan ook nog eens ren dat er aan de andere kant van de oceaan ook een stukje Neder- plan was. In interviews zei ik altijd dat de lokale politiek ‘mijn ergens toe leidt dan is dat grandioos. Het motiveert ook enorm als In de afgelopen tien jaar is D66 ook behoorlijk gegroeid. Op alle land ligt.” ding’ was en om eerlijk te zijn, vind ik die lokale politiek nog steeds je de effecten van die abstracte besluiten die je neemt in de prak- fronten: leden, raadsleden, wethouders, Statenleden, Kamerze- erg leuk. Tijdens het kabinet Balkenende II besloot tijk terugziet. Denk daarbij aan de extra 500 miljoen die we bij de tels; acht keer verkiezingswinst op rij in zes jaar. Hoe komt dat, Ik ga op reis, en ik neem mee… “Altijd te veel boeken, want het echter op te stappen, nadat de gekozen burgemeester was weg- begroting voor het onderwijs in de wacht gesleept hebben. Dat is denk jij? “Ik denk dat D66 binnen het politieke spectrum een po- geeft een gerust gevoel dat je op het laatste moment nog kunt kie- gestemd in de Eerste Kamer. Ik was toen partijvoorzitter en Boris geen abstract Monopoly-geld meer als ik kort daarna een conciërge sitie heeft teruggepakt die ik vrij natuurlijk vind voor onze politie- zen. Ik weet nog niet welke titels, maar ik lees graag biografieën. Dittrich (destijds fractievoorzitter in de Tweede Kamer, red.) heeft op tv zie, die dankzij dát geld zijn baan kan behouden.” ke stroming. Verschil is misschien dat de mensen zich dit decen- Verder neem ik altijd te veel kleren mee; ik moet zo onderhand me uiteindelijk gevraagd om die positie over te nemen. Dat ging al- nium beter in onze standpunten herkennen dan in de eerste veertig eens gaan leren dat je op reis ook kunt wassen. En tot slot natuurlijk lemaal dermate snel dat ik, voordat ik het me goed en wel realiseer- Wat zijn de minder aangename kanten van deze job? “Het werk jaar van ons bestaan. Toen werden we veel meer gezien als een zij- de telefoon, het snoer en de juiste oplader. Voor het geval dat ook de, op het ministerie van Binnenlandse Zaken zat.” is vreselijk intensief, het is een manier van leven. Je moet daarbij stroom van een van de drie hoofdstromingen (liberalisme, sociaal- deze zomer zich calamiteiten voordoen…” ■ heel erg uitkijken dat je jezelf er niet in verliest; voordat je het weet democratie en confessionalisme, red.). zit je telefoon vergroeid aan je oor en lees je alleen nog maar boeken “Ik denk dat wij nu veel meer aansluiten bij een grote groep men- en kranten en kijk en luister je naar tv en radio vanuit een soort be- sen die zijn leven bewust en verantwoord inricht. We zijn zeer be- “Plotseling stond er roepsdeformatie. Laatst las ik iets in een column in een kunsttijd- trouwbaar en gedegen als het gaat om sociaal economisch beleid, schrift, toch een hobby van me, waarbij ik dacht: daar moeten we we zijn zeer vooruitstrevend als het gaat om een aantal progressie- CV Van Stockum’s Veilingen, wat mee. Ondanks dat het vrijdagmiddag was belde ik toch een van ve thema’s – zoals Europa en onderwijs – en we zijn zeer radicaal als iemand voor de deur Alexander Den Haag onze medewerkers. Die moet ook wel gedacht hebben: wat krijgen het gaat om individuele vrijheden. En dat is een mix die je bij ande- Pechtold 1990-1994 met 500 flyers en een we nou weer…” re stromingen niet vindt. Je ziet aan de statistieken ook dat de basis Fractie-assistent gemeen- waar we op steunen steeds breder wordt. De mix aan kiezers wordt Geboren 16 december teraadsfractie D66 Leiden De afgelopen tien jaar is de sfeer op het Binnenhof behoorlijk steeds gevarieerder, als je bijvoorbeeld kijkt naar leeftijd, opleiding- 1965, Delft 1994-2002 kopie van een kaart van Woonplaats Wageningen Lid gemeenteraad Leiden veranderd. Neem een , met wie je regelmatig in een sniveau en beroepsgroep.” Burgerlijke staat 1997-2003 Leiden in haar hand” verhit debat verwikkeld zit. Hoe ga je daarmee om? “Ik heb daar Gehuwd, twee kinderen Wethouder Leiden een paar fases in meegemaakt. Allereerst was daar een diepgevoelde Het reces is bijna begonnen. Wat ga je doen deze zomer? “Ten (11 en 12 jaar) 2002-2005 verontwaardiging, frustratie en verbazing dat anderen bleven zit- eerste hoop ik dat het een wat rustiger zomer wordt dan bijvoor- Partijvoorzitter D66 opleidingen 2003-2005 ten. Zeker in het begin heerste er een enorme cultuur van: niet op beeld vorig jaar – met de MH17-ramp, de uitbraak van Ebola, IS, het 1978-1985 Burgemeester Hetgeen overigens maar kort geduurd heeft. “Ja, vijftien maan- reageren, het maakt hem alleen maar groter. Vanuit de gedachte dat kalifaat en de onrust in de Schilderswijk. Dat heeft de gemoederen Gymnasium-a, Wageningen den na mijn aantreden viel het kabinet al. Vijf dagen daarvoor had- er toch echt eens weerwoord moest komen, ben ik het debat met flink bezig gehouden. Graag een zomer zonder al te veel moeten Rotterdamsch Lyceum 2005-2006 den we onze lijsttrekkersverkiezingen gehad. Naar we tóen dach- hem aangegaan en dat heeft geleid tot scherpe confrontaties. Ik heb dus, maar dat heb je maar ten dele in de hand. Ik hoop nog wel een 1986-1996 Minister Bestuurlijke ten ruim van tevoren, omdat het kabinet nog anderhalf jaar had daarbij trouwens wel altijd een paar dingen voor ogen gehouden. paar dagen weg te kunnen en dat zal waarschijnlijk Barcelona wor- Kunstgeschiedenis vernieuwing en (afstudeeronderwerp: Koninkrijksrelaties, moeten zitten.” Ten eerste heb ik me nooit willen verlagen tot zijn taalgebruik en ik den.” ‘Veldslagen in de 17de Kabinet Balkenende II heb het altijd over zijn ideeën en niet over hém. Wat heel belangrijk eeuwse schilderkunst’), 2006-heden Wat was voor jou het lastigste moment als kersverse minister? is, is om zijn ideeën aan te vallen, niet zijn kiezers. Mensen moeten Niet naar Curaçao? “Nee, maar ik heb inderdaad een bijzondere Rijksuniversiteit Leiden Tweede Kamerlid “Wat ik heel moeilijk gevonden heb, was het besluit dat we moes- niet het gevoel hebben dat ik iets tegen zijn kiezers heb. band met de Caribische delen van ons koninkrijk. Die is ontstaan in (tevens fractievoorzitter), loopbaan politiek leider D66 ten nemen over de eerste missie naar Afghanistan (de Tweede Ka- “Vervolgens kwam ik in de fase dat ik wilde weten wat die kie- de tijd dat ik er als minister verantwoordelijk voor was. Ik kom er 1992-1997 Lijsttrekker D66 Tweede mer stemde in februari 2006 in met deze Task Force Uruzgan, waar- zers bezielt. Dat leidde onder meer tot het boekje Henk, Ingrid en nog steeds graag, afgelopen december werd ik bijvoorbeeld uitge- Veilingmeester en Kamerverkiezingen 2006, na aftrad als partijleider, red.). Als jongvolwassene Alexander. Op dit ogenblik ben ik overigens niet eens meer degene nodigd om te komen spreken bij onze zusterpartij pais op Curaçao. adjunct-directeur 2010 en 2012. Democraat fotografie 08 09 in beeld Aad van Vliet

Dit zijn ze!

Op dinsdag 26 mei j.l. kozen de 570 leden van de Provinciale Staten de 75 leden van de nieuwe Eerste Kamer. D66 behaalde tien zetels en wist haar vertegenwoordiging in de senaat daarmee te verdubbelen; geen enkele andere partij won zoveel zetels! Op 9 juni werd de nieuwe Eerste Kamer officieel geïnstalleerd.

Deze foto is genomen in het histori- sche Academiegebouw aan het Dom- plein in Utrecht, waar de kersverse Eerste Kamerfractie van D66 onlangs bijeen kwam voor een vergadering. V.l.n.r. staand: , Joris Backer, Henriëtte Prast, Henk Pijlman, Herman Schaper; zittend: , fractievoorzitter Thom de Graaf, , Hans Engels. Op de foto ontbreekt Eerste Kamerlid .

Annelien Bredenoord, foto johanniels.com

Thom de Graaf, Hans Engels en Joris Backer zitten al sinds 2011 in de Eerste Kamer; voormalig fractievoor- zitter en oud-senator Marijke Scholten stelden zichzelf niet opnieuw kandidaat en hebben inmid- dels afscheid genomen.

Meer weten: d66.nl/eerste-kamerfractie Democraat tekst 10 11 zomerreces Kristina Ullrich

Gerben-Jan exemplaar naar bijvoorbeeld vluchtelingenkampen rond Gerbrandy Syrië. Uiteraard wordt een se- lectie uit de grote stapel onge- Leeftijd 47 lezen boeken ingepakt, waarbij Woonplaats Den Haag / de ervaring leert dat de mees- Brussel te daarvan ook weer ongele- Ik ga op reis D66 Europarlementariër zen mee terug gaan. Verder ligt sinds 2009 de halve auto vol met heel veel sportattributen. Verschillende Waar naartoe? Waarschijnlijk soorten ballen, rackets, sticks. en ik neem mee… Frankrijk en Spanje De goaltjes zijn gelukkig écht Hoe? Met de auto te groot. En ik rij ervoor terug Met wie? Gezin en vrienden als de verrekijker niet blijkt in- Wat? “Ik wil vooral veel de gepakt.” natuur in. Daar wordt door mijn reisgenoten met niet altijd te Favoriete bestemming “Ber- voorspellen enthousiasme op gen, water en vooral woeste gereageerd. Veel sport en spel. natuur.” En afwisseling: we kunnen een week primitief kamperen af- sluiten in een mooi hotel met vooral heerlijk eten.” W Stientje

In de koffer “De iPad gaat mee de iPad, van Veldhoven voor kranten en onmisbare de Wakawaka, apps, zoals Vogels in Europa, Leeftijd 41 Michelingids, Spoorzoeker, boeken, Woonplaats Rijswijk wandel-apps, MapMyRun, ballen, rackets, D66 Tweede Kamerlid W kookboeken én Netflix. En voor sinds 2010 de stroomvoorziening gaat de verrekijker hardloopschoenen, Wakawaka mee. Echt een must Waar naartoe? Italië iPhone, have: stroom en zaklamp op Hoe? Met de auto zonne-energie. Als je er een Met wie? Mijn gezin iPad, koopt, gaat er een tweede Wat? “Een actieve vakantie met De zoon, bergwandelingen, cultuur maar ook wat strand.” een paar ‘whodunits’ In de koffer “Mijn hardloop- Het zomerreces is begonnen! schoenen. En de iPhone en iPad gaan mee, ook omdat je Dat betekent vooral: als Kamerlid altijd terug ge- Nesbø en een paar spannende werkbezoeken afleggen en roepen kunt worden. Dat zijn ‘whodunits’; veel muziek (lang mijn enige ‘werkspullen’, hoor leve Spotify!) en op de terug- werken aan nieuwe voor- – ik neem geen Kamerstukken weg maken we zo veel mogelijk stellen, maar gelukkig voor mee! Verder: De zoon van Jo ruimte in de kofferbak vrij om lekkere wijn, olijfolie en pasta’s onze volksvertegenwoor- mee terug te nemen.” digers ook: een paar weekjes Favoriete bestemming vakantie. Wat gaan onze “Een nieuwe bestemming!” D66-parlementariërs doen deze zomer? En wat zit er in hun reiskoffer? “Ik rijd terug als de verrekijker niet blijkt ingepakt.” foto Remco van der Kruis zomerreces 12 13

