Democraat februari 2015 het ledenmagazine van de Provinciale Statenverkiezingen politieke vereniging D66

p.8 – interview p.38 – maak kennis met… “Ik zet in op @MatthijsvMilt dubbele cijfers” Democraat tekst 02 Democraat 03 vooraf inhoudsopgave

Meine-Henk Klijnsma hield daar een boeiend verhaal over de Vrijzinnig-Democratische Bond (vdb), de voorloper van D66. Hij deed dit bij ge- legenheid van de onthulling van een belangrijk stukje partijhistorie dat de partij op een veiling verwierf. Een verkiezingsaffiche van de vdb uit 1922, een van de beroemdste affiches uit de Neder- landse politieke geschiedenis. Verderop in deze Democraat leest u hier meer over (zie pag. 40).

Zoals u ook van alles kunt lezen over de campag- ne voor de verkiezingen van 18 maart. Want ook 08. Democraten, 2015 is een verkiezingsjaar. En niet zomaar één. Uw stem telt namelijk dubbel. Wij kunnen op 18 Politiek Den Haag is worstelend het nieuwe jaar maart het verschil maken in zowel de provincie “Ik zet in op ingegaan. Worstelend met de vraag hoe te reage- als de Eerste Kamer. En dat doen we met een hel- ren op de aanslagen in Parijs op de redactie van dere boodschap: wij willen vooruit met Neder- dubbele cijfers” het satirische weekblad Charlie Hebdo en op een land. Het kabinet hobbelt van incident naar inci- kosjere supermarkt. Gruwelijke aanslagen, waar dent, de agenda van de ministerraad is al maanden alleen de terroristen zelf verantwoordelijkheid angstvallig leeg. Wij branden wél van ambitie om voor dragen. Misdrijven die niet te rechtvaardigen voor mensen aan de slag te gaan. Ruim 600.000 zijn vanuit welke religie, overtuiging of ideologie mensen zitten zonder baan. De belastingen zijn dan ook. in twintig jaar niet zo hoog geweest. De scholen van onze kinderen moeten beter. Stilzitten is geen In de dagen na de aanslagen werd veel gesproken optie. Wij maken werk van meer banen, minder over de waarden van de Franse revolutie. Vrij- lasten en beter onderwijs. Ook provincies moeten heid. Gelijkheid. Broederschap. Kernwaarden van daarbij aan de slag. Met investeringen in de regio- ons moderne, democratische Europa. De basis nale economie, in banen en in natuur en cultuur. 17. van onze vrije, westerse beschaving. Waarden die minder vanzelfsprekend bleken dan we misschien hadden gehoopt. Broederschap was er volop. De Wij kunnen op 18 maart Dit zijn ze! vrijheid is wat we verdedigen. Maar gelijkheid? het verschil maken in Ik heb in de weken na de aanslagen een pleidooi zowel de provincie als gehouden voor meer gelijke kansen voor kinderen en jongeren die opgroeien in kansarme wijken. de Eerste Kamer Als minister bezocht ik al eens een Parijse voor- stad. Ik werd geraakt door het weinig hoopvolle 2014 was een historisch jaar voor D66. We wer- bestaan van vooral de jeugd. En dan is de verlei- den de grootste partij in veel gemeenten. We wer- ding van het criminele of zelfs terroristische pad den de grootste Nederlandse partij in Europa. We een te gemakkelijk alternatief. Het is aan de poli- groeiden naar meer dan 25.000 leden. Die lijn trek 04.  36. thema-afdelingen tiek, zeker ook aan ons, om mensen via beter on- ik graag door naar de provincies en de Eerste Ka- interview met de campagneleider derwijs, meer zeggenschap en een grotere onder- mer. Maar dat lukt alleen als we met z’n allen de 38. @MatthijsvMilt linge verbondenheid zoveel mogelijk te betrekken komende weken keihard werken. Ik ben daar van 06. uw stem telt dubbel bij de samenleving. En zo te laten zien hoe aan- harte toe bereid. Ik zie ernaar uit om onze provin- 40. uit de vereniging trekkelijk onze welvaart en waarden zijn. ciale kandidaten te ondersteunen. Ik zie ernaar 11. provinciaal maatwerk uit onze lijsttrekker in de Eerste Kamer, Thom 44. groeitour Het besef van de waarden die ten grondslag liggen de Graaf, en zijn sterke team te helpen. Ik zie er- 14. ondertussen in aan ons politiek handelen werd onlangs ook op naar uit om met jullie allemaal weer de straat op te Groningen 47. van de voorzitter een heel andere manier vergroot. We hadden een gaan, op weg naar een mooie uitslag op 18 maart. bijzondere bijeenkomst op onze fractieburelen, 30. get out the vote 48. ik ben D66 de vierde reünie van oud-bewindspersonen, -Kamerleden en -Europarlementariërs. Alexander Pechtold 33. essay Van Mierlo Stichting

Leden aan het woord

Verkiezingsposter In de aanloop naar de Provinciale Statenverkiezingen op 18 maart, en de indirecte Eerste Tekst & research Bijgesloten in het hart van dit nummer vindt u onze verkiezingsposter. Kamerverkiezingen op 26 mei, hebben we 26 leden – verspreid over alle provincies – gevraagd Dagmar de Groot Doe met ons mee en hang ’m voor uw raam of deur! Wilt u een extra of groter waarom ze op 18 maart naar de stembus gaan. Lees hun inspirerende woorden en stem op formaat poster ontvangen? Stuur dan een mailtje naar: [email protected] 18 maart ook op D66! Democraat tekst fotografie 04 05 campagne Roel van den Tillaart Sebastiaan ter Burg

Tweede Kamerlid Kees Verhoeven maakt zich op voor zijn vierde campagneleider te zijn! We moeten de winning mood vasthouden. Tegelijkertijd is ook disci- verkiezingen als D66-campagneleider. Tijdens de vorige drie – voor pline nodig, in de boodschap en in de organisa- de Tweede Kamer in 2012 en voor de gemeenteraden en het Europees tie. De afgelopen maanden stonden in het teken van wekelijkse bijeenkomsten, van Groningen Parlement in 2014 – scoorde D66 alsmaar beter. “We hebben histo- tot Maastricht, met iedereen die onze campagne rische resultaten behaald, en die verdienen een vervolg.” draait: coördinatoren, vrijwilligers, bestuurs- leden en kandidaten. Daar bespreken we de sa- menwerking en de boodschap.”

“Bovendien telt je stem dubbel; de Provinciale “Iedere Staten kiezen in mei D66’er moet de nieuwe Eerste Kamer” Historische reeks

EP2009 Waarom heb je deze rol op je genomen? naar de D66 komt met 3 parlementa- Lachend: “Omdat ik ervoor ben gevraagd!” riërs in het Europese parlement: Na een korte pauze: “Ik heb vaak mensen horen de eerste verkiezingswinst zeggen: D66 heeft de verstandigste ideeën, maar na 15 jaar ik stem er niet op. Bizar! Als campagneleider stembus!” GR2010 kan ik ervoor zorgen dat onze boodschap D66 groeit met meer dan 500 beter aankomt. Ik wil mensen overtuigen dat raadszetels: in steden als hun stem op D66 goed is voor hun toekomst, Haarlem, Delft en wordt of het nu gaat om hun toekomstige woning of D66 zelfs de grootste Op 18 maart mag Nederland weer naar de blijkt dat we daar tijdens de verkiezingen voor TK2010 de school van hun kinderen. stembus. Voor de leden van de Provinciale Staten het Europese parlement minder goed in zijn ge- D66 is weer helemaal terug “De campagne is voor mij het sluitstuk van alles en – indirect – de Eerste Kamer. Volgens campag- slaagd dan bijvoorbeeld het CDA. D66 is de laat- met 10 Kamerzetels wat we als partij doen. We kunnen onze oplos- neleider en Tweede Kamerlid Kees Verhoeven is ste campagnes telkens goed zichtbaar op straat, PS2011 singen alleen realiseren als we onze boodschap het belangrijkste dat iedere D66’er op 18 maart maar we moeten nóg dieper de wijk in – letterlijk: In de provincies groeit D66 van 9 aan de man brengen.” gaat stemmen. “D66 is dan wel kritisch over de op de deuren kloppen en een-op-een contact naar 42 Statenleden, in de Eerste provincie als bestuurslaag, maar het gaat erom leggen met onze kiezers.” Kamer van 2 naar 5 senatoren Waar staat D66 op 19 maart? dat we na iedere verkiezing sterk zijn op de plek TK2012 “Dan zijn we in alle provincies gegroeid. In de waar het om gaat.” Want: Statenleden en gede- Met welke boodschap? Alleen D66 blijft overeind in de Eerste Kamer is de ambitie verdubbelen. Dan tweestrijd tussen VVD en PvdA: puteerden gaan over het behoud van natuurge- “Meer banen, minder lasten, beter onderwijs. krijgen we een nog sterkere positie in de lande- D66 groeit door naar 12 zetels bieden, het opnieuw in gebruik nemen van leeg- Met andere woorden: niet achterover leunen, GR2014 lijke politiek en besluitvorming. staande gebouwen in onze binnensteden, energie maar doorgaan met hervormen. D66 staat voor D66 wordt in 39 gemeenten – “We hebben in 2014 historische verkiezings- en duurzaamheid, regionale economie en inno- vooruitgang, zeker nu stilstand bij dit kabinet van Groningen tot overwinningen behaald. Het is onze taak om vatie – belangrijke onderwerpen dus. Provinciale op de loer ligt. D66 heeft bovendien bewezen – de grootste partij: in 18 van de te bewijzen dat we dat opnieuw kunnen – om Statenverkiezingen zijn daarnaast een graadmeter een betrouwbare en daadkrachtige partij te zijn. 20 grootste steden komt D66 in alle steden en dorpen die in 2014 groen kleurden voor de volgende Tweede Kamerverkiezingen. Met deze boodschap moeten we onze kiezer in het stadsbestuur opnieuw voor ons te winnen. Alle campaigners “Bovendien telt je stem dubbel”, zegt Verhoeven. twee minuten kunnen overtuigen. In campag- EP2014 moeten opnieuw alles uit de kast halen om “De Provinciale Staten kiezen in mei de nieuwe netijd gaat het niet om wat we allemaal nog meer D66 haalt tijdens de verkiezingen onze kiezer naar de stembus te halen, want dan Eerste Kamer. De Eerste Kamer is doorslaggevend belangrijk vinden, maar om focus houden op wat voor het Europees parlement kunnen we in meerdere provincies de grootste voor het eerst in de partijge- voor de stabiliteit, van dít kabinet én het volgende.” ons onderscheidt.” worden. Dat moet de komende weken ons eens- schiedenis de meeste stemmen ■ van Nederland en krijgt een extra gezinde doel zijn.” D66 heeft zes verkiezingen op rij Wat is jouw rol als campagneleider? (4de) zetel in Brussel gewonnen. Wat kan nog steeds beter? “Enthousiasmeren en disciplineren met een klei- PS2015 “Nóg meer mensen bereiken. We moeten onze ne ‘d’. Ons enthousiasme werkt aanstekelijk. De Doel: groei in alle provincies en kiezers naar de stembus krijgen. Uit analyses teamsfeer is fantastisch. Het is echt een feest om verdubbeling in de Eerste Kamer

Groningen Allard Polak [34] Anja van der meulen [57]

Leden aan Coördinator educatie Waddenvereniging en docent/trainer, Groningen — “De provinciale politiek ligt mij Wijkmanager Zorggroep Meander, Kiel-Windeweer — “De energiezaken in onze provincie vragen om een actief het woord na aan het hart, het gaat over de grond waarop wij leven. We willen toch allemaal dat ons prachtige en bewust bestuur. De huidige methoden van zoutwinning, fracking, gaswinning en windmolens bedreigen Groningen bereikbaar, duurzaam, leefbaar en financieel gezond is?! Een constructieve, vooruitstre- de Groningse leefbaarheid. En onze arbeidsmarkt heeft stimulansen nodig. Het verbinden van innovaties, vende, daadkrachtige en fatsoenlijke politiek vind ik daarbij van het grootste belang. Daarom dus.” onderwijs en bedrijven en het vereenvoudigen van regels voor bedrijven dragen hieraan bij.” Democraat ontwerp 06 07 in beeld Sander van Diepen

& de ontwerpvloot

Uw stem telt dubbel

Stemgerechtigde 566 75 leden Nederlanders Statenleden van de Eerste Kamer

Directe (recht- Indirecte (getrapte) streekse) verkie- verkiezingen zingen

26 18 mei maart 2015 2015

Provinciale Staten verkiezingen Eerste Kamer verkiezingen Stemgerechtigde Nederlanders stemmen bij deze De op 18 maart gekozen 566 Statenleden kiezen verkiezingen voor de leden van de Provinciale Staten, op hun beurt de 75 leden van de Eerste Kamer voor de volksvertegenwoordiging van hun provincie. de periode 2015 - 2019.

Op 18 maart 2015 zijn er ver- hoofdtaak van de Provinciale lid (in totaal 566) op 26 mei een het inwonertal van een pro- voor die tijd werden de Eerste 22 Nederlandse waterschappen. Getrapte kiezingen voor de 12 Provin- Staten is het controleren van stem uit op één van de kandida- vincie te delen door honderd Kamerleden benoemd voor het D66 doet als zelfstandige partij verkiezingen ciale Staten, het collectief van het bestuur, dat wordt gevormd ten voor de Eerste Kamer, die 75 keer het aantal Statenleden van leven door de Koning. niet mee aan de waterschaps- die in alle waterschappen volksvertegenwoordigers (Sta- door de leden van de Gedepu- leden telt. Dat gebeurt op basis die provincie. Dit systeem van verkiezingen, maar u kunt wel vertegenwoordigd is. tenleden) dat elke vier jaar di- teerde Staten, die weer worden van evenredige vertegenwoor- getrapte Eerste Kamerverkie- Waterschapsverkiezingen op D66’ers stemmen via de lan- rect wordt gekozen door de in- gekozen door de Statenleden. diging: de stemwaarde van elk zingen werd ingevoerd bij de Daarnaast zijn er op 18 maart delijke en onafhankelijke water- woners van elke provincie. De Daarnaast brengt elk Staten- Statenlid wordt berekend door grondwetsherziening van 1848; ook bestuursverkiezingen in schapspartij Water Natuurlijk, d66.nl/verkiezingen Democraat tekst foto 08 09 interview Jasper Simons Jan Remmert Fröling

