Załącznik nr 1 do Uchwały Rady Gminy Wielowieś nr …/…/2015

AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY WIELOWIEŚ na lata 2015-2018 z perspektywą do roku 2022 (PROJEKT)

Wielowieś kwiecień 2015

Opracował: mgr inż. Krzysztof Kocot AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY WIELOWIEŚ NA LATA 2015-2018 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2022

1 Wprowadzenie

1.1 Cel przygotowania Programu Ochrony Środowiska „Program Ochrony Środowiska Gminy Wielowieś” jest podstawowym narzędziem prowadzenia polityki ekologicznej na terenie Gminy. Według założeń, przedstawionych w niniejszym opracowaniu, realizacja programu doprowadzi do poprawy stanu środowiska naturalnego, efektywnego zarządzania środowiskiem, zapewni skuteczne mechanizmy chroniące środowisko przed degradacją, a także stworzy warunki dla wdrożenia wymagań obowiązującego w tym zakresie prawa. Opracowanie jakim jest Program Ochrony Środowiska określa politykę środowiskową, a także wyznacza cele i zadania środowiskowe oraz szczegółowe programy zarządzania środowiskowego, które odnoszą się do aspektów środowiskowych, usystematyzowanych według priorytetów. Podczas tworzenia opracowania, przyjęto założenie, iż powinien on spełniać rolę narzędzia pracy przyszłych użytkowników, ułatwiającego i przyśpieszającego rozwiązywanie zagadnień, będących zagadnieniami techniczno-ekonomicznymi, związanymi z przyszłymi projektami. Sporządzona aktualizacja zawiera między innymi rozpoznanie aktualnego stanu środowiska w Gminie, przedstawia propozycje oraz opis zadań, które niezbędne są do kompleksowego rozwiązania problemów związanych z ochroną środowiska. Program wspomaga dążenie do uzyskania w Gminie sukcesywnego ograniczenia negatywnego wpływu na środowisko źródeł zanieczyszczeń, ochronę i rozwój walorów środowiska oraz racjonalne gospodarowanie z uwzględnieniem konieczności ochrony środowiska. Stan docelowy w tym zakresie nakreśla Program Ochrony Środowiska, a dowodów jego osiągania dostarcza ocena efektów działalności środowiskowej, dokonywana okresowo (co 2 lata). Struktura opracowania obejmuje omówienie kierunków ochrony środowiska w Gminie w odniesieniu do gospodarki wodno-ściekowej, gospodarki odpadami, ochrony powierzchni ziemi i gleb, ochrony powietrza, ochrony przed hałasem, ochrony przed promieniowaniem niejonizującym, ochrony przyrody, edukacji ekologicznej, racjonalnego użytkowania zasobów naturalnych z podaniem ich charakterystyki, oceną stanu aktualnego i stanu docelowego umożliwiając tym samym identyfikację potrzeb w tym zakresie. Identyfikacja potrzeb Gminy w zakresie ochrony środowiska, w odniesieniu do obowiązujących w kraju przepisów prawnych i regulacji prawnych Unii Europejskiej, polega na sformułowaniu celów i kierunków działań oraz wyznaczeniu priorytetów ekologicznych z podziałem na cele krótkoterminowe (do 2018 r.) i długoterminowe (do roku 2022). Dla każdego kierunku działań utworzony zostanie harmonogram realizacji Programu. Harmonogram zawiera wykaz zadań Gminy z podziałem na zadania własne i koordynowane, określenie terminu i jednostki odpowiedzialnej za realizację zadań, planowane efekty ekologiczne oraz planowane koszty przedsięwzięć.

Strona 2/159 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY WIELOWIEŚ NA LATA 2015-2018 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2022

1.2 Uwarunkowania prawne i dokumenty strategiczne na szczeblu krajowym, wojewódzkim, powiatowym i gminnym Podstawowymi aktami prawnymi, które miały wpływ na treść „Aktualizacji Programu Ochrony Środowiska Gminy Wielowieś na lata 2015-2018 z perspektywą do roku 2022" były następujące ustawy: • Ustawa Prawo ochrony środowiska. • Ustawa o udostępnieniu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko. • Ustawa o ochronie przyrody. • Ustawa o ochronie gruntów rolnych i leśnych. • Ustawa o lasach. • Ustawa Prawo wodne. • Ustawa Prawo geologiczne i górnicze. • Ustawa o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków. • Ustawa o odpadach. • Ustawa o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym. • Ustawa o zapobieganiu szkodom w środowisku i ich naprawie. Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska Gminy Wielowieś powinna być zgodna przede wszystkim: • z ustaleniami i rekomendacjami wynikającymi z „Polityki Ekologicznej Państwa w latach 2009-2012 z perspektywą do roku 2016", • z ustaleniami i rekomendacjami wynikającymi z „Programu Ochrony Środowiska dla Województwa Śląskiego do roku 2013 z uwzględnieniem perspektywy do roku 2018", • z wytycznymi Programu Ochrony Powietrza dla Stref Województwa Śląskiego, • ze Strategią Ochrony Przyrody Województwa Śląskiego na lata 2011 -2030, • ze Strategią Rozwoju Województwa Śląskiego „Śląskie 2020", • z ustaleniami Programu Ochrony Środowiska przed Hałasem dla Województwa Śląskiego na lata 2009-2013, • „Aktualizacją Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Gliwickiego na lata 2014- 2017 z perspektywą do roku 2021" • ze Strategią Rozwoju Gminy Wielowieś na lata 2014-2020; • ze Programem Ochrony Środowiska Gminy Wielowieś Wraz Z Planem Gospodarki Odpadami • ze Aktualizacją Programu Ochrony Środowiska dla gminy Wielowieś • ze Planem Gospodarki Niskoemisyjnej Gminy Wielowieś;

Strona 3/159 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY WIELOWIEŚ NA LATA 2015-2018 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2022

• ze Gminnym Planem Usuwania Azbestu z Terenu Gminy Wielowieś; • ze Projektem Założeń do Planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla Gminy Wielowieś na lata 2012-2027; • ze Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Wielowieś (wraz z zmianami); • ze miejscowymi planami zagospodarowania przestrzennego.

1.2.1 Polityka ekologiczna państwa Polityka ekologiczna państwa oparta jest na konstytucyjnej zasadzie zrównoważonego rozwoju, dlatego zasada ta musi być uwzględniona we wszystkich dokumentach strategicznych oraz programach opracowywanych na poziomie krajowym, regionalnym i lokalnym. W praktyce zasada zrównoważonego rozwoju powinna być stosowana wraz z wieloma zasadami pomocniczymi i konkretyzującymi tj.: • zasada prewencji (zapobiegania) oznacza przede wszystkim zapobieganie powstawaniu zanieczyszczeń, recykling a także wprowadzanie pro - środowiskowych systemów zarządzania środowiskiem, • zasada „zanieczyszczający płaci" wskazuje jednostki użytkujące środowisko jako podmioty odpowiedzialne za skutki zanieczyszczeń i innych zagrożeń środowiska, • zasada integracji oznacza uwzględnienie w politykach sektorowych celów ekologicznych na równi z celami gospodarczymi i społecznymi, • zasada skuteczności ekologicznej i efektywności ekonomicznej oznacza potrzebę minimalizacji nakładów na jednostkę uzyskanego efektu ekologicznego, • zasada uspołecznienia oznacza dostęp ludności do informacji o środowisku. W polityce ekologicznej zostały określone działania pozwalające na osiągnięcie następujących celów: w zakresie działań systemowych: • doprowadzenie do sytuacji, w której projekty dokumentów strategicznych wszystkich sektorów gospodarki będą zgodne z obowiązującym w tym zakresie prawem, poddawane procedurze oceny oddziaływania na środowisko i wyniki tej oceny będą uwzględniane w ostatecznych wersjach tych dokumentów, • uruchomienie takich mechanizmów prawnych, ekonomicznych i edukacyjnych, które prowadziłyby do rozwoju proekologicznej produkcji towarów oraz świadomych postaw konsumenckich zgodnie z zasadą zrównoważonego rozwoju, • jak najszersze przystępowanie do Systemu Ekozarządzania i Audytu (EMAS), rozpowszechnianie wiedzy wśród społeczeństwa o tym systemie i tworzenie korzyści ekonomicznych dla firm i instytucji będących w systemie, • podnoszenie świadomości ekologicznej społeczeństwa, • zwiększenie roli polskich placówek we wdrażaniu ekoinnowacji w przemyśle oraz w produkcji wyrobów przyjaznych dla środowiska oraz doprowadzenie do zadowalającego stanu monitoringu środowiska,

Strona 4/159 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY WIELOWIEŚ NA LATA 2015-2018 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2022

• stworzenie systemu prewencyjnego, mającego na celu zapobieganie szkodom w środowisku i sygnalizującego możliwości wystąpienia szkody oraz zapewniającego, że koszty szkód w środowisku oraz koszty zapobiegania powstaniu tych szkód ponosić będą sprawcy, • integracja problematyki środowiskowej i planowania przestrzennego. w zakresie ochrony zasobów naturalnych: • ochrona i zachowanie różnorodności biologicznej na różnym poziomie organizacji, • racjonalne użytkowanie zasobów leśnych przez kształtowanie właściwej struktury gatunkowej i wiekowej, • rozwijanie zróżnicowanej i wielofunkcyjnej gospodarki leśnej, • racjonalizacja gospodarowania zasobami wód powierzchniowych i podziemnych w taki sposób, aby uchronić gospodarkę narodową od deficytów wody i zabezpieczyć przed skutkami powodzi, • rozpowszechnianie dobrych praktyk rolnych i leśnych, zgodnie z zasadami rozwoju zrównoważonego, • przeciwdziałanie degradacji terenów rolnych, łąkowych i wodno-błotnych przez czynniki antropogenne, • rekultywacja terenów zdegradowanych, racjonalizacja zaopatrzenia ludności oraz sektorów gospodarczych w kopaliny i wodę z zasobów podziemnych oraz ich ochrona przed ilościową i jakościową degradacją, w zakresie poprawy jakości środowiska i bezpieczeństwa ekologicznego: • dalsza poprawa stanu zdrowotnego obywateli w wyniku wspólnych działań sektora ochrony środowiska z sektorem zdrowia oraz skuteczny nadzór nad wszystkimi instytucjami będącymi potencjalnymi źródłami awarii przemysłowych, • dążenie do spełnienia przez RP zobowiązań wynikających z Traktatu Akcesyjnego oraz z dwóch dyrektyw unijnych, • utrzymanie lub osiągniecie dobrego stanu wszystkich wód, • zmniejszenie ilości powstających odpadów oraz ich odzysk, • dokonanie wiarygodnej oceny narażenia społeczeństwa na ponadnormatywny hałas i promieniowanie elektromagnetyczne oraz podjęcie kroków do zmniejszenia tego zagrożenia tam, gdzie jest ono największe. Cele Polityki Ekologicznej Państwa w powiązaniu ze specyfiką Gminy wyznaczają konkretne działania dla „Aktualizacji Programu Ochrony Środowiska Gminy Wielowieś na lata 2015- 2018 z perspektywą do roku 2022".

1.2.2 Program Ochrony Środowiska Województwa Śląskiego do roku 2013 z uwzględnieniem perspektywy do roku 2018 Program Ochrony Środowiska dla Województwa Śląskiego jest dokumentem określającym cele i priorytety w obszarze poprawy stanu środowiska województwa śląskiego. Naczelną

Strona 5/159 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY WIELOWIEŚ NA LATA 2015-2018 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2022 zasadą przyjętą w Programie jest zasada zrównoważonego rozwoju, która umożliwia zharmonizowany rozwój gospodarczy i społeczny zgodny z ochroną walorów środowiska. Wyznaczone cele nakreślają konkretne wyzwania dla Aktualizacji Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Gliwickiego. Są to: cel nadrzędny: • rozwój gospodarczy przy zachowaniu i poprawie stanu środowiska naturalnego województwa, powietrze atmosferyczne: • kontynuacja działań związanych z poprawą jakości powietrza oraz ograniczanie zużycia energii i wzrost wykorzystania energii z odnawialnych źródeł, zasoby wodne: • przywrócenie wysokiej jakości wód powierzchniowych oraz ochrona jakości wód podziemnych i racjonalizacja ich wykorzystania, gospodarka odpadami: • minimalizacja ilości powstających odpadów, wzrost wtórnego wykorzystania i ograniczenie składowania pozostałych odpadów, ochrona przyrody: • zachowanie, odtworzenie i zrównoważone użytkowanie różnorodności biologicznej na różnych poziomach organizacji: na poziomie wewnątrzgatunkowym (genetycznym), gatunkowym oraz ponadgatunkowym (ekosystemowym) oraz georóżnorodności, tereny poprzemysłowe: • przekształcenie terenów poprzemysłowych i zdegradowanych województwa śląskiego zgodnie z wymaganiami ekologicznymi oraz uwarunkowaniami społeczno- ekonomicznymi, hałas: • zmniejszenie uciążliwości hałasu dla mieszkańców województwa śląskiego i środowiska poprzez obniżenie jego natężenia do poziomu obowiązujących standardów, elektromagnetyczne promieniowanie niejonizuiace: • ochrona przed promieniowaniem elektromagnetycznym, zapobieganie poważnym awariom przemysłowym: • ograniczenie ryzyka wystąpienia poważnych awarii przemysłowych oraz minimalizacja ich skutków, zasoby naturalne: • zrównoważona gospodarka zasobami naturalnymi, gleby użytkowane rolniczo: • racjonalne wykorzystywanie zasobów glebowych. Powyższy cel nadrzędny i cele szczegółowe sprecyzowane dla poszczególnych komponentów

Strona 6/159 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY WIELOWIEŚ NA LATA 2015-2018 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2022

środowiska posłużyły do sprecyzowania celów określonych w „Aktualizacji Programu Ochrony Środowiska Gminy Wielowieś na lata 2015-2018 z perspektywą do roku 2022".

1.2.3 Program ochrony powietrza dla stref województwa śląskiego Program ochrony powietrza (POP) dla stref województwa śląskiego, w których stwierdzone zostały ponadnormatywne poziomy substancji w powietrzu, jest dokumentem przygotowanym w celu określenia działań, których realizacja ma doprowadzić do osiągnięcia wartości dopuszczalnych i docelowych substancji w powietrzu. Działania zdefiniowane w Programie są skierowane głównie na: • wyeliminowanie spalania odpadów w kotłach i piecach domowych, • wyeliminowanie spalania węgla złej jakości w kotłach i piecach domowych, • wsparcie istniejących działań i inwestycji w zakresie transportu, które przyczyniają się w istotny sposób do poprawy jakości powietrza na obszarach przekroczeń, • ograniczanie emisji ze źródeł komunikacyjnych w tym emisji wtórnej oraz emisji z pojazdów ciężarowych, autobusowych oraz niespełniających norm EURO na obszarach przekroczeń, • systemowe ograniczenie emisji ze źródeł przemysłowych na obszarach przekroczeń z uwzględnieniem małych źródeł o niekorzystnych parametrach wprowadzania zanieczyszczeń do powietrza (niskie emitory zlokalizowane na obszarach zabudowanych), • stworzenie mechanizmów umożliwiających wdrożenie i zarządzanie POP, • rozbudowa i utrzymanie systemu informowania mieszkańców o aktualnym stanie zanieczyszczenia powietrza oraz o jego wpływie na zdrowie, np. poprzez stronę internetową lub elektroniczne tablice informacyjne, • prowadzenie akcji edukacyjnych uświadamiających mieszkańcom zagrożenia dla zdrowia jakie niesie ze sobą zanieczyszczenie powietrza (szczególnie pyłem PM 10 i benzo(a)pirenem) wynikające ze spalania odpadów w kotłach grzewczych, • prowadzenie akcji promocyjnych w zakresie korzystania z transportu zbiorowego oraz rowerów w miastach (np. w ramach obchodów Europejskiego Dnia Bez Samochodu lub Europejskiego Tygodnia Zrównoważonego Transportu).

1.2.4 Strategia Ochrony Przyrody Województwa Sląskiego na lata 2011- 2030 Strategia Ochrony Przyrody Województwa Śląskiego na lata 2011-2030 precyzuje następujące cele: • realizacja wytycznych Krajowej Strategii Ochrony i Umiarkowanego Użytkowania Różnorodności Biologicznej, • wdrożenie jednego z kierunków działań określonych w aktualizacji Strategii Rozwoju Województwa Śląskiego „Śląskie 2020", jakim jest zachowanie i odtworzenie bio-i georóżnorodności,

Strona 7/159 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY WIELOWIEŚ NA LATA 2015-2018 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2022

• aktywne włączenie się w realizację celów Roku Różnorodności Biologicznej, • zachowanie dziedzictwa przyrodniczego Śląska dla przyszłych pokoleń.

1.2.5 Strategia Rozwoju Województwa Śląskiego „Śląskie 2020” Zgodnie z wizją województwa śląskiego w 2020 r. województwo ma być regionem zapewniającym dostęp do usług publicznych o wysokim standardzie, o nowoczesnej i zaawansowanej technologicznie gospodarce oraz istotnym partnerem w procesie rozwoju Europy. Osiągnięcie tak nakreślonej wizji rozwoju poprzez wykorzystanie i wzmocnienie posiadanych pozytywnych wartości, usuwanie barier rozwojowych oraz kreowanie nowych wartości oznacza, iż Śląsk będzie regionem: „czystym" we wszystkich składnikach środowiska naturalnego, zapewniającym zachowanie bioróżnorodności obszarów, stwarzającym warunki do zdrowego życia i realizującym zasady zrównoważonego rozwoju oraz regionem o dużych walorach przyrodniczych, kulturowych i krajobrazowych, a także turystyczno-rekreacyjnych, z różnorodną ofertą spędzania wolnego czasu.

1.2.6 Program ochrony środowiska przed hałasem dla województwa śląskiego na lata 2009-2013 dla terenów poza aglomeracjami, położonych wzdłuż dróg krajowych, ekspresowych, autostrad i Unii kolejowych (zaliczonych do obiektów, których eksploatacja może powodować negatywne oddziaływanie akustyczne na znacznych obszarach), na których eksploatacja spowodowała negatywne oddziaływanie akustyczne tj. przekroczone zostały dopuszczalne poziomy hałasu w środowisku, określone wskaźnikiem hałasu LDWN i LN" Ograniczenie liczby i zasięgu „gorących obszarów" uciążliwości akustycznych reprezentowanych w niniejszym Programie w postaci odcinków dróg o priorytecie bardzo wysokim (obniżenie wartości przekroczeń dopuszczalnych poziomów hałasu na przedmiotowych obszarach do poziomu co najmniej wysokiego priorytetu ochrony akustycznej - tj. osiągnięcia w ich otoczeniu wartości wskaźnika M niższej niż 100). W niniejszym Programie wyznaczono trzy grupy działań: I - działania krótkookresowe (w ramach strategii krótkookresowej): • konsekwentna budowa obwodnic i dróg alternatywnych do istniejących (które znacząco odciążą nadmierny ruch samochodowy w centrum większych miast w województwie), • remonty nawierzchni dotychczasowych odcinków dróg, • wykonanie skutecznych zabezpieczeń akustycznych zarówno przy nowo budowanych odcinkach jak również już istniejących (w tym również liniach kolejowych). Zabezpieczenia w postaci ekranów akustycznych proponuje się w miejscach, gdzie ich budowa nie spowoduje pogorszenia warunków bezpieczeństwa ruchu drogowego, • właściwa polityka przestrzenna w samorządach na obszarze, których stwierdzono bardzo wysoki lub wysoki wskaźnik poziomu hałasu. Nie należy wydawać pozwoleń na budowanie nowych budynków mieszkaniowych oraz obiektów takich jak: szpitale,

Strona 8/159 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY WIELOWIEŚ NA LATA 2015-2018 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2022

szkoły, przedszkola, internaty, domy opieki społecznej itp. w najbliższym sąsiedztwie takich inwestycji. Właściwe pod względem akustycznym planowanie przestrzenne powinno się również charakteryzować lokalizowaniem nowych odcinków dróg i linii kolejowych na terenach nie objętych ochroną akustyczną, • w przypadku braku technicznych możliwości ograniczenia oddziaływania hałasu pochodzącego od ruchu pojazdów „Program..." przewiduje utworzenie obszarów ograniczonego użytkowania na terenach, które zlokalizowane są w zasięgach oddziaływania ponadnormatywnego hałasu (priorytet bardzo wysoki, wysoki i średni), II - działania długookresowe (w ramach polityki długookresowej), których realizacja przewidywana jest w horyzoncie czasowym dłuższym niż czas obowiązywania „Programu" (w ramach sporządzanego po upływie 5 lat kolejnego Programu Ochrony Środowiska przed Hałasem), III - działania związane z edukacją społeczeństwa: promowanie wśród mieszkańców województwa zbiorowych środków transportu, proekologicznego korzystania z samochodów oraz ekonomicznej jazdy.

1.2.7 Strategia Rozwoju Powiatu Gliwickiego na lata 2005-2020 Strategia Rozwoju Powiatu Gliwickiego jest dokumentem strategicznym określającym wizję i misję Powiatu Gliwickiego, priorytety i cele strategiczne oraz programy strategiczne. Dobrze sformułowana wizja uwzględnia następujące płaszczyzny rozwoju: • jakość kapitału ludzkiego, • przedsiębiorczość, atrakcyjność inwestycyjna, przebudowa struktury gospodarczej i sieci współpracy biznesowej, • jakość miejsca zamieszkania, • zachowanie zasad rozwoju zrównoważonego, • pozycja powiatu w otoczeniu i relacje z innymi ośrodkami, • spójność przestrzenna i funkcjonalna. Misja Misją powiatu gliwickiego jest stymulowanie zrównoważonego rozwoju naszego powiatu poprzez tworzenie szans rozwoju społeczności lokalnych, wzmacnianie jego atrakcyjności oraz poprawę pozycji powiatu w otoczeniu regionalnym i ponadregionalnym. Priorytety oraz wyznaczone dla nich cele strategiczne: 1. Wzmacnianie kapitału ludzkiego powiatu gliwickiego: • Wysokie, stale doskonalone kwalifikacje mieszkańców wspierające społeczny i gospodarczy rozwój powiatu poprzez edukację i poprawę infrastruktury edukacyjnej. • Podniesienie jakości świadczeń zdrowotnych i aktywna polityka społeczna. • Wzmacnianie poczucia bezpieczeństwa. • Rozwój zróżnicowanej oferty kulturalnej.

Strona 9/159 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY WIELOWIEŚ NA LATA 2015-2018 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2022

• Wyzwalanie społecznej aktywności mieszkańców. 2. Poprawa warunków mieszkania na terenie powiatu: • Rozwój infrastruktury komunalnej w gminach powiatu gliwickiego. • Poprawa dostępności infrastruktury sportowo-rekreacyjnej. • Podwyższanie estetyki miejscowości. 3. Zrównoważony rozwój gospodarczy i turystyczny zapewniający bogatą ofertę produktów i usług: • Zrównoważony rozwój lokalnej przedsiębiorczości. • Atrakcyjna oferta produktów i usług wysokiej jakości, w szczególności dla mieszkańców miast Aglomeracji Śląskiej. • Bogata oferta turystyczna uwzględniająca potencjał kulturowo-historyczny i przyrodniczy powiatu. • Poprawa jakości elementów środowiska naturalnego. • Rewitalizacja miast i odnowa wsi. 4. Spójność powiatu i powiązania kooperacyjne pomiędzy podmiotami decydującymi o rozwoju powiatu: • Współpraca samorządów lokalnych powiatu w planowaniu rozwoju, przygotowywaniu projektów i realizowaniu działań o znaczeniu strategicznym dla rozwoju powiatu i jego gmin. • Wewnętrzne i zewnętrzne skomunikowanie powiatu usuwające bariery w dostępie do usług i miejsc pracy oraz otwierające powiat i jego mieszkańców na współpracę z otoczeniem (infrastruktura transportowa, transport publiczny, infrastruktura teleinformatyczna).

1.2.8 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Gliwickiego Program zawiera ocenę stanu środowiska Powiatu Gliwickiego z uwzględnieniem prognozowanych danych oraz wskaźników ilościowych charakteryzujących poszczególne komponenty środowiska. Problemy środowiskowe ujęto w podziale na 12 najważniejszych komponentów środowiska Powiatu tj.: powietrze atmosferyczne, zasoby wodne i ochrona przed powodzią, gospodarka odpadami, tereny poprzemysłowe, ochrona przyrody, lasy, kopaliny, gleby, hałas, elektromagnetyczne promieniowanie niejonizujące i edukacja ekologiczna. Uwzględniając stan środowiska, główne problemy środowiskowe, obowiązujące przepisy prawne oraz dokumenty strategiczne określono w Programie cele długookresowe do roku 2021 i kierunki działań na lata 2014-2017 dla każdego z wyznaczonych priorytetów środowiskowych. Cele te przedstawiają się następująco: • cel nadrzędny Programu: Rozwój gospodarczy Powiatu Gliwickiego przy zachowaniu i poprawie stanu środowiska naturalnego, • powietrze atmosferyczne: Kontynuacja działań związanych materiałów poprawą

Strona 10/159 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY WIELOWIEŚ NA LATA 2015-2018 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2022

jakości powietrza oraz ograniczenie zużycia energii i wzrost wykorzystania energii materiałów odnawialnych źródeł, • zasoby wód podziemnych i powierzchniowych: Przywrócenie wysokiej jakości wód powierzchniowych oraz ochrona jakości wód podziemnych, • ochrona przed powodzią: Racjonalizacja gospodarowania zasobami wodnymi powiatu oraz zapobieganie skutkom wezbrań powodziowych, • tereny poprzemysłowe: Stworzenie warunków i mechanizmów dla zagospodarowania terenów poprzemysłowych zgodnie z zasadami zrównoważonego rozwoju, • ochrona dziedzictwa przyrodniczego: Zachowanie różnorodności biologicznej oraz georóżnorodności, • ochrona lasów: Prowadzenie racjonalnej gospodarki leśnej, • ochrona zasobów kopalin: Zrównoważona gospodarka zasobami naturalnymi, • ochrona gleb: Racjonalne wykorzystywanie zasobów glebowych, • ochrona przed hałasem: Zmniejszenie uciążliwości hałasu dla mieszkańców Powiatu Gliwickiego i środowiska poprzez obniżenie jego natężenia do poziomu obowiązujących standardów, • ochrona przed polami elektromagnetycznymi: Ochrona mieszkańców Powiatu Gliwickiego przed nadmiernym promieniowaniem elektromagnetycznym, • gospodarka odpadami: Minimalizacja ilości powstających odpadów, wzrost wtórnego wykorzystania i ograniczenie składowania pozostałych odpadów, • edukacja ekologiczna: Wykształcenie u mieszkańców Powiatu Gliwickiego postawy przyjaznej środowisku oraz zagwarantowanie szerokiego dostępu do informacji o środowisku i jego ochronie.

1.2.9 Strategia Rozwoju Gminy Wielowieś WIZJA ROZWOJU GMINY WIELOWIEŚ DO 2020 R: „ Wielowieś jest dobrym miejscem do życia, a także prowadzenia działalności gospodarczej. Społeczność lokalna jest zintegrowana, prężnie działa na rzecz wspólnego dobra. Ludność prowadzi aktywne, zdrowe życie w poszanowaniu środowiska naturalnego.” Z tak sformułowanej wizji rozwoju gminy Wielowieś można przedstawić następujące obszary kluczowe, które warunkują jej realizację: Obszar strategiczny: I. PRZESTRZEŃ, INFRASTRUKTURA I ŚRODOWISKO Cele strategiczne: I.1. Rozwój infrastruktury technicznej. I.2. Ochrona środowiska przyrodniczego i kulturowego gminy. Cel operacyjny: I.1.1. Poprawa stanu technicznego dróg, zwiększenie dostępności komunikacyjnej gminy oraz podniesienie bezpieczeństwa ruchu drogowego. Kierunki działania: 1. Budowa, przebudowa i modernizacja sieci drogowych. 2. Budowa chodników, przejść dla pieszych. 3. Budowa parkingów.

Strona 11/159 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY WIELOWIEŚ NA LATA 2015-2018 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2022

4. Modernizacja oświetlenia.

Cel operacyjny: I.1.2. Rozwój i modernizacja infrastruktury sieciowej. Kierunki działania: 1. Rozbudowa stacji uzdatniania wody. 2. Rozbudowa sieci wodociągowej. 3. Rozbudowa sieci kanalizacyjnej. 4. Rozbudowa sieci gazowej. 5. Uzbrojenie terenów w potrzebne media pod budownictwo mieszkalne, przemysłowe, działalność gospodarczą, budynki użyteczności publicznej. 6. Modernizacja gospodarki ściekowej — oczyszczalnia ścieków. 7. Budowa przydomowych oczyszczalni ścieków. 8. Nowoczesna gospodarka odpadami.

Cel operacyjny: I.1.3. Rozbudowa infrastruktury teleinformatycznej oraz rozwój społeczeństwa informacyjnego. Kierunki działania: 1. Tworzenie warunków do budowy i rozbudowy sieci informatycznych. 2. Zwiększenie liczby osób korzystających z dostępu do sieci informatycznych. 3. Rozwój punktów na terenie gminy z bezpłatnym dostępem do Internetu. 4. Wspieranie inicjatyw służących wymianie informacji, wiedzy oraz doświadczeń.

Cel operacyjny: I.2.1. Ochrona wartości przyrodniczych i kulturowych. Kierunki działania: 1. Wypełnianie zadań wynikających z założeń Programu Ochrony Środowiska i Planu Gospodarki Odpadami. 2. Ograniczenie powstawania zanieczyszczeń oraz minimalizację oddziaływania na środowisko istniejących instalacji i urządzeń. 3. Poprawa jakości wód. 4. Poprawę stanu powietrza atmosferycznego. 5. Zmniejszenie występującego hałasu. 6. Racjonalizacja gospodarki odpadami. 7. Poprawa estetyki gminy — likwidacja „dzikich wysypisk”, sprawny system odbioru odpadów, wspieranie inicjatyw ekologicznych. 8. Zwiększenie świadomości ekologicznej mieszkańców gminy — kształtowanie właściwych postaw i nawyków ekologicznych 9. Sprawniejsze usuwanie azbestu poprzez: wsparcie finansowe procesu utylizacji.

Cel operacyjny: I.2.2. Zwiększenie wykorzystania odnawialnych źródeł w produkcji energii w gminie. Kierunki działania: 1. Promocja wśród mieszkańców korzystania z odnawialnych źródeł energii. 2. Montaż kolektorów słonecznych.

Strona 12/159 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY WIELOWIEŚ NA LATA 2015-2018 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2022

3. Zwiększenie wykorzystania energii pochodzącej z zasobów naturalnych.

Obszar strategiczny: II. KAPITAŁ LUDZKI Cel strategiczny: II.1.Wzrost poziomu i jakości życia mieszkańców gminy Wielowieś. Cel operacyjny: II.1.1. Podniesienie dostępności i jakości kształcenia się w placówkach edukacyjnych oraz upowszechnienie się kształcenia ustawicznego. Kierunki działania: 1. Poprawa warunków lokalowych i wyposażenia placówek edukacyjnych. 2. Zapewnienie dostępu do edukacji przedszkolnej oraz szkolnej (szkoły podstawowe, gimnazjalne). 3. Zapewnienie dostępu do obiektów sportowych oraz rekreacyjnych. 4. Zwiększenie oferty edukacyjnej w placówkach oświatowych w zakresie zajęć pozalekcyjnych. 5. Poprawa dostępu i jakości nauki języków obcych. 6. Ograniczenie zjawiska wykluczenia cyfrowego. 7. Likwidacja barier w dostępie do edukacji dla osób niepełnosprawnych oraz zagrożonych wykluczeniem społecznym. 8. Promowanie nauczania na odległość (e-learning). 9. Zapewnienie możliwości podnoszenia kwalifikacji wśród kadry pedagogicznej.

Cel operacyjny: II.1.2. Poprawa warunków i jakości usług świadczonych przez instytucje ochrony zdrowia i opieki społecznej. Kierunki działania: 1. Modernizacja obiektów służby zdrowia. 2. Zapewnienie opieki zdrowotnej dla mieszkańców gminy na poziomie zabezpieczającym podstawowe potrzeby. 3. Zwiększenie dostępności do publicznej służby zdrowia. 4. Stworzenie oferty dodatkowych usług oraz organizacja działań wspierających profilaktykę i wczesne wykrywanie chorób. 5. Stworzenie szerokiej oferty wsparcia, integracji i aktywizacji osób starszych. 6. Budowa świetlic środowiskowych jako placówek wspierających funkcje opiekuńczo- wychowawcze rodziny. 7. Przeciwdziałanie zjawiskom wykluczenia społecznego. 8. Umożliwienie osobom niepełnosprawnym pełnego uczestnictwa w życiu społeczności lokalnej.

Cel operacyjny: II.1.3. Wzrost poczucia bezpieczeństwa na terenie gminy Wielowieś. Kierunki działania: 1. Poprawa wyposażenia służb bezpieczeństwa publicznego. 2. Tworzenie warunków do poprawy bezpieczeństwa przeciwpożarowego. 3. Koordynacja i wzrost efektywności współpracy służb odpowiedzialnych za bezpieczeństwo publiczne i prywatne. 4. Wzmacnianie form samoorganizacji społeczeństwa dla skutecznego przeciwstawiania się

Strona 13/159 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY WIELOWIEŚ NA LATA 2015-2018 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2022 sytuacjom kryzysowym. 5. Rozwój działań profilaktycznych w zakresie bezpieczeństwa publicznego, przeciwdziałaniu patologiom społecznym.

Cel operacyjny: II.1.4. Zwiększenie dostępu do kultury jako sposobu spędzania czasu wolnego. Kierunki działania: 1. Stworzenie atrakcyjnej oferty spędzania czasu wolnego. 2. Organizacja imprez dla mieszkańców, turystów, ludzi z okolicznych gmin. 3. Poszerzenie oferty kulturalno-edukacyjnej świetlic, placówek edukacyjnych, bibliotek i pozostałych miejsc spotkań. 4. Doposażenie świetlic wiejskich, ośrodków kultury lub innych obiektów służących rozwojowi oraz integracji mieszkańców.

Obszar strategiczny: III. PRZEDSIĘBIORCZOŚĆ I KOOPERACJA Cel strategiczny: III.1. Budowanie partnerstwa z podmiotami i jednostkami wewnątrz społeczności gminy Wielowieś i w jej otoczeniu. Cel operacyjny: III.1. Wspieranie rozwoju gospodarki lokalnej poprzez aktywizację lokalnych przedsiębiorców oraz przyciąganie nowych inwestorów. Kierunki działania: 1. Stała aktualizacja „Miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego gminy Wielowieś”. Wydzielenie przede wszystkim stref produkcyjnych, usługowych. 2. Promowanie oferty inwestycyjnej gminy. 3. Uproszczenie oraz skrócenie czasu oczekiwania na decyzje administracyjne związane z prowadzeniem działalności gospodarczej oraz pozyskiwaniem inwestorów.

4. Prowadzenie doradztwa w zakresie pozyskiwania funduszy na rozwój mikro, małych i średnich przedsiębiorstw. 5. Prowadzenie bazy przedsiębiorców i pomoc w nawiązywaniu kontaktów gospodarczych w kraju i za granicą. 6. Stymulowanie rozwoju przedsiębiorczości i innowacyjności przedsiębiorstw lokalnych. Cel operacyjny: III.2. Rozwój turystyki i rekreacji bazującej na walorach przyrodniczych i kulturowych gminy Wielowieś. Kierunki działania: 1. Wspieranie rozwoju agroturystyki i ekoturystyki. 2. Prowadzenie działań i inwestycji zwiększających atrakcyjność turystyczną gminy. 3. Poprawa oznakowania obiektów turystycznych oraz tras turystycznych. 4. Zagospodarowanie terenów zielonych i stawów na tereny o charakterze rekreacyjnym, spacerowym, do uprawiania sportu.

Cel operacyjny: III.3.Rozwój zrównoważonego rolnictwa, w tym rolnictwa ekologicznego oraz przetwórstwa rolno-spożywczego. Kierunki działania:

Strona 14/159 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY WIELOWIEŚ NA LATA 2015-2018 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2022

1. Wspieranie modernizacji gospodarstw rolnych. 2. Wspieranie organizacji grup producentów rolnych. 3. Wspieranie przedsiębiorczości związanej z branżą rolniczą oraz z przetwórstwem rolno- spożywczym. 4. Realizacja zadań urzędników gminy wspierających lokalne rolnictwo.

Cel operacyjny: III.4. Nowoczesne zarządzanie rozwojem gminy oraz podniesienie sprawności działania administracji gminnej. Kierunki działania: 1. Wdrożenie współpracy z innymi samorządami w kraju i za granicą w zakresie programów społecznych, kulturalnych, edukacyjnych, biznesowych i wspólnych inwestycji. 2. Zwiększanie partnerstwa publiczno-prywatnego z podmiotami na terenie gminy i z otoczenia. 3. Opracowanie planu promocji gminy, która zapewni maksymalną efektywność działań. 4. Uczestnictwo w targach, seminariach i konferencjach.

5. Promowanie regionu poprzez stworzenie atrakcyjnej oferty gminnej, która obejmuje w szczególności działki budowlane pod budownictwo mieszkaniowe, rekreacyjne; działki inwestycyjne przeznaczone pod usługi i przemysł. 6. Nawiązanie kontaktów i współpraca z instytucjami wspierającymi przedsiębiorczość, tj. z inkubatorami przedsiębiorczości. 7. Współpraca z organizacjami pozarządowymi, instytucjami działającymi na terenie gminy oraz poza jego granicami w zakresie: • promocji i rozwoju turystyki; • ochrony wartości przyrodniczych; • organizacji imprez; • innych działań, które będą przedmiotem wspólnego zainteresowania. 8. Cyfryzacja usług publicznych. 9. Podejmowanie działań zmierzających do wzmocnienia partycypacji obywatelskiej w kreowaniu lokalnej polityki rozwoju. 10. Podejmowanie działań wspierających funkcjonowanie instytucji ekonomii społecznej.

1.2.10 Program Ochrony Środowiska Gminy Wielowieś Kierunki i cele Aktualizacji Programu Ochrony Środowiska Gminy Wielowieś: 1) Gospodarka wodno-ściekowa Celem długoterminowym do roku 2017, w zakresie gospodarki wodno-ściekowej, jest: Ochrona wód powierzchniowych i podziemnych poprzez uporządkowanie gospodarki ściekowej w Gminie. Kierunki działań umożliwiające realizacje przyjętego celu długookresowego: 1. rozbudowa sieci kanalizacyjnej i modernizacja już istniejącej, 2. budowa i modernizacja czyszczalni ścieków, 3. rozbudowa sieci wodociągowej i modernizacja już istniejącej,

Strona 15/159 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY WIELOWIEŚ NA LATA 2015-2018 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2022

4. kontrola jakości wód powierzchniowych i podziemnych, 5. budowa przydomowych oczyszczalni ścieków, 6. kontrola eksploatacji ujęć wodnych, 7. racjonalne gospodarowanie wodą. 2) Ochrona powietrza Celem długoterminowym do roku 2017, w zakresie ochrony powietrza, jest: Utrzymanie dobrej jakości powietrza w Gminie oraz zmniejszenie oddziaływania „niskiej emisji”. Kierunki działań umożliwiające realizacje przyjętego celu długookresowego: • monitoring jakości powietrza na terenie gminy, • likwidacja lub modernizacja źródeł „niskiej emisji”, • kontynuowanie rozwoju sieci gazowej, • propagowanie proekologicznych nośników energii wśród mieszkańców. 3) Ochrona przyrody Celem długoterminowym do roku 2017, w zakresie ochrony przyrody, jest: Zachowanie i wzmocnienie różnorodności biologicznej oraz krajobrazowej. Kierunki działań umożliwiające realizacje przyjętego celu długookresowego: • ochrona obszarów i obiektów prawnie chronionych, • powołanie nowych obszarów i obiektów prawnie chronionych, • prowadzenie ochrony lokalnego krajobrazu, • utrzymywanie różnorodności biologicznej siedlisk , • promocja istniejących form ochrony przyrody i terenów cennych przyrodniczo oraz sposobów ich ochrony, • rozwój ścieżek edukacyjnych na terenach cennych przyrodniczo. 4) Ochrona powierzchni ziemi i gleby Celem długookresowym do roku 2017, w zakresie ochrony powierzchni ziemi i gleby, jest: Racjonalne wykorzystanie terenu i zasobów glebowych. Kierunki działań umożliwiające realizacje przyjętego celu długookresowego: • monitoring jakości gleb, • prowadzenie działań mających na celu rekultywację terenów zdegradowanych i zdewastowanych, • promocja rolnictwa ekologicznego i rolnictwa integrowanego, • waloryzacja terenów pod względem ich przydatności do produkcji zdrowej żywności oraz promocja takiej żywności,

Strona 16/159 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY WIELOWIEŚ NA LATA 2015-2018 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2022

• prowadzenie edukacji ekologicznej dotyczącej wdrażania przez rolników zasad zawartych w Kodeksie Dobrej Praktyki Rolniczej. 5) Ochrona przed hałasem Celem długoterminowym do roku 2017, w zakresie ochrony przed hałasem, jest: Zmniejszenie uciążliwości akustycznych występujących na terenie Gminy do poziomu akceptowalnego pod względem prawnym i społecznym. Kierunki działań umożliwiające realizacje przyjętego celu długookresowego: • monitoring klimatu akustycznego na terenie gminy zaznaczając miejsca przekraczania norm emisji hałasu , • redukcja natężenia emisji hałasu poprzez wykorzystanie ekranów akustycznych , • rozbudowa i unowocześnienie układu komunikacyjnego, dbanie o stan techniczny nawierzchni dróg oraz zwiększenie płynność ruchu komunikacyjnego, co wpłynie na obniżenie emisji hałasu do środowiska. 6) Pola elektromagnetyczne Celem długookresowym do roku 2017, w zakresie ochrony przed promieniowaniem elektromagnetycznym, jest: Ograniczenie oddziaływania promieniowania elektromagnetycznego na środowisko. Kierunki działań umożliwiające realizacje przyjętego celu długookresowego: • stała kontrola potencjalnych źródeł niejonizującego promieniowania elektromagnetycznego, • wprowadzenie zagadnienia pól elektromagnetycznych do planów zagospodarowania przestrzennego, • edukacja ekologiczna mieszkańców w zakresie jakie rzeczywiste zagrożenia niesie za sobą emisja pól elektromagnetycznych. 7) Edukacja ekologiczna Celem długoterminowym do roku 2017, w zakresie edukacji ekologicznej, jest: Podnoszenie świadomości ekologicznej społeczeństwa. Kierunki działań umożliwiające realizacje przyjętego celu długookresowego: • doskonalenie metod udostępnienia informacji o środowisku i jego ochronie przez wszystkie instytucje publiczne, • rozwój szkolnej edukacji w zakresie ochrony środowiska, dostępu do informacji o środowisku oraz kształtowanie zachowań zgodnie z zasadą zrównoważonego rozwoju (akcje, szkolenia dla nauczycieli i szkół), • promowanie etykiet znakujących aspekt środowiskowy produktów w celu ułatwienia konsumentom zachowań proekologicznych,

Strona 17/159 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY WIELOWIEŚ NA LATA 2015-2018 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2022

1.3 Metodyka opracowania Gminny Program Ochrony Środowiska jest dokumentem strategicznym, opracowywanym na szczeblu gminnym, odnoszącym się do aspektów środowiskowych. Zachowując spójność ze Strategią Rozwoju Gminy, Miejscowym Planem Zagospodarowania Przestrzennego Gminy, oraz innymi dokumentami strategicznymi obowiązującymi na szczeblu gminnym, dokument ten ma określać i systematyzować działania środowiskowe, niezbędne do poprawy jakości życia i stanu środowiska na terenie Gminy oraz przyczyniać się do zapewniania zrównoważonego rozwoju Gminy. Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska Gminy Wielowieś został opracowany zgodnie z art. 17 ust. 1 ustawy z dnia 27.04.2001 r. Prawo ochrony środowiska (tekst jednolity: Dz. U. 2013, poz. 1232 z późn. zm.), uwzględniając wymagania, o których mowa w art. 14. przedmiotowej ustawy, tj.: cele ekologiczne, priorytety ekologiczne,) poziomy celów długoterminowych, rodzaj i harmonogram działań proekologicznych, środki niezbędne do osiągnięcia celów, w tym mechanizmy prawnoekonomiczne i środki finansowe. Projekt Aktualizacji Programu Ochrony Środowiska zgodnie z art. 17 ust. 2 podlega zaopiniowaniu przez organ wykonawczy powiatu, czyli Starostę Gliwickiego. Jednocześnie należy podkreślić, że Wójt Gminy, zgodnie z art. 17 ust. 4, zapewnia możliwość konsultacji społecznych, na zasadach i w trybie określonych w ustawie z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko, w postępowaniu, którego przedmiotem jest sporządzenie aktualizacji programu ochrony środowiska. W trakcie prac nad Programem: • konsultowano się z pracownikami Urzędu Gminy w zakresie pozyskania informacji niezbędnych do opracowania Aktualizacji Programu, • dokonano oceny relacji pomiędzy zapisami środowiskowych dokumentów strategicznych szczebla centralnego, wojewódzkiego i powiatowego, w celu ustalenia uwarunkowań zewnętrznych dla opracowywanego programu, • dokonano analizy aktualnych dokumentów strategicznych dla Gminy, w celu zachowania spójności priorytetów oraz zapewnienia skoordynowanej realizacji planowanych działań ujętych we wszystkich dokumentach strategicznych, • określono potrzeby w zakresie ochrony środowiska na terenie Gminy i na ich podstawie sprecyzowano cele i niezbędne działania ekologiczne, pozostające w zgodności z celami ujętymi w dokumentach strategicznych wyższego szczebla oraz obowiązującymi dokumentami strategicznymi dla Gminy Rudziniec, • opracowano harmonogram rzeczowo-finansowy realizacji poszczególnych działań ekologicznych, mając na uwadze pilność zaspokojenia potrzeb w zakresie ochrony środowiska, możliwości finansowe Gminy, dostępne źródła finansowania, • uzgodniono sposoby wdrażania i zasady monitorowania Aktualizacji Programu,

1.4 Struktura i zakres dokumentu Program zawiera ocenę stanu środowiska Gminy Wielowieś z uwzględnieniem danych oraz wskaźników ilościowych charakteryzujących poszczególne komponenty środowiska. Ponadto w niniejszym opracowaniu dokonano klasyfikacji i hierarchizacji najważniejszych problemów

Strona 18/159 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY WIELOWIEŚ NA LATA 2015-2018 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2022

środowiskowych. Wyznaczono priorytety, cele i kierunki działań. Określono także plan operacyjny Programu, w którym sprecyzowano zadania do realizacji wraz ze wskazaniem podmiotu odpowiedzialnego i szacunkowych kosztów. Ustalono również działania systemowe mające na celu wsparcie procesu wdrażania i realizacji GPOŚ. Określono system monitoringu Programu i wskazano możliwości finansowania założonych w opracowaniu zadań. Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska Gminy Wielowieś obejmuje następujące rozdziały: 1 Wprowadzenie 1.1 Cel przygotowania Programu Ochrony Środowiska 1.2 Uwarunkowania prawne i dokumenty strategiczne na szczeblu krajowym, wojewódzkim, powiatowym i gminnym 1.3 Metodyka opracowania 1.4 Struktura i zakres dokumentu 1.5 Wykaz pojęć i skrótów 2 Informacje ogólne o Gminie Wielowieś 2.1 Położenie Gminy Wielowieś 2.2 Rzeźba terenu i geologia 2.3 Hydrologia i hydrogeologia 2.4 Gleby, rośliny i zwierzęta 2.5 Klimat 2.6 Dane demograficzne 3 Ocena realizacji dotychczasowego Programu Ochrony Środowiska 4 Aspekt ekologiczny w planowaniu przestrzennym 5 Ocena aktualnego stanu środowiska 5.1 Ochrona powietrza atmosferycznego 5.2 Gospodarka wodnościekowa 5.3 Ochrona przed powodzią 5.4 Gospodarka odpadami komunalnymi 5.5 Tereny poprzemysłowe 5.6 Ochrona dziedzictwa przyrodniczego 5.7 Ochron lasów 5.8 Ochrona zasobów kopalin 5.9 Ochrona gleb 5.10 Ochrona przed hałasem 5.11 Ochrona przed polami elektromagnetycznymi 5.12 Rozwój edukacji ekologicznej 6 Priorytety ekologiczne, cele i kierunki ochrony środowiska 6.1 Cel nadrzędny Programu Ochrony Środowiska 6.2 Powietrze atmosferyczne 6.3 Ochrona zasobów wód podziemnych i powierzchniowych 6.4 Ochrona przed powodzią 6.5 Gospodarka odpadami komunalnymi 6.6 Tereny poprzemysłowe 6.7 Ochrona dziedzictwa przyrodniczego 6.8 Ochrona lasów 6.9 Ochrona zasobów kopalin

Strona 19/159 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY WIELOWIEŚ NA LATA 2015-2018 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2022

6.10 Ochrona gleb 6.11 Ochrona przed hałasem 6.12 Ochrona przed polami elektromagnetycznymi 6.13 Edukacja ekologiczna 6.14 Aspekt ekologiczny w planowaniu przestrzennym 7 Plan operacyjny realizacji Programu 8 Zagadnienia systemowej 8.1 Zarządzanie Programem 8.2 Monitoring realizacji Programu 9 Aspekty finansowe realizacji Programu 10 Streszczenie w języku niespecjalistycznym 11 Wykaz materiałów

1.5 Wykaz pojęć i skrótów PEP - Polityka Ekologiczna Państwa POŚ - Program Ochrony Środowiska PPOŚ - Powiatowy Program Ochrony Środowiska WPOŚ - Wojewódzki Program Ochrony Środowiska GPOŚ – Gminny Program Ochrony Środowiska POP - Program ochrony powietrza PGN – Program Niskiej Emisji Gminy Wielowieś NFOŚiGW - Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej WFOŚiGW - Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej RPO WSL - Regionalny Program Operacyjny Województwa Śląskiego PROW – Program Rozwoju Obszarów Wiejskich BOŚ - Bank ochrony środowiska GUS - Główny Urząd Statystyczny GZWP - Główny Zbiornik Wód Podziemnych SOO - Specjalny Obszar Ochrony PEM - Promieniowanie elektromagnetyczne WIOŚ - Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska RDLP - Regionalna Dyrekcja Lasów Państwowych GDDKiA - Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad ZDW – Zarząd Dróg Wojewódzkich PZD - Powiatowy Zarząd Dróg PCZK - Powiatowe Centrum Zarządzania Kryzysowego MPZP - miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego

Strona 20/159 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY WIELOWIEŚ NA LATA 2015-2018 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2022

2 Informacje ogólne o Gminie Wielowieś

2.1 Położenie Gminy Wielowieś Gmina Wielowieś zlokalizowana jest w województwie śląskim w jego północno -zachodniej części i wchodzi w skład powiatu gliwickiego. Gmina Wielowieś składa się z 12 sołectw, są to: Wielowieś, Błażejowice, Czarków, Dąbrówka, Gajowice, , ; Świbie, Radonia, Raduń-Borowiany, Wiśnicze, . Gmina Wielowieś położona jest w środkowo-zachodniej części województwa śląskiego, od północy graniczy z gminami: Zawadzkie i Krupski Młyn, od wschodu z gminami Tworóg, Zbrosławice, od południa z miastem Pyskowice, a od zachodu z gminami: Toszek, Jemielnica i Strzelce Opolskie. Granica z gminami: Zawadzkie. Jemielnica oraz Strzelce Opolskie, stanowi równocześnie granicę pomiędzy województwem śląskim i opolskim. Gmina leży na szlaku komunikacyjnym wiodącym z Opola do Gliwic i Tarnowskich Gór przy skrzyżowaniu dróg wojewódzkich relacji – Pyskowice - Olesno oraz Tworóg – Wielowieś i Wielowieś – Toszek. Położenie gminy na tle podziału regionalnego województwa i powiatu przedstawia poniższa ilustracja.