Marijke debat na het reces. Omdat ik Steven In de koffer “Wandelschoe- nu met het Kamerlidmaatschap nen. Mijn iPhone gaat ook mee, Scholten ben gestopt, is dat verleden van Weyenberg om op de hoogte te blijven in tijd. Dat geeft ruimte voor meer verband met werk. De e-reader Leeftijd 69 boeken, vooral geschiedenis en Leeftijd 42 zit al vol met boeken: vooral ge- Woonplaats Amsterdam biografieën. Dokter Zjivago van Woonplaats Den Haag schiedenisboeken en detecti- D66 Eerste Kamerlid 2011-2015, Boris Pasternak gaat mee – een D66 Tweede Kamerlid veboeken – de laatste om even na 20 jaar als rechter bij de must read. En veel muziek: liefst sinds 2012 m’n verstand op nul te kun- rechtbank in Amsterdam pianomuziek en kamermuziek, nen zetten. En muziek – Stro- (“Nu ga ik echt met pensioen.”) de pianotrio’s van Mendelssohn Waar naartoe? Frankrijk mae – en luisterboeken voor de staan met stip bovenaan. Vroe- (Bretagne en de Dordogne) kinderen, voor in de auto. De Waar naartoe? Ons buitenhuis ger ging er altijd een tent en Hoe? Met de auto komende vakantie in Frankrijk in Langbroek klamboe mee, maar dat is ver- Met wie? “Mijn gezin! Het be- zullen we veel in de auto zitten, Hoe? Met de auto leden tijd. Ik prefereer nu een langrijkste voor mij is dat we namelijk.” Met wie? Theo, mijn echt- hotel of een B&B.” met het gezin bij elkaar zijn. In genoot. ’s Winters soms de Dordogne zit ook mijn zwa- Favoriete bestemming aangevuld met kinderen die Favoriete bestemming “Eigen- ger met de kinderen, dus kun- “Nieuw-Zeeland. Tien jaar ge- W allen graag skiën. lijk toch altijd weer de Alpen, nen de neefjes en nichtjes met leden ben ik daar geweest en ik Wat? “Deze zomer wonen zowel ’s zomers als ’s winters. elkaar spelen.” vond het een fantastisch mooi pingpongbatjes, we, net als alle andere zomers, Ik ben als kind al vertrouwd Wat? “Een combinatie van land. Het heeft een grote diver- spelletjes, in ons buitenhuis in Langbroek. geraakt met het bergwandelen, wandelen, boeken lezen, nieu- siteit: bergen, walvissen, natuur. Casper en Hobbes, We spelen golf, wandelen en maar dat is lang geleden. Ik kan we dingen zien en lekker op het Ooit zou ik daar nog een keer fietsen, lezen veel en we zijn nog steeds intens gelukkig wor- terras een visje eten.” naartoe willen.” Roger muziek, lui.” den van een mooi uitzicht op de van Boxtel camera, vierduizenders in de Walliser Sjoerd In de koffer “Tennisrackets en Alpen.” W telefoonoplader golfspullen. De iPhone en iPad Leeftijd “Jong van geest” Sjoerdsma gingen ook altijd mee, want in wandelschoenen, Woonplaats Gorcum de politiek heb je nauwelijks iPhone, D66 Tweede Kamerlid (1994- W Leeftijd 33 ders van David Wong. Ook gaat vakantie. Net als wetsvoorstel- 1998); minister (1998-2002) en Woonplaats Den Haag er altijd muziek mee; Spotify len, met het oog op het eerste e-reader en fractievoorzitter Eerste Kamer iPhone, iPad D66 Tweede Kamerlid staat veel aan, met o.a. het nieu- muziek 2011-2015 en iPod, sinds 2012 we album van Blur, The magic whip. Verder: mijn camera, die Waar naartoe? Nog niet snorkel, Waar naartoe? Schiermon- zowel boven als onder water bepaald (óf Sri Lanka, óf Italië, tennisrackets, nikoog foto’s en video’s kan maken. of… ?) Met wie? Groep vrienden Altijd leuk om die actiefilmpjes Met wie? Judith, mijn boeken Wat? “Het is een traditie om elk jaren later terug te kijken. En echtgenote. jaar met vrienden naar Schier- tenslotte: de telefoonoplader. Wat? “Een goede mix van monnikoog te gaan. Een eiland Daardoor gaat eigenlijk cultuur en natuur.” spullen? No way. Vakantie- waarop je eigenlijk niet veel ook indirect m’n werk mee, motto: To travel hopefully is a kunt en waar het tijdens de va- omdat je als Kamerlid wel altijd W In de koffer “De iPhone en iPad better thing than to arrive – naar kantie dus vooral draait om ge- bereikbaar moet zijn voor gaan mee, net als een volle iPod Robert Louis Stevenson.” zelligheid. We zijn veel sportief urgente kwesties.” tennisrackets, met alles waarom een stemming en actief bezig, spelen spelletjes golfspullen, vraagt, variërend van sixties tot Favoriete bestemming “Ik voel en ’s avonds lekker met z’n allen Favoriete bestemming Mumford & Sons, van Emmylou me bijna overal thuis. Italië is eten en drinken.” “Jordanië. Daar ben ik veel boeken en Harris tot Nathalie Merchant en favoriet, maar Patagonië een geweest voor mijn vorige baan veel muziek van Bach tot Satie. En verschil- aanrader!” In de koffer “Pingpongbatjes als diplomaat. Het is een land lende sportattributen: zwem- en -balletjes zijn een vast ingre- dat alles heeft: je kunt gewel- broek en snorkel, tennisrackets, diënt. Daarnaast ook veel ande- dig snorkelen in de Rode Zee; misschien golf op locatie. Wat re sportattributen en spelletjes, op een uurtje rijden bevindt boeken betreft: Ik kom terug van zoals Risk. Op vakantie lees ik zich een woestijn waar je kunt Adriaan van Dis, De Stamhou- ook graag. Favoriet is en blijft slapen onder een ontzettend der van Alexander Münninghoff de stripboekenreeks Casper en mooie sterrenhemel. En in en Politieke emoties van Martha Hobbes. Het boek dat al klaar- de koningsstad Petra kijk je Nussbaum. Werk- en kampeer- ligt om deze zomer verorberd te je ogen uit.” worden is This book is full of spi- Democraat tekst 14 15 Els Borst Netwerk Kristina Ullrich

Els Borst Netwerk Hoe staat het eigenlijk met de man-vrouw- verhouding binnen D66? Bestuur Bernique: “Op ledenniveau is de verhouding (voorzitter) man-vrouw bij ons 70/30. Bij de instroom van Tweede Kamerlid D66 sinds 2010 níeuwe leden is het aandeel vrouwen echter wel (o.a.: Gezondheidszorg en gegroeid. Die groei zagen we ook bij de verkie- emancipatie) zingen van 18 maart: 43 procent van de nieuwe Roger van Boxtel Provinciale Statenleden is vrouw, terwijl dit bij Voormalig fractievoorzitter Eerste de vorige termijn nog 36 was. Onder de raadsle- Kamer D66 2011-2015 den en wethouders is de verdeling met 70/30 nog Kajsa Ollongren wel erg onevenwichtig. Waarschijnlijk heeft dit D66-wethouder (o.a.: Economische te maken met het feit dat raadslidmaatschap geen Zaken, Kunst en Cultuur) en loco- betaalde fulltime baan is, dus iets wat je náást je … zei Els Borst. burgemeester Amsterdam sinds 2014 werk en gezin moet combineren. ” Ruim een jaar na het overlijden Namens het Landelijk Bestuur is Pia: “In de Tweede Kamer en het Europees Saskia Boelema (Talentontwikkeling Parlement is de verhouding ongeveer 50/50 – van de geliefde D66-politica, en Opleiding) verantwoordelijk voor zonder dat er specifiek beleid op is! Dit is bereikt het Els Borst Netwerk. door puur te kijken naar kwaliteit.” Bernique Tool lanceerde D66 op 8 maart, Bernique: “Overigens is die verhouding 70/30 directeur Landelijk Bureau D66 Internationale Vrouwendag, Meld u aan! ‘marktconform’; die vind je ook bij andere poli- het Els Borst Netwerk (ebn): D66-leden kunnen zich bij het tieke partijen terug.” Els Borst Netwerk aansluiten voor een netwerk voor D66-vrouwen. 10 euro per jaar en krijgen daarvoor Maar toch: vrouwen en D66 – dat kan dus beter? toegang tot netwerkbijeenkomsten, Pia: “Binnen de partij werd al vaker geconstateerd Redacteur Kristina Ullrich werd lezingen en workshops. Tijdens het dat veel vrouwelijk talent niet tot zijn recht komt. meteen lid. Aan de vooravond eerste (jaarlijkse) EBN-event op Veel vrouwen willen wel graag politiek actief “We willen dat vrouwen 6 juni j.l. werd ook de eerste worden, maar hebben het in een bepaalde peri- Els Borst Netwerk Inspiratieprijs van het eerste ebn-event op ode van hun leven vaak druk door baan en gezin. die het wél voor elkaar én Oeuvreprijs uitgereikt (zie p. 39). 6 juni sprak zij met twee drij- Ook zijn er vrouwen die koudwatervrees hebben krijgen als voorbeeld vende krachten achter het om de stap naar politiek actief worden te zetten; dienen voor anderen” Meer info, aanmelden en contact deze kunnen dan van andere vrouwen in dit net- netwerk: Tweede Kamerlid en d66.nl/elsborstnetwerk werk leren hoe zíj dat doen. We willen dat vrou- — Pia Dijkstra [email protected] wen die het wél voor elkaar krijgen als voorbeeld netwerkvoorzitter Pia Dijkstra dienen voor anderen. D66 wordt vaak als de partij en directeur van het Landelijk van hoogopgeleide jonge mannen gezien, maar er zijn ook veel vrouwen die zich aangetrokken Hoe sta je daar zelf in, Pia? Bureau Bernique Tool. voelen tot ons gedachtegoed. Deze vragen zich Pia: “Ik ben grootgebracht met het idee om geen af: hoe kom ik er tussen? Wat kan ik doen in de huismoeder te worden. Gelukkig kon ik een goe- partij? Via het netwerk kunnen zij kennismaken de opleiding volgen en de universiteit bezoeken. Een vrouwennetwerk?! Past dat wel bij D66? met de partij, hun ambities herkennen en kijken Ik heb het altijd raar gevonden dat er meisjes- Bernique Tool: “Ja, dat pást bij D66! Het bij welke activiteit of functie zij zich het meeste scholen bestonden, dat vrouwen een andere weg netwerk – dat overigens openstaat voor vrouwen thuis voelen.” moesten inslaan dan mannen. Ik heb mij echter én mannen, laat dat duidelijk zijn – gaat namelijk geen feministe gevoeld, want ik zie er niets in om uit van de kracht van het individu, en het elkaar Waarom is dit netwerk naar Els Borst vrouwendiscriminatie in te wisselen voor man- versterken daarin. Het aandeel vrouwen in onze vernoemd; zij was toch geen politica die nendiscriminatie. Een combinatie van vrouwen vereniging en in de lokale politiek in het alge- zich profileerde als vrouw? en mannen waarin men elkaars kwaliteiten er- meen is bovendien nu eenmaal een kwestie. Bernique: “Om verschillende redenen, die met kent, werkt volgens mij beter.” Als die verdeling man-vrouw fifty-fifty zou zijn, elkaar samenvielen. Diversiteit is al jaren een tja… Maar dat is niet zo.” belangrijk speerpunt van het Landelijk Bestuur. Kun je iets meer vertellen over je betrokkenheid Pia Dijkstra: “Tot nu toe krijgen wij alleen maar En Els Borst verdient een bijzondere nagedachte- bij dit onderwerp? enthousiaste reacties.” nis. Zij was zo’n bijzondere vrouw, zij heeft Pia: “Ik ben van 2008 tot 2010 voorzitter geweest Bernique Tool, lachend: “Ja, toen partijvoorzitter zoveel betekend voor de partij, en ze was zo’n van de Taskforce DeeltijdPlus. De taskforce had Fleur Gräper het netwerk op ons 100ste congres inspirerend voorbeeld voor vrouwen: zij heeft de opdracht van het kabinet en sociale partners aankondigde, was er direct een vanzelfsprekend- alles – carrière in de zorg, kinderen, politiek – om de arbeidsdeelname in uren van vrouwen te heid in de reacties, het lijkt bijna alsof iedereen gedaan in een tijd waarin dit nog niet vanzelf- vergroten. Wij zagen dat er wel een enorme slag Pia Dijkstra erop heeft gewacht!” sprekend was.” is gemaakt met de hoeveelheid vrouwen die wer- D66-Tweede Kamerlid en Pia: “Zij heeft ook nooit specifiek aandacht ken, maar als je kijkt naar het aantal uren, bunge- voorzitter Els Borst Netwerk Hoeveel mensen hebben zich al aangemeld? gevraagd voor het vrouw-zijn, maar is altijd uit- len we in Europees vergelijk onderaan. Ik zei al- Bernique: “Het ging behoorlijk snel; we zitten nu gegaan van eigen kwaliteiten en herkende ook tijd: je hoeft niet per se carrière te maken tussen (begin juni, red.) op 317 leden, en bij de eerste tien kwaliteiten bij anderen. Dat is ook het uitgangs- je 25ste en 45ste. Dat kan ook ná je 45ste, want je leden zaten meteen twee mannen.” punt van dit vrouwennetwerk.” bent dan nog zeker twintig jaar aan het werk. Els Borst Netwerk 16 17