De Provinciale Statenverkiezingen zouden weleens een belangrijke machtsverschuiving kunnen veroorzaken in de Eerste Kamer, waar het kabinet VVD-PvdA met een minderheid huist. D66-lijsttrekker Thom de Graaf wil het zetelaantal van D66 verdubbelen om CV “de rechtsstatelijkheid en stabiliteit van wetgeving te waarborgen Thom de Graaf Amsterdam, 1957 tegen de soms ondoordachte of zelfs megalomane plannen van Woonplaats: Gehuwd, twee kinderen het kabinet.” opleiding Nederlands Recht, Katholieke Universiteit Nijmegen (KUN) loopbaan Vierendertig jaar geleden vroeg de Democraat, bij dimensionale denken over justitie en het asiel- en vreemdelingen- 1978 – 1979 monde van (de inmiddels overleden) redacteur Stijn Verbeeck, het beleid, waarbij veiligheid boven rechtsstatelijkheid gesteld wordt, D66-duo-raadslid jeugdige D66-lid Thom de Graaf naar zijn politieke motivatie en is gevaarlijk. Wij staan dan ook diametraal tegenover staatssecreta- gemeente Nijmegen 1979 – 1982 ambitie. Er blijkt weinig veranderd in de beweegredenen van de ris Teeven en verzetten ons hevig tegen de enorme bezuinigingen Voorzitter D66 afdeling toen net afgestudeerde jurist en de huidige senator en lijsttrekker op de rechtsbijstand. Bovendien zou ik graag de verantwoordelijk- Nijmegen voor de Eerste Kamer. De jonge Thom de Graaf was “weggeëman- heid van politie en veiligheid weer bij het ministerie van Binnen- 1981 – 1985 cipeerd uit het ouderlijke kvp-nest” en vond, na een kort lidmaat- landse Zaken terugbrengen.” Wetenschappelijk mede- werker staatsrecht KUN schap van een “geitenwollen sokken en te zweverige” ppr, in D66 1986 – 1990 zijn partij. De toenmalige afdelingsvoorzitter van de D66-afdeling Wat maakt dit beleid dan soms, zoals u eerder stelde, Secretaris hoofdbestuur Nijmegen voelde zich met name aangetrokken tot van Mierlo’s ondoordacht? D66 boodschap van democratische en rechtsstatelijke vrijheid. “Dat jij “Waar je voor moet oppassen is een soort ‘salamitactiek’, waarbij 1990 – 1994 zelf keuzes kunt maken, in plaats van anderen dat doen, zij het re- je elke keer plakje voor plakje de toegankelijkheid tot het rechts- D66-raadslid Leiden 1994 – 2003 genten of anderszins.” Ook nu nog draait het volgens de Graaf om stelsel verkleint. Op zich heb ik er begrip voor, zeker als je – zoals Tweede Kamerlid D66 het “in democratische zin een eigen bijdrage te kunnen leveren, en Eerste Kamerleden doen – wat verder van de politieke arena afstaat, 1997 – 2003 zelf te kunnen kiezen voor verantwoordelijkheid – tot een humane dat het nuttig is om over de kosten van de rechtsstaat na te denken. Fractievoorzitter en lijst- dood aan toe. Dat is de kern van D66. Geen plat individualisme en De vraag is alleen: waar bezuinig je op? Deze keuzes van dit kabinet trekker D66 Tweede Kamer zijn niet de gelukkigste, en dan druk ik me gematigd uit.” Kamerverkiezingen 2002 al helemaal niet puur liberaal in termen van marktdenken, maar een en 2003 “Ik zet combinatie van liberalisme en sociale verantwoordelijkheid.” 2003 – 2005 Maar door de hervormingen van het huidige kabinet Rutte II ko- En wat zijn die megalomane plannen? Minister Bestuurlijke men die rechtsstatelijke gelijkheid en individuele vrijheid steeds “Die uiten zich in hervormingen die te ambitieus zijn en toch niet Vernieuwing en Koninkrijks- meer onder druk te staan, zo benadrukte Thom de Graaf in zijn zo goed uitpakken als gedacht. Bijvoorbeeld de nationale politie, relaties en vicepremier in daar heb ik – overigens als woordvoerder van deze portefeuille – kabinet Balkenende II in op speech tijdens het 100ste partijcongres in Den Bosch, waar hij of- 2007 – 2012 ficieel tot lijsttrekker van de Eerste Kamerverkiezingen werd ver- grote aarzelingen bij gehad. Uiteindelijk stemde de fractie in nadat Burgemeester Nijmegen kozen. Hij vindt het van groot belang dat de positie van D66 in de de Eerste Kamer elf wetswijzigingen had afgedwongen, maar nu 2011 – heden Eerste Kamer flink versterkt wordt (D66 heeft nu 5 van de 75 ze- lees je dat die aarzelingen worden gematerialiseerd. Hoge kosten, Eerste Kamerlid D66 tels) om “de rechtsstatelijkheid en stabiliteit van wetgeving te kun- onzekerheid, de negatieve energie die daarmee gemoeid is, veilig- 2012 – heden dubbele Voorzitter Vereniging nen waarborgen tegen de soms ondoordachte of zelfs megalomane heidsbeleid dat onvoldoende doordesemd is van rechtsstatelijk- Hogescholen plannen van het kabinet.” heid. Erger nog is het binnenlands bestuur, zoals de vervoersre- 2014 – heden gio’s, het gedoe rond de noordvleugel- of superprovincie, of de D66-lijsttrekker Eerste Ka- Wat baart u de meeste zorgen? 100 duizend-plus gemeentes waar we opeens niks meer over horen. merverkiezingen 2015 cijfers” “Met een deel van het kabinetsbeleid heb ik geen moeite, name- Laat ik het zo zeggen: de minister van Binnenlandse Zaken heeft lijk wat gesteund wordt of zelfs aangejaagd is door D66. Denk aan naar mijn oordeel niet op al zijn terreinen uitgeblonken in daad- bijzonderheden de zorg en de arbeidskosten, dat wordt terecht aangepakt. Ook al kracht. Wederom druk ik me gematigd uit.” 1977 gaan hervormingen op dit terrein niet altijd diep genoeg; toch lijkt Lid D66 Kan de Eerste Kamer hier weerstand tegen bieden? 2005 de koers goed. Sommige punten, zoals het binnenlands beleid van Officier in de Orde van Plasterk, gaan nogal traag. Vooral het beleid rondom veiligheid, “In principe is de Eerste Kamer ervoor om wetsvoorstellen te Oranje-Nassau; Erelid D66 justitie en rechtsstatelijkheid is echt problematisch. Het een- beoordelen op consistentie, overeenkomstigheid met de grond-

Friesland Roy Postma [19] Martijn Miedema [20]

Leden aan Scholier, Beetsterzwaag — “Ik ga stemmen omdat ik dat stemmen een bijzonder recht is, dat Student bestuurskunde, Bolsward — “Ik ga op 18 maart stemmen omdat onze maatschappij het woord niet overal op deze wereld vanzelfsprekend is. Waar ik me zorgen om maak is dat onze provincie draait op en om vertrouwen tussen burgers. Ik ben met het stemmen gelijk aan ieder ander te maken heeft met krimp, vooral in de kleine dorpjes. Scholen moeten noodgedwongen fuseren in de samenleving die het vertrouwen tussen burgers wil borgen. Deze waarde uit zich ook of zelfs sluiten. En dat heeft gevolgen voor de leefbaarheid van en in het dorp.” in respect en waardering voor ieder individu, zelfs als we hiervoor moeten opstaan.” interview 10 Democraat tekst illustratie 11 verkiezingsprogramma Mark Snijder Erik Haverkort

De Eerste Kamer is de laatste tijd veelvuldig en prominent in het nieuws. Duidt die toegenomen aandacht ook op toegenomen invloed en macht? “Nee, dat is ontzettend opgeklopt. Twintig of dertig jaar geleden speelde dat vraagstuk ook al. Lubbers had bijvoorbeeld moeite met zijn eigen CDA-fractie in de Eerste Kamer. Of, recentere voorbeel- den, zoals de Nacht van Wiegel (mei 1999) of van Van Thijn (maart 2005) – de laatste kan ik me uiteraard stevig herinneren. De belang- stelling voor de Eerste Kamer is toegenomen omdat de huidige co- alitie geen vanzelfsprekende meerderheid heeft. Maar is de Eer- ste Kamer nu invloedrijker geworden? Nee, de facto niet, want het kabinet zoekt meerderheden met de constructieve oppositiepar- tijen. Wij worden wel betrokken en als we bepaalde deals niet kun- nen dragen, dan zeggen we dat bij voorbaat. En ook dan, zelfs als er foto Sebastiaan ter Burg steun wordt verleend door onze broeders in de Tweede Kamer, kij- ken we in de Eerste Kamerfractie of we het kunnen dragen of niet.” “De belangstelling Wordt het geen tijd om de Eerste Kamer af te schaffen? voor de Eerste Kamer “Zoals ik al zei in mijn congresspeech, stelt D66 grote vraagtekens is toegenomen omdat bij het tweekamerstelsel. De indirect gekozen Eerste Kamer ge- niet magere democratische legitimiteit, terwijl zij een belangrijke Couleur locale de huidige coalitie rol vervult. Er zijn twee mogelijkheden om daar vanaf te komen, geen vanzelfsprekende namelijk: afschaffen of directe verkiezingen houden. Dat laatste is In Drenthe en Groningen wil D66 de verbindingen onwenselijk, omdat er dan twee Kamers zijn met een gelijkwaar- meerderheid heeft” met Duitsland via spoor dig mandaat. Daarom zijn we voor afschaffen, zij het met een aantal en bus verbeteren voorwaarden die het primaire doel van de Eerste Kamer waarbor- gen. Niet alleen zouden er in de procedures van de Tweede Kamer In Noord-Holland wil D66 rechten en praktische uitvoerbaarheid. Neemt men het gelijkheids- meer punten van reflectie ingebouwd moeten worden – zoals vroe- de Beemster (Wereld- erfgoed) groen houden beginsel in acht? Is er geen conflict met Europese wetgeving? Dat ger, met de Commissie Wetgeving, maar ook de constitutionele soort overwegingen. Het is niet aan de Eerste Kamer om politieke toetsing van wetsvoorstellen door de rechter. Als het zover is, dan In Zeeland wil men oordelen te vellen, het primaat ligt bij de Tweede Kamer. Wel vol- kunnen we over afschaffen praten. Maar, zo niet, dan moet je goed graag een getijdecentrale gen wij het politieke oordeel van onze partijgenoten in de Twee- nadenken over wat voor kind je met het badwater weggooit.” ■ Provinciaal aanleggen de Kamerfractie, dus wij zijn geen soort van Raad van State. Maar, In Noord-Brabant zien de partijen in de Tweede Kamer kijken door een puur politieke bril ze het probleem van en door politieke deals draagt een wetsvoorstel nog wel eens ‘last ronde stallen niet maatwerk minute-amendementen’. Hierdoor is het lastig om te zien of de uit- Regio Limburg besloot eindelijke wet wel deugt. De Eerste Kamer zal hier telkens opnieuw De kandidatenlijst de programmapassage de zorgvuldigheid en deugdelijkheid van wetgeving proberen te Tot en met 29 januari konden alle D66-leden via over veenweidegebieden waarborgen. Een goed voorbeeld hiervan zijn de debatten over de e-voting de definitieve volgorde van de kandidatenlijst Wie schrijft de verkiezingsprogramma’s te schrappen decentralisatiewetten.” voor de Eerste Kamerverkiezingen op 26 mei vaststel- voor de provincies? Dat doen de regio’s en len. Eerder al kozen de leden senator Thom de Graaf En de D66-fractie in het bijzonder? tot lijsttrekker (nr. 1 op de lijst) tijdens het 100ste partij- leden van D66 zelf. Dit jaar was er voor het “Die zal waarschijnlijk belangrijker worden, omdat er een reële congres in Den Bosch op zaterdag 1 november j.l. eerst een ‘rompprogramma’, dat gebruikt kans is dat we een steviger zetelaantal krijgen gezien de groei van kon worden als inspiratie en als checklist. D66. Bovendien, we hadden eigenlijk al zes zetels, maar door het Op de kandidatenlijst zijn de huidige senatoren Hans ‘rode potloodincident’ – waarbij een Statenlid niet met een rood Engels en Joris Backer wederom vertegenwoordigd, Een succesvolle aanpak, zeggen coördinator potlood stemde, zoals de wet voorschrijft – misten we de kwaliteit op resp. nr. 4 en nr. 6. Senator Marijke Scholten en van de landelijke Permanente Programma- huidig fractievoorzitter hebben zich van asiel- en vreemdelingenrechtspecialist Mischa Wladimiroff. Ik niet opnieuw kandidaat gesteld. commissie (PPC) Ivo Thonon en D66-lijsttrekker zet nu in op dubbele cijfers. Wat betreft de kandidatenlijst (die nog De hoogste nieuwkomers zijn: Noord-Brabant Anne-Marie Spierings. niet officieel was vastgesteld ten tijde van dit interview – zie tekst- (nr. 2) en Henriëtte Prast (nr. 3). kader rechts, red.) kan ik je verzekeren dat we een zeer goede fractie zullen hebben. Veel geleerde en ervaren mensen, maar ook nieuw U kunt de volledige kandidatenlijst bekijken op: bloed van gezaghebbende mensen uit de samenleving.” d66.nl/eerste-kamerverkiezingen

Drenthe Arend Grooten [62] Juliëtte Bos [24]

Leden aan Oud-docent economie (hbo) en ondernemer, Drouwen — “De afgelopen jaren hebben ons geleerd dat er een Research masterstudent Sociologie, Hoogeveen — “Sinds ik D66-lid ben, ben ik me meer bewust van alle zaken het woord drastische wijziging dient plaats te vinden van de wijze waarop de Eerste Kamer wordt gekozen en de waar de provincie invloed op uitoefent. Bovendien hebben we in december gezien wat de Eerste Kamer kan functie die ze zou moeten bekleden. De huidige invloed van D66, mede ten gevolge van de laatste Tweede doen met wetsvoorstellen (verwerping zorgwet minister Schippers, red.). Aangezien de Eerste Kamer wordt Kamerverkiezingen, heeft voor mij voldoende onderstreept dat stemmen op D66 het verschil kan maken.” samengesteld aan de hand van de Provinciale Statenverkiezingen, ga ik dus zeker stemmen!” verkiezingsprogramma 12 13

We spreken elkaar in ’s-Hertogenbosch, de “Het is een lang document geworden, maar het dient Sociaal-liberaal geluid Binnen de regio’s hebben individuele D66’ers mee- trotse hoofdstad van de provincie Noord-Brabant. Het is meerdere doelen”, verontschuldigt Thonon zich enigs- Het verkiezingsprogramma in Noord-Brabant is half geschreven aan de programma’s. Zo ook in Noord- nog rustig in brasserie La Cour, waar ik als enige niet met zins. “Sommige regio’s weten precies wat ze willen, december door de leden aangenomen. Anne-Marie Spie- Brabant, vertelt Anne-Marie Spierings. “Iedereen kon een ‘zachte g’ spreek. Beide gesprekspartners blijken ge- maar andere minder. Het rompprogramma moet voor rings is tevreden met het resultaat. “Vooral over het the- zich beschikbaar stellen voor de programmacommissie. boren Brabanders te zijn. Als coördinator bij de landelij- iedereen iets te bieden hebben.” Niet alleen inhoudelijk, ma van de landbouw hebben we een echt sociaal-liberaal We zijn in juni begonnen met de eerste bijeenkomst en Ivo ke Permanente Programmacommissie (ppc) ondersteunt ook tekstueel biedt de landelijke ppc ondersteuning, geluid. De meeste partijen kiezen voor één kant: de agra- zijn toen gaan schrijven. In augustus hebben we mee- Thonon Ivo Thonon de verschillende regio’s bij het schrijven van met een schrijfwijzer en een handreiking voor het schrij- rische sector óf de buurtbewoners. Wij kiezen ervoor om praatsessies georganiseerd, op vier verschillende plaatsen hun verkiezingsprogramma’s. Zelf schreef hij het zoge- ven van een verkiezingsprogramma. “We zijn hiermee gebalanceerd rekening te houden met alle belangen, uit- in de provincie.” Soms leidt dit tot gewijzigde standpun- heten ‘rompprogramma’; de basis voor de programma’s. begonnen bij de laatste gemeenteraadsverkiezingen, gaande van het welzijn van ieder individu in zijn omge- ten. “In het rompprogramma stond bijvoorbeeld dat de “Het is revolutionair dat we voor deze verkiezingen een omdat we merkten dat er passief en ambtelijk werd ving en met de blik gericht op de toekomst. En we zijn provincie een rol moet spelen in de detailhandel, om er- rompprogramma hebben”, zegt Thonon. “We zijn een geschreven”, legt Thonon uit. “Vaak zien we woorden daarbij vrijzinnig en kijken verder dan onze neus lang voor te zorgen dat er geen leegstaande winkels bijkomen. partij met een licht anarchistische inslag, met regio’s en als stimuleren, faciliteren, ondersteunen en aandacht is. Zo ken ik een ondernemer die volgens een nieuw en Maar onze leden vinden dat gemeenten dit prima zelf afdelingen die zich weinig laten vertellen. Bij de laatste geven, waarna niets concreets volgt. Maar wat ga je dan duurzaam concept een ronde varkensstal wilde bouwen. kunnen beslissen.” Zo wordt het rompprogramma op gemeenteraadsverkiezingen (in maart 2014, red.) hadden precies doen? Dus in plaats van: we gaan het fietsen Maar omdat de wet uitgaat van een vierkante stal, vielen regionaal niveau aangepast, constateert Ivo Thonon Anne-Marie we nog wat schroom om een rompprogramma te schrij- stimuleren, kun je beter schrijven: we gaan hier 30 de afmetingen van de nieuwe stal niet binnen de wettelij- tevreden. “Dat is precies die couleur locale.” Spierings ven. We waren bang voor een ‘volksopstand’ bij de afde- kilometer fietssnelwegen aanleggen en daar trekken ke grenzen. Natuurlijk mogen we innovatieve onderne- In de praktijk blijkt het overigens nog best moeilijk te lingen. Maar er kwamen juist steeds meer D66’ers naar we 30 miljoen voor uit.” mers niet afremmen met dit soort beklemmende regels.” zijn om leden betrokken te houden bij de provinciale ons toe met de vraag of wij een basistekst hadden, omdat politiek. Beiden zien voor Statenleden en regiobesturen ze het gevoel hadden allemaal opnieuw het wiel uit te Belangenorganisaties Bij het schrijven van het programma is het goed om daarom een belangrijke taak. “Ik moest aan de leden moeten vinden. Dus toen zijn we aan de slag gegaan.” Om tot een gedegen rompprogramma te komen, dat in ook de programma’s en standpunten van andere par- die het programma gingen schrijven vaak uitleggen lijn is met de ambities en standpunten van de partij, be- tijen in het achterhoofd te houden, legt Ivo Thonon uit. wat de provincie eigenlijk doet”, zegt Thonon, die zelf trekt de landelijke ppc veel mensen bij het schrijfproces. “D66 heeft een behoorlijk groen profiel in de provincies, Statenlid is in de provincie Utrecht. "Dat is een les Zo heeft ze de thema-afdelingen om input gevraagd, en waardoor we soms het gevaar lopen een light-versie van voor mij geweest. Ik denk dat we meer moeten doen “Het rompprogramma is vrij las de Tweede Kamerfractie mee. Daarnaast maakte GroenLinks te worden. Dat willen we niet. Bij het schrij- aan ledenbinding in de regio’s. Je kunt niet van leden revolutionair; we zijn een partij Thonon een rondje langs de drie noordelijke provincies. ven kijk ik dus naar de thema’s waarop zij zo dogmatisch verwachten dat ze zelf op de site gaan kijken wat je Daar bevindt zich het meeste plattelandsgebied, dat een zijn, dat wij ons goed kunnen onderscheiden met onze aan het doen bent.” ■ met een licht anarchistische belangrijk beleidsterrein voor de provincie is. “Ik woon vrijzinnige aanpak. Een goed voorbeeld hiervan zijn de zelf al jaren in Utrecht en kijk daardoor ongemerkt door ecoducten, die 10 miljoen euro per stuk kosten. Voor inslag, met regio’s en afdelingen een Randstad-bril. Dus horen hoe D66’ers in de noor- GroenLinks is het een symbool, dus zij kiezen altijd voor die zich weinig laten vertellen” delijke provincies over landbouw en natuur praten was een ecoduct, of het nu nodig is of niet. Wij zijn pragma- voor het programma erg belangrijk.” tischer: als we ook op een goedkopere manier dieren van de ene kant van de weg naar de andere kant kunnen ver- De provincie volgens D66 Leeg vakje in kieswijzer Ook belangenorganisaties geven soms waardevolle plaatsen, dan kiezen we daarvoor. En dan houden we veel “Wij dachten eerst dat we dat programma wel even hele- input voor een verkiezingsprogramma. Zo sprak geld over om weer in de natuur te investeren.” Volgens D66 levert de provincie – als bestuurlijke tussenlaag – een belangrijke maal zelf zouden schrijven”, bekent Anne-Marie Spie- Thonon met lto Nederland, die de belangen van bijdrage aan de ‘bestuurlijke drukte’ in Couleur locale rings, fractievoorzitter in Provinciale Staten en D66- agrarische ondernemers behartigt. “Zij storen zich aan Nederland. Daarom wil D66 dat de pro- lijsttrekker Noord-Brabant. “Maar als je dat in een goed provinciebesturen die landbouwgrond aankopen voor Een uniform rompprogramma roept de vraag op hoeveel vincie zich beperkt tot zes ‘kerntaken’, proces wilt doen, met betrokkenheid van de leden, dan natuurbeheer en vervolgens boeren in onzekerheid laten ruimte er is voor maatwerk in de afzonderlijke program- zodat ze gemeenten niet in de weg loopt: vraagt dat veel tijd.” In Noord-Brabant heeft de D66-re- verkeren hoe lang ze nog gebruik kunnen maken van ma’s. Volgens Thonon zijn hier voldoende mogelijkhe- , regionale economie en innovatie gio daarom goed gebruik gemaakt van het rompprogram- die grond. Ook wij vinden dat niet goed. In het romp- den voor. “Het heet niet voor niets een rompprogramma. , ruimtelijke ordening ma, waaronder als checklist. “Ik kon goed controleren of programma hebben we daarom opgenomen dat provin- Het is juist de bedoeling dat de regio’s er een kop op zet- , natuur we niet iets vergeten waren. Zo bleek dat we niets had- cies eerst natuur moeten maken van de grond die ze al ten die de couleur locale bevat. Zo heeft de regio Flevo- , bereikbaarheid per auto, ov en fiets den opgeschreven over fietsen. Dus hebben we daarvoor hebben aangekocht, vóórdat ze nieuwe grond aankopen. land veel algemene passages verwijderd en specifieke en , cultuurhistorie en erfgoed een tekst uit het rompprogramma gehaald.” Thonon on- Als lto ons dat niet had gezegd, had het waarschijnlijk regionale onderwerpen toegevoegd, zoals het vliegveld , bevordering sterkere gemeenten en (financieel) toezicht op gemeenten derstreept het belang van het benoemen van alle relevan- niet op ons netvlies gestaan.” van Lelystad en de kleine kernen in de Noordoostpol- Daarnaast wil D66 dat de provincies, die der.” Daarbij zijn niet alle passages in het rompprogram- te onderwerpen. “Belangenorganisaties zoeken namelijk Elke belangenorganisatie heeft haar eigen agenda, dus de samen ongeveer 15 miljard euro aan onge- naar specifieke woorden. Als dat woord er niet in voor- programmacommissie weegt iedere keer af of een stand- ma voor alle provincies van toepassing. “Er staat iets in bruikt vermogen op de plank hebben lig- komt, heb je straks een leeg vakje in hun kieswijzer.” punt past bij het gedachtegoed van D66. “We leggen ook over veenweidegebieden, maar daar moesten ze in Lim- gen, flink gaan investeren in de regionale het landelijke verkiezingsprogramma ernaast. Dat gaat burg vooral om lachen. En de passages over krimpgebie- economie, innovatie en banen, om Neder- Ruim veertig pagina’s lopende tekst, bevat het nieuwe niet gedetailleerd in op de taken van provincies, maar als den kunnen ze in Utrecht weer niet gebruiken.” land klaar te maken voor de toekomst. rompprogramma, waarin de zes taken die D66 de pro- je dat programma door je oogharen heen leest, en je houdt vincie toedicht uitvoerig aan bod komen (zie kader). het sociaal-liberalisme en de vijf richtingwijzers in je achterhoofd, dan kun je ieder standpunt goed afwegen.”