Ilustracja 1: Lokalizacja Gminy Wielowieś na tle powiatów (Źródło: geoportal.gov.pl)

Strona 21/159 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY WIELOWIEŚ NA LATA 2015-2018 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2022

Najbliższe duże ośrodki miejskie znajdują się w odległości: • Gliwice - 28 km; • Tarnowskie Góry - 20 km; • Zabrze - 30 km; • Bytom - 30 km. Siedziba władz wojewódzkich - położona jest w odległości około 50 km.

Ilustracja 2: Gmina Wielowieś na tle układu komunikacyjnego (Źródło: geoportal.gov.pl)

2.2 Rzeźba terenu i geologia Gmina Wielowieś położona jest w obrębie prowincji Wyżyny Śląskiej, na obszarze tzw. Progu Środkowotriasowego sąsiadującego od północy z Doliną Małej Panwi a od południa z regionem Wysoczyzny Przywyżynnej, stanowiącej część makroregionu Kotlina Raciborsko- Oświęcimska. Próg środkowotriasowy sięga 200 m npm. w części zachodniej i 300 m npm. w części południowo – wschodniej tworząc na obszarze gminy tzw. Pagóry Sarnowskie. W kierunku wschodnim Pagóry Sarnowskie przechodzą w garb Laryszowski o szerokiej falistej wierzchowinie. Ku północy Próg przechodzi w Dolinę Małej Panwi, a ku południowi opada stokiem denudacyjno-erozyjnym, o wysokości 20 – 60 m ku Kotlinie Raciborskiej. W Gminie Wielowieś stwierdzono występowanie następujących typów krajobrazu, ze względu na ukształtowanie i geologie terenu:

Strona 22/159 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY WIELOWIEŚ NA LATA 2015-2018 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2022

• erozyjne krajobrazy dolin i obniżeń z aluwiami i deluwiami, • równinne i faliste krajobrazy powierzchni zrównania z wapieniami i / lub płytkimi pokrywami osadów polodowcowych, • pagórkowate krajobrazy ostańców denudacyjnych zbudowane z wapieni. Natomiast ze względu na użytkowanie terenu wyróżniono następujące typy krajobrazu: • krajobrazy terenów zabudowanych, • krajobrazy leśne, • krajobrazy rolnicze mozaikowate polno-łakowo-zadrzewieniowe, • krajobrazy rolnicze gruntów ornych ze sporadycznie występującymi zadrzewieniami. Na terenie, na którym znajduje się gmina Wielowieś zalegają utwory triasowe, których wychodnie znajdują się jedynie w obrębie Progu Środkowotriasowego reprezentowanego przez monoklinalno – zrębowe Pagóry Sarnowskie. Pagóry te są zbudowane głównie z wapieni triasowych, wapieni dolomitycznych, dolomitów marglistych oraz margli. Miejscami występują triasowe piaski i iły czerwone i pstre zaznaczające się na powierzchni czerwoną warstwą gleby. Powierzchnia progu pokryta jest osadami plejstoceńskimi o zróżnicowanej miąższości i litologii (gliny, piaski, Żwiry). W części południowej przylegającej do Progu występują pod piaskami czwartorzędowymi tektonicznie obniżone wapienie środkowo triasowe oraz brekcje i iły liasowe. W obrębie Wysoczyzny w podłożu czwartorzędowym zalegają piaszczysto-ilaste osady miocenu, natomiast w sąsiedztwie Progu osady karbonu i triasu. Pagóry Sarnowskie to wzniesienia o charakterze ostańców, ich wysokości wahają się od 270 do 305 m n.p.m. Stoki wzniesień są łagodne a rozcinające je suche dolinki wypełnione są zwietrzeliną utworów plejstoceńskich powstałą w warunkach klimatu peryglacjalnego. Leżąca na północ od Pagórów Dolina Małej Panwi jest subsekwentnym obniżeniem między progami Środkowotriasowym i Górnotriasowym. Obniżenie powstało w ułożonych utworach triasu, głównie iłach a w plejstocenie zostało wypełnione osadami czwartorzędowymi mającymi miąższość od kilku do kilkudziesięciu metrów. Na terenie gminy są to przede wszystkim utwory lodowcowe, wodnolodowcowe, rzeczne, peryglacjalne i eoliczne reprezentowane przez piaski, żwiry, gliny, mady, mułki i torfy. Rzeźba Doliny Małej Panwi jest monotonna. Jej obszar jest płaski, tylko miejscami falisty. W okolicach Dąbrówki występują piaski eoliczne tworzące dość pokaźne wydmy. Obszar gminy Wielowieś położony jest w obrębie struktury tektonicznej monokliny śląsko - krakowskiej. Monoklina śląsko – krakowska charakteryzuje się tektonika fałdowo – blokową utworów triasu i jury. Utwory te pokrywają podłoże zbudowane ze skał paleozoicznych. W budowie geologicznej analizowanego terenu występują osady karbonu, triasu, trzeciorzędu i czwartorzędu. Karbon – wykształcony jest w postaci szarogłazów, zlepieńców (karbon dolny) oraz łupków i piaskowców (karbon górny), silnie sfałdowane i pocięte uskokami. Trias - osady triasu przykrywają osady karbońskie, przez dwa ogniwa: pstry piaskowiec w postaci piasków i iłów oraz margli dolomitycznych i wapień muszlowy w postaci wapieni i dolomitów warstw gorażdżańskich, karchowickich oraz dolomity diploporowe. Trzeciorzęd - wieku mioceńskiego reprezentowane są przez iły, piaski, żwiry kwarcowe. Czwartorzęd - plejstocen i holocen o miąższości ok. 10 m. Plejstocen to głównie piaski i żwiry lodowcowe i wodnolodowcowe, gliny zwałowe zlodowacenia środkowopolskiego oraz gliny pylaste i piaski tarasów akumulacyjnych zlodowacenia północnopolskiego. Osady holocenu wykształcone są jako piaski eoliczne, występujące w obszarze dolin rzecznych.

Strona 23/159 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY WIELOWIEŚ NA LATA 2015-2018 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2022

2.3 Hydrologia i hydrogeologia Gmina Wielowieś znajduje się na terenie zlewni Odry, uściślając w obrębie jej dwóch dopływów: Kłodnicy i Małej Panwi. Rzeka Kłodnica jest więc głównym ciekiem wodnym na terenie gminy. Kłodnica ma charakter rzeki podgórskiej o dużej różnicy spadku i znacznej zmienności przepływu. Źródła rzeki znajdują się w południowych dzielnicach Katowic w zespole przyrodniczo-krajobrazowym Źródła Kłodnicy. Dno doliny Kłodnicy jest płaskie i podmokłe. Z powodu dużych zanieczyszczeń w górnym biegu Kłodnicy woda jest ciemna, zamulona i zanieczyszczona. W dolnym biegu rzeka nieco się oczyszcza. Mała Panew jest rzeką o większym obszarze zlewni i dłuższą od Kłodnicy. Jej źródła znajdują się w pobliżu miasta Koziegłowy. Mała Panew jest rzeką średnio zanieczyszczoną: źródła rzeki zaliczane są do wód III klasy czystości, a woda poniżej Jeziora Turawskiego jest nawet II klasowa. Cały środkowy bieg rzeki, od Kalet do Ozimka uważa się za zanieczyszczony na tyle by wody te zaliczyć do pozaklasowych. Mimo wszystko jest rzeką dość ciekawą dla wędkarzy ze względu na duże pogłowie tutejszych płoci, leszczy i szczupaków. Przez teren gminy Wielowieś przepływają również mniejsze rzeki i potoki: • we wschodniej części – Leguncja, będąca lewobrzeżnym dopływem Małej Panwi, • w południowo wschodniej części – Kieleczka, dopływ Leguncji, • w zachodniej części gminy - Świbska Woda (Potok Świbski, potok Baba) dopływ Małej Panwi, • oraz Pniówka dopływ Dramy. Potok Toszecki w źródłowym odcinku prowadzi wody II i III klasy czystości ze względu na podwyższone stężenia azotynów, fosforanów, ołowiu i miana Coli. Potok Pniowski u ujścia ma wody III klasy czystości z powodu zanieczyszczenia o podobnej charakterystyce jak potok Toszecki. Czyste wody prowadzą jedynie cieki drobne lub górne odcinki rzek należące do dorzecza Małej Panwi. Gmina Wielowieś leży na terenie powiatu gliwickiego, którego główne zasoby wód podziemnych występują w utworach węglanowych triasu, utworach czwartorzędowych, częściowo trzeciorzędowych, podrzędnie karbonu dolnego. Kompleks jest zasilany bezpośrednio opadami oraz pośrednio poprzez przesączenia z innych warstw. Gmina Wielowieś leży w obszarze występowania trzech Głównych Zbiorników Wód Podziemnych: • Głównego Zbiornika Wód Podziemnych nr 333 Opole-Zawadzkie • Głównego Zbiornika Wód Podziemnych nr 335 Krapkowice-Strzelce Opolskie • Głównego Zbiornika Wód Podziemnych nr 327 Lubliniec-Myszków Teren planowanego przedsięwzięcia położony jest w zasięgu występowania GZWP 333 Opole- Zawadzkie. Całkowita powierzchnia zbiornika wynosi ok. 1035 km2, z czego 250 km2 położone jest na obszarze województwa Śląskiego. Wielkość zasobów wodnych udokumentowana jest na 200-225 m3/dobę. Głębokość zwierciadła wód podziemnych wynosi 2 – 5 m, wzdłuż dolin rzecznych 1 – 2m, a na obszarach wydmowych 5 – 10 m. W partiach kulminacyjnych Pagórów Sarnowskich zwierciadło wód podziemnych leży głębiej niż 10 m pod powierzchnią terenu. Zwierciadło ma charakter swobodny, płytki poziom wód jest drenowany powierzchniową siecią hydrograficzną. Pierwsze piętro wodonośne występuje w utworach czwartorzędowych, wyróżnia się w nim dwa poziomy wodonośne: w osadach rzecznych oraz w osadach lodowcowych i wodnolodowcowych. Drugie piętro wodonośne

Strona 24/159 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY WIELOWIEŚ NA LATA 2015-2018 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2022 występuje w obrębie skał triasowych. Wyróżnia się w nim dwa poziomy: wapienia muszlowego i retu. Pierwszy występuje na północ od linii łączącej wieś Kieleczka z Świniowicami, drugi ma znaczenie eksploatacyjne w Wielowsi, Świbiu i Błażejowicach. Pierwszy poziom wapienia muszlowego jest bardzo zasobny, są to wody artezyjskie i subartezyjskie, niewymagające uzdatniania do celów pitnych. Poziom tych wód leży na głębokościach od 50 – 300 m.

Ilustracja 3: Zbiorniki wód podziemnym w Gminie Wielowieś (Źródło: geoportal.gov.pl) Wszystkie ujęcia wody na terenie Gminy Wielowieś oparte są na ujęciach wód podziemnych. Znajdują się w Wielowsi, Dąbrówce, Wiśniczach, Świbiu oraz przy Oddziale Rehabilitacji Psychiatrycznej w Dąbrówce. W wodzie występuje podwyższona zawartość azotanów, która jest charakterystyczna dla wód głębinowych gminy Wielowieś. Dlatego ważne jest aby na bieżąco monitorować jakość wód surowych w celu odpowiedniego dostosowania parametrów urządzeń uzdatniających, by w wodzie podawanej do sieci zawartość azotanów nie przekraczała obowiązujących norm. Na podstawie analizy dokonanej w 2012 r. przez Państwowy Powiatowy Inspektorat Sanitarny w Gliwicach można stwierdzić, że woda na terenie gminy Wielowieś była bezpieczna pod kątem zdrowotnym, a jakiekolwiek nieprawidłowości miały charakter krótkotrwały. W zakresie zbiorników wodnych na terenie omawianej gminy utworzony został staw Hubertus o powierzchni 6 ha, który stanowi część zamkniętą Szpitalu Wojewódzkiego w Toszku.

2.4 Gleby, rośliny i zwierzęta

2.4.1 Gleby Gleby na terenie gminy Wielowieś to gleby zaliczane głównie do IV i V klasy bonitacyjnej i

Strona 25/159 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY WIELOWIEŚ NA LATA 2015-2018 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2022 przeznaczone są przede wszystkim do upraw kompleksu żytnio-ziemniaczanego. Występują gleby lekkie piaskowo-gliniaste i gliniaste, najczęściej brunatne wyługowane, a także szczerki i bielice. Obecny stan gleb określa się jako zdegradowany, co bezpośrednio wynika z eksploatacji górniczej na terenie całego województwa śląskiego. W głównej mierze degradacja ta przejawia się znacznym zakwaszeniem gleb, ale także miejscową toksycznością. Na obszarze gminy występują gleby bielicowe i pseudobielicowe, brunatne wyługowane, czarne ziemie zdegradowane, mady i gleby mułowo-torfowe. Dominują gleby bielicowe i pseudobielicowe, oznaczające się niskim pH, wytworzone głównie z piasków gliniastych lekkich, słabo gliniastych lub glin lekkich. Pod względem rolniczym w większości zaliczane są do gleb żytnio-ziemniaczanych lub żytnio-łubinowych. Gleby brunatne występują na mniejszym obszarze. Powstały na piaskach słabo gliniastych i gliniastych lekkich. Odczyn ich mieści się w zakresie od bardzo kwaśnego pH 3,6 do lekko kwaśnego pH 6,2. Gleby brunatne wyługowane należą do IV klasy bonitacji oraz kompleksu żytniego słabego i żytniego bardzo słabego. Czarne ziemie zdegradowane wykształcone zostały z lżejszych utworów, piasków słabo gliniastych lub gliniastych lekkich. Charakteryzują się odczynem kwaśnym pH od 4,2 do 6,0. Stanowią grunty zaliczane do słabszych klas bonitacyjnych oraz kompleksów zbożowo- pastewnego mocnego i słabego. Ogólna powierzchnia użytków rolnych gminy wynosi 678 754 ar głównie o II kategorii gleb, tj. średnie i lekkie. Gmina ma charakter typowo rolniczy. Powierzchnia gminy wynosi 11 659 ha, w tym powierzchnia użytków rolnych - 7.605 ha. Ok. 95% z nich to grunty orne. Zasiewami głównymi są zboża (63% gruntów ornych, gł. pszenica, mieszanki zbożowe) oraz rośliny pastewne (19%) i ziemniaki (10%). Struktura upraw uwarunkowana jest niską jakością gleb. Z ogólnej liczby gospodarstw (888) ok. 45% ma powierzchnię większą niż 5 ha – średnia wielkość gospodarstwa jest największa z gmin powiatu gliwickiego.

2.4.2 Rośliny Roślinnością potencjalną obszaru są ciepłolubne dąbrowy i grądy. Zbiorowiskami zastępczymi są monokultury sosny oraz nitrofilne zespoły pól uprawnych. Na terenie gminy Wielowieś usytuowany jest rezerwat przyrody "Hubert", którego podstawowym zadaniem jest ochrona lasu mieszanego o cechach naturalnych. Jest to najważniejszy tego typu kompleks na terenie gminy. Chroniony fragment lasu położony jest w pobliżu miejscowości Dąbrówka, wewnątrz zwartego kompleksu leśnego będącego częścią rozległych lasów lublinieckich. Dominującym zbiorowiskiem jest grąd Tilio-Carpinetium, mniejsze powierzchnie zajmuje łęg Circaeo- Alnetum i bór mieszany Querco robori-Pinetum. Kompleksy pól stanowią istotny element krajobrazu. Występują pola uprawne z wyraźnie czytelnym podziałem łanowym jak i także wieloprzestrzenne. Na terenie gminy Wielowieś stwierdzono obecność 102 gatunków roślin naczyniowych. Wśród nich odnotowano kilka gatunków chronionych i rzadkich. Należą do nich: wawrzynek wilczełyko, kopytnik pospolity, konwalia majowa, pierwiosnka wyniosła, czartawa drobna, starzec leśny.

2.4.3 Zwierzęta Teren gminy Wielowieś jest zróżnicowany siedliskowo, stwarzając dogodne warunki życia dla wielu grup zwierząt, zarówno kręgowców jak i bezkręgowców. Występują tu gatunki związane z zbiorowiskami otwartymi, środowiskiem wodnym oraz gatunki typowo leśne. Duże kręgowce zasiedlają kompleksy leśne. Zwierzęta te prowadzą ruchliwy tryb życia i stale

Strona 26/159 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY WIELOWIEŚ NA LATA 2015-2018 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2022 przemieszczają się w poszukiwaniu pokarmu i dogodniejszych miejsc do życia. Na obszarze gminy odnotowuje się obecność m.in. jeleni, saren leśnych i polnych, danieli, dzików, zajęcy, lisów, kuny leśnej.

2.5 Klimat Według podziału na rejony klimatyczne rozpatrywany teren leży w zasięgu klimatu wyżyn środkowej Polski z dużym wpływem mas pochodzenia polarno-morskiego znad Atlantyku (ok. 65% w roku). Charakteryzuje się dużą nieregularnością stanów pogody i znacznymi wahaniami temperatur w ciągu roku. Rzadziej, bo około 20% czasu w roku, na występujący klimat mają wpływ masy powietrza polarno-kontynentalnego, przynoszące chłodniejsze dni w zimie i cieplejsze w lecie, jak również zmniejszenie zachmurzenia. Pozostały odsetek przypada na wpływ mas pochodzenia zwrotnikowo-morskiego oraz zwrotnikowo-kontynentalnego, przynoszące w lecie upały i parności, a w zimie odwilże. Warunki anemologiczne w głównej mierze kształtowane są przez zachodnią cyrkulację atmosferyczną (ponad 50% dni w roku o średnich prędkościach od 3,0-3,5 m/s) oraz południowo-zachodnia. Duży wpływ na kształtowanie klimatu lokalnego mają rzeźba terenu oraz obszary zabudowane. Łąki sprzyjają powstawaniu mgieł. Średnia roczna temperatura powietrza kształtuje się na poziomie 7,5°C, przeciętny czas zalegania pokrywy śnieżnej waha się od 60–90 dni, długość okresu wegetacyjnego wynosi 210–230 dni. Średnioroczne sumy opadów atmosferycznych kształtują się dla rejonu gminy Wielowieś w granicy 727 mm. Maksymalne sumy miesięczne notowane są w lipcu, minimalne w lutym.

2.6 Dane demograficzne

Tabela 1: Ludność Gminy Wielowieś z podziałem na jednostki osadnicze Ilość mieszkańców [osoby] lp. Miejscowość 2010 r. 2011 r. 2012 r. 2013 r. 2014 r. 1 Błażejowice 283 284 290 293 296 2 Borowiany 138 139 139 146 162 3 Czarków 220 213 214 209 201 4 Dąbrówka 500 492 491 491 491 5 Gajowice 85 86 87 91 90 6 Kieleczka 91 90 88 85 83 7 Radonia 436 433 429 422 410 8 Raduń 71 67 65 73 72 9 Sieroty 454 471 467 473 470 10 Świbie 1196 1187 1183 1180 1168 11 Wielowieś 1817 1821 1837 1836 1842 12 Zacharzowice 281 275 268 268 267 13 Wiśnicze 302 300 296 293 289 RAZEM: 5874 5858 5854 5860 5841 (Źródło: opracowanie własne)

Strona 27/159 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY WIELOWIEŚ NA LATA 2015-2018 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2022

Tabela 2: Stan ludności w Gminie Wielowieś Jednostka miary 2009 2010 2011 2012 2013 Ludność wg miejsca zameldowania/zamieszkania i płci faktyczne miejsce zamieszkania stan na 31 XII ogółem osoba 5999 5920 5924 5922 5906 mężczyźni osoba 2905 2851 2858 2862 2858 kobiety osoba 3094 3069 3066 3060 3048 Wskaźnik obciążenia demograficznego ludność w wieku nieprodukcyjnym na 100 osób w wieku osoba produkcyjnym 58,4 56,3 55,1 52,8 52,7 ludność w wieku poprodukcyjnym na 100 osób w wieku osoba przedprodukcyjnym 91,2 93,8 94,4 98,1 99,2 ludność w wieku poprodukcyjnym na 100 osób w wieku osoba produkcyjnym 27,9 27,2 26,8 26,1 26,2 Udział ludności wg ekonomicznych grup wieku w % ludności ogółem w wieku przedprodukcyjnym % 19,3 18,6 18,3 17,4 17,3 w wieku produkcyjnym % 63,1 64,0 64,5 65,5 65,5 w wieku poprodukcyjnym % 17,6 17,4 17,3 17,1 17,2 Kobiety na 100 mężczyzn ogółem osoba 107 108 107 107 107 Gęstość zaludnienia ludność na 1 km2 osoba 52 51 51 51 51 URODZENIA I ZGONY Ruch naturalny wg płci Urodzenia żywe ogółem - 67 43 56 52 65 mężczyźni - 35 17 29 27 41 kobiety - 32 26 27 25 24 Zgony ogółem ogółem - 82 61 63 65 67 mężczyźni - 46 33 36 33 32 kobiety - 36 28 27 32 35 Zgony niemowląt ogółem - 1 0 0 1 0 mężczyźni - 0 0 0 1 0 kobiety - 1 0 0 0 0 Przyrost naturalny ogółem - -15 -18 -7 -13 -2 mężczyźni - -11 -16 -7 -6 9 kobiety - -4 -2 0 -7 -11 Urodzenia żywe, zgony i przyrost naturalny na 1000 ludności urodzenia żywe na 1000 ludności - 11,2 7,2 9,5 8,8 11,0 zgony na 1000 ludności - 13,74 10,25 10,66 10,99 11,35 przyrost naturalny na 1000 ludności - -2,5 -3,0 -1,2 -2,2 -0,3 MAŁŻEŃSTWA, ROZWODY I SEPARACJE Małżeństwa zawarte ogółem - 30 44 30 39 27 Małżeństwa na 1000 ludności ogółem - 5,0 7,4 5,1 6,6 4,6 (Źródło: stat.gov.pl)

Strona 28/159 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY WIELOWIEŚ NA LATA 2015-2018 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2022

Tabela 3: Migracje wewnętrzne i zagraniczne (stat.gov.pl) Jednostka miary 2009 2010 2011 2012 2013 Migracje na pobyt stały gminne wg typu, kierunku i płci migrantów zameldowania w ruchu wewnętrznym ogółem osoba 63 64 69 82 77 mężczyźni osoba 23 29 40 31 33 kobiety osoba 40 35 29 51 44 zameldowania z zagranicy ogółem osoba 5 5 5 6 2 mężczyźni osoba 3 4 2 4 1 kobiety osoba 2 1 3 2 1 wymeldowania w ruchu wewnętrznym ogółem osoba 42 38 41 48 65 mężczyźni osoba 12 25 21 14 29 kobiety osoba 30 13 20 34 36 wymeldowania za granicę ogółem osoba 14 20 22 30 25 mężczyźni osoba 7 4 7 18 13 kobiety osoba 7 16 15 12 12 saldo migracji wewnętrznych ogółem osoba 21 26 28 34 12 mężczyźni osoba 11 4 19 17 4 kobiety osoba 10 22 9 17 8 saldo migracji zagranicznych ogółem osoba -9 -15 -17 -24 -23 mężczyźni osoba -4 0 -5 -14 -12 kobiety osoba -5 -15 -12 -10 -11 (Źródło: stat.gov.pl)

Strona 29/159 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY WIELOWIEŚ NA LATA 2015-2018 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2022

3 Ocena realizacji dotychczasowego Programu Ochrony Środowiska W poniższej tabeli przedstawiono ocenę realizacji zadań w latach 2010 – 2014, wynikających z dotychczasowego „Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Wielowieś”. Dla zobrazowania stopnia realizacji poszczególnych zadań przyjęto czterostopniową skalę gdzie: 0 – brak realizacji, 1 – zrealizowano częściowo, 2 – realizowane na bieżąco, 3 – zrealizowano. Tabela 4: Ocena realizacji zadań aktualizacji POŚ w latach 2010 – 2014 L.p. Nazwa zadania Okres realizacji Ocena 1. Budowa chodnika i kanalizacji deszczowej przy ul. Wolnej w 2009 Wielowsi wraz z remontem nawierzchni przy drodze nr 2955S 3

2. Budowa kanalizacji sanitarnej i oczyszczalni ścieków w Wielowsi 2009-2013 3

3. Modernizacja oczyszczalni ścieków w Świbiu 2009 3

4. Rozbudowa stacji uzdatniania wody w Świbiu o instalację do 2009 usuwania azotanów 3

5. Modernizacja sieci wodociągowej dla ul. Wolnej w Wielowsi 2009 3

6. Budowa kanalizacji deszczowej na ul. Słonecznej w Sierotach 2009 3

7. Badania jakości wód powierzchniowych 2009-2017 2

8. Edukacja oraz propagowanie postaw i zachowań motywujących 2009-2017 ludność do racjonalnego gospodarowania wodą 2

9. Termomodernizacja budynku GOK-u w Wielowsi 2009 1

10. Termomodernizacja budynku Szkoły Podstawowej w Świbiu 2009 3

11. Opracowanie programu ograniczenia niskiej emisji 2009-2010 3

12. Monitoring jakości powietrza atmosferycznego 2009-2017 2

13. Przeprowadzenie akcji informacyjno – edukacyjnej propagującej 2009-2017 proekologiczne nośniki energii wśród mieszkańców 2

14. Badania dotyczące jakości gleb: badania na zawartość metali 2009-2017 ciężkich. 2

Strona 30/159 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY WIELOWIEŚ NA LATA 2015-2018 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2022

L.p. Nazwa zadania Okres realizacji Ocena 15. Propagowanie tzw. dobrych praktyk rolniczych (szkolenia, 2009-2017 wykłady, broszury) 2

16. Promowanie upraw energetycznych (szkolenia, wykłady, 2009-2017 broszury) 2

17. Badania pól elektromagnetycznych w rejonie anten nadawczych 2009-2017 i stacji bazowych telefonii komórkowej 0

18. Opracowanie programów edukacyjnych uświadamiających 2009-2017 problem ochrony przed niejonizującym promieniowaniem 0 elektromagnetycznym

19. Opracowanie programów edukacyjnych uświadamiających 2009-2017 problem ochrony przed hałasem 0

20. Utrzymanie terenów zielonych w gminie 2009-2017 2

21. Prowadzenie prac pielęgnacyjnych zespołów parkowych i 2009-2017 terenów objętych ochroną na terenie gminy 2

22. Promocja rolnictwa ekologicznego, agroturystyki oraz 2009-2017 programów rolnośrodowiskowych (szkolenie, wykłady, broszury) 2

23. Prowadzenie i rozwój szkolnej edukacji w zakresie ochrony 2009-2017 przyrody i środowiska naturalnego 2

24. Prowadzenie warsztatów /wykładów poszerzających wiedzę 2009-2017 nauczycieli i młodzieży o ochronie środowiska 2

25. Doskonalenie metod udostępnienia informacji o środowisku i 2009-2017 jego ochronie przez instytucje publiczne 2

(Źródło: opracowanie własne) Dla kontroli realizacji aktualizacji programu i stanu środowiska i jego zagrożeń był prowadzony monitoring składający się z dwóch części: • monitoring wewnętrzny: analiza tempa i stopnia realizacji poszczególnych zadań wynikających z POŚ, analiza przedmiotu procesów administracyjnych oraz bieżących problemów środowiskowych; • monitoring zewnętrzny: analiza stanu środowiska, analiza konfliktów społecznych, analiza jakości życia mieszkańców, analiza planów i przedsięwzięć, których realizacja będzie wpływać na stan i jakość środowiska; wykonywany on będzie m.in. przez służby prowadzące Państwowy Monitoring Środowiska, jednostki kontrolne administracji państwowej oraz organizacje społeczne. Określenie poszczególnych wskaźników wymaga posiadania odpowiednich informacji: • pochodzących z monitoringu środowiska (zarówno WIOŚ jak monitoringu lokalnego), • pochodzących z branżowych raportów i opracowań określających stan miasta,

Strona 31/159 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY WIELOWIEŚ NA LATA 2015-2018 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2022

pozostających w dyspozycji władz samorządowych, • pochodzących z przeprowadzenia odpowiednich badań opinii społecznej. W poniższej tabeli przedstawiono wskaźniki monitoringu zaproponowane w Aktualizacji Programu Ochrony Środowiska na lata 2010 – 2014: Tabela 5: Ewaluacja wskaźników monitoringu zaproponowane w Aktualizacji Programu Ochrony Środowiska na lata 2010-2014

Lp. Wskaźnik Stan wyjściowy Stan obecny Ludność korzystająca z sieci 1. kanalizacyjnej w % ogólnej liczby 20,9 % 48,69 % ludności Ludność korzystająca z sieci 2. wodociągowej w % ogólnej liczby 95 % 95,2 % ludności Ludność korzystająca z sieci 3. gazowej w % ogólnej liczby 15,6 % 17,6 % ludności

4. Długość sieci gazowej 103,5 km 104,01 km

5. Długość sieci kanalizacyjnej 8,6 km 28,5 km

6. Długość sieci wodociągowej 88,7 km 90,5 km

Zużycie wody w gospodarstwach 7. 26,9 m3/osobę/rok 27,9 m3/osobę/rok domowych Zużycie gazu w gospodarstwach 8. 22,8 m3/osobę/rok 23,05 m3/osobę/rok domowych Zużycie gazu na ogrzewanie 9. 97,8 tys. m3 /rok 89,5 tys. m3 /rok mieszkań 10. Jakość wód powierzchniowych Wyłącznie II i III klasa Wyłącznie II i III klasa

11. Jakość wód podziemnych Wyłącznie III i IV klasa Wyłącznie III i IV klasa

(Źródło: opracowanie własne)

Strona 32/159 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY WIELOWIEŚ NA LATA 2015-2018 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2022

4 Aspekt ekologiczny w planowaniu przestrzennym Planowanie przestrzenne od wielu lat nie funkcjonuje w Polsce w sposób właściwy. Miejscowy plan, zgodnie z ustawą o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym z 2003 r., jest podstawowym instrumentem kształtowania ładu przestrzennego pozwalającym gminom na racjonalną gospodarkę terenami. Poza planem miejscowym w systemie planowania przestrzennego występują instrumenty pomocnicze, w postaci decyzji lokalizacyjnych. Pomimo istnienia ustawy oraz ustaw określających kompetencje w tym zakresie samorządów wszystkich szczebli znaczna powierzchnia kraju nie jest objęta miejscowymi planami zagospodarowania przestrzennego. Taka sytuacja powoduje wydawanie wielu decyzji lokalizacyjnych i gospodarczych, podejmowanych bez uwzględnienia konieczności zachowania ładu przestrzennego i uporządkowanego rozwoju terenów mieszkaniowych, przemysłowych czy rekreacyjnych. W decyzjach lokalizacyjnych często występuje też brak uwzględniana zasad ochrony środowiska. Konieczne przywrócenie właściwej roli planowania przestrzennego, w szczególności dotyczy to miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego, które powinny być podstawą lokalizacji nowych inwestycji. Zgodnie z PEP konieczne jest wdrożenie następujących kierunków działań: • wdrożenie wytycznych metodycznych dotyczących uwzględnienia w planach zagospodarowania przestrzennego wymagań ochrony środowiska i gospodarki wodnej, w szczególności wynikających z opracowań ekofizjograficznych, prognoz oddziaływania na środowisko (wraz z poprawą jakości tych dokumentów), • wdrożenie przepisów umożliwiających przeprowadzanie strategicznej oceny oddziaływania na środowisko już na etapie studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego (które jest opracowaniem planistycznym obejmującym teren całej gminy), • zatwierdzenie wszystkich obszarów europejskiej sieci Natura 2000 oraz sporządzenie dla nich planów ochrony, • wdrożenie koncepcji korytarzy ekologicznych, • uwzględnianie obszarów narażonych na niebezpieczeństwo powodzi, • określenie zasad ustalenia progów tzw. chłonności środowiskowej oraz pojemności przestrzennej zależnie od typu środowiska, wprowadzenie mechanizmów ochrony zasobów złóż kopalin przed zagospodarowaniem powierzchni uniemożliwiającym przyszłe wykorzystanie, uwzględnienie w planach zagospodarowania przestrzennego wyników monitoringu środowiska, w szczególności w zakresie powietrza, wód i hałasu. Cały obszar Gminy Wielowieś objęty jest obowiązującymi miejscowymi planami zagospodarowania przestrzennego. Poniżej przedstawiono wykaz aktów prawa lokalnego regulującego planowanie przestrzenne w gminie: • Uchwała Nr XXXVI-199/02 Rady Gminy Wielowieś z dnia 8 października 2002 r. w sprawie: studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Wielowieś;

Strona 33/159 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY WIELOWIEŚ NA LATA 2015-2018 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2022

• Uchwała Nr XXVIII/202/05 z dnia 29 listopada 2005 r. w sprawie: zmiany studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Wielowieś; • UCHWAŁA Nr XXVII/210/10 RADY GMINY WIELOWIEŚ z dnia 26 marca 2010r. w sprawie zmiany studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Wielowieś; • Uchwała Nr XXV/133/2001 Rady Gminy Wielowieś z dnia 6 lipca 2001 r. w sprawie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego terenów zainwestowanych i rozwojowych wsi Wielowieś; • Uchwała Nr XXV/134/2001 Rady Gminy Wielowieś z dnia 6 lipca 2001 r. w sprawie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego terenów zainwestowanych i rozwojowych wsi Kotkowa; • Uchwała Nr XXXVI/203/2002 Rady Gminy Wielowieś z dnia 8 października 2002 w sprawie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego terenów zainwestowanych i rozwojowych sołectwa Dąbrówka; • Uchwała Nr XXXVI/209/2002 Rady Gminy Wielowieś z dnia 8 października 2002 w sprawie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego terenów zainwestowanych i rozwojowych sołectwa Wiśnicze; • Uchwała Nr XXXVI/200/2002 Rady Gminy Wielowieś z dnia 8 października 2002 w sprawie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego terenów zainwestowanych i rozwojowych wsi Błażejowice; • Uchwała Nr XXXVI/201/2002 Rady Gminy Wielowieś z dnia 8 października 2002 w sprawie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego terenów zainwestowanych i rozwojowych sołectw Borowiany – Raduń; • Uchwała Nr XXXVI/202/2002 Rady Gminy Wielowieś z dnia 8 października 2002 w sprawie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego terenów zainwestowanych i rozwojowych sołectwa Czarków; • Uchwała Nr XXXVI/204/2002 Rady Gminy Wielowieś z dnia 8 października 2002 w sprawie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego terenów zainwestowanych i rozwojowych sołectwa Gajowice; • Uchwała Nr XXXVI/205/2002 Rady Gminy Wielowieś z dnia 8 października 2002 w sprawie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego terenów zainwestowanych i rozwojowych sołectwa Kieleczka; • Uchwała Nr XXXVI/206/2002 Rady Gminy Wielowieś z dnia 8 października 2002 w sprawie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego terenów zainwestowanych i rozwojowych sołectwa Radonia; • Uchwała Nr XXXVI/207/2002 Rady Gminy Wielowieś z dnia 8 października 2002 w sprawie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego terenów zainwestowanych i rozwojowych sołectwa Sieroty – ; • Uchwała Nr XXXVI/208/2002 Rady Gminy Wielowieś z dnia 8 października 2002 w sprawie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego terenów zainwestowanych i rozwojowych sołectwa Świbie;

Strona 34/159 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY WIELOWIEŚ NA LATA 2015-2018 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2022

• Uchwała Nr XXXVI/210/2002 Rady Gminy Wielowieś z dnia 8 października 2002 w sprawie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego terenów zainwestowanych i rozwojowych sołectwa Zacharzowice; • Uchwała Nr III/24/2002 Rady Gminy Wielowieś z dnia 20 grudnia 2002 w sprawie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego terenów zainwestowanych i rozwojowych wsi Sieroty; • Uchwała Nr VII-46/2003 Rady Gminy Wielowieś z dnia 26 czerwca 2003 r. w sprawie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego Gminy Wielowieś • Uchwała Nr IX-53/2003 Rady Gminy Wielowieś z dnia 26 września 2003 r. w sprawie zmian miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego terenów zainwestowanych i rozwojowych wsi Wielowieś; • Uchwała Nr XVIII/116/2004 Rady Gminy Wielowieś z dnia 27 sierpnia 2004 r. w sprawie zmiany miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego terenów zainwestowanych i rozwojowych sołectw: Borowiany – Raduń; • Uchwała nr VI/38/11 Rady Gminy Wielowieś z dnia 5 maja 2011r. w sprawie zmiany miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego terenów zainwestowanych i rozwojowych wsi Czarków; • Uchwała nr VI/39/11 Rady Gminy Wielowieś z dnia 5 maja 2011r. w sprawie zmiany miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego terenów zainwestowanych i rozwojowych wsi Sieroty; • Uchwała nr VI/40/11 Rady Gminy Wielowieś z dnia 5 maja 2011r. w sprawie zmiany miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego terenów zainwestowanych i rozwojowych wsi Wielowieś; • UCHWAŁA NR XXI/196/2013 RADY GMINY WIELOWIEŚ z dnia 21 lutego 2013 r. w sprawie zmiany miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego terenów zainwestowanych i rozwojowych wsi Błażejowice uchwalonego uchwałą Rady Gminy Wielowieś Nr XXXVI/200/2002 z dnia 8 października 2002 r.; • UCHWAŁA NR XXI/197/2013 RADY GMINY WIELOWIEŚ z dnia 21 lutego 2013 r. w sprawie zmiany miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego terenów zainwestowanych i rozwojowych sołectw Borowiany - Raduń uchwalonego uchwałą Rady Gminy Wielowieś Nr XXXVI/201/2002 z dnia 8 października 2002 r. zmienionego uchwałą Nr XVIII/116/2004 z dnia 27 sierpnia 2004 r.; • UCHWAŁA NR XXI/199/2013 RADY GMINY WIELOWIEŚ z dnia 21 lutego 2013 r. w sprawie zmiany miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego terenów zainwestowanych i rozwojowych sołectwa Dąbrówka uchwalonego uchwałą Rady Gminy Wielowieś NR XXXVI/203/2002 z dnia 8 października 2002 r.; • UCHWAŁA NR XXI/200/2013 RADY GMINY WIELOWIEŚ z dnia 21 lutego 2013 r. w sprawie zmiany miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego terenów zainwestowanych i rozwojowych sołectwa Gajowice uchwalonego uchwałą Rady Gminy Wielowieś Nr XXXVI/204/2002 z dnia 8 października 2002 r.; • UCHWAŁA NR XXI/195/2013 RADY GMINY WIELOWIEŚ z dnia 21 lutego 2013 r. w

Strona 35/159 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY WIELOWIEŚ NA LATA 2015-2018 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2022

sprawie zmiany miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego Gminy Wielowieś uchwalonego uchwałą Rady Gminy Wielowieś Nr VII-46/2003 z dnia 26 czerwca 2003 r. z późn. zm.; • UCHWAŁA NR XXVIII/280/2013 RADY GMINY WIELOWIEŚ z dnia 14 listopada 2013 r. w sprawie zmiany miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego Gminy Wielowieś uchwalonego uchwałą Rady Gminy Wielowieś Nr VII-46/2003 z dnia 26 czerwca 2003 r. z późn. zm.; • UCHWAŁA NR XXI/201/2013 RADY GMINY WIELOWIEŚ z dnia 21 lutego 2013 r. w sprawie zmiany miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego terenów zainwestowanych i rozwojowych sołectwa Kieleczka uchwalonego uchwałą Rady Gminy Wielowieś Nr XXXVI/205/2002 z dnia 8 października 2002 r.; • UCHWAŁA NR XXIII/225/2013 RADY GMINY WIELOWIEŚ z dnia 25 kwietnia 2013 r. w sprawie zmiany miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego terenów zainwestowanych i rozwojowych Radonia uchwalonego uchwałą Rady Gminy Wielowieś Nr XXXVI/206/2002 z dnia 8 października 2002r.; • UCHWAŁA NR XXI/198/2013 RADY GMINY WIELOWIEŚ z dnia 21 lutego 2013 r. w sprawie zmiany miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego terenów zainwestowanych i rozwojowych sołectwa Sieroty - Chwoszcz uchwalonego uchwałą Rady Gminy Wielowieś Nr XXXVI/207/2002 z dnia 8 października 2002 r.; • UCHWAŁA NR XXI/203/2013 RADY GMINY WIELOWIEŚ z dnia 21 lutego 2013 r. w sprawie zmiany miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego terenów zainwestowanych i rozwojowych sołectwa Świbie uchwalonego uchwałą Rady Gminy Wielowieś Nr XXXVI/208/2002 z dnia 8 października 2002 r.; • UCHWAŁA NR XXVIII/278/2013 RADY GMINY WIELOWIEŚ z dnia 14 listopada 2013 r. w sprawie zmiany miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego terenów zainwestowanych i rozwojowych sołectwa Świbie uchwalonego uchwałą Rady Gminy Wielowieś Nr XXXVI/208/2002 z dnia 8 października 2002 r.; • UCHWAŁA NR XXI/206/2013 RADY GMINY WIELOWIEŚ z dnia 21 lutego 2013 r. w sprawie zmiany miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego terenów zainwestowanych i rozwojowych wsi Wielowieś uchwalonego uchwałą Rady Gminy Wielowieś Nr XXV-133/2001 z dnia 6 lipca 2001 r.; • UCHWAŁA NR XXVIII/279/2013 RADY GMINY WIELOWIEŚ z dnia 14 listopada 2013 r. w sprawie zmiany miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego terenów zainwestowanych i rozwojowych wsi Wielowieś uchwalonego uchwałą Rady Gminy Wielowieś Nr XXV-133/2001 z dnia 6 lipca 2001 r.; • UCHWAŁA NR XXI/202/2013 RADY GMINY WIELOWIEŚ z dnia 21 lutego 2013 r. w sprawie zmiany miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego terenów zainwestowanych i rozwojowych Wielowsi - Kotkowa uchwalonego uchwałą Rady Gminy Wielowieś Nr XXV/134/2001 z dnia 6 lipca 2001 r.; • UCHWAŁA NR XXI/204/2013 RADY GMINY WIELOWIEŚ z dnia 21 lutego 2013 r. w sprawie zmiany miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego terenów zainwestowanych i rozwojowych sołectwa Wiśnicze uchwalonego uchwałą Rady Gminy

Strona 36/159 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY WIELOWIEŚ NA LATA 2015-2018 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2022

Wielowieś Nr XXXVI/209/2002 z dnia 8 października 2002 r.; • UCHWAŁA NR XXI/205/2013 RADY GMINY WIELOWIEŚ z dnia 21 lutego 2013 r. w sprawie zmiany miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego terenów zainwestowanych i rozwojowych sołectwa Zacharzowice uchwalonego uchwałą Rady Gminy Wielowieś Nr XXXVI/210/2002 z dnia 8 października 2002 r.; Wyżej wymienione dokumenty dostępne są na stronie internetowej Biuletynu Informacji Publicznej Urzędu Gminy Wielowieś pod adresem: http://bip.wielowies.pl/?id=405 oraz http://bip.wielowies.pl/?id=404. Pomimo, że wszystkie ww. uchwały zawierają zasady ochrony środowiska, przyrody i krajobrazu kulturowego, to z uwagi na to, że niektóre z nich zostały uchwalone już w latach 2001-2004, gospodarka przestrzenna w gminie wymaga ciągłego audytu i zmian pod względem aspektu ekologicznego. Bardzo duże zmiany w ostatnich latach prawa dotyczącego problemów ochrony środowiskach oraz gwałtowny rozwój cywilizacyjny powodują konieczność ciągłego monitoringu zapisów MPZP i dokonywania na bieżąco zmian mających na celu zabezpieczenia i polepszenia stanu środowiska w gminie.