“Míjn motivatie om in de politiek te gaan De doelstelling van het netwerk luidt: Ter nagedachtenis van was om te laten zien dat je als vrouw met D66-vrouwen ondersteunen en opgroeiende kinderen ook nog andere empoweren om duurzaam hun inzet bin- Kirsten van der Leden dingen kunt doen, dat er nog heel veel nen de politiek en de partij te vergroten. Meer (18) mogelijkheden zijn. De ervaring van 35 jaar Hoe willen jullie dat bereiken? Els Borst Scholier en aan het werkzaam leven komt mij ten goede om Pia: “Allereerst: het is een netwerk, geen (1932 – 2014) bestuurslid D66 in de politiek iets te betekenen. Dit is ook doorgetimmerde organisatie. We willen het Wijk bij Duurstede wat ik met dit netwerk wil: ervaringen netwerk als een spinnenweb uitbouwen, D66-politica, arts, “Er zijn meer woord uitwisselen en elkaar stimuleren meer uit samen met de leden. Tijdens de startbijeen- hoogleraar, minister mannen dan jezelf te halen.” komst op 6 juni roepen wij vrouwen die al van Volksgezondheid, vrouwen actief in de poli- Bernique: “Het Landelijk Bestuur kon zich actief zijn binnen D66 op om andere D66- minister van Staat tiek, en ik merk dat zij za- Harry Vissers (67), geen betere voorzitter voorstellen. Het vrouwen te inspireren hoe zij actief kun- ken vaak op een heel andere Oegstgeest bestuur zocht een vrouw die, net zoals Els, nen worden. Dit hoeft niet direct te leiden manier benaderen. Op mijn Bestuursadviseur inspirerend is voor vrouwen binnen D66. tot een politieke functie, je kunt ook actief afdeling ben ik tot nu toe de “Ik maak nogal eens Pia laat, net als Els Borst, zien hoe je – naast worden in een commissie of als bestuurslid. enige vrouw en ik zou graag mee dat vrouwen een gezin – een carrière kunt op- en uitbou- meer politiek actieve vrou- in leidinggeven- wen en hoe je een stap kunt maken naar en “Naast binding met de partij willen wij dat wen ontmoeten. Ik hoop bij de functies hart en in de politiek.” vrouwen inspiratie halen uit het netwerk, het Els Borst Netwerk voor- hoofd een andere prioriteit bagage ontwikkelen voor hun dagelijkse Els Neefjes (19) Roger van Boxtel (61) al in een divers gezelschap geven dan mannen – waar ze leven, bijvoorbeeld voor hun eigen loop- Student Geneeskunde, Voormalig D66-fractie- veel te leren over politiek en dan weer last van hebben in baan. Onlangs hoorde ik Thom de Graaf voorzitter van de Com- voorzitter Eerste alles daaromheen.” een in veel opzichten door “Els is altijd uitgegaan (fractievoorzitter Eerste Kamer, red.) op de missie Volksgezond- Kamer (2011-2015) mannen gevormde cultuur. van eigen kwaliteiten radio de term Bildung gebruiken – dat ging heid, Welzijn en Sport en bestuurslid Els Borst Er valt in deze wereld nog over het hoger onderwijs. Dit lijkt mij ook (VWS) bij Jonge Demo- Netwerk June Nods (58), veel te winnen. Zoals een en herkende die ook bij een geschikte term om onze netwerkdoel- craten Amsterdam Enschede gelijkwaardige positie van stellingen te beschrijven. Het enige wat wíj Adviseur vrouwen aan mannen. En anderen. Dat is ook het eigenlijk doen is dit proces in gang zetten. Nationaal Register een daarbij horende waar- uitgangspunt van dit Vervolgens is het aan de leden om er iets “Op 17-jarige leeftijd ben ik politiek actief gewor- “Ik ben in het bestuur van het Els Borst Netwerk “Ik vind het be- dering. Ik ben lid geworden van te maken.” den, met mijn oma als een groot voorbeeld. Het is gegaan omdat ik mij schatplichtig voel aan Els langrijk om een van het ebn om daar waar vrouwennetwerk” Bernique: “Inderdaad. De kracht moet echt dan ook een eer dat er een netwerk komt in haar Borst. We hebben samen in het Kabinet-Kok II bijdrage te leveren mogelijk aan bij te dragen.” — Pia Dijkstra uit het netwerk zélf komen. Het landelijk naam. De politiek is te belangrijk om alleen aan gezeten en daarvoor heb ik als woordvoerder aan de groei van het percen- bureau is er om te faciliteren en om te ver- mannen over te laten, is iets waar mijn oma mij al volksgezondheid in de Tweede Kamer veel met tage vrouwen in topfunc- binden. Dat doen we door vrouwelijke ta- jong bewust van heeft gemaakt. haar gedebatteerd over de zorg. Els Borst is voor ties. Dat sluit ook mooi aan Marianne van lenten te laten zien en te laten horen en een mij een voorbeeld van een politica die uit eigen bij de gedachte achter het Exel (30), Den Haag platform te creëren waarin D66-vrouwen “Mijn oma was kracht en professionaliteit het beste met de patiënt Els Borst Netwerk. Daar- Journalist en com- elkaar kunnen ontmoeten. Diversiteit voor ogen had. naast vind ik het belangrijk municatieadviseur begint met zichtbaarheid.” ■ mijn voorbeeld” “Ik heb zowel in de politiek als in het bedrijfsleven om in deze fase van mijn “Ik keek al een tijd gezien dat vrouwen uit eigen kracht een gelijkwaar- loopbaan op basis van mijn uit naar de lancering “Ze vertelde dat het bijzonder was dat er zoveel dige positie kunnen bereiken. Ook bij Menzis [waar kennis en ervaring een bij- van dit netwerk. Ik vrouwen in dat eerste paarse kabinet waren, en Roger tien jaar bestuursvoorzitter was, red.] heb drage aan D66 te leveren.” hoop dat door dit netwerk dat we nog steeds geen vrouwelijke premier hadden ik mij ervoor ingezet dat veel vrouwen in manage- het vele talent binnen de gehad. Iets waar ik me nog steeds over verbaas. mentposities terecht zijn gekomen. Ik ben er na- partij in het oog springt. “Ik hoop dat het Els Borst Netwerk vrouwen zal melijk van overtuigd dat een gelijkmatige vertegen- Dat we zien dat de vijver laten zien dat zij ook een belangrijke plek in de woordiging van mannen en vrouwen bedrijven Bilal Kaya (25) van D66-vrouwen bestaat politiek hebben. Dat het vrouwen stimuleert actief Gemeenteraadslid uit ambitieuze, slimme en te worden, maar vooral ook om actief te blíjven. “Ik voel mij ’s-Hertogenbosch pragmatische personen. Ik heb zelf grote politieke ambities, maar door “Ik heb mij voor Het netwerk moet vooral mijn studie heb ik daar nu helaas weinig tijd voor. schatplichtig aan Els” het Els Borst Net- faciliteren: dat vrouwen Wat oma mij heeft laten zien is: hoeveel je kan werk aangemeld zich verder kunnen ont- betekenen voor mensen via de politiek. Ik zie haar verder brengt.Mijn rol voor het Els Borst Netwerk zal om mij te laten plooien en dat ze succes- beleid terug in dingen die ik nu leer op de Vrije bescheiden zijn. Ik ben blij als het netwerk bereikt inspireren door bijzondere vol hun weg in de politiek Universiteit (VU), of als mensen vertellen dat hun dat vrouwen zich bij D66 thuis voelen, ervaringen vrouwen met ambities en en binnen de partij kunnen opa of oma zo’n vredige dood heeft kunnen sterven. kunnen uitwisselen in een veilige context en hun ervaringen. Dankzij het net- vinden. Zodat in de toe- Als arts wil je iets betekenen voor mensen, en dat kennis en kunde kunnen verbreden. Het is belang- werk hoop ik deze vrouwen komst een meer gelijkmati- kan op een grotere schaal als je de politiek in gaat.” rijk dat vrouwen de kar trekken, maar het is ook be- te ontmoeten. Daarnaast ge vertegenwoordiging van langrijk dat mannen daar hun bijdrage aan leveren. vind ik het belangrijk dat

mannen en vrouwen gerea- Mooijman foto Jeroen Zo heb ik bij Alexander Pechtold de handen voor vrouwen vanuit hun liseerd kan worden.” Het eerste Els Borst Netwerk event het Els Borst Netwerk op elkaar gekregen. Dit alles eigen kracht kansen creëren vond plaats op 6 juni (zie ook p. 39) ter nagedachtenis van Els Borst.” en aangrijpen. Wie weet kan ik hier zelf ook een steentje aan bijdragen.” Democraat tekst fotografie 18 19 wandeling Jasper Simons Horusfotografie

“Ik vond dat ruige van de Wallen wel interessant Ondertussen in… op die leeftijd” CV Kajsa Ollongren Kajsa Ollongren Leiden, 1967 Amsterdam D66-wethouder Amsterdam opleiding Economie (1 jaar) en Geschiedenis, Universiteit Na 22 jaar ‘Den Haag’ gaf Kajsa Ollongren (48) haar We komen aan bij de gratis pontverbinding naar van Amsterdam; ‘Noord’ achter het Centraal Station. We staan aan Ecole Nationale topfunctie als hoogste ambtenaar bij het ministerie van d’ Administration (Parijs en het IJ met prachtig uitzicht op het scheepsver- Straatsburg); Algemene Zaken op om D66-wethouder te worden in keer en Amsterdam-Noord. Ollongren: “Hier zie Leergang Internationale je het: de bedrijvigheid en vernieuwing van Am- Betrekkingen, Instituut Amsterdam. Ollongren is er trots op dat ze mag werken sterdam. Old meets new. Links zie je het kantoor Clingendael van Shell en rechts, naast het Eye Filmmuseum – in en voor de stad waar ze al sinds haar 18de woont. loopbaan Redacteur Jasper Simons vroeg haar naar drie bijzondere wat overigens ook prachtig is – de A’DAM-toren. 1992-2001 In deze oude Shell-toren zit tegenwoordig een Beleidsmedewerker plekken en nodigde haar uit voor een wandeling. groep van dance-ondernemers, die samen een Economische Zaken (EZ); creatief centrum vormen. Ons oude exportpro- Hoofd Parlementaire Zaken EZ duct olie, samen met onze nieuwe internationale 2001-2007 bekendheid: dancemuziek. Dít is voor mij echt Directeur Europese Inte- kenmerkend voor Amsterdam: dynamisch, open, broodwinnersysteem, waar we onze sociale gratie en Strategie (EZ) internationaal.” zekerheid op hebben gebaseerd. Dat zie je nog 2005-2007 Terwijl de zon door de wolken breekt wandelen steeds terug in onze verlofregelingen. In Zweden, Plaatsvervangend direc- Op een lichtbewolkte zaterdagmor- mische thema’s wel altijd meespelen, zowel in we rustig oostwaarts, in de richting van het Mari- waar mijn moeder vandaan komt, is het dood- teur-generaal Economi- gen ontmoet ik Kajsa Ollongren voor Bureau mijn studie als tijdens mijn werk. Daarnaast was neterrein op Kattenburg, een van de drie Ooste- normaal dat zowel mannen als vrouwen een sche Politiek (EZ); Nummer 5 op D66-kandi- Warmoesstraat, het voormalige roemruchte po- ik lid van het corps en speelde ik saxofoon. Nee, lijke Eilanden die in de tweede helft van de 17de poosje vrij hebben om voor hun kind te zorgen datenlijst voor Tweede litiebureau waar rechercheur Appie Baantjer zijn geen jazz, al zou je dat wel verwachten bij dit in- eeuw in het IJ werden aangeplempt. in het eerste levensjaar. Hier vindt men dat maar Kamerverkiezingen 2006 werk verrichtte. We halen koffie en wandelen strument. Ik speelde in allerlei soorten orkestjes raar; hier voelt men de noodzaak niet om te faci- 2007-2011 naar de hoek met de Oudebrugsteeg. “Kijk, boven en bandjes. Veel verschillende muziek hoor, van Waarom werd u lid van D66? “De progressiviteit. literen dat vrouwen fulltime kunnen werken. Dit Plaatsvervangend secreta- deze coffeeshop kwam ik als achttienjarig meisje, pop tot klassiek.” Trappen tegen de gevestigde orde is waar D66 conservatisme zie je op meer punten terug. Als ris-generaal en raadadvi- seur Algemene Zaken (AZ) vers van de middelbare school, in 1985 wonen. mee begon; tegen de verzuiling en haar bekrom- een man een dag vrij neemt voor zijn kind wordt 2011-2014 Sinds die studentenkamer op de Wallen bent Samen met vijf anderen woonde ik hier in een penheden. Tegenwoordig zijn we niet meer zo hij op een voetstuk gezet, terwijl een vrouw in Secretaris-generaal appartementje op de vierde verdieping. Studeren u altijd in Amsterdam blijven wonen? “Ja, ik verzuild in Nederland, maar de cultuur van be- hetzelfde geval al snel te horen krijgt dat ze haar ministerie van AZ deed ik in de Universiteitsbibliotheek, want mijn woon er al mijn hele volwassen leven – op een houdenheid blijft bestaan. De vooruitstrevend- agenda niet op orde heeft.” 2014-heden kamer was simpelweg te klein.” korte periode in Frankrijk na, waar ik aan de École heid van D66 uit zich nu in andere, nieuwe aspec- Locoburgemeester en Nationale d’Administration heb gestudeerd. Ik ten, maar de basishouding blijft: niet koste wat Is dit ook de reden dat u in het bestuur van het D66-wethouder, gemeente Een behoorlijk spannende plek voor een 18-jari- heb op allerlei verschillende plekken gewoond: het kost alles behouden, maar juist ruimte creë- Els Borst Netwerk zit? “Absoluut. Het netwerk Amsterdam. Portefeuil- le: Economie, Lucht- en ge uit Oegstgeest, lijkt me? “Inderdaad, het was West, de Pijp, het Centrum en bijna ook in ren, vooral voor het individu. Dat is ook míjn in- is een bijzonder goed initiatief, want het is Zeehaven, Monumenten, de tijd dat de Wallen nog niet opgeschoond wa- Noord, maar daar kwam het helaas niet van. Door trinsieke motivatie.” belangrijk dat we ook kritisch naar onszelf kijken: Kunst en Cultuur, Lokale ren. Het was een warboel en overal liepen junks. de spannende ontwikkelingen begin jaren 2000, hoe geëmancipeerd zijn wij bij D66? Daarnaast Media, Deelnemingen en Toch voelde ik me nooit echt onveilig. Eerlijk ge- toen de transformatie daar echt begon, wilde ik Zijn er specifieke thema’s waardoor u D66 zijn vrouwen vaak te bescheiden of terughoudend. Stadsdeel Centrum. zegd vond ik dat ruige wel interessant op die leef- ook graag deel van Noord uitmaken. Maar ach, als uw partij ziet? “Nee, eigenlijk gaat het me Emancipatie komt niet alleen vanuit de man – die Overig tijd. Van mij hoeven die coffeeshops en sekswin- nu woon ik ook fantastisch – in het centrum!” om het mensbeeld daarachter. Als beleidsthema in Nederland overigens best sterk geëmancipeerd Jurylid Transparant Prijs; kels nu ook niet allemaal weg, al ontnemen ze staat natuurlijk onderwijs bovenaan, zodat is – maar vooral ook vanuit de vrouw. Er zijn zo Bestuurslid Els Borst wel het zicht op een van de oudste delen van Am- U werkte 22 jaar in Den Haag. Was het lange iedereen gelijke kansen aan de start heeft. Ook veel vrouwen met talent. Dit platform maakt het Netwerk (zie ook p. 14); sterdam.” reizen niet vervelend? Lacht: “Ik heb vele uren in vind ik het agenderen van de centraalstelling mogelijk hen over de streep te trekken om zich Seizoenkaart Ajax; In 2011 riep de Volkskrant de trein gesleten, ja. Maar Amsterdam is voor mij van het individu erg belangrijk. Ik denk dat te profileren. Kajsa Ollongren uit tot Wat voor student was u eigenlijk? “Oef, lastige simpelweg dé stad in Nederland waar ik graag wil D66 het hierop in de afgelopen decennia erg “Daarnaast is het netwerk uiteraard ook een meest invloedrijke vrouw vraag. Ik werkte in ieder geval hard aan mijn stu- wonen. Veel kunst, bedrijvigheid, een prachtige goed gedaan heeft; het is omgezet in beleid en eerbetoon aan Els, die ik leerde kennen toen ze van Nederland. die. Nadat ik een jaar economie had gestudeerd geschiedenis en allerlei soorten mensen met ver- verschillende partijen hebben dit overgenomen minister van Volksgezondheid was. Ik heb groot Kajsa Ollongren is ge- besloot ik geschiedenis te doen, want dat vond ik schillende nationaliteiten. Het is bruisend, divers in hun eigen standpunten. respect voor haar, want het eerste beeld was trouwd met Irene van den interessanter. Vervolgens heb ik me op internati- en open-minded. Heerlijk.” “Maar Nederland blijft op sommige punten erg misschien die van een vriendelijke, oudere dame Brekel; zij hebben twee onale betrekkingen gericht. Toch bleven econo- conservatief. Denk aan het vroegere mannelijke maar daarnaast bleek dat ze stellig was en anderen zoons (12 en 14). wandeling 20 Democraat tekst foto 2121 column Sophie in ’t Veld Sebastiaan ter Burg

De Europese Raad, waar de 28 regeringen van de lid- staten in zitten, raakt daarentegen steeds verder verlamd. Onderling wantrouwen, steeds sterkere eurosceptische profileringsdrang van regeringen en formele en infor- mele veto’s leiden op steeds meer dossiers tot volkomen stagnatie in de besluitvorming.