Overijssel Jansje Wagenaar [71] Sabrina Schot [36]

Leden aan Oud-lerares maatschappijleer, Haarle — “Stemmen is een basisprincipe voor een democratisch land. Tekstschrijver en lid PPC D66 Zwolle, Zwolle — “Ik vind het een voorrecht om te mogen stemmen. het woord Ik vind het belangrijk dat bij de planning van de ruimtelijke ordening rekening wordt gehouden De democratie is een groot goed! Overijssel is heel gevarieerd, van het centraal gelegen met het milieu. Daarbij is een efficiënt logistiek netwerk, met een goede verbinding met zowel de Zwolle tot het verre Enschede en alle gemeenten ertussenin. Het openbaar vervoer en de westelijke provincies als de Duitse handelssteden van belang voor de provincie Overijssel.” fietsvoorzieningen kunnen in deze regio beter, zodat meer mensen de auto laten staan.” Democraat tekst 14 15 provincie in beeld Mark Snijder

spanning voelbaar; de vaak zo nuchtere Groningers zijn boos en Hier zijn nu grote landbouwgebieden, met nuchtere en hardwer- eisen compensatie en schadevergoeding. kende mensen. In het Westerkwartier hebben we een coulisseland- schap met veel kleinere landbouwpercelen. De mensen daar zijn ondertussen in Bote Wilpstra (68), D66-gedeputeerde in de provincie Groningen, rustig en vriendelijk, en wat minder assertief dan in het noorden. begrijpt de emoties. “Je hoort veel mensen nu zeggen: in het wes- En in de Veenkoloniën, in het zuidoosten van de provincie, woont ten hebben ze de lusten, wij hebben de lasten. Daar zit een kern van een heel ander slag volk. Van oudsher stonden daar grote heren- waarheid in. Het punt is dat het Rijk een bedrijf toestemming heeft boerderijen en werkten er veel arbeiders, eerst om het veen af te gegeven om hier gas uit de grond te halen, maar onvoldoende heeft graven en daarna bij de boeren. Deze herenboeren voelden zich afgewogen wat de gevolgen daarvan zijn. Het Rijk moet zijn ver- verheven boven de arbeiders, wat leidde tot grote maatschappelijke antwoordelijkheid erkennen voor het wegnemen of bestrijden van en economische tegenstellingen. Dat is het gebied waar de commu- Groningen deze gevolgen, en daar ook naar handelen. Als je door Noord-Gro- nistische partij is ontstaan.” ningen rijdt, zie je overal woningen en boerderijen die gestut zijn omdat anders de muren omvallen. Sommige mensen durven hun Grensoverschrijdend werken kinderen niet meer op de bovenverdieping te laten slapen omdat ze Nog steeds hebben de communisten een kleine maar trouwe aan- bang zijn dat de schoorsteen naar beneden valt. Het gevoel van on- hang in de provincie. De Verenigde Communistische Partij (vcp) veiligheid is wijdverbreid.” heeft raadszetels in de gemeenten Pekela en Oldambt. De hoge werkloosheid in Oost-Groningen, die al jaren een structureel pro- PvdA-bolwerk bleem vormt, speelt hierbij een belangrijke rol. De provincie on- Wilpstra is na 25 jaar weer terug in het Groninger provinciehuis derneemt verschillende initiatieven om de regionale economie te aan de voet van de Martinitoren, hier beter bekend als d’Olle Grieze. stimuleren, maar de mogelijkheden zijn beperkt, ziet ook D66- Wilpstra was eigenlijk al met pensioen toen hij in december 2013 gedeputeerde Bote Wilpstra. “Na het afgraven van het veen in het gevraagd werd om de vacante functie van D66-gedeputeerde te oosten van de provincie zijn daar grote fabrieken gekomen voor de vervullen, wat hij ook al deed tussen 1982 en 1987. strokarton- en aardappelzetmeelindustrie. Daar werkten duizen-

bron beeldbank.rws.nl De Eemshaven foto Harry van Reeken bron Voor het eerst sinds die periode zit D66 weer in het college van den mensen. Maar die industrieën zijn sterk kapitaalintensief ge- de Gedeputeerde Staten – het dagelijks bestuur – van de provin- worden, waardoor veel mensen hun baan verloren.” Wilpstra ziet cie Groningen, dat van oudsher een PvdA-bolwerk is. Wilpstra wel positieve ontwikkelingen. “De Eemshaven begint de laatste – geboren in het Groningse Grijpskerk en oud-burgemeester van jaren aan te trekken. Zo gaat Google daar een groot datacentrum onder meer Zuidlaren – kent de provincie en haar inwoners goed. bouwen, wat zeker werkgelegenheid creëert. Ook werken we veel “Groningers zijn recht voor hun raap en nemen geen blad voor de samen met de kennisinstellingen in de stad – universiteit, hoge- mond. We hebben hier het gezegde: ‘Drenten zijn te aardig om school, academisch ziekenhuis – om hun activiteiten in de provin- eerlijk te zijn, Groningers zijn te eerlijk om aardig te zijn’. Dat cie uit te breiden. En we zetten vol in op de transitie naar duurzame geeft wel iets van het verschil weer.” energie, wat voor de economie ook belangrijk is.” Volgens Wilpstra komt de aard van de Groningers deels voort uit In de aanloop naar de Provinciale de verschillende landschappen in de provincie. “In het noorden Net over de grens, in Duitsland, is de werkgelegenheid veel gro- Statenverkiezingen reist redacteur van de provincie, waar eb en vloed lange tijd nog vrij spel hadden, ter. Grensoverschrijdend werken kan daarom een bijdrage leveren Mark Snijder af naar onze noordelijkste vind je de weidse gezichten waar Groningen bekend om staat. aan het bestrijden van de werkloosheid in Oost-Groningen, denkt provincie. De provincie waar ons gas Iedereen die in de stad Groningen gewoond heeft, her- vandaan komt, en over een paar jaar kent het meteen: de doordringende en enigszins zoete geur van ook onze zoekresultaten. En waar de suikerbieten. Van september tot december draait de suikerfabriek in Hoogkerk, onder de rook van Groningen, overuren. De rest van spanningen momenteel hoog oplopen. het jaar ligt de fabriek stil. Voor veel oud-Groningers, die na hun Een gesprek met D66-gedeputeerde studie naar het westen zijn getrokken op zoek naar een baan, betekent de bietengeur een gevoel van thuiskomen – zo ook voor en Groninger Bote Wilpstra over ondergetekende. Kaartje links de huidige gemeente- Het is december, de week van de aankondiging van het gaswin- communisten, herenboeren, nuch- grenzen van de provincie Groningen. ningsbesluit van minister Kamp (Economische Zaken). Gemeen- terheid en trots. Kaartje rechts een schetsmatige ten als Loppersum en Slochteren figureren volop in het landelij- weergave van de herindeling van de ke nieuws. De schrik zit er goed in nadat eind september ook in de gemeentegrenzen in 2018. stad Groningen een aardbeving werd gevoeld. Een derde van de bron Grenzeloos Gunnen, het eindrapport bijna 600 duizend inwoners van de provincie woont in ‘de stad’, van de Visitatiecommissie ‘Bestuurlijke zoals die hier wordt genoemd. Maar ook in de ‘ommelanden’ is de Toekomst Groningen’ (2013).

Flevoland Aimen Abelrahman [50] Joep Mathot [64]

Leden aan Tolk Arabische talen, Lelystad — “Ik vind dat je moet gaan stemmen, anders werkt het demo- Fysiotherapeut, Almere — “Ik ga altijd stemmen, want wie niet stemt, heeft ook geen recht van het woord cratisch proces niet. Bij alle gelegenheden waar je je stem kunt uiten, zou elke burger ook spreken. Deze verkiezingen zijn bijzonder van belang, want je ziet de laatste jaren dat het móeten stemmen. Dus ook bij de aankomende Provinciale Statenverkiezingen, omdat je op steeds belangrijker is dat de regering steun krijgt van de Eerste Kamer – hoewel ik het foto: Jan Houwers die manier je vertegenwoordiger kunt kiezen en daardoor invloed hebt op de politiek.” eens ben met het standpunt van D66 dat er minder bestuurslagen moeten komen.” provincie in beeld 16 Democraat tekst & fotografie 17 PS-lijsttrekkers Jan Remmert Fröling

Wilpstra, die internationalisering in zijn portefeuille heeft. Maar Diepe ondergrond dit gaat niet vanzelf, zegt hij. “Groningers hebben het idee dat aan Naast bestuurlijke organisatie en internationalisering heeft D66- de overkant van de grens alles anders is, en dat schrikt soms af. De gedeputeerde Bote Wilpstra ook ‘diepe ondergrond’ in zijn porte- grootste problemen zitten echter in de verschillen in regelgeving feuille. Dan gaat het dus weer over de gaswinning in de provincie. tussen Duitsland en Nederland. Als je hier een werkloosheidsuit- Wilpstra denkt dat de discussie hierover nog lang zal voortduren. kering hebt en je wilt aan de andere kant van de grens gaan werken, “Groningers zijn nog steeds nuchter, maar de temperatuur loopt Dit zijn ze! dan doemen er allerlei problemen op. We praten wel over één Eu- behoorlijk op. Het zijn geen mensen die snel de straat op gaan en ropa, maar als je kijkt naar de verschillen in regelgeving, die een ne- om harde actie roepen. Maar ook Groningers hebben hun trots. gatief effect hebben op het vrij verkeer van mensen tussen landen, De grens van wat geaccepteerd wordt, komt in zicht.” ■ dan zijn we nog lang niet klaar in Europa.” Op 18 maart kunt u uw stem uitbrengen voor de Provinciale “Het doorknippen van de band Statenverkiezingen. Redacteur tussen gemeente en gemeen- Jan Remmert Fröling vroeg schap was pijnlijk. Maar nu onze 12 lijsttrekkers naar hun kijken inwoners veel meer In het nieuws ambities en hun favoriete D66 Tweede Kamerlid pleit ervoor om de naar hoe ze bediend worden gaswinning in Groningen definitief terug te brengen naar 30 miljard ku- provincieplek en schoot door de gemeente” bieke meter. Dat is het minimumniveau van leveringszekerheid, oftewel: 12 prachtige D66-portretten de hoeveelheid gas die uit het Groninger veld nodig is in verband met de binnenlandse vraag naar gas en lopende exportcontracten. op locatie. Schaalvergrotingsoperatie Minister Kamp besloot eerder om de winning voor 2015 vast te stel- len op 39,4 miljard kubieke meter. Later kondigde hij aan in de eerste Een belangrijk politiek-bestuurlijk thema in de afgelopen jaren is , Kijk verder op pagina 18 t/m 29 de herindeling van de Groninger gemeenten. Waar de Groningers helft van het jaar maximaal 16,5 miljard kuub te gaan winnen. Volgens nu nog in 23 verschillende gemeenten wonen, moeten dat er over Van Veldhoven blijft daarmee de onzekerheid voor de Groningers bestaan. Zij wil daarom dat we definitief teruggaan naar 30 miljard een paar jaar nog maar 6 of 7 zijn (zie kaartje op p.15). Dit is hard kubieke meter gaswinning. nodig volgens Wilpstra, die in zijn vorige periode als gedeputeerde ook al een ‘schaalvergrotingsoperatie’ doorvoerde. “Gemeen- ten hebben er in de afgelopen jaren veel taken bij gekregen. Maar kleine gemeenten kunnen dit niet allemaal behappen, omdat ze onvoldoende deskundigheid in huis hebben. In het verleden heb- ben veel gemeenten daarom hun toevlucht genomen tot zogeheten gemeenschappelijke regelingen. Bij een evaluatie, een paar jaar geleden, bleek dat deze samenwerkingsverbanden onvoldoende D66 in Groningen: effectief en efficiënt zijn en dat democratische legitimatie niet of economie, banen en nieuwe kansen nauwelijks aanwezig is. Gemeenten moeten dus groter worden, Volgens Tim Zwertbroek (24), D66-fractievoorzitter in de Provinciale zodat iedere gemeente zelfstandig de basistaken kan verrichten Staten en lijsttrekker bij de komende verkiezingen, draait het program- met democratische controle van haar eigen gemeenteraad.” ma voor de komende periode maar om één ding: de economie. “We hebben economisch een sterke stad, een sterke zeehaven (Eemshaven) Begin jaren tachtig was er flinke weerstand onder de bevolking en een sterk chemiecluster (Delfzijl). Maar we hebben ook veel werklo- tegen de herindeling van gemeenten. Dat is nu totaal anders, zegt zen. De provincie gaat nu nog erg uit van de maakbaarheidsgedachte, Wilpstra. “In die tijd hadden we nog zulke kleine gemeenten, dat waarbij de overheid de banen moet scheppen. Maar daar geloven wij de gemeente en de gemeenschap feitelijk samenvielen. Het dorp niet in. De provincie moet juist vertrouwen geven aan ondernemers om Stedum (duizend inwoners) bijvoorbeeld was een zelfstandige zelf te investeren. Onze rol is om mensen en initiatieven met elkaar te gemeente, met een oud-herenboer als burgemeester. Hij was een verbinden, en ervoor te zorgen dat ondernemers gemakkelijker bij bij- echte burgervader, die beschikbaar was voor adviezen aan de bevol- voorbeeld investeringsbudgetten komen.” D66 kiest daarbij altijd voor een positieve insteek. “Natuurlijk vinden ook wij dat de schade door de king. De gemeenteraad had daar echter weinig te vertellen, en de aardbevingen moet worden vergoed. Maar we wijzen ook op de nieuwe gemeente voldeed absoluut niet aan de eisen die we ook toen al mogelijkheden die dit biedt. Als we dan tóch duizenden huizen gaan stelden aan openbaar bestuur. Het doorknippen van de band tussen herstellen en versterken, maak ze dan meteen energieneutraal door gemeente en de gemeenschap was pijnlijk. Maar nu kijken inwoners een goede isolatie en zonnepanelen. Dan kunnen we vanuit een pro- veel meer naar hoe ze bediend worden door de gemeente, vaak ook bleem nieuwe kansen creëren. Dat is het Nu-vooruit-denken waarmee digitaal. Mensen komen zelden meer naar het gemeentehuis.” we ons hier in de provincie onderscheiden.”