Strona 37/159 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY WIELOWIEŚ NA LATA 2015-2018 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2022

5 Ocena aktualnego stanu środowiska

5.1 Ochrona powietrza atmosferycznego Na podstawie art. 87 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2013 r., poz. 1232, t.j. z późn. zm.) oraz rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 2 sierpnia 2012 r. w sprawie stref, w których dokonuje się oceny jakości powietrza (Dz. U. z 2012 r., poz. 914), w województwie śląskim wyznaczonych zostało 10 stref, dla których przeprowadzana jest coroczna ocena jakości powietrza. Gmina Wielowieś zaliczona została do strefy gliwicko- mikołowskiej. Strefa ta została utworzona ze względu na przekroczenie dopuszczalnej częstości przekroczeń dopuszczalnego poziomu 24-godz. pyłu PM10 oraz przekroczenie poziomu docelowego benzo(α)pirenu w roku kalendarzowym. Strefa gliwicko-mikołowska przylega od wschodu i północnego wschodu do Aglomeracji Górnośląskiej i strefy tarnogórsko-będzińskiej, od południa do strefy raciborsko- wodzisławskiej, Aglomeracji Rybnicko-Jastrzębskiej i strefy bieruńsko-pszczyńskiej, a od zachodu do województwa opolskiego powiatu kędzierzyńsko-kozielskiego i strzeleckiego. W jej skład wchodzą dwa powiaty ziemskie: gliwicki i mikołowski. Jak wynika z „Dwunastej rocznej oceny jakości powietrza w województwie śląskim, obejmującej 2013 rok” przeprowadzonej przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska (WIOŚ), na terenie województwa śląskiego zostało wydzielonych 5 stref służących do oceny jakości powietrza, przy czym Gmina Wielowieś należy do strefy śląskiej. Zgodnie z art. 87 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2013 r., poz. 1232, t.j. z późn. zm.) oceny jakości powietrza dokonywane są w strefach, w tym w aglomeracjach. Ocena jakości powietrza w danej strefie zgodnie z art. 89 w/w ustawy dokonywana jest w oparciu o prowadzony monitoring stanu powietrza. Stanowi to podstawę do klasyfikacji stref na: strefy, w których poziom choćby jednej substancji przekracza poziom dopuszczalny powiększony o margines tolerancji (strefa C), strefy, w których poziom choćby jednej substancji mieści się pomiędzy poziomem dopuszczalnym, a poziomem dopuszczalnym powiększonym o margines tolerancji (strefa B), strefy, w których poziom substancji nie przekracza poziomu dopuszczalnego (strefa A). Wartości średnie stężeń pyłu zawieszonego PM10 w 2013 r. wyniosły w strefie śląskiej od 30 do 58 μg/m3, przy wartości dopuszczalnej 40 μg/m3. Liczba przekroczeń dopuszczalnego poziomu stężeń 24-godzinnych pyłu zawieszonego PM10 była wyższa niż dopuszczalna częstość i wyniosła od 1,2 do 4,2 razy więcej. W 2013 r. wartości 90,4 percentyla dla stężeń 24-godzinnych pyłu zawieszonego PM10 przekroczyły poziom 50 μg/m3, osiągając maksymalne przekroczenie o 146%. Wartość dopuszczalna stężenia pyłu zawieszonego PM2,5 powiększona o margines tolerancji, wynosząca 26 μg/m3, w 2013 r. w strefie śląskiej wyniosła od 23 do 38 μg/m3. Średnioroczne stężenia benzo(α)pirenu wyniosły w strefie śląskiej w 2013 r. od 5,0 do 11,0 ng/m3 (wartość docelowa 1 ng/m3). Głównym źródłem zanieczyszczeń do powietrza na terenie gminy jest emisja obejmująca: • emisję niską (kotłownie, indywidualne paleniska domowe i prywatne zakłady), • emisję z zakładów przemysłowych i energetycznych,

Strona 38/159 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY WIELOWIEŚ NA LATA 2015-2018 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2022

• emisję komunikacyjną, • oświetlenie uliczne, • emisję niezorganizowaną np. oczyszczalnie ścieków itp. Tabela 6: Stan jakości powietrza w Gminie Wielowieś Średnioroczne stężenie [μg/m3] Miejscowość PM2,5 PM10 SO2 NO2 Pb Benzen Wartości dopuszczalne 20 40 20 40 0,5 5 2011 rok Wielowieś - 33 8 10 0,041 2 2012 rok Wielowieś - 33 8 10 0,041 2 2013 rok Wielowieś 32,4 42 13 24 0,04 2 (Źródło: WIOŚ w Katowicach) Dla roku 2013 emisję z obszaru gminy szacuje się na poziomie 32 604 MgCO2, co daje ok. 5,44 Mg CO2 na mieszkańca gminy na rok. Jest to wielkość niższa od średniej krajowej. Poniższa tabela, sporządzona na podstawie zgromadzonych danych, przedstawia wielkość emisji CO2 związaną ze zużyciem energii w poszczególnych sektorach. Tabela 7: Bilans emisji CO2 z obszaru gminy Wielowieś [Mg CO2]

Nośnik energii Sektor emisji SUMA Energia elektryczna Gaz ziemny Węgiel Inne paliwa

Użyteczność publiczna 151 359 599 0 1 109

Budynki mieszkalne 4 058 259 8 629 13 12 959

Obiekty użytkowo- 1 411 845 2 279 0 4 535 usługowe

Oświetlenie uliczne 268 0 0 0 268

Transport 0 0 0 13 733 13 733

SUMA 5 889 1 462 11 507 13 746 32 604 (Źródło: Plan Gospodarki Niskoemisyjnej Gminy Wielowieś)

5.1.1 Emisja niska (powierzchniowa) Budynki użyteczności publicznej - Do grupy budynków użyteczności publicznej zaliczono obiekty z terenu Gminy Wielowieś takie jak: placówki oświatowe nauczania przedszkolnego i

Strona 39/159 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY WIELOWIEŚ NA LATA 2015-2018 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2022

podstawowego, Gminny Ośrodek Kultury w Wielowsi wraz ze świetlicami wiejskimi, budynek Urzędu Gminy, budynki Ochotniczej Straży Pożarnej, Dom Pomocy Społecznej w Wiśniczu, budynek oczyszczalni ścieków, placówki opieki zdrowotnej oraz budynek siedziby ZBGKiM w Sierotach. Opis sposobu ogrzewania budynków użyteczności publicznej Gminy Wielowieś zawiera tabela 7. Tabela 8: Zestawienie budynków użyteczności publicznej w Gminie Wielowieś – niska emisja

Zużycie Pow. energii Lp. Nazwa obiektu użytkowa Źródło ciepła Termomodernizacja finalnej [m2] [MWh]

Budynek OSP Kocioł węglowy 1. 280 37,229 Brak termomodernizacji Błażejowice 25 kW

Budynek OSP Kocioł węglowy Nowy budynek – spełnia 2. 257 37,229 Radonia 30 kW warunki

Budynek OSP Kocioł węglowy Brak termomodernizacja, dach 3. 187,01 37,229 Świbie 25 kW ocieplony

2011 r. - wymiana kotła i Budynek OSP Kocioł węglowy 4. 220 37,629 grzejników, docieplenie stropu, Wielowieś 25 kW brak docieplania ścian

Kotły gazowe 2x 5. DPS Wiśnicze 2076 788,238 Spełnia warunki 260 kw

Gimnazjum im. JP 6. 2200 Kotłownia gazowa 402,367 W trakcie projektowania II w Wielowsi

2012 r. - wymiana części okien Kocioł węglowo- na PCV (3 okna na strychu i 4 7. GOK w Wielowsi 605 126,465 miałowy 58,7 kW okna na II piętrze), brak docieplania ścian i stropu

Oczyszczalnia Kotłownia gazowa Nowy budynek – spełnia 8. 115 12,075 ścieków Wielowieś 24 kW warunki

Ośrodek Zdrowia Kotłownia 9. 227,78 21,494 W trakcie projektowania Świbie węglowa 2x15 kW

Ośrodek Zdrowia 10. 460,5 Kotłownia gazowa 106,569 W trakcie projektowania Wielowieś

Samodzielny Publiczny ZOZ Szpital Psychiatryczny w Kotłownia 11. b.d. 576,818 Brak termomodernizacji Toszku; Oddział węglowa XVI Rehabilitacji Psychiatrycznej w Dąbrówce

Strona 40/159 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY WIELOWIEŚ NA LATA 2015-2018 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2022

Zużycie Pow. energii Lp. Nazwa obiektu użytkowa Źródło ciepła Termomodernizacja finalnej [m2] [MWh]

Świetlica Wiejska Kominek na 12. 60 0,267 Brak termomodernizacji Czarków drewno 8 kW

Świetlica Wiejska Kotłownia 13. 120 15,754 Brak termomodernizacji Dąbrówka węglowa 20 kW

Świetlica Wiejska Ogrzewanie 14. 30 0,300 Brak termomodernizacji Gajowice elektryczne

Świetlica Wiejska 15. 30 Piec typu „koza” 1,572 Brak termomodernizacji Kieleczka

Świetlica Wiejska Radonia – Kotłownia 16. 180 26,034 Brak – nowy budynek Budynek węglowa 40 kW Wielofunkcyjny

Świetlica Wiejska Kominek na 17. 50 0,267 Brak termomodernizacji Raduń-Borowiany drewno 8 kW

Świetlica Wiejska Kotłownia 18. 110 20,961 Brak termomodernizacji Sieroty węglowa 30 kW

Kominek na Świetlica Wiejska 19. 60 drewno 0,267 Brak termomodernizacji Wiśnicze 8 kW

Świetlica Wiejska Ogrzewanie 20. 330 1,300 Brak termomodernizacji Zacharzowice elektryczne

Kotłownia Urząd Gminy 21. 1167 węglowa 312,413 W trakcie projektowania Wielowieś 2 x 50 kW

Kotłownia Częściowe ocieplenie budynku 22. ZBGKiM Sieroty 331,95 węglowa – 64,565 w 2013 r. ekogroszek 33 kW

Kotłownia Szkoła 2011 r. - ocieplenie budynku, węglowa typ 23. podstawowa 896 167,870 wymiana okien na PCV KWMP 2 Świbie 2010 r. – wymiana kotła 85 kW

Kotłownia Przedszkole węglowa 2011 r. – wymiana okien na 24. 170 49,778 Świbie energoPOWER PCV, wymiana kotła 32 kW

Strona 41/159 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY WIELOWIEŚ NA LATA 2015-2018 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2022

Zużycie Pow. energii Lp. Nazwa obiektu użytkowa Źródło ciepła Termomodernizacja finalnej [m2] [MWh]

2003 r. - rozbudowa sterownika, wymiana komina spalinowego, ocieplenie skropli 2004 r. - naprawa palnika centrali wentylacyjnej 2006 r. - modernizacja układu Nagrzewnica automatyki centrali Sala gimnastyczna gazowa typu wentylacyjnej, czujniki 25. 500 114,464 Świbie Lennox temperatur, przebudowa 170 kW instalacji sterowania oraz montaż przepustnic odcinających do wentylatorów dachowych w sali wraz z układem sterowania W trakcie projektowania ocieplenie ścian i stropów

Szkoła 2013 r. – ocieplanie budynku, Kotłownia gazowa 26. podstawowa 1425,73 238,130 wymiana okien na PCV, 116 kW Wielowieś naprawa dachu

Przedszkole 27. 220 - - W trakcie projektowania Wielowieś

Szatnia Klubu 28. 55 Brak ogrzewania 0,000 Brak termomodernizacji Sportowego Świbie

Szatnia Klubu Ogrzewanie 29. Sportowego 100 5,000 Brak termomodernizacji elektryczne Wielowieś

Budynek byłej 30. 662,38 Nieogrzewany 0,000 Brak termomodernizacji szkoły w Radoni

Parafia Trójcy Ogrzewanie 31. Przenajświętszej b.d. 25,158 Brak termomodernizacji centralne olejowe Wiśnicze

Parafia Św. Ogrzewanie 32. b.d. 18,701 Ocieplenie dachu Mikołaja Świbie centralne olejowe

Parafia Św. Anny i Ogrzewanie 33. b.d. 0,000 Ocieplenie ścian i dachu Huberta Dąbrówka centralne

Parafia Ogrzewanie Wniebowzięcia 34. b.d. nadmuchowe 112,209 Ocieplenie dachu Najświętszej Maryi olejowe Panny w Wielowsi

Strona 42/159 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY WIELOWIEŚ NA LATA 2015-2018 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2022

Zużycie Pow. energii Lp. Nazwa obiektu użytkowa Źródło ciepła Termomodernizacja finalnej [m2] [MWh]

Parafia Wszystkich Kościół 35. Świętych w b.d. drewniany 0,000 Brak termomodernizacji Sierotach nieogrzewany

Drewniany Kościół Kościół 36. Św. Wawrzyńca w b.d. drewniany 0,000 Brak termomodernizacji Zacharzowicach nieogrzewany (Źródło: Plan Gospodarki Niskoemisyjnej Gminy Wielowieś) Łączna powierzchnia ogrzewana budynków publicznych, za wyjątkiem Kościołów wynosi ok. 13 014 m2. Są to w znacznej mierze budynki pochodzące sprzed kilkudziesięciu lat. Na ogół nie były poddawane termomodernizacji lub zakres tej termomodernizacji był ograniczony i nie obejmował całości budynku. Budynki użyteczności publicznej są w większości opalane paliwem węglowym oraz gazowym (rys. 3). Łączne roczne zużycie węgla szacuje się na poziomie 1 258 MWh, zaś roczne zużycie gazu - 1 662 MWh. Sumarycznie zużycie energii finalnej przez budynki użyteczności publicznej wyniosło 3 387 MWh. Tabela 9: Emisja CO2 związana ze zużyciem energii w budynkach użyteczności publicznej

Zużycie en. finalnej Emisja CO2 Rodzaj nośnika energii Zużycie nośnika [MWh] [Mg CO2]

Energia elektryczna 186 MWh 186,08 151,09

Gaz 179332 m3 1 661,84 358,66

Węgiel 242 Mg 1 258,40 483,36

Miał 39 Mg 152,353 77,00

Ekogroszek 20 Mg 125,90 39,00

Drewno 2 Mg 2,13 0,00

SUMA 3 386,71 1 109,12

(Źródło: Plan Gospodarki Niskoemisyjnej Gminy Wielowieś) Obiekty użytkowo-usługowe - Na obszarze Gminy Wielowieś zarejestrowanych jest 246 podmiotów gospodarczych (dane z Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej prowadzonej przez Ministerstwo Gospodarki). Większość z nich stanowią niewielkie placówki osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą w dziedzinie handlu i usług oraz podmioty nastawione na prowadzenie działalności wykonywanej w terenie u zleceniodawcy. Łącznie obiekty produkcyjno - usługowo - handlowe zajmują w Gminie obszar 18 610 m2 (wg danych z „Projektu założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla Gminy Wielowieś”). Większość podmiotów

Strona 43/159 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY WIELOWIEŚ NA LATA 2015-2018 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2022 gospodarczych wykorzystuje na potrzeby cieplne własne źródła. Zużycie energii w sektorze obiektów usługowo-użytkowych oszacowano na podstawie danych dostarczonych przez zakład energetyczny. Kotłownie węglowe oraz kotłownie gazowe, jakie wzięto pod uwagę to te, które zostały wskazane przez Urząd Marszałkowski (na podstawie corocznie składanych sprawozdań z zakresu korzystania ze środowiska – tabela C). Przyjęto, że pozostałe podmioty gospodarcze w tym sektorze nie stosują węgla oraz gazu, a ewentualne niewielkie zużycie tego paliwa zostało wliczone w sektor mieszkalny (np. gdy działalność gospodarcza prowadzona jest w budynku mieszkalnym). Zużycie energii elektrycznej określono na podstawie ilości energii dostarczonej dla grupy taryfowej C (pozostała działalność komercyjna) łącznie z grupą R (odbiory tymczasowe i ryczałtowe). Doliczono także jednego odbiorcę, który odbiera energię elektryczną w taryfie B (duży odbiorca biznesowy). W roku 2013 zużycie energii elektrycznej wynosiło 1 738,02 MWh. Na podstawie wyżej wymienionych wielkości zużycia poszczególnych nośników energii określono emisję CO2 związaną z sektorem użytkowo-usługowym: Tabela 10: Emisja CO2 związana ze zużyciem energii w sektorze użytkowo-usługowym

Zużycie Zużycie en. Emisja CO2 Rodzaj nośnika energii nośnika finalnej [MWh] [Mg CO2] energii

Energia elektryczna 1738,02 MWh 1 738,02 1 411,27

Gaz 422 325 m3 3 913,62 844,65

Węgiel/miał 1 139,50 Mg 5 933,23 2 279,00

Drewno 31,50 Mg 41,99 0,00

SUMA 11 626,86 4534,92

(Źródło: Plan Gospodarki Niskoemisyjnej Gminy Wielowieś) Budynki mieszkalne - W okresie sierpień – wrzesień 2014 r. na terenie gminy prowadzona była ankietyzacja budynków mieszkalnych w terenie. Ankieterzy gromadzili dane służące określeniu charakterystyki energetycznej gminy. W ankiecie znalazły się zapytania dotyczące m.in. rodzaju i ilości paliwa wykorzystywanego do ogrzewania budynku, stopnia jego izolacji cieplnej, jak również wstępne rozeznanie zainteresowania mieszkańców na przeprowadzenie inwestycji z zakresu wymiany źródła ciepła na ekologiczne w przypadku otrzymania dofinansowania. Odpowiedzi udzieliło 887 gospodarstw domowych, co stanowi ponad 66% ogółu gospodarstw. Wobec tak licznego odzewu mieszkańców gminy na pytania postawione w ankiecie, jej wyniki można uznać za reprezentatywne dla całej gminy, w zakresie gospodarstw domowych. Posłużyły one do określenia zużycia paliw dla celów grzewczych mieszkańców, a tym samym

Strona 44/159 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY WIELOWIEŚ NA LATA 2015-2018 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2022 poziomów emisji dwutlenku węgla na terenie gminy, związanego z ogrzewaniem budynków mieszkalnych. Stanowią także podstawę do oszacowania efektywności energetycznej źródeł ciepła oraz poziomu izolacyjności cieplnej budynków. Budynki mieszkalne zlokalizowane na terenie Gminy Wielowieś obejmują przede wszystkim zabudowę jednorodzinną. Zabudowa ta ma charakter rozproszony i skupia się w 12 lokalizacjach (sołectwach): Błażejowice, Czarków, Dąbrówka, Gajowice, Kieleczka, Sieroty, Świbie, Radonia, Raduń-Borowiany, Wielowieś, Wiśnicze, oraz Zacharzowice. Ogólna liczba mieszkańców gminy wynosi 5990 (wg danych z UG Wielowieś – zameldowanie stałe oraz czasowe), a liczba budynków mieszkalnych na terenie gminy według GUS wynosiła w 2013 roku 1 335. Na terenie gminy lokale mieszkalne ogrzewane są przez indywidualne źródła ciepła i niewielkie lokalne kotłownie. Nie ma źródeł sieciowych ani rozbudowanej sieci ciepłowniczej doprowadzającej ciepło spoza obszaru gminy. Nośnikami energii wykorzystywanymi przez sektor mieszkalny do ogrzewania pomieszczeń oraz przygotowania ciepłej wody użytkowej są głównie: węgiel (w tym: miał, flot, koks i ekogroszek), gaz i energia elektryczna. Dominującym paliwem, wykorzystywanym do ogrzewania budynków w gminie, jest węgiel kamienny – stosowany jest przez ok. 70% gospodarstw domowych, a jego roczne zużycie wynosi 2750 Mg. Duże znaczenie ma także miał węglowy, ekogroszek oraz flot – używany jest w odpowiednio 12%, 7% i 6,5% budynków mieszkalnych, roczne zużycie wynosi 934 Mg, 372 Mg i 252 Mg. W znacznej liczbie gospodarstw – 68% - jako paliwo jest wykorzystywane także drewno. Jego roczne zużycie sięga 2220 Mg. Traktuje się jednak jako paliwo pomocnicze, używane zastępczo w miejsce węgla lub we współspalaniu z węglem. Zgodnie z zapisami „Poradnika: Jak opracować plan działań na rzecz zrównoważonej energii (SEAP)?” drewno zaliczono do biomasy, a emisje CO2 powstające w wyniku spalania biomasy są traktowane jako zerowe. W rzeczywistości, w każdym procesie spalania, dochodzi do emisji CO2, jednak rośliny, podczas swego wzrostu i wegetacji, absorbują znaczne ilości tego gazu. Przyjmuje się, że ilość dwutlenku węgla zaabsorbowanego przez rośliny w czasie życia równoważy ilość wyemitowaną w procesie ich spalania. Paliwa o mniejszej szkodliwości dla środowiska, jak gaz płynny lub olej opałowy, są stosowane w znikomej liczbie gospodarstw: odpowiednio 3,83% i 0,56%. Bardzo małe, w skali gminy, jest także wykorzystanie na cele grzewcze energii elektrycznej – zaledwie 1,5% gospodarstw domowych korzysta z tego nośnika. W poniższej tabeli przedstawiono roczne zużycie poszczególnych rodzajów paliw w gminie, opracowane na podstawie wyników ankietyzacji.

Strona 45/159 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY WIELOWIEŚ NA LATA 2015-2018 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2022

Tabela 11: Charakterystyka zużycia poszczególnych nośników energii przez budynki mieszkalne Gminy Wielowieś

Zużycie energii Zużycie nośnika energii finalnej a j . s i z c . m y ] n r E i ] t 3 f 2 g

k . ] ] m O e [ g l n M ] ] g

] ] [ C e e g g Sołectwo ] y ]

g 3 M

M j k 2 h [ [

M w M a e

e M m i [ [ l t O [ o z o [

W i g

ł ł e s s n t r i C z a a

w k o M i g e o a g r w p [ l o o ę g n f g e o m k k

e r ł M o w j ] [ a d k e h c l e

o W % M [

Błażejowice 208 24 30 1 0 0 0 101 0 525,000 1 453,697 5,76

Czarków 125 15 9 0 24 0 0 101 0 346,000 1 047,382 4,15

Dąbrówka 231 4 8 1 14 2 200 0 290 0 518,400 1 751,302 6,94

Gajowice 54 20 2 0 0 1 1 26 0 153,652 429,242 1,70

Kieleczka 44 10 7 0 4 0 0 30 0 130,000 370,655 1,47

Radonia 223 13 85 0 10 3 340 0 243 0 667,680 1 977,152 7,84

Raduń- 139 4 46 0 51 503 0 108 11 487,532 1 408,888 5,59 Borowiany

Sieroty 237 17 26 0 19 6 650 0 217 0 610,900 1 891,395 7,50

Świbie 444 7 427 6 105 25 710 2 306 1 2 031,415 5 406,524 21,44

Wielowieś 769 85 252 0 117 14 135 5 569 24 2 500,098 7 120,371 28,23

Wiśnicze 128 33 21 0 11 0 0 104 0 386,000 1 116,779 4,43

Zacharzowice 150 21 22 0 17 0 0 126 1 420,139 1 245,891 4,94

Gmina 2 750 252 934 8 372 52 539 8 2 220 37 8 776,817 25 219,278 100,00

(Źródło: Plan Gospodarki Niskoemisyjnej Gminy Wielowieś) Jednostkowe emisje substancji zanieczyszczających powietrze atmosferyczne, powstających w procesach energetycznego spalania paliw, w tym dwutlenku węgla, zostały określone przez Ministerstwo Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa w materiałach informacyjno – instruktażowych, opublikowanych w kwietniu 1996 r. (załącznik nr 1). Sumaryczna wartość rocznej emisji dwutlenku węgla, związanej z pokryciem zapotrzebowania mieszkańców Gminy Wielowieś na ciepło do ogrzewania, wynosi 8 777 Mg. Ponadto określono zużycie energii elektrycznej i gazu wykorzystanych na pozostałe potrzeby,

Strona 46/159 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY WIELOWIEŚ NA LATA 2015-2018 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2022 na podstawie danych z zakładu energetycznego oraz zakładu gazowniczego. Zużycie energii elektrycznej określono na podstawie ilości energii dostarczonej dla grupy taryfowej G (gospodarstwa domowe). Od tej wartości odjęto zinwentaryzowaną ilość energii, jaka została wykorzystana do ogrzewania budynków mieszkalnych. W 2013 roku zużycie energii elektrycznej wynosiło 4 998 MWh. Zużycie gazu ziemnego określono na podstawie ilości gazu ziemnego dostarczonego dla grupy „gospodarstwa domowe” wg danych dystrybutora. Od tej wartości odjęto zinwentaryzowaną ilość gazu, jaka została wykorzystana do ogrzewania budynków mieszkalnych. W 2013 roku wielkość ta wyniosła 76 761 m3 (co odpowiada 711 MWh). Na podstawie wyżej wymienionych wielkości zużycia poszczególnych nośników energii określono emisję CO2 związaną z sektorem mieszkalnym: Tabela 12: Emisja CO2 związana ze zużyciem energii w budynkach mieszkalnych

Zużycie energii Emisja CO2 Nośnik energii Zużycie nośnika energii finalnej [MWh] [Mg CO2]

Energia elektryczna 4998 MWh 4 997,83 4 058,23

Gaz 129 300 m3 1 198,20 258,60

Węgiel 2 750 Mg

Flot 252 Mg

Miał 934 Mg

Koks 8 Mg 24 695,74 8 641,97

Ekogroszek 372 Mg

Olej opałowy 8 m3

Drewno 2 220 Mg

SUMA 30 891,77 12 958,80

(Źródło: Plan Gospodarki Niskoemisyjnej Gminy Wielowieś)

5.1.2 Emisja z zakładów przemysłowych i energetycznych Starostwo w Gliwicach na bieżąco wydaje pozwolenia na wprowadzanie gazów i pyłów do powietrza oraz przyjmuje zgłoszenia instalacji. Decyzje i zgłoszenia wydane zostały dla: • F.P.H.U. SAPES Michał Torchalski, ul. Wiejska 4, 44-187 Czarków, • Gospodarstwo Rolne Krystian Walloschek, ul. Kościelna 38, 44-187 Wielowieś, Na obszarze Gminy Wielowieś brak jest obszarów rozwoju przemysłu.

5.1.3 Emisja komunikacyjna Sektor transportu obejmuje pojazdy zarejestrowane na terenie gminy oraz pojazdy przejeżdżające przez gminę (tranzyt). W roku 2013 na terenie gminy zarejestrowanych było 2885 pojazdów, w tym: 2323 samochodów osobowych, 299 samochodów ciężarowych, 37

Strona 47/159 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY WIELOWIEŚ NA LATA 2015-2018 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2022

autobusów, 226 ciągników. Poniżej przedstawiono strukturę pojazdów zarejestrowanych na terenie gminy w podziale na rodzaj stosowanego paliwa. Tabela 13: Struktura pojazdów zarejestrowanych na terenie gminy Wielowieś wg stanu na 31 XII 2013 r.

Rodzaj paliwa Samochody osobowe Samochody ciężarowe Autobusy Ciągniki rolnicze

Etylina 1343 67 18 -

Olej napędowy 734 219 13 226

LPG 246 13 6 -

SUMA 2323 299 37 226

(Źródło: Plan Gospodarki Niskoemisyjnej Gminy Wielowieś) Ruch tranzytowy na terenie gminy odbywa się na drogach DW 901 (Gliwice – Olesno) oraz DW 907 (Niewiesze – Wygoda). W ruchu tranzytowym przyjęto strukturę pojazdów reprezentatywną dla województwa śląskiego. Natężenie ruchu oszacowano na podstawie pomiaru ruchu na drogach wojewódzkich Generalnej Dyrekcji Dróg Krajowych i Autostrad (GDDKiA) z roku 2010. W poniższych tabelach zestawiono wyniki pomiaru dla odcinków, które posłużyły do obliczenia emisji CO2. Tabela 14: Natężenie ruchu tranzytowego na terenie gminy Wielowieś w 2010 r.

Badany odcinek Pojazdy samochodowe Długość [km] Nazwa ogółem

DW 901

3,4 Granica woj. Opolskiego – Kieleczka (DW 907) 3146

Kieleczka (DW 907) – Wielowieś (DW 907) 2,5 3058 (kierunek Toszek)

Wielowieś (DW 907) (kierunek Toszek) – Pyskowice 11,9 3444 (DK 94)

DW 907

7,8 Tworóg (DK 11) – Kieleczka (DW 901) 1529

Wielowieś (DW 901) – Błażejowice (kierunek 3,8 1426 Świbie)

4,7 Błażejowice (kierunek Świbie) – Toszek (DK 94) 1775

Strona 48/159 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY WIELOWIEŚ NA LATA 2015-2018 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2022

Tabela 15: Natężenie ruchu tranzytowego na terenie gminy Wielowieś w 2010 r. (PGN)

Sam. ciężarowe Sam. Sam. Ciągniki Nazwa odcinka Motocykle Autobusy osobowe dostawcze Bez Z rolnicze przyczepy przyczepą

DW 901

Granica woj. Opolskiego – 28 2492 327 110 167 13 9 Kieleczka (DW 907)

Kieleczka (DW 907) – Wielowieś 21 2310 303 131 269 18 6 (DW 907) (kierunek Toszek)

Wielowieś (DW 907) (kierunek 28 2782 269 131 207 17 10 Toszek) – Pyskowice (DK 94)

DW 907

Tworóg (DK 11) – Kieleczka (DW 20 1086 144 75 187 11 6 901)

Wielowieś (DW 901) – Błażejowice 26 1127 134 36 74 16 13 (kierunek Świbie)

Błażejowice (kierunek Świbie) – 16 1473 144 32 87 12 11 Toszek (DK 94)

(Źródło: Plan Gospodarki Niskoemisyjnej Gminy Wielowieś) System transportu publicznego opiera się na połączeniach autobusowych organizowanych przez Międzygminny Związek Komunikacji Pasażerskiej w Tarnowskich Górach. Na obszarze gminy nie funkcjonują pasażerskie przewozy kolejowe. Łączna długość sieci transportu zbiorowego organizowanego przez MZKP na terenie Gminy Wielowieś wynosi 40,7 km, co stanowi ok. 10% wszystkich linii obsługiwanych przez MZKP. Długość linii komunikacyjnych w przeliczeniu na km2 powierzchni gminy wynosi 0,35. Na terenie gminy realizowane jest ok. 2% ogólnej pracy eksploatacyjnej zlecanej przez MZKP. W poniższej tabeli przedstawiono szacunkowe zużycie poszczególnych rodzajów paliwa oraz związaną z nim emisję CO2:

Strona 49/159 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY WIELOWIEŚ NA LATA 2015-2018 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2022

Tabela 16: Emisja CO2 związana ze zużyciem paliw w transporcie

Emisja zanieczyszczeń Zużycie energii Rodzaj paliwa finalnej [MWh] SO2 NO2 CO CO2 sadza [Mg] [Mg] [Mg] [Mg] [Mg]

Benzyna 12 164,99 1,98 10,36 77,09 3 029,08 0,00

Olej napędowy 36 523,16 18,33 153,08 99,11 9 751,68 12,62

LPG 4 194,96 0,64 3,22 23,70 952,26 0,00

SUMA 52 883,11 20,95 166,67 199,90 13 733,02 12,62 (Źródło: Plan Gospodarki Niskoemisyjnej Gminy Wielowieś)

5.1.4 Oświetlenie uliczne Obecnie na terenie Gminy Wielowieś zainstalowanych jest łącznie 798 sztuk opraw, z których 764 sztuki stanowią własność TAURON Dystrybucja S.A. Oddział w Gliwicach. Pozostałe 34 sztuki to własność Gminy Wielowieś. Zastosowane oprawy to oprawy sodowe o mocach od 70 W do 150W: Oprawy o mocy 70 W – 680 szt. Oprawy o mocy 100 W – 100 szt. Oprawy o mocy 150 W – 18 szt. W poniższej tabeli przedstawiono dane o zużyciu energii elektrycznej i emisję CO2 za rok 2013 związaną z użytkowaniem energii elektrycznej na potrzeby oświetlenia ulicznego. Tabela 17: Zużycie energii elektrycznej i emisja CO2 związana z jej użytkowaniem w systemie oświetlenia ulicznego w roku 2013 r.

Wyszczególnienie Wartość Jednostka

Łączna moc zamontowanych opraw 60,9 kW

Roczne zużycie energii na cele oświetleniowe 330 MWh

Wskaźnik emisji CO2 0,812 Mg CO2/MWh

Emisja CO2 267,96 Mg

(Źródło: Plan Gospodarki Niskoemisyjnej Gminy Wielowieś)

5.1.5 Emisja niezorganizowana Do emisji niezorganizowanej zaliczyć można emisję zanieczyszczeń wprowadzanych do powietrza z obiektów powierzchniowych takich jak wysypiska, oczyszczalnie ścieków, jak również emisję zanieczyszczeń wprowadzanych do powietrza bez pośrednictwa przeznaczonych do tego celu środków technicznych, np. spawanie, lakierowanie wykonywane poza obrębem warsztatu czy spalanie na powierzchni ziemi, tj. wypalanie traw, itp. Na terenie Gminy Wielowieś zlokalizowane są 2 komunalne oczyszczalnie ścieków w Świbiu i Wielowsi, nie ma natomiast żadnych składowisk odpadów.

Strona 50/159 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY WIELOWIEŚ NA LATA 2015-2018 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2022

5.1.6 Wykorzystanie odnawialnych źródeł energii Aktualnie niewielka część energii wykorzystywanej w gminie Wielowieś jest wytwarzana ze źródeł odnawialnych, w tym przede wszystkim z energii słonecznej oraz biomasy. W obiektach należących do gminy brak jest instalacji OZE. Na terenie gminy znajduje się natomiast pięć przedsiębiorstw wytwarzających energię elektryczną z odnawialnych źródeł energii o łącznej mocy 64 525 kW. Są one przyłączone do sieci TAURON Dystrybucja S.A. Oddział w Gliwicach. Na obszarze gminy występują ponadto małe indywidualne instalacje OZE (kolektory słoneczne), zainstalowane w gospodarstwach domowych. Zinwentaryzowano pięć takich instalacji w miejscowościach: Dąbrówka, Radonia, Raduń-Borowiany oraz Sieroty. Z kolei w znacznej liczbie gospodarstw – 68% - stosuje się biopaliwo w postaci drewna. Używane jest zastępczo w miejsce węgla lub we współspalaniu z węglem. Z drewna produkowane jest ok. 11% energii finalnej w skali całej gminy. Tabela 18: Zużycie drewna i produkcja energii finalnej w Gminie Wielowieś

Zużycie Zużycie energii finalnej z drewna Sołectwo drewna [Mg] [MWh] % zużytej energii finalnej

Błażejowice 101 133,962 9,22

Czarków 101 134,096 12,80

Dąbrówka 290 386,292 22,06

Gajowice 26 34,990 8,15

Kieleczka 30 40,122 10,82

Radonia 243 323,843 16,38

Raduń-Borowiany 108 144,493 10,26

Sieroty 217 289,786 15,32

Świbie 306 407,752 7,54

Wielowieś 569 758,994 10,66

Wiśnicze 104 138,095 12,37

Zacharzowice 126 167,286 13,43

Gmina 2 220 2 959,711 11,74

(Źródło: Plan Gospodarki Niskoemisyjnej Gminy Wielowieś)

Strona 51/159 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY WIELOWIEŚ NA LATA 2015-2018 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2022

5.2 Gospodarka wodnościekowa Zagrożeniem dla jakości i ilości wód powierzchniowych i podziemnych jest przenikanie zanieczyszczeń z powierzchni terenu oraz nadmierny pobór wód. W wyniku zrzutu ścieków nieoczyszczonych do gleby i cieków powierzchniowych, zanieczyszczenia te migrując powodują degradację gleby, wód powierzchniowych i podziemnych. W przypadku gminy wiejskiej (o charakterze rolniczym), jaką jest Wielowieś istotnymi źródłami zanieczyszczeń wód są obszary intensywnego stosowania nawozów mineralnych i środków ochrony roślin oraz nieskanalizowane obszary zabudowane głównie odprowadzanie ścieków bezpośrednio do wód i gleby – tzw. rolnicze wykorzystanie ścieków, nieszczelne szamba i zbiorniki na gnojowicę. Azot w formie związków amonowych i azotanowych jest wprowadzany lub dostaje się do gleby z nawozami, opadem atmosferycznym i w wyniku wiązania przez bakterie symbiotyczne i wolno żyjące. Azot związków amonowych ulega procesowi nitryfikacji i przekształca się w azot azotanowy. Nadmiar niepobranego przez rośliny azotu azotanowego ulega częściowo procesowi wymywania do płytkich wód gruntowych, a następnie wód wgłębnych, jedynie częściowo jest denitryfikowany i ulatnia się do atmosfery w formie związków gazowych. Wody powierzchniowe są zanieczyszczane azotanami w wyniku spływów powierzchniowych (erozji), odpływu z wodami drenarskimi lub przemieszczania z wodami wgłębnymi. Źródłem zanieczyszczenia azotanami wód gruntowych w obrębie zagrody wiejskiej są źle przechowywane nawozy naturalne, a niekiedy nieszczelne zbiorniki do gromadzenia nieczystości. Związki fosforu – fosforany są wprowadzane do gleby w formie nawozów i w przeciwieństwie do azotanów nie ulegają praktycznie stratom ani w wyniku wymywania, ani ulatniania. Mogą się one jednak dostawać do wód powierzchniowych ze spływającymi cząsteczkami gleby (erozja) i wraz z azotanami decydują w dużej mierze o rozwoju planktonu, a więc o tak zwanych zakwitach wód. Dlatego zanieczyszczenie wód fosforanami jest nie mniej groźne od zanieczyszczenia azotanami. Wody mogą być również zanieczyszczane pozostałościami chemicznych środków ochrony roślin oraz innymi substancjami toksycznymi. Środki ochrony roślin mogą się dostawać do wód zarówno w obrębie zagrody wiejskiej jak i z pól, na których są stosowane. W obrębie zagrody zagrożenie wynika z niewłaściwego ich przechowywania i przygotowywania do stosowania (napełnianie i mycie opryskiwaczy), a w obrębie pól z wymywania do wód gruntowych lub znoszenia w czasie oprysku do wód powierzchniowych (patrz rysunek). Źródłem innych substancji toksycznych, na przykład metali ciężkich, są stosowane niekiedy w rolnictwie osady ściekowe i komposty przemysłowe. Miejsca gromadzenia odchodów oraz odpadów gospodarskich stanowią największe, potencjalne źródło zanieczyszczenia wód gruntowych w obrębie zagrody wiejskiej. Dlatego o skuteczności ochrony wód przed zanieczyszczeniami punktowymi przesądza usytuowanie i wykonanie podłóg pomieszczeń inwentarskich oraz zbiorników na stałe i płynne odchody i odpady gospodarskie. Do odchodów i odpadów ciekłych zalicza się nawozy naturalne, to znaczy gnojowicę i gnojówkę oraz ścieki bytowe nieodprowadzone do kanalizacji zbiorczej. Do odchodów i odpadów stałych zalicza się nawozy naturalne – obornik, nawozy organiczne – komposty i odpady bytowe –śmieci.

Strona 52/159 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY WIELOWIEŚ NA LATA 2015-2018 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2022

Ciała padłych zwierząt pozostawione w obrębie gospodarstwa mogą powodować zanieczyszczenie wód. Z wyjątkiem pojedynczych sztuk drobiu i małych zwierząt domowych, nie mogą być zakopywane, a tym bardziej zagrzebywane w pryzmach obornika czy kompostu. Padłe zwierzęta należy natychmiast dostarczyć do miejsc utylizacji, najlepiej transportem specjalistycznym. Soki kiszonkowe zawierają znaczne ilości składników mineralnych, w tym związków azotu. W soku odpływającym z 25 ton zakiszanej masy zielonej (średni plon z 1 ha) znajduje się do 14 kg azotu. Odpływ soku do wód powierzchniowych powoduje ich zanieczyszczenie i pozbawia wodę tlenu. Soki zbierane w studzienkach należy rozlewać na pola lub łąki, z których pochodziła masa roślinna do zakiszania.

5.2.1 Wody powierzchniowe Obszar gminy znajduje się w dorzeczu Odry, a dokładniej jej dwóch dopływów Małej Panwi i Kłodnicy. Północna część gminy odwadniana jest przez dopływy Małej Panwi, północna – Kłodnicy. Przez teren gminy przepływają rzeki i potoki: • we wschodniej części – Leguncja, będąca lewobrzeżnym dopływem Małej Panwi, • w południowo wschodniej części – Kieleczka, dopływ Leguncji, • w zachodniej części gminy - Świbska Woda (Potok Świbski, potok Baba) dopływ Małej Panwi, • Pniówka dopływ Dramy. Sieć hydrograficzna ma charakter cieków stałych, jedynie górne odcinki rzek mogą mieć charakter okresowy. Przepływy letnie (mierzone w lipcu i sierpniu) Leguncji, Potoku Toszeckiego i Pniówki wynoszą poniżej 0,1 m3/s. Topograficzne działy wodne w niektórych miejscach przerywane są bramami. W okolicy Dąbrówki występują chłonne i ewapotranspiracyjne obszary bezodpływowe. Potok Toszecki w źródłowym odcinku prowadzi wody II i III klasy czystości ze względu na podwyższone stężenia azotynów, fosforanów, ołowiu i miana Coli. Potok Pniowski u ujścia ma wody III klasy czystości z podwyższonymi stężeniami podobnie jak Potok Toszecki oraz dodatkowo cynku. Czyste wody prowadzą jedynie cieki drobne lub górne odcinki rzek należące do dorzecza Małej Panwi.

5.2.2 Wody podziemne Gmina Wielowieś leży w obszarze występowania trzech Głównych Zbiorników Wód Podziemnych: • Głównego Zbiornika Wód Podziemnych nr 333 Opole-Zawadzkie • Głównego Zbiornika Wód Podziemnych nr 335 Krapkowice-Strzelce Opolskie • Głównego Zbiornika Wód Podziemnych nr 327 Lubliniec-Myszków Teren planowanego przedsięwzięcia położony jest w zasięgu występowania GZWP 333 Opole- Zawadzkie. Całkowita powierzchnia zbiornika wynosi ok. 1035 km2 , z czego 250 km2 położone jest na obszarze województwa Śląskiego. Wielkość zasobów wodnych

Strona 53/159 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY WIELOWIEŚ NA LATA 2015-2018 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2022 udokumentowana jest na 200-225 m3/dobę. Głębokość zwierciadła wód podziemnych wynosi 2 – 5 m, wzdłuż dolin rzecznych 1 – 2m, a na obszarach wydmowych 5 – 10 m. W partiach kulminacyjnych Pagórów Sarnowskich zwierciadło wód podziemnych leży głębiej niż 10 m pod powierzchnią terenu. Zwierciadło ma charakter swobodny, płytki poziom wód jest drenowany powierzchniową siecią hydrograficzną. Pierwsze piętro wodonośne występuje w utworach czwartorzędowych, wyróżnia się w nim dwa poziomy wodonośne: w osadach rzecznych oraz w osadach lodowcowych i wodnolodowcowych. Drugie piętro wodonośne występuje w obrębie skał triasowych. Wyróżnia się w nim dwa poziomy: wapienia muszlowego i retu. Pierwszy występuje na północ od linii łączącej wieś Kieleczka z Świniowicami, drugi ma znaczenie eksploatacyjne w Wielowsi, Świbiu i Błażejowicach. Pierwszy poziom wapienia muszlowego jest bardzo zasobny, są to wody artezyjskie i subartezyjskie, niewymagające uzdatniania do celów pitnych. Poziom tych wód leży na głębokościach od 50 – 300 m. W 2007 roku Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Katowicach przeprowadził badania jakości wód podziemnych w następujących punktach na terenie gminy:  Świbie  Dąbrówka  Wielowieś. Klasyfikacje jakości wód podziemnych na terenie gminy Wielowieś w 2007 roku przedstawia poniższa tabela. Tabela 19. Jakość wód podziemnych na terenie gminy Wielowieś w 2007. wskaźniki odpowiadające poszczególnym nr nazwa klasa jakości L.p klasom jakości punktu punktu 2007 II klasa III klasa IV klasa

1. 0901/K Świbie IV PEV, Cl, SO4 Ca, PO4 NO3

2. 2655/K Wielowieś III temp., PEV, Cl, SO4 NO3, Ca, PO4 -

3. 2658/K Dąbrówka IV temp., PEV, SO4 Ca, PO4 - (Źródło: WIOŚ w Katowicach) Jak wynika z przeprowadzonych badań nadal problematyczne jest stosunkowo duże stężenie azotanów pomimo faktu ustanowienia stref ochronnych. W kolejnych latach na terenie Gminy Wielowieś badania wód podziemnych nie były prowadzone.

5.2.3 Gospodarka wodno-ściekowa Gmina Wielowieś jest w stu procentach zwodociągowana. Sieć wodociągowa jest zasilana z czterech ujęć wodnych w: • Wielowsi • Wiśniczach • Świbiu • Dąbrówce. Ujęcia te czerpią wodę z Głównych Zbiorników Wód Podziemnych nr 327 i 330. W wyniku poboru wód z lokalnych ujęć w okolicach Wielowsi utworzył się w utworach triasowych lokalny lej depresyjny. Głównym problemem zaopatrzenia gminy w wodę przeznaczoną do spożycia jest duże stężenie azotanów.