Tekenend is het dat de regeringen tegenover de vluchte- Een jaar na de Europese verkiezingen lingencrisis het niet eens kunnen worden over meer dan van 22 mei maakt D66-fractievoorzitter slappe symboolmaatregelen. Dat de crisis in Grieken- land zich nu al maanden voortsleept. Dat Europa geen in het Europees Parlement Sophie in antwoord heeft op Poetin en nauwelijks een rol speelt ’t Veld de (voorlopige) balans op. in het oplossen van conflicten in het Midden-Oosten. Maar ook op relatief eenvoudiger dossiers als het afschaf- “Op dit ruim fen van de roaming-kosten komen de lidstaten er niet uit. De intergouvernementele besluitvorming, ontwor- 350 jaar oude pen voor de simpele samenwerking tussen zes landen, OndertussenDe nieuwe Britse regering in Brussel bereidt een referen- is anno 2015 volkomen vastgelopen. Marineterrein dum voor over het lidmaatschap van de Europese Unie. Paradoxaal reageren veel partijen door juist te roepen om 1 pagPremier Cameron wil de eu hervormen. Welke eisen méér intergouvernementele besluitvorming. Of door willen we een hij precies heeft is onduidelijk, maar op één punt zijn zelfs maar buiten de formele structuren om tot besluiten we het van harte met hem eens: de Europese Unie moet te vormen. Hierdoor komen mensen nog meer buiten ecosysteem grondig op de schop. spel te staan, in plaats van minder. Maar in het zicht van de grote uitdagingen waar Europa creëren waar voor staat, moet Europa niet verder worden verzwakt en De vierkoppige D66-delegatie heeft een goede positie verdeeld. We hebben – juist nu – een krachtig, verenigd om zaken in beweging te zetten. De overwinning van innovatieve en en slagvaardig Europa nodig. De economische en demo- D66 met een pro-Europese campagne is niet onopge- Is deze voormalige scheepswerf representa- cratische hervormingen die D66 bepleit zijn urgenter merkt gebleven en heeft ons een aantal sleutelposities jonge bedrijven tief voor uw ambities? “Jazeker. Mijn porte- dan ooit. opgeleverd binnen de ALDE-fractie en binnen het feuille heeft een lange naam – ik zal ’m je bespa- Europees Parlement. kennis delen” ren – maar het zwaartepunt ligt op Economische Een jaar na de Europese verkiezingen raakt Europa Zaken, Kunst en Cultuur. Op dit ruim 350 jaar steeds verder verbrokkeld en verzwakt. Partijen op de In 2016 neemt Nederland voor zes maanden het voor- oude complex, waar tot voor kort Defensie en de flanken, soms zelf buiten het democratisch spectrum, zitterschap van de Europese Unie op zich. Het kabinet Koninklijke Marine huisden, werkt Amsterdam zijn in opkomst. De polarisering, versplintering en wil vooral op de winkel passen. Maar D66 zal zich in- kon overtuigen. Bovendien was het zo knap dat samen met StartupDelta – geleid door voormalig groeiend wantrouwen maken besluitvorming steeds spannen voor een ambitieus voorzitterschap. Onze Eu- ze vanuit de medische en academische sector de Europees Commissaris Neelie Kroes – aan de kan- Amsterdam moeilijker. Dit is overigens geen exclusief Europees ver- roparlementariërs, Tweede Kamerleden en de uitgebrei- politiek in stapte. En hoe ze voor haar zaak vocht sen voor snel groeiende start-ups. De doelstelling kleurt groen schijnsel. Ook in de Verenigde Staten zien we politieke de Eerste Kamerfractie zullen de komende jaren samen – wat een kracht.” is hier een ecosysteem te creëren waar innovatie- polarisering en patstelling. hard werken aan een krachtig Europa. ve en jonge bedrijven kennis delen. Hiermee wil Bij de gemeenteraadsver- U bent enorm gedreven. Waarom koos u in eer- Amsterdam onder andere in de top-3 van Europe- kiezingen van 19 maart De samenstelling van het Europees Parlement is gron- D66 heeft vier leden in het Europees Parlement (EP): 2014 werd D66 (met 14 ste instantie voor een functie áchter de scher- se start-up-steden komen. dig gewijzigd ten opzichte van een aantal jaren geleden. Sophie in ’t Veld (fractievoorzitter), Gerben-Jan Gerbrandy, van de 45 raadszetels) de men? Marietje Schaake en Matthijs van Miltenburg. “Dat komt met name doordat ik me pas “Maar mijn economische agenda is natuurlijk bre- grootste partij van Am- De christelijk-conservatieve evp-fractie en de Progres- láter realiseerde dat ik graag op bestuurlijke der dan dit. Denk aan de deeleconomie, de wo- sieve Alliantie van Socialisten en Democraten (s&d) De D66-delegatie maakt onderdeel uit van de fractie van sterdam. De hoofdstad de Alliantie van Liberalen en Democraten voor Europa wijze het algemeen belang wilde dienen. Daar- ningschaarste of aan ons initiatief om kinderen zijn nog steeds de grootste, maar hun meerderheid is wordt sindsdien bestuurd (ALDE), de op drie na grootste fractie in het EP. naast was het een kwestie van context. In 2006 meer met computers te laten werken en te leren door een coalitie van D66 fragiel. alde is nipt de vierde fractie – na de conser- werd mij gevraagd om me verkiesbaar te stel- programmeren op school. Bovendien maken we (4 wethouders), SP (2 wet- vatieve ecr-fractie – maar is in de praktijk nog steeds len voor de Tweede Kamer. Toen dacht ik: ja dat ons als D66 hard voor kunst en cultuur. We in- houders) en VVD (2 wet- vaak de kingmaker. is een goed idee, het is er tijd voor. Helaas volgde vesteren deze periode miljoenen extra en scholen houders). De verkiezingen Een derde van het ep kan worden gerekend tot de euro- toen die dramatische verkiezingsuitslag (D66 krijgen meer regie over cultuureducatie.” zorgden voor een poli- sceptische vleugel, variërend van mild sceptisch tot ging van 6 naar 3 zetels; Ollongren stond op plaats Het is duidelijk: in Amsterdam waait een geheel tieke aardverschuiving: rabiaat anti-eu, vaak in combinatie met xenofobe, het is voor het eerst sinds 5, red.), maar vanaf dat moment is de mogelijk- nieuwe, frisse wind. ■ homofobe, misogyne, antisemitische en islamofobe de Tweede Wereldoorlog heid van een politieke rol wel echt gaan leven dat Amsterdam een college opvattingen – soms zelfs antidemocratisch. voor mij. Daarom ben ik ook erg blij dat ik die nu heeft zónder de PvdA. in Amsterdam – mijn stad – kan vervullen. Dat ik Meerderheden wisselen en zijn steeds vaker krap en kan meedenken en vormgeven aan allerlei inte- onvoorspelbaar. Maar het parlement is doorgaans in ressante, nieuwe projecten en belangrijke beleids- staat oplossingen en compromissen te vinden, ook voor stukken.” gevoelige en controversiële vraagstukken. We zijn aangekomen op plek van bestemming. Ze wijst: “Kijk, dit is het Marineterrein.” vlag © OMA Democraat productie ontwerp 22 23 in beeld Dagmar de Groot de ontwerpvloot

Talenten- Talent- Metrokaart Aanmelden programma gesprekken Route66 3 Driebergen 3 1 2 3 D66 Workshops Ontplooien 1 2 3 4 De vereniging in beeld Masterclasses Wat kunt u voor de partij betekenen? 1 2 3 En wat kan de partij voor u betekenen? E-voting of Lid van interesse- poststemming (bv. Heel veel! In dit overzicht ziet u wat er groepen als bestuursverkiezing of zoal mogelijk is. U kunt met ons mee- Gay66 – Doen66 lijstvolgorde) doen (volg de paarse lijn), meedenken Lens 4 Lid ALDE 1 2 3 Lid Expertisegroep (Alliantie van Lid Jonge Cadeau- (bv. online marketing) 3 (blauwe lijn), meebeslissen (groene lijn), u Liberalen en Democra- Democraten (JD) lidmaatschap geven Meebeslissen kunt ons steunen (roze lijn) en u kunt uzelf ten voor Europa) 4 4 1 2 3 Meedenken ontplooien (oranje lijn). De verschillende Steunen ‘haltes’ geven aan wat er op de lijnen alle- maal mogelijk is. De cijfers achter de hal- tes geven aan wáár u dat kunt doen: Meedoen

= Lokaal Verkiezings- 1 campagnes Algemene regio 2 = Regionaal vergadering / 1 2 3 3 = Landelijk Meedenken regiocongres 2 4 = Gelieerd aan D66

Permanente Meer informatie? Algemene Programma- Kijk op d66.nl/leden of stuur een mail Commissie- Steun- afdelings- commissie (PPC) functies zoals Online discussie Congres fractielid vergadering 1 2 3 naar [email protected]. campagne- op Agora/ (ALV) 3 1 2 1 team 1 2 Lid (thema) LinkedIn Blijf op de hoogte! werkgroep 1 1 2 3 Meebeslissen Er zijn talloze manieren om op de Lid hoogte te blijven: lees de Democraat Meedoen (valt 3 x per jaar op de mat); neem een Continue abonnement op de Idee (vanmierlo- Campagne Lid thema- Bestuurs- Spreker Van Leden Politiek Bezoeken Redactielid Vrijwilliger Bezoeken stichting.d66.nl), volg ons op sociale (o.a. flyeren, afdelingen functie Mierlo Stichting werven actief zijn (politiek evenementen online / Internationaal fractie- media, kijk op d66.nl/agenda, of meld u canvassen) 3 1 2 3 4 4 1 2 3 vertegenwoordi- 1 2 3 4 Democraat Democratisch vergaderingen 1 2 3 gers + commis- 3 Initiatief (IDI) 4 1 2 3 aan voor digitale nieuwsbrieven (van sieleden) bijvoorbeeld uw lokale of regionale 1 2 3 afdeling, D66 Internationaal of de Actief zijn op en/of liken op Mr. Hans van Mierlo Stichting) via: Social Media mijnd66.nl (zie ook p. 38). 1 2 3 4 Politiek Cafés 1 2 3 Haal meer uit je lidmaatschap!

Aansluiten bij Els Borst Netwerk 4 Doe mee,

Publicaties Periodiek steun Lid Club66 Lid Business Van Mierlo Stichting schenken Doneren 1 Club 4 bestellen 4 1 2 3 4 1 2 3 4 Financieel ondersteunen ons Els Borst Netwerk Steunen 4 Bestuurders- Abonnement Vaardigheids- Campagne- vereniging Idee (tijdschrift trainingen (zoals trainingen (politieke van de Van Mierlo debat)

1 2 3 vertegenwoordigers)3 Stichting) 4 1 2 3 4

Ontplooien Democraat tekst illustratie 24 25 Agenda2020 Mark Snijder Erik Haverkort

Ons familie-, erf- en schenkrecht is gebaseerd op het gezin van Volgens Jieskje Hollander, wetenschappelijk medewerker bij de Van Mierlo Stichting en secre- de jaren vijftig: man en vrouw, getrouwd, kinderen en voor taris van de Permanente Programmacommissie altijd samen. Met ‘Familie van nu’ wil D66 deze wetgeving (ppc), is ‘Familie van nu’ een typisch sociaal-libe- raal thema. “Wij beginnen altijd bij het individu, aanpassen aan de 21ste eeuw. Redacteur Mark Snijder sprak maar we weten dat een individu nooit op zichzelf met de initiatiefnemers: Tweede Kamerlid en staat. Daarom kijken we goed naar de sociale ver- banden en familieverbanden waarin een individu secretaris van de Permanente Programmacommissie (ppc) zich beweegt. Hoe ziet een familie er anno 2015 Jieskje Hollander. uit en hoe verhoudt dat zich tot de wetgeving? Uiteindelijk draagt het stellen van die vraag bij aan de vrijheid van het individu: iedereen moet kunnen kiezen of en met wie je wilt samenwo- nen of trouwen, of je alleen wilt blijven, of je kinderen krijgt en aan wie je wil nalaten.”

“D66 wil een overheid die leefvormneutraal is Families en persoonlijke vrijheid faciliteert” Agenda2020