Annemiek Eradus [55]

Leden aan Keramist, Zeewolde — “Stemmen is voor mij als vrouw een morele verplichting omdat vrouwen hard Wilt u meer weten over de Provinciale het woord hebben gevochten om stemrecht te verwerven. Eerder heeft Flevoland zich onderscheiden als pro- Statenverkiezingen, onze lijsttrekkers en de vincie door grote landschapskunst te ondersteunen en te stimuleren. Door economische ontwikke- regionale verkiezingsprogramma’s, kijk op: lingen hebben ze daar echter steken laten vallen; ik zou graag zien dat daar verandering in komt.” www.d66.nl/provinciale-staten-verkiezingen PS-lijsttrekkers 18 19

“Wij leven Ton op land Veraart van de zee” Lijsttrekker D66 Zeeland

“Het viel nog niet mee om mijn favoriete plek in Zeeland te kiezen. Zeeland is land van de zee. Veel open ruimte, prachtige wolken- luchten en het speciale licht dat Mondriaan en Toorop inspireerde. Er zijn veel speciale plekken, zoals mijn geboorteplaats Hulst in Zeeuws-Vlaanderen – een landje apart. Of de “Ik wil de havens in Terneuzen en Vlissingen, de historie en erfgoed in monumentale stadjes als Veere, harmonie Zierikzee, Middelburg en Goes en de stranden en de duinen. terug- “We zijn hier bij de stormvloedkering van de Oosterschelde, een icoon van Zeeland. Destijds is na veel discussie gekozen voor een brengen” spectaculair technisch hoogstandje om schijn- baar tegenstrijdige doelstellingen tegelijk en in combinatie te realiseren. Dit kunstwerk be- Anne-Marie schermt namelijk tegen overstromingsgevaar, maar heeft ook natuurbehoud in de Ooster- Spierings schelde mogelijk gemaakt. Bovendien is de kering een extra verbinding tussen Schouwen en Walcheren. Hier, bij de stormvloedkering, is ook de mosselteelt aanwezig, pal naast het attractiepark dat veel toeristen trekt. Voeg daar de schone energie van de windmolens aan toe, Lijsttrekker en dan is hopelijk duidelijk waarom ik hier D66 Noord-Brabant graag kom en waarom ik trots op deze plek en op heel Zeeland ben!”

“Dit is een typisch stukje Brabants buitengebied. Vanuit deze boom zie je het allemaal: weilanden, akkers, intensieve veehouderij, een waterloop, een houtwal, het pompstation van Brabant Water Naam Ton Veraart in de natuur, woningen en zelfs een volkstuintje. Leeftijd 55 jaar Naam Anne-Marie Spierings De dorpen liggen allemaal net te ver weg om ze te Woonplaats Vlissingen Leeftijd 38 jaar kunnen zien. Burgerlijke staat Getrouwd Woonplaats Sint-Michielsgestel “Als kind zat ik vaak in deze boom. Voor mij was Burgerlijke staat Getrouwd het toen vanzelfsprekend. Maar de harmonie tus- Functie Ondernemer in de uitzend- sen al die functies is op veel plekken in Brabant branche, management- Functie Internationaal projectmanager zoek. En die wil D66 terugbrengen door meer consultant/trainer bij een advies- en ingenieurs- ruimte te bieden aan duurzame bedrijven, door Verder Bestuurder van uiteenlopende bureau te investeren in onderwijs, creativiteit en inno- non-profit organisaties (volks- Vrijwilligerswerk Buurtbemiddelaar vatieve oplossingen en door overtredingen van huisvesting, onderwijs, zorg en Vrije tijd Koken, tuinieren, hardlopen, milieuregels direct aan te pakken, zodat iedereen welzijn, kunst en cultuur) motor rijden, reizen, duiken weer een gezonde leefomgeving krijgt.” PS-lijsttrekkers 20 21

“Ik geniet van de creatieve Geertjan energie hier” Wenneker

Lijsttrekker D66 Zuid-Holland

“We zijn hier in het Oude Luxor Theater in Rotterdam. Het theater is onlangs opgeknapt, waarbij de zaal intact is gebleven en de oude gevel is teruggebracht in originele staat. Prach- Joke Geldhof tig! Naast dat ik een fervent theaterbezoeker ben, vind ik dit een mooi voorbeeld van hoe een pand – mooi cultuurhistorisch erfgoed – gerenoveerd kan worden en daarmee zijn functie behouden blijft. Lijsttrekker “De provincie heeft op het vlak van behoud D66 Noord-Holland van cultuurhistorisch erfgoed een belangrijke taak: Zuid-Holland barst van de molens, sluisjes, kastelen en landgoederen. Daarom zet D66 in op meer verbinding tussen natuur, “Oorspronkelijk hadden we op het plein voor landschap en cultureel erfgoed. De focus ligt Café Dudok in Hilversum afgesproken, maar daarbij op het toegankelijk en beleefbaar ma- het regende zo hard, dat we een gebouw van ken van het erfgoed voor inwoners. Gebruik is het Media Park zijn ingegaan. Veel mensen de beste instandhouding – zie het Oude Luxor weten niet dat deze mediastad vol creatieve in- Theater – en waar mogelijk vinden wij dat er dustrie, de hele Gooi en Vechtstreek bovendien, ruimte moet worden geboden aan een invul- bij de provincie Noord-Holland hoort. Ik geniet ling met een hedendaagse functie. Zuid-Hol- van de energie die ik tegenkom in de topsectoren land heeft, onder leiding van D66, daarom ook van onze provincie, zoals hier in Hilversum. gekozen voor een vernieuwende netwerken- Ook krijg ik energie van de dynamische, com- de aanpak van de monumentenzorg en heeft pacte steden en de ruimte van het prachtige daarbij zogeheten erfgoedlijnen ingevoerd. open landschap er omheen. Noord-Holland is Dit heeft geleid tot een veelvoud (3 tot 4 maal!) elke inspanning waard en biedt de ruimte om van middelen náást de provinciale middelen, kansen te pakken. en het is een stimulans voor de noodzakelijke “De provincie moet het de komende jaren met herbestemming van ons erfgoed gebleken.” minder geld doen. Meer doen met minder geld kán, als je je beperkt tot de provinciale kerntaken en vooral stuurt op kwaliteit. Ook zo kun je de “Het barst natuur en onze leefomgeving verder verbeteren. “Ik wil dat Noord-Holland een prachtige regio Naam Joke Geldhof blijft om te wonen, werken en leven. Daar heb- Leeftijd 54 jaar Naam Geertjan Wenneker hier van het ben we ons als coalitiepartij vier jaar voor inge- Woonplaats Amsterdam Leeftijd 33 jaar zet en daar is nog meer werk voor te verrichten. Burgerlijke staat Samenwonend, twee kinderen Woonplaats Lisse cultureel We willen bouwen aan een duurzame regionale Burgerlijke staat Samenwonend, twee kinderen economie en soepele mobiliteit van en naar Functie Gedeputeerde o.a. Water, erfgoed” ov-knooppunten, robuuste natuur en open Wonen & Waddenzee in Functie Beleidsadviseur Inspectie SZW landschap, voldoende schoon en veilig water en Noord-Holland Vrije tijd: Statenwerk, fietsen en energie voor de toekomst.” Vrije tijd Sport en muziek theaterbezoek PS-lijsttrekkers 22 23

Leon “Onze ambities Margreet Vaessen hebben Overmeen Lijsttrekker ‘noaberschap’ Lijsttrekker D66 Limburg nodig” D66 Overijssel “We zijn hier in de historische binnenstad van Sittard. Sittard-Geleen deelt belangrijke “We zijn hier in natuurgebied Engbertsdijks- eigenschappen met de provincie Limburg. venen in Noordoost-Overijssel. Het is het Net als Limburg heeft Sittard-Geleen een grootste ‘levende’ hoogveengebied van West- bewogen geschiedenis, waarin verschillende Europa en door de late vervening van de 20ste Europese mogendheden een belangrijke rol eeuw zowel qua natuurwaarde als cultuurhis- speelden. Net als Limburg heeft Sittard- torisch zeer interessant. Veel inwoners Geleen (als enige stad in Nederland) grenzen in het gebied rondom de venen stammen af met België én Duitsland. van veenarbeiders. Goedkope, laagopgeleide “We doen in Limburg ons uiterste best om werkkrachten die vanuit Groningen en Dren- van die grenzen verbindingen te maken, de the naar Overijssel trokken. voordelen van ‘ontgrenzing’ zijn onbetwist. “Nog steeds kenmerkt het gebied zich door Op de Brightlands Chemelot Campus werken relatief veel laaggeletterdheid, vroege school- overheden, ondernemers en onderwijsinstel- verlating en slecht betaalde arbeid. Maar ook lingen samen aan de toekomst van Limburg. door een sterke gemeenschapszin, optimisme De opdracht voor de provincie is de komende en hulpvaardigheid. Hier ben ik geboren, hier vier jaar de ontwikkelingen in de steden, zo- liggen mijn roots en ik heb persoonlijk erva- als Sittard-Geleen, en op de campussen door ren dat onderwijs hét vehikel is om een ander te zetten. Er moet de komende periode ook leven te creëren. Economisch beter, en in het echt werk gemaakt worden van ‘ontgrenzing’. algemeen met meer mogelijkheden. Toch wil Limburg moet daarbij naar een echte ‘Europese ik de kracht van waar ik vandaan kom blijven Groepering voor Territoriale Samenwerking’ koesteren en meenemen: het er zíjn voor (egts) met Euregionale partners toewerken, elkaar als het er op aan komt, en de méns om het grensoverschrijdende samenwerken zien naast alleen iemands status of succes. structureel in te bedden. Het is het toonbeeld van hoe ik een partici- “Over vier jaar staan we hier in het hart van perende samenleving zie. Wij noemen dat een stad die leeft, werkt, innoveert en geniet ‘noaberschap’. en dat alles in nauwe verbondenheid met onze “Het natuurgebied staat onder druk, door Duitse en Belgische buren.” verdroging en een kleinere dan noodzake- lijke bufferzone. ‘Noaberschap’ hopelijk niet, “We willen want dat is wat we nodig hebben met alle uit- dagingen en ambities die we hebben.”

van grenzen Naam Leon Vaessen Leeftijd 35 jaar verbindingen Woonplaats Sittard-Geleen Burgerlijke staat Getrouwd Naam Margreet Overmeen-Bakhuis maken” Leeftijd 41 jaar Functie Docent Engels, voorzitter af- Woonplaats Wierden deling D66 Sittard-Geleen e.o. Burgerlijke staat Getrouwd, twee kinderen sinds 2012 Vrije tijd Genieten van al het moois in Functie Zelfstandig adviseur in de Euregio; van de natuur in de het Hoger Onderwijs Ardennen, de Eifel en de Lim- Vrije tijd Ik speel klassiek saxofoon en burgse heuvels tot de cultuur in houd van alles wat het leven Aachen, Liège en Maastricht mooier maakt PS-lijsttrekkers 24 25

Margreet “Meer ruimte Mulder voor industrie Lijsttrekker D66 Fryslân en windenergie”

“In het logo van het nieuwe Fries Museum in Leeuwarden lichten de letters ‘us’ op. Een bewuste keuze van de ontwerper, omdat ‘us’ de Friezen verbindt. Niet alleen Michiel met hun museum, maar ook met elkaar. ‘Us’ betekent ‘ons’ in het Fries. Dit sluit nauw aan Rijsberman bij het begrip ‘mienskip’, waarmee Leeuwar- den de nominatie als Culturele Hoofdstad van Europa voor 2018 heeft binnen gehaald. Lijsttrekker Een knappe prestatie! D66 Flevoland “‘Mienskip’ kun je eigenlijk niet vertalen. Het is meer dan ‘gemeenschap’. Het roept ook associaties op met beelden als samen, saamhorigheid en verbondenheid. Verbondenheid in de strijd tegen een bedrei- “We staan hier voor een van de drie ‘Rooie ging van buiten. In het verleden was dat de Donders’ in Almere. Het zijn echte landmarks in strijd tegen het water en de overheersing het landschap; je kunt ze vanaf de snelweg zien van ‘Holland’. Nu is dat de toenemende en zijn in zekere zin kenmerkend voor Almere- vergrijzing, afnemende werkgelegenheid en Haven. Een ander beeldelement dat je hier in het slinkende leefbaarheid van het platteland. open landschap van Flevoland heel veel ziet, is de “Met ‘verbondenheid tegen’ lossen we dat niet windmolen. Ik vind dat mooi; we hebben er hier “‘Mienskip’ is meer op. Wel met ons ‘open stellen voor’. Dat de ruimte voor en wat mij betreft past het ook vraagt om een krachtig bestuur, met een visie goed in het moderne landschap. op de toekomst. Dat regie neemt waar nodig, “Flevoland staat voor een aantal opgaven. Zo is meer dan en aan de samenleving overlaat waar dat kan. Flevoland de provincie met de hoogste werkloos- Kortom: ‘Us’ en ‘Mienskip’ anno 2015.” heid, terwijl de industrie – en dan met name de gemeenschap” hightech-industrie, een probleem heeft met het aantrekken van goed gekwalificeerd personeel. Hiervoor zijn oplossingen te vinden in samen- werking met het onderwijs en dat heeft al gere- sulteerd in een aantal positieve resultaten. “Verder kunnen we hier meer industrie herber- Naam Margreet Mulder gen, vooral die in de energie-intensieve, zware Leeftijd 59 jaar industrie. We hebben hier al een industrieterrein Woonplaats Heerenveen klaar liggen waar de mer-procedures (milieuef- Burgerlijke staat Getrouwd fectrapportage, red.) voor de zwaarste categorie Naam Michiel Rijsberman zijn doorlopen en we hebben energie in over- Leeftijd 44 jaar Werkzaam als Coach, buurtbemiddelaar vloed door alle windmolens die we hier hebben. Woonplaats Almere en rondleider bij museum En daarmee sluiten we ook weer aan op onze ei- Burgerlijke staat Getrouwd, twee kinderen Belvédère in Oranjewoud gen D66-duurzaamheidsambitie voor de provin- Vrije tijd Ik houd van kunst en van men- cie: verder gaan dan de opgave van het Rijk, maar Functie Senior Beleidsadviseur sen, niet vreemd gezien mijn zo veel windenergie produceren dat we, nog meer waterhuishouding, opleiding als kunsthistorica en dan nu, netto leverancier voor Nederland zijn. Hoogheemraadschap Delfland (team)coach. Daarnaast lees en Wat Groningen is voor gas, moet Flevoland zijn Vrije tijd Schermen, gitaar spelen, schrijf ik graag en loop ik hard. voor windenergie.” hardlopen PS-lijsttrekkers 26 27

“Hier zie je de strijd tegen klimaatverandering” Tim Zwertbroek Lijsttrekker D66 Groningen