Strona 54/159 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY WIELOWIEŚ NA LATA 2015-2018 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2022

Poniżej scharakteryzowano ujęcia gminy Wielowieś. Ujęcie wodne Wielowieś Teren ujęcia wodociągowego znajduje się w zachodniej części Wielowsi 200 do 400 metrów od najbliższej zabudowy, przy drodze nr 901. Zajmuje ono powierzchnię 0,4142 ha (nr działek: 329/110, 327/170, 326/170). Przyległe do studni obszary to łąki i pola uprawne. Ujęcie zaopatruje w wodę miejscowości: Wielowieś, Kieleczka, Czarków, Borowiany, Raduń, Radonia, Świniowice - gmina Tworóg, Kotków. W skład wodociągu Wieiowieś wchodzą opisane poniżej obiekty i urządzenia. Hydrofornia ze zbiornikiem wyrównawczym (grawitacyjnym). W hydroforni znajdują się 3 zbiorniki hydroforowe o pojemności 2,5 m3 każdy, które zasilane są pompami poziomymi wodą ze zbiornika wyrównawczego (grawitacyjnego). Następnie woda wtłaczana jest do sieci zasilającej miejscowości: Sieroty, Chwoszcz, Zacharzowice, lub dodatkowo: Łączki, Wilkowiczki. Opisana hydrofornia jest systemem przestarzałym i jednocześnie energochłonnym oraz kosztownym w eksploatacji. Dlatego konieczna będzie modernizacja stacji wodociągowej, która polega na likwidacji hydroforów i wymianie pomp poziomych na system pomp energooszczędnych sterowanych falownikami. Studnie. Trzy studnie ujęcia są nieczynne. Dwie pozostałe studnie są czynne. Są to studnie o numerach: 81 (rok oddania do eksploatacji 1977, wydajność: 17,4 m3/h, głębokość: 50 m), 33 (rok oddania do eksploatacji 1980, wydajność: 44 m3/h, głębokość: 69 m). Sieć rozdzielcza liczy około 60 975 mb, a przyłącza 25 47 mb. Sieć wykonana jest ze stali i PVC, o średnicach: DN 50 mm, DN 80 mm, DN 100 mm i DN 150 mm. Pompy głębinowe zasilające zbiornik wyrównawczy (grawitacyjny) mogą pracować pojedynczo lub jednocześnie. Włączanie i wyłączanie pomp głębinowych regulowane jest automatycznie lub w razie potrzeby ręcznie. Woda ze studni pompowana jest do zbiornika wyrównawczego (grawitacyjnego) o pojemności V = 500 m3 zlokalizowanego we Wielowsi, skąd grawitacyjnie odpływa do sieci wodociągowej. Ujęcie wodne Wiśnicze Ujęcie w Wiśniczu zlokalizowane jest na północ od zabudowy wsi, w odległości około 200 m od byłego PGR-u, około 1 km na zachód od szosy Wielowieś-Toszek. Przylegające wokół tereny to pola uprawne. Zajmuje ono działki o nr 1/1, i 1/2 o powierzchni 0,215 ha. Ujęcie zaopatruje w wodę miejscowości: Wiśnicze, Świbie, Błażejowice, Gajowice, Kotliszowice, Łączki, Wilkowiczki - Gmina Toszek. Ujęcie wodne składa się z hydroforni, zbiornika wyrównawczego (grawitacyjnego) o pojemności 500 m3 - Gajowice i dwóch studni głębinowych o numerach: S1 (rok oddania do eksploatacji 1972, wydajność: 48 m3/h, głębokość: 50 m), S2 (rok oddania do eksploatacji 1988, wydajność: 48 m3/h, głębokość: 50 m). Sieć główna liczy około 16 861 mb, a przyłącza 3 758 mb. Sieć wykonana jest z PVC o średnicach: DN 80 mm, DN 100 mm, DN 150 mm i DN 200 mm. Pompy głębinowe zasilające zbiornik wyrównawczy (grawitacyjny) mogą pracować tylko pojedynczo lub na przemian. Włączanie i wyłączanie pomp głębinowych regulowane jest automatycznie lub w razie potrzeby ręcznie. Woda ze studni pompowana jest do zbiornika wyrównawczego (grawitacyjnego) o pojemności 500 m3 zlokalizowanego w Gajowicach, skąd grawitacyjnie odpływa do sieci wodociągowej. Jakość wody z tego ujęcia ulegała pogorszeniu ze względu na podwyższoną zawartość azotanów, których stężenie nie spadło pomimo ustanowienia wokół tego ujęcia strefy ochronnej wybudowana została stacja uzdatniania wody. W ramach tego zadania wykonano

Strona 55/159 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY WIELOWIEŚ NA LATA 2015-2018 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2022 instalację do usuwania azotanów w wodzie z ujęcia w Wiśniczach oraz 2 zbiorniki o pojemności łącznej 32 m3 na wody popłuczynowe pochodzące z regeneracji złoża filtracyjnego w wymiernikach jonitowych. Instalacja pozwala na produkcję 8 m3/godz. wody o zerowej zawartości azotanów, która wymieszana następnie w zbiorniku z wodą surową pozwala na obniżenie zawartości azotanów w sieci wodociągowej poniżej poziomu dopuszczalnego wynoszącego 50 mg/dm3. Łączny koszt zadania wyniósł 83781.00 zł z czego 65 451 zł pochodzi z umorzenia części pożyczki z Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Katowicach zaciągniętej w 2000 roku na budowę kanalizacji ogólnospławnej ulic Sportowej, Leśnej i Kwiatowej w Świbiu. Ujęcie wodne Świbie Ujęcie w Świbiu usytuowane jest poza terenem głównej zabudowy wsi, w rozwidleniu dróg prowadzących do wsi Dąbrówka i centrum Świbia oraz przez Samów do Toszka. Zajmuje ono działki nr 412/108, 409/108, 414/108 o powierzchni 0,2183 ha. Ujęcie wodne Świbie obsługuje miejscowość Świbie. Ujęcie wodne składa się z hydroforni i dwóch studni głębinowych: S1 (rok oddania do eksploatacji: 1967, wydajność: 46 m3/h, głębokość: 50 m), S2 (rok oddania do eksploatacji: 1972, wydajność; 46 m3/h, głębokość: 50 m). Sieć rozdzielcza liczy 6 064 mb, a przyłącza 6 078 mb. Sieć wykonana jest PVC i stali o średnicach: DN 50 mm, DN 80 mm, DN 100 mm. Pompy głębinowe zasilają pojedynczo lub na przemian 3 zbiorniki hydroforowe o pojemnościach 3,5 m3 każdy. Włączanie i wyłączanie pomp głębinowych regulowane jest automatycznie lub w razie potrzeby ręcznie. Woda ze studni pompowana jest do zbiorników hydroforowych, skąd pod ciśnieniem regulowanym podawana jest do sieci. Również na tym ujęciu jakość wody ulga pogorszeniu ze względu na podwyższoną zawartość azotanów. W związku z tym na ujęciu wybudowana została stacja uzdatniania wody. Rozbudowa ujęcia wodnego w Świbiu o instalację do usuwania azotanów oraz do zmiękczania wody podyktowana była niezadowalającymi parametrami aktualnie produkowanej wody na tym ujęciu. Ze względu na wysoką zawartość azotanów dochodzącą do 80 mg/dm3 (dopuszczalna wielkość do 50 mg/dm3) oraz uciążliwą dla odbiorców jej twardość zaprojektowano instalację usuwania azotanów i twardości wody w technologi odwróconej osmozy. Istotą odwróconej osmozy jest oddzielenie wody od rozpuszczonych w niej substancji bez stosowania jakichkolwiek substancji chemicznych. Odpływ popłuczyn poprowadzony został do zaprojektowanego przyłącza kanalizacyjnego (ø 200 mm, długości 260 mb). Urządzenia wchodzące w zakres modernizacji stacji uzdatniania wody usytuowane zostały w istniejącym budynku stacji, na wydzielonej powierzchni, wystarczającej do zabudowy nowych urządzeń. Woda surowa podawana jest z układu studni głębinowych a jej przepływ rozdzielony na 2 strumienie. Pierwszy w ilości 7,5 m3 kierowany jest bezpośrednio do zbiornika retencyjnego, drugi strumień w ilości 7,0 m3 kierowany jest na odwróconą osmozę. Z tego 5,0 m3 stanowić będzie filtrat (wodę uzdatnioną) a 2,0 m3 odciek z osmozy. W wyniku mieszania strumienia wody uzdatnionej i strumienia obejściowego otrzymana zostanie woda spełniająca wymagania stawiane przez Polskie Normy dotyczące wody pitnej. Zmieszana woda kierowana jest do zbiornika retencyjnego o pojemności 100 m3 wykonanego ze stali, izolowanego wełną mineralną i pokrytego blachą ocynkowaną. Zadanie objęło również wymianę wyeksploatowanych pomp głębinowych, rur studziennych, kabli zasilających pompy

Strona 56/159 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY WIELOWIEŚ NA LATA 2015-2018 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2022 oraz linek zabezpieczających. Zadanie zostało dofinansowane z Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich z działania 3.2 Podstawowe usługi dla gospodarki i ludności wiejskiej kwotą 314 399,75 zł. Na realizację zadania zaciągnięto również pożyczkę umarzalną z WFOŚiGW w Katowicach na kwotę 86 712,00 zł. Całkowita wartość zadania wyniosła 528 945,75 zł brutto. Ujęcie wodne Dąbrówka Ujęcie Dąbrówka zlokalizowane jest na skraju południowo-wschodniej części wsi. Ujęcie wodne Dąbrówka obsługuje tylko miejscowość Dąbrówkę. Zajmuje ono działki o nr 247/58 i 249/56 o powierzchni 0,2178 ha. Ujęcie wodne składa się z hydroforni i dwóch studni głębinowych: S1 (rok oddania do eksploatacji 1967 - studnia nieużywana, głębokość: 30 m), S3 (rok oddania do eksploatacji 1983, wydajność: 9,5 m3/h, głębokość: 102 m). Długość sieci rozdzielczej wynosi 4 567 mb, a przyłączy 3 690 mb. Sieć wykonana jest z PVC o średnicach: DN 80 mm i DN 100 mm. Pompa głębinowa zasila 2 zbiorniki poziome o pojemności 50 m3 każdy. Woda ze zbiorników przepompowywana jest do zbiornika hydroforowego, skąd pod ciśnieniem regulowanym podawana jest pompami poziomymi do sieci. Włączanie i wyłączanie pompy głębinowej regulowane jest automatycznie lub w razie potrzeby ręcznie. Opisane powyżej rozwiązanie techniczne jest rozwiązaniem przestarzałym, energochłonnym i kosztownym w eksploatacji. Dlatego konieczna będzie modernizacja stacji wodociągowej, która polegać będzie na likwidacji zbiornika hydroforowego i wymianie pomp poziomych na system pomp energooszczędnych sterowanych falownikami. Ze względu na częste zanieczyszczenia bakteriami coli, woda jest w sposób ciągły chlorowana. Monitoring kontrolny prowadzony jest w następujących punktach na sieci wodociągowej: • Ujęcie Wody w Wielowsi, • Stacja Uzdatniania Wody, ul. Wiejska w Wiśniczu, • Stacja Uzdatniania Wody, ul. Boczna 8 w Świbiu, • Ujęcie Wody, ul. Słoneczna w Dąbrówce, • Urząd Gminy, ul. Główna 1 w Wielowsi, • Dom Pomocy Społecznej, ul. Wiejska 42 w Wiśniczu, • Restauracja „Pod Kasztanem", ul. Słoneczna w Świbiu, • Dom mieszkalny, ul. Główna 7 w Dąbrówce. Przekroczenia dopuszczalnych wartości parametrów fizykochemicznych (azotany, mętność) stwierdzono w 2 próbkach wody pobranych z punktów monitoringowych w miesiącu czerwcu 2013 r., a wskaźników mikrobiologicznych w 2 próbkach pobranych w miesiącach luty oraz czerwiec 2013 r. Zakład Budżetowy Gospodarki Komunalnej i Mieszkaniowej Gminy Wielowieś z/s w Sierotach wyjaśnił, iż przekroczenie azotanów w Wiśniczu w miesiącu czerwcu nastąpiło w wyniku podniesienia ich zawartości w wodzie surowej, co było efektem intensywnych, tygodniowych opadów. W związku z powyższym dokonano zmiany ustawienia wymienników jonitowych na maksymalne wydajności. Pozwoliło to na zlikwidowania większej ilości zanieczyszczeń. Skuteczność przeprowadzonych działań potwierdziły badania kontrolne. W miesiącu lutym 2013 r. wykryto przekroczenie ogólnej liczby mikroorganizmów w 22°C po 72h w punkcie monitoringowym w Dąbrówce. ZBGKiM Gminy Wielowieś z/s w

Strona 57/159 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY WIELOWIEŚ NA LATA 2015-2018 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2022

Sierotach natychmiast podjął działania naprawcze polegające na chlorowaniu i płukaniu sieci. Przekroczenia w w/w punkcie monitoringowym spowodowane były płukaniem sieci przez wodę podawaną z przeciwnego kierunku krótko po usunięciu awarii. Mogło to spowodować wypłukiwanie osadów z rur na odcinku sieci gdzie pobierana została próbka wody. Ponowne badania potwierdziły skuteczność przeprowadzonych działań naprawczych. Przekroczenia mikrobiologiczne oraz fizykochemiczne wykryte w miesiącu czerwcu w punkcie monitoringowym w Dąbrówce wynikły prawdopodobnie z ogromnej kumulacji bakterii grupy coli, które wraz z intensywnymi opadami pojawiły się w wodzie surowej w studni S-3 w bardzo dużej ilości. W ramach działań naprawczych natychmiastowo przełączono dostarczanie wody na ujęcie w Świbiu. Sieć została intensywnie przepłukana oraz przeprowadzone zostały badania kontrolne. Również na ujęciu w Dąbrówce przeprowadzono działania naprawcze polegające na pompowaniu wody ze studni S-3 z ciągłą jej dezynfekcją poprzez chlorowanie wody wydobytej ze studni. W miesiącu lipcu po wykonaniu badań kontrolnych i doprowadzeniu parametrów do wartości określonych w przepisach prawa ponownie przełączono dostarczanie wody na ujęcie w Dąbrówce. W gminie Wielowieś powstaje średnio w ciągu doby około 1 250 m3 ścieków bytowo- gospodarczych. Ładunek zanieczyszczeń zawartych w ściekach nieoczyszczonych wynosi: Tabela 20. Średni ładunek zanieczyszczeń w ściekach komunalnych. Wskaźnik Jednostka Ładunek BZT5 kg/d 374

ChZT kg/d 749

Zawiesina kg/d 405 azot ogólny kg/d 75 fosfor ogólny kg/d 12

(Źródło: opracowanie własne) Na terenie wsi Świbie powstają następujące rodzaje ścieków: ścieki bytowo-gospodarcze i wody deszczowe. Ścieki bytowo-gospodarcze odprowadzane są systemem przyłączy sanitarnych do osadników gnilnych lub bezpośrednio do kanalizacji ogólnospławnej, skąd są skierowane do oczyszczalni ścieków. Po oczyszczeniu ścieki odprowadzane są rowem otwartym do potoku Świbskiego zwanego „Babą”. Wody deszczowe z dachów budynków wraz z wodami z odwodnienia dróg i placów odprowadzane są poprzez piony deszczowe zaopatrzone w bezsyfonowe osadniki deszczowe oraz poprzez wpusty uliczne i podwórzowe również do kolektora kanalizacji ogólnospławnej skąd są kierowane na oczyszczalnię biologiczną. Oczyszczone wody deszczowe są odprowadzane do rowu otwartego, a następnie do potoku „Baba”. Oczyszczalnia ścieków w Świbiu Oczyszczalnia jest oczyszczalnią mechaniczno-biologiczną wykorzystującą w procesie oczyszczania technologię stawów biologicznych. Została oddana do użytku w 1977 roku. Odbiornikiem ścieków oczyszczonych jest potok Świbski - dopływ Małej Panwi. Oczyszczanie

Strona 58/159 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY WIELOWIEŚ NA LATA 2015-2018 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2022

ścieków następuje w stawach biologicznych, w których zachodzą procesy tlenowe i beztlenowe. Oczyszczalnia może oczyszczać ścieki bytowo-gospodarcze w ilości 210,5 m3/d i wody deszczowe w ilości 0,244 m3/dobę. Ścieki wpływają na oczyszczalnię poprzez wlot kanalizacyjny DN 0,50 m zakończony studzienką zbiorczą przelewową o średnicy DN 1,50 m, w której wykonano dwa rurociągi DN 0,40 m: przelewowy i odprowadzający ścieki do oczyszczalni. Rurociąg przelewowy wyprowadzony jest ze studzienki ma średnicę DN 0,40 m i służy do odprowadzania nadmiaru wód opadowych burzowych do istniejącego rowu przydrożnego. Kanał doprowadzający ścieki do oczyszczalni wykonano z rur betonowych o średnicy DN 0,40 m obustronnie izolowanych abizolem. Trasa rurociągu biegnie od studzienki przelewowej równolegle do istniejącego rowu w odległości 1,4 m od jego osi. Następnie ścieki surowe wpływają do komory kraty. Krata zamontowana jest na kanale otwartym i służy do wstępnego oczyszczania ścieków z grubych zawiesin. Zamontowano kratę o konstrukcji typowej TKR-300/45-1000. Jest to krata płaska o 29 prętach i wymiarach 10x40 mm. Prześwity między prętami wynoszą 20 mm. Długość komory kraty wynosi L = 1180 mm. Po podczyszczeniu na kracie ścieki kierowane są do stawów beztlenowych – dwóch osadników wykonanych jako zbiorniki ziemne o głębokości 2,40 m. Wykonano 2 stawy (jeden jest stawem rezerwowym) o wymiarach 38 x 10 m. Skarpy mają nachylenie 1:2. Powierzchnia skarp na poziomie lustra wody jest zabezpieczona płytkami chodnikowymi na podsypce żwirowej 10 cm oraz pasem darniny. Pozostała część skarpy jest umocniona darnią. Stawy te spełniają rolę osadnika gnilnego z pełną fermentacją beztlenową osadów. Rozdział ścieków do stawu I lub II następuje w studzience rozdzielczej S-7. Poletka osadowe zlokalizowane są obok stawu beztlenowego I i służą do osuszenia nawodnionych osadów. Są to doły o głębokości 0,5 m i wymiarach 9,5 x 9,5 m odwadniane sączkiem filtracyjnym DN 0,1 m do stawu Świbskiego. Poletka kompostowe służą do kompostowania i składowania osadów. Zlokalizowane są obok stawu beztlenowego I i mają wymiary 14,8 x 8,5 m oraz głębokość 0,5m (obecnie wymagają oczyszczenia i pogłębienia). Z poletek kompost wywożony powinien być do rolniczego wykorzystania. Stawy tlenowe (2 sztuki - staw Świbski) stanowią naturalne zbiorniki terenowe o zróżnicowanym kształcie i łącznej powierzchni 2,145 ha. Stawy te powstały po podzieleniu na 2 części istniejącego zbiornika wodnego - stawu Świbskiego. Korona grobli przedzielająca staw ma szerokość 4 m i jest równocześnie drogą dojazdową do urządzeń oczyszczalni. Skarpy grobli mają nachylenie 1:1,5 i są zadarnione. Stawy stanowią drugi stopień oczyszczania biologicznego ścieków. Staw testowy zaprojektowano w celu sprawdzenia prawidłowości oczyszczania ścieków przez oczyszczalnię. Znajduje się w rejonie istniejącego zagłębienia stawu tlenowego i oddzielony jest od niego groblą. Powierzchnia stawu wynosi 150 m2. Studzienka chlorująca znajduje się poza stawem testowym. Zbudowana jest z kręgów betonowych DN 1,20 m. Służy do chlorowania ścieków wypływających z oczyszczalni, jeśli zostanie to zalecone przez służby sanitarne. Obecnie ścieki nie wymagają chlorowania. Kanał obiegowy w formie rowu łączy następujące urządzenia: stawy beztlenowe i stawy tlenowe. Regulację przepływu przeprowadza się za pomocą zastawek oraz mnichów. Mnichy stanowią konstrukcję płytową żelbetową. Mnich składa się ze studzienki żelbetowej o ściankach grubości 10 cm o konstrukcji ściany oporowej. W studzienkę wbudowane są prowadnice stalowe z ceowników, w których umieszczone są szandory drewniane obite blachą o grubości 2 mm. Zastawki betonowe służą do kierowania przepływu ścieków do stawu beztlenowego I lub II. Konstrukcję zastawki stanowi ściana betonowa, w której umieszczone są prowadnice stalowe z szandorami drewnianymi. Szandory drewniane obite są blachą stalową o grubości 2 mm. Pomosty służą do pobierania próbek wody do analizy

Strona 59/159 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY WIELOWIEŚ NA LATA 2015-2018 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2022 laboratoryjnej. Są to pomosty drewniane z desek o wymiarach 4 x 12 x 130 cm wykonane na palach drewnianych 16 cm. Budynek gospodarczy ma wymiary 3,36 m x 4,86 m. W budynku znajdują się następujące pomieszczenia: przedsionek, szatnia, magazyn środków dezynfekujących, WC i umywalnia. Ścieki oczyszczone w opisanej powyżej oczyszczalni spełniają wszystkie wymagania dotyczące jakości ścieków wprowadzanych do wód lub do ziemi. Oczyszczalnia ścieków Wielowieś – została wybudowana mechaniczno-biologiczna oczyszczalnia o przepustowości 240,8 m3/d. Dla celów oczyszczania ścieków sanitarnych zaproponowano technologię OMS. Technologia oparta jest na metodzie niskoobciążonego osadu czynnego z równoczesną nitryfikacją, denitryfikacją oraz stabilizacją osadu nadmiernego. Możliwe jest zastosowanie chemicznego strącania fosforanów. Ścieki surowe podawane są najpierw na kratę mechaniczną schodkową. Z kraty, ścieki przepływają do napowietrzanego oddzielacza części pływających i tłuszczów (flotownika). Napowietrzanie odbywa się za pomocą aeratorów, umieszczonych przy dnie komory. Wody odciekowe ze zbiornika tłuszczu są zawracane do obiegu technologicznego oczyszczalni. Z flotownika ścieki dopływają do komory napowietrzania osadu czynnego. Napowietrzanie realizowane jest za pomocą aeratorów drobnopęcherzykowych. W komorze napowietrzania umieszczone jest mieszadło zatapialne, wymuszające ciągłą cyrkulację ścieków i zwiększające efektywność natleniania poprzez uzyskanie efektu tzw. napowietrzania diagonalnego. W komorze napowietrzania umieszczona jest sonda tlenowa sterująca pracą dmuchaw, dzięki której mogą być na przemian realizowane dwa procesy: nitryfikacji i denitryfikacji. W fazie denitryfikacji, gdy dmuchawy nie pracują, osad czynny jest utrzymywany w stanie zawieszonym poprzez stale obracające się mieszadło. Z komory napowietrzania ścieki oczyszczone biologicznie przepływają do komory osadnika wtórnego. Ścieki podawane są rurą centralną w kierunku dna osadnika skąd przepływają ku górze w przeciwprądzie do opadającego osadu. Sklarowane ścieki przepływają następnie poprzez koryta zbiorcze do osadnika. Recyrkulacja osadu odbywa się za pomocą pomp zatapialnych. Osad nadmierny, którego w technologii niskiego obciążenia i pełnej mineralizacji jest stosunkowo mało, odprowadzany jest okresowo do zagęszczacza osadu i następnie do zbiornika osadu. Osad ten jest ustabilizowany tlenowo i nie wymaga dalszej obróbki biologicznej. Wszystkie procesy na oczyszczalni ścieków są sterowane automatycznie za pomocą sterowników czasowych, sond tlenowych oraz elektrozaworów, przez co nie jest wymagana stała obsługa, a jedynie okresowy nadzór techniczny. Kanalizacja sanitarna w Wielowsi – Ze względu na zróżnicowaną konfigurację terenu wydzielono 4 zlewnie, które odprowadzają ścieki do projektowanych czterech pompowni ścieków, oraz jedną zlewnię grawitacyjnie odprowadzającą ścieki do projektowanej oczyszczalni. Kanalizację sanitarną usytuowano w istniejących drogach. Kanały zaprojektowano z rur PCV typ S, na kanałach zastosowano studzienki typowe połączeniowo- przelotowe, kaskadowe z kręgów żelbetowych o śred. 120 cm, na przyłączach zastosowano studzienki z tworzyw sztucznych o śred. 425 mm. Pompownie ścieków będą w pełni zautomatyzowane, kontenerowe, podziemne i wyposażone będą w dwie pompy pracujące naprzemiennie. Przewody tłoczne wykonane będą z rur PE-80. W ramach sieci kanalizacyjnej wykonano: - 11 460 mb kolektorów z rur PCV o średnicach 250 i 200 mm, - 367 studni betonowych oraz 13 szt studni PCV,

Strona 60/159 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY WIELOWIEŚ NA LATA 2015-2018 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2022

- 1 325 mb kanalizacji ciśnieniowej o średnicach 63 i 90 mm, - 2 924 mb przyłączy z rur PCV średnicy 160 i 200 mm, - 5 przepompowni ścieków, - 40 922 m2 odtworzenia nawierzchni asfaltowych dróg gminnych i powiatowych. Koszt całkowity projektu budowy oczyszczalni ścieków i kanalizacji sanitarnej dla miejscowości Wielowieś wynosi 14 547 081,79 PLN. Projekt współfinansowany jest przez Unię Europejską z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Śląskiego na lata 2007-2013, Priorytet 5. Środowisko, Działanie 1 Gospodarka wodno ściekowa. Kwota dofinansowania z EFRR wynosi 10 517 651,34 zł. Wkład własny Gminy Wielowieś został sfinansowany z umarzalnej pożyczki z WFOŚiGW w Katowicach. W wyniku realizacji projektu obecnie ok. 50% mieszkańców Gminy Wielowieś ma dostęp do zbiorczej kanalizacji sanitarnej. W pozostałych miejscowościach ścieki gromadzi się w bezodpływowych zbiornikach do gromadzenia ścieków i są wywożone wozami asenizacyjnymi do punktów zlewnych oczyszczalni ścieków położonych w Świbiu, Wielowsi, Toszku lub Tworogu. Zmiany w strukturze gospodarki wodnościekowej na przestrzeni lat 2009-2014 przedstawiają poniższe tabele. Tabela 21. Stan i efekty rzeczowe w gospodarce wodno-ściekowej.

Jednostka Ogółem stan na dzień Wyszczególnienie miary 31.12.2009 r. 31.12.2010 r. 31.12.2011 r. 31.12.2012 r. 31.12.2013 r. 31.12.2014 r. Stacje uzdatniania wody szt. 4 4 4 4 4 4 Sieć wodociągowa do km 89,61 89,64 89,64 89,99 90,50 90,50 budynków/gospodarstw szt. 1 366 1 371 1392 1 404 1 412 1 429 Zbiorcza sieć kanalizacji sanitarnej do km 8,03 8,03 15,37 23,74 23,79 28,50 budynków/gospodarstw szt. 150 150 190 564 574 599 Oczyszczalnie ilość obiektów szt. 1 1 2 2 2 2 ścieków (zbior.) przepustow ość m3/dobę 180,00 180,00 420 420,00 420,00 420,00 Indywidualne wiejskie oczyszczalnie szt. 8 8 8 14 27 30 ścieków Budynki mieszkalne szt. 1 366 1 366 1392 1 404 1 420 1 436

w tym: podłączone w odociągow ej szt. 1 366 1 371 1392 1 404 1 412 1 429 do zbiorczej sieci kanalizacyjnej szt. 150 150 190 202 574 599 Sołectwa szt. 12 12 12 12 12 12

w tym: posiadające w odociągow ą szt. 12 12 12 12 12 12 zbiorczą sieć kanalizacyjną szt. 1 1 2 2 2 2 z tego: częściowo w odociągow ą szt. 0 0 0 0 0 0 po- siadające zbiorczą sieć kanalizacyjną szt. 0 0 1 1 0 0

3 Stawki opłat za min zł/m 3,40 3,89 3,89 4,10 4,27 4,37 wodę max zł/m3 3,40 3,89 3,89 4,10 4,27 4,37

3 Stawki opłat za min zł/m 2,80 3,24 3,24 3,46 3,56 3,67 ścieki max zł/m3 2,80 3,24 3,24 4,86 7,06 7,06 (Źródło: opracowanie własne)

Strona 61/159 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY WIELOWIEŚ NA LATA 2015-2018 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2022

Tabela 22. Ilość wody pitnej doprowadzonej do gospodarstw domowych oraz ludność korzystająca z wodociągów. Rok Wskaźnik Jedn. 2010 2011 2012 2013 2014 woda dostarczona gospodarstwom domowym dam3 164,2 164,5 162,9 164,4 173,0 ludność korzystająca z sieci wodociągowej osoba 5629 5637 5637 5625 5607 ludność korzystająca z sieci wodociągowej % 95,83 96,23 96,29 95,99 95,99 zużycie wody w gospodarstwach domowych ogółem na 1 m3 27,6 27,8 27,5 27,9 29,6 mieszkańca (Źródło: opracowanie własne) Tabela 23. Ilość oczyszczonych ścieków komunalnych oraz ludność korzystająca z kanalizacji. Rok Wskaźnik Jedn. 2010 2011 2012 2013 2014 ścieki odprowadzone dam3 28 28 39 151,0 91,79 ludność korzystająca z sieci kanalizacyjnej osoba 1235 1236 2052 2070 2844 ludność korzystająca z sieci kanalizacyjnej % 21,02 21,10 35,05 35,32 48,69 (Źródło: opracowanie własne) Obecnie ok. 50% ludności Gminy Wielowieś podłączona jest do zbiorczej sieci kanalizacyjnych, kolejnych 30 budynków mieszkalnych wyposażonych jest w indywidualne oczyszczalnie ścieków. W roku 2014 rozpoczęto inwestycję polegającą na budowa kontenerowej oczyszczalni ścieków w miejscowości Wiśnicze. Inwestycja obejmuje wykonanie oczyszczalni o wydajności 35 m3 na dobę wraz z infrastrukturą towarzyszącą oraz budowę 170 mb kanalizacji sanitarnej z rur PCV średnicy 200 mm a także wykonanie 729 mb rurociągu tłocznego średnicy 75 mm z rur PE. Do oczyszczalni ścieków podłączony będzie Dom Pomocy CARITAS i kilka najbliższych budynków mieszkalnych w Wiśniczach. Po zrealizowaniu tego zadania 630 nieruchomości w Gminie Wielowieś będzie podłączona do zbiorczej kanalizacji lub będzie wyposażona w indywidualne oczyszczalnie ścieków, co stanowi 44% zamieszkałych nieruchomości na terenie gminy. Dla pozostałych nieruchomości planuje się budowę indywidualnych oczyszczalni ścieków lub podłączenie ich do lokalnych kontenerowych oczyszczalni ścieków. Przeprowadzenie dalszej sanitacji gminy wymaga opracowania programu w uwzględnieniem rachunku finansowego i ekonomicznego oraz opracowania minimalnych standardów budowanych oczyszczalni przydomowych ścieków. Obecnie gminy wspiera finansowa budowę indywidualnych oczyszczalni ścieków.

Strona 62/159 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY WIELOWIEŚ NA LATA 2015-2018 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2022

Tabela 24. Analiza kosztów sanitacji nieskanalizowanych terenów Gminy Wielowieś. Szacunkowy Szacunkowy koszt Razem koszt Szacunkowy koszt Ilość Dł. kanałów koszt oczyszczalni kanalizacji i Ilość przydomowych lp. Miejscowość mieszkańców głównych [m] kanalizacji ścieków oczyszczalni nieruchomości oczyszczalni ścieków 1 Błażejowice 296 2380 1 428 000,00 zł 360 439,20 zł 1 788 439,20 zł 61 915 000,00 zł 2 Czarków 201 2525 1 515 000,00 zł 244 757,70 zł 1 759 757,70 zł 49 735 000,00 zł 3 Dąbrówka 491 2365 1 419 000,00 zł 597 890,70 zł 2 016 890,70 zł 88 1 320 000,00 zł 4 Gajowice 90 475 285 000,00 zł 109 593,00 zł 394 593,00 zł 20 300 000,00 zł 5 Kieleczka 83 1410 846 000,00 zł 101 069,10 zł 947 069,10 zł 21 315 000,00 zł 6 Radonia 410 3100 1 860 000,00 zł 499 257,00 zł 2 359 257,00 zł 89 1 335 000,00 zł 7 Raduń-Borowiany 234 2665 1 599 000,00 zł 284 941,80 zł 1 883 941,80 zł 64 960 000,00 zł 8 Sieroty 416 3205 1 923 000,00 zł 506 563,20 zł 2 429 563,20 zł 101 1 515 000,00 zł 9 Chwoszcz 54 630 378 000,00 zł 47 822,40 zł 425 822,40 zł 16 240 000,00 zł 10 Świbie Napłatki 42 2200 1 320 000,00 zł 37 195,20 zł 1 320 000,00 zł 5 75 000,00 zł 11 Wielowieś Kotków 81 700 420 000,00 zł 71 733,60 zł 420 000,00 zł 21 315 000,00 zł 12 Wielowieś Jeżmanów 43 800 480 000,00 zł 38 080,80 zł 480 000,00 zł 12 180 000,00 zł 13 Zacharzowice 267 1600 960 000,00 zł 236 455,20 zł 1 196 455,20 zł 58 870 000,00 zł 14 Wiśnicze 219 1350 810 000,00 zł 266 676,30 zł 1 076 676,30 zł 53 795 000,00 zł RAZEM 2927 25405 15 243 000,00 zł 3 402 475,20 zł 18 498 465,60 zł 658 9 870 000,00 zł (Źródło: opracowanie własne) Tabela 25. Przedsiębiorcy posiadający zezwolenie na opróżnianie zbiorników bezodpływowych i transport nieczystości ciekłych na terenie Gminy Wielowieś. DATA LP REGON NAZWA JEDNOSTKI ADRES TELEFON E-MAIL OBOWIĄZYWANIA PRZEDMIOT ZEZWOLENIA ZEZWOLENIA Prowadzenie działalności polegającej na odbieraniu odpadów komunalnych od właścicieli Remondis Gliwice Sp. z ul. Kaszubska 2, 1 276253371 32 231 08 58 [email protected] 7-08-2016 r. nieruchomości oraz opróżniania i zbiorników o.o., 44-100 Gliwice bezodpływowych i transportu nieczystości ciekłych z terenu Gminy Wielowieś

Prowadzenie działalności polegającej na ul. Nakielska 1-3, odbieraniu odpadów komunalnych od właścicieli Remondis Tarnowskie 2 271590141 42-600 Tarnowskie 32 285 46 18 24-10-2016 r. nieruchomości oraz opróżniania i zbiorników Góry Sp. z o.o., [email protected] Góry bezodpływowych i transportu nieczystości ciekłych z terenu Gminy Wielowieś

Przedsiębiorstwo Usług Prowadzenie działalności polegającej na ul. Mickiewicza 2, Komunalnych i opróżnianiu zbiorników bezodpływowych i 3 531307428 47-100 Strzelce 77 461 36 49 - 6 lutego 2018 r. Mieszkaniowych transporcie nieczystości ciekłych z terenu Gminy Opolskie Spółka z o.o. Wielowieś

Prowadzenie działalności polegającej na P.U.P.H. "AUTOMET" ul. Główna 45, 44- opróżnianiu zbiorników bezodpływowych i 4 - 32 233 60 50 - 11 czerwca 2021 Paweł Pallach, 187 Świbie transporcie nieczystości ciekłych z terenu Gminy Wielowieś Prowadzenie działalności polegającej na F.U..H. "SEBKOP" ul. Poddworcowa 3, opróżnianiu zbiorników bezodpływowych i 5 - 609310667 - 3 stycznia 2022 Sebastian Jarosz, 44-180 Toszek transporcie nieczystości ciekłych z terenu Gminy Wielowieś Prowadzenie działalności polegającej na REMONDIS Aqua ul. Górnośląska 2, opróżnianiu zbiorników bezodpływowych i 6 - 32 233 43 97 - 7-02-2023 Toszek Sp. z o.o., 44-180 Toszek transporcie nieczystości ciekłych z terenu Gminy Wielowieś Prowadzenie działalności polegającej na 42-674 KAMRA-TRANS Wiktor i opróżnianiu zbiorników bezodpływowych i 7 - Zbrosławice, ul. 500208999 [email protected] Rafał Kamińscy s. c. transporcie nieczystości ciekłych z terenu Gminy Fabryczna 9A Wielowieś

Prowadzenie działalności polegającej na Zakład Budżetowy odbieraniu odpadów komunalnych od właścicieli Gospodarki Komunalnej ul. Lipowa 14, 44- 8 272348927 32 233 60 95 [email protected] nie dotyczy nieruchomości oraz opróżniania i zbiorników i Mieszkaniowej Gminy 187 Sieroty bezodpływowych i transportu nieczystości Wielowieś ciekłych z terenu Gminy Wielowieś (Źródło: opracowanie własne)

Strona 63/159 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY WIELOWIEŚ NA LATA 2015-2018 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2022

5.3 Ochrona przed powodzią Według Prawa wodnego (t.j. Dz. U. z 2012 r. poz.145 z późn. zm.) powódź to czasowe pokrycie przez wodę terenu, który w normalnych warunkach nie jest pokryty wodą, powstałe na skutek wezbrania wody w ciekach naturalnych, zbiornikach wodnych, kanałach oraz od strony morza, powodujące zagrożenie dla życia i zdrowia ludzi, środowiska, dziedzictwa kulturowego oraz działalności gospodarczej. Główne zagrożenie powodziowe jest wywoływane dużą prędkością płynącej wody i jej energią, która powoduje niszczenia ciężkiej zabudowy koryt (opaski, mury, progi), a także budowli nad korytem rzek, takich jak kładki, przepusty, mosty i in. Przyczyną podtopień i powodzi są na ogół: • bardzo intensywne opady burzowe (określane jako oberwanie chmury), obejmujące najczęściej niewielkie obszary o dużych nachyleniach zboczy, powodujące gwałtowne i krótkotrwałe (do kilku godzin) lokalne wezbrania wód, • opady rozlewne tj. trwające kilka dni opady o wysokim natężeniu (od kilkudziesięciu do 100 mm w ciągu doby), obejmujące większa część zlewni. Tereny potencjalnego zagrożenia powodziowego i zagrożone podtopieniami wg Planu Zarządzania Kryzysowego Powiatu Gliwickiego z dnia 15.10.2009 r. oraz wynikające ze Studium warunków występowania, zagrożenia i ochrony wód podziemnych na terenie powiatu gliwickiego: • ul. Kościelna i Wolna oraz tereny z prawej strony drogi 907 w Wielowsi, • północna cz. wsi Czarków wzdłuż Potoku Świniowickiego, • Kolonia Kieleczka i Borowiany wzdłuż cieków wodnych, • tereny położone na płn.-wsch. m. Dąbrówka. W celu zapewnienia prawidłowego wykonywania zadań w zakresie zarządzania kryzysowego w przypadku wystąpienia powodzi, na szczeblu powiatowym funkcjonują następujące wydziały i zespoły wchodzące w skład Starostwa Powiatowego w Gliwicach: • Wydział Ochrony Środowiska, Rolnictwa i Leśnictwa, • Centrum Ratownictwa Gliwice – jednostka realizująca zadania w zakresie Zarządzania Kryzysowego. Na szczeblu gminnym natomiast funkcjonuje Gminny Zespół Zarządzania Kryzysowego w Wielowsi. Narzędziem w obszarze działania systemu wczesnego ostrzegania (SWO) jest sieć radiokomunikacyjna. Na ternie powiatu funkcjonuje sieć wojewódzka, w której CRG prowadzi nasłuch. Ostrzeżenia przekazywane są całodobowo do określonych podmiotów tworzących SWO. W dniu 15 października 2012 r. Starosta Gliwicki – Szef obrony Cywilnej Powiatu, wydał Zarządzenie Nr 62/2012 w sprawie przygotowania i zapewnienia działania systemu wczesnego ostrzegania o zagrożeniach ludzi o środowiska na terenie powiatu gliwickiego. Za działania związane z ochroną przeciwpowodziową odpowiada, zgodnie z ustawą Prawo wodne, dyrektor regionalnego zarządu gospodarki wodnej (RZGW). Z jego inicjatywy powstaje opracowanie projekt planu ochrony przeciwpowodziowej w regionie wodnym. RZWG są również odpowiedzialne za prowadzenie działań informacyjnych i koordynację w

Strona 64/159 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY WIELOWIEŚ NA LATA 2015-2018 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2022

razie powodzi lub suszy na podległym terenie. Teren Gminy Wielowieś położony jest na obszarze RZGW Gliwice i RZGW Wrocław w rejonach wodnych Górnej i Środkowej Odry.

Ilustracja 4: Przynależność gmin do regionów wodnych (Źródło: RZGW Gliwice) Tabela 26: Cieki administrowane przez ŚZMiUW w Katowicach na terenie gminy Wielowieś. średni Obwałowane przepływ z Cakowita długość na terenie Nazwa gmin i miejscowości szerokość Odcinki uregulowane Odcinki nieuregulowane odcinki wielolecia w województwa śląskiego przez które przepływa ciek dna Nazwa cieku cieku przekroju ujściowym kilometraż [ m ] kilometraż [ m ] kilometraż [ m ] miejscowość gmina kilometraż [m] [m3/s] 1 2 3 6 7 8 9 10 11 12 15 16 Czarków KOTKÓW 1+000÷7+452 6 452 1+000÷7+452 6 452 - - Kotków Wielowieś - 1,8-0,5 b.d.

Dzierżno Pyskowice 0+000-5'+350 5 350 Paczynka Toszek PNIOWSKI 0+000-14+550 14550 6+450-14+550 8 100 5+350-6+450 1 100 Pniów - 2,5-0,6 b.d. Zacharzowice Wielowieś Sieroty ŚWIBSKA WODA 3+500÷9+100 5 600 6+500÷9+100 2 600 3+500÷6+500 3 000 Świbie Wielowieś - 4,0-0,8 b.d. (BABA) Wielowieś Borowiany Czarków Świniowice ŚWINIOWICKI 0+000÷14+900 14 900 5+250÷14+900 9 650 0+000÷5+250 5 250 Tworóg - 1,20-0,6 b.d. Wojska Jasiona Zbrosławice

(Źródło: ŚZMiUW w Katowicach)

Strona 65/159 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY WIELOWIEŚ NA LATA 2015-2018 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2022

Na terenie gminy Nie ma cieków wodnych będących w administracji RZGW w Gliwicach i RZGW w Wrocławiu. Pozostałymi ciekami administruje Śląski Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych w Katowicach, których szczegóły zawiera tabela powyżej.

Ilustracja 5: Mapa Zagrożenia Powodziowego i Ryzyka Powodziowego (Źródło: ISOK) Zgodnie z Mapą Zagrożenia Powodziowego i Mapą Ryzyka Powodziowego (dostępne na stronie Informatycznego Systemu Osłony Kraju) na terenie Gminy Wielowieś nie występują obszary narażone na zagrożenie lub ryzyko powodziowe.

Strona 66/159 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY WIELOWIEŚ NA LATA 2015-2018 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2022

5.4 Gospodarka odpadami komunalnymi

Ilustracja 6: II region gospodarki odpadami komunalnymi w Województwie Śląskim (Źródło: PGO Województwa Śląskiego) Zgodnie z nową ustawą o odpadach (Dz. U. z 2013 r., poz. 21), nie ma już obowiązku opracowania planów gospodarki odpadami na szczeblu gminnym i powiatowym. Obowiązują natomiast Krajowy plan gospodarki odpadami oraz wojewódzkie plany gospodarki odpadami. Obecnie obowiązuje Krajowy plan gospodarki odpadami 2014 przyjęty Uchwałą Nr 217 Rady Ministrów z dnia 24 grudnia 2010 r. (M. P. z 2010 r. Nr 101, poz. 1183) oraz Plan gospodarki odpadami dla województwa śląskiego 2014 przyjęty Uchwałą Nr IV/25/l/2012 Sejmiku Województwa Śląskiego z dnia 24 sierpnia 2012 r. Uchwałą Nr IV/32/3/2013 z dnia 23 marca 2013 roku Sejmik Województwa Śląskiego przyjął uchwałę w sprawie zmiany uchwały Nr IV/25/2/2012 Sejmiku Województwa Śląskiego z dnia 24 sierpnia 2012 roku w sprawie wykonania Planu gospodarki odpadami dla województwa śląskiego 2014. W załączniku do uchwały określono regiony gospodarki odpadami komunalnymi i regionalne instalacje do przetwarzania odpadów komunalnych w poszczególnych regionach gospodarki odpadami komunalnymi oraz instalacje zastępcze do obsługi tych regionów. Gmina Wielowieś według nowego podziału należy do regionu II. Region ten obejmuje miasta aglomeracji śląskiej oraz przyległe gminy, wg danych z 2010 r. region ten zamieszkuje 2 078 248 mieszkańców. Gminy wchodzące w skład regionu: Kalety, Miasteczko Śląskie, Radzionków, Tarnowskie Góry, Krupski Młyn, Ożarowice, Świerklaniec, Tworóg, Zbrosławice, Bytom, Piekary Śląskie, Pyskowice, Rudziniec, Toszek, Wielowieś, Gliwice, Zabrze, Chorzów, Katowice, Mysłowice, Ruda Śląska, Siemianowice Śląskie, Świętochłowice, Dąbrowa Górnicza, Sosnowiec, Sławków, Będzin, Czeladź, Wojkowice, Bobrowniki, Mierzęcice, Psary, Siewierz, Łazy. W regionie wytwarzanych jest 801 904 Mg (386 kg/Ma) odpadów komunalnych w tym 452 050 Mg (217 kg/Ma) odpadów ulegających biodegradacji.