Familie van nu komt “Willekeurige scharrel” voort uit Agenda2020, Er zijn talloze praktijkvoorbeelden die om aan- de brede blik van D66 op de toekomst. passingen in de wetgeving vragen. Neem het van nu Jieskje Hollander: erfrecht. Kinderen betalen minder belasting over “Op het gebied van eu- een erfenis dan andere erfgenamen. Bergkamp: thanasie, abortus en de “Ik kreeg een mail van een alleenstaande vrouw openstelling van het bur- zonder kinderen met een simpele wens: haar geld Een voorbeeld. Een man heeft met twee Ongehuwd samenwonen is nu vaker regel dan gerlijk huwelijk voor pa- tegen een laag belastingtarief nalaten binnen de vrouwen – een stel met wie hij geen relatie heeft uitzondering. Sinds de jaren zeventig is het aantal ren van gelijk geslacht familie, het liefst aan haar neefjes en nichtjes. Dat – twee kinderen. De twee moeders zijn de juri- echtscheidingen verdrievoudigd. Zo’n 15 procent hebben we al veel bereikt. kan, maar alleen tegen een tarief van 30 procent Maar welke uitdagingen dische ouders en hebben gezamenlijk het gezag van de kinderen woont in een eenoudergezin. erfbelasting. Waarom mogen mensen niet zelf bestaan er nog meer van- Daarnaast groeien steeds meer kinderen op in een bepalen wie het gunstigste tarief krijgt? Of waar- over beide kinderen. De man is geen juridische uit een vrijzinnig perspec- ouder, omdat de wet dit slechts voor maximaal gezin met twee moeders of twee vaders. En het tief? Na gesprekken met om is er niet één tarief voor iedereen?” twee mensen mogelijk maakt. Gelukkig hebben aantal mensen zonder relatie groeit. Maar de wet- experts en leden kwamen Ook de wetgeving rondom samenwonen en trou- de drie ouders de taken, rechten en plichten dui- geving heeft geen gelijke tred gehouden met deze we op allerlei onderwer- wen is toe aan herijking, vinden beiden. Zeker delijk afgesproken. Maar voor de wet bestaat de ontwikkelingen. Een herijking is dus nodig.” pen die raken aan ‘sa- wanneer er kinderen in het spel zijn. Bergkamp relatie van de man met zijn kinderen niet: als hij menleven’ en hoe dat in geeft een voorbeeld van een man en vrouw die al een ongeluk krijgt en in coma raakt, kunnen zijn Betuttelende overheid Nederland geregeld is.” twaalf jaar samen zijn, bewust niet getrouwd, en kinderen niet meebeslissen over zijn leven. Wel Bij politieke standpunten over het gezin denk je hun eerste kind verwachten. Om ook juridisch de zijn zus, die hij bijna nooit ziet. En wanneer zijn snel aan de confessionele partijen. Maar de the- Tijdens congres 101, op vader van zijn kind te zijn, moet de man het kind 18 april in Rotterdam, moeder een erfenis wil nalaten aan haar kleinkin- ma’s van ‘Familie van nu’ passen juist bij uitstek erkennen bij de gemeente. Vervolgens moet hij werd de motie ‘Familie bij de rechtbank een verzoek indienen om ook het deren, betalen de twee kinderen van haar zoon bij D66, zeggen Bergkamp en Hollander. Want van nu’ van het Landelijk drie keer zoveel erfbelasting als haar andere klein- het heeft alles te maken met persoonlijke vrij- Bestuur unaniem aange- gezag over zijn kind te krijgen. “De vrouw schreef kinderen. Ook al zijn al haar kleinkinderen haar heid. Bergkamp: “Mensen kunnen steeds meer nomen. Op drie thema’s me in een e-mail: Het voelt alsof ik zwanger ben evenveel waard… zelf bepalen hoe ze hun leven inrichten. Maar de moeten wetten en regels geraakt van een willekeurige scharrel. In plaats van overheid maakt met de huidige wetgeving een worden gemoderniseerd: mijn partner met wie ik al twaalf jaar samen ben Tientallen e-mails onderscheid; tussen getrouwden met kinderen 1. samenwonen, trouwen en met wie ik een samenlevingscontract heb. Zo Tweede Kamerlid Vera Bergkamp deed op Twit- en ongehuwden met kinderen, of tussen biologi- en scheiden; ervaren mensen deze complexe wetgeving dus.” ter en tijdens het 101ste congres, op 18 april in sche ouders en ‘mee-ouders’. Daar zit een vorm 2. erven en schenken; Rotterdam, een oproep om persoonlijke ervarin- van bevoogding of betutteling in. Kijk bijvoor- 3. (meer)ouderschap. Waarom maar twee ouders? Op congres 102, dat gen met knellende familiewet- en regelgeving te beeld naar de 2,8 miljoen alleenstaanden, die vaak Bij (meer)ouderschap, het derde thema binnen plaats heeft op 31 okto- ‘Familie van nu’ (zie kader hiernaast), gaat het delen. Inmiddels heeft ze tientallen e-mails ont- helemaal niet alleen zijn maar gewoon geen re- ber, zal het Landelijk vangen. Eén ding is voor Bergkamp duidelijk: er latie hebben. Zij voelen zich soms ondergewaar- Bestuur in samenwerking vooral om de beperking van juridisch ouderschap is een grote behoefte in de samenleving om de deerd of niet erkend in hun wijze van leven. D66 met de Tweede Kamer- tot maximaal twee ouders. Er zijn steeds meer ge- bestaande wetten en regels te veranderen. “De wil een overheid die leefvormneutraal is en per- fractie concrete voorstel- zinnen met twee vaders of twee moeders, waarbij ‘familie van nu’ ziet er anders uit dan vroeger. soonlijke vrijheid faciliteert.” len presenteren. ook een derde (of vierde) ouder bij de opvoeding Agenda2020 26 27

oma’s, vertelt Hollander. “Het voorstel van het Meepraten? CDA om de omgang van grootouders met hun kleinkinderen na een scheiding te beschermen, is Heeft u ervaring met knellen- de wetten of regels binnen het 10 x geen gek idee. Maar het staat of valt bij een door- dachte uitwerking. Een familierechter vertelde familie-, erf- en schenkrecht? #familievannu me onlangs dat zij grootouders soms juist moeten Mail uw verhaal naar Twee- weren uit echtscheidingsprocedures, omdat zij de Kamerlid Vera Bergkamp: ‘Familie van nu’ gaat over ons allemaal. Dat v.bergkamp@tweedekamer. alleen maar olie op het vuur gooien. Het toeken- bleek wel uit de grote hoeveelheid tweets die nl en Roel van den Tillaart (in- tijdens en na congres 101 werden verstuurd met nen van een hard wettelijk recht aan grootouders terim-secretaris Permanen- op omgang met kleinkinderen, kan zo in bepaalde te Programmacommissie): als topic: #familievannu. Een kleine selectie: gevallen bijdragen aan enorme loyaliteitsconflic- [email protected] ten bij kinderen.” Maatwerk lijkt hier het devies. @susannaahhh Het is vaak goedkoper om te Dit betekent vooral dat wetten niet moeten voor- Later dit jaar worden er le- trouwen als je dingen geregeld wilt hebben – raar zien in teveel automatismen. Hollander: “Som- denbijeenkomsten georga- dat je burgerlijke staat dat bepaalt. mige wetten kunnen misschien eenvoudiger, of niseerd over ‘Familie van nu’. @LangelaarInge een stiefmoeder kan beter voor kunnen we zelfs schrappen. Bijvoorbeeld in het Houd hiervoor de agenda op een kind zijn dan een biologische moeder… erfrecht: vinden we het onderscheid dat daarin de website in de gaten: d66.nl/agenda/ wordt gemaakt nog wenselijk? Voor ons is het @alettahekker Neem ook de keuze en zeggen- niet relevant of je nalaat aan je kind of aan een schap van kinderen mee in de discussie! vriendin. Dat moet een vrije keuze zijn.” @MfvGeel Als bij meeroudergezinnen de relatie met de niet-biologische ouder beëindigd wordt, “De partner met wie zij al wat zijn dan de consequenties? @ArrisBlom Familie of niet, de staat dient geen twaalf jaar samenleeft, waardeoordeel te hebben wie voor jou belangrijk is. moet nu bij de rechtbank (G)eén belastingtarief voor iedereen. @CarloSchimmel Maar vinden we dan ook dat een verzoek indienen om sociale verbanden net zo belangrijk zijn als bloed- ook gezag over hun kind banden? Of is er toch nog verschil? te krijgen” @MilvanFrank Waarom niet alle samenleefvormen terugbrengen tot 1? Hoe je dat dan noemt lijkt me Feiten “Waarom mogen mensen twee moeders. Terwijl onderzoeken toen al lieten — Vera Bergkamp van minder belang… & cijfers zien dat dit onzin is.” niet zelf bepalen wie het @futurelifersrch Graag kortingsplakkers waarmee je zelf kiest wie hoeveel successiekorting krijgt! – In 1970 werden ruim 120 dui- gunstigste belastingtarief Een doordachte uitwerking Ervaringsdeskundigen zend huwelijken gesloten; in Het lijkt dus logisch om stiefouders meer rech- De concrete voorstellen vragen dus nog flink wat @johnstuurman Geen nieuwe wetten. Regel een 2013 nog maar 65.000. bij een erfenis krijgt?” ten te geven bij de opvoeding van kinderen. Maar denkwerk. Niet alleen omdat de thema’s nauw levenstestament zelfs voor het hoogtepunt van je – In 1980 eindigde 24 procent op het congres, waarbij de motie ‘Familie van nu’ met elkaar samenhangen, maar ook omdat nieu- relatie(s) voor alles wat je dán lief is. van de huwelijken in een — Vera Bergkamp unaniem werd aangenomen, plaatste een D66’er we wetgeving weer een aantal generaties mee echtscheiding; in 2013 ruim @ALBredenoord Prachtig filmpje over de hier een kritische kanttekening bij: na een inge- moet kunnen. Daarom is de betrokkenheid van 38 procent. #familievannu met oa @AylaSchneiders als een vd wikkelde vechtscheiding kunnen nieuwe part- (ervarings)deskundigen van groot belang. Berg- – In 2003 woonden 700 duizend eerste meerouderkinderen in NL mensen ongehuwd samen; betrokken is. En aangezien 38 procent van de ners soms juist een negatieve rol spelen bij een kamp: “We hebben hun kennis en ervaring no- huwelijken eindigt in een scheiding, zijn er ook stabiele opvoeding. Hetzelfde geldt voor opa’s en dig om tot duurzame aanpassingen te komen: in 2050 zal dit stijgen naar 1,3 Bekijk het filmpje met Ayla Schneiders, steeds meer gezinnen met stiefouders. Hollander: waar lopen ze tegenaan, welke zaken moeten we miljoen mensen. D66-Statenlid in Utrecht en een van de eerste – In 1995 waren er 100 duizend “Soms onderhouden stiefouders tientallen jaren vooral aanpakken?” Zo kom je tot een goed door- Nederlandse meerouderschapskinderen via: ongehuwd samenwonen- een hechte band met kinderen. Juridisch worden dacht verhaal, zegt Bergkamp. “Als politieke par- d66.nl/publicaties/video-inleiding-congres- den met kinderen; in 2009 deze kinderen echter niet als hun ‘echte’ kinderen tij moeten we onze visie op deze belangrijke the- 101-motie-familie-van-nu waren dit er ruim 300 duizend. beschouwd. Dat heeft consequenties voor ma’s klaar hebben. Dit gaat namelijk over de zorg – In 1995 telde Nederland ruim bijvoorbeeld het erven en schenken.” die je voor elkaar hebt. Dat raakt ons allemaal.” ■ 2 miljoen eenpersoonshuis- Maar: de nadruk op persoonlijke keuzevrijheid houdens; in 2013 waren dat er 2,8 miljoen, en in 2060 zijn betekent niet dat wetgeving álles vrij moet laten. dat er 3,8 miljoen. De overheid heeft namelijk ook een rol in het be- schermen van kwetsbare groepen, zoals kinderen. “Zelfbeschikking en bescherming van kinderen Bron Leon Verstappen, Rijksuniversiteit zijn beide belangrijk”, benadrukt Bergkamp. “Zo Groningen / Centraal Bureau voor de Statistiek moet het voor een kind altijd duidelijk zijn wie zijn juridische ouder is. Maar we gaan daarbij wel Vera Bergkamp uit van de feiten. Nog niet zo lang geleden von- foto Jan Remmert Fröling den veel mensen dat het voor een kind niet goed D66-Tweede Kamerlid was om opgevoed te worden door twee vaders of Democraat tekst 28 29 modern activisme Roel van den Tillaart

Dirkjan Tijs Xander Bouwman opende – als landelijk voorzitter van stoomt een nieuwe generatie klaar an onder een fnv-petje boe roepen naar de staatssecre- de Jonge Democraten (JD) – ’s werelds om online fundamentele rechten te Jonge taris op het Malieveld; is dat actie? Wie daagt in 2015 eerste xtc-shop in de Rosmarijnsteeg veroveren. de gevestigde orde uit, zoals Dolle Mina en de krakers- in Amsterdam. beweging dat deden? Waar zijn die half miljoen boze VNederlanders gebleven, die in de vroege jaren tachtig samen- D66’ers stroomden in het protest tegen kernwapens? Gat in de markt? Instituties – van vakbond tot politieke partij – zien ledenaantallen “Absoluut, duizend bezoekers op één dag! Het was een slinken. Sommige politicologen noemen activisme een relikwie uit eendaagse actie, we verkochten placebo’s – pepermunt- de roerige jaren zeventig en tachtig. Jacquelien van Stekelenburg, jes. We wilden laten zíén dat regulering werkt, met leef- in aksie socioloog aan de Vrije Universiteit, bestrijdt dat. “Mensen gaan nog tijdscheck en schone pillen. Om zo de legalisering van steeds de straat op, maar steeds minder als lid van een organisatie xtc te agenderen, zonder gebruik te promoten. en vaker voor kleinere, minder langdurige acties.” “Ja, er kwamen ook negatieve reacties, dat we het werk Dat wil niet zeggen dat mensen zich niet organiseren. Dertig van de duivel uitvoerden, maar de meeste waren positief, Is ‘aksie’ een fossiel uit procent van de mensen die in 2011 deelnamen aan de ‘Facebook- ook van media als Powned. Tot in Indonesië kwamen we revolutie’ op het Egyptische Tahrirplein, werd gemobiliseerd door in het nieuws!” de roerige jaren zeventig maatschappelijke organisaties, zegt Van Stekelenburg. Zoals ook en tachtig van de vorige haar eigen buurvrouw, die de buurt mobiliseerde om de biblio- Wat heeft het opgeleverd? theek te behouden. “Actie komt steeds vaker van onderop. Mensen “Zelfs met 40 duizend handtekeningen voor ons burge- eeuw? Niet voor een zijn mondiger geworden, ze hebben instituties niet meer per se no- rinitiatief stemt de Tweede Kamer niet in met ons voor- nieuwe generatie jonge dig.” Haar buurvrouw gebruikte sociale media, maar organiseerde stel. We wilden eerst het taboe doorbreken. De legalise- ook bijeenkomsten op scholen in de buurt. ring van xtc vergt een lange adem. Net als de verhoging D66’ers, die met moderne van de aow-leeftijd, ook uit de koker van de Jonge middelen en nieuwe Democraten, trouwens.” tactieken abstracte idealen foto Sebastiaan ter Burg “Actie komt steeds Te weinig aksie bij D66? omzet in actie, ontdekte “Ik vind het goed dat de Tweede Kamerfractie met focus vaker van onderop. op de inhoud politiek bedrijft via het parlement, zolang Zit je op Facebook? redacteur Roel van den er maar groepjes zijn die de partij uitdagen en scherp “Ja. Maar ik gebruik het selectief. Mijn WhatsApp-ac- Tillaart. “Door de keuzes Mensen zijn mondiger houden. De partij moet niet zijn lef verliezen in de ambi- count heb ik verwijderd na de overname door Facebook. die ik maak, probeer ik elke tie de grootste te worden.” Soms lastig; mis je een etentje omdat je niet meer in die geworden, ze hebben ene groep zit.” dag een klein statement te instituties niet meer Sta je er zo principieel in? maken.” “Wat online gebeurt is ontzettend fundamenteel. Het per se nodig” gaat om mensenrechten. Offline hebben we vrijheid van meningsuiting, online noemen we dat netneutrali- teit. Privacy op internet gaat niet over geheimen bewaren Protest is verbreed. Die trend begon in de jaren zeventig. Ook stu- maar over autonomie, over de vrijheid je eigen keuzes te denten en middenklassers gingen de straat op; niet voor een beter maken. loon, maar voor zelfbeschikking. Van Stekelenburg noemt de “Wat veel mensen niet zien: ontwerpkeuzes die de di- lhbti-beweging (Lesbisch, Homo-, Bi-, Trans- en Interseksueel) gitale wereld inrichten zijn zowel technisch als politiek. als lichtend voorbeeld. “Enerzijds ging het om politieke actie: Pleiten voor innovatie is niet genoeg, we moeten ook be- gelijke rechten voor een minderheid. Anderzijds om culturele denken wat voor sóórt innovatie we willen. Ik houd ont- acceptatie, om het veranderen van normen en waarden.” zettend van techniek. Juist daarom wil ik dat het doet wat In de 21ste eeuw protesteert iedereen, treffend geïllustreerd door wíj willen dat het doet – niet wat Apple of Facebook wil.” honderden hoogleraren die in 2010 in toga het Binnenhof omsin- gelden – ondenkbaar in de jaren zeventig. In de 21ste eeuw protes- Hoe verzet jij je tegen die grote bedrijven? teren we om alles. Een petitie om te voorkomen dat ónze soap van “Door de keuzes die ik maak, probeer ik elke dag een de buis verdwijnt, een boycot tegen het merk dat óns koekje uit de klein statement te maken. Daarnaast organiseer ik sum- schappen haalt. Van Stekelenburg: “Het normaliseert, straks zijn mer schools, workshops digitale zelfverdediging en leer ik we allemaal activist.” basisschoolkinderen hoe internet werkt. Want wie niet begrijpt hoe het werkt, laat zich leiden.”