“We zijn in Middelstum, Noord-Groningen. Michiel Het dorp heeft een beschermd dorpsgezicht en kenmerkt zich door de oude kerktoren. Scheffer Buiten dat ligt het dorp midden in het aard- bevingsgebied, een thema dat provinciaal en landelijk heel sterk speelt. Ik vind Middelstum een heel mooi voorbeeld van hoe je een dorp leefbaar kunt houden in een gebied waarin de krimp een groot vraagstuk is. De winkels zijn Lijsttrekker gewoon nog open en er is een sterk vereni- D66 Gelderland gingsleven. Er worden hier vanuit de men- sen zelf activiteiten, evenementen en concer- ten georganiseerd, zonder dat de overheid daar “We staan in Nijmegen-Lent, waar sinds 2013 overal bij betrokken is. Ik vind dit een heel gewerkt wordt aan een nevengeul voor de Waal. goed voorbeeld van de eigen kracht van men- Zodat we in Nederland droge voeten houden. sen; ze maken er echt iets heel moois van, Deze plek staat voor de strijd tegen klimaatveran- zonder zich te laten weerhouden door de aard- dering en de noodzaak om onze economie voor bevingsproblematiek. onze kinderen te verduurzamen. Dat betekent “De aardbevingen gaan we niet stoppen, maar dat we moeten investeren in banen en de ener- je kunt er wel kansen in zien. Denk daarbij aan gie van de toekomst. Nederland moet hervormen, de verduurzaming van woningen, energie- Gelderland kan investeren met haar 4 miljard zuinig zijn, duurzaam openbaar vervoer. Wij euro reserves. We moeten dat inzetten waar dat vinden dat Groningen een proeftuin moet zijn maatschappelijk en economisch het beste rende- “Wij zijn de – zowel de stad als het platteland, die in de toe- ment oplevert. Dat is in Gelderland: duurzame komst een voorbeeld kan worden voor de rest innovatie, werk en onderwijs. van Nederland.” “Bij de aanleg van de nevengeul worden er ook proeftuin van kansen voor natuur, sport en recreatie gecre- ëerd. Goed voor de eerste toeristische provincie Nederland” van Nederland. De keerzijde is wel dat vijf over- heden moeten samenwerken in de realisatie van Naam Tim Zwertbroek de geul. Die bestuurlijke drukte betekent: vijftien Leeftijd 24 jaar jaar besluiten en plannen en dan drie jaar bou- Naam Michiel Scheffer Woonplaats Groningen wen. Als we Nederland sneller willen moderni- Leeftijd 50 jaar Burgerlijke staat Ongehuwd seren, bijvoorbeeld in de transitie naar duurzame Woonplaats Nijmegen energie, dan moeten we het bestuur vereenvou- Burgerlijke staat Getrouwd, twee kinderen Functie Student Technische Planologie digen want dat is een hindernis voor burgers en Vrije tijd Actief als bestuurder van orga- bedrijven die aan de slag willen. Kortom, lands- Functie Senior Associé bij Berenschot nisaties die wielerevenementen delen en minder bureaucratie.” Vrije tijd Opera, fietsen organiseren PS-lijsttrekkers 28 29

Marianne van der Tol

Lijsttrekker D66 Drenthe

Niels “We zijn hier in het Drents Museum in Assen. Ik vind dit een fantastisch mooie plek. Hoefnagels Het heeft wereldklasse, niet alleen door de uitstraling van het gebouw, maar zeker ook doordat hier heel bijzondere tentoonstellingen “Een groene Lijsttrekker naartoe komen. Het museum zet zich daar- D66 Utrecht mee heel positief op de kaart en dat vind ik een Randstad, mooie tegenhanger van het beeld dat het in Drenthe een dooie boel zou zijn en er niets ook voor de te beleven valt. Dat klopt absoluut niet; het “Met de top-15 van de kandidatenlijst heb- museum is daar een bewijs van. Ik ben er trots ben we ons een heel weekend teruggetrok- op dat we zoiets hier in Drenthe hebben. generaties ken op een boerderij op de grens van Utrecht “Wat we willen met de provincie? Ik denk dat en Noord- en Zuid-Holland, midden in het het goed zou zijn om hier met nieuwe ideeën na ons” Groene Hart. Dit weekend werken we hier en een kritische houding meer transparantie in alle rust aan teambuilding en bereiden we te krijgen, vooral wat betreft de bestuurders- ons inhoudelijk voor op de komende jaren. cultuur. Verder willen we een bijdrage leve- Ongestoord, omringd door water en weilan- ren aan de aanpak van de vele sociaal-econo- den, in het hart van de Randstad. mische problemen waar de provincie mee te “Om dit zo te houden, moeten we stimuleren kampen heeft, zoals werkloosheid, analfabe- en investeren. In de verduurzaming van ons tisme en krimp. We kijken daarbij verder dan woningbestand, in binnenstedelijke ontwik- alleen Drenthe; we willen graag samenwer- keling, in bereikbaarheid, in een duurzame ken met de andere noordelijke provincies of regionale economie. Want wij willen dat met Overijssel en de mogelijkheden benutten Utrecht de mooiste provincie blijft om te die samenwerking met Duitsland kan bieden. werken, wonen en recreëren. Dat is niet alleen Kortom: niet in een Calimero-kramp schieten, voor ons belangrijk, maar ook voor de genera- maar de problemen als een gegeven beschou- ties na ons. Door duurzaam gebruik te maken wen en gezamenlijk de kansen die we hebben “Wij kijken van ruimte, van grondstoffen en van de talen- aangrijpen.” ten, kennis en ervaring van mensen, bouwen we aan een provincie die is voorbereid op de verder dan de uitdagingen van de toekomst.” provinciegrens” Naam Marianne van der Tol Leeftijd 60 jaar Woonplaats Emmen Naam Niels Hoefnagels Burgerlijke staat Gescheiden, twee kinderen Leeftijd 44 jaar Woonplaats Bunnik Functie Docente maatschappijleer en Burgerlijke staat Getrouwd, twee kinderen maatschappijwetenschappen in het middelbaar onderwijs Functie Zelfstandig adviseur in de Vrije tijd Wandelen, koken, bezoeken infrastructuur van vrienden en kinderen Vrije tijd Gezin en hockey Democraat tekst fotografie 30 31 campagne voeren Kristina Ullrich Arris Blom

En tijdens je laatste bezoek, in oktober vorig jaar? “De derde keer ben ik met vier andere Rou- ters (deelnemers Route66, talentenprogramma van D66, red.) voor een weekje naar Colorado ge- vlogen om de herverkiezingscampagne – de zo- genoemde midterms – van senator Mark Udall te Get out ondersteunen. De senaat wordt elke zes jaar ge- kozen. Deze campagne is minder spectaculair dat die voor de presidentsverkiezingen, maar heeft het voordeel dat je als vrijwilliger veel dichter op the vote! de kandidaat zit waar je het allemaal voor doet. Obama heb ik in het voorjaar van 2012 alleen maar uit de verte gezien. Deze keer konden we de First In het jaar dat Arris Blom lid werd van D66, werd Barack Lady van héél dichtbij meemaken.” Obama beëdigd als president van de Verenigde Staten. Hoe heb je je ervaringen in Nederland, voor D66, kunnen gebruiken? “Toen ik na afloop van Obama’s vernieuwende verkiezingscampagne was ongekend de Obama-campagne in 2012 terug naar Neder- effectief en werd geroemd door voor- en tegenstanders. land vloog, hoorde ik in het vliegtuig dat het ka- binet Rutte I was gevallen en dat er dus nieuwe In 2012 begon de campagne voor zijn herverkiezing en dit landelijke verkiezingen aankwamen. Vanuit het keer was Arris Blom erbij. Nu is hij net terug van een Landelijk Bureau D66 in Den Haag heb ik mij in Arris Blom (tweede van links) tijdens die periode voor D66 ingezet bij die Tweede Ka- bezoekje aan de herverkiezingscampagne van senator de herverkiezingscampagne van senator Mark Udall in Colorado merverkiezingen. We hebben een aantal elemen- Mark Udall. Wat kunnen wij van de Amerikanen leren? ten uit de Obama-campagne naar Nederland ge- haald, zoals het organiseren en aanwakkeren van ‘grassroot-campagnes’, waar Obama’s team veel successen mee heeft behaald. Het idee van een grassroot-campagne is dat de activiteiten vanuit Arris Blom Hoe kwam je in het campagneteam van Obama Dat deed hij door zich bijvoorbeeld positief uit te Do’s & Don’ts recentelijk bevestigd en met dit vonnis heel de basis opkomen en dus niet volledig van boven terecht? “De vriend van een goede, Amerikaanse laten over de DREAM Act, waar veel Latino’s baat Campagnetips van Arris Blom wat stof doen opwaaien.” af worden vormgegeven. Vaak gaat het hier om Leeftijd 32 jaar vriendin van mij werkte voor Obama for Ameri- bij hebben, en – in een later stadium – de eerste kleinschalige activiteiten georganiseerd door een Beroep politiek assistent ca in de staat Nevada. Toen ik mijn enthousiasme president te zijn die zich voor het homohuwelijk Do’s Heb je de verkiezingen van 2012 zelf ook mee- buurthuis, een sportvereniging, boekenclub, etc. van Pex Langenberg, uitte voor Amerikaanse politiek en de Obama- uitspreekt. Maar er was bijvoorbeeld ook een Geef een persoonlijke kleur aan gemaakt? “Ja, drie weken voorafgaand aan de die een beperkt budget hebben.” D66-wethouder Duurzaamheid campagne, kon hij een plek voor mij regelen op specifieke campagne gericht op Native Americans je verhaal en herhaal je boodschap verkiezingsnacht, 7 november 2012, ben ik met en Mobiliteit in Rotterdam het hoofdkantoor van de Obama-campagne in en veteranen. Voer gedegen dataonderzoek naar twee vrienden teruggegaan. We hebben toen je kiezerspotentieel uit en zoek Arris Blom (links) met vrijwilligers van de Chicago. Het duurde daarna nog enkele maanden meegewerkt aan de zogenaamde Get out the vote- Obama-campagne 2012 in Wisconsin Woonplaats Rotterdam deze gericht op – en veel papierwerk – voor ik uiteindelijk een “Later heb ik mij bezig gehouden met financiën. campagnes in verschillende staten. Dat betekende Lid D66 2009 Investeer in vrijwilligers definitief ‘ja’ uit Chicago ontving, en ik aan de Elke Amerikaan mocht tot een vastgesteld maxi- Zorg voor meer betrokkenheid dat we elke dag in een andere staat waren en bij slag kon.” mum bedrag doneren aan een partij of kandi- tussen kiezer en gekozene mensen aan de deur klopten om hen vervolgens Arris Blom zit in het tweede jaar daat. Een hoger bedrag was wettelijk niet toege- Zorg voor een goede combinatie – soms letterlijk – naar de stembus te begeleiden. van Route66, hét talentstimule- Wat moeten we ons voorstellen bij staan, en dus strafbaar. Daarom moet elke schen- van economische en immateriële Republikeinen gaan trouwer naar de stembus; de ringsprogramma voor D66’ers campaignen in Amerika? king goed gedocumenteerd worden. Obama heeft thema’s Democratische kiezer is over het algemeen armer tussen de 25 en 33 jaar. Het “Ik ben in totaal drie keer in de Verenigde Staten vooral heel veel kleine bedragen gekregen. Al die en denkt sneller dat stemmen niet zo veel nut tweejarig programma wordt geweest. De eerste keer was ik voor drie maanden donateurs hebben vervolgens een groot commit- Don’ts heeft. De Democratische partij is overigens heel voor en door de ‘Routers’ bij Obama for America in Chicago, in het voorjaar ment om op Obama te stemmen. Wanneer bedrij- Voer geen negatieve campagne goed in het analyseren van waar potentiële stem- georganiseerd. Ieder jaar ronden tegen de persoon van je tegen- 20 deelnemers het traject af van 2012. Toen was ik vooral een manusje-van- ven en individuen financieel meer willen bijdra- men zitten, dus in welke wijk het zinvol is om standers en stromen er 20 nieuwe alles. En ik was betrokken bij doelgroepenanaly- gen aan een campagne, doen zij dat vaak met een je energie in te steken. Onze field-activiteiten Zoek geen politieke steunbetui- Routers na selectie in. ses. Obama heeft een zogenaamde ‘gesegregeer- omweg, door een zogenaamde ‘Super pac’ (Poli- begonnen in Houston, Texas en eindigden in ging vanuit het bedrijfsleven. de’ campagne gevoerd; dat wil zeggen dat hij – in tical Action Committee) op te richten. Deze orga- Chicago. Hoogtepunt van deze reis was het bij- Dat past (nog?) niet bij de Neder- d66.nl/route66 tegenstelling tot de Republikeinen, die een meer nisatie kan zich dan in het kader van de vrijheid landse politieke cultuur wonen van de Election Night in Chicago. We homogene kiezersgroep hebben – verschillende van meningsuiting voor een kandidaat en zijn be- stonden vrijwel vooraan, op enkele meters van doelgroepen afzonderlijk aansprak. Met succes. leid uitspreken. De us Supreme Court heeft dit de President Elect.”

Zeeland Karel Kodde [26] Margot Goeyers [47]

Leden aan Medewerker supermarkt, Grijpskerke — “Zeeland grenst aan België en een groot deel van ons inkomen Jurist bij Rijkswaterstaat, Middelburg — “Ik reken bij deze verkiezingen op maatregelen vanuit de Provincie het woord komt uit het toerisme. Daarom is interregionale- en nationale samenwerking belangrijk. Door grens- om specifiek voor Zeeland het probleem van krimp tegen te gaan. D66 kan het onderwijs in Zeeland overschrijdende afspraken te maken kunnen zaken als infrastructuur en milieubeleid beter worden stimuleren door de University College Roosevelt en Hogeschool Zeeland verder uit te breiden, hetgeen geregeld, waar uiteindelijk iedereen van profiteert en wat kansen voor ondernemers kan creëren.” jonge mensen aantrekt en impuls kan geven om krimp tegen te gaan.” campagne voeren 32 Democraat tekst 33 essay Van Mierlo Stichting

De Obama- campagne In de aanloop naar de verkiezingen voor de Provinciale 5 facts & figures Staten op 18 maart, wijst Frank van Mil u graag op een recent essay over de Richtingwijzer Denk en handel Hoeveel kost een internationaal. Want je hoeft niet van (verre) reizen te presidentschapscampagne? Obama heeft in 2008 een kleine houden om toch met open blik over de eigen grenzen 800 miljoen dollar opgehaald. – van je wijk, dorp, provincie of land – heen te kijken. Een recordbedrag in Amerikaanse geschiedenis. Maar niet voor lang: in 2012 haalde zowel Obama als zijn Republikeinse tegenkandidaat Mitt Romney meer dan 1 miljard dollar op. Bron politico.org

Waaraan wordt het meeste geld uitgegeven? In 2008 is zo’n 57% van het geld uitgegeven aan media. De rest ging voornamelijk op aan fundraising en salarissen. Bron opensecrets.org Arris Blom: “De Headquarters van Obama for America is enorm beveiligd; je moet door drie veiligheidspoortje en elke keer je identiteitsbewijs laten zien. Hoeveel mensen zijn er Maar als het laatste poortje opengaat en je bij het campagneteam binnenkomt, bij betrokken? voel je je in een soort politiek ‘walhalla’: met ruim 600 medewerkers en In 2012 deden zo’n 2,2 miljoen vrijwilligers bruist het daar van de positieve energie.” vrijwilligers en zo’n 4.000 betaalde medewerkers mee aan de cam- pagne. Bron techpresident.com En wat moeten we vooral níet gebruiken? “Ook wordt er in de vs veel meer gedegen Hoe lang duurt een campagne? “Negative campaigning wordt veel toegepast en dataonderzoek gedaan. Vraag je af: waar wonen Obama kondigde op 10 februari is uiterst functioneel in een tweepartijensysteem, mijn kiezers? – zowel geografisch als per doel- 2007 aan dat hij zich verkiesbaar zoals de vs die kennen. In Nederland, waar je na groep. D66 doet dit ook, maar wat we ons moeten zou stellen voor het president- de verkiezingen coalities moet vormen, kan je dit afvragen is of wij die vervolgens ook voldoende schap. Vanaf dat moment barstte maar beter niet doen. Een ander groot verschil: gericht opzoeken. de campagne los voor de Prima- aan de andere kant van de oceaan worden (grote) “Iets anders waar ik ook zeer van onder de indruk ries (voornaamste tegenkandidaat: bedrijven geacht zich politiek uit te spreken. was: de tijd en moeite die de partij investeert in voormalig First Lady Hillary Clin- Maar in Nederland zouden we toch raar staan te vrijwilligers. De Democraten in de vs beschikken ton) en later de General Election. De verkiezingen hadden plaats kijken als bijvoorbeeld Albert Heijn opeens een over een grote pool van enthousiaste vrijwilligers. mening heeft over de Hedwigepolder – laat staat De betrokkenheid tussen kiezer en gekozene Kijk over op 4 november 2008. Zijn eerste campagne heeft dus 1 jaar en 9 dat een dergelijke ‘commerciële’ mening wordt is daar ook groter dan hier; sommige van onze maanden geduurd. vertrouwd.” Tweede Kamerleden worden met slechts een handje vol stemmen verkozen en zijn daar ook Wat zijn de belangrijkste Nog meer tips? “Het empathische vermogen niet direct afhankelijk van. In de vs heeft elke je grenzen! campagne-activiteiten? van een kandidaat wordt daar veel serieuzer ge- senator of afgevaardigde het persoonlijke man- Het belang van Zeer vernieuwend was de inten- nomen dan hier. Het geven van een persoonlijke daat van zijn of haar kiezers nodig.” ■ sieve social media campagne kleur aan je verhaal of aan het politieke onder- van het Obama-team in 2008. werp, maakt de politiek – en dus ook de politieke internationaal denken Daarnaast blijven de traditione- le tv-commercials van erg groot campagne – een stuk beeldender. En kiezers ont- belang. De drie televisiedebatten houden deze beelden en het sentiment aanzien- en handelen tussen de twee presidentskandi- lijk beter dan droge beleidsmaterie. Tegelijker- daten worden ook zeer goed be- tijd leerde ik daar dat het loont om je boodschap keken, inclusief de analyses. steeds weer te herhalen.