Strona 67/159 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY WIELOWIEŚ NA LATA 2015-2018 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2022

Ilustracja 7: Podział Województwa Śląskiego na regiony gospodarki odpadami komunalnymi (Źródło: PGO Województwa Śląskiego)

Strona 68/159 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY WIELOWIEŚ NA LATA 2015-2018 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2022

Tabela 27: Wykaz instalacji do mechaniczno-biologicznego przetwarzania zmieszanych odpadów komunalnych (MBP) Rodzaj Nazwa i adres podmiotu Lp. Adres instalacji Status instalacji instalacji zarządzającego Miejskie Przedsiębiorstwo Gospodarki Komunalnej ul. Milowicka 7a 1. Instalacja MBP Sp. z o.o., Regionalna 40-833 Katowice ul. Obroki 140, 40-833 Katowice

Miejskie Przedsiębiorstwo Gospodarki Komunalnej ul. Cmentarna 19 f 2. Instalacja MBP Regionalna Sp. z o.o., ul. Lecha 10, 41-800 Zabrze 41-800 Zabrze

ALBA Miejskie Przedsiębiorstwo Gospodarki Komunalnej Sp. z o.o. (poprzednio Miejski Zakład ul. Główna 144A 3. Instalacja MBP Regionalna Przetwarzania Odpadów 42-530 Dąbrowa Górnicza LIPÓWKA II) ul. Starocmentarna 2 41-300 Dąbrowa Górnicza Miejski Zakład Składowania Odpadów Sp. z o.o. ul. Grenadierów, 4. Instalacja MBP Regionalna ul. Grenadierów, 41-200 Sosnowiec 41-200 Sosnowiec (Źródło: PGO Województwa Śląskiego) Tabela 28: Wykaz sortowni odpadów komunalnych Rodzaj Nazwa i adres podmiotu Lp. instalacji Adres instalacji Status instalacji zarządzającego /urządzenia Sortownia odpadów STENA RECYCLING Sp. z o. komunalnych o., ul. Konopnickiej 11 1. zmieszanych i z Zastępcza ul. Ogrodowa 58, 41-100 Siemianowice Śląskie selektywnego 00-876 Warszawa zbierania Sortownia odpadów komunalnych Miejskie Przedsiębiorstwo zmieszanych Gospodarki Komunalnej ul. Milowicka 7a 2. i selektywnie w Katowicach, Zastępcza 40-312 Katowice zebranych wraz ul. Obroki 140, z produkcją paliwa 40-833 Katowice RDF Sortownia odpadów komunalnych LANDECO Sp. z o.o., ul. Zwycięstwa 4 3. zmieszanych i z ul. Graniczna 29, Zastępcza 41-100 Siemianowice Śląskie selektywnego 40-017 Katowice zbierania

Strona 69/159 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY WIELOWIEŚ NA LATA 2015-2018 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2022

Rodzaj Nazwa i adres podmiotu Lp. instalacji Adres instalacji Status instalacji zarządzającego /urządzenia Sortownia odpadów REMONDIS Tarnowskie Góry komunalnych Sp. z o.o., ul. Laryszowska 4. zmieszanych i z Zastępcza ul. Nakielska 1-3, 42-600 Tarnowskie Góry selektywnego 42-600 Tarnowskie Góry zbierania Sortownia odpadów komunalnych EKOFOL II S.A., ul. Wrzosowa 20a 5. zmieszanych i z ul. Korfantego 45, Zastępcza 44-120 Pyskowice selektywnego 41-902 Bytom zbierania Sortownia odpadów komunalnych selektywnie zebranych RECYKLING Wojkowice Sp. z o.o., ul. Długosza 27 6. Zastępcza Dwusitowy ul. Długosza 27, 42-580 Wojkowice przesiewacz 42-580 Wojkowice (mobilny) do mechanicznej obróbki odpadów Mobilna instalacja Remondis Gliwice do mechanicznej Sp. z o.o., ul. Rybnicka 7. Zastępcza obróbki odpadów ul. Kaszubska 2, 44-100 Gliwice (przesiewacz) 44-100 Gliwice Prywatny Zakład Oczyszczania Sortownia odpadów Miasta Waldemar Strach, ul. Zakładowa 2 8. komunalnych Zastępcza ul. Spółdzielcza 1, 41-940 Piekary Śląskie zmieszanych 42-274 Konopiska Sortownia odpadów PTS ALBA komunalnych Sp. z o.o., ul. Brzezińska 9. zmieszanych i z Zastępcza ul. Bytkowska 15, 41-503 Chorzów selektywnego 41-503 Chorzów zbierania Sortownia odpadów PTS ALBA przemysłowych z Sp. z o.o., ul. Brzezińska 10. Zastępcza selektywnego ul. Bytkowska 15, 41-503 Chorzów zbierania 41-503 Chorzów Sortownia odpadów ALBA Południe Polska Sp. z komunalnych o.o., ul. Nałkowskiej 11. zmieszanych i z Zastępcza ul. Starocmentarna 2 41-922 Radzionków selektywnego 41-300 Dąbrowa Górnicza zbierania Sortownia odpadów BM Recykling Sp. z o.o., ul. Konopnickiej 11 12. komunalnych ul. Tkacka 30, Zastępcza 41-100 Siemianowice Śląskie zmieszanych 34-120 Andrychów

Strona 70/159 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY WIELOWIEŚ NA LATA 2015-2018 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2022

Rodzaj Nazwa i adres podmiotu Lp. instalacji Adres instalacji Status instalacji zarządzającego /urządzenia Sortownia odpadów komunalnych Przedsiębiorstwa Usług selektywnie Komunalnych Sp. z o. o, ul. ul. Kokotek 33 13. Zastępcza zebranych Kokotek 33, 41-700 Ruda Śląska Sortownia odpadów 41-700 Ruda Śląska zmieszanych Przedsiębiorstwo Usług Komunalnych van Sortownia odpadów Gansewinkel Górny Śląsk Sp. zul. Piotra Skargi 87 14. komunalnych Zastępcza o.o., 41-706 Ruda Śląska zmieszanych ul. Piotra Skargi 87, 41-706 Ruda Śląska Veolia Usługi dla Środowiska Sortownia odpadów Recykling Sp. z o. o., ul. Wyzwolenia 2 15. komunalnych Zastępcza ul. Szobiszowicka 1, 41-100 Siemianowice Śląskie zmieszanych 41-500 Gliwice Miejskie Przedsiębiorstwo Sortownia Gospodarki Komunalnej Sp. z Świętochłowice, teren zmieszanych o.o. 16. składowiska odpadów, rejon Zastępcza odpadów w Świętochłowicach, ul. Wojska Polskiego komunalnych ul. Łagiewnicka 76, 41-608 Świętochłowice (Źródło: PGO Województwa Śląskiego) Tabela 29: Wykaz kompostowni odpadów komunalnych Rodzaj Nazwa i adres podmiotu Lp. Adres instalacji Status instalacji instalacji zarządzającego .P.H.U. ,,SOWEX” Kompostowanie Sp. z o.o., ul. Sadowskiego 1. Zastępcza w pryzmach ul. Stalowa 3/6a, 41-948 Piekary Śląskie 41-200 Sosnowiec EKOFOL II S.A., Kompostowanie ul. Wrzosowa 20a 2. ul. Korfantego 45, Zastępcza w pryzmach 44-120 Pyskowice 41-902 Bytom Rolnicza Spółdzielnia Kompostowanie Produkcyjna ,,PROMIEŃ”, ul. Główna 91 3. Zastępcza w pryzmach ul. Główna 91, 42-530 Dąbrowa Górnicza 42-530 Dąbrowa Górnicza LANDECO Sp. z o.o., Kompostowanie ul. Zwycięstwa 4 4. ul. Graniczna 29, Zastępcza w pryzmach 41-100 Siemianowice Śląskie 40-017 Katowice FIRMA USŁUG EKOLOGICZNYCH Kompostowanie ul. Srokowiecka 16 5. KRYSTYNA ŻĄDŁO, ul. Zastępcza w pryzmach 41-100 Siemianowice Śląskie Obrońców Westerplatte 100, 40-335 Katowice

Strona 71/159 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY WIELOWIEŚ NA LATA 2015-2018 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2022

Rodzaj Nazwa i adres podmiotu Lp. Adres instalacji Status instalacji instalacji zarządzającego Miejskie Przedsiębiorstwo Kompostowanie Gospodarki Komunalnej ul. Cmentarna 19f 6. Zastępcza w pryzmach Sp. z o.o., ul. Lecha 10, 41-800 Zabrze 41-800 Zabrze Przedsiębiorstwo Składowania i Utylizacji Odpadów Sp. z Kompostowanie ul. Rybnicka 7. o.o., Zastępcza w pryzmach 44-100 Gliwice ul. Zwycięstwa 36, 44-100 Gliwice Miejskie Przedsiębiorstwo Gospodarki Komunalnej Świętochłowice, teren Kompostowanie w 8. w Świętochłowicach, składowiska odpadów, rejon Regionalna pryzmach ul. Łagiewnicka 76, ul. Wojska Polskiego 41-608 Świętochłowice RSP Maciejkowice; Kompostowanie ul. Antoniów 1 9. ul. Antoniów 1, Zastępcza w pryzmach 41-508 Chorzów 41-508 Chorzów INSBUD Sp. z o. o., Kompostowanie ul. Michałowicka 6 10. ul. Michałowicka 6, Zastępcza w pryzmach 41-500 Chorzów 41-500 Chorzów Teren działki 1284/180 WPKiW im. Gen. J. Ziętka położonej w północnej części Kompostowanie S.A., 11. Parku WPKiW Zastępcza w pryzmach al. Różana 2, im. Gen. J. Ziętka 41-501 Chorzów w Chorzowie Miejskie Przedsiębiorstwo Gospodarki Komunalnej Kompostowanie ul. Milowicka 7a 12. w Katowicach, Zastępcza w pryzmach 40-312 Katowice ul. Obroki 140, 40-833 Katowice Miejski Zakład Przetwarzania Odpadów LIPÓWKA II, ul. Główna 144A 13. Kompostownia Zastępcza ul. Główna 144A, 42-530 Dąbrowa Górnicza 42-530 Dąbrowa Górnicza Zakład Usług Komunalnych Kompostowanie ul. Kempy 112 14. Halina Kotuła; ul. Wolności Zastępcza w pryzmach 42-506 Będzin 28a, 42-500 Będzin Miejski Zakład Składowania Kompostowanie w Odpadów Sp. z o.o. ul. Grenadierów, 15. Regionalna pryzmach ul. Grenadierów, 41-200 Sosnowiec 41-200 Sosnowiec (Źródło: PGO Województwa Śląskiego)

Strona 72/159 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY WIELOWIEŚ NA LATA 2015-2018 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2022

Tabela 30: Wykaz instalacji do produkcji paliw alternatywnych Rodzaj Nazwa i adres podmiotu Status Lp. instalacji Adres instalacji zarządzającego instalacji /urządzenia REMONDIS Sp. z o.o., ul. Zawodzie 16, Instalacja do 02-981 Warszawa, Oddział ul. Puszkina 41 1. produkcji paliw Zastępcza Sosnowiec, 42-530 Dąbrowa Górnicza alternatywnych ul. Baczyńskiego 11, 41-203 Sosnowiec SITA STAROL Instalacja do Sp. z o.o., ul. Kluczborska 29 2. produkcji paliw Zastępcza ul. Kluczborska 29, 41-500 Chorzów alternatywnych 41-500 Chorzów Instalacja do BM Recykling ul. Konopnickiej 11 3. produkcji paliw Sp. z o.o., ul. Tkacka 30, Zastępcza 41-100 Siemianowice Śląskie alternatywnych 34-120 Andrychów Przedsiębiorstwo Usług Instalacja do Komunalnych Sp. z o.o., ul. ul. Kokotek 31 4. produkcji paliw Zastępcza Kokotek 31, 41-700 Ruda Śląska alternatywnych 41-700 Ruda Śląska Przedsiębiorstwo Usług Komunalnych Van Instalacja do Gansewinkel Górny Śląsk Sp. zul. Piotra Skargi 87 5. produkcji paliw Zastępcza o.o., 41-706 Ruda Śląska alternatywnych ul. Piotra Skargi 87, 41-706 Ruda Śląska Sortownia odpadów komunalnych Miejskie Przedsiębiorstwo zmieszanych i Gospodarki Komunalnej ul. Milowicka 7a, 6. selektywnie w Katowicach, Zastępcza 40-312 Katowice zebranych wraz ul. Obroki 140, z produkcją paliwa 40-833 Katowice RDF (Źródło: PGO Województwa Śląskiego) Tabela 31: Wykaz składowisk odpadów innych niż niebezpieczne i obojętne Nazwa Status Lp. i adres składowiska instalacji Składowisko odpadów komunalnych w Wojkowicach, ul. Długosza 27; Zarządzający: 1. „Recykling Wojkowice” Sp. z .o .o, ul. Długosza 27, Zastępcza 42-580 Wojkowice Składowisko odpadów komunalnych w Bytomiu, ul. al. Jana Pawła II 10; Zarządzający: 2. Bytomskie Przedsiębiorstwo Komunalne Sp. z o.o., Zastępcza ul. Kościuszki 11, 41- 902 Bytom Składowisko odpadów komunalnych w Gliwicach, ul. Rybnicka; 3. Zarządzający: Przedsiębiorstwo Składowania i Utylizacji Odpadów Zastępcza Sp. z o.o., ul. Zwycięstwa 36, 44-100 Gliwice

Strona 73/159 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY WIELOWIEŚ NA LATA 2015-2018 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2022

Nazwa Status Lp. i adres składowiska instalacji Składowisko odpadów komunalnych w Katowicach, ul. Żwirowa; Zarządzający: Zakład 4. Utylizacji Odpadów Szpitalnych Zastępcza i Komunalnych, ul. Hutnicza 8, 40-241 Katowice Składowisko odpadów komunalnych w Siemianowicach Śląskich, 5. ul. Zwycięstwa 4; Zastępcza Zarządzający: LANDECO Sp. z o.o., ul. Graniczna 29, 40-017 Katowice Składowisko odpadów komunalnych w Sosnowcu, ul. Grenadierów; 6. Zarządzający: Miejski Zakład Składowania Odpadów Sp. z o.o., Regionalna ul. Grenadierów, 41-200 Sosnowiec Składowisko odpadów komunalnych w Świętochłowicach, ul. Wojska Polskiego; 7. Zarządzający: Miejskie Przedsiębiorstwo Gospodarki Komunalnej Zastępcza w Świętochłowicach Sp. z o. o., ul. Łagiewnicka 76, 41-608 Świętochłowice Składowisko odpadów komunalnych w Dąbrowie Górniczej, ul. Główna 144a; 8 Zastępcza Zarządzający: Miejski Zakład Przetwarzania Odpadów Komunalnych LIPÓWKA II, ul. Główna 144a, 42-530 Dąbrowa Górnicza Składowisko odpadów komunalnych w Pyskowicach, ul. Wrzosowa 20a; 9. Zastępcza Zarządzający: ,,Ekofol II” S.A., ul. Korfantego 45, 41-902 Bytom Składowisko odpadów komunalnych w Tarnowskich Górach, ul. Laryszowska; 10. Zastępcza Zarządzający: Remondis Sp. z o.o., ul. Nakielska 1-3, 42-600 Tarnowskie Góry Składowisko odpadów komunalnych w Zabrzu, ul. Cmentarna 19; 11. Zarządzający: Miejski Ośrodek Sportu i Rekreacji w Zabrzu Zastępcza Sp. z o.o., ul. Matejki 6, 41-800 Zabrze (Źródło: PGO Województwa Śląskiego) Nowelizacja ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach wprowadziła cały szereg istotnych zmian do systemu gospodarki odpadami komunalnymi. Nałożyła nowe obowiązki na samorządy, podmioty odbierające odpady oraz na właścicieli nieruchomości. W celu dostosowania się do nowego systemu Rada Gminy Wielowieś przyjęła następujące akty prawa: • Uchwała Nr XXX/304/2014 Rady Gminy Wielowieś z dnia 29-01-2014 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu uchwały w sprawie szczegółowego sposobu i zakresu świadczenia usług w zakresie odbierania odpadów komunalnych i zagospodarowania tych odpadów, w zamian za uiszczoną opłatę za gospodarowanie odpadami komunalnymi • Uchwała Nr XXXI/323/2014 Rady Gminy Wielowieś z dnia 26-03-2014 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu uchwały w sprawie podjęcia Regulaminu utrzymania czystości i porządku na terenie Gminy Wielowieś • Uchwała Nr XXXII/333/2014 Rady Gminy Wielowieś z dnia 22-05-2014 r. w sprawie wyboru metody ustalenia opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi w Gminie Wielowieś oraz ustalenia wysokości stawki tej opłaty

Strona 74/159 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY WIELOWIEŚ NA LATA 2015-2018 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2022

• Uchwała Nr XXXII/334/2014 Rady Gminy Wielowieś z dnia 22-05-2014 r. w sprawie określenia wzoru deklaracji o wysokości opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi • Uchwała Nr XXXIII/341/2014 Rady Gminy Wielowieś z dnia 12-06-2014 r. o zmianie uchwały w sprawie wyboru metody ustalenia opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi w Gminie Wielowieś oraz ustalenia wysokości stawki tej opłaty • Uchwała Nr XIX/170/2012 Rady Gminy Wielowieś z dnia 6-12-2012 r. w sprawie wyboru metody ustalenia opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi w Gminie Wielowieś oraz ustalenia wysokości stawki tej opłaty • Uchwała Nr XIX/171/2012 Rady Gminy Wielowieś z dnia 6-12-2012 r. w sprawie określenia terminu, częstotliwości i trybu uiszczania opłat za gospodarowanie odpadami komunalnymi Ustalone prawo miejscowe określiło zasady funkcjonowania gospodarki odpadami na terenie Gminy Wielowieś. Tabela 32: Rodzaje odpadów komunalnych zbieranych na terenie gminy Wielowieś. Lp. Rodzaje odpadów 1 Zmieszane odpady komunalne 2 Szkło 3 Papier 4 Metale 5 Tworzywa sztuczne 6 Opakowania wielomateriałowe 7 Odpady kuchenne ulegające biodegradacji w tym odpady zielone 8 Zużyty sprzęt elektryczny i elektroniczny 9 Meble i inne odpady wielkogabarytowe 10 Zużyte opony 11 Przeterminowane leki i chemikalia (Źródło: opracowanie własne) W Gminie Wielowieś przyjęto mieszany system selektywnego zbierania tj. szkło i papier zbierany jest selektywnie do pojemników o pojemności 2,5 m3 ustawionych w wyznaczonych miejscach w wszystkich miejscowościach gminy. Zmieszane odpady komunalne (gromadzone w pojemnikach), tworzyw sztucznych, opakowań wielomateriałowych (gromadzone w workach a w przypadku zabudowy wielomieszkaniowej w pojemnikach), metali oraz odpadów komunalnych ulegających biodegradacji w tym odpadów zielonych (gromadzone w workach) odbierane są z terenu nieruchomości .

Strona 75/159 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY WIELOWIEŚ NA LATA 2015-2018 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2022

Tabela 33: Zestawienie gniazd do selektywnej zbiórki odpadów.

ILOŚĆ POJEMNIKÓW 2,5 m3 MIEJSCOWOŚĆ LOKALIZACJA GNIAZDA PAPIER SZKŁO PLASTYK ul. Główna (Bank) 1 2 ul. Kościelna (przystanek) 1 2 WIELOWIEŚ ul. Wolna (początek od obwodnicy) 1 1 ul. Gminna (blok) 1 KOTKÓW droga gminna 1 1 KIELECZKA ul. Wiejska (RSP) 1 1 RADUŃ ul. Wiejska (przystanek) 1 1 BOROWIANY ul. Stacja Czarków 1 BOROWIANY ul. Wiejska 1 1 ul. Szkolna (boisko) 1 1 RADONIA ul. Główna (przystanek) 1 1 ul. Słoneczna (PGR) 1 2 ul. Nowe Osiedle 1 1 2 ŚWIBIE ul. Słoneczna 10 (plac bloki ) 1 ul. Główna 1 1 GAJOWICE ul. Wiejska (staw) 1 1 BŁAŻEJOWICE ul. Wiejska (OSP) 1 2 ul. Słoneczna 1 1 SIEROTY ul Główna (kościół) 1 1 CHWOSZCZ droga gminna 1 1 ZACHARZOWICE ul. Wiejska (kościół) 1 2 CZARKÓW ul. Wiejska (centrum) 1 1 DABRÓWKA ul. Główna (kościół) 1 2 WIŚNICZE ul. Wiejska (sklep) 1 2 RAZEM 21 28 5

(Źródło: opracowanie własne) Meble i inne odpady wielkogabarytowe, zużyty sprzęt elektryczny i elektroniczny, zużyte opony, odbierane są w formie objazdowej zbiórki przeprowadzonej raz w roku w okresie jesiennym lub wiosennym. W celu zapewnienia możliwości właściwego selektywnego zbierania odpadów komunalnych stworzono w Sierotach Gminny Punkt Zbierania Odpadów Komunalnych (PSZOK). W ramach zadania zagospodarowano teren bazy Zakładu Gospodarki komunalnej i Mieszkaniowej Gminy Wielowieś z siedzibą w Sierotach pod Punkt Selektywnej Zbiórki Odpadów Komunalnych, a w szczególności wykonano: - utwardzenia placu pod kontenery i pojemniki; - wiaty pod pojemniki; - drogi dojazdowej; - odwodnienia i odprowadzenia ścieków poprzez neutralizator; - drenażu. Pod kontenery i pojemniki na odpady komunalne zaprojektowano plac o wym. 18,00x19,00m o nawierzchni z betonu asfaltowego na podbudowie tłuczniowej ograniczonej betonowym krawężnikiem najazdowym o wym. 15x22cm ułożonym „na płask”. Na terenie placu wybudowano wiatę o konstrukcji lekkiej stalowej o wym. 7,00x5,00m częściowo osłoniętą

Strona 76/159 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY WIELOWIEŚ NA LATA 2015-2018 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2022 siatką z trzech stron wys. 1,43m na pojemniki na elektrośmieci i inne materiały. Na placu asfaltobetonowym zlokalizowane są kontenery i pojemniki na zużyte opony oraz na szkło, plastik i papier. Punkt selektywnego zbierania odpadów komunalnych w Gminie Wielowieś usytuowany jest na terenie Zakładu Budżetowego Gospodarki Komunalnej i Mieszkaniowej Gminy Wielowieś z siedzibą w Sierotach, ul. Lipowa 14, 44-187 Wielowieś, e-mail: [email protected], tel. (32) 233 60 95 lub (32) 445 01 54. PSZOK jest czynny: w każdy 1, 3 , 5 dzień tygodnia oraz w każdą 1, 3 i 5 sobotę miesiąca w godzinach 8:00 – 12:00. Do punktu selektywnego zbierania odpadów komunalnych w Gminie Wielowieś można dostarczyć następujące rodzaje odpadów: • odpady zmieszane • odpady wielkogabarytowe (meble) • elektrośmieci, • plastik, metal, opakowania wielomateriałowe, • szkło, • papier, tektura, • opony, • baterie, akumulatory, • przepracowane oleje i chemikalia, • żarówki, świetlówki i inne lampy, Tabela 34: Wyposażenie Punktu Selektywnej Zbiórki Odpadów Komunalnych. LP Rodzaj odpadów Pojemnik 1 Odpady wielkogabarytowe Kontener min. 5,0 m3 3 Kontenery zamykane 2 Odpady zielone i bio min. 1.1 m3 Kontener zamykany min. 3 Elektrośmieci 3,5 m3 4 Papier Pojemnik min. 2,5 m3 5 Szkło Pojemnik min. 2,5 m3 6 Tworzywa sztuczne, metal i opakowania wielomateriałowe Pojemnik min. 3,5 m3 7 Przeterminowane leki Pojemnik min. 50 l 8 Płynne odpady niebezpieczne Pojemnik min. 500 l 9 Zużyte akumulatory Pojemnik min. 500 l 10 Zużyte bateria Pojemnik min. 50 l 11 Żarówki, świetlówki Pojemnik min. 1,1 m3 12 Odpady zmieszane 4 pojemniki min. 1,1 m3 (Źródło: opracowanie własne)

Strona 77/159 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY WIELOWIEŚ NA LATA 2015-2018 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2022

Tabela 35: Częstotliwość odbierania odpadów komunalnych w Gminie Wielowieś. Rodzaj odpadów komunalnych Częstotliwość odbierania Odpady komunalne zmieszane 1 raz w miesiącu Odpady komunalne -papier, tworzywa sztuczne, 1 raz w miesiącu szkło, metale, opakowania wielomateriałowe 1 raz w miesiącu Odpady komunalne ulegające biodegradacji w okresie od 1 kwietnia do 31 w tym odpady zielone października Odpady wielkogabarytowe 1 raz w roku Zużyty sprzęt elektryczny i elektroniczny, zużyte 1 raz w roku opony Właściciele nieruchomości obowiązani Pozostałe odpady komunalne wymienione w tabeli są dostarczyć je transportem własnym 1 do PSZOK (Źródło: opracowanie własne) Tabela 36: Informacja o masie poszczególnych rodzajów odebranych z obszaru gminy odpadów komunalnych oraz sposobie ich zagospodarowania. 2012 ROK 2013 ROK 2014 ROK Kod Masa Sposób Masa Sposób Masa Sposób odebranych Rodzaj odebranych odpadów odebranych zagospodarowania odebranych zagospodarowania odebranych zagospodarowania odpadów komunalnych odpadów odebranych odpadów odebranych odpadów odebranych komunalnych komunalnych odpadów komunalnych odpadów komunalnych odpadów [Mg] komunalnych [Mg] komunalnych [Mg] komunalnych Niesegregowane (zmieszane) 20 03 01 682,13 R14 D5 892,37 R12 D5 1 252,38 R12 odpady komunalne 20 03 07 Odpady wielkogabarytowe 3,80 R12 47,46 R12 R5 20 01 02 Szkło 43,49 R14 49,90 R12 R12 20 01 39 Tworzywa sztuczne 18,60 R14 46,70 R12 62,58 R12 Inne odpady (w tym zmieszane substancje i przedmioty) z 19 12 12 172,66 D5 270,63 D5 303,67 D5 mechanicznej obróbki odpadów inne niż wymienione w 19 12 11 Inne odpady (w tym zmieszane substancje i przedmioty) z 19 12 12 66,48 R3 436,38 D8 mechanicznej obróbki odpadów inne niż wymienione w 19 12 11 15 01 07 Opakowania ze szkła 18,85 R12 82,20 R12 Odpady betonu oraz gruz z 17 01 01 27,40 R5 33,50 R5 rozbiórek i remontów Zużyte urządzenia elektryczne i 20 01 35 elektroniczne inne niż wymienione 17,44 R14 1,02 R12 w 20 01 21, 20 01 23 20 01 10 Odzież 0,70 R12

Łączna masa selektywnie odebranych odpadów 0,90 29,29 43,24 komunalnych ulegających biodegradacji 5) [Mg]

Łączna masa odebranych odpadów 762,56 1 069,33 1 522,06 komunalnych Z terenu Gminy Wielowieś) [Mg] (Źródło: opracowanie własne)

Strona 78/159 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY WIELOWIEŚ NA LATA 2015-2018 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2022

Tabela 37: Poziom recyklingu i przygotowania do ponownego użycia następujących frakcji odpadów komunalnych: papieru, metali, tworzyw sztucznych i szkła odebranych z obszaru gminy. 2012 ROK 2013 ROK 2014 ROK Masa Masa Masa Kod Rodzaj Łączna masa Masa Łączna masa Masa Łączna masa Masa odpadów odpadów odpadów odebranych odebranych odebranych odpadów odebranych odpadów odebranych odpadów przygotowan przygotowa przygotowa odpadów odpadów odpadów poddanych odpadów poddanych odpadów poddanych ych do nych do nych do komunalnych komunalnych komunalnych recyklingowi komunalnych recyklingowi komunalnych recyklingowi ponownego ponownego ponownego [Mg] [Mg] [Mg] [Mg] użycia [Mg] [Mg] użycia [Mg] [Mg] użycia [Mg] 20 01 02 Szkło 43,49 40,78 0,00 49,90 50,90 0,00 82,20 52,89 0,00 Tworzywa 20 01 39 sztuczne 18,60 6,94 0,00 46,70 9,17 0,00 62,98 5,14 0,00 20 01 01 Papier i tektura 0,90 0,45 0,00 5,99 3,04 0,00 3,40 0,63 0,00 Opakowania z 15 01 01 papieru i tektury 0,00 0,00 0,00 0,00 1,76 0,00 10,84 9,10 0,00 Opakowania z 15 01 02 tworzyw 0,00 0,00 0,00 0,00 3,62 0,00 0,00 8,41 0,00 sztucznych RAZEM 62,99 48,17 0,00 102,59 68,49 0,00 159,42 76,17 0,00 (Źródło: opracowanie własne) Od dnia 1 lipca 2013 r. w gminie funkcjonuje nowy system zbierania i gospodarowania odpadami komunalnymi, spowodował on (zgodnie z danymi przedstawionymi w powyższych tabelach) gwałtowny wzrost zbieranych na terenie gminy odpadów komunalnych. Obserwowany jest nie tylko wzrost odbieranych odpadów komunalnych ale także coraz większy udział odpadów zbieranych w sposób selektywny. Tabela 38: Wskaźniki % poziomu recyklingu odpadów komunalnych. Rok POZIOM RECYKLINGU 2012 2013 2014 OSIĄGNIĘTY POZIOM OGRANICZENIA MASY ODPADÓW KOMUNALNYCH 20,02 4,78 0,00 ULEGAJĄCYCH BIODEGRADACJI KIEROWANYCH DO SKŁADOWANIA [%] Osiągnięty poziom recyklingu, przygotowania do ponownego użycia następujących frakcji odpadów 8,61 12,38 14,01 komunalnych: papieru, metali, tworzyw sztucznych i szkła [%] Osiągnięty poziom recyklingu, przygotowania do ponownego użycia i odzysku innymi metodami innymi niż 100,00 100,00 100,00 niebezpieczne odpadów budowlanych i rozbiórkowych [%] (Źródło: opracowanie własne) Przyjmując wskaźniki wytwarzania odpadów przyjęte w PGO Województwa śląskiego w 2014 r. to jest w pierwszym roku w którym przez cały rok obowiązywał nowy system gospodarowania odpadów, w gminie zebrano podobną ilość odpadów do ilości wynikającej z przyjętych wskaźników ( w poprzednich latach ilość ta była znacznie mniejsza). Wskazuje to na dobre funkcjonowanie systemu i jego „szczelności”. Jednakże duże rezerwy tkwią w selektywnej zbiórce odpadów. W 2014 r. ilość odpadów zebranych selektywnie stanowiła ok. 25% odpadów możliwych do wyselekcjonowania ze strumienia odpadów komunalnych. Mimo

Strona 79/159 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY WIELOWIEŚ NA LATA 2015-2018 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2022

nowego systemu gospodarowania odpadami do chwili obecnej nie zauważono trendu zmniejszenia ilości dzikich wysypisk oraz zaprzestania spalania odpadów komunalnych w domowych kołach centralnego ogrzewania. W celu uświadomienia szkodliwości spalania odpadów komunalnych Gmina Wielowieś włączyła się w akcję promocyjną „Kochasz dzieci nie pal śmieci”. O wszystkich wprowadzanych zmianach mieszkańcy są na bieżąco informowani poprzez nową zakładkę na stronie internetowej BIP Gminy Wielowieś Utrzymanie czystości i porządku. Są tam umieszczone akty prawne, szczegółowe zasady i system segregacji, informacje o opłatach i sposobach ich uiszczania, a także harmonogram zbiórki odpadów. Tabela 39: Porównanie ilości faktycznie zebranych odpadów do ilości odpadów wynikających z przyjętych w PGO wskaźników. Ilość odpadów wg wskaźników wytwarzania odpadów z PGO [Mg] Ilość faktycznie zebranych odpadów [Mg] Rodzaj odpadów 2012 2013 2014 2017 2020 2022 2012 2013 2014 Odpady komunalne ogółem 1 440 1 465 1 478 1 543 1 611 1 661 762,56 1069,33 1522,06 papier 73 75 76 82 86 90 0,90 5,99 3,40 szkło 143 146 147 154 159 163 43,49 49,90 82,20 metale 34 34 34 35 35 34 0 0 0 tworzywa sztuczne 150 154 156 164 174 182 18,60 46,70 62,98 opakowania wielomateriałowe 60 61 62 65 69 72 0 0 0

Odpady kuchenne i ogrodowe 465 468 471 483 494 504 0,9 29,29 43,24 Odpady wielkogabarytowe 19 19 19 20 21 21 0 3,8 47,46 RAZEM odpady zebrane selektywnie 944,25 956,35 965,52 1001,79 1037,66 1066,07 63,89 135,68 239,28 (Źródło: opracowanie własne) Tabela 40: Jednostkowe wskaźniki wytwarzania odpadów komunalnych dla terenów wiejskich.

(Źródło: PGO Województwa Śląskiego)

Strona 80/159 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY WIELOWIEŚ NA LATA 2015-2018 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2022

Tabela 41: Rejestr działalności regulowanej w zakresie odbierania odpadów komunalnych. Numer Firma, oznaczenie siedziby i adres albo imię, Numer identyfikacji Lp. identyfikacyjny Numer rejestrowy nazwisko i adres przedsiębiorcy podatkowej (NIP) REGON

Remondis Tarnowskie Góry Sp. z o.o., ul. 1. 645-000-02-04 271590141 OŚ.7332.1.2012 Nakielska 1-3, 42-600 Tarnowskie Góry

Remondis Opole Sp. z o.o., Al.. Przyjaźni 9, 3. 754-033-34-24 530590474 OŚ.7332.3.2012 45-573 Opole

Zakład Oczyszczania Miasta Zbigniew Strach, 4. 573-106-75-24 150628080 OŚ.7332.4.2012 42-274 Konopiska, Korzonek 98

Spectrum Silesia Service Sp. z o.o., ul. Anieli 5. 626-288-70-88 240788781 OŚ.7332.5.2012 Krzywoń 16, 41-922 Radzionków REMONDIS GLIWICE SPÓŁKA Z 6. OGRANICZONĄ ODPOWIEDZIALNOŚCIĄ, 631-22-11-431 276253371 OŚ.7332.6.2012 ul. kaszubska 2, 44-100 Gliwice STRACH I SYNOWIE Sp. z o.o., 42-202 7. 573-27-38-268 240922624 OŚ.7332.7.2012 Częstochowa, ul. Bór 169

Przedsiębiorstwa Komunalnego „DARPOL” 8. Dariusz Strach, Korzonek 98, 42-274 573-250-58-31 152146131 OŚ.7332.8.2012 Konopiska

POZOM Strach Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością Spółka komandytowa 10. 573-28-50-870 243651232 OŚ.7332.10.2012 ul. Przemysłowa 7 42-274 Konopiska

Tonsmeier Południe Sp. z o.o., 41-700 Ruda 11. 641-10-05-806 272644815 OŚ.7332.11.2012 Śląska, ul. Kokotek 33

Zakład Oczyszczania, Wywozu i Utylizacji Nieczystości „EKO-SYSTEM” Bożena Strach i 12 573-13-75-510 150230235 OŚ.7332.12.2012 Waldemar Strach Sp. J., ul. Spółdzielcza 1/1, 42-274 Konopiska

ALBA Południe Polska Sp. z o.o., ul. 13 626-00-19-376 271974835 OŚ.7332.13.2012 Starocmentarna 2, 41-300 Dąbrowa Górnicza

ALBA Miejskie Przedsiębiorstwo Gospodarki 14 Komunalnej Sp. z o.o., ul. Starocmentarna 2, 629-001-19-71 271588322 OŚ.7332.14.2012 41-300 Dąbrowa Górnicza A.S.A. Eko Polska Spółka z o.o., ul. Lecha 10, 15 676-21-57-648 357190739 OŚ.7332.15.2012 41-800 Zabrze Przedsiębiorstwo Techniki Sanitarnej ALBA 16 627-001-13-76 271568638 OŚ.7332.16.2012 Sp. z o.o., ul. Bytkowska 15, 41-503 Chorzów Przedsiębiorstwo Spedycyjno-Transportowe 18 "TRANSGÓR" S.A., ul. Jankowicka 9, 44-200 642-00-00-151 272193436 OŚ.7332.18.2012 Rybnik

Strona 81/159 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY WIELOWIEŚ NA LATA 2015-2018 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2022

(Źródło: opracowanie własne)

Ilustracja 8: Rozmieszczenie obiektów pokrytych płytami azbestowo-cementowymi na terenie Gminy Wielowieś w podziale na poszczególne miejscowości [w m2] (Źródło: Gminny Plan Usuwania Azbestu z terenu Gminy Wielowieś) W celu zaplanowania i usunięcia wyrobów zawierających azbest z terenu Gminy i ich bezpiecznego unieszkodliwienia opracowano „Gminny Plan Usuwania Azbestu z terenu Gminy Wielowieś”. W trakcie inwentaryzacji pokryć dachowych wykonanych z płyt azbestowocementowych na terenie Gminy Wielowieś pozyskano informacje o ilości i stanie wyrobów zawierajacych azbest zlokalizowanych w Gminie. Na podstawie przeprowadzonej inwentaryzacji stwierdzono, iż na terenie Gminy znajduje się 80.221 m2 płyt azbestowocementowych, co po przeliczeniu daje 883 Mg. Płyty te stanowią pokrycia dachowe. Najbliższym składowiskiem przyjmującym odpady zawierające azbest jest składowisko w Knurowie. Odpady azbestowe mogą być przyjmowane także na pozostałych składowiskach w Polsce. Proces usuwania wyrobów zawierających azbest powinien być zakończony do końca 2032 roku. Przyjęto harmonogram zgodny z „Aktualizacja Planu Gospodarki Odpadami dla Województwa Sląskiego” oraz horyzont czasowy wyznaczony przez „Program Oczyszczania Kraju z Azbestu na lata 2009-2032”. Na podstawie wyników inwentaryzacji płyt azbestowo-cementowych wykorzystywanych w budownictwie przyjęto, iż w etapie I w latach 2010-2011 powinno zostać unieszkodliwione ok. 90 Mg odpadów azbestowych, w etapie II w latach 2012-2018 – ok. 440 Mg, w etapie III w latach 2019-2032 – 350 Mg. Szacunkowe koszty osunięcia wyrobów zawierających azbest

Strona 82/159 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY WIELOWIEŚ NA LATA 2015-2018 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2022 wynoszą ok. 1.147 tys. zł. Natomiast koszty zakupu i montażu nowych pokryć dachowych wynoszą ponad 5.615 tys. zł. Należy podkreślić iż koszty zakupu i montażu nowych pokryć dachowych stanowią około 83% kosztów realizacji „Planu”. Przewiduje się, że koszty te będą pokrywane głównie przez właścicieli obiektów. Możliwe jest również wykorzystanie źródeł zewnętrznych finansowania części działań, polegających na bezpiecznym usuwaniu wyrobów azbestowych, tj. środków Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Katowicach, Regionalnego Programu Operacyjnego dla Województwa Ślaskiego czy tez kredytów preferencyjnych z Banku Ochrony Srodowiska S.A., a także środków finansowych przewidzianych w Programie Rozwoju Obszarów Wiejskich. Monitoring procesu usuwania wyrobów zawierających azbest powinien być prowadzony w odniesieniu do poszczególnych budynków, co pozwoli na zaplanowanie i weryfikacje działań związanych z terminami usuwania azbestu. Od 2012 roku Gmina Wielowieś dofinansowuje unieszkodliwianie odpadów zawierających azbest. W latach 2012-2014 dofinansowano utylizację 30,3 Mg wyrobów zawierających azbest w 7 obiektach.

Strona 83/159 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY WIELOWIEŚ NA LATA 2015-2018 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2022

5.5 Tereny poprzemysłowe Zarówno w unijnym, jak i polskim ustawodawstwie brak jest odrębnych przepisów prawnych, które regulowałyby zagadnienia dotyczące zagospodarowania zdegradowanych terenów poprzemysłowych. Zapisy dotyczące problematyki tych terenów można znaleźć w dyrektywach i ustawach wymienionych poniżej: • Dyrektywa 2004/35/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 21 kwietnia 2004 r. w sprawie odpowiedzialności za środowisko w odniesieniu do zapobiegania i zaradzania szkodom wyrządzonym środowisku naturalnemu; • Dyrektywa 2006/21/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 15 marca 2006 r. w sprawie gospodarowania odpadami pochodzącymi z przemysłu wydobywczego. Obowiązek naprawy szkód spowodowanych działalnością górniczą wynika z ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. Prawo geologiczne i górnicze (Dz. U. z 2005 r. Nr 228, poz. 1947 z późn. zm.) oraz z ustawy Prawo ochrony środowiska z 27 kwietnia 2001 r. Do bezpośredniego zagrożenia szkodą w środowisku i do szkody w środowisku stosuje się przepisy Ustawy o zapobieganiu szkodom w środowisku i ich naprawie z dnia 13 kwietnia 2007 r. (Dz. U. Nr 75, poz. 493 z późn. zm.). Ustawowa odpowiedzialność za tereny porzucone (w tym przemysłowe), należy do władającego terenem lub podmiotu, który spowodował degradację, a odpowiedzialność administracyjna spada na Starostę. Problem ponownego wykorzystania terenów poprzemysłowych i zdegradowanych jest szczególnie istotny w kontekście Województwa Śląskiego, ponieważ w jego obrębie istnieje najwięcej tego typu obszarów. W 2008 r. na zlecenie Wydziału Gospodarki Urzędu Marszałkowskiego Województwa Śląskiego Instytut Ekologii Terenów Uprzemysłowionych oraz Główny Instytut Górnictwa opracowały „Wojewódzki program przekształceń terenów poprzemysłowych i zdegradowanych wraz z koncepcją rozbudowy narzędzi informatycznych oraz prognozą jego oddziaływania na środowisko". Program stanowi zaczątek budowy systemu wspierającego rekultywację terenów i skierowany jest do gmin, które są głównym podmiotem wdrażającym. Aby zwiększyć efektywność podejmowanych działań w 2007 r. stworzono bazę danych będącą elementem Regionalnego Systemu Informacji Przestrzennej (RSIP). Baza została stworzona przez Samorząd Województwa Śląskiego w latach 2004-2005, na podstawie danych uzyskanych z ankietyzacji gmin i powiatów. Informacje gromadzone w bazie RSIP służą ocenie potencjału terenów dla przekształcania ich do nowych funkcji a także zawierają warunki zabezpieczania środowiska przed szkodliwym oddziaływaniem terenów zdegradowanych. W ramach wdrażania Programu baza RSIP będzie aktualizowana oraz będzie przyjmowała nowe zgłoszenia terenów. W „Wojewódzkim programie przekształceń terenów poprzemysłowych i zdegradowanych wraz z koncepcją rozbudowy narzędzi informatycznych oraz prognozą jego oddziaływania na środowisko" dokonano wstępnej i zintegrowanej waloryzacji terenów poprzemysłowych. Wstępna waloryzacja terenów poprzemysłowych zgromadzonych w bazie RSIP wg kryterium gospodarczego, oparta na analizie 486 terenów, pozwoliła na sporządzenie listy terenów poprzemysłowych, wśród nich nie ma terenów zlokalizowanych na terenie Gminy Wielowieś.

Strona 84/159 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY WIELOWIEŚ NA LATA 2015-2018 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2022

5.6 Ochrona dziedzictwa przyrodniczego Na terenie gminy Wielowieś znajdują się zbiorowiska roślinności, wśród której można wyróżnić: a) roślinność leśna: • Grąd subkontynentalny, • Kontynentalny bór mieszany, • Łęg jesionowo-olszowy. b) roślinność nieleśna: • Zbiorowiska wodne, • Zbiorowiska bagienne, • Zbiorowiska zaroślowe, • Zbiorowiska trwałych użytków zielonych, • Zbiorowiska antropogeniczne na siedliskach wtórnych. Roślinność leśna: Grąd subkontynentalny– typowo wykształcone fitocenozy grądu znajdują się w rezerwacie „Hubert” koło Dąbrówki, fragmenty występują również w Zacharzowicach. Zbiorowiska Grądu subkontylentalnego występuje na siedliskach żyznych i średnio wilgotnych na glebach brunatnych. Duży udział w drzewostanie mają stare dęby szypułkowe i lipy drobnolistne, sporadycznie lipy szerokolistne, jawor i jesion wyniosły. Drzewa są dorodne, okazałe i wiek często około 100 lat. Podszyt grądu budują trzemielina zwyczajna, leszczyna, bez czarny i jarzębina. W warstwie zielnej najliczniej występuje wiechlina gajowa, podagrycznik, kopytnik pospolity, kokoryczka wielokwiatowa, gajowiec żółty i fiołek leśny, a z gatunków towarzyszących szczawik zajęczy, malina właściwa i wietlica samcza. Fragmenty dobrze zachowanych płatów grądu wchodnioeuropejskiego występują w kompleksie leśnym Paczyna- Dąbrówka. Kontynentalny bór mieszany – najlepiej wykształcone płaty i największe powierzchnie porośnięte przez to zbiorowiska występuje w rejonie Dąbrówki. W drzewostanie na skutek planowej działalności zawyżony jest udział sosny zwyczajnej na niekorzyść dębów szypułkowych i bezszypułkowych oraz innych drzew liściastych. Duży udział ma również brzoza brodawkowata i świerk pospolity. Podszyt składa się głównie z podrostu gatunków tworzących drzewostan, największy udział mają dęby szypułkowe, brzoza brodawkowata, świerk pospolity, kruszyna pospolita i jarzębina. W warstwę zielną tworzą m.in. orlica pospolita, malina właściwa i siódmaczek leśny. Łęg jesionowo-olszowy – zajmuje siedliska wilgotne i żyzne związane z dolinkami małych cieków wodnych lub niewielkimi obniżeniami terenu z zaznaczonym poziomym ruchem wody. Fitocenozy najbardziej zbliżone do typowego zbiorowiska znajdują się w granicach rezerwatu „Hubert” koło Dąbrówki. Warstwa drzew utworzona jest głównie przez olsze czarną, w niewielkiej domieszce występują jesion wyniosły i świerk pospolity. Podszyt budują wawrzynek wilczełko, jesion wyniosły, czeremcha zwyczajna, trzemielina zwyczajna, bez czarny i świerk pospolity. W zbiorowisku tym bardzo dobrze rozwinięte jest runo o bogatym składzie florystycznym. Dużą rolę odgrywają w nim podagrycznik, kopytnik pospolity, szczyr trwały. Duży udział mają także rośliny bagienne i łąk wilgotnych.

Strona 85/159 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY WIELOWIEŚ NA LATA 2015-2018 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2022

Roślinność nieleśna: Zbiorowiska wodne – są to proste zespoły, tworzące się na powierzchni sztucznych zbiorników głównie stawów wiejskich. Składają się przede wszystkim z gatunków rzęs. Najlepiej są wykształcone w wodach zacienionych, chłodnych i silnie zanieczyszczonych. Znajdują się one w stawie hodowlanym „Połomia” i w torfiankach przy granicy rezerwatu „Hubert”. Z innej klasy pochodzi bardzo dekoracyjny zespół grążela żółtego. Jego ficotenozy wykształcają się przy znacznej głębokości wody (do 2,5 m), a tworząc je rośliny zakorzeniają się w dnie zazwyczaj silnie zamulonym. Od strony lądu płaty tego zbiorowiska graniczą z szuwarami. W Dąbrówce omawiany zespół budują dwa gatunki charakterystyczne grążel żółty i lilie wodne. Zbiorowiska bagienne – grupują roślinność szuwarową, stojącą w szeregu sukcesyjnym bezpośrednio po roślinności wodnej i zasiedlającą z reguły brzegi stawów, rzadziej niższe terasy rzek. Na obszarze Stawu Połomia w Dąbrówce duże przestrzenie zajmuje trzcina pospolita. Natomiast na trudnodostępnych grząskich terenach, z reguły całorocznie podtopionych można spotka szuwar skrzypu bagiennego. Zbiorowiska zaroślowe – zarośla tarninowo-głogowe występują w okolicach Błażejowic, Dąbrówki, Radonii, Sierot, Świbia i Wielowsi, czyli tam gdzie w podłożu zalegają wapienie, dolomity lub margle. Zarośla te zajmują z reguły niewielkie powierzchnie skraju lasu, na miedzach śródpolnych czasem pośród łąk kośnych. Są to przeważnie krzewy kolczaste głównie tarnina, które rosną w dużym zwarciu ograniczając rozwój runa. Zbiorowiska trwałych użytków zielonych – grupę tą stanowią murawy psammofilne i kserotermiczne, są to ekosystemy na ogół sztucznie utrzymywane przez człowieka. Murawy psammofilne są mniej zwarte, dominują w nich gatunki siedlisk kwaśnych, suchych i ubogich. Murawy kserotermiczne porastają najczęściej wyrobiska powapienne np. teren nieczynnego wapiennika we wsi Gajowice. Większość gatunków budujących to zbiorowiska należy jednak do szeroko rozpowszechnionych w Polsce. Zbiorowiska antropogeniczne na siedliskach wtórnych – w murach kościoła parafialnego w Sierotach rozwijają zbiorowiska tego typu z udziałem paproci – paprotnicy kruchej, zachyłki Roberta oraz zanokcicy murowej. Fauna Teren Gminy Wielowieś jest zróżnicowany siedliskowo, stwarzając dogodne warunki życia dla wielu grup zwierząt, zarówno kręgowców jak i bezkręgowców. Występują tu gatunki związane z zbiorowiskami otwartymi, środowiskiem wodnym oraz gatunki typowo leśne. Duże kręgowce zasiedlają kompleksy leśne. Zwierzęta te prowadzą ruchliwy tryb życia i stale przemieszczają się w poszukiwaniu pokarmu i dogodniejszych miejsc do życia. Na obszarze gminy odnotowuje się obecność m.in. jeleni, saren leśnych i polnych, danieli, dzików, zajęcy, lisów, kuny leśnej oraz ptactwa łownego – bażantów, kuropatw i kaczek. Obszary i obiekty chronione Sieć NATURA 2000 Obszar Specjalnej Ochrony Siedlisk NATURA 2000 „Hubert" o kodzie obszaru PLH240036 obejmuje rezerwat „Hubert" , położony w gminie Wielowieś, w zachodniej części województwa śląskiego, a także grąd o powierzchni 19,2 ha, znajdujący się w otoczeniu

Strona 86/159 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY WIELOWIEŚ NA LATA 2015-2018 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2022 rezerwatu. Jest to rezerwat leśny (w całości pokryty lasem mieszanym), poddany czynnej ochronie. Dominującym zespołem roślinnym w obszarze jest grąd subkontynentalny w wariancie typowym. Jedynie na lokalnych, niewielkich wzniesieniach w północno-wschodniej części rezerwatu wykształciła się postać przejściowa grądu do kontynentalnego boru mieszanego. Warstwę drzew budują głównie dąb szypułkowy i sosna pospolita. Wiek drzewostanu wynosi od 130 do 160 lat. Dębom i sosnom towarzyszą nieliczne buki, jawory i klony, które w wielu przypadkach osiągnęły wymiary drzew pomnikowych. Grąd subkontynentalny jest jednym z najpospolitszych siedlisk leśnych niżowej Polski. Jednak zostało ono w przeszłości mocno zmienione i do dzisiaj zachowało się niewiele płatów reprezentujących wysoki stopień zachowania. Na terenie województwa śląskiego w obszarze kontynentalnym, obszar „Hubert" chroni najlepiej zachowany płat tego lasu.