Meer weten over hedendaags activisme? Bestel Idee nr. 4, 2014 via magzine.nu modern activisme 30 Democraat tekst illustraties 31 sprookje Jan Terlouw Erik Haverkort

Ayla Schneiders fietste tijdens de Jurjen Hoekstra veroverde vijf zetels Provinciale Staten-campagne drie in het verantwoordingsorgaan van Op speciaal verzoek van de redactie – ja, allemaal Koning van dagen achter elkaar 66 kilometer door pensioenfonds ABP met zijn fractie Lijst Katoren-fans – schreef oud-partijleider en (jeugdboeken)schrijver de provincie Utrecht. voor Onafhankelijk Pensioentoezicht Jan Terlouw (83) een eigentijds sprookje voor volwassenen voor (LvOP). deze zomereditie van de Democraat. Veel leesplezier met… Verfrissend! “Het was steenkoud! Het regende, echt heel hard. Mis- schien juist wel daarom gaf het een gevoel van verbin- ding. Iedere keer zag je weer in de verte die paraplu als wit-groen stipje verschijnen. Gelukkig haakten steeds meer mensen aan.”

Wat wilde je bereiken? Nu (2012) foto Europa De “Ik wilde de Utrechtse afdelingen verbinden met als thema duurzaamheid. Ik wilde ook politiek naar de in- woners brengen, letterlijk. Met de fietstocht vertelde ik ons verhaal. De afdelingen in de provincie kregen daar- door het campagne-gevoel. De verbinding tussen koning ‘offline’ en sociale media werkte erg goed. Maar ook praktisch: ik heb de provincie beter leren kennen, niet in de laatste plaats hoe ik nu als Statenlid Utrecht fiets- vriendelijker kan maken.” die er Moeten we vaker de straat op? “Het gaat niet om actievoeren-om-het-actievoeren. Ik hoorde laatst twee bezetters van het Maagdenhuis – met hun mond vol over democratisering – trots zeggen dat ze Pensioenen. Ben je daar niet een beetje jong voor? niet hadden gestemd tijdens de laatste verkiezingen. Dat Stellig: “Nee. Het is voor veel mensen hun grootste vandoor maakt me erg boos. spaarpot, maar we hebben er nauwelijks invloed op. “D66 is vaak op straat te vinden, maar brengt de bood- Veel mensen leggen verplicht in, maar hebben niets schap erg rationeel. Het gaat erom dat je het door vorm te zeggen. Die onvrijheid raakt me echt.” en inhoud te verbinden tastbaar maakt.” Hoe heb je het aangepakt? ging “Pensioenfondsen zijn sinds kort verplicht verkiezin- gen uit te schrijven. Dat dreigde bij het apb opnieuw een feestje voor de vakbonden te worden. Daar hebben we een stokje voor gestoken. Aanvankelijk als initiatief van de Jonge Democraten, maar in no-time kwamen er veel mensen bij die ik nooit had gesproken, van jong tot oud en van links tot rechts – een coalitie van ‘jong denken- den’. Ze vonden ons via onze website, via social media en door ons mediaoffensief.”

Was er weerstand? “Zeker. Het apb eiste 500 handtekeningen van leden mét lidnummer om deel te mogen nemen aan de verkie- zingen. De inschrijving werd net voor de kerstvakantie geopend en vlak erna gesloten. Vakbonden hoefden dat niet.”

Ben jij een activist? “Ik denk dan meteen aan mijn bijna-gepensioneerde collega’s die klagen over een loonsverhoging van twee procent. Het gaat me niet om míjn belang, maar om het ethische. Van onvrijheid word ik pissig.” ■ sprookje 32 33

Er was eens een land met een koning die er vandoor ging. Hij liet Het land was in rep en roer. Om een republiek te worden moest een brief achter voor het kabinet en het parlement. Dit stond er. de Grondwet worden veranderd. Dat was niet simpel. Staatsrechtgeleerden maakten overuren. Parlement afdeling B vergaderde tot diep in nachtelijke uren. Afdeling A vergaderde nu niet één maar drie dagen in de week. Er moesten tussendoor verkie- Beste leden van het kabinet, beste leden van het parlement afdeling B, zingen worden gehouden en wat niet al, maar het kwam in een jaar voor elkaar. In de nieuwe Grondwet stond dat de bevolking een president zou kiezen die geen be- beste leden van het parlement afdeling A, voegdheden kreeg, maar hij mocht wel zeggen wat hij wou.

Ik heb er genoeg van. Ik ga weg. U maakt iedere dag wetten waar ik niet bij ben betrokken, maar ik moet ze wel ondertekenen. Ik heb er blauwe en dooie vingers van. Het valt mijn pianolerares steeds op, als ik moet oefenen om het volkslied foutloos te spelen. Ik heb er ook genoeg van om de enige persoon in het land te zijn die niet mag zeggen wat hij wil. Iedereen mag bijvoorbeeld zijn mening over mij spuien, maar als ik iets te berde wil brengen moet ik eerst toestemming vragen aan de minister van Vrije Meningsuiting. Er is nog iets waarbij ik heb gedacht dat u ernstig in de war was. Vroeger, als er verkiezingen waren geweest, regelde ik de besprekingen die moesten leiden tot een nieuw kabinet. Dat was heel logisch, want van alle betrokkenen was ik de enige die geen lid was van een politieke partij. De enige dus die echt on- afhankelijk was. Het was ook altijd reuze gezellig. We dronken veel koffie en soms zelfs een borreltje, en een glaasje ranja voor de jongste fractievoorzit- ter. En dan kwam er een kabinet. Daar was niets ondemocratisch aan, want het parlement had altijd het laatste woord. U noemt me Staatshoofd, maar de laatste keer mocht ik zelfs dit niet meer doen. Staatshoofd betekent in uw ogen blijkbaar Leeghoofd. Toen hebben de fracties in parlement afdeling B over- Intussen gebeurde er ook van alles met de politieke partijen. Een politieke partij lijkt haast een kabinet in elkaar getimmerd waarbij ze vergeten zijn dat er ook nog best veel op een diersoort in de natuur. Als hij groeit, gaat dat ten koste van andere een parlement afdeling A is. Veel te weinig oranjebittertjes gedronken, ik durf soorten, want de ruimte is beperkt. Te groot worden kan ook problemen opleveren. te zeggen dat het onder mijn leiding niet zou zijn gebeurd. Er kan te weinig voedsel zijn. En voedsel moet er zijn, of het nu gaat om een politie- ke partij of om een groep buffels. De vergelijking is toevallig. Als een groep buffels te omvangrijk wordt, kan het zijn dat het land te veel wordt begraasd en tot een woes- Kortom, basta. Ik wens u veel wijsheid bij het omvormen van het land tot een tijn wordt. Dan krimpt de groep weer. Het voedsel waardoor een politieke partij on- republiek. dermeer kan groeien is dialoog. Als de partij te groot wordt, kan de dialoog afnemen, en de partij krimpt. In de natuur is voortplanting van veel belang. Er is onder andere ongeslachtelijke Met vriendelijke groet, De ex-koning Voedsel moet er zijn, of het nu gaat om een politieke partij of om een groep buffels. De vergelijking is toevallig

voortplanting, met name door celdeling. Bij de politieke partijen in het land zonder koning was dat proces al enige tijd aan de gang. Steeds meer parlementsleden stap- ten niet uit het parlement maar wel uit hun partij, en vormden een identieke nieuwe. Celdeling. De discussie over de Grondwet verhevigde dit proces. Celdeling werd een epidemie. Het parlement afdeling B had honderd leden. Toen de nieuwe Grondwet klaar was, telde het parlement afdeling B ook honderd partijen. Daar zat iets moois sprookje 34 35

In het nieuws in. Want in de nieuwe Grondwet was blijven staan dat parlementsleden moesten stemmen zonder last, dus zonder dat iemand ze vertelde hoe ze moesten stemmen. Over de auteur “Fuck de Koning” Dat was nu eindelijk geen probleem meer. Het woord fractiediscipline werd uit het woordenboek geschrapt. Natuurkundige, D66-politicus, schrijver D66 Tweede Kamerlid Kees en pleitbezorger van duurzame energie Verhoeven pleitte er in het In de nieuwe Grondwet stond ook dat voor de presidentsverkiezingen iedere poli- tv-programma Pauw onlangs tieke partij een kandidaat mocht stellen. De parlementsleden stelden allemaal zich- Voor de jonge lezers onder ons: voor het verbod op majesteits- zelf kandidaat. Want al zou de nieuwe president geen bevoegdheden krijgen, ze wil- Jan Terlouw (1931, Kamperveen): domineeszoon, natuur- schennis uit het wetboek van den het toch allemaal worden. Bijna allemaal. Het parlementslid van de partij pbh kundige, schrijver en oud-partijleider; de man van Het Strafrecht schrappen. Aanlei- (Partij voor de Bevordering van het Harmonicaspelen) was ziekelijk en ze wist dat ze Redelijk Alternatief – de bekende D66-slogan uit de jaren ding was de arrestatie van een periode als president niet meer aan zou kunnen. Ze trok zich terug als kandidaat. zeventig en tachtig van de vorige eeuw. activist Abdulkasim Al-Jaberi, Toen kreeg ze een mailtje uit het buitenland. Het was van de ex-koning, die op een die tijdens een manifestatie zonnig eiland een goed leven had, maar zich een tikkie begon te vervelen. Hij vroeg Kernfysicus “Fuck de koning, fuck de of hij misschien een geschikte kandidaat zou zijn voor de pbh. Hij speelde weliswaar Na zijn studie natuurkunde (1956) en zijn promotie (1964) koningin, fuck het koningshuis” een beetje piano en geen harmonica, maar daar kon iets aan worden gedaan. aan de Rijksuniversiteit Utrecht, werkte Terlouw als fysicus had geroepen. Het OM wilde aan o.a. M.I.T. Cambridge (VS) en in Stockholm. Maar de hem vervolgen wegens majes- oprichting van een nieuwe partij op 14 oktober 1966 teitsschennis. Het mailtje was van de ex-koning, die op verstoorde deze wetenschappelijke carrière voorgoed. Verhoeven: “Als iemand zich beledigd voelt, kan hij aangifte een zonnig eiland een goed leven had, D66-partijleider doen. Dat geldt ook voor de maar zich een tikkie begon te vervelen In januari 1967 werd Terlouw lid van D66. Drie jaar later Koning. Aanvullende speciale werd hij fractievoorzitter in de gemeenteraad van Utrecht regels of een voorkeursbehan- en weer een jaar later trad de 39-jarige Terlouw aan als deling van bepaalde personen, Ja, dat was een bruikbaar idee en de ex-koning werd kandidaat. Tweede Kamerlid voor D66. In 1973 volgde hij Hans van zoals de Koning, zijn wat ons Hij werd natuurlijk met grote meerderheid gekozen, want hij was heel populair Mierlo op als fractievoorzitter en leidde hij de partij naar betreft niet nodig.” Samen geweest als koning, en door het grote aantal kandidaten waren de kiezers hoe dan de grote verkiezingsoverwinning van 1981: 17 zetels in met (PvdA) ook in verwarring. de Tweede Kamer. gaat Verhoeven kijken hoe De ex-koning had als president nog steeds niets te beslissen, maar hij zei heel veel. een wetswijziging eruit zou Hij zei bijvoorbeeld dat er volgens hem minder fossiele brandstoffen moesten wor- Minister, CvK & senator kunnen zien.

den gebruikt. Dat leidde onmiddellijk tot verdubbeling van het aantal lobbyisten in Foto: Hans van Dijk, Anefo, Nationaal Archief Terlouw was minister van Economische Zaken en vice- In 2013 kwam er al een einde de olie-industrie, wat mooi was voor de werkgelegenheid, maar het effect van de premier in het tweede en derde kabinet-Van Agt. Na het aan het verbod op godslaste- woorden van de president nauwelijks verminderde. Of hij zei dat hij vond dat direc- teleurstellende verkiezingsresultaat van 1982 trok hij zich ring op initiatief van D66-Twee- teuren van banken mensen moesten zijn met een ideaal en een modaal salaris. Dat terug uit de politiek. In 1991 keerde Terlouw terug als eerste de Kamerlid schreven de kranten op de voorpagina’s en er werd instemmend over getwitterd en D66-Commissaris van de Koningin (Gelderland) en – die de wet overnam van gefacebooked. Kabinet en parlement besloten dan maar te doen wat de president had later als D66-senator in de Eerste Kamer (1999-2003). collega –

gezegd, want het volk wilde het blijkbaar en het parlement was verdeeld in honderd Foto: Marcel Antonisse, Anefo, en (SP). meningen. Of de president zei dat zorg volgens hem een taak moest blijven van de Nationaal Archief (Jeugdboeken)schrijver overheid en niet geprivatiseerd moest worden. Dan knarsten de leden van het In 1970 debuteerde Jan Terlouw met Pjotr: vrijwillig ver- kabinet met de tanden, wat weer leidde tot extra tandartskosten. bannen naar Siberië, gevolgd door (o.a.) het veelgeprezen De minister van vm wenste dat de letters vm niet stonden Koning van Katoren (Gouden Griffel 1972), Oorlogswinter voor Vrije maar voor Verboden Meningsuiting. Maar ze (Gouden Griffel 1973) en Briefgeheim. Terlouw schreef niet deden wat de president had gezegd. Zo ging het een alleen jeugdboeken; in 1983 verscheen Naar zeventien poosje heel goed in het land, waar meestal gebeurde zetels en terug; politiek dagboek; 9 maart 1981 – 5 novem- wat de president zonder bevoegdheden wilde. ber 1982. In 2005 verscheen: Achter de barricaden en in Tot hij last kreeg van grootheidswaan. 2011 volgde Hoed u voor mensen die iets zeker weten. Maar dat is een ander verhaal. Tegenwoordig schrijft Terlouw samen met zijn dochter Sanne spannende boeken, waaronder het recente In huis met een seriemoordenaar (2015).