Atyna Janse [54]

Leden aan Recruiter, Vlissingen—“Meer provincies buiten de Randstad hebben dezelfde problemen als Zeeland, zoals Door Frank van Mil het woord vergrijzing en grensproblematiek. Het is goed om daar alert op te zijn, maar ook op het onder de aandacht brengen van onze toeristische kwaliteiten, zorgen voor goede faciliteiten, het organiseren van festivals en anderzijds het onder de aandacht brengen van de rust en kleinschaligheid.” essay 34 Democraat 35 Boekhandel VMS

Van opgelegde naar

ereldwijde klimaatverandering, en toch een open houding te hebben ten opzichte Frank van Mil is wetenschappelijk directeur oprechte participatie de toenemende macht van China, van verschillen en zaken die ‘anders’ zijn. En net van de Mr. Stichting. dreiging van is of het conflict op zo goed is het denkbaar dat mensen de hele we- de Krim; het lijkt erop dat onze le- reld afreizen en er toch een gesloten wereldbeeld Literatuur Wvens meer dan ooit worden beïnvloed door inter- op na houden. VMS (2014). Denk en handel internationaal: nationale ontwikkelingen. Al sinds de oprichting Een open houding betekent dus ook over je fi- sociaal-liberale grensverkenningen. Den Haag: kenmerkt D66 zich als een partij met open blik, guurlijke grenzen heen kijken. Wees nieuwsgie- Mr. Hans van Mierlo Stichting. met oog voor de wereld om ons heen. Een van de rig naar de buitenwereld! Vraag jezelf bijvoor- vijf richtingwijzers luidt niet voor niets: Denk en beeld af: ‘Met welke problemen kampen mensen Het essay Denk en handel internationaal is handel internationaal. in Afrika?’, ‘Hoe heeft mijn handelen (of dat van verkrijgbaar via d66webshop.nl/nl/literatuur De Mr. Hans van Mierlo Stichting bracht tijdens mijn regering) invloed op het leven daar?’ de Marchantlezing 2014 een essay uit over deze richtingwijzer, z’n verbinding met het sociaal- Vrijheid, voor iedereen liberale gedachtegoed, en over wat zo’n credo in- Voor sociaal-liberalen staan het individu en de in- houdt voor onze kijk op internationale politiek. dividuele vrijheid en verantwoordelijkheid cen- traal, maar dit gaat altijd uit van het besef dat indi- De Van Mierlo Stichting (VMS) is het onafhankelijke wetenschap- viduen geen eilanden zijn; ze zijn verbonden met pelijk bureau van D66 voor het sociaal-liberaal gedachtegoed. anderen. Dit gevoel voor lotsverbondenheid met Naast het op regelmatige basis publiceren van essays en rappor- “Gaandeweg zijn veel alle mensen wordt ook wel een universalistische ten over een verscheidenheid aan thema’s, organiseert de Van kijk op de mens genoemd. Je richt je meer op wat Mierlo Stichting ieder jaar de Marchantlezing (najaar) en het Van Wat is de stand van Nederland? We hoeven internationale kwesties, als mensen bindt dan op wat hen onderscheidt. Het Mierlo Symposium (voorjaar), en draagt ze bij aan de opleidingen volgens sommigen alleen maar naar de vele klimaat en internationale sociaal-liberale streven naar vrijheid voor alle in- van D66 over het gedachtegoed. Ook geeft ze zes keer per jaar het initiatieven van mensen onderling te kijken dividuen is hier onlosmakelijk mee verbonden. tijdschrift Idee uit. – de buurtinitiatieven, de broodfondsen, de migratie, te groot geworden Daarom zijn mensenrechten en internationale sa- duurzame energiecoöperaties – om te con- om door individuele landen menwerking zo belangrijk voor sociaal-liberalen. vanmierlostichting.d66.nl cluderen dat het prima met ons gaat. Burgers Gaandeweg zijn veel internationale kwesties, als wachten niet langer op de overheid en kun- opgelost te kunnen worden” klimaat en internationale migratie, te groot ge- nen met elkaar veel voor elkaar boksen: Het worden om door individuele landen opgelost te gaat goed! Tegelijkertijd bestaat er naast dit kunnen worden. De vrijheid van individuen in positieve verhaal ook een ander verhaal over Wees nieuwsgierig naar de buitenwereld! landen overal op de wereld kan versterkt worden Nederland. Er is sprake van een wijdverspreid Internationale verbondenheid en een open blik wanneer staten onderling samenwerken. maatschappelijk onbehagen en de meerder- hebben de wereld veel opgeleverd. Nog nooit wa- De open houding waarmee we invulling geven heid van de Nederlanders meent dat het met ren zoveel mensen gevoed en gezond; nog nooit aan lotsverbondenheid ondersteunt ons poli- Nederland de verkeerde kant op gaat: Het werden zoveel mensen geschoold. Dit is mede tieke streven naar vrijheid voor allen, ongeacht gaat slecht! veroorzaakt doordat internationale handel wel- waar men leeft. In het geval van de internationale Save the date Twee ogenschijnlijk onverenigbare verhalen, vaart wereldwijd heeft vergroot, en doordat in- betrekkingen leidt dit tot het nastreven van een die echter toch meer overeenkomsten hebben ternationale samenwerking een – in historisch wereldsysteem dat zich niet alleen richt op in- dan op het eerste gezicht lijkt, betoogt Corina perspectief – stabiele wereldorde mogelijk maakt, terstatelijke politiek, maar ook op internationale Hendriks. ondanks alle conflicten die er zijn. samenwerking en op non-statelijke organisaties. Van Mierlo De richtingwijzer Denk en handel internationaal Het handhaven en liever nog versterken van een Corina Hendriks is wetenschappelijk begint voor D66 niettemin dicht bij huis en gaat internationale rechtsorde die individuele vrijheid medewerker van de Van Mierlo Stichting (VMS) dan ook over meer dan vraagstukken als ‘ingrij- versterkt is een fundamenteel sociaal-liberaal symposium 2015 en hoofdredacteur van Idee, het politiek- pen in Syrië’ of ‘het hervormen van de vn’. Het doel. We zijn ervan overtuigd dat dit niet alleen wetenschappelijk tijdschrift van de Van Mierlo staat aan de basis van de manier waarop we naar goed is voor mensen elders, maar op de lange ter- Stichting (www.d66.nl/idee). de wereld kijken, en is een oproep aan mensen mijn ook bijdraagt aan onze eigen vrijheid. 22 mei om een open houding aan te nemen ten opzichte van mensen en ontwikkelingen om je heen. Het Net als de andere D66-richtingwijzers biedt ook Auteur Corina Hendriks is een oproep om met een open blik over de eigen Denk en handel internationaal geen kant-en-klare Utrecht Uitgever Boom Lemma uitgevers grenzen heen te kijken. oplossingen. Het is een opdracht aan iedereen Paperback, 135 pag. Dit hoeven niet per se landsgrenzen te zijn, maar om de eigen overtuigingen krachtig te onder- ISBN 978-94-6236-498-1 kunnen ook gemeente- of zelfs wijkgrenzen zijn. bouwen en een open geest te hebben. Grensover- Je hoeft niet van reizen te houden om toch de schrijdend denken staat niet gelijk aan denken € 18,50 open houding te hebben die we in deze richting- dat er geen grenzen meer zijn. Met behulp van wijzer propageren. Het is goed mogelijk om het een open houding kun je omgaan met grenzen vanmierlostichting.d66.nl/agenda www.d66webshop.nl/nl/literatuur reizen maar ongemakkelijk en gedoe te vinden, zonder ze te negeren. www.boomlemma.nl Democraat 36 37 thema-afdelingen

aansprekende voorbeelden voor Nederland. van de openbare ruimte en (soms leegstaand) investeringen te doen die geld opleveren (bijv. Ruimte en Topkwaliteit van instellingen (Singapore), vastgoed voor steeds nieuwe gebruikers, in- glasvezelnetwerk, infrastructuur of onderwijs). woon-, werk- en leefomgeving (Vancouver) en clusief – waar nodig – transformatie en sloop. Daarnaast zouden de sociale rechten bij Mobiliteit een goed vervoerssysteem (Madrid) spreken Dit is misschien wel de grootste opgave voor nieuw werk beter gegarandeerd moeten aan. Ook de ontwerpinzet voor water en stad de komende tijd. worden, met name voor zzp’ers. Ook zou er De thema-afdeling Ruimte en Mobiliteit van Nederlanders in New York (Rebuild by gewerkt moeten worden aan beeldvorming. heeft op 21 november j.l. een D66 Ruim- Design) heeft de thema-afdeling Ruimte en Europese bril Werkgevers moeten ook meer bewust wor- telijke Agenda aangeboden aan Tweede Mobiliteit omarmd. In haar reactie sloot D66-Kamerlid Stientje den gemaakt van de voordelen van leeftijd- Kamerlid Stientje van Veldhoven (zie foto) van Veldhoven aan bij de inhoud van de diversiteit op de werkvloer en gestimuleerd en Frank van Mil, directeur van de Van De thema-afdeling kiest voor versterking Agenda. Ze adviseert de ontwikkeling in stad moeten worden om 40-plussers en jongeren Mierlo Stichting. van de economische kracht van de stad en en land met een Europese bril te bekijken. in projecten aan elkaar te koppelen. kwaliteitsverbetering op het platteland. Daar- Keynote spreker Wim Derksen, voormalig In deze Ruimtelijke Agenda worden Sin- bij passen hogere bebouwingsdichtheden, directeur Ruimtelijk Planbureau, gaf aan D66 Een leven lang leren gapore, Vancouver en Madrid gebruikt als ruimte voor innovaties en een actief beheer bij uitstek de partij te vinden voor antwoorden Onderwijs faciliteren en gangbaar maken dat op de ruimtelijke gevolgen van toekomstige iedereen vroegtijdig naar relevante cursussen ontwikkelingen in circulaire economie, kli- en opleidingen blijft gaan is van wezenlijk maatadaptie, mobiliteit en tal van maatschap- belang. Daarbij zouden werkenden (werkne- pelijke vernieuwingen. D66-gedeputeerde mers én zelfstandigen) gestimuleerd moeten Han Weber (Zuid-Holland) pleitte voor een worden om regelmatig en in ieder geval rond adaptieve ruimtelijke strategie en Jonge De- sies was om tot aanbevelingen te komen om hun 40ste jaar, na te gaan wat hun arbeids- mocraat Wiebe Jansen richtte zich vooral op V/M rechten de huidige gang van zaken te doorbreken en marktperspectief is de komende 30 jaar – wat een onderscheidende, vernieuwende aanpak hen efficiënt in te zetten op de arbeidsmarkt. ze willen doen en hoe ze dat willen bereiken. van stedelijke ontwikkeling, openbaar vervoer Thema-afdeling Vrouwen-Mannen- Hoofdspreker daarbij was Joop Schippers, Dit vergt input van zowel de werkende als met oog voor internationale samenhang. Mensenrechten – kortweg: V/M rechten hoogleraar arbeidseconomie. Men kwam met de werk- respectievelijk opdrachtgever in de D66 – houdt zich bezig met thema’s oplossingen voor de korte termijn (voor de hui- vorm van bijvoorbeeld een loopbaanadvies De komende periode wordt de agenda per rondom arbeidsparticipatie, arbeid en dige werkzoekenden) en voor de lange termijn door een HR-deskundige. onderwerp uitgewerkt. Meer informatie kunt zorg, emancipatie en diversiteit. Zij komt (voor de volgende generaties 40-plussers). u krijgen via Aart Karssen aart.karssen@ regelmatig bij elkaar in expertsessies. Voor meer informatie over V/M rechten kun D66overijssel.nl (t. 06 22 237 427) of Bart Vink De aanbevelingen: je contact opnemen met Mirande Smidt, [email protected] (t. 06 15 017 850). Afgelopen jaar had het thema ‘duurzaam Het aantal banen moet vergroot worden. voorzitter: [email protected] of kijk op de arbeidsmarktperspectief’ onze bijzondere Dit kan mede bereikt worden door burgers website. aandacht. De generatie die momenteel 40 meer ruimte te geven om zelf initiatieven te Voorzitter Aart Karssen en Kamerlid Stientje van Veldhoven d66.nl/partij/thema-afdelingen/ jaar is, draait nog zeker 25-30 jaar mee op de nemen, als overheid werk in tijd naar voren te d66.nl/partij/thema-afdelingen/ ruimte-en-mobiliteit arbeidsmarkt. Doel van een van de expertses- halen (boekhoudkundig neutraal) en publieke vrouwen-mannen-mensenrechten

motie aangenomen waarin de Tweede Kamer hebben om die school uit te kiezen die in november ook een bezoek gebracht aan Onderwijs & wordt oproepen om zich in te zetten voor voorziet in de behoefte van hun kind. een Steve Jobs-school in Sneek. Aansluitend meer aandacht voor persoonlijkheidsontwik- Scholen hebben de vrijheid om te kiezen hielden we een bijeenkomst over onder Leren Wetenschap keling van jongeren op middelbare scholen. voor een identiteit. meer de digitale ontwikkelingen binnen het De bedenkers van deze motie willen dat onderwijs. In maart zal de thema-afdeling een Sinds vorig jaar heeft de thema-afdeling scholen iets aan die persoonlijkheidsontwik- Visieontwikkeling bijeenkomst organiseren in Amsterdam, over Experimenteren Onderwijs & Wetenschap een nieuw keling van leerlingen moeten doen. Vanuit het Vinden we als D66 dat ‘persoonlijkheidsont- de doorstroom binnen het mbo en hbo. bestuur. Zij sturen de thema-afdeling en belang van het kind. wikkeling’ opgenomen dient te worden in het Innoveren de twee werkgroepen – Hoger Onderwijs schoolcurriculum? Wat houdt die gewenste Zin om mee te praten? & Wetenschap en Lokale Onderwijs Gebeurt dat nu dan niet? Op dit moment is ‘persoonlijke ontwikkeling’ dan precies in? Houd onze agenda in de gaten en kom langs! Politiek (LOP) – aan. Waar houdt de er sprake van een diversiteit hierin, waarbij En wie bepaalt of een leerling voldoet aan die Voor meer informatie: neem contact met ons thema-afdeling zich zoal mee bezig? de ene school het accent legt op persoonlijk- persoonlijke ontwikkeling? op via [email protected] of kijk op heidsontwikkeling en de andere school het Als thema-afdeling Onderwijs en Wetenschap de website. Op het 100ste partijcongres, dat op 1 novem- accent legt op de meer cognitieve ontwik- werken we aan visieontwikkeling. Niet alleen ber 2014 plaatshad in Den Bosch, werd een keling. Ouders zouden daarmee de vrijheid over dit onderwerp, natuurlijk. Zo hebben we onderwijs.d66.nl

Gelderland Ashley Karsemeijer [27] Michiel Steenvoort [39]

Leden aan Gerechtssecretaris gerechtshof Amsterdam, Meteren — “Naast democratische legitimatie, stem ik Fractiemedewerker D66 Arnhem, Arnhem — “Gelderland heeft behoefte aan een partij voor wie groen meer is het woord omdat de provincie belangrijk is voor stimulering van de regionale economie. Er wordt veel dan agrarisch landschap, economie meer is dan korte-termijn lapmiddelen en cultuur meer is dan gebou- bereikt met de inzet van revolverende fondsen. Daarnaast vind ik de (veiligheid van) provinciale wen. Een partij die zich uit durft te spreken tegen (religieuze) intolerantie en xenofobie. Als schakel tussen wegen en bereikbaarheid een belangrijke taak, zeker voor een grote provincie als Gelderland.” Randstad en Duitsland, kan Gelderland niet zonder een partij die onomwonden ‘ja’ zegt tegen Europa.” Democraat tekst foto 38 39 maak kennis met Matthijs van Miltenburg Sebastiaan ter Burg

Matthijs van Miltenburg Den Bosch, Nederland 42 jaar

@MatthijsvMilt @D66 Lid van het Europees Parlement europa.d66.nl

@MatthijsvMilt Bij de Europese parlementsverkiezingen van 22 mei 2014 kozen de meeste Nederlanders voor het pro-Europese D66-geluid. Daardoor kon D66 – naast Sophie in ’t Veld, Gerben-Jan Gerbrandy en Marietje Schaake – een extra kandidaat naar Brussel sturen: Matthijs van Miltenburg. Een kennismaking met onze nummer 4 in dertig tweets.