Ilustracja 9: Obszar Specjalnej Ochrony Siedlisk NATURA 2000 „Hubert" (Źródło: http://natura2000.gdos.gov.pl) Rezerwat przyrody „Hubert”: Rezerwat „Hubert” został utworzony w celu: „ochrony ze względów naukowych i dydaktycznych fragmentu lasu mieszanego o cechach naturalnych, zachowanego wśród obszarów lasów zniekształconych gospodarką człowieka.” Chroniony fragment lasu położony jest w pobliżu Dąbrówki, przy północno - zachodniej granicy województwa Śląskiego, wewnątrz zwartego kompleksu leśnego będącego częścią lasów lublinieckich. Podstawowym zadaniem rezerwatu jest ochrona lasu mieszanego o cechach naturalnych. Powierzchnia rezerwatu wynosi 14,3 ha. Dominującym zbiorowiskiem jest grąd, mniejsze powierzchnie

Strona 87/159 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY WIELOWIEŚ NA LATA 2015-2018 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2022 zajmuje lęg i bór mieszany. Najcenniejszym walorem przyrodniczym na omawianym terenie jest starodrzew z gonnymi lipami drobnolistnymi, bukami oraz dorodnymi dębami szypułkowymi. Wśród 102 stwierdzonych tu gatunków roślin naczyniowych odnotowano kilka gatunków chronionych i rzadkich. Należą do nich: wawrzynek wilczełyko, kopytnik pospolity, konwalia majowa, pierwiosnka wyniosła, czartawa drobna i starzec leśny. Fauna kręgowców występująca w rejonie rezerwatu jest urozmaicona. Sąsiedztwo zbiorników wodnych (staw Hubertus) sprzyja występowaniu płazów, a wśród nich ropuchy zielonej. Gady reprezentują żmija zygzakowata, padalec i pospolita jaszczurka zwinka. W bogatej faunie ptaków spotyka się głównie gatunki związane z drzewostanami liściastymi i mieszanymi, tj.: pełzacza leśnego, kowalika, piecuszka, świstunka, ziębę. Ptaki drapieżne reprezentowane są przez myszołowa oraz jastrzębia. Stwierdzono również obecność sów puszczyka i uszatki. W rezerwacie żyją ponadto liczne bezkręgowce, w tym przede wszystkim owady. Wśród nich chronione chrząszcze rodzaju biegacz i zakładające podziemne gniazda trzmiele. W wyniku analizy przyrodniczej przeprowadzonej w 1992 roku zaproponowano utworzenie strefy otuliny dla rezerwatu. Obszar ten jest 3-krtonie większy od powierzchni samego rezerwatu. W proponowanej otulinie znajdują się fragmenty lasu szczególnie cenne ze względu na swój naturalny charakter. Proponowany użytek ekologiczny „Staw Hubertus”: Staw hodowlany „Hubertus” zwany też „Połomia” wraz z przylegającym do niego od strony północno-zachodniej parkiem zajmują powierzchnią około 81 ha, w tym powierzchnia zbiornika wodnego to 67,5 ha. Obszar ten leży w pobliżu rezerwatu „Hubert”. Od strony linii brzegowej rozciąga się w kierunku tafli wody szeroki pas zbiorowisk bagiennych, w których dominuje szuwar trzcinowy. W środkowej części stawu rozpowszechniony jest grążel żółty i lilia wodna. Dookoła stawu występuje wiele drzew kwalifikujących się do ochrony pomnikowej, ich największe nagromadzenie jest od strony rezerwatu „Hubert”. Rybostan zbiornika jest różnorodny występują tu m.in. kiełbie, płocie, okonie, krasnopióry, karasie, karasie srebrzyste, liny, karpie i szczupaki. Wśród przedstawicieli fauny bezkręgowej występują tu błotniarki stawowe, zatoczki rogowe, nartniki, dużą liczbę ważek i chrząszczy błotnych. Akwen, w dużej części porośnięty trzciną, stanowi miejsce gniazdowania ptaków śpiewających – trzcinniczki, rokitniczki i potrzosy oraz błotnych i wodnobłotnych – perkozy, łyski, krzyżówki i kokoszki wodne. Polują tu również czaple siwe, mewy śmieszki i jaskółki. Płazy reprezentowane są przez ropuchę szarą, rzekotkę drzewną, żabę trawną, grzebiuszkę ziemną i traszkę grzebieniastą. Obfitość płazów sprawia, że liczna jest obecność zaskrońca. Proponowany powierzchniowy pomnik przyrody – las położony na zachód od miejscowości Zacharzowice: Las położony na zachód od miejscowości Zacharzowice, ciągnie się na północny wschód od polnej drogi Zacharzowice – Wilkowiczki i należy do Lasów Państwowych – Nadleśnictwa Rudziniec. Jest on interesujący ze względu na ciekawy skład runa leśnego. Szczególnie malowniczy jest niewielki wodospad na bezimiennym potoku widoczny od strony wsi Zacharzowice oraz przylegające do kompleksu leśnego wilgotne łąki. Występują tu drzewostany od brzozowego po sosnowo-świerkowy, dębowy, bukowy i olszowy. Tylko nielicznie zachował się starszy ponad 100-letni drzewostan dębowy. Duże znaczenie dla omawianego kompleksu mają wilgotne łąki, przylegające do lasu oraz niewielki ciek wodny, które to w równej mierze przyczyniają się do wzrostu różnorodności siedliskowej na omawianym terenie.

Strona 88/159 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY WIELOWIEŚ NA LATA 2015-2018 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2022

Projektowany użytek ekologiczny – Gajowice – nieczynne kamieniołomy: Na północny-zachód od miejscowości Gajowice występuje kilka nieczynnych wapienników z interesującą roślinnością murawową. Występujące tu, stosunkowo nieliczne, gatunki zwierząt to formy ciepłolubne charakterystyczne dla terenów otwartych o dużym nasłonecznieniu. Bardzo liczny i różnorodny jest skład gatunkowy owadów, reprezentowanych najczęściej przez pluskwiaki, błonkówki, motyle i chrząszcze. Ciepłe kserotermiczne murawy przywabiają także motyle zarówno dzienne – paź królowej, perłowiec malonowiec, zorzynek rzeżuchowiec, latolistek cytrynek, kraśnik sześcioplamek, bielinek, liczne gatunki modraszków jak i nocnych – rolnice, niedźwiedówki oraz przedstawiciele zawisaków. W maju można spotkać jednego z większych polskich chrząszczy, przedstawiciela rodzaju olejnica. Występują tu również ślimaki z rodzaju wstężyk, ślimaki winniczki oraz wiele innych przedstawicieli lądowych ślimaków ciepłolubnych. Płazy reprezentowane są przez ropuchę zieloną oraz jaszczurki zwinki. W nieczynnych kamieniołomach i okolicy prawdopodobnie gniazdują kląskawki, białorzytki oraz kopciuszki. Zalatują tu również dudki oraz pustułki. Wśród rumowisk w pobliżu zakrzewień występuje najmniejszy przedstawiciel łasicowatych – łasica łaska. Zieleń urządzona: W Gminie Wielowieś znajdują się trzy parki uwzględnione w ewidencji zabytkowych założeń pałacowo-ogrodowych w Polsce (Michałowski, 1992). Są to: • park pałacowy z XIX wieku w Świbiu, powierzchnia 1,95 ha – drzewa o wymiarach pomnikowych – jesion wyniosły o obwodzie pnia ponad 400 cm i grab o obwodzie ponad 100 cm. • park dworski z XVIII wieku w Wielowsi, powierzchnia 3,26 ha, • park dworski z XIX wieku w Wiśniczach, powierzchnia 0,4 ha. Na terenie cmentarza żydowskiego w Wielowsi Uchwałą Nr XVII/111/04 Rady Gminy Wielowieś z dnia 15 lipca 2004 r. w sprawie: wprowadzenia ochrony indywidualnej w drodze uznania za pomniki przyrody pojedynczych tworów przyrody ożywionej na terenie Gminy Wielowieś, wprowadzno ochronę w drodze uznania za pomniki przyrody niżej wymienionych drzew: • Dąb szypułkowy - Quercus robur: obwód: 320 cm wiek: ok. 330 lat określenie położenia: Gmina Wielowieś, teren cmentarza żydowskiego nr mapy ewid: 54 k.m. 9 d. 2 obręb Wielowieś • Dąb szypułkowy - Quercus robur: obwód: 250 cm wiek: 310 lat określenie położenia: Gmina Wielowieś, teren cmentarza żydowskiego nr mapy ewid: 54 k.m. 9 d. 2 obręb Wielowieś • Dąb szypułkowy - Quercus robur: obwód: 340 cm wiek: ok. 330 lat określenie położenia: Gmina Wielowieś, teren cmentarza żydowskiego

Strona 89/159 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY WIELOWIEŚ NA LATA 2015-2018 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2022

nr mapy ewid: 54 k.m. 9 d. 2 obręb Wielowieś • Dąb szypułkowy - Quercus robur: obwód: 320 cm wiek: ok. 330 lat określenie położenia: Gmina Wielowieś, teren cmentarza żydowskiego nr mapy ewid: 54 k.m. 9 d. 2 obręb Wielowieś Pomnikom przyrody nadano odpowiednio nazwy: • „Król Dawid” • „Król Salomon” • „Jonatan” • „Beracha” Pomniki przyrody nieożywionej reprezentowane są na terenie Gminy Wielowieś przez trzy głazy o obwodach około 400 cm przy kaplicy na Goju w Wiśniczach oraz głaz narzutowy o obwodzie 490 cm, obok przystanku PKS w Zacharzowicach. Głównymi zagrożeniami dla szeroko pojętych „terenów zielonych” w gminie Wielowieś są zanieczyszczenia środowiska – emisja zanieczyszczeń do powietrza, wód i gleb. W związku z tym że na terenie gminy nie stwierdzono obecności zakładów szczególnie uciążliwych dla środowiska głównymi źródłami emisji zanieczyszczeń powietrza są zakłady przemysłowe usytuowane poza granicami gminy. Głównymi ośrodkami są Strzelce Opolskie i Tarnowskie Góry oraz Gliwice. Natomiast lokalnym źródłem są zanieczyszczone wody rzek i potoków z powodu braku odpowiedniego systemy sieci kanalizacyjnej. Ponad to, zagrożeniem są prace melioracyjne powodujące osuszanie terenów podmokłych oraz regulacje cieków wodnych. Dużym zagrożeniem szczególnie w czasie suchych pór roku jest możliwość wybuchu pożarów, zarówno samoistnych jak i spowodowanych przez człowieka np.: w skutek wypalania traw. Innym zagrożeniem jest intensyfikacja gospodarki leśnej prowadzonej w bezpośrednim sąsiedztwie rezerwatu i pozostałych cennych fragmentów lasów. Negatywny wpływ na ich ekosystem ma prowadzenie zrębów w tym wycinanie dębów i lip (gatunków tworzących naturalny drzewostan) oraz zakładanie upraw sosnowych. Dla pozostałych cennych przyrodniczo obszarów nieleśnych zagrożeniem jest intensywna gospodarka rolna. Barierę dla środowiska przyrodniczego, w szczególności dla migracji zwierząt i roślin stanowią szlaki komunikacyjne, które obok hałasu i zanieczyszczeń mogą również powodować śmierć migrujących zwierząt.

Strona 90/159 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY WIELOWIEŚ NA LATA 2015-2018 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2022

5.7 Ochrona lasów Ogólna powierzchnia lasów na terenie gminy Sośnicowice wynosi 3275,42 ha, co stanowi 27,4% powierzchni gminy. Jest to jeden średni wskaźnik lesistości w skali województwa śląskiego (Polska 29,3 %, Województwo Śląskie 31,9%, Powiat Gliwicki 32,3%). Tabela 42: Powierzchnia lasów w Gminie Wielowieś. Jednostka miary 2010 2011 2012 2013 LEŚNICTWO WSZYSTKICH FORM WŁASNOŚCI Powierzchnia gruntów leśnych ogółem ha 3261,9 3256,8 3266,2 3275,42 lesistość w % % 27,3 27,3 27,3 27,4 grunty leśne publiczne ogółem ha 3043,8 3036,7 3046,1 3055,32 grunty leśne publiczne Skarbu Państwa ha 3040,7 3033,6 3043,0 3052,22 grunty leśne publiczne Skarbu Państwa w zarządzie ha Lasów Państwowych 3027,8 3031,6 3041,0 3041,02 grunty leśne prywatne ha 218,1 220,1 220,1 220,10 Powierzchnia lasów lasy ogółem ha 3173,0 3167,4 3173,7 3182,92 lasy publiczne ogółem ha 2954,9 2948,8 2955,1 2964,32 lasy publiczne Skarbu Państwa ha 2951,8 2945,7 2952,0 2961,22 lasy publiczne Skarbu Państwa w zarządzie Lasów ha Państwowych 2938,9 2943,7 2950,0 2950,02 lasy publiczne Skarbu Państwa w zasobie Własności ha Rolnej SP 8,0 2,0 2,0 1,24 lasy publiczne gminne ha 3,1 3,1 3,1 3,10 lasy prywatne ogółem ha - 218,6 218,6 218,60 (Źródło: stat.gov.pl) Niemal wszystkie lasy (ponad 93%) należą do administracji Lasów Państwowych, tj.: • Nadleśnictwo Rudziniec, • Nadleśnictwo Brynek, • Nadleśnictwo Zawadzkie. Tabela 43: Wykaz obowiązujących Planów Urządzenia Lasu. rok rok rok obecny okres przeprowadzenia przeprowadzeni przeprowadzenia Nadleśnictwo obowiązywania prac terenowych a KZP (8 rok NTG (10 rok planu UL (9 rok obowiązywania) obowiązywania) obowiązywania)

Rudziniec 2006-2015 2013 2014 2015 Brynek 2012-2021 2019 2020 2021 Zawadzkie 2013-2022 2020 2021 2022

Strona 91/159 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY WIELOWIEŚ NA LATA 2015-2018 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2022

(Źródło: Regionalna Dyrekcja Lasów Państwowych w Katowicach) Na terenie gminy przeważają głównie bory sosnowe i lasy liściaste, pod względem siedliskowy przeważają siedliska świeże i wilgotne.

Ilustracja 10: Obszary leśne na terenie Gminy Wielowieś (Źródło: Interaktywna mapa RDLP w Katowicach) Według Krajowego Programu Zwiększania Lesistości (aktualizacja 2003) wskaźnik zalesienia w 2020 r. powinien wynosić 30 %, a po 2050 r. 33 %. Gmina Wielowieś posiada zalesienie 27,4% i jest one nieco niższe od zakładanego. Dalsze prowadzenie zalesień i zwiększanie wskaźnika lesistości jest wskazane w rejonach występowania gruntów o niskiej klasie bonitacyjnej. Obecnie obserwuje się się na ogólnie znikome zainteresowanie właścicieli gruntów (rolników) do zalesień oraz do uzyskania ekwiwalentu pieniężnego (nawet przez okres 20 lat) z tego tytułu. Lasy niestanowiące własności Skarbu Państwa (głównie prywatne), stanowią powierzchnię 220,1 ha (źródło: GUS, stan na 31.12.2013 r.), co stanowi 6,7% ogólnej powierzchni lasów. Opracowane zostały uproszczone plany urządzania lasów oraz inwentaryzacja stanów lasów nie stanowiących własności Skarbu Państwa, znajdujących się pod nadzorem Starosty Gliwickiego. Zadanie zostało zatwierdzone przez Starostę Gliwickiego zarządzeniami Nr 48/07 oraz Nr 49/07 z dnia 18.07.2007 r. Gospodarowanie w prywatnych gospodarstwach leśnych jest utrudnione ze względu na duże rozdrobnienie powierzchni leśnej (mała powierzchnia lasów należąca do jednego właściciela), często podzielonej na niewielkie kompleksy leśne. Częściowym rozwiązaniem problemu poprawy struktury wielkości gospodarstw leśnych mogą być stowarzyszenia leśne, zrzeszające właścicieli lasów. Do czynników stanowiących zagrożenie dla środowiska przyrodniczego należą: • zagrożenia abiotyczne: susze i okresy wysokich temperatur w okresie wegetacyjnym,

Strona 92/159 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY WIELOWIEŚ NA LATA 2015-2018 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2022

gwałtowne silne wiatry, okiść i szadź, przymrozki wiosenne, powodzie, długotrwałe i obfite opady deszczu w okresie wczesnego lata powodujące erozję gleb i niszczenie drogi, erozja gleby i osuwiska, • zagrożenia biotyczne: szkodniki owadzie, występowanie grzybów pasożytniczych, szkody powodowane przez zwierzynę roślinożerną i gryzonie, • zagrożenia antropogeniczne: zanieczyszczenie powietrza, szkody górnicze i związane z tym nadmierne przesuszenie lub nadmierne nawodnienie, • zagrożenia wynikające z urbanizacji terenu, intensywna penetracja terenów leśnych przez turystów i zbieraczy grzybów i owoców leśnych, • zagrożenia pożarami.

Strona 93/159 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY WIELOWIEŚ NA LATA 2015-2018 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2022

5.8 Ochrona zasobów kopalin Obszar gminy Wielowieś pozbawiony jest surowców energetycznych, rud żelaza i rud polimetalicznych. Występują tu jedynie surowce skalne. Wydobywane na tym terenie wapienie triasowe służyły do budowy zagród chłopskich lub były używane jako tłuczeń drogowy. Stare kamieniołomy są obecnie przeważnie opuszczone i porosłe roślinnością w wyniku naturalnej sukcesji. Najlepszymi pod względem zawartości węglanu wapnia i czystości są wapienie warstw górażdżańskich. Odsłaniają się one w okolicach wsi Radonia i Świbie, gdzie eksploatowane są okresowo i na małą skalę. Dla celów lokalnych i również na małą skalę eksploatowane są wapienie karlichowskie w okolicach Wielowsi. Na terenie gminy brak jest również znaczniejszych zasobów surowców ilastych. W Świbiu znajdują się pokłady gliny zwałowej, ale nie jest to surowiec należący do wysokiej klasy. Żwiry eksploatowane są okresowo na obszarze położonym między Radonią, Borowianami i Kieleczką. Zasoby ich są niewielkie ze względu na mała miąższość. Większe pokłady żwirów występują w dolinie Małej Panwi. Zalegają jednak na głębokości około 30 m, co uniemożliwia ich eksploatację. Jedynie obficie występującym surowcem są piaski czwartorzędowe, zróżnicowane genetycznie, ale nie jakościowo. Nadają się do celów budowlanych oraz jako piaski podsadzkowe. We wsi Świbie znajduje się kamieniołom położony na szczycie rozległego pagóra, użytkowanego w całości rolniczo. Kamieniołom utworzono na wychodni wapieni. Eksploatacja w miejscu kamieniołomu rozpoczęła się prawdopodobnie w XIX wieku, w wieku XX uruchomiony został wapiennik – piec do prażenia kamienia wapiennego. Całkowita powierzchnia kamieniołomu wynosi 5,7 ha. Kamieniołom składał się z czterech wyrobisk o łącznej kubaturze: 27 100 m3. Wyrobiska te powstawały stopniowo, najmłodsze i największe jest wyrobisko nr III, które razem z terenem wapiennika zostało w 1989 r. wydzierżawione, a jego teren ogrodzono. Do chwili obecnej nie było eksploatowane. Teren kamieniołomu nie posiadał i nie posiada statusu terenu górniczego. Zakładana eksploatacja kamienia miała w skali rocznej objąć powierzchnię 0,02 ha.

Strona 94/159 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY WIELOWIEŚ NA LATA 2015-2018 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2022

5.9 Ochrona gleb Gleba jest wytworem złożonego procesu, zwanego procesem glebotwórczym, na który składają się oddziaływanie klimatu, typ skały macierzystej, położenia nad poziomem morza, w rzeźbie terenu i przede wszystkim organizmów zwierzęcych i roślinnych. Proces ten jest powolny i przebiega z szybkością 1 cm wytworzonej gleby na 100-400 lat. Z tego względu glebę uważa się za zasób w praktyce nieodnawialny i powinna ona podlegać szczególnej ochronie. Gleby, obok przebiegającego bardzo powoli procesowi tworzenia, podlegają równocześnie procesom degradacji, które mogą niekiedy przebiegać bardzo szybko. Wyróżnia się procesy erozji gleby (degradacji) : • fizyczna • chemiczna • biologiczna • mechaniczna • wodna • eoliczna Procesy erozji są ze sobą ściśle połączone i mogą być wywoływane tymi samymi czynnikami. Degradacja gleby powoduje również określone skutki środowiskowe, wykraczające poza samo środowisko glebowe. Erozja fizyczna polega na utracie określonych wartości przez środowisko glebowe w wyniku działania kierunkowych wektorów sił np. zapadanie się gruntu, odkształcanie powierzchni, stracie określonej masy gleby w wyniku procesów eksploatacji złóż itp. Szczególnie groźna, bo nieodwracalna jest strata masy gleby, częściowo tylko wyrównywana procesem jej restytucji. Erozja chemiczna polega na stratach pierwiastków i substancji biogennych w wyniku nadmiernego tworzenia się agregatów – kompleksów sorpcyjnych w glebach mineralnych jak i nagromadzeniu się substancji szkodliwych oraz zakwaszeniu i zasoleniu w glebach organicznych. Erozja biologiczna obejmuje procesy zmniejszania się zawartości substancji organicznych oraz niekorzystne zmiany mikroflory mikrofauny oraz mykoflory w środowisku glebowym. Erozja mechaniczna to zmiany struktury gleby powodowane przez stosowane (niewłaściwie) technologie w jej uprawie polegające na nadmiernym ugniataniu, rozdrabnianiu, niewłaściwym wykonaniu zabiegów agrotechnicznych co prowadzi do pogorszenia właściwości powietrzno-wodnych gleby (zaskorupienie, zbitość, rozpływanie się gleby). Erozji wodna polega na nadmiernym wypłukiwaniu substancji i pierwiastków biogennych przez wody opadowe jak i płynące, zalicza się tutaj również okresowe podtopienia gruntów rolnych. Erozja eoliczna czyli wiatrowa to przede wszystkim wydmuchiwanie lotnych frakcji glebowych, szczególnie w sezonie zimowym kiedy brak osłony śnieżnej. Wszystkie opisane procesy erozji (degradacji gleby) prowadzą do zmniejszenia żyzności gleby. Zmniejsza się również wówczas środowiskowa rola gleby, polegająca na obniżeni jej zdolności sorpcyjnych – magazynowaniu: wody i składników mineralnych oraz na zapobieganiu ujemnym skutkom nagromadzenia substancji szkodliwych dla roślin, zwierząt i ludzi. Ochrona gleby jest szczególnym obowiązkiem rolnika dla którego stanowi warsztat pracy. Jednakże znaczenie gleby nie sprowadza się wyłącznie do jej wykorzystania dla celów rolniczych. Większa część działań związanych z wykorzystaniem terenu przez człowieka stanowi

Strona 95/159 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY WIELOWIEŚ NA LATA 2015-2018 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2022 mniejsze lub większe zakłócenie funkcji spełnianych przez glebę, w zależności od rodzaju i intensywności jej wykorzystania. Do głównych czynników ubożenia, a w konsekwencji degradacji – erozji gleb należą: • wadliwy sposób użytkowania ziemi, • mechaniczne zniszczenie biologicznie czynnej warstwy gleby, • przesuszenie lub zbytnie nawodnienie, • zubożenie w składniki pokarmowe, • zakwaszenie lub alkalizacja, • zanieczyszczenia chemiczne i mechaniczne, • zmniejszenie zawartości próchnicy, • zanieczyszczenie organizmami chorobotwórczymi. Gleba posiada naturalne zasoby składników i związków stanowiących źródło zachodzących w niej procesów życiowych. W miarę pobierania składników pokarmowych przez rośliny zachodzi konieczność ich uzupełniania poprzez dostarczenie do gleby tych składników, które pobierane są w największych ilościach, tzw. makroelementów: azotu, fosforu, potasu, magnezu i wapnia oraz grupy pierwiastków pobieranych co prawda w bardzo małych ilościach, niemniej również niezbędnych do wzrostu i rozwoju roślin, tzw. mikroelementów głownie: boru, miedzi, manganu, ołowiu, cynku oraz żelaza. Ostatnie lata, spowodowały obniżenie produkcyjności gleb. Zmniejszeniu ulega ilość stosowanych nawozów i wapna nawozowego, popełniane są błędy w ich stosowaniu powoduje to zmniejszanie urodzajności gleb. Zagrożenie dla środowiska i dla produkcji Żywności może się zwiększać w wyniku dopływu z działalności pozarolniczej, związków i składników chemicznych. Urodzajność gleb zależy również od odczynu gleby. Kwaśny odczyn gleby obniża jej żyzność prowadząc do spadku urodzajności. Ze względu na różną reakcję roślin na odczyn gleb, przemiany pH mają znaczenie wskaźnikowo – porównawcze. Łatwo na tej podstawie określić potrzebę uregulowania odczynu, trudniej jednak ocenić przyczynę i stopień degradacji gleby. Jedyną metodą, która przynosi rezultaty są systematyczne pomiary odczynu pH prowadzone ciągle w odpowiednio długim czasie. Wapnowanie jest jedynym praktycznie dostępnym, a jednocześnie najbardziej efektywnym sposobem ograniczenia zdolności migracji istniejących i potencjalnych zanieczyszczeń gleb metalami ciężkimi. Znaczną rolę w procesie zanieczyszczenia i degradacji środowiska (w tym gleb) odgrywają metale ciężkie. Zaliczamy do nich pierwiastki o liczbie atomowej powyżej 20, wśród których najczęściej wymienia się kadm, miedź, nikiel, ołów, cynk. Ich cechą charakterystyczną jest zdolność do bardzo dużej bioakumulacji, tj. systematycznego nagromadzania się w środowisku, co zwiększa intensywność oddziaływania. Gleba, podobnie jak woda i atmosfera jest nieodnawialnym elementem środowiska naturalnego. Jej właściwości decydują o przydatności rolniczej, dlatego powinna być dobrze poznana i chroniona przed zanieczyszczeniami.

Strona 96/159 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY WIELOWIEŚ NA LATA 2015-2018 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2022

Tabela 44: Struktura wykorzystania gruntów w Gminie Wielowieś. Jednostka miary 2012 2013 Powierzchnia ogółem w ha ha 11618 11618 ogółem w km2 km2 116 116 Powierzchnia geodezyjna kraju według kierunków wykorzystania ogółem ha 11618 11618 użytki rolne razem ha 7799 7797 użytki rolne - grunty orne ha 6728 6728 użytki rolne - sady ha 26 23 użytki rolne - łąki trwałe ha 590 589 użytki rolne - pastwiska trwałe ha 300 300 użytki rolne - grunty rolne zabudowane ha 136 136 użytki rolne - grunty pod stawami ha 0 1 użytki rolne - grunty pod rowami ha 19 20 grunty leśne oraz zadrzewione i zakrzewione razem ha 3305 3308 grunty leśne oraz zadrzewione i zakrzewione - lasy ha 3291 3294 grunty leśne oraz zadrzewione i zakrzewione - grunty ha zadrzewione i zakrzewione 14 14 grunty pod wodami razem ha 49 48 grunty pod wodami powierzchniowymi płynącymi ha 9 8 grunty pod wodami powierzchniowymi stojącymi ha 40 40 grunty zabudowane i zurbanizowane razem ha 412 411 grunty zabudowane i zurbanizowane - tereny ha mieszkaniowe 48 49 grunty zabudowane i zurbanizowane - tereny ha przemysłowe 2 2 grunty zabudowane i zurbanizowane - tereny inne ha zabudowane 10 11 grunty zabudowane i zurbanizowane - tereny ha zurbanizowane niezabudowane 1 1 grunty zabudowane i zurbanizowane - tereny rekreacji i ha wypoczynku 4 4 grunty zabudowane i zurbanizowane - tereny ha komunikacyjne - drogi 313 311 grunty zabudowane i zurbanizowane - tereny ha komunikacyjne - kolejowe 32 31 grunty zabudowane i zurbanizowane - tereny ha komunikacyjne - inne 1 1 grunty zabudowane i zurbanizowane - użytki kopalne ha 1 1 nieużytki ha 45 46 tereny różne ha 8 8 (Źródło: stat.gov.pl) Na obszarze gminy występują gleby bielicowe i pseudobielicowe, brunatne wyługowane, czarne ziemie zdegradowane, mady i gleby mułowo – torfowe. Dominują gleby bielicowe i pseudobielicowe, oznaczające się niskim pH, wytworzone głównie z piasków gliniastych lekkich, słabo gliniastych lub glin lekkich. Pod względem rolniczym w większości zaliczane są do gleb żytnio-ziemniaczanych lub żytnio-łubinowych. Gleby brunatne występują na mniejszym obszarze. Powstały na piaskach słabo gliniastych i gliniastych lekkich. Odczyn ich mieści się w zakresie od bardzo kwaśnego pH 3,6 do lekko kwaśnego pH 6,2. Gleby brunatne wyługowane należą do IV klasy bonitacji oraz kompleksu żytniego słabego i żytniego bardzo

Strona 97/159 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY WIELOWIEŚ NA LATA 2015-2018 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2022 słabego. Czarne ziemie zdegradowane wykształcone zostały z lżejszych utworów, piasków słabo gliniastych lub gliniastych lekkich. Charakteryzują się odczynem kwaśnym pH od 4,2 do 6,0. Stanowią grunty zaliczane do słabszych klas bonitacyjnych oraz kompleksów zbożowo – pastewnego mocnego i słabego. W dolinach rzek (Leguncji) występują mady oraz małe płaty gleb mułowo – torfowych, torfowych i torfowo- murszowych. Na obszarze zbudowanym ze skał węglanowych (głównie wapieni triasowych) występują rędziny, miejscami płytkie i szkieletowe. W 1992 roku Okręgowa Stacja Chemiczno-Rolnicza w Gliwicach przeprowadziła kontrolę chemicznej degradacji rolniczej przestrzeni produkcyjnej na terenie gminy Wielowieś. W próbkach glebowych określono grupę mechaniczną, odczyn pH, zasobność w fosfor, potas i magnez, zawartość metali ciężkich (ołów, kadm, cynk i nikiel) i zawartość makroelementów. Określony odczyn wahał się w zakresie pH od 4,1 w Borowianach do 6,7 w Sierotach. Z badania tego wynika, iż 48,5% gleby użytków rolnych w gminie należą do kwaśnych i bardzo kwaśnych (pH 4,5 – 5,5), 44% lekko kwaśnych (pH 5,6 – 6,5), a tylko w 7,5 % obojętne i zasadowe (pH powyżej 6,5). Ponieważ im niższy odczyn gleb, tym większa intensywność pobierania metali ciężkich przez rośliny zaleca się wapnowanie gleb w warstwie ornej do głębokości około 20 cm. Ponadto w wyniku przebadania próbek gleb na obecność metali ciężkich stwierdzono, ze: • zawartość ołowiu w glebie w 59 % próbek jest w stopniu naturalnym (0), a w 51 % w stopniu zawartości podwyższonej (I). Zawartość ołowiu w próbkach gleby wahała się od 10 mg/kg we wsi Kieleczka do 65 mg/kg w Czarkowie; • zawartość kadmu w glebie w 96% próbek jest w stopniu zawartości podwyższonej (I), a 4% w stopniu oznaczającym średnie zanieczyszczenie (III). Zawartość kadmu w próbkach gleby wahała się od 0,4 mg/kg we wsi Kieleczka do 2,7 mg/kg w Czarkowie; • zawartość niklu w glebie w 89,5% próbek jest w stopniu naturalnym (0), 7% w stopniu zawartości podwyższonej (I), a 3,5% w stopniu oznaczającym słabe zanieczyszczenie (II). Zawartość niklu w próbkach gleby wahała się od 5 mg/kg w Dąbrówce do 32,2 mg/kg w Wielowsi; • zawartość cynku w glebie w 52% próbek jest w stopniu naturalnym (0), 44,5% w stopniu zawartości podwyższonej (I), a w próbce pobranej w Czarnkowie był to stopień oznaczający słabe zanieczyszczenie (II). Zawartość cynku w próbkach gleby wahała się od 35 mg/kg we wsi Kieleczka do 200,5 mg/kg w Czarkowie; Z powyższego zestawienia wynika, iż gleby gminy Wielowieś charakteryzują się naturalną lub słabo podwyższoną zawartością metali ciężkich. Najgorsza sytuacja występuje w Czarkowie. Źródłem zanieczyszczeń gleb jest jak w przypadku wód samo rolnictwo – środki ochrony roślin i rolnicze wykorzystanie ścieków. Ponieważ na terenie gminy nie ma zakładów oddziałujących negatywnie na gleby, jedynymi poza rolniczymi elementami wpływającymi na stan gruntów są zanieczyszczenia powietrza opadające lub wypłukiwane (tzw. kwaśne deszcze) oraz emisja zanieczyszczeń ze spalin samochodowych (głównie ołów i benzo-a- piren).

Strona 98/159 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY WIELOWIEŚ NA LATA 2015-2018 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2022

Tabela 45: Powierzchnie zasiewów w Gminie Wielowieś. Jednostka miary 2010 ogółem ha 5058,75 zboża razem ha 3892,21 zboża podstawowe z mieszankami zbożowymi ha 3657,38 pszenica ozima ha 1070,92 pszenica jara ha 61,58 żyto ha 224,04 jęczmień ozimy ha 129,97 jęczmień jary ha 915,29 owies ha 115,77 pszenżyto ozime ha 594,86 pszenżyto jare ha 24,25 mieszanki zbożowe ozime ha 79,62 mieszanki zbożowe jare ha 441,09 kukurydza na ziarno ha 234,83 ziemniaki ha 190,21 uprawy przemysłowe ha 761,51 buraki cukrowe ha 25,97 rzepak i rzepik razem ha 735,54 strączkowe jadalne na ziarno razem ha 0,00 warzywa gruntowe ha 7,74 (Źródło: stat.gov.pl) Tabela 46: Pogłowie zwierząt gospodarskich w Gminie Wielowieś. Jednostka miary 2010 zwierzęta gospodarskie bydło razem szt. 1169 bydło krowy szt. 493 trzoda chlewna razem szt. 8030 trzoda chlewna lochy szt. 686 konie szt. 51 drób ogółem razem szt. 11578 drób ogółem drób kurzy szt. 7703 (Źródło: stat.gov.pl) Tabela 47: Gospodarstwa stosujące nawozy mineralne i wapniowe w Gminie Wielowieś. Jednostka miary 2010 zużycie na 1 ha użytków rolnych mineralne kg 180,5 azotowe kg 98,4 fosforowe kg 41,1 potasowe kg 41,1 wapniowe kg 53,2 zużycie na 1 ha użytków rolnych w dobrej kulturze mineralne kg 184,0 azotowe kg 100,2 fosforowe kg 41,9 potasowe kg 41,9 wapniowe kg 54,2 (Źródło: stat.gov.pl)

Strona 99/159 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY WIELOWIEŚ NA LATA 2015-2018 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2022

5.10 Ochrona przed hałasem Jako hałas rozumie się wszystkie niepożądane, nieprzyjemne, dokuczliwe lub szkodliwe drgania mechaniczne ośrodka sprężystego oddziaływujące na organizm ludzki. Hałas uważany jest za czynnik zanieczyszczający środowisko. Hałas wywołuje zmęczenie, złe samopoczucie, utrudnia wypoczynek, może prowadzić do częściowej lub całkowitej utraty słuchu. Ponadto powoduje poważne zmiany psychosomatyczne, jak zagrożenie nadciśnieniem, zaburzenia nerwowe, zaburzenia w układzie kostno-naczyniowym. Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001r. - Prawo ochrony środowiska definiuje podstawowe pojęcia z zakresu ochrony przed hałasem jak:  emisja, przez którą rozumie się wprowadzane bezpośrednio lub pośrednio, w wyniku działalności człowieka, do powietrza, wody, lub ziemi energie, takie jak hałas czy wibracje,  hałas, przez który rozumie się dźwięki o częstotliwościach od 16 Hz do 16 000 Hz,  poziom hałasu, przez który rozumie się równoważny poziom dźwięku A wyrażony w decybelach (dB). Obiekty przemysłowe, ruch drogowy, kolejowy i lotniczy stanowią główne źródła emisji hałasu do środowiska, a tym samym kształtują klimat akustyczny w rejonie ich oddziaływania. Ochrona przed hałasem polega na zapewnieniu jak najlepszego stanu akustycznego środowiska, w szczególności poprzez utrzymanie poziomu hałasu poniżej dopuszczalnego lub, co najmniej na tym poziomie jak i na zmniejszaniu poziomu hałasu, co najmniej do dopuszczalnego, gdy nie jest on dotrzymany. Wskaźnikiem oceny hałasu w środowisku jest poziom równoważny dla przedziału czasu odniesienia. Równoważny poziom dźwięku A określa się w decybelach (dB). Dopuszczalne wartości równoważnego poziomu dźwięku podano w załącznikach do rozporządzenia ministra środowiska z dnia 14 czerwca 2007 r. (Dz.U. z 2007 r. Nr 120, poz. 826). Poziomy dopuszczalne dotyczą emisji hałasu na danym terenie. Na terenach nie wyszczególnionych w załączniku do w/w rozporządzenia, dopuszczalny poziom hałasu określa się, przyjmując wartości dopuszczalne dla rodzaju terenu o zbliżonym przeznaczeniu. Dopuszczalny poziom hałasu w środowisku na terenie podlegającym zaliczeniu do dwóch lub więcej rodzajów terenów wyszczególnionych w ww. załączniku określa się, przyjmując wartości dopuszczalne poziomów dźwięku odpowiadające najniższym dopuszczalnym poziomom dźwięku dla tych terenów. W rozporządzeniu, określono także standardy emisyjne dla takich obiektów jak drogi lub linie kolejowe (wartości określone dla dróg i linii kolejowych stosuje się także dla torowisk tramwajowych poza pasem drogowym) jak i poziomy hałasu w środowisku powodowanego przez linie elektroenergetyczne oraz starty, lądowania i przeloty statków powietrznych.

Strona 100/159 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY WIELOWIEŚ NA LATA 2015-2018 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2022

Tabela 48. Dopuszczalny równoważny poziom hałasu dla dróg, linii kolejowych, torowisk tramwajowych poza pasem drogowym oraz pozostałych obiektów i grup źródeł hałasu. Dopuszczalny poziom hałasu wyrażony równoważnym poziomem dźwięku A w dB

Instalacje i pozostałe obiekty i Drogi lub linie kolejowe * grupy źródeł hałasu

pora dnia - przedział czasu pora nocy - Lp. Przeznaczenie terenu pora dnia - pora nocy - odniesienia przedział czasu przedział przedział równy 8 odniesienia czasu czasu najmniej równy 1 odniesienia odniesienia korzystnym najmniej równy 16 równy 8 godzinom dnia korzystnej godzinom godzinom kolejno po sobie godzinie nocy następującym

a) Obszary A ochrony uzdrowi- 1 skowej 50 45 45 40 b) Tereny szpitali poza miastem

Tereny zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej Tereny zabudowy związanej ze 2 stałym lub wielogodzinnym 55 50 50 40 pobytem dzieci i młodzieży Tereny domów opieki Tereny szpitali w miastach

Tereny zabudowy mieszkaniowej wielorodzinnej i zamieszkania zbiorowego Tereny zabudowy 3 mieszkaniowej jednorodzinnej z 60 50 55 45 usługami rzemieślniczymi Tereny rekreacyjno- wypoczynkowe poza miastem Tereny zabudowy zagrodowej

Tereny w strefie śródmiejskiej miast powyżej 100 tys. mieszkańców ze zwartą 4 zabudową mieszkaniową i 65 55 55 45 koncentracją obiektów administracyjnych, handlowych i usługowych Objaśnienie:*) Wartości określone dla dróg i linii kolejowych stosuje się także dla torowisk tramwajowych poza pasem drogowym. (Źródło: opracowanie własne)

Strona 101/159 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY WIELOWIEŚ NA LATA 2015-2018 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2022

Tabela 49. Dopuszczalne poziomy hałasu w środowisku powodowanego przez starty, lądowania i przeloty statków powietrznych oraz linie elektroenergetyczne. Starty, lądowania i przeloty Linie elektroenergetyczne statków powietrznych Dopuszczalny poziom hałasu wyrażony długotrwałym, średnim Dopuszczalny równoważny poziomem dźwięku A poziom dźwięku A w dB Lp. Przeznaczenie terenu w dB pora dnia, pora nocy, pora dnia, pora nocy, przedział czasu przedział czasu przedział czasu przedział czasu odniesienia odniesienia odniesienia odniesienia równy 16 równy 8 równy 16 równy 8 godzinom godzinom godzinom godzinom a) Strefa ochronna „A” uzdrowiska b) Tereny szpitali, domów opieki, 1 55 45 45 40 c) teren zabudowy związanej ze stałym lub wielogodzinnym pobytem dzieci i młodzieży a) Tereny zabudowy mieszkaniowej jedno- i wielorodzinnej oraz zabudowy zagrodowej b) Tereny rekreacyjno- wypoczynkowe 2 60 50 50 45 c) Tereny mieszkaniowo – usługowe d) Tereny w strefie śródmiejskiej miast powyżej 100 tys. mieszkańców (Źródło: opracowanie własne) Na podstawie art. 118 ust. 7 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001r. - Prawo ochrony środowiska, wydane zostało rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 14 czerwca 2007 r. (Dz.U. z 2007 r. Nr 120, poz. 826). Rozporządzenie to określa wartości progowe poziomów hałasu w środowisku, których przekroczenie powoduje zaliczenie obszaru, na którym poziom hałasu przekracza poziom dopuszczalny do kategorii terenu zagrożonego hałasem. Oznacza to, że dla obszarów, na których poziom hałasu przekracza poziom dopuszczalny, wojewoda lub rada powiatu (w zależności od kompetencji) tworzy program działań, którego celem jest dostosowanie poziomu hałasu do poziomu dopuszczalnego. W związku ze stwierdzoną uciążliwością akustyczną hałasów komunikacyjnych Państwowy Zakład Higieny opracował skalę subiektywnej uciążliwości zewnętrznych tego rodzaju hałasów. Zgodnie z dokonaną klasyfikacją uciążliwość hałasów komunikacyjnych zależy od wartości poziomu równoważnego LAeq i wynosi odpowiednio: • mała uciążliwość LAeq < 52dB • średnia uciążliwość 52dB < LAeq < 62dB • duża uciążliwość 63dB < LAeq < 70dB • bardzo duża uciążliwość LAeq > 70dB

Strona 102/159 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY WIELOWIEŚ NA LATA 2015-2018 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2022

Na terenie gminy Wielowieś nie ma zakładów przemysłowych posiadających zezwolenia na emisję hałasu. Oznacza to, iż obecne na terenie gminy podmioty gospodarcze nie emitują hałasu o szkodliwym poziomie. Hałas na terenie gminy Wielowieś związany jest wyłącznie z ruchem drogowym i nazywany będzie dalej hałasem drogowym. Hałas drogowy rozumie się jako hałas pochodzący od środków transportu poruszających się po wszelkiego rodzaju drogach nie będących drogami kolejowymi w tym po torach tramwajowych. Jest to hałas typu liniowego. Na terenie gminy Wielowieś istnieją dwie drogi wojewódzkie, oraz kilka dróg powiatowych mający duży wpływ na klimat akustyczny. N Przez teren gminy przebiega również towarowa linia kolejowa tzw. magistrala ROW – Porty. Tabela 50. Wykaz dróg wojewódzkich w Gminie Wielowieś. Nr drogi Droga odcinek Długość [km] Liczba pojazdów 901 Wielowieś (DW 907) (KIER. TOSZEK) – 11,9 3444 Pyskowice (DK 94) 901 Kieleczka (DW 907) – Wielowieś (DW 907) 2,5 3058 (KIER. TOSZEK) 907 Wielowieś (DW901) – Błażejowice (kier. 3,8 1426 Świbie) 907 Błażejowice (kier. Świbie) - TOSZEK (DK94) 4,7 1775 (Źródło: APOŚ Powiatu Gliwickiego) Tabela 51. Wykaz dróg powiatowych w Gminie Wielowieś. Nr drogi Miejscowość - nazwy ulic Długość [km] 2900 S Potępa - Czarków, ul. Leśna, Wiejska 2,742 2901 S Wielowieś - Tworóg, ul Kościelna, Wiejska, Strażacka 2,100 2902 S Wielowieś - Wojska, ul. Szkolna 2,976 2903 S Błażejowie - Wojska, ul Wiejska 3,010 2904 S Zacharzowice - Łubie 0,882 2912 S Dąbrówka - Toszek, ul. Wiejska, Sarnowska 12,084 2950 S Toszek - Zacharzowice, ul. Wilkowicka, Wiejska 7,446 2951 S Borowiany - Kieleczka, ul. Wiejska 3,339 2953 S Radonia - Świbie, ul. Szkolna, Osiedlowa 4,805 2954 S Dąbrówka - Świbie, ul. Boczna 3,398 2955 S Swibie - Wielowieś, ul. Wolna 4,796 2956 S Radonia - Wiśnicze, ul. Stawowa, Brzozowa 4,331 2957 S Wielowieś - do DW 907, ul. Czarkowska 1,940 2958 S Świbie - Wiśnicze, ul. Główna, Wiejska 4,069 2959 S Wiśnicze - do DW 907, ul. Wiejska 0,986 2960 S Świbie - Sarnów, ul. Boczna, Wiejska 3,346 2964 S Kotliszowice - Sieroty, ul. Wiejska 3,278 (Źródło: APOŚ Powiatu Gliwickiego) Zarządcy dróg, linii kolejowych i portów lotniczych zobowiązani są do wykonywania map akustycznych terenu co 5 lat. W 2012 r. GDDKiA opracowała „Mapy akustyczne dla dróg

Strona 103/159 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY WIELOWIEŚ NA LATA 2015-2018 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2022 krajowych w województwie śląskim o łącznej długości 536,144 km". W ramach przytoczonego dokumentu oceniono wpływ na mieszkańców autostrady Al (odcinek: Węzeł Sośnica - Węzeł Dębieńsko przebiegający przez gminę Knurów), autostrady A4 (odcinek: gr. woj. - Chorzów przebiegający przez gminy: Rudziniec, Sośnicowice, Pilchowice, Gierałtowice) oraz następujących odcinków dróg krajowych: DK44 (odcinek: Gliwice-Dąbrowa), DK78 (odcinek: Rybnik-Gliwice), DK88 (odcinek: Węzeł Kleszczów-Gliwice), DK94 (odcinek: DK40 Pyskowice - DW901 Pyskowice). Podmiotem odpowiedzialnym za pomiary poziomu hałasu komunikacyjnego w województwie śląskim, na terenach nie objętych mapami akustycznymi jest Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska. Badania prowadzone były w ramach Programu Państwowego Monitoringu Środowiska dla województwa śląskiego na terenie gmin: Pyskowice, Knurów, Toszek i Sośnicowice. Na terenie gminy nie były prowadzone pomiary hałasu drogowego, pomiary prowadzone byłe w Miejscowości Toszek na ulicy Wielowiejskiej – droga wojewódzka nr 907. Wyniki tych pomiarów jednakże oddają poziomy hałasu na drodze nr wojewódzkiej nr 907 na terenie Gminy Wielowieś. Tabela 52. Wartości średnich i maksymalnych poziomów dźwięku na DW 907. Wartości średnie Wartości maksymalne Rejon LDWN [dB] LN [dB] LDWN [dB] LN [dB] Toszek ul. Wielowiejska DW 907 64,2 55,8 63,2 57,3 (Źródło: WIOŚ Katowice) Przedstawione wyniki badań akustycznych z okresu 7 dób, w bezpośrednim sąsiedztwie badanych odcinków dróg, przy których zlokalizowane są budynki mieszkalne, wskazują na przekroczenia standardów akustycznych. Przekroczenia, w zależności od pory dnia i lokalizacji, wynoszą od kilku do kilkunastu dB, a szerokość pasa narażonego na hałas może przekraczać od 50 do 100 m. Z powodu braku danych odnośnie zmierzonego poziomu hałasu przy głównych drogach na terenie gminy nie można stwierdzić czy są one przekraczane i jak hałas drogowy wpływać może na otaczające drogi domostwa i przyrodę. Jako pewnik założyć należy, iż w bezpośrednim sąsiedztwie dróg wojewódzkich, czy też przy wzmożonym ruchu na drogach powiatowych przekraczane są nieznacznie normy o emisji hałasu. Biorąc pod uwagę utrzymujący się trend wzrostu ilości pojazdów na drogach w całym kraju, można spodziewać się następujących konsekwencji: • stały wzrost natężenia ruchu, • nakładanie się ruchu tranzytowego na ruch lokalny, • dekapitalizacja zasobów drogowej infrastruktury komunikacyjnej, • rozciąganie się godzin szczytu komunikacyjnego, aż do 22:00 włącznie, • powstanie nowych obszarów będących w zasięgu uciążliwości hałasu, • stały wzrost uciążliwości hałasu wywołanych przez ruch drogowy.