Foto: Jan Remmert Fröling Duurzaamheid Daarnaast kunt hem nog zeer regelmatig tegenkomen als bevlogen spreker en als auteur van essays over (met name) duurzame energie. Lees of beluister Jan Terlouws speech over duurzaam handelen tijdens het 100ste partijcongres terug op: d66.nl/publicaties/congresspeech-jan-terlouw Democraat tekst 36 37 boekentips Mr. Hans van Mierlo Stichting

Deze keer geen wetenschappelijk essay over sociaal-liberale … Frank van Mil (38), … Corina Hendriks (36), … Jieskje Hollander (31), Utrecht Haarlem Den Haag grensverkenningen van de Van Mierlo Stichting. Jammer? Wetenschappelijk directeur Wetenschappelijk medewerker Wetenschappelijk medewerker Niet getreurd! Want speciaal voor deze vakantie-editie van Van Mierlo Stichting Van Mierlo Stichting Van Mierlo Stichting de Democraat geven de drie vaste medewerkers u twaalf prachtige leestips mee – in willekeurige volgorde. Welke titels moet u deze zomer echt eens gaan lezen? En waarom?

De In zijn roman Freedom (2010) schetst De Indiase politiek filosoof Amartya Sen is Luuk van Middelaars Passage naar Euro- Jonathan Franzen een absurdistisch en een belangrijk hedendaags inspirator voor pa. Geschiedenis van een begin (2009) schrijnend portret van een Amerikaanse het denken over sociale rechtvaardigheid. geldt inmiddels als klassieker in de politieke middenklasse-gezin tegen de achtergrond In The Idea of Justice (2009) stelt hij dat filosofie en werd in de loop van de afgelo- zomer van een door Bush Jr. geregeerd land op zoek rechtvaardigheid geen absolute waarde is; pen jaren in zeven talen vertaald. Het boek naar zichzelf. Neoliberalism gone wrong in hij zoekt naar een praktisch hanteerbare is een absolute must read voor hen die zich optima forma. beschrijving ervan. Een mooie combinatie bekommeren om de Europese Unie en een tussen principes en pragmatisme! dieper begrip zoeken van haar continue lees- In Cosmopolitanism (2006) geeft de zoektocht – soms against the odds – naar Ghanees-Amerikaanse filosoof Kwame Met Dit kan niet waar zijn (2015) geeft blijvende samenhang. Anthony Appiah een zeer toegankelijke Joris Luyendijk een intrigerend, maar ook onderbouwing van de stelling dat een open verontrustend inkijkje in de financiële we- De invloedrijke Franse denker Pierre tips houding ten opzichte van anderen samen reld van de City of London. Over hoe ban- Rosanvallon stelt in Democratie en kan gaan met sterke eigen voorkeuren en kiers in toenemende mate handelen zonder tegendemocratie (2012) dat democratie overtuigingen. Het was een belangrijke moraal en/of hun persoonlijke waarden zowel gebaseerd is op vertrouwen als op bron voor het essay over de richtingwijzer bij hun werk buiten beschouwing laten. En wantrouwen, en dat verantwoording van … Denk en handel internationaal van de Van niet alleen de bankiers – zo houdt Luyendijk afleggen een proces is dat 365 dagen per jaar Mierlo Stichting. ons de spiegel voor. doorgaat. In het najaar van 2015 zal Rosan- vallon de zesde Marchantlezing van de Wie iemand anders wil overtuigen, moet Brilliant Orange: The Neurotic Genius Van Mierlo Stichting uitspreken (zie p. 38). appelleren aan (zoveel mogelijk verschillen- of Dutch Soccer (2000) is geen geschie- de) emoties. Conservatieve mensen doen denis van het Nederlandse voetbal. David John Stuart Mills klassieker On Liber- veel beter een beroep op de emoties van Winner verbindt op ingenieuze wijze ty (1859) is nog altijd een van de sterkste en mensen dan progressieve. Jonathan Haidt Nederlandse kunst, architectuur, cultuur, helderste pleidooien voor een zo groot mo- beschrijft in The Righteous Mind (2012) filosofie én politiek met de beste elftallen gelijke individuele vrijheid, die alleen mag het fundamentele onbegrip tussen politiek die Nederland ooit op de been bracht: het worden ingeperkt om schade aan anderen te ongelijkdenkenden, en probeert dit te ver- grote Ajax en Oranje van Cruijff en Michels voorkomen. De vragen die Mill stelt en be- kleinen. Als lezer ontwikkel je begrip voor uit het begin van de jaren zeventig. Brilliant antwoordt – wat is vrijheid? waarom is vrij- andere standpunten. Haidt biedt op deze Orange schetst een machtig tijdsbeeld van heid zo belangrijk? en hoe wegen we ver- manier handvatten voor meer evenwichtige rebellie en creativiteit, van de periode waar- schillende vrijheden tegen elkaar af? – zijn politieke meningsvorming en voor meer in D66 kon ontstaan en voet aan de grond bepalend voor de manier waarop we ook effectieve politieke communicatie. kreeg in het Nederlandse politieke bestel. vandaag de dag ons liberalisme invullen.

Van opgelegde naar oprechte partici- Voor leden die geïnteresseerd zijn in de Over één ding zijn D66’ers het snel eens: patie (2014) van onze collega Corina recente geschiedenis van D66 is Langs de goed onderwijs – waarin leerling én docent Hendriks is in veel opzichten een bijzonder Afgrond (2012) van Menno van der Land de ruimte krijgen om het beste uit elkaar boek. Het geeft op doorwrochte, maar toch een aanrader. Dit boek beschrijft de gebeur- te halen – staat aan de basis van een samen- toegankelijke en toepasbare wijze een indi- tenissen binnen D66 tussen 2002 en 2012. leving gekenmerkt door kansengelijkheid. vidualistisch perspectief op gemeenschap. In deze periode daalde de populariteit van De inspirerende bundel Het alternatief. In die zin vult het boek het ‘sociaal’ in soci- de partij gestaag – bij de Tweede Kamerver- Weg met de afrekencultuur in het aal-liberaal op hedendaagse wijze in. kiezingen in november 2006 leed D66 haar onderwijs! van de auteurs René Kneyber tiende nederlaag in twaalf jaar tijd. Van der en Jelmer Evers (2013) wakkert de discussie Land beschrijft wat er vooraf ging aan dit aan over de randvoorwaarden voor zulk on- slechtste verkiezingsresultaat sinds de derwijs. Het boek legt gewicht in de schaal oprichting van D66 én hoe de partij deze met bijdragen van toonaangevende ‘onder- crisis weer te boven is gekomen. wijsinnovators’ als Gert Biesta en Howard Gardner. ■ Democraat 38 39 uit de vereniging

Vacatures SAVE THE DATES Landelijk Bestuur D66

Partijvoorzitter en bestuursleden Internationaal nemen afscheid van Landelijk Bestuur D66. Congres Liberal International 28 oktober – 1 november Tijdens Congres 102 zullen verkie- Mexico Stad, Mexico zingen worden gehouden voor twee vacatures in het Landelijk Bestuur Congres ALDE Party van D66. Naast de portefeuille 19 – 21 november foto Kevin Beenhouwer ‘Vereniging, Afdelingen en Regio’s’ Els Borst Netwerk Boedapest, Hongarije van bestuurslid Wichard de Wolf (die D66 boekt momenteel tijdelijk wordt waarge- Op zaterdag 6 juni had het eerste Els Borst Netwerk event plaats, waarbij de eerste Els Wil je mee met de D66-delegatie? nomen door bestuurslid a.i. Said Borst Netwerk Inspiratieprijs én Oeuvreprijs werden uitgereikt. Kijk op internationaal.d66.nl of mail winst in alle Kasmi), komt dan ook de portefeuille naar: [email protected] van Internationaal Secretaris vacant ontving de Els Borst Netwerk Inspiratieprijs uit handen van netwerk- provincies omdat bestuurslid Robert Farla aan voorzitter Pia Dijkstra. De prijs wordt jaarlijks uitgereikt aan een inspirerende D66-vrouw die Dag van het Midden-Oosten het einde van zijn tweede termijn iets bijzonders heeft bereikt voor de partij. Van Engelshoven stond als partijvoorzitter aan de (3de editie) Op 18 maart hadden de is gekomen. Daarnaast kunnen de basis van vijf verkiezingsoverwinningen en is sinds 2010 wethouder in Den Haag. 14 november Provinciale Statenverkie- leden van D66 deze zomer stemmen Daarnaast werd ook de eerste Els Borst Netwerk Oeuvreprijs uitgereikt aan Carla Pauw. zingen plaats. Provinciale Staten voor een nieuwe partijvoorzitter, Netwerkbestuurslid Roger van Boxtel: “Sinds 1975 zet Carla zich met ongehoorde toewijding Kijk voor meer informatie op verkiezingen 2015 omdat de huidige (en scheidend) in voor D66. Alle D66-leiders heeft zij bijgestaan. Zij is het stille geweten van de partij”. internationaal.d66.nl/agenda Het werd de achtste voorzitter Fleur Gräper-van Koolwijk verkiezingswinst op rij is aangetreden als gedeputeerde Meer informatie: lees verder op pag. 14-18 of kijk op: d66.nl/elsborstnetwerk voor D66. De partij telt nu in de provincie Groningen. Zowel 67 verkozen Statenleden De Wolf als Gräper-van Koolwijk en heeft in 9 van de stoppen vervroegd met hun be- 12 provincies zitting in stuursfunctie wegens tijdgebrek Welkom lid van de Eerste Kamer en de laatste vijf jaar het college van door toenemende reguliere ver- van de Tweede Kamer. Ook was hij twee keer Gedeputeerde Staten. plichtingen. Fatma, landelijk partijvoorzitter, raadslid en wethouder Voor alle bovengenoemde functies in Dordrecht. kunnen leden van D66 zich kandi- Fatma Koser Kaya neemt per 1 augustus de deren. Fatma Koser Kaya neemt de plaats plaats van Gerard Schouw in. Zij zat al eerder in van vertrekkend Tweede Kamerlid voor D66 in de Tweede Kamer van 2004 tot Lees het afscheidswoord van Gerard Schouw. 2012. Van februari 2013 tot juni 2014 was Route66 scheidend partijvoorzitter Fleur Koser Kaya wethouder in Wassenaar. SAVE THE DATE SAVE THE DATE Gräper-van Koolwijk op pag. 2. Na 25 jaar actief te zijn geweest voor D66, Tot 7 november kunt u zich nog verlaat Tweede Kamerlid Gerard Schouw aanmelden voor het talent- Congres102! Marchantlezing 2015 d66.nl/verkiezingpartijvoorzitter deze zomer de politiek. Hij wordt per stimuleringsprogramma Route66. d66.nl/organisatie/landelijk-bestuur 1 augustus algemeen directeur van Nefarma, Het 102de D66-congres vindt plaats op zater- De Mr. Hans van Mierlo Stichting organiseert de Nederlandse Vereniging voor Innovatieve Gerard Route66 is een talentstimulerings- dag 31 oktober 2015 in de Beurs van Berlage elk najaar de Marchantlezing, die wordt Geneesmiddelen. Schouw was de afgelopen programma van twee jaar dat wordt in Amsterdam. U ontvangt een uitnodiging per uitgesproken door een internationale (sociaal- twaalf jaar parlementariër, waarvan zeven jaar bedankt! gerund door de deelnemers zelf. Elk e-mail. Meer informatie vindt u op: liberale) denker die een maatschappelijk of jaar ronden 20 ‘routers’ het traject af d66.nl/congres-102 politiek-filosofisch vraagstuk belicht. Op en stromen 20 nieuwe ‘routers’ met woensdag 25 november zal de invloedrijke uiteenlopende achtergronden in. Lees verder op pagina 40 voor een verslag van Franse denker Pierre Rosanvallon de zesde MijnD66.nl Leden kunnen deze en andere administratieve wijzigingen zelf doorvoeren in de centrale Deelname staat open voor afgestu- Congres 101, dat op 18 april plaats had in de Marchantlezing uitspreken in Amsterdam. ledenadministratie via de besloten website MijnD66.nl. U logt in met uw gebruikersnaam deerde/werkende leden tussen de Van Nelle Fabriek in Rotterdam of kijk op: Thema: democratie. Een verhuizing doorgeven? (uw mailadres) en het wachtwoord dat u via e-mail van ons hebt ontvangen. Heeft u een 25 en 33 jaar. De selectie voor 2016 d66.nl/congres-101 Aan- of afmelden voor een nieuw of ander mailadres? Of bent u uw wachtwoord vergeten? Stuur een e-mail naar: sluit op 7 november a.s. Meer info: [email protected] of nieuwsbrief? Ga naar mijnd66.nl [email protected] vanmierlostichting.d66.nl/agenda Meer informatie: d66.nl/route66

Geef het lidmaatschap cadeau! Fiscaal aantrekkelijk schenken Doe mee! Blijf op d66.nl/cadeaulidmaatschap d66.nl/doneren www.d66.nl/doemee de hoogte! Democraat tekst fotografie 40 41 congres 101 Jasper Simons Jan Remmert Fröling

Congres 101 “Op het grote horecaplein loop ik wat gedesoriënteerd rond. Zal ik naar de Nieuwe Leden Lounge gaan?”