Noord- Ivo van Heck [22] Mirabelle Fouchier [44]

Brabant Student communicatiewetenschappen, Rosmalen — “Een van de belangrijkste taken van de provincie vind ik Werkzaam in bankwezen, Tilburg — “Helaas moet ik bekennen dat ik vooral de landelijke en gemeentelijke de ruimtelijke ordening en natuurbeheer. Er moet een goede balans zijn tussen steden/dorpen en natuur- politiek volg, en de provincie niet. Ik ga wel stemmen op 18 maart omdat ik het groot voorrecht vind om te Leden aan gebieden. Verrommeling van het landschap en het steeds voller bouwen van de provincie met panden die mogen stemmen en in een democratisch land te leven. Verder vind ik de zetelverdeling in de Eerste kamer, het woord elders leeg staan, is weggegooid geld en bovenal zonde van de toch al beperkte ruimte in Brabant.” die uiteindelijk bepaald wordt door de Provinciale Staten, heel belangrijk.” Democraat 40 41 uit de vereniging

Historisch D66 ook grootste affiche onthuld in Den Bosch

D66 heeft een belangrijk stuk Op 19 november 2014 vonden partijhistorie verworven tijdens herindelingsverkiezingen plaats een veiling in Hoorn. in zes gemeenten.

D66-leider Alexander Pechtold werd De lokale D66-afdelingen in ’s-Her- via Twitter gewezen op de veiling van togenbosch, Oss, Krimpenerwaard, een bijzonder affiche bij veilinghuis Nissewaard, Alkmaar en Berg en Dal Van Sabben Poster Auctions in Hoorn. behaalden mooie resultaten; in Den De verkiezingsposter uit 1922 van Bosch werd D66 zelfs de grootste. de Vrijzinnig-Democratische Bond Drukbezocht De hoofdstad van Noord-Brabant Campagne (VDB), de voorloper van D66, werd mag dus worden toegevoegd aan de afgehamerd op 600 euro. Pechtold: jubileumcongres historische reeks overwinningen van Kickoff “Ik dacht ‘die moet de partij hebben’. 19 maart 2014, waarbij 12 van de 20 Op zaterdag 28 februari trapt D66 in Utrecht haar D66 bestaat volgend jaar 50 jaar. Op zaterdag 1 november vond het 100ste grootste gemeenten groen kleurden. campagne af voor de Provinciale Statenverkiezingen Doe mee! We zullen dan uitgebreid stilstaan bij D66-congres plaats in Congrescentrum 1931 van 18 maart a.s. onze geschiedenis en de VDB speelt in ’s-Hertogenbosch. daarin een belangrijke rol.” De prachtige campagnebus zal – net als vorig jaar – weer op tientallen plaatsen stoppen voor Het 100ste partijcongres van D66 stond in het teken flyeracties, werkbezoeken en andere campagneactiviteiten. Kamerleden en Europarlementariërs Op 22 januari van terugblikken en vooruitkijken. In het bijzonder Nieuw helpen het campagneteam en de regionale D66-afdelingen om zoveel mogelijk kiezers naar de werd het af- werd stilgestaan bij het tragische overlijden van ledenrecord! stembus te krijgen op 18 maart. Wij kunnen uw steun en inzet daar goed bij gebruiken! Weinig fiche officieel op 8 februari 2014. Partijvoorzitter Fleur tijd? Hang in elk geval de campagneposter (in het hart van dit nummer) voor uw deur of raam en onthuld tij- Gräper kondigde na afloop van de herdenking de kijk eens op: www.d66.nl/nul-uren-vrijwilliger dens de jaar- oprichting van het ‘Els Borst Netwerk’ aan; een initi- lijkse D66-reünie van oud-parlemen- atief ter ondersteuning van vrouwen in de politiek. Meedoen aan de campagne voor de Provinciale Statenverkiezingen? tariërs en oud-bewindspersonen. Verder konden bezoekers genieten van histori- Kijk op www.d66.nl/doe-mee of stuur een mailtje naar [email protected] V.l.n.r.: Udo Boersma (Van Sabben sche congresfilmpjes, -foto’s en -attributen en Poster Auctions), historicus Meine- luisteren naar inspirerende toespraken van o.a. SAVE THE DATE Het aantal leden van D66 nam Henk Klijnsma, oud-Eerste Kamerlid oud-partijleider en lijsttrekker voor Congres101 in 2014 toe van 23.767 tot 25.190; Hanneke Gelderblom en Alexander de Eerste Kamerverkiezingen Thom de Graaf. een stijging van 6%. Agenda2020 EU Masterclass Pechtold. Partijleider Alexander Pechtold sloot het congres zaterdag 18 april 2015 traditiegetrouw af met zijn congresspeech. Met ruim Van Nelle Ontwerpfabriek Hiermee stijgt het ledental van D66 Groeitour neemt het stokje over van de Nieuwe EU Masterclass-commissie 2000 aanwezige leden was dit het drukst bezochte voor het zevende achtereenvol- Agenda2020-tournee. biedt steun en input bij D66-evenementen (reguliere) D66-congres ooit. Rotterdam gende jaar en bereikt de partij een Afgelopen oktober organiseerde de landelijke over Europa. nieuw ledenrecord. Partijvoorzitter Permanente Programmacommissie (PPC) de De nieuwe EU Masterclass-commissie is Kijk op www.d66.nl/congres-100 voor meer Meer informatie over Fleur Gräper: “D66 zet sterk in op Agenda2020-tournee. Tweede Kamerleden opgericht door leden van de afdeling informatie over besluiten en moties of om de het 101ste D66-congres vindt u op het werven van nieuwe leden, omdat , en België & Luxemburg en huist in Brussel. toespraken terug te lezen. www.d66.nl/congres-101 we zo veel mogelijk geworteld willen Kees Verhoeven gingen samen met de PPC De commissie heeft als doel het onder- zijn in de samenleving. De afgelopen in gesprek met leden over de D66-ideeën steunen van D66-commissies en afdelingen jaren werden met name tieners, voor de toekomst. Dit leidde tot geanimeerde bij de organisatie van evenementen met de Nieuwe voorzitter VMS twintigers en dertigers lid, maar ik gesprekken en waardevolle input voor deze EU of Europa als onderwerp. Hiervoor bena- ben blij dat daar nu steeds meer toekomstagenda. De eerste ideeën heeft de deren zij sprekers met een Europese focus Jan-Willem Holtslag veertigers, vijftigers en zestigers bij Tweede Kamerfractie al tijdens de Algemene en leveren zijn inhoudelijke informatie. komen. Ook het aantal vrouwen Beschouwingen ingebracht. Voortbouwend Daarnaast organiseert de commissie zelf Jan-Willem Holtslag (1948) volgt daarmee Eerste Kamerlid Joris Backer op, neemt toe, maar nog steeds is een op dit succes heeft de Groeitour (zie pagina ook bijeenkomsten in Brussel. die de Van Mierlo Stichting vanaf 2008 (toen nog onder de naam: Stichting ruime meerderheid van de nieuwe 44) het stokje overgenomen. Kenniscentrum D66) voorzat. Hiervoor was Holtslag o.a. actief als secretaris- leden man. Mijn ambitie is om ook Interesse? generaal van het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties en hierin meer evenwicht te brengen en Meer informatie over Agenda2020? Stuur een mail naar: adviserend lid van het van de Wetenschappelijke Raad voor het Regerings- vrouwen te prikkelen om politiek Mail Jieskje Hollander: [email protected] [email protected] beleid (WRR). Holtslag is D66-lid sinds de oprichting van de partij. actief te worden.”

Zuid- Jan Remmert Fröling [51] Jasmijn Sjouke [23]

Holland Docent scheikunde en fotograaf, Hellevoetsluis — “De eerste reden dat ik ga stemmen: ik héb het recht om te Masterstudent Management van de publieke sector, Den Haag — “Ik vond jeugdzorg altijd een belangrijk stemmen, dat zal ik gebruiken ook. Ten tweede liggen de provinciale standpunten van D66, zoals duur- verkiezingsonderwerp, maar de jeugdzorg verhuist nu van de provincie naar de gemeentes. Ik vind het Leden aan zaamheid en economische ontwikkeling, in lijn met mijn eigen mening. Ten derde moeten we in de Eerste belangrijk dat de transitie goed verloopt, dus daar let ik op. Maar ik stem 18 maart vooral omdat de het woord Kamer een sterkere positie opbouwen, zodat we meer van onze standpunten kunnen realiseren.” Eerste Kamer getrapt wordt gekozen door de Provinciale Statenleden. Eigenlijk telt je stem dus dubbel.” uit de vereniging Democraat 42 — in memoriam — 43 fondsenwerving

overigens. Als je onze partijbegrotingen vergelijkt met Bart J. Robbers die van Duitsland, of zelfs België, dan zie je meteen het U maakt het verschil! zuidland amsterdam verschil. Wij zijn in Nederland zo gewend om van de tiet 2 december 1941 13 januari 2015 Naast ledencontributie en overheidssubsidie vormt van de overheid te drinken, dat we vaak vergeten dat fondsenwerving de derde – zeer belangrijke – financiële we ook een eigen verantwoordelijkheid hebben. Wil je Bart Robbers, wie kende hem niet. Vanaf de jaren tachtig pijler onder de partijkas van D66. Want: zonder deze dat D66 meer slagkracht krijgt, dan zal je daar aan bij was hij bijzonder actief voor D66 in en voor Amsterdam moeten dragen.” en het land. Liefst als voorzitter en als hij dat niet was dan inkomsten geen krachtige campagne of professionele deed hij alsof hij dat was. Omdat hij eigenwijs was, in de Meest effectieve talentontwikkeling. Club66-lid Menno Witteveen en goede zin des woords. Kamerlid D66-talent Anne van Veenstra leggen het graag uit. Anne van Veenstra (33) In de gloriejaren van 1990-1998 was hij D66-fractievoor- Rotterdam zitter in de Amsterdamse gemeenteraad. In de jaren dat D66-Tweede Kamerlid is het het minder ging met de partij liep hij niet weg. In de jaren meest ‘effectieve Kamerlid’ van 2014. Anne van Veenstra werd vorig jaar tachtig nam hij verantwoordelijkheid door het Amster- Menno Witteveen (60) door de leden gekozen als afde- damse bestuursvoorzitterschap op zich te nemen en ver- Van alle 150 Kamerleden wist Vera Bergkamp de Den Haag lingsvoorzitter van D66 Rotterdam. nieuwingen door te voeren. En dat deed hij in de voor meeste moties en amendementen aangenomen Zij nam deel aan het talentenprogramma Route66 en D66 moeilijke jaren 2000 weer in het Landelijk Bestuur. te krijgen. Hierdoor was ze in staat wetgeving aan Van 2004 tot 2011 was Menno de topkadertraject ‘Driebergen’, die beide voor een Bijzonder verguld was Bart toen hij op het voorjaarscongres te passen of het kabinet tot een andere koers te Witteveen penningmeester van belangrijk deel gefinancierd worden door Club66. van 2014 de Jan Glastra van Loon-penning kreeg uitgereikt dwingen, zoals bij de behandeling van de Wet het Landelijk Bestuur van D66. als waardering voor zijn vele verdiensten voor D66. Langdurige Zorg. Dat blijkt uit de jaarlijkse analy- Daarnaast is hij lid van Club66, een groep dona- Lees de volledige tekst van Boudewijn Oranje en Frans van se van Kamerstukken door De Persdienst. Naast teurs die structureel en substantieel bijdraagt aan “Bestuurders moeten goed Drimmelen op d66.nl/bart-robbers Bergkamp staan nog twee D66’ers in de top tien: de ondersteuning van D66-opleidingstrajecten en getraind worden” Stientje van Veldhoven en Steven van Weyenberg publicaties van de Van Mierlo Stichting. staan op respectievelijk plek vier en vijf. Hoe kwam je bij D66 terecht? “Ik wilde graag wat be- tekenen voor mijn stad Rotterdam en de ideeën van D66 “D66 is een heel mager beestje” op het gebied van onderwijs spraken me erg aan. Ik werd Harrie Jongedijk lid van D66 en nam deel aan een serie masterclasses van leeuwarden wassenaar U bent lid van Club66 en daarnaast doneert u ook aan de lokale afdeling; laagdrempelige bijeenkomsten voor 25 februari 1931 4 oktober 2014 de lopende campagnekas. Waarom? “D66 is ondanks nieuwe leden. Ik vond dat zo leuk, dat ik steeds vaker de groei nog steeds een relatief kleine partij – qua bij bijeenkomsten en borrels kwam en actief werd bij de Op 4 oktober 2014 is één van de 37 oprichters van D66 leden – en de overheidssubsidie voor politieke partijen lokale campagnes.” – Harrie Jongedijk – op 83-jarige leeftijd overleden. is de afgelopen jaren met zo’n 20 procent afgenomen. Harrie Jongedijk was in de periode vóór 1966 actief binnen Dat betekent dat D66 – zonder extra inkomsten – onvol- En toen dacht je: ik wil meer! “Ja! Ik meldde me in de jovd en de vvd, maar stond zeer kritisch tegenover de doende financiële slagkracht heeft om haar boodschap, diezelfde periode aan voor Route66, een talenten- partij. Toen hij in 1966 vanuit de groep van Van Mierlo en Meer weten? haar gezicht, naar buiten toe vorm te geven.” programma voor jonge D66’ers. Ik zat in de tweede Gruyters de uitnodiging kreeg om deel te nemen aan de

foto pepijnleupen.nl lichting, het programma was nog vrij nieuw. Dat was oprichting van een nieuwe partij, aarzelde hij geen mo- Invloedrijkste Over Club66? Neem contact op met Maar het gaat toch juist hartstikke goed met D66? ook de charme en het succes ervan; we moesten het ment. Als gevolg hiervan reisde hij, evenals de andere Nederlander Michiel Verkoulen, “Jazeker. Maar D66 is een heel mager beestje in ver- programma zelf, met dat groepje van 40 enthousiaste initiatiefnemers, acht maanden lang drie keer per week Landelijk Bestuurs- gelijking tot haar concurrenten, onze campagnekas mensen, vormgeven. Later werd ik bestuurslid van naar Amsterdam om te vergaderen over de grondslagen Oud-D66-minister Hans Wijers (63) is de lid Fondsenwerving: is bijvoorbeeld een fractie van wat de VVD tot haar Route66, en daarna werd ik uitgenodigd om deel te van de nieuwe partij. Hij beschouwde D66 daarbij als de nieuwe aanvoerder van de Volkskrant [email protected] beschikking heeft. Voor de aankomende verkiezingen nemen aan het ‘Driebergen’-programma. Dat heb ik hedendaagse opvolger van de Vrijzinnig-Democratische Top 200 van invloedrijkste Nederlanders. heeft D66 slechts vijf cent per kiezer in kas. Daarmee kun vorig jaar afgerond.” Bond, met welk gedachtegoed hij zich verwant voelde. Over eenmalig je die extra slag, die nodig is om tot de vier grote partijen D66 is Jongedijk veel dank verschuldigd voor zijn aandeel Hans Wijers – D66-lid sinds 1976 – volgt daar- doneren of periodiek te behoren, eigenlijk niet maken.” Waarom waren die trainingen belangrijk voor jou? in de opbouw van de politieke standpunten, voor zijn schenken? mee Bernard Wientjes op, die vier jaar op rij de “Je bouwt een relevant netwerk op en je kijkt met een principieel-ethische bijdragen en voor zijn langdurige Kijk op: d66.nl/doneren invloedrijkste Nederlander was. Hans Wijers was Dus moeten leden meer doneren? “Leden met geld professionele blik naar jezelf en naar je functioneren. inzet en loyaliteit! D66-minister van Economische Zaken in het moeten meer geven. En de partij moet meer durven Veel mensen die zich voor D66 inzetten zijn vrijwilligers Over opleidingen of Erwin Nypels, medeoprichter, lid van het eerste hoofdbestuur, eerste kabinet-Kok (1994-1998). Daarna trok hij vrágen. Ik denk dat veel leden niet eens wéten met – net als ik, en het is belangrijk dat die goed getraind talentontwikkeling? oud-Tweede Kamerlid en oud-minister D66 zich terug uit de politiek en vervolgde zijn carrière Kijk op: d66.nl/een- wat voor kleine begroting en bezetting D66 haar werk worden. Belangrijk voor jezelf, maar ook voor D66 als in het bedrijfsleven als topman van Akzo Nobel. leven-lang-leren eigenlijk doet. Een typisch Nederlands probleem, politieke vereniging.” Momenteel is hij commissaris bij Shell, Heineken en Ajax en voorzitter van Natuurmonumenten.

Noord- Saskia ter Kuile [53] Özgül Isik [40]

Holland Communicatiemanager en raadslid, Weesp — “Wij wonen ten zuiden van Amsterdam en ten Sociaal dienstverlener, Enkhuizen — “Ik vind elke verkiezing belangrijk, want stemmen is een demo- noorden van Utrecht; de Bermudadriehoek van files in Nederland. De balans tussen bereik- cratisch recht. Dat geldt ook voor de provinciale verkiezingen, want de Statenleden beslissen Leden aan baarheid en milieu is delicaat en vraagt om behoedzaam, deskundig beleid. De provincie over belangrijke plannen voor de provincie. Denk aan het plaatsen van windmolens voor duur- het woord weet balans te houden tussen de belangen van de steden en de landelijke gebieden.” zame energie. Daarnaast zijn de omgeving en het landschap en de veiligheid belangrijke punten.” Democraat tekst fotografie 44 45 groeitour Roel van den Tillaart Evelien Laura Popelier

Afgelopen oktober startte de Groeitour. In wisselende koppels bezoeken Tweede Kamerleden van D66 de provincies, op zoek naar nieuwe kansen voor Nederland. Wat treffen zij aan? Redacteur Roel van den Tillaart volgde de karavaan en schetst een kleine dwarsdoorsnede van onze toekomst. “We zetten onze sprieten uit bij mensen in het veld, zodat de parlementariërs in de Kamer hun verhaal over nieuwe groei kunnen vertellen.”