Strona 104/159 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY WIELOWIEŚ NA LATA 2015-2018 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2022

5.11 Ochrona przed polami elektromagnetycznymi Promieniowanie elektromagnetyczne (PEM) jest nieodzownym elementem środowiska naturalnego. Pochodzi ono od naturalnych źródeł, jakimi są np.: Słońce, Ziemia, zjawiska atmosferyczne. Natomiast sztuczne pola elektromagnetyczne zaczęły pojawiać się w środowisku ponad sto lat temu i były związane z techniczną działalnością człowieka. Promieniowanie elektromagnetyczne występuje wszędzie. Do najważniejszych źródeł promieniowania należą: • stacje i linie energetyczne, • nadajniki radiowe i telewizyjne oraz CB-radio i radiostacje amatorskie, • stacje bazowe telefonii komórkowej, • wojskowe i cywilne urządzenia radionawigacji i radiolokacji, • urządzenia powszechnego użytku: kuchenki mikrofalowe, monitory, aparaty komórkowe itp. Rozwój techniki spowodował znaczny wzrost ilości nadajników radiowo-telewizyjnych oraz stacji bazowych telefonii komórkowej. Ustawa Prawo ochrony środowiska w dziale VI określa obowiązki związane z ocenami i pomiarami poziomów pól elektromagnetycznych na terenach przeznaczonych pod zabudowę mieszkaniową oraz w miejscach dostępnych dla ludności. Art. 123 ustawy nakłada na Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska obowiązek badania poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku. Pod koniec 2007 r. opublikowane zostało rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 12 listopada 2007 r. w sprawie zakresu i sposobu prowadzenia okresowych badań poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku (Dz. U. z 2007 r. Nr 221, poz. 1645), w którym określono sposób wyboru punktów pomiarowych i wymaganą częstotliwość prowadzenia pomiarów oraz sposoby prezentacji wyników pomiarów. Zakres prowadzenia badań obejmuje pomiary natężenia składowej elektrycznej pola elektromagnetycznego w przedziale częstotliwości co najmniej od 3 MHz do 3000 MHz. Zgodnie z ustawą Prawo ochrony środowiska, ochrona przed polami elektromagnetycznymi polega na zapewnieniu jak najlepszego stanu środowiska poprzez utrzymanie poziomów pól elektromagnetycznych poniżej poziomów dopuszczalnych lub na tych poziomach, a także przez zmniejszenie poziomów tych pól do wartości dopuszczalnych, w przypadku ich przekroczenia. Oceny poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku i obserwacji zmian dokonuje Wojewódzki Inspektor Ochrony Środowiska w ramach Państwowego Monitoringu Środowiska (art. 123, ust. 1). Monitoring ten, zgodnie z art. 26 ust. 1, pkt. 5 ustawy Prawo ochrony środowiska, obejmuje uzyskiwane na podstawie badań monitoringowych informacje w zakresie promieniowania jonizującego i pól elektromagnetycznych. Badania te powinny być przeprowadzane cyklicznie, przy zastosowaniu ujednoliconych metod zbierania, gromadzenia i przetwarzania danych. Wojewódzki Inspektor Ochrony Środowiska prowadzi również, aktualizowany corocznie, rejestr zawierający informacje o terenach, na których stwierdzono przekroczenie dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych (art. 124 ustawy Prawo ochrony środowiska). Promieniowanie elektromagnetyczne ze względu na graniczną wielkość energii, która potrzebna jest do jonizacji cząstek materii dzieli się na jonizujące i niejonizujące: • promieniowanie jonizujące występuje w wyniku użytkowania substancji promieniotwórczych w energetyce jądrowej, ochronie zdrowia, przemyśle, badaniach

Strona 105/159 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY WIELOWIEŚ NA LATA 2015-2018 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2022

naukowych, • promieniowanie niejonizujące związane jest ze zmianami pola elektromagnetycznego wytwarzanego przez źródła energetyczne i radiokomunikacyjne. Do źródeł tych zalicza się m.in. urządzenia nadawcze (radio - telewizyjne, telekomunikacyjne - bazowe stacje telefonii komórkowej, radiolokacyjne-radiolinie), jak również urządzenia przemysłowe i linie o napięciu znamionowym 110 kV, 220 kV i 400 kV oraz stacje elektroenergetyczne 400/220/110 kV. Dla człowieka w zakresie promieniowania elektromagnetycznego istotne są mikrofale, radiofale i fale o bardzo niskiej częstotliwości (VLF), a także fale o ekstremalnie niskiej częstotliwości (FW). Ważną cechą pól elektromagnetycznych jest to, iż ich natężenie spada wraz z rosnącą odległością od źródła, które je wytwarza. Do źródeł promieniowania elektromagnetycznego zaliczyć można: linie elektroenergetyczne, stacje elektroenergetyczne, stacje nadawcze radiowo-telewizyjne.

5.11.1 Siec elektroenergetyczna Przez teren Gminy przebiega napowietrzna linia elektroenergetyczna dwutorowa 110kV: • Rokitnica – Zawadzkie, • Rokitnica – Krupski Młyn. Zasilanie odbiorców Gminy Wielowieś odbywa się liniami napowietrznymi i kablowymi na średnim napięciu 20kV oraz liniami niskiego napięcia. Źródłem zaopatrzenia w energie elektryczna na terenie Gminy są dwie stacje elektroenergetyczne WN/SN zlokalizowane poza granicami Gminy Wielowieś: • Grzybowice 110/20kV. • Pyskowice 110/20kV • Zawadzkie 110/20kV TAURON Dystrybucja zakończył w 2014 r. budowę nowej stacji elektroenergetycznej 110/20 kV Wielowieś. Głównym celem inwestycji jest poprawa niezawodności i jakości dostaw energii elektrycznej na terenie Wielowsi, Toszka, Tworoga i Pyskowic. Stacja wyposażona jest w dwa transformatory zasilające nowoczesną rozdzielnicę powietrzną. Zostały zabudowane na stanowiskach spełniających rygorystyczne wymogi ochrony środowiska naturalnego. Dzięki zastosowanym rozwiązaniom, Główny Punkt Zasilania (GPZ) Wielowieś jest całkowicie bezobsługowy, a sterowanie urządzeniami zlokalizowanymi na terenie stacji odbywa się zdalnie z Dyspozycji Wysokich Napięć. Dodatkowo dzięki wybudowaniu nowej stacji elektroenergetycznej, możliwy będzie odbiór energii z planowanej w okolicy farmy wiatrowej o mocy 56 MW. Taka ilość energii wystarczy do zasilenia około 4 tys. domów. Ponadto obecność nowoczesnego GPZ-u stanowi istotny argument mogący wpłynąć na przyciągnięcie inwestorów. Dostawy prądu o odpowiedniej mocy to jeden z kluczowych wymogów przedsiębiorców, zanim zdecydują się ulokować kapitał w danym miejscu. Budowa nowego obiektu trwała 9 miesięcy. Koszt inwestycji to 17 mln złotych.Stan techniczny linii WN i stacji WN/SN na terenie gminy ocenia się jako dobry. Za sieci elektroenergetyczne 110 kV na terenie Powiatu Gliwickiego odpowiedzialna jest spółka TAURON Dystrybucja S.A. Oddział w Gliwicach.

Strona 106/159 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY WIELOWIEŚ NA LATA 2015-2018 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2022

Ilustracja 11: Stacja elektroenergetyczna 110/20 kV Wielowieś (Źródło: http://www.tauron-dystrybucja.pl) Na terenie gminy zlokalizowane są również: • linie napowietrzne i kablowe średniego napięcia SN 20kV • linie napowietrzne i kablowe niskiego napięcia • linie napowietrzne i kablowe oświetlenia ulicznego niskiego napięcia • stacje transformatorowe SN/nN Stan techniczny linii SN, nN oraz stacji SN/nN ocenia się na zadowalający. Tabela 53. Długość linii napowietrznych i kablowych w Gminie Wielowieś. L.p. Wyszczególnienie Długość [km] 1 Linie napowietrzne niskiego napiecia (nN <1 kV) 89,96 2 Linie kablowe niskiego napiecia (nN <1 kV) 8,57 3 Linie napowietrzne niskiego napiecia oswietlenia ulicznego 45,01 4 Linie kablowe niskiego napiecia oswietlenia ulicznego 1,04 5 Linie napowietrzne sredniego napiecia (SN) 52,41 6 Linie kablowe sredniego napiecia (SN) 4,37 7 Linie napowietrzne wysokiego napiecia (WN) 7,85 RAZEM: 209,21 (Źródło: Projekt założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energie elektryczna i paliwa gazowe dla Gminy Wielowieś na lata 2012-2027)

Strona 107/159 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY WIELOWIEŚ NA LATA 2015-2018 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2022

Tabela 54. Stacje elektroenergetyczne w Gminie Wielowieś.

Strona 108/159 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY WIELOWIEŚ NA LATA 2015-2018 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2022

(Źródło: Projekt założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energie elektryczna i paliwa gazowe dla Gminy Wielowieś na lata 2012-2027)

Ilustracja 12: Mapa systemu elektroenergetycznego na terenie Gminy Wielowieś (Źródło: PGE Dystrybucja S.A. O/Katowice)

5.11.2 Instalacje radiokomunikacyjne Głównymi operatorami telefonii stacjonarnej na obszarze gminy są: Orange Polska S.A., P4 Sp. z o.o., Polkomtel Sp. z o.o. oraz T-Mobile Polska S.A. Ponadto na terenie powiatu usługi telekomunikacyjne świadczą operatorzy telefonii komórkowych, których szybki rozwój spowodował wzrost źródeł emisji PEM w postaci stacji bazowych. Według wykazu pozwoleń radiowych dla stacji GSM/UMTS/LTE oraz CDMA, wydawanych przez Urząd Komunikacji Elektronicznej wynika, iż w Gminie Wielowieś istnieje obecnie 126 stacji bazowych telefonii komórkowej, z których zdecydowana większość zlokalizowana jest na obszarach miast Knurów i Pyskowice. Zestawienie ilości stacji danych operatorów funkcjonujących w różnych technologiach przedstawiono w poniższej tabeli.

Strona 109/159 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY WIELOWIEŚ NA LATA 2015-2018 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2022

Tabela 55. Zestawienie stacji BTS na terenie Gminy Wielowieś. Rodzaj Data Miejscow Nazwa Operatora Nr Decyzji Lokalizacja decyzji ważności ość Orange Polska S.A. CDMA450/14/0383/2/13 zmP 2016-12-17 Wielowieś dz. nr 329/110 Orange Polska S.A. MNET/15/32114/2/13 zmP 2023-08-31 Wielowieś dz. nr 329/110 POLKOMTEL Sp. z o.o. GSM900/1/0288/1/07 P 2017-02-27 Wielowieś Parkowa, dz. 358/49 T-Mobile Polska S.A. GSM900/2/1311/3/08 P 2018-10-31 Wielowieś Kościelna 5 Orange Polska S.A. GSM900/3/1632/4/11 P 2021-09-30 Wielowieś dz. nr 329/110 T-Mobile Polska S.A. MNET/11/32281/1/13 P 2023-08-31 Wielowieś Kościelna 5 AERO 2 Sp. z o.o. UMTS900/5/3594/1/13 P 2023-06-30 Wielowieś Parkowa, dz. nr 358/49 (Źródło: Urząd Komunikacji Elektronicznej) (Objaśnienia: P – pozwolenie; zmP: zmiana pozwolenia)

5.11.3 Monitoring promieniowania elektromagnetycznego Podmiotem odpowiedzialnym za prowadzenie monitoringu promieniowania elektromagnetycznego, zgodnie z rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 12 listopada 2007 r. w sprawie zakresu i sposobu prowadzenia okresowych badań poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku (Dz. U z 2007 r. Nr 221, poz. 1645) w województwie śląskim jest Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska. Jest on również ustawowo zobowiązany do prowadzenia, aktualizowanego corocznie, rejestru zawierającego informacje o terenach, na których stwierdzono przekroczenie dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku. Prowadzenie tego typu monitoringu polega na wyznaczeniu 135 punktów pomiarowych z terenu danego województwa, z podziałem po 45 w każdym roku trzyletniego cyklu pomiarowego. Punkty kontrolne powinny być rozmieszczone równomiernie na terenie całego województwa, po 15 dla każdej z trzech kategorii tj.: • centralnych dzielnic lub osiedli miast o liczbie mieszkańców przekraczającej 50 tys., • pozostałych miast, • terenów wiejskich. W ramach Państwowego Monitoringu Środowiska na lata 2013-2015, WIOŚ w Katowicach skontroluje po 45 punktów na terenie województwa śląskiego. W 2013 r. (trzeci rok drugiego cyklu pomiarowego) WIOŚ skontrolował 3 punkty pomiarowe zlokalizowane na terenie Powiatu Gliwickiego, żaden z tych punktów nie jest zlokalizowany na terenie Gminy Wielowieś. Program pomiarów monitoringowych poziomów PEM w środowisku uzupełniany będzie pomiarami kontrolnymi wykonywanymi zarówno przez WIOŚ, jak i przez inne jednostki wyspecjalizowane w prowadzeniu tego typu pomiarów, pod warunkiem spełnienia wymagań dotyczących jakości wyników. W ramach trzyletniego cyklu pomiarowego promieniowania elektromagnetycznego w 2011 r. (pierwszy rok drugiego cyklu pomiarowego) WIOŚ skontrolował po 45 punktów na terenie województwa śląskiego. Trzy z tych punktów zlokalizowane były na terenie Powiatu Gliwickiego, przy czym jeden z kategorii „pozostałe miasta" i dwa z kategorii „tereny wiejskie", żaden z nich nie był zlokalizowany na terenie gminy. W 2012 r. nie zlokalizowano żadnego punktu pomiarowego na terenie powiatu.

Strona 110/159 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY WIELOWIEŚ NA LATA 2015-2018 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2022

5.12 Rozwój edukacji ekologicznej Skuteczna realizacja zadań polityki ekologicznej państwa wymaga udziału w tym procesie wszystkich zainteresowanych podmiotów wywierających wpływ na sposób i intensywność korzystania ze środowiska, w tym także udziału obywateli. Podstawowym zadaniem edukacji ekologicznej jest kształtowanie całościowego obrazu relacji pomiędzy człowiekiem, społeczeństwem i przyrodą. Edukacja ekologiczna wskazuje na zależność człowieka od środowiska i uczy odpowiedzialności za zmiany dokonywane w naturalnym środowisku. Wyróżnia się tzw. edukację formalną, która realizowana jest w szkołach wszystkich stopni oraz edukację nieformalną obejmującą wszystkie pozaszkolne rodzaje i formy kształtowania postaw proekologicznych. Kształcenie formalne odbywa się w szkołach różnego szczebla i jest ściśle związane z nauczaniem nieformalnym prowadzonym poza placówkami szkolno- wychowawczymi. Oba obszary kształcenia oddziałują na ucznia rozbudzając między innymi jego zainteresowania. Biorąc powyższe pod uwagę wydaje się, że największe efekty można uzyskać prowadząc edukację ekologiczną wg systemu integrującego wszystkie formy edukacji ekologicznej i uwzględniającego wszystkie grupy odbiorców. Na terenie gminy Wielowieś, podobnie jak w całym kraju, edukację dla zrównoważonego rozwoju prowadzi się w formalnym systemie kształcenia i poza nim. Działania na rzecz edukacji ekologicznej w gminie podejmowane są przez: Urząd Gminy Wielowieś, Starostwo Powiatowe w Gliwicach, Nadleśnictwo Zawadzkie, Nadleśnictwo Rudziniec, Nadleśnictwo Brynek, Śląski Ośrodek Doradztwa Rolniczego, organizacje pozarządowe oraz gminne placówki oświatowe – dwie szkoły podstawowych i gimnazjum. Aktywność władz gminnych koncentruje się przede wszystkim na wspieraniu edukacji ekologicznej w szkołach, organizowaniu spotkań przedstawicieli samorządów z młodzieżą szkolną i prelekcji o tematyce ekologicznej, a także poprzez artykuły publikowane na witrynie internetowej oraz poprzez dystrybucje ulotek. Informacje dotyczące zagadnień związanych z ochroną środowiska zamieszczane są na witrynie gminy (wielowies.pl) w zakładce „Ochrona środowiska”. W ostatnich latach opracowano i rozprowadzono wśród mieszkańców gminy ulotki dotyczące m.in.: • nowych zasad odbierania i gospodarowania odpadami komunalnymi; • postępowania z odpadami zawierajacymi azbest; • zasad gospodarki wodno-ściekowej w gminie; • szkodliwości spalania odpadów w domowych paleniskach; Bieżącą współpracę z placówkami oświatowymi i samorządami lokalnymi prowadzą nadleśnictwa które udostępniają własną ofertę edukacyjną zarówno dla grup zorganizowanych jak i dla wszystkich zainteresowanych oraz są organizatorami licznych konkursów o tematyce ekologicznej. Na terenie gminy swoją działalność prowadzą następujące nadleśnictwa: Zawadzkie, Brynek, Rudziniec. Promowanie edukacji ekologicznej na terenie gminy jest również możliwe dzięki wytyczeniu tras rowerowych, które obejmują najciekawsze miejsca i zakątki gminy i powiatu. 20.10.2012 r. zakończyła się realizacja projektu „Zaplecze aktywnej turystyki rowerowej dla mieszkańców zachodniej części Subregionu Centralnego", dofinansowanego ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, kiedy to nastąpiło oficjalne otwarcie tras rowerowych w powiecie gliwickim. Projekt był realizowany przez Powiat Gliwicki oraz wszystkie gminy wchodzące w jego skład. W ramach projektu oznakowanych zostało 211,5 km tras. Sieć komunikacyjna szlaków rowerowych obejmuje najciekawsze miejsca i zakątki na terenie

Strona 111/159 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY WIELOWIEŚ NA LATA 2015-2018 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2022 powiatu gliwickiego. Oprócz walorów estetycznych i zdrowotnych dostarczają one wiedzy historycznej, ekologicznej i leśnej. Na terenie gminy znajduje się ścieżka przyrodniczo-edukacyjna: Ścieżka przyrodniczo-leśna „Fazaniec" znajdująca się w kompleksie leśnym położonym na trasie: Toszek – Wielowieś, długość ścieżki to ok. 1,5 km. Dostęp do informacji o środowisku i jego ochronie W sposób bezpośredni kwestie dostępu do informacji i udziału społeczeństwa w podejmowaniu decyzji dotyczących środowiska porusza Konwencja z Aarhus . Natomiast 14 lutego 2003 roku weszła w życie Dyrektywa 2003/4/WE zapewniająca obywatelom państw członkowskich UE dostęp do informacji o ochronie środowiska naturalnego. W ustawodawstwie krajowym zakres dostępu do informacji o stanie środowiska jest określony w ustawie z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko. Gmina Wielowieś realizuje obowiązki wynikające z ww. wymienionej ustawy poprzez portal EKOPORTAL prowadzony przez Ministerstwo Środowiska. Bezpośredni link do wyszukiwarki kart informacyjnych Publicznie Dostępnego Wykazu Danych o dokumentach zawierających informacje o środowisku, prowadzonego przez Urząd Gminy Wielowieś, jest następujący: http://wykaz.ekoportal.pl/CardList.seam?urzad=Urz%C4%85d+Gminy+Wielowie%C5%9B

Strona 112/159 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY WIELOWIEŚ NA LATA 2015-2018 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2022

Ilustracja 13: Plakat informacyjny o szkodliwości spalania odpadów

Strona 113/159 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY WIELOWIEŚ NA LATA 2015-2018 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2022

6 Priorytety ekologiczne, cele i kierunki ochrony środowiska

6.1 Cel nadrzędny Programu Ochrony Środowiska Nadrzędny cel Aktualizacji Programu Ochrony Środowiska Gminy Wielowieś na lata 2015- 2018 z perspektywą do roku 2022" został określony jako: Rozwój gospodarczy Gminy Wielowieś przy zachowaniu i poprawie stanu środowiska naturalnego Cel ten jest zgodny z założeniami Polityki Ekologicznej Państwa. Poprawa stanu środowiska naturalnego jest celem długookresowym Programu, u którego podstaw leży wysoka jakość życia mieszkańców Powiatu Gliwickiego. Cel ten jest także zgodny z celem nadrzędnym wojewódzkiej Polityki ekologicznej województwa śląskiego, który został zdefiniowany w „Programie ochrony środowiska dla Województwa Śląskiego do roku 2013 z uwzględnieniem perspektywy do roku 2018 ". Cel ten brzmi: Rozwój gospodarczy przy zachowaniu i poprawie stanu środowiska naturalnego województwa. Cel ten jest zgodny z wizją rozwoju województwa śląskiego zdefiniowaną w Strategii rozwoju województwa śląskiego „ŚLĄSKIE 2020". Osiągnięcie nakreślonej w Strategii wizji rozwoju powinno być realizowane poprzez założenie, że województwo śląskie, w tym Gmina Wielowieś będzie regionem „czystym" we wszystkich komponentach środowiska naturalnego, zapewniającym zachowanie bioróżnorodności obszarów, stwarzającym warunki do zdrowego życia i realizującym zasady zrównoważonego rozwoju. Cel ten jest zgodny z celem nadrzędnym Aktualizacji Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Gliwickiego na lata 2014-2017 z perspektywą do roku 2021" został określony jako: Rozwój gospodarczy Powiatu Gliwickiego przy zachowaniu i poprawie stanu środowiska naturalnego. Cel ten jest zgodny z wizją rozwoju gminy Wielowieś określoną w Strategii Rozwoju Gminy Wielowieś na lata 2014-2020 została zdefiniowana w sposób następujący: Gmina Wielowieś jest dobrym miejscem do życia, a także prowadzenia działalności gospodarczej. Społeczność lokalna jest zintegrowana, prężnie działa na rzecz wspólnego dobra. Ludność prowadzi aktywne, zdrowe życie w poszanowaniu środowiska naturalnego.

Strona 114/159 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY WIELOWIEŚ NA LATA 2015-2018 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2022

6.2 Powietrze atmosferyczne Cel długookresowy do 2022 r. Poprawa jakości powietrza atmosferycznego na terenie Gminy Wielowieś poprzez osiągnięcie celów określonych w pakiecie klimatyczno-energetycznym do roku 2020 Kierunki działań na lata 2015-2018: A. Osiągnięcie zmniejszenia emisji co2 do roku 2020 o minimum 20% w stosunku do wielkości emisji wyznaczonej dla roku bazowego 2013 (zmniejszenie emisji do 26 083 mg co2); B. Modernizacja lokalnych kotłowni oraz prowadzenie działań termomodernizacyjnych w obiektach użyteczności publicznej; C. Wspieranie działań termomodernizacyjnych w obiektach mieszkalnych i obiektach w których prowadzona jest działalność gospodarcza; D. Budowa, przebudowa i modernizacja nawierzchni dróg; E. Stworzenie systemu zachęt finansowych do wymiany/modernizacji systemów grzewczych; F. Modernizacja lokalnych źródeł ciepła - wymiana niskosprawnych kotłów na nowe kotły o wysokiej sprawności; G. Zwiększenie udziału energii z odnawialnych źródeł w bilansie energetycznym gminy- montaż instalacji kolektorów słonecznych, instalacja pomp ciepła; H. Wspomaganie wprowadzania nowych technologii, modernizacji lub nowych inwestycji prowadzonych przez podmioty gospodarcze na terenie gminy poprzez usuwanie barier administracyjnych, pomoc w uzyskaniu środków finansowych, uzyskanie wymaganych decyzji administracyjnych; I. Zastosowanie energooszczędnych źródeł oświetlenia ulic; J. Działania promocyjne i edukacyjne (ulotki, imprezy, akcje szkolne, audycje) w zakresie podnoszenia świadomości ekologicznej mieszkańców, w tym promocja wykorzystywania oze; K. Uwzględnianie w zamówieniach publicznych problemów ochrony powietrza, poprzez odpowiednie przygotowanie specyfikacji zamówień publicznych; L. Uwzględnianie w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego wymogów dotyczących zaopatrywania mieszkań w ciepło z nośników nie powodujących nadmiernej „niskiej emisji” pyłów, dwutlenku siarki i tlenków azotu i dwutlenku węgla; M. Kontrola gospodarstw domowych w zakresie przestrzegania zakazu spalania odpadów w urządzeniach grzewczych; N. Usprawnianie systemów zarządzania dostawą energii – wymiana węzłów, eliminacja strat; O. Usprawnianie zarządzania energią na poziomie odbiorców – w perspektywie wprowadzanie inteligentnych liczników dla wszystkich mediów energetycznych.

Strona 115/159 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY WIELOWIEŚ NA LATA 2015-2018 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2022

6.3 Ochrona zasobów wód podziemnych i powierzchniowych Cel długookresowy do 2022 r. Przywrócenie wysokiej jakości wód powierzchniowych oraz ochrona jakości wód podziemnych Kierunki działań na lata 2015-2018: A. Opracowanie planu gospodarki ściekami komunalnymi na terenie Gminy Wielowieś; B. Rozbudowa sieci kanalizacyjnej i modernizacja już istniejącej, na terenach gdzie jest to ekonomicznie i technologicznie uzasadnione; C. Budowa nowych i modernizacja już istniejących oczyszczalni ścieków komunalnych, na terenach gdzie jest ekonomicznie i technologicznie uzasadnione tworzenie zbiorczych systemów kanalizacyjnych; D. Wspieranie i budowa indywidualnych systemów oczyszczania ścieków komunalnych na terenach gdzie ekonomicznie i technologicznie nie jest uzasadniona budowa zbiorczego systemu kanalizacyjnego; E. Prowadzenie kontroli eksploatacji zbiorników bezodpływowych i indywidualnych systemów oczyszczania ścieków komunalnych. F. Modernizacja stacji uzdatniania wody przeznaczonej do spożycia; G. Rozbudowa sieci wodociągowej i modernizacja już istniejącej; H. Realizacja zadań mających na celu poprawę jakości wody przeznaczonej do spożycia; I. Ograniczanie strat wody związanych z ich przesyłem; J. Budowa kanalizacji deszczowej wraz z separatorami na drogach gminnych oraz wspieranie budowy kanalizacji deszczowych wraz z separatowami na pozostałych drogach; K. Wspieranie edukacji ekologicznej w zakresie gospodarki wodno-ściekowej; L. Promowanie proekologicznych zasad produkcji rolnej; M. Monitoring jakości wód powierzchniowych i podziemnych.

Strona 116/159 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY WIELOWIEŚ NA LATA 2015-2018 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2022

6.4 Ochrona przed powodzią Cel długookresowy do 2022 r. Racjonalizacja gospodarowania zasobami wodnymi oraz zapobieganie skutkom powodzi Kierunki działań na lata 2015-2018: A. Realizacja programu małej retencji województwa śląskiego w zakresie działań na szczeblach gminnych; B. Aktualizacja planów zagospodarowania przestrzennego gmin z uwzględnieniem obszarów zagrożonych powodzią; C. Wspieranie działalności spółek wodnych; D. Wspieranie powstawania spółek wodnych; E. Modernizacja systemów melioracyjnych; F. Rozwój systemu monitoringu oraz systemu ostrzegania przed powodzią.

6.5 Gospodarka odpadami komunalnymi Cel długookresowy do 2022 r. Ograniczenie ilości powstających odpadów, wzrost ponownego wykorzystania odpadów i ograniczenie unieszkodliwiania odpadów poprzez składowanie Kierunki działań na lata 2015-2018: A. Uzyskanie wymaganych przepisami prawa poziomów selektywnego zbierania odpadów; B. Kontrola zbierania odpadów komunalnych w nieruchomościach zamieszkałych i częściowo zamieszkałych; C. Kontrole przedsiębiorców w zakresie gospodarowania odpadami; D. Kontrola stanu zawieranych umów przez właścicieli nieruchomości niezamieszkałych; E. Aktualizacja inwentaryzacji wyrobów zawierających azbest i aktualizacja programu usuwania azbestu z terenu Gminy Wielowieś; F. Demontaż i unieszkodliwianie wyrobów zawierających azbest z obszaru gminy; G. Likwidacja miejsc nielegalnego składowania odpadów; H. Edukacyjna w zakresie selektywnej zbiórki odpadów i ograniczania ich powstawania.

Strona 117/159 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY WIELOWIEŚ NA LATA 2015-2018 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2022

6.6 Tereny poprzemysłowe Na terenie gminy nie ma terenów poprzemysłowych.

6.7 Ochrona dziedzictwa przyrodniczego Cel długookresowy do 2022 r. Zachowanie różnorodności biologicznej oraz georóżnorodności Kierunki działań na lata 2015-2018: A. Utrzymanie różnorodności siedlisk przyrodniczych i siedlisk gatunków; B. Ochrona obszarów i obiektów prawnie chronionych; C. Tworzenie nowych obszarów i obiektów prawnie chronionych; D. Prowadzenie ochrony lokalnego krajobrazu,; E. Promocja istniejących form ochrony przyrody i terenów cennych przyrodniczo oraz sposobów ich ochrony; F. Rozwój ścieżek edukacyjnych na terenach cennych przyrodniczo.

6.8 Ochrona lasów Cel długookresowy do 2022 r. Prowadzenie racjonalnej gospodarki leśnej Kierunki działań na lata 2015-2018: A. Zalesianie terenów o niskich klasach bonitacyjnych i gruntów nieprzydatnych rolniczo; B. Zachowanie różnorodności biologicznej środowiska leśnego; C. Bieżąca obserwacja środowiska leśnego w celu przeciwdziałania zagrożeniom ze strony czynników abiotycznych i biotycznych; D. Podnoszenie świadomości i wiedzy ekologicznej społeczeństwa w zakresie leśnictwa w tym właścicieli lasów w zakresie wzbogacania i racjonalnego użytkowania zasobów leśnych w ramach nadzoru nad gospodarką leśną.

6.9 Ochrona zasobów kopalin Cel długookresowy do 2022 r. Zrównoważona gospodarka zasobami naturalnymi Kierunki działań na lata 2015-2018: A. Wspieranie prac związanych z poszukiwaniem, rozpoznawaniem i dokumentowaniem złóż kopalin; B. Podejmowanie działań zmierzających do eliminowania nielegalnego wydobycia kopalin na potrzeby lokalne; C. Rekultywacja i zagospodarowanie terenów po eksploatacji złóż kopalin;

Strona 118/159 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY WIELOWIEŚ NA LATA 2015-2018 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2022

D. Wprowadzenie zapisów w MPZP o niezagospodarowywaniu terenów potencjalnej eksploatacji złóż kopalin w trakcie ich aktualizacji; E. Propagowanie i edukacja w zakresie energii ze źródeł odnawialnych.

6.10 Ochrona gleb Cel długookresowy do 2022 r. Racjonalne wykorzystanie terenu i zasobów glebowych Kierunki działań na lata 2015-2018: A. Upowszechniania zasad Dobrych Praktyk Rolniczych oraz upraw ekologicznych; B. Rekultywacja gleb zdegradowanych; C. Zadrzewianie w miarę potrzeb terenów zrekultywowanych; D. Monitoring jakości gleb.

6.11 Ochrona przed hałasem Cel długookresowy do 2022 r. Zmniejszenie uciążliwości akustycznych występujących na terenie Gminy do poziomu akceptowalnego pod względem prawnym i społecznym Kierunki działań na lata 2015-2018: A. Monitoring klimatu akustycznego na terenie gminy; B. Redukcja natężenia emisji hałasu poprzez zachowanie w dobrym stanie i zwiększenie ilości izolacyjnych pasów zieleni; C. Rozbudowa i unowocześnienie układu komunikacyjnego, dbanie o stan techniczny nawierzchni dróg oraz zwiększenie płynność ruchu komunikacyjnego, co wpłynie na obniżenie emisji hałasu do środowiska; D. Wprowadzanie do MPZP zapisów sprzyjających ograniczeniu zagrożenia hałasem; E. Ograniczanie hałasu przemysłowego poprzez kontrole podmiotów gospodarczych.

6.12 Ochrona przed polami elektromagnetycznymi Cel długookresowy do 2022 r. Ograniczenie oddziaływania promieniowania elektromagnetycznego na środowisko Kierunki działań na lata 2015-2018: A. Kontrola potencjalnych źródeł niejonizującego promieniowania elektormagnetycznego; B. Wprowadzenie do planów zagospodarowania przestrzennego zapisów poświęconych ochronie przed polami elektromagnetycznymi; C. Preferowanie mało konfliktowych lokalizacji źródeł promieniowania elektromagnetycznego; D. Gromadzenie danych dotyczących instalacji powodujących wytwarzanie pól

Strona 119/159 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY WIELOWIEŚ NA LATA 2015-2018 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2022

elektromagnetycznych; E. Edukacja ekologiczna mieszkańców w zakresie emisji pól elektromagnetycznych.

6.13 Edukacja ekologiczna Cel długookresowy do 2022 r. Podnoszenie świadomości ekologicznej społeczeństwa Kierunki działań na lata 2015-2018: A. Informowanie mieszkańców gminy o stanie środowiska i działaniach na rzecz jego ochrony; B. Prowadzenie działań z zakresu edukacji ekologicznej na terenach cennych przyrodniczo; C. Realizacja treści ekologicznych przez środki masowego przekazu, miejsca upowszechniania kultury; D. Współpraca władz lokalnych ze szkołami, przedstawicielami środowiska naukowego, zakładami pracy i pozarządowymi organizacjami w celu wykorzystania różnorodnych form edukacji ekologicznej; E. Udział przedstawicieli administracji publicznej szczebla lokalnego oraz przedstawicieli przedsiębiorstw w szkoleniach z zakresu publicznego dostępu do informacji o środowisku; F. Promowanie postaw opartych na idei zrównoważonej i odpowiedzialnej konsumpcji; G. Aktywny udział społeczeństwa w podejmowaniu decyzji dotyczących lokalizacji inwestycji.

6.14 Aspekt ekologiczny w planowaniu przestrzennym Cel długookresowy do 2022 r. Budowanie racjonalnych i trwałych struktur funkcjonalno-przestrzennych gminy sprzyjających równoważeniu wykorzystania walorów przestrzeni z rozwojem gospodarczym, wzrostem jakości życia i trwałym zachowaniem wartości środowiska Kierunki działań na lata 2015-2018: A. Prowadzenie polityki przestrzennej ujmującej walory środowiska naturalnego; B. Uwzględnianie w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego wymagań przepisów ochrony środowiska, identyfikacje konfliktów środowiskowych i przestrzennych oraz sposobów zarządzania nimi.

Strona 120/159 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY WIELOWIEŚ NA LATA 2015-2018 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2022

7 Plan operacyjny realizacji Programu Tabela 56: Harmonogram rzeczowo-finansowy Programu Rodzaj Lata Szacunkowe Jednostki Źródła Lp. Opis działania działania1) realizacji koszty [zł.] realizujące finansowania I. Powietrze atmosferyczne Raport z realizacji „Planu Koszty UG 1 P gospodarki niskoemisyjnej 2016, 2018 administracyj Budżet Gminy dla Gminy Wielowieś” ne Wielowieś Aktualizacja inwentaryzacji źródeł UG Budżet Gminy; 2 P 2018 15000 emisji CO2 oraz Wielowieś NFOŚiGW aktualizacja bazy danych Budżet Gminy Modernizacja Przedszkola UG ; 3 I Publicznego w Wielowsi 2014-2016 632500 RPO Woj. Śl.; Wielowieś WFOŚiGW Budowa zintegrowanego węzła przesiadkowego komunikacji autobusowej w miejscowości Wielowieś UG 4 I 2014-2016 1107000 Budżet Gminy; z elementami Park&Ride Wielowieś RPO Woj. Śl. oraz Park&Bike - usprawnienie komunikacji pasażerskiej Termomodernizacja Budżet Gminy budynków użyteczności UG ; 5 I 2014-2018 1650000 RPO Woj. Śl.; publicznej na terenie Wielowieś gminy Wielowieś WFOŚiGW Przebudowa i UG Budżet Gminy. modernizacja dróg 6 I 2015-2018 6000000 PROW gminnych Wielowieś Szkolenie dla pracowników administracji publicznej i UG 7 P 2015-2018 2000 Budżet Gminy wszystkich jednostek Wielowieś podległych Urzędowi Gminy. Promocja mechanizmu finansowania montażu Koszty kolektorów słonecznych UG administracyj Budżet Gminy 8 P przez Narodowy Fundusz 2015-2018 ne Wielowieś Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej

Strona 121/159 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY WIELOWIEŚ NA LATA 2015-2018 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2022

Rodzaj Lata Szacunkowe Jednostki Źródła Lp. Opis działania działania1) realizacji koszty [zł.] realizujące finansowania System edukacji społeczeństwa i promocji efektywności Koszty UG energetycznej, administracyj Budżet Gminy 9 P 2015-2018 Wielowieś odnawialnych źródeł ne energii, ekologicznego trybu życia Koszty Promocja transportu UG administracyj Budżet Gminy 10 P publicznego 2015-2018 Wielowieś ne Promowanie zachowań Koszty energooszczędnych w UG administracyj Budżet Gminy 11 P transporcie - 2015-2018 Wielowieś ne ECODRIVING Wprowadzenie systemu Koszty UG zielonych zamówień administracyj Budżet Gminy 12 P 2015-2018 Wielowieś publicznych ne Uwzględnianie w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego wymogów dotyczących Koszty UG zaopatrywania mieszkań administracyj Budżet Gminy 13 P 2015-2018 Wielowieś w ciepło z nośników nie ne powodujących nadmiernej „niskiej emisji” pyłów, dwutlenku siarki i tlenków azotu i dwutlenku węgla Kontrola gospodarstw domowych w zakresie Koszty UG 14 P przestrzegania zakazu 2015-2018 administracyj Wielowieś, Budżet Gminy spalania odpadów w ne Policja urządzeniach grzewczych RAZEM I: 9406500 II. Ochrona zasobów wód podziemnych i powierzchniowych Opracowanie planu Koszty gospodarki ściekami UG administracyj Budżet Gminy 1 P komunalnymi na terenie 2015 Wielowieś ne Gminy Wielowieś; Modernizacja i rozbudowa systemu wodno- UG Budżet Gminy, ściekowego w 2 I 2014-2016 840561 Wielowieś PROW miejscowościach Wiśnicze i Czarków Budowa kanalizacji UG Budżet Gminy, sanitarnej i oczyszczalni 3 I 2015-2016 1076676 Wielowieś PROW ścieków w m. Wiśnicze

Strona 122/159 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY WIELOWIEŚ NA LATA 2015-2018 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2022

Rodzaj Lata Szacunkowe Jednostki Źródła Lp. Opis działania działania1) realizacji koszty [zł.] realizujące finansowania Budowa kanalizacji UG Budżet Gminy, sanitarnej i oczyszczalni 4 I 2015-2016 394593 Wielowieś PROW ścieków w m. Gajowice Budowa indywidualnych UG Budżet Gminy, 5 I systemów oczyszczania 2015-2018 1670000 Wielowieś, PROW, ścieków komunalnych mieszkańcy mieszkańcy Budowa wodociągu tranzytowego pomiędzy UG Budżet Gminy, miejscowościami Radonia i 6 I 2014-2017 322600 Wielowieś RPO Woj. Śl. Świbie w gminie Wielowieś Budowa kanalizacji deszczowej i chodnika UG Budżet Gminy 7 I przy ul. Gliwickiej w 2015-2018 415000 Wielowieś Wielowsi Budowa kanalizacji deszczowej i chodnika UG Budżet Gminy 8 I przy ul. Czarkowskiej w 2015-2018 335000 Wielowieś Wielowsi Modernizacja Stacji 2016- UG Budżet Gminy, Uzdatniania Wody w 9 I 750000 Wielowieś RPO Woj. Śl. Wielowsi 20218 Edukacja oraz propagowanie postaw i Koszty UG zachowań motywujących administracyj Budżet Gminy 10 P 2015-2018 Wielowieś ludność do racjonalnego ne gospodarowania wodą Badania jakości wód b.d. WIOŚ WIOŚ 11 P powierzchniowych 2015-2018 RAZEM II: 5804430 III. Ochrona przed powodzią Koszty Wspieranie działalności UG administracyj Budżet Gminy 1 P spółek wodnych 2015-2018 Wielowieś ne Koszty Wspieranie powstawania UG administracyj Budżet Gminy 2 P spółek wodnych 2015-2018 Wielowieś ne UG Wielowieś, Budżet Gminy, Spółki Modernizacja systemów Starostwo wodne, 3 I melioracyjnych 2015-2018 200000 Powiatowe, właściciele WFOŚiGW nieruchomoś ci

Strona 123/159 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY WIELOWIEŚ NA LATA 2015-2018 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2022

Rodzaj Lata Szacunkowe Jednostki Źródła Lp. Opis działania działania1) realizacji koszty [zł.] realizujące finansowania Wprowadzenie podczas aktualizacji zagadnień Koszty UG ochrony administracyj Budżet Gminy 4 P 2015-2018 Wielowieś przeciwpowodziowej w ne MPZP RAZEM III: 200000 IV. Gospodarka odpadami komunalnymi Kontrole przedsiębiorców Koszty UG w zakresie administracyj Budżet Gminy 1 P 2015-2018 Wielowieś gospodarowania odpadami ne Kontrolowanie stanu zawieranych Koszty UG umów przez właścicieli administracyj Budżet Gminy 2 P 2015-2018 Wielowieś nieruchomości ne niezamieszkałych Aktualizacja inwentaryzacji wyrobów zawierających azbest i UG Budżet Gminy, 3 P aktualizacja 2015-2016 10000 Wielowieś NFOŚiGW programu usuwania azbestu Demontaż i Budżet Gminy, unieszkodliwianie UG RPO Woj. Śl., 4 I wyrobów zawierających 2015-2018 238000 Wielowieś WFOŚiGW azbest Likwidacja miejsc UG nielegalnego składowania Budżet Gminy 5 I 2015-2018 40000 Wielowieś odpadów RAZEM IV: 288000 V. Tereny poprzemysłowe Na terenie gminy nie ma takich terenów VI. Ochrona dziedzictwa przyrodniczego Bieżąca pielęgnacja UG pomników przyrody na Budżet Gminy 1 P 2015-2018 10000 Wielowieś terenie gminy Pielęgnacja terenów zieli UG Budżet Gminy 2 P urządzonej 2015-2018 40000 Wielowieś UG Pielęgnacja zadrzewień Budżet Gminy 3 P 2015-2018 20000 Wielowieś UG Nowe nasadzenia Budżet Gminy 4 P 2015-2018 20000 Wielowieś RAZEM VI: 90000 VII. Ochrona lasów

Strona 124/159 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY WIELOWIEŚ NA LATA 2015-2018 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2022

Rodzaj Lata Szacunkowe Jednostki Źródła Lp. Opis działania działania1) realizacji koszty [zł.] realizujące finansowania Koszty Opracowywanie UPUL dla Starostwo administracyj Budżet powiatu 1 P lasów prywatnych 2015-2018 Powiatowe ne Bieżące utrzymanie lasów UG Budżet Gminy 2 P komunalnych 2015-2018 4000 Wielowieś Koordynacja i nadzór nad nad realizacją zadań Koszty UG gospodarczych, administracyj Budżet Gminy 3 P 2015-2018 Wielowieś hodowlanych i ochronnych ne zgodnie z UPUL RAZEM VII: 4000 VIII. Ochrona zasobów kopalin Wprowadzenie zapisów w MPZP o Koszty niezagospodarowywaniu UG administracyj Budżet Gminy 1 P terenów potencjalnej 2015-2018 Wielowieś ne eksploatacji złóż kopalin w trakcie ich aktualizacji Systematyczna Koncesjonari rekultywacja terenów b.d. - 2 I 2015-2018 usze poeksploatacyjnych RAZEM VIII: - IX. Ochrona gleb Prowadzenie edukacji ekologicznej dotyczącej Koszty UG wdrażania przez rolników administracyj Wielowieś, Budżet Gminy 1 P zasad zawartych w 2015-2018 ne ODR Kodeksie Dobrej Praktyki Rolniczej Monitoring gleb zgodnie z 2 P 2015-2018 b.d. WIOŚ, ODR wymaganiami prawnymi RAZEM IX: - X. Ochrona przed hałasem Wprowadzanie do MPZP Koszty zapisów sprzyjających UG administracyj Budżet Gminy 1 P ograniczeniu zagrożenia 2015-2018 Wielowieś ne hałasem Budowa i modernizacja Koszty ujęte w UG Budżet Gminy 2 I dróg 2015-2018 pkt I.6 Wielowieś Informowanie Koszty UG społeczeństwa o stanie administracyj Budżet Gminy 3 P 2015-2018 Wielowieś klimatu akustycznego ne

Strona 125/159 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY WIELOWIEŚ NA LATA 2015-2018 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2022

Rodzaj Lata Szacunkowe Jednostki Źródła Lp. Opis działania działania1) realizacji koszty [zł.] realizujące finansowania Działania ograniczające Koszty UG emisję hałasu ze źródeł administracyj Budżet Gminy 4 P 2015-2018 Wielowieś przemysłowych ne RAZEM X: - XI. Ochrona przed polami elektromagnetycznymi Wprowadzanie do mpzp Koszty UG zapisów dot. pól administracyj Budżet Gminy 1 P 2015-2018 Wielowieś elektromagnetycznych ne Monitoring źródeł Koszty niejonizującego administracyj WIOŚ WIOŚ 2 P promieniowania 2015-2018 ne elektromagnetycznego Gromadzenie danych dotyczących instalacji Koszty UG powodujących administracyj Budżet Gminy 3 P 2015-2018 Wielowieś wytwarzanie pól ne elektromagnetycznych Edukacja ekologiczna Koszty mieszkańców w zakresie UG administracyj Budżet Gminy 4 P emisji pól 2015-2018 Wielowieś ne elektromagnetycznych RAZEM XI: - XII. Edukacja ekologiczna Edukacja ekologiczna realizowana w Szkoły, WFOŚiGW, 1 P przedszkolach i szkołach 2015-2018 b.d. Przedszkola, budżet powiatu, (programy ekologiczne, Urząd Gminy budżet gminy konkursy, olimpiady) Wsparcie udziału szkół w programach WFOŚiGW, 2 P środowiskowych 2015-2018 b.d. Urząd Gminy budżet powiatu, krajowych i budżet gminy międzynarodowych Edukacja ekologiczna społeczeństwa realizowana poprzez: Starostwo WFOŚiGW, kampanie informacyjno- Powiatowe, budżet powiatu, 3 P edukacyjne, imprezy o 2015-2018 b.d. Urząd Gminy, budżet gminy, tematyce ekologicznej, Nadleśnictw Lasy festyny, konferencje, a Państwowe zajęcia pozalekcyjne dla społeczeństwa

Strona 126/159 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY WIELOWIEŚ NA LATA 2015-2018 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2022

Rodzaj Lata Szacunkowe Jednostki Źródła Lp. Opis działania działania1) realizacji koszty [zł.] realizujące finansowania Szkolenia rolników w zakresie stosowania środków ochrony roślin, Urząd Gminy, Budżet gminy, rolnictwa ekologicznego, 4 P 2015-2018 b.d. ODR ODR agroturystyki i wdrażania Kodeksu Dobrych Praktyk Rolniczych Promowanie obszarów cennych przyrodniczo, Starostwo WFOŚiGW, ścieżek przyrodniczych itp. Powiatowe, budżet powiatu, 5 P poprzez wydawanie 2015-2018 b.d. Urząd Gminy, budżet gminy, materiałów edukacyjnych Nadleśnictw Lasy oraz ulotek a Państwowe informacyjnych Działania promocyjne i edukacyjne w odniesieniu do możliwości UG wykorzystania Budżet Gminy 6 P 2015-2018 b.d. Wielowieś odnawialnych źródeł energii oraz poszanowania energii Działania informacyjne dot. szkodliwości spalania UG Budżet Gminy 7 P odpadów w piecach 2015-2018 b.d. Wielowieś domowych Promocja komunikacji zbiorowej, UG proekologicznego z Budżet Gminy 8 P 2015-2018 b.d. Wielowieś samochodów, eco-driving itp. RAZEM XII: - XIII. Aspekt ekologiczny w planowaniu przestrzennym Wprowadzenie podczas aktualizacji zagadnień UG Budżet Gminy 1 P ochrony środowiska w 2015-2018 b.d. Wielowieś MPZP RAZEM XIII: - 1) I – działanie inwestycyjne; P – działanie pozainwestycyjne

Strona 127/159 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY WIELOWIEŚ NA LATA 2015-2018 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2022

8 Zagadnienia systemowe

8.1 Zarządzanie Programem Podstawową zasadą realizacji programu ochrony środowiska powinna być zasada wykonywania zadań przez poszczególne jednostki włączone w zagadnienia ochrony środowiska, świadome istnienia Programu i swojego uczestnictwa w nim. Szansę na skuteczne wdrożenie Programu daje dobra organizacja zarządzania nim. Z punktu widzenia pełnionej roli w realizacji Programu można wyodrębnić cztery grupy podmiotów uczestniczących w nim. Są to: - podmioty uczestniczące w organizacji i zarządzaniu programem, - podmioty realizujące zadania programu, w tym instytucje finansujące, - podmioty kontrolujące przebieg realizacji i efekty programu, - społeczność gminy Wielowieś jako główny podmiot odbierający wyniki działań programu. Główna odpowiedzialność za organizację i realizację Programu spoczywa na organie wykonawczym gminy (Wójt), który składa Radzie Gminy sprawozdania z wykonania Programu. Wójt współdziała z organami administracji rządowej i samorządowej szczebla wojewódzkiego oraz powiatowego, które dysponują instrumentarium wynikającym z ich kompetencji. Województwo, powiat oraz gmina dysponują instrumentarium prawnym umożliwiającym reglamentowanie korzystania ze środowiska. W ich dyspozycji znajdują się także instrumenty finansowe na realizację zadań programu (np. środki budżetu gminy przeznaczone na ochronę środowiska, środki WFOŚiGW, środki Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Śląskiego, PROW itp.). Bezpośrednim realizatorem większości zadań nakreślonych w programie jest samorząd gminny będący realizatorem inwestycji w zakresie ochrony środowiska na własnym terenie, a także podmioty gospodarcze planujące i realizujące inwestycje zgodnie z kierunkami nakreślonymi przez Program. Głównymi odbiorcami Programu są mieszkańcy gminy Wielowieś. Wypracowane procedury i strategie powinny po ustaleniu i weryfikacji stać się rutyną i podstawą zinstytucjonalizowanej współpracy pomiędzy partnerami różnych szczebli decyzyjnych i środowisk odpowiedzialnych za ostateczny wizerunek obszaru. Następuje uporządkowanie i uczytelnienie samego procesu planowania i zarządzania na tyle, że pewne działania stając się rutyną, powodują samoistne powtarzanie się dobrych rozwiązań wytwarzając mechanizmy samoregulacji. Poniżej przedstawiono ważniejsze zadania Urzędu Gminy Wielowieś odnoszące się do zagadnień ochrony środowiska: a) Wykonywanie funkcji kontrolnych w zakresie przestrzegania i stosowania przepisów o ochronie środowiska. b) Prowadzenie działań edukacyjnych w zakresie ochrony środowiska i ekologii.

Strona 128/159 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY WIELOWIEŚ NA LATA 2015-2018 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2022 c) Prowadzenie Programu Ochrony Środowiska Gminy. d) Sporządzanie sprawozdań z programu ochrony środowiska. e) Określanie zadań na szczeblu Gminy dla krajowego systemu ratowniczo-gaśniczego, koordynowanie i kontrolowanie ich wykonania. f) Prowadzenie spraw związanych z gminnymi terenami zielonymi. g) Wykonywanie zadań gminnych w zakresie gospodarki odpadami: h) Prowadzenie spraw wynikających z ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w Gminie. i) Nadzorowanie zadań związanych ze zbiorowym zaopatrzeniem w wodę i zbiorowym odprowadzaniem ścieków. j) Realizacja zadań wynikających z ustawy Prawo wodne. k) Współdziałanie z Regionalnym Zarządem Gospodarki Wodnej w zakresie regulacji cieków wodnych. l) Prowadzenie spraw wynikających z ustawy o ochronie zwierząt. m) Wykonywanie zadań wynikających z ustawy o lasach. n) Współdziałanie z inspekcjami działającymi na terenie Gminy w zakresie ochrony środowiska i ochrony sanitarnej oraz weterynaryjnej. o) Przygotowywanie postanowień dotyczących stwierdzenia potrzeby wykonywania oraz określania zakresu raportu o oddziaływaniu na środowisko dla planowanych przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko, dla których istnieje obowiązek sporządzania raportu. p) Wydawanie decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach dla przedsięwzięć inwestycyjnych. q) Prowadzenie spraw związanych z funkcjonowaniem obszarów Natura 2000. r) Przeprowadzanie postępowania w sprawie transgranicznego oddziaływania na środowisko. s) Prowadzenie spraw związanych z pomnikami przyrody. t) Zatwierdzanie rocznych planów łowieckich. u) Współdziałanie z właściwymi merytorycznie Wydziałami podczas zagrożenia powodziowego, w zwalczaniu klęsk żywiołowych, w ramach zarządzania kryzysowego.

Strona 129/159 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY WIELOWIEŚ NA LATA 2015-2018 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2022

8.2 Monitoring realizacji Programu Proces wdrażania programu wymaga kontroli i właściwego monitoringu, którego głównym elementem jest ocena realizacji z punktu widzenia osiągania założonych celów. Rezultaty tych ocen będą podstawą korekt i aktualizacji Programu. Dla sprawnego wdrażania Programu, konieczne jest wprowadzenie w życie okresowych ocen i analiz w zakresie: • Określenia stopnia wykonania przedsięwzięć/ działań. • Określenia stopnia realizacji przyjętych celów. • Oceny rozbieżności pomiędzy przyjętymi celami i działaniami, a ich wykonaniem. • Analizy przyczyn tych rozbieżności. Dla kontroli realizacji programu i stanu środowiska i jego zagrożeń w rozpatrywanym okresie będzie prowadzony monitoring składający się z dwóch części: • monitoring wewnętrzny: analiza tempa i stopnia realizacji poszczególnych zadań wynikających z POŚ, analiza przedmiotu procesów administracyjnych oraz bieżących problemów środowiskowych; • monitoring zewnętrzny: analiza stanu środowiska, analiza konfliktów społecznych, analiza jakości życia mieszkańców, analiza planów i przedsięwzięć, których realizacja będzie wpływać na stan i jakość środowiska; wykonywany był on m.in. przez służby prowadzące Państwowy Monitoring Środowiska, jednostki kontrolne administracji państwowej oraz organizacje społeczne. Określenie poszczególnych wskaźników wymaga posiadania odpowiednich informacji: • pochodzących z monitoringu środowiska (zarówno WIOŚ jak monitoringu lokalnego), • pochodzących z branżowych raportów i opracowań określających stan gminy, pozostających w dyspozycji władz samorządowych, W poniższej tabeli przedstawiono wskaźniki monitoringu zaproponowane w Aktualizacji Programu Ochrony Środowiska: Tabela 57: Wskaźniki monitoringu Programu

Strona 130/159 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY WIELOWIEŚ NA LATA 2015-2018 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2022

Stan w Stan terminie Cele ochrony środowiska Wskaźnik Jednostka wyjściowy sporządzania sprawozdania Ilość budynków o poprawionej sprawności szt. 0 energetycznej Liczba zmodernizowanych szt. 0 kotłowni lokalnych Ilość wybudowanych odnawialnych źródeł szt. 0 energii Odbiorcy gazu z sieci osoby 1032 gosp. Odbiorcy gazu 282 domowe odbiorcy gazu ogrzewający gosp. 113 mieszkania gazem domowe Zużycie gazu przez m3/rok 135100 mieszkańców Zużycie gazu na ogrzewanie m3/rok 89500 Poprawa jakości powietrza mieszkań atmosferycznego na terenie Gminy Wielowieś poprzez Ilość osiągnięcie celów wybudowanych/zmoderniz m2 0 określonych w pakiecie owanych nawierzchni dróg klimatyczno-energetycznym Liczba pasażerów do roku 2020 korzystających z transportu publicznego w osoby 415 ciągu jednego dnia roboczego Łączna długość sieci km 40,7 transportu zbiorowego Długość linii komunikacyjnych w km/km2 0,35 przeliczeniu na km2 powierzchni gminy PM10 [μg/m3] 42 PM2,5 [μg/m3] 32,4 Średnie stężenie SO2 [μg/m3] 13 zanieczyszczen NO2 [μg/m3] 24 ia w powietrzu Pb [μg/m3] 0,04 Benzen [μg/m3] 2

Strona 131/159 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY WIELOWIEŚ NA LATA 2015-2018 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2022

Stan w Stan terminie Cele ochrony środowiska Wskaźnik Jednostka wyjściowy sporządzania sprawozdania Przywrócenie wysokiej Ilość mieszkańców jakości wód podłączonych do zbiorczej osoby 2844 powierzchniowych oraz kanalizacji sanitarnej ochrona jakości wód Ilość mieszkańców podziemnych podłączonych do osoby 120 indywidualnych system oczyszczania ścieków Ilość mieszkańców korzystających z osoby 2877 bezodpływowych zbiorników na ścieki Ilość mieszkańców podłączonych sieci osoby 5607 wodociagowej Wskaźnik zwodociągowania % 95,99 gminy Wskaźnik skanalizowania % 48,69 gminy Wskaźnik ilości oczyszczonych ścieków w % 46 stosunku do ilości ścieków powstałych w gminie Ilość przyłączy szt. 1429 wodociągowych Ilość przyłączy szt. 599 kanalizacyjnych Ilość oczyszczonych m3 91790 ścieków Ilość sprzedanej wody m3 199210 Ilość oczyszczalni ścieków szt. 2 Ilość indywidualnych systemów oczyszczania szt. 30 ścieków Długość kanalizacji km 28,5 sanitarnej Długość sieci wodociągowej km 90,5 Liczba stacji uzdatniania szt. 4 wody

Strona 132/159 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY WIELOWIEŚ NA LATA 2015-2018 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2022

Stan w Stan terminie Cele ochrony środowiska Wskaźnik Jednostka wyjściowy sporządzania sprawozdania Liczba wybudowanych/zmoderniz szt. 0 owanych oczyszczalni ścieków Liczba wybudowanych/zmoderniz owanych indywidualnych szt. 0 systemów oczyszczania ścieków Długość wybudowanej/zmodernizo km 0 wanej kanalizacji sanitarnej Długość wybudowanej/zmodernizo km 0 wanej sieci wodociągowej Liczba wybudowanych/zmoderniz szt. 0 owanych stacji uzdatniania wody Długość wybudowanej/zmodernizo km 0 Racjonalizacja wanej kanalizacji gospodarowania zasobami deszczowej wodnymi oraz zapobieganie Długość skutkom powodzi wybudowanych/zmoderniz km 0 owanych urządzeń melioracyjnych Ograniczenie ilości Ilość zebranych odpadów Mg 1 522,06 powstających odpadów, komunalnych wzrost ponownego Łączna masa selektywnie wykorzystania odpadów i odebranych odpadów ograniczenie Mg 43,24 komunalnych ulegających unieszkodliwiania odpadów biodegradacji poprzez składowanie Ilość selektywnie zebranych odpadów: papieru, metali, Mg 159,42 tworzyw sztucznych i szkła Ilość odpadów: papieru, Mg 76,17 metali, tworzyw sztucznych i szkła poddanych recyklingowi

Strona 133/159 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY WIELOWIEŚ NA LATA 2015-2018 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2022

Stan w Stan terminie Cele ochrony środowiska Wskaźnik Jednostka wyjściowy sporządzania sprawozdania Osiągnięty poziom ograniczenia Masy odpadów komunalnych % 0 Ulegających biodegradacji Kierowanych do składowania Osiągnięty poziom % 14,01 recyklingu, przygotowania do ponownego użycia następujących frakcji odpadów komunalnych: papieru, metali, tworzyw sztucznych i szkła Osiągnięty poziom % 100 recyklingu, przygotowania do ponownego użycia i odzysku innymi metodami innymi niż niebezpieczne odpadów budowlanych i rozbiórkowych Ilość unieszkodliwionych odpadów zawierających Mg 0 azbest Zieleń urządzona ha 5,64 Obszary NATURA 2000 ha 19,2 Zachowanie różnorodności Rezerwaty przyrody ha 14,3 biologicznej oraz Pomniki przyrody szt. 4 georóżnorodności Ilość nowych nasadzeń szt. 0 Pielęgnacje terenów zieleni szt. 0 i zadrzewień Prowadzenie racjonalnej Lesistość gminy % 27,4 gospodarki leśnej Powierzchnia lasów ha 3275,42 Zrównoważona gospodarka Powierzchnia eksploatacji ha 0 zasobami kopalin kopalin

Strona 134/159 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY WIELOWIEŚ NA LATA 2015-2018 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2022

Stan w Stan terminie Cele ochrony środowiska Wskaźnik Jednostka wyjściowy sporządzania sprawozdania Racjonalne wykorzystanie Liczba punktów w których terenu i zasobów glebowych stwierdzono przekroczenie szt. 0 norm jakości gleb Liczba punktów w których Zmniejszenie uciążliwości stwierdzono przekroczenie szt. 0 akustycznych norm hałasu występujących na terenie Ilość przebudowanych, m2 0 Gminy do poziomu zmodernizowanych dróg akceptowalnego pod względem prawnym i Ilość wybudowanych ekranów ochronnych, społecznym mb. 0 posadzonych pasów zielenie Liczba punktów w których Ograniczenie oddziaływania stwierdzono przekroczenie szt. 0 promieniowania norm promieniowania elektromagnetycznego na elektromagnetycznego środowisko Ilość stacji BTS na terenie szt. 7 gminy Podnoszenie świadomości Ilość osób objętych różnymi ekologicznej społeczeństwa formami edukacji osoby 0 ekologicznej Ilość artykułów zamieszczonych na witrynie internetowej gminy szt. 0 związanych z edukacją ekologiczną Ilość ulotek o tematyce ekologicznej szt. 0 rozprowadzonych na terenie gminy Ilość programów szt. 0 edukacyjnych o tematyce ekologicznej zrealizowanych w szkołach i przedszkolach

Strona 135/159 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY WIELOWIEŚ NA LATA 2015-2018 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2022

Stan w Stan terminie Cele ochrony środowiska Wskaźnik Jednostka wyjściowy sporządzania sprawozdania Ilość kampanii informacyjno-edukacyjnych, imprez o tematyce ekologicznej, szt. 0 festynów, konferencji propagujących tematy ekologii Budowanie racjonalnych i trwałych struktur funkcjonalno- przestrzennych gminy sprzyjających równoważeniu Liczba zaktualizowanych szt. 0 wykorzystania walorów MPZP przestrzeni z rozwojem gospodarczym, wzrostem jakości życia i trwałym zachowaniem wartości środowiska

Strona 136/159 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY WIELOWIEŚ NA LATA 2015-2018 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2022

9 Aspekty finansowe realizacji Programu W niniejszym rozdziale przedstawiono prognozowane nakłady na realizację Programu w pierwszym okresie jego wdrażania, tj. w latach 2015-2018. Koszty wdrożenia przedsięwzięć zdefiniowanych w Aktualizacji Programu ochrony środowiska Gminy Wielowieś na lata 2015- 2018 z perspektywą do roku 2022”, podane są w cenach IV kwartału 2014 roku. W rozdziale przedstawiono analizę źródeł finansowania zadań Programu w okresie 2015-2018, w tym procentowy udział poszczególnych źródeł. Tabela 58: Nakłady finansowe na realizacje działań ujętych w Programie. Nakłady inwestycyjne PLN Lp. Kierunki inwestowania Łącznie 2015- 2015 2016 2017 2018 2018 Ochrona powietrza 1 61 000,00 800 000,00 4 000 000,00 4 547 500,00 9 408 500,00 atmosferycznego 2 Gospodarka wodnościekowa 800 000,00 1 950 000,00 2 000 000,00 1 054 430,00 5 804 430,00 3 Ochrona przed powodzią 50 000,00 50 000,00 50 000,00 50 000,00 200 000,00 Gospodarka odpadami 4 10 000,00 80 000,00 130 000,00 68 000,00 288 000,00 komunalnymi 5 Tereny poprzemysłowe 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 Ochrona dziedzictwa 6 25 000,00 25 000,00 20 000,00 20 000,00 90 000,00 przyrodniczego 7 Ochrona lasów 1 000,00 1 000,00 1 000,00 1 000,00 4 000,00 8 Ochrona zasobów kopalin 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 9 Ochrona gleb 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 10 Ochrona przed hałasem 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 Ochrona przed polami 11 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 elektromagnetycznymi 12 Rozwój edukacji ekologicznej 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 RAZEM NAKŁADY W LATACH: 947 000,00 2 906 000,00 6 201 000,00 5 740 930,00 15 794 930,00 (Źródło: opracowanie własne) Łączne nakłady dot. wykonania zadań objętych Programem w latach 2015-2018 oszacowano na ok. 15,8 mln zł. Zatem średnioroczne nakłady finansowe na wdrażanie Programu w latach 2015-2018 powinny wynieść ok. 3,95 mln zł. Największe inwestycje dotyczą ochrony powietrza (ok. 60% ogólnych nakładów) i gospodarki wodno-ściekowej (ok. 37% ogólnych nakładów) i związane są przede ograniczeniem niskiej emisji i z kosztami wyposażenia nieruchomości w infrastrukturę odprowadzania i oczyszczania ścieków komunalnych. Źródłami finansowania niniejszego Programu będą zarówno środki krajowe, jak i zagraniczne. Należy stwierdzić, że podstawowym źródłem finansowania ochrony środowiska w nadchodzących latach będą środki własne Gminy Wielowieś (ok. 43,58% ogólnych nakładów). Na gminie spoczywa obowiązek wdrożenia wymagań wspólnotowych m.in. w zakresie gospodarki wodno-ściekowej i odpadowej. Inwestycje te często będą musiały być wspierane kredytami i pożyczkami bankowymi. Realizacja Programu nie będzie możliwa bez pozyskania środków unijnych, gmina zamierza pozyskać na realizację przedsięwzięć związanych z ochroną środowiska kwotę ok. 8 mln zł. co stanowi ok. 50% ogólnych nakładów, środki tę będą pochodzić z Sektorowego Programu Operacyjnego Województwa Śląskiego oraz Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich.

Strona 137/159 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY WIELOWIEŚ NA LATA 2015-2018 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2022

Tabela 59: Montaż finansowy działań ujętych w Programie. Koszty działań w rozbiciu na poszczególne źródła finansowania [PLN] Budżet L.p. Nazwa działania Budżet Całkowite RPO Woj. Śl. PROW WFOŚiGW NFOŚiGW Powiatu Mieszkańcy Gminy Gliwickiego Aktualizacja inwentaryzacji źródeł 1 emisji CO2 oraz aktualizacja bazy 15 000 15 000 danych Modernizacja Przedszkola 2 Publicznego w Wielowsi 632 500 56 925 537 625 37 950 Budowa zintegrowanego węzła przesiadkowego komunikacji autobusowej w miejscowości 3 Wielowieś z elementami Park&Ride 1 107 000 166 050 940 950 oraz Park&Bike - usprawnienie komunikacji pasażerskiej Termomodernizacja budynków 4 użyteczności publicznej na terenie 1 650 000 148 500 1 402 500 99 000 gminy Wielowieś Przebudowa i modernizacja dróg 5 gminnych 6 000 000 4 727 400 1 272 600 Szkolenie dla pracowników administracji publicznej i 6 wszystkich jednostek podległych 2 000 2 000 Urzędowi Gminy. Modernizacja i rozbudowa systemu wodno-ściekowego w 7 miejscowościach Wiśnicze i 840 561 75 650 714 477 50 434 Czarków Budowa kanalizacji sanitarnej i 8 oczyszczalni ścieków w m. 1 076 676 234 952 685 089 156 635 Wiśnicze Budowa kanalizacji sanitarnej i 9 oczyszczalni ścieków w m. 394 593 86 108 251 080 57 405 Gajowice Budowa indywidualnych systemów 10 oczyszczania ścieków 1 670 000 364 427 1 062 621 242 952 komunalnych Budowa wodociągu tranzytowego pomiędzy miejscowościami 11 Radonia i Świbie w gminie 322 600 29 034 274 210 19 356 Wielowieś Budowa kanalizacji deszczowej i 12 chodnika przy ul. Gliwickiej w 415 000 415 000 Wielowsi Budowa kanalizacji deszczowej i 13 chodnika przy ul. Czarkowskiej w 335 000 335 000 Wielowsi Modernizacja Stacji Uzdatniania 14 Wody w Wielowsi 750 000 67 500 637 500 45 000 Modernizacja systemów 15 melioracyjnych 200 000 50 000 100 000 50 000 Aktualizacja inwentaryzacji wyrobów 16 zawierających azbest i aktualizacja 10 000 10 000 programu usuwania azbestu Demontaż i unieszkodliwianie 17 wyrobów zawierających azbest 238 000 202 300 35 700 Likwidacja miejsc 18 nielegalnego składowania odpadów 40 000 14 548 25 452 Bieżąca pielęgnacja pomników 19 przyrody na terenie gminy 10 000 10 000 20 Pielęgnacja terenów zieli urządzonej 40 000 40 000 21 Pielęgnacja zadrzewień 20 000 20 000 22 Nowe nasadzenia 20 000 20 000 Bieżące utrzymanie lasów 23 komunalnych 4 000 4 000 RAZEM: 15 792 930 6 882 095 4 709 562 3 296 841 708 731 10 000 100 000 85 700 Udział % 100,0% 43,6% 29,8% 20,9% 4,5% 0,1% 0,6% 0,5% (Źródło: opracowanie własne)

Strona 138/159 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY WIELOWIEŚ NA LATA 2015-2018 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2022

Analiza źródeł finansowania zadań z zakresu ochrony środowiska Budżet Gminy Wielowieś Średni dochód budżetu gminy w analizowanych latach wyniósł 19548939,17 zł., z czego ponad 13 mln zł. Gmina pozyskała ze środków unijnych, dochód na jednego mieszkańca wynosi niecałe 3200 zł., i jest jednym z najniższych w województwie śląskim. Na inwestycje związane z ochroną środowiska w rozpatrywanym okresie wydatkowano kwotę 3 147 776 zł. (beż uwzględnienia dotacji unijnych). Budżet Gminy Wielowieś, nie jest wstanie sfinansować nawet najważniejszych zadań z dziedziny ochrony środowiska i dlatego niezbędne jest pozyskanie na ich realizację funduszy unijnych lub innych środków krajowych (np. WFOŚiGW, NFOŚiGW). Tabela 60: Dochody budżetu Gminy Wielowieś. Jednostka miary 2010 2011 2012 2013 Dochody ogółem ogółem zł 17271707,89 23242159,35 18815054,06 18866835,37 Dochody majątkowe ogółem zł 1872591,15 7332041,89 2675108,18 1681309,39 wpływy ze sprzedaży składników majątkowych zł 97807,25 0,00 0,00 0,00 Dotacje dotacje ogółem (celowe + dotacje §§ 200, 620) ogółem zł 3439558,94 9460793,23 4168164,89 2189797,14 inwestycyjne zł 964296,19 6990229,71 2318414,48 3147,00 dotacje celowe ogółem zł 2549222,95 1800094,38 1812232,62 2019817,49 inwestycyjne zł 625000,00 56173,85 6512,55 3147,00 dotacje celowe z budżetu państwa ogółem zł 2525074,95 1785176,38 1811332,62 2016477,49 inwestycyjne zł 625000,00 56173,85 6512,55 3147,00 dotacje celowe z budżetu państwa na zadania z zakresu administracji rządowej ogółem zł 1661846,59 1467175,68 1520965,35 1601008,85 dotacje celowe z budżetu państwa na zadania własne ogółem zł 863228,36 318000,70 285967,27 414868,64 inwestycyjne zł 625000,00 56173,85 6512,55 3147,00 dotacje celowe z budżetu państwa na zadania realizowane na podstawie porozumień z organami administracji rządowej ogółem zł 0,00 0,00 4400,00 600,00 dotacje otrzymane z funduszy celowych ogółem zł 13840,00 0,00 0,00 0,00 dotacje celowe na zadania realizowane na podst. porozumień między jednostkami samorządu terytorialnego ogółem zł 10308,00 14918,00 900,00 3340,00 dotacje §§ 200, 620 ogółem zł 890335,99 7660698,85 2355932,27 169979,65 inwestycyjne zł 339296,19 6934055,86 2311901,93 0,00 Finansowanie i współfinansowanie programów i projektów unijnych dochody razem zł 1329576,99 7660698,85 2381528,06 1718684,67 środki z budż. państwa lub inne przekazane jako współfinansowanie progr. i proj. realizowanych z udz. zł śr. z funduszy strukturalnych i Funduszu Spójności UE 75239,86 83139,69 0,00 6313,80 płatności z budżetu środków europejskich (od 1 zł stycznia 2011 r.) 1254337,13 7577559,16 2381528,06 1712371 (Źródło: stat.gov.pl)

Strona 139/159 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY WIELOWIEŚ NA LATA 2015-2018 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2022

Tabela 61: Wydatki budżetu Gminy Wielowieś. Jednostka miary 2010 2011 2012 2013 Wydatki z budżetu ogółem ogółem zł 19135459,78 22772631,49 20243305,54 17146770,51 wydatki majątkowe ogółem zł 4548008,02 8195768,66 5838001,15 1465527,60 wydatki majątkowe inwestycyjne zł 4548008,02 8195768,66 5838001,15 1465527,60 wydatki bieżące ogółem zł 14587451,76 14576862,83 14405304,39 15681242,91 wydatki bieżące na wynagrodzenia zł 6226595,86 6347898,58 6461109,27 6750949,62 wydatki bieżące na pochodne od wynagrodzeń zł 988761,41 1075683,21 1183713,73 1332162,04 wydatki bieżące na zakup materiałów i usług zł 3651150,89 3423272,73 2946372,23 3295710,80 dotacje ogółem zł 706139,80 716362,00 868806,55 952636,02 świadczenia na rzecz osób fizycznych zł 2028127,89 1789982,82 1849317,97 1913121,65 wydatki bieżące jednostek budżetowych ogółem zł 11594744,87 11765326,99 11325877,97 12181197,73

wydatki na obsługę długu (obsługa długu publicznego zł bez wypłat z tytułu gwarancji i poręczeń) 45639,73 39702,15 27186,54 123976,58 dotacje dla samorządowych zakładów budżetowych zł - 0,00 51259,64 112954,59 (Źródło: stat.gov.pl) Tabela 62: Wydatki budżetu Gminy Wielowieś na ochronę środowiska. Jednostka miary 2010 2011 2012 2013 Wydatki w Dziale 900 - Gospodarka komunalna i ochrona środowiska ogółem zł 1200365,89 663228,50 425834,46 858346,79 wydatki bieżące ogółem zł 741007,66 663228,50 418222,81 615053,24 wydatki bieżące na wynagrodzenia zł 31787,90 1484,10 5550,00 9100,00 wydatki bieżące na pochodne od wynagrodzeń zł 0,00 45,30 0,00 171,00 wydatki bieżące na zakup materiałów i usług zł 592290,85 375070,23 354551,04 486396,61 wydatki bieżące jednostek budżetowych ogółem zł 741007,66 663228,50 366963,17 499274,61 dotacje zł 0,00 0,00 51259,64 115778,63 wydatki majątkowe ogółem zł 459358,23 0,00 7611,65 243293,55 wydatki majątkowe inwestycyjne zł 459358,23 0,00 7611,65 243293,55 wydatki w rozdziale 90017 - Zakłady gospodarki zł komunalnej 458476,86 0,00 51259,64 185736,59 wydatki w rozdziale 90003 - Oczyszczanie miast i wsi zł 113874,59 46890,54 28670,42 37826,45 wydatki w rozdziale 90004 - Utrzymanie zieleni w zł miastach i gminach 14655,09 17439,50 37421,65 28331,63 wydatki w rozdziale 90015 - Oświetlenie ulic, placów i zł dróg 297946,75 223794,35 220180,07 238213,58 wydatki w rozdziale 90005 - Ochrona powietrza zł atmosferycznego i klimatu 0,00 0,00 621,65 2824,04 wydatki w rozdziale 90002 - Gospodarka odpadami zł 0,00 0,00 0,00 300270,55 (Źródło: stat.gov.pl)

Strona 140/159 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY WIELOWIEŚ NA LATA 2015-2018 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2022

Tabela 63: Wydatki budżetu Gminy Wielowieś w podziale na działy klasyfikacji budżetowej. Jednostka miary 2010 2011 2012 2013 Wydatki ogółem wg działów Klasyfikacji Budżetowej Dział 010 - Rolnictwo i łowiectwo zł 3058551,06 7445393,53 5305343,57 472899,04 Dział 600 - Transport i łączność zł 663723,07 1265237,24 814731,69 1185419,29 Dział 630 - Turystyka zł 29646,00 9483,33 32021,50 15000,00 Dział 700 - Gospodarka mieszkaniowa zł 140915,10 131859,41 77455,55 89938,02 Dział 710 - Działalność usługowa zł 109913,81 74334,28 20115,56 77013,45 Dział 720 - Informatyka zł 0,00 15689,45 22466,91 24747,92 Dział 750 - Administracja publiczna zł 1910725,41 1902771,95 1993325,89 2598519,70 Dział 751 - Urzędy naczelnych organów władzy państwowej, kontroli i ochrony prawa oraz zł sądownictwa 28954,00 17001,00 3000,00 4825,91 Dział 752 - Obrona narodowa zł 0,00 0,00 0,00 600,00 Dział 754 - Bezpieczeństwo publiczne i ochrona zł przeciwpożarowa 158351,17 191205,52 114392,67 202134,90 Dział 756 - Dochody od osób prawnych, od osób fizycznych i od innych jednostek nieposiadających zł osobowości prawnej oraz wydatki związane z ich poborem 35240,71 38877,20 0,00 0,00 Dział 757 - Obsługa długu publicznego zł 45639,73 39702,15 27186,54 123976,58 Dział 758 - Różne rozliczenia zł 4236,20 3593,84 4431,36 3106,57 Dział 801 - Oświata i wychowanie zł 8433094,24 7743410,09 7725296,93 7950739,48 Dział 851 - Ochrona zdrowia zł 148840,81 144850,11 177222,50 165733,32 Dział 852 - Pomoc społeczna zł 2261452,98 1966931,12 2063463,32 2202530,16 Dział 854 - Edukacyjna opieka wychowawcza zł 96616,88 93951,13 100746,28 113585,03 Dział 900 - Gospodarka komunalna i ochrona zł środowiska 1200365,89 663228,50 425834,46 858346,79

Dział 921 - Kultura i ochrona dziedzictwa narodowego zł 545352,24 571355,44 660322,69 901012,15 Dział 926 - Kultura fizyczna i sport zł 263840,48 - - - Dział 926 - Kultura fizyczna zł - 453756,20 675948,12 156642,20 (Źródło: stat.gov.pl)

Fundusze ekologiczne Zasady funkcjonowania narodowego i wojewódzkich funduszy ochrony środowiska i gospodarki wodnej określa ustawa Prawo ochrony środowiska. Rolą funduszy ochrony środowiska jest wspieranie finansowe przedsięwzięć proekologicznych, a podstawowym źródłem ich przychodów są: wpływy z tytułu opłat za korzystanie ze środowiska i wprowadzanie w nim zmian oraz administracyjne kary pieniężne. W związku z poprawą stanu środowiska rola opłat i kar za korzystanie ze środowiska, jako instrumentu finansowania inwestycji proekologicznych, będzie malała. Stąd tak ważne jest to, że NFOŚiGW oraz wojewódzkie fundusze, dzięki posiadaniu osobowości prawnej, generują przychody między innymi poprzez udzielanie pożyczek oprocentowanych na zasadach preferencyjnych i częściowo umarzalnych. Zwiększa to pulę środków dyspozycyjnych, które przeznacza się na finansowanie w formie bezzwrotnej (dotacje, umorzenia pożyczek i dopłaty do odsetek od kredytów bankowych) oraz finansowanie zwrotne (pożyczki, preferencyjne linie kredytowe) przedsięwzięć w zakresie ochrony środowiska. Pomoc WFOŚiGW przyznawana jest wnioskodawcom realizującym zadania inwestycyjne i pozainwestycyjne, zgodnie z rokrocznie przygotowywaną listą przedsięwzięć priorytetowych, opierając się na ściśle określonych „Zasadach udzielania i umarzania pożyczek oraz udzielania dotacji ze środków WFOŚiGW w Katowicach”. WFOŚiGW w Katowicach wspiera działania w następujących obszarach: Ochrona wód Zadania z zakresu OCHRONY WÓD obejmują inwestycje mające na celu ochronę wód

Strona 141/159 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY WIELOWIEŚ NA LATA 2015-2018 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2022 powierzchniowych i podziemnych. Zakres ten obejmuje głównie: budowę, rozbudowę i modernizację oczyszczalni ścieków oraz budowę lub modernizację kanalizacji sanitarnej. Gospodarka wodna Zadania z zakresu GOSPODARKI WODNEJ obejmują inwestycje mające na celu ochronę przed powodzią i suszą oraz zaopatrzenie w wodę. Zakres ten obejmuje głównie: budowę lub modernizację zbiorników retencyjnych, urządzeń monitorujących, lub zwiększających bezpieczeństwo przeciwpowodziowe, doposażenie w sprzęt przeciwpowodziowy, usuwanie skutków powodzi oraz zapewnienie mieszkańcom dostępu do wody o jakości odpowiadającej normom wody do picia. Gospodarka odpadami Zadania z zakresu GOSPODARKI ODPADAMI obejmują inwestycje mające na celu minimalizację ilości powstających odpadów, wzrost wtórnego wykorzystania i ograniczenie składowania pozostałych odpadów, rewitalizację terenów poprzemysłowych oraz zadania związane z rolnictwem ekologicznym. Zakres ten obejmuje głównie: działania ograniczające i zapobiegające powstawaniu odpadów, unieszkodliwianie odpadów, budowę, rozbudowę i modernizację składowisk odpadów, usuwanie i unieszkodliwianie azbestu, a także rewitalizacją terenów poprzemysłowych i zdegradowanych oraz wapnowanie gleb. Ochrona atmosfery Zadania z zakresu OCHRONY ATMOSFERY obejmują inwestycje mające na celu poprawę jakości powietrza oraz ograniczenie zużycia energii i wzrost wykorzystania energii z odnawialnych źródeł. Zakres ten obejmuje głównie: budowę, lub zmianę systemów ogrzewania na bardziej efektywne ekologicznie i ekonomicznie, wdrażanie obszarowych programów ograniczenia niskiej emisji (PONE), termoizolację (ocieplanie) budynków, instalacje do produkcji paliw niskoemisyjnych, lub biopaliw, zastosowanie odnawialnych lub alternatywnych źródeł energii. Ochrona różnorodności biologicznej i funkcji ekosystemów Zadania z zakresu OCHRONY RÓŻNORODNOŚCI BIOLOGICZNEJ I FUNKCJI EKOSYSTEMÓW obejmują działania mające na celu zachowanie, odtworzenie i zrównoważone użytkowanie różnorodności biologicznej. Zakres ten obejmuje: ukształtowanie regionalnego systemu obszarów chronionych, ochronę roślin i zwierząt, ochronę lasów i terenów zielonych. Edukacja ekologiczna Zadania z zakresu EDUKACJI EKOLOGICZNEJ obejmują działania mające na celu kształtowanie świadomości ekologicznej mieszkańców województwa śląskiego oraz propagowanie działań proekologicznych i zasady zrównoważonego rozwoju. Zakres ten obejmuje między innymi: realizację warsztatów ekologicznych, konkursy ekologiczne, doposażenie w sprzęt i pomoce dydaktyczne, organizowanie seminariów, sympozjów i konferencji dotyczących ochrony środowiska, oznakowanie ścieżek dydaktycznych. Zapobieganie poważnym awariom Zadania z zakresu GOSPODARKI ODPADAMI obejmują inwestycje mające na celu minimalizację ilości powstających odpadów, wzrost wtórnego wykorzystania i ograniczenie składowania pozostałych odpadów, rewitalizację terenów poprzemysłowych oraz zadania związane z rolnictwem ekologicznym. Zakres ten obejmuje głównie: działania ograniczające i zapobiegające powstawaniu odpadów, unieszkodliwianie odpadów, budowę, rozbudowę i modernizację składowisk odpadów, usuwanie i unieszkodliwianie azbestu, a także rewitalizacją terenów poprzemysłowych i zdegradowanych oraz wapnowanie gleb. Zarządzanie środowiskowe w regionie

Strona 142/159 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY WIELOWIEŚ NA LATA 2015-2018 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2022

Zadania z zakresu ZARZĄDZANIA ŚRODOWISKOWEGO W REGIONIE obejmują następujące dziedziny: badania, opracowania i ekspertyzy, monitoring środowiska oraz wspomaganie systemu kontroli wnoszenia opłat za korzystanie ze środowiska. Zakres dziedziny badania, opracowania i ekspertyzy obejmuje: tworzenie zintegrowanego systemu zarządzania środowiskowego w regionie, opracowanie strategii i programów wdrożeniowych w zakresie ochrony środowiska i gospodarki wodnej, opracowanie strategii ochrony różnorodności biologicznej i krajobrazowej oraz opinie naukowe, opracowania i ekspertyzy. Profilaktyka zdrowotna Zadania z zakresu PROFILAKTYKI ZDROWOTNEJ dotyczą profilaktyki zdrowotnej dzieci z obszarów, na których występują przekroczenia standardów jakości środowiska. Obejmują profilaktykę specjalistyczną oraz działania ogólnoprofilaktyczne ("zielone szkoły" i profilaktyka zdrowotna realizowana w okresie wakacji i ferii zimowych).

Środki unijne W wyniku akcesji do Unii Europejskiej rozszerzyły się możliwości wykorzystania funduszy zagranicznych, które w najbliższych latach będą pełnić ważną rolę w finansowaniu ochrony środowiska, zwłaszcza w kierunku mobilizowania środków krajowych i funduszy własnych podmiotów realizujących inwestycje w celu uzupełniania montażu finansowego. Tym niemniej skuteczne wykorzystanie środków UE wymagać będzie spełnienia kilku warunków. Pierwszeństwo w finansowaniu mają przedsięwzięcia niezbędne dla realizacji środowiskowych zobowiązań Traktatu Akcesyjnego. RPO WSL 2014-2020

Ilustracja 14: Struktura RPO WSL 2014-2020 (Źródło: rpo.slaskie.pl)

Strona 143/159 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY WIELOWIEŚ NA LATA 2015-2018 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2022

Działania RPO WSL 2014-2020 z zakresu ochrony środowiska: Działanie 4.1. Odnawialne źródła energii 1. Budowa i przebudowa infrastruktury służącej do produkcji i dystrybucji energii pochodzącej ze źródeł odnawialnych

Działanie 4.2 Efektywność energetyczna i OZE w przedsiębiorstwach 1. Budowa i przebudowa infrastruktury służącej do produkcji i dystrybucji energii pochodzącej ze źródeł odnawialnych w przedsiębiorstwach 2. Poprawa efektywności energetycznej w przedsiębiorstwach

Działanie 4.3. Efektywność energetyczna i odnawialne źródła energii w infrastrukturze publicznej i mieszkaniowej 1. Likwidacja „niskiej emisji” poprzez wymianę/modernizację indywidualnych źródeł ciepła lub podłączanie budynków do sieciowych nośników ciepła 2. Termomodernizacja budynków użyteczności publicznej oraz wielorodzinnych budynków mieszkalnych 3. Budowa instalacji OZE w modernizowanych energetycznie budynkach

Działanie 4.4 Wysokosprawna kogeneracja 1. Poprawa efektywności produkcji energii poprzez wykorzystanie źródeł kogeneracyjnych

Działanie 4.5. Niskoemisyjny transport miejski i efektywne oświetlenie 1. Budowa, przebudowa liniowej i punktowej infrastruktury transportu zbiorowego (np. zintegrowane węzły przesiadkowe, drogi rowerowe, parkingi Park&Ride i Bike&Ride) 2. Wdrażanie inteligentnych systemów transportowych (ITS) 3. Zakup taboru autobusowego i tramwajowego na potrzeby transportu publicznego 4. Budowa i przebudowa liniowej infrastruktury tramwajowej 5. Poprawa efektywności energetycznej oświetlenia

Działanie 5.1 Gospodarka wodno-ściekowa 1. Budowa i modernizacja sieci kanalizacyjnych dla ścieków komunalnych oraz budowa i modernizacja sieci kanalizacji deszczowej 2. Budowa i modernizacja oczyszczalni ścieków komunalnych 3. Budowa i modernizacja systemów zaopatrzenia w wodę 4. Budowa systemów indywidualnych oczyszczania ścieków w terenach zabudowy rozproszonej

Działanie 5.2 Gospodarka odpadami 1. Budowa/rozwój/modernizacja zakładów odzysku i unieszkodliwiania odpadów komunalnych a także budowa instalacji do zagospodarowania komunalnych osadów ściekowych 2. Kompleksowe unieszkodliwianie odpadów zawierających azbest

Działanie 5.4 Ochrona różnorodności biologicznej 1. Budowa, modernizacja i doposażenie ośrodków prowadzących działalność w zakresie edukacji ekologicznej lub ochrony różnorodności biologicznej wraz z prowadzeniem kampanii

Strona 144/159 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY WIELOWIEŚ NA LATA 2015-2018 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2022 informacyjno-edukacyjnych 2. Ochrona obszarów nadwodnych wraz ze zrównoważonym wykorzystaniem lokalnych zasobów przyrodniczych wraz z prowadzeniem kampanii informacyjno-edukacyjnych 3. Budowa i modernizacja niezbędnej infrastruktury związanej z ochroną, przywróceniem właściwego stanu siedlisk przyrodniczych i gatunków (również na terenach chronionych wraz z prowadzeniem kampanii informacyjno-edukacyjnych)

Działanie 6.1. Budowa i rozbudowa kluczowej infrastruktury drogowej regionu 1. Budowa i przebudowa dróg wojewódzkich 2. Budowa i przebudowa dróg powiatowych

Program Rozwoju Obszarów Wiejskich 2014-2020 Projekt Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014 - 2020 (PROW 2014-2020) został opracowywany na podstawie przepisów Unii Europejskiej, w szczególności rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1305/2013 z dnia 17 grudnia 2013 r. w sprawie wsparcia rozwoju obszarów wiejskich przez Europejski Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich (EFRROW) i uchylającego rozporządzenie Rady (WE) nr 1698/2005 oraz projektów aktów wykonawczych Komisji Europejskiej. Zgodnie z przepisami Unii Europejskiej program rozwoju obszarów wiejskich jest wkomponowany w całościowy system polityki rozwoju kraju, w szczególności poprzez mechanizm Umowy Partnerstwa. Umowa ta określa strategię wykorzystania środków unijnych na rzecz realizacji wspólnych dla UE celów określonych w unijnej strategii wzrostu „Europa 2020 - Strategia na rzecz inteligentnego i zrównoważonego rozwoju sprzyjającego włączeniu społecznemu" z uwzględnieniem potrzeb rozwojowych danego państwa członkowskiego. Celem głównym Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014 - 2020 będzie poprawa konkurencyjności rolnictwa, zrównoważone zarządzanie zasobami naturalnymi i działania w dziedzinie klimatu oraz zrównoważony rozwój terytorialny obszarów wiejskich. PROW 2014 - 2020 będzie realizował wszystkie sześć priorytetów wyznaczonych dla unijnej polityki rozwoju obszarów wiejskich na lata 2014 - 2020, a mianowice: • Ułatwianie transferu wiedzy i innowacji w rolnictwie, leśnictwie i na obszarach wiejskich. • Poprawa konkurencyjności wszystkich rodzajów gospodarki rolnej i zwiększenie rentowności gospodarstw rolnych. • Poprawa organizacji łańcucha żywnościowego i promowanie zarządzania ryzykiem w rolnictwie. • Odtwarzanie, chronienie i wzmacnianie ekosystemów zależnych od rolnictwa i leśnictwa. • Wspieranie efektywnego gospodarowania zasobami i przechodzenia na gospodarkę niskoemisyjną i odporną na zmianę klimatu w sektorach: rolnym, spożywczym i leśnym. • Zwiększanie włączenia społecznego, ograniczanie ubóstwa i promowanie rozwoju gospodarczego na obszarach wiejskich. W ramach PROW 2014-2020 będzie realizowanych łącznie 14 działań, w tym 30 poddziałań. Pomoc finansowa ze środków Programu będzie skierowana głównie do sektora rolnego. Sektor ten jest szczególnie istotny z punktu widzenia zrównoważonego rozwoju obszarów wiejskich i wymaga znacznego i odpowiednio ukierunkowanego wsparcia. Planowane w

Strona 145/159 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY WIELOWIEŚ NA LATA 2015-2018 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2022

Programie instrumenty pomocy finansowej będą miały na celu przede wszystkim rozwój gospodarstw rolnych (Modernizacja gospodarstw rolnych, Restrukturyzacja małych gospodarstw rolnych, Premie dla młodych rolników, Płatności dla rolników przekazujących małe gospodarstwa rolne). W celu zapewnienia zrównoważonego rozwoju obszarów wiejskich kontynuowane będą działania przyczyniające się do rozwoju przedsiębiorczości, odnowy i rozwoju wsi, w tym w zakresie infrastruktury technicznej, które będą realizowane zarówno w ramach odrębnych działań, jak również poprzez działanie Leader. Kontynuacja wdrażania Lokalnych Strategii Rozwoju (Leader) wzmocni realizację oddolnych inicjatyw społeczności lokalnych. Działania związane z ochroną środowiska w PROW 2014-2020:

7.8 Podstawowe usługi i odnowa miejscowości na obszarach wiejskich 7.8.1 Poddziałanie: Inwestycje związane z tworzeniem, ulepszaniem lub rozbudową wszystkich rodzajów małej infrastruktury, w tym inwestycje w energię odnawialną i w oszczędzanie energii; 7.8.1.1 Operacje dotyczące zaopatrzenia w wodę lub odprowadzania i oczyszczania ścieków komunalnych 7.8.1.2 Budowa lub modernizacja dróg lokalnych 7.8.2 Poddziałanie: Badania i inwestycje związane z utrzymaniem, odbudową i poprawą stanu dziedzictwa kulturowego i przyrodniczego wsi, krajobrazu wiejskiego i miejsc o wysokiej wartości przyrodniczej, w tym dotyczące powiązanych aspektów społeczno-gospodarczych oraz środków w zakresie świadomości środowiskowej 7.8.3 Poddziałanie: Inwestycje w tworzenie, ulepszanie lub rozwijanie podstawowych usług lokalnych dla ludności wiejskiej, w tym rekreacji i kultury oraz powiązanej infrastruktury

Strona 146/159 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY WIELOWIEŚ NA LATA 2015-2018 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2022

10 Streszczenie w języku niespecjalistycznym Gminny Program Ochrony Środowiska jest dokumentem strategicznym, opracowywanym na szczeblu gminnym, odnoszącym się do aspektów środowiskowych. Zachowując spójność ze Strategią Rozwoju Gminy, Miejscowym Planem Zagospodarowania Przestrzennego Gminy, oraz innymi dokumentami strategicznymi obowiązującymi na szczeblu gminnym, dokument ten ma określać i systematyzować działania środowiskowe, niezbędne do poprawy jakości