“De Q&A over TTIP wordt goed bezocht; veel aanwezigen lijken ongerust over het voorgestelde vrijhandelsverdrag”

Q&A: Vrijhandelsverdrag Mijn eerste Toch ben ik opgelucht als daarna de q&a over Transatlantic Trade & Investment Partnership (ttip) begint. Eindelijk iets waar ik wél over heb nagedacht. Ik ben niet de enige; de zaal zit overvol. En ik congres blijk ook nog eens naast een oud-studiegenoot te zitten! Ineens voel ik me helemaal thuis op dit congres. Veel aanwezigen lijken nogal ongerust over het voorgestelde vrij- handelsverdrag tussen de Europese Unie en de Verenigde Staten. Redacteur Jasper Simons (25) Vanuit stadsbus 38 zie ik de witte Van Nelle Fabriek op- Thema-afdelingen Europarlementariër Marietje Schaake en Tweede Kamerlid Kees doemen. Werelderfgoed, waar vroeger tabak, koffie en thee werd Op het grote horecaplein loop ik wat gedesoriënteerd rond. Zal ik Verhoeven zullen de vele vragen beantwoorden. Dat blijkt nog een is al twee jaar lid van D66, geproduceerd. Als ik uitstap, blijkt dat ik niet de enige congresgan- naar de Nieuwe Leden Lounge gaan? Daar vind ik vast wat aan- flinke kluif. “Hoe zit het met ons standpunt aangaande genetisch maar bezocht nooit eerder een ger in de bus was. In een groepje lopen we wat onwennig richting spraak. Maar dan zie ik de stands van de thema-afdelingen, waaron- gemodificeerd voedsel; behouden we ons systeem dat veel stren- het enorme complex, op zoek naar de ingang. der Economie. Als student internationale politieke economie had ger is dan het Amerikaanse?”, vraagt iemand uit de zaal. Een ander partijcongres. Waarom niet? Bij de garderobe geven we onze jassen af en bij de registratiebalie ik al eens overwogen om lid te worden. Toch eens kijken dus. vraagt of het omstreden dispuutsysteem (isds) er zal komen en of Tja, waarom niet eigenlijk? krijg ik een groen polsbandje, een congreskrant en een lichtblauwe Ik raak in gesprek met Taco Dankers, lid van de thema-afdeling. we zullen accepteren dat onze democratische regels door belangen stemkaart mee. Er zullen vandaag ruim 1400 polsbandjes worden Hij vertelt over zijn interesse in Europese problematiek. “Eigenlijk van multinationals kunnen worden uitgehold. “Het isds staat in Op zaterdag 18 april nam hij de uitgereikt, hoor ik later. moeten we ervoor zorgen dat investeringen in groene energiepro- de ijskast. We hebben inderdaad een betere oplossing voor het sys- proef op de som tijdens jecten sneller op gang komen. Waarom laten we de Europese Cen- teem nodig”, reageert Schaake. Eerst: stemmen! trale Bank geen ‘duurzaamheidsobligaties’ uitgeven? Aantrekkelijk Congres 101 in de Van Nelle Ik neem een kijkje in de grote plenaire zaal, waar gestemd gaat wor- voor banken, en ze leveren geld op om te investeren. Zo worden ba- Lunchpauze & speech fabriek in Rotterdam. “Elke den op organisatorische en politieke moties. Er zitten zo’n drie- lansen sterker en de economie groener!” Geënthousiasmeerd door Tijdens de lunchpauze nemen mijn oud-studiegenoot Jan Willem honderd mensen, allen verdiept in de congreskrant waar de moties zijn ideeën en ons interessante gesprek besluit ik het aanmeldfor- Visser (29) en ik plaats achterin de plenaire zaal, zodat we niemand motie leidt tot zachte commotie in staan beschreven. Boven het podium – waar de drie congresvoor- mulier maar meteen in te vullen. storen met onze knisperende broodzakjes. “Het is ook mijn eerste in de plenaire zaal.” zitters achter een lange tafel zitten – hangt een scherm waarop de congres”, zegt hij, nadat we zijn bijgepraat en ik hem vertel wat ik indieners van de moties en sprekers uit de zaal in beeld gebracht Sessie: Familie van nu hier doe. “Ik denk erover om actief voor de partij te worden, dus ik worden. Gedurende de dag worden er in verschillende subzalen inhoude- dacht: laat ik eerst eens naar het congres gaan. Een kijkje in de keu- Ik ga zitten en laat het over me heen komen. Ik verbaas me over het lijke sessies en themabijeenkomsten gehouden. Vergezeld door de ken, zeg maar.” uiteenlopende karakter van de politieke moties. Van het partij- redactiefotograaf neem ik plaats bij ‘Familie van Nu’, ingeleid door Samen luisteren we naar de speech van partijvoorzitter Fleur standpunt over Zwarte Piet tot armoedebeleid voor kinderen, tot Tweede Kamerlid Vera Bergkamp. Weer luister ik naar allerlei za- Gräper. Ze vertelt over de Provinciale Statenverkiezingen van 18 een fonds om vastliggende investeringen voor duurzame ontwik- ken waar ik als student van 24 jaar nooit echt over heb nagedacht: maart, precies een maand geleden. Over het harde werken, en over keling te activeren. Elke motie leidt tot zachte commotie in de zaal, gedeeld ouderschap, samengestelde gezinnen, erf- en schenkrecht, de twijfels: “De twijfel of het ons zou lukken – opnieuw – voor de maar de voorzitters zitten er bovenop; evenveel spreektijd voor elk huwelijksvermogensrecht. Maar ik raak al snel gefascineerd door de achtste keer op rij verkiezingen winnen.” De zaal wist inmiddels lid en geen minuut langer. interessante vragen die worden opgeworpen, zoals: “Waarom kun- dat die twijfels ongegrond bleken. Over veel van de besproken onderwerpen heb ik eerlijk gezegd nen twee mannen met een kinderwens dit niet via ivf realiseren?” nooit eerder of lang nagedacht. Geen idee wat ik precies vind, dus Veel van de aanwezigen blijken persoonlijk betrokken bij de be- Congresveteraan ik voel me wat bezwaard om mijn stem uit te brengen. Mijn licht- sproken onderwerpen en kunnen op heldere manier verwoorden Nu wil ik wel eens iemand spreken die vaker naar een partijcongres blauwe stemkaart blijft ongebruikt in mijn notieblok... wat er anders kan en moet. Erg leerzaam. is geweest. Ik verzamel al mijn moed en spreek een oudere heer congres 101 42 Democraat 43 jubileumoproep

Er staan nog twee zaken op het programma: de traditionele afslui- tingsspeech van partijleider Alexander Pechold en de borrel. We besluiten het om te draaien: eerst een biertje. Met ons glas in de hand, lopen we naar de inmiddels overvolle plenaire zaal. Er schalt opzwepende muziek uit de boxen, de sfeer is opgetogen. Pechtold opent zijn speech met een verwijzing naar de crisissfeer in het kabinet naar aanleiding van de Bed Bad Brood-discussie: “Congres. Mocht er het komend half uur nieuws zijn, willen jullie 50 jaar mij dan waarschuwen, want wees gerust: ik heb een reservespeech bij me…” De zaal lacht en sommigen kijken voor de zekerheid op hun telefoon. Maar de reservespeech blijkt niet nodig. ■ Volgend jaar – op 14 oktober 2016 – is het vijftig jaar geleden dat er in Hotel Krasnapolsky te Amsterdam D66 een nieuwe politieke partij werd opgericht. Dit willen wij graag met u allen vieren middels verschillende jubileumactiviteiten door het hele V.l.n.r.: Congresganger Mark Spoor, auteur Jasper Simons en collega-redacteur Roel van den Tillaart jaar heen – waaronder een historische tentoonstelling, een uitgebreide aan, die zich voorstelt als meneer Kolkman, geboren in 1931. Meteen debatavond, de uitgave van een bij- raak: deze D66’er uit IJsselstein is een echte congresveteraan en al zonder jubileumboek en natuurlijk vanaf het prille begin actief voor de partij in diverse functies, o.a. als een groots jubileumcongres in het voorzitter van de regio’s Utrecht en Limburg en binnen zijn eigen najaar van 2016 – waarover we u later afdeling in IJsselstein. Hij werd lid na het zien van het inmiddels beroemde campagnespotje uit 1967, waarin D66-lijsttrekker Hans dit jaar verder zullen informeren. van Mierlo over de Amsterdamse grachten loopt en in een voice- over de kijker indringend toespreekt over de noodzakelijke verjon- ging en vernieuwing van de politiek en de democratie. Oproep Kolkman: “Mijn eerste congres was in 1968 in Leiden. Sindsdien Het Landelijk Bureau is in samenwerking met de ben ik actief voor de partij en woon ik bijna elk congres bij. Ik vind vereniging en de jubileumcommissie inmiddels het altijd een erg mooie dag. Niet alleen is het interessant om met druk bezig met het organiseren van het jubile- verschillende mensen te discussiëren over verschillende onderwer- umjaar. Een van de acties is het doorspitten van pen; het is ook heel fijn om oude vrienden en collega’s weer te zien. de archieven en daarbij kunnen wij uw hulp goed Jammer genoeg zijn veel van mijn oude partijgenoten inmiddels gebruiken: overleden. Maar: het saamhorigheidsgevoel blijft sterk. Daarom kom ik elke keer weer.” Doe Heeft u thuis nog historische mee! D66-memorabilia liggen? Denk daarbij aan: het Appèl uit 1966 (heeft u “We lopen naar de inmiddels ’m nog?); de eerste editie(s) van de Democraat; overvolle plenaire zaal. Er schalt bijzondere uitgaven; handgeschreven brieven opzwepende muziek uit de SAVE THE DATE en notities; historische objecten, foto’s, vlaggen Congres102 en verkiezingsposters; audio/video of unieke boxen, de sfeer is opgetogen” verhalen en anekdotes van en over onze partij. za. 31 oktober 2015 Beurs van Berlage En bent u bereid die aan de partij te schenken of tijdelijk aan ons uit te lenen? Een biertje met Pechtold Amsterdam Ik ben onder de indruk. Wat een betrokkenheid! Kan en zal mijn Stuur dan een e-mail met een korte beschrijving generatie dit ook opbrengen, of zijn de tijden veranderd – zoals je Meer informatie over van uw materiaal, o.v.v. uw contactgegevens zo vaak hoort? Dit congres stemt in elk geval positief: ik zie veel Congres102 vindt u op naar Dagmar de Groot (stagiaire Landelijk jonge leden, en ze zitten vol ideeën en ambitie. Zo ook Mark Spoor www.d66.nl/congres-102 Bureau D66): [email protected] (24) uit Utrecht, werkzaam in de horecabranche. Hij is pas een half jaar lid van D66 en net als ik voor het eerst op het congres. “Ik kom Kijk op www.d66.nl/congres-101 hier om een beter beeld van de standpunten van D66 te krijgen. En voor meer informatie over besluiten ik wil mijn ideeën over onderwijs graag met anderen bespreken; en moties of om de toespraken ik ben ervan overtuigd dat kinderen veel meer kunnen leren als ze terug te lezen. meer vrijheid krijgen om hun creativiteit te ontwikkelen dan in het huidige, nogal schoolse systeem.” Democraat tekst Democraat ik ben D66 Jessica Hoogenboom colofon

Democraat is het ledenmagazine van de politieke vereniging Democraten 66 en wordt verspreid onder al haar leden. Democraat verschijnt drie keer per jaar. Voormalig Europees kampioen shorttrack Niets uit deze uitgave mag zonder voorafgaande schriftelijke toe- Niels Kerstholt (32) riep ‘Brussel’ op om stemming van D66 worden open-

foto Bastiaan Heus baar gemaakt of verveelvoudigd. het wedstrijdmonopolie binnen de Wilt u een adreswijziging doorgeven? Of wilt u de Democraat niet meer schaatswereld aan te pakken. Hij vond per post ontvangen? Ga naar www.mijnd66.nl of stuur een e-mail gehoor bij zijn eigen club D66. naar [email protected]

eindredacteur Jessica Hoogenboom Wat is er aan de hand? “Het komt erop neer dat er binnen de redactie betaalde beroepssport geen open, vrije Dagmar de Groot (stage) markt bestaat. Als wij aan alternatieve Jan Remmert Fröling Jasper Simons sportevenementen willen deelnemen Mark Snijder – in dit geval ging het om de Icederby in Roel van den Tillaart Dubai – dan kan de Internationale Schaats- Kristina Ullrich unie (isu) ons een levenslange schorsing fotografie / illustraties opleggen. Een absurde situatie. Dat vond Kevin Beenhouwer D66 ook, en inmiddels heeft een meerder- Sebastiaan ter Burg Jan Remmert Fröling heid van het Europees Parlement ingestemd Erik Haverkort met het voorstel van Sophie in ’t Veld om Bastiaan Heus dit probleem aan de kaak te stellen.” Remco van der Kruis Jeroen Mooijman Aad van Vliet Dus jullie Icederby gaat door? “Ik vrees van niet. De zaak is in behande- beeld voorzijde ling – beide partijen zijn gehoord – maar Remco van der Kruis lijkt geen prioriteit te krijgen. Het is natuur- vormgeving lijk ook een ingewikkelde zaak, want als wij de ontwerpvloot winnen dan gaat de boel overál rollen; de druk hele sportwereld heeft last van het alleen- Senefelder Misset recht op het organiseren wedstrijden van de sportbonden.” oplage 26.000 exemplaren Den Haag, juni 2015 Wat ga je nu doen? “Ik heb vorig jaar een punt ach- redactieadres ter mijn schaatscarrière gezet; Landelijk Bureau D66 Postbus 660 topsport als beroep levert – zoals 2501 CR Den Haag het nu gaat – te weinig op. Ik werk nu bij een bedrijf dat in bitcoin han- Heeft u een vraag of opmerking delt. Ik ben een echte liberaal, ik ge- voor de redactie? Stuur dan een loof in open markten en vernieuwing. e-mail naar [email protected] Daarnaast ben ik altijd geïnteresseerd geweest in financiële markten – ik heb nog even bedrijfskunde gestudeerd – en in politiek. Dus wie weet?”

Ah, kom je ons versterken? “Ik ben al sinds mijn 18de actief lid van D66. Ik heb Pia Dijkstra rondgeleid in Thialf, ten tijde van de discussie over de nieuwbouw, en ik doe soms mee aan paneldiscussies over sport. Maar of ik echt de politiek in zou willen…”