De Groeitour is een zoektocht naar de duurzame innovaties en slimme investe- ringen die Nederland toekomstbestendig gaan maken

Het Gustav Mahlerplein, kloppend hart van de te financieren. Historische aanjagers van groei – zoals bevolkings- we dat doen volgt onherroepelijk regelgeving en toezicht”. tot ‘kraamkamer voor medicijnontwikkelaars’. Van Miltenburg: Amsterdamse Zuidas, ligt er mistroostig bij op deze herfstige groei, grondstoffen, schaal-vergroting en huizenprijzen – zijn uit- Rietveld zegt later: “We gebruiken de dialoog natuurlijk “In de tijd van Organon en later msd waren hier gesloten deuren. decemberdag. Achter de glazen pui van één van de kantoorko- geput. Wat overblijft: productiviteit. De groei van de Nederlandse ook om onze standpunten naar voren te brengen.” Letterlijk en figuurlijk werd onderzoek afgeschermd voor de lossen vertelt innovatiemanager Ruben Koekoek over de perfect arbeidsproductiviteit blijft achter. Nederland innoveert niet ge- buitenwereld. Dat gaat tegenwoordig anders. Door kennis te delen storm; nietsontziende uitdagers – zoals Uber in de taxiwereld en noeg. De Groeitour vertelt ons het verhaal over deze broodnodige Nieuwe inzichten met mensen uit andere disciplines ontstaan op deze campus nieu- WhatsApp in de telecommunicatie – infiltreren de bankensector. ‘nieuwe groei’, legt organisator Bart Rietveld van het Landelijk Bu- De Groeitour wijkt af van het doorsnee werkbezoek, dat ieder we toepassingen.” Zijn boodschap: abn amro móét vernieuwen. Koekoek: “Niet reau D66 uit. De Groeitour is een zorgvuldig georkestreerde zoek- Kamerlid vele malen per jaar aflegt. Niet alleen omdat de deel- incrementeel, maar radicaal!” tocht door alle provincies; een zoektocht naar de duurzame inno- nemers met groothoeklens naar nieuwe groei zoeken, maar ook Nieuwe structuren Een stevige D66-delegatie met Tweede Kamerleden Steven van vaties en slimme investeringen die Nederland toekomstbestendig omdat zij in wisselende koppels door de provincies trekken. De groei van de Nederlandse arbeidsproductiviteit blijft achter. Weyenberg en Wouter Koolmees kijkt en luistert in het Innovation gaan maken én naar de knellende regels die de groeispurt stremmen. Bart Rietveld: “ en gaan bijvoorbeeld Debet zijn onder meer belastingen, die hun doel voorbij schieten. Centre van de bank naar presentaties over impact investing, Fintech samen naar de noordelijke provincies. Voor Magda – woordvoerder Zo sprak Europarlementariër Van Miltenburg in het Pivot Park een en social impact bonds – Nederlands is niet de taal van de toekomst Nieuwe dialoog veiligheid – gaat het vooral over de aardbevingen, maar ze gaat ook jonge ondernemer, die niet begrijpt wat het nut is van een vermin- op deze vijfde dag van de Groeitour. Anders dan bij de Onderwijstour van afgelopen jaar, ligt de nadruk met Pia mee naar een instelling voor maatschappelijke vrouwenop- dering van de vennootschapsbelasting om innovatie mogelijk te “Waarom haalt de abn geen innovatieve start-ups in huis”, vraagt wat minder op publiciteit en meer op dialoog. In de Onderwijstour vang. Ik hoor van de Kamerleden die op Groeitour zijn geweest dat maken. “Dat prikkelt hem niet, hij betaalt weinig vennootschaps- Steven van Weyenberg. De bank geeft de voorkeur aan vrijblijven- trok onderwijswoordvoerder samen met Alexan- die interactie tot nieuwe inzichten leidt.” belasting. Hij wil dat arbeid goedkoper is, zodat hij kan groeien de samenwerking, zoals de maandelijkse Start-up Friday, reageert der Pechtold het land in. Rietveld: “Waar Alexander is, zijn de me- door nieuwe krachten kan aannemen.” Nieuwe groei vereist aan- innovatiemanager Koekoek. Volgens hem werkt dat beter: “Wij krij- dia.” In de Groeitour reizen alle Kamerleden in wisselende koppels Nieuwe toepassingen passing van bestaande structuren. gen er energie van en zij kunnen hun innovaties bij ons valideren.” door de provincies. Rietveld: “We zetten onze sprieten uit bij men- Op de derde dag trekt de Groeikaravaan door Noord-Brabant. Dit sen in het veld, zodat de parlementariërs in de Kamer hun verhaal keer zijn Tweede Kamerleden Stientje van Veldhoven en Wassila Nieuwe grenzen Nieuwe groei over nieuwe groei kunnen vertellen.” Hachchi samen met Europarlementariër Matthijs van Miltenburg Ook onderwijswoordvoerder Paul van Meenen keert op de vierde Nieuwe groei is nodig. Niet alleen om uit de crisis te komen, maar In het abn Innovation Centre in Amsterdam vraagt Koekoek op stap. Matthijs van Miltenburg spreekt in het Pivot Park in Oss dag van de Groeitour in Gelderland en Overijssel met concrete vooral omdat het steeds lastiger is met een dalende en vergrijzen- ondertussen hoe D66 denkt over fiscale stimulering van crowd- met ondernemende biotechnologen en gezondheidswetenschap- voorbeelden terug uit Enschede, waar hij onder meer met verte- de beroepsbevolking voorzieningen als zorg, onderwijs en wegen funding. “Niet doen”, antwoordt Koolmees resoluut, “want als pers, die het voormalige Organon-terrein hebben getransformeerd genwoordigers van de Universiteit Twente sprak.

Limburg Riël Notermans [33] Laurie Bertholet [25]

Leden aan Burgercommissielid gemeente Sittard-Geleen en eigenaar ICT bedrijf, Born — “Voor Limburg is Euregionale ont- Afgestudeerd (ondernemingsrecht), wereldreiziger, Heerlen — “Ik stem op D66 omdat de partij zich hardmaakt het woord wikkeling, samenwerking met onze buurlanden, van belang. Daarnaast is het belangrijk dat de provincie voor jongeren en cultuur. Jongeren trekken nu na hun studie vaak weg richting Randstad. Deze jonge pro- onze vier campussen blijft stimuleren tot ontwikkelingen in duurzaamheid en innovatie. Verder is het be- fessionals moeten wij in Limburg houden. Het D66-standpunt ten opzichte van ondernemerschap sluit langrijk om op 18 maart te stemmen omdat de samenstelling van de Eerste Kamer hieraan is verbonden.” hier mooi op aan. Cultuur is daarnaast van belang om zowel een stad, als het leven, wat kleur te geven.” groeitour Democraat 46 Democraat tekst 47 Boekhandel van de voorzitter Fleur Gräper – van Koolwijk

Vuile handen Michael Ignatieff en andere politiek denkers over de strijd tussen ideeën en macht

Als je in januari door het land reist, en nieuwjaarsborrel na nieuw- jaarsborrel bezoekt, kan het niet anders dan dat je als voorzitter van deze vereniging een tevreden gevoel krijgt. Niet vanwege de bubbels, maar vanwege het bruisend grote aantal enthousiaste en Auteur Investeren in actieve D66’ers. Zóveel raadsleden en wethouders die je in iedere Coen Brummer stad en iedere regio opnieuw tegenkomt. En bovenal: zóveel vrij- Uitgever willigers die weer klaar staan om samen, straat voor straat, Neder- Elsevier Boeken organisatie land opnieuw wit/groen te laten kleuren. Alleen zo, alleen met Paperback, 157 pag. elkaar, kunnen we impact maken de komende weken. ISBN: 9789035252042 én in mensen En er staat wat op het spel. Uw stem telt de komende verkiezing € 14,95 namelijk dubbel. Met een stem op 18 maart kiest u niet alleen uw vertegenwoordiger in de Provinciale Staten, maar ook die in “In de bekostiging van universiteiten zie ik historische factoren die de Eerste Kamer. En dat een sterk D66 in de Eerste Kamer het onbegrijpelijk zijn.” De jonge Twentse universiteit heeft er last van, verschil kan maken in de Tweede Kamer, heeft D66 de afgelopen terwijl juist in Twente kansen liggen voor onderwijs en economie, Veel filosofen willen met hun ideeën bijdragen jaren laten zien. Wat we dus wel niet kunnen als we weten te zegt Van Meenen. “Dat ga ik zeker aan de orde stellen in de Kamer.” aan een betere politiek. Maar politiek draait niet verdubbelen? De universiteit heeft niet alleen last van historische maar ook van alleen om ideeën, het gaat vaak om macht – en fysieke grenzen. Nederlandse studenten die in Duitsland willen dat botst. Toch kiezen sommige denkers voor En uw stem bij de Provinciale Staten telt niet alleen dubbel, u mag studeren of stage lopen, lopen tegen hinderlijke regelgeving aan en een leven in de politieke arena. Zij durven vuile ook dubbel stemmen. Niet alleen voor de Provinciale Staten en vice versa. “Ook daar is een wereld te winnen”, zegt Van Meenen. handen te maken. daarmee voor de Eerste Kamer, maar ook voor de waterschappen. Tijdens zijn werk in het hart van politiek D66 doet overal, samen met onze partners van Water Natuurlijk Nieuwe wegen Den Haag sprak Coen Brummer met denkers mee, en ook daar ziet u veel D66’ers op de lijsten. Na het Pivot Park verplaatst de uit binnen- en buitenland over hun politieke D66-delegatie zich op de derde avonturen. Was er ruimte voor hun ideeën? Naast de campagne werken wij bovendien als Landelijk Bestuur dag van de Groeitour naar de Of regeert toch de waan van de macht? aan het verder versterken van de vereniging. U hoort mij daar vaak Spark Campus in Den Bosch. over – het is zo belangrijk. Dat gaat over het investeren in ‘onze’ Bouwbedrijf Heijmans werkt hier Het boek bevat interviews met: Michael mensen: de kandidaat-Statenleden zijn voorbereid en de kandi- met de tu Eindhoven en kunste- Ignatieff, Frank Ankersmit, Michael Sandel, daat-gedeputeerden getraind. Maar dat gaat ook over investeren in naar Daan Roosegaarde aan de weg Martha Nussbaum, Luuk van Middelaar, Dick organisatiekracht: we werken hand in hand met de regio’s en de van de toekomst. Europarlementa- Pels, Albert Jan Kruiter, Phillip Blond, Luc Ferry, grote steden, om de komende maanden gezamenlijk de ambities riër Van Miltenburg: “Bijvoorbeeld Julian Nida-Rümelin, Philippe van Parijs, Susan van D66 als politieke vereniging verder te kunnen realiseren. Met met glowing lines, oplichtende Neiman, Bart Jan Spruyt, Rutger Claassen en de thema-afdelingen zijn wij als Landelijk Bestuur in gesprek om verkeerslijnen; een geweldige in- . Een deel van deze interviews te kijken wat hun rol kan zijn in het versterken van het interne de- novatie om de verkeersveiligheid verscheen eerder in Idee, het politiek-weten- bat. En het komende jaar geven regiocongressen nog meer ruimte te verbeteren. Ik kom hier zeker schappelijk tijdschrift van de Van Mierlo voor inhoudelijke verdieping en debat over belangrijke thema’s. terug, met de Eurocommissaris!” Stichting (www.d66.nl/idee). We blijven inzetten op groei, kwalitatief, maar ook kwantitatief: Als partij moet je laten zien waar je de groei van onze partij, van ons ledenaantal, is iets bijzonders voor staat, zegt Van Meenen. “Als Coen Brummer (1986) studeerde geschiedenis en waar we trots op zijn. Dat koesteren we, dus ook 2015 sluiten we In de D66-notitie Nieuwe je ‘groei’ niet invult, dan blijft het filosofie. Hij werkte onder meer als beleidsmede- graag weer af met een nóg sterker en nóg groter D66. Groei vindt u een analyse van de Nederlandse economie en een hol begrip. Door de Groeitour werker en persvoorlichter voor de D66-fractie in de voorstellen om het verdienver- krijgt dit begrip inhoud. We moe- Tweede Kamer. Sinds september 2014 is hij speech- Kortom, het wordt een spannend jaar, met veel ambitie, met hard mogen van Nederland op te ten een scherp verhaal neerzetten. schrijver op het ministerie van Veiligheid en Justitie. werken en met hopelijk opnieuw een aantal mooie mijlpalen. Ik voeren. Lees de notitie op: Dat begint hier.” ■ heb er in ieder geval weer veel zin in en kijk ernaar uit jullie het d66.nl/publicaties/ www.d66webshop.nl/nl/literatuur komende jaar weer door heel Nederland te mogen ontmoeten. ■ nieuwe-groei Lees meer over de Groeitour op www.elsevier.nl/boeken d66.nl/groeitour

Utrecht Nienke Offringa [29] Ignace Boreel de Mauregnault [49]

Leden aan Kunsthistorica, Utrecht — “Ik ga op 18 maart naar de stembus omdat ik het belangrijk vind Zelfstandig ondernemer en raadslid Oudewater, Snelrewaard — “Het publieke bestuur kan in Nederland nog steeds de- het woord dat ons cultureel erfgoed goed wordt bewaard. Hierbij staat D66 gelukkig niet alleen stil mocratischer, efficiënter en effectiever. Net als in het bedrijfsleven zal de arbeidsproductiviteit omhoog moeten, bij al bestaande monumenten, maar denkt zij ook aan het erfgoed van de toekomst, willen we ons welvaartspeil behouden met een ouder wordende, krimpende bevolking. Regelgeving dient simpel ofwel wat nu wordt gecreëerd.” en eenduidig te zijn. Ik acht D66 ook op provinciaal niveau het best in staat deze overtuiging te vertalen.” Democraat tekst Democraat ik ben D66 Jessica Hoogenboom colofon

Democraat is het ledenmagazine van de politieke vereniging Democraten 66 en wordt verspreid onder al haar leden. Democraat verschijnt drie keer per jaar. D66-veteraan-achter-de-schermen Niets uit deze uitgave mag zonder voorafgaande schriftelijke toe- Gerhard Brunsveld (41) heeft het stemming van D66 worden open- baar gemaakt of verveelvoudigd. Landelijk Bureau in Den Haag na jaren Wilt u een adreswijziging doorgeven? Of wilt u de Democraat niet meer trouwe dienst verlaten. Het is tijd per post ontvangen? Ga naar www.mijnd66.nl of stuur een e-mail voor iets nieuws, vindt hij. naar [email protected]

D66 zal hem missen. eindredacteur Jessica Hoogenboom Hoe is het allemaal begonnen? “Op mijn 18de werd ik lid van de Jonge Democraten, redactie en twee jaar later, toen ik Politicologie ging Dagmar de Groot (stage) studeren in Nijmegen, werd ik lid van D66. Jan Remmert Fröling Jasper Simons Waarom? Ik wilde weten hoe het is om ac- Mark Snijder tief te zijn binnen een politieke partij, hoe Roel van den Tillaart het werkt. Ik heb niets met individualisme, Kristina Ullrich one-issue-politiek of absolute gelijkheid, en fotografie / illustraties ik ben voor de scheiding van kerk en staat. Sebastiaan ter Burg Dan kom je al snel bij D66 uit.” Sander van Diepen Jan Remmert Fröling Erik Haverkort Hoe kwam je op het Landelijk Bureau Johanniels.com terecht? “Na mijn stage bij de afdeling Evelien Laura Popelier Politieke Voorlichting, waar ik elke dag beeld voorzijde zo’n 25 brieven beantwoordde – het was Jan Remmert Fröling de periode van Paars I, werd ik medewerker (Bewerking: de ontwerpvloot) Verenigingsondersteuning van de Landelij- vormgeving ke Verkiezingscommissie. Na vijf jaar viel de ontwerpvloot het doek; het ging slecht met de partij en er moest flink bezuinigd worden. Daar druk hoorde ik ook bij.” Senefelder Misset oplage Maar drie jaar later was je weer terug? 26.000 exemplaren “Ja! Het was 2006 en ik was net verhuisd Den Haag, februari 2015 naar Zeeland om daar een b&b met mijn redactieadres vrouw Judith op te starten. Nog geen Landelijk Bureau D66 maand na de verhuizing werd ik gebeld: Postbus 660 2501 CR Den Haag door de val van Balkenende ii waren er ver- vroegde Tweede Kamerverkiezingen en er was onvoldoende kennis in huis over alle Heeft u een vraag of opmerking procedures. Ik zei meteen ‘ja’. Inmiddels is voor de redactie? Stuur dan een e-mail naar [email protected] het acht jaar verder, het gaat goed met de partij – een mooi moment om te gaan.” foto Jan Remmert Fröling Wat ga je het meest missen? “De warmte van de club. D66 is echt mijn vereniging. De sfeer op het Landelijk Bureau, op leden- bijeenkomsten en congressen is áltijd goed, of het nou goed of slecht gaat met de partij. Dat warme bad ga ik zeker missen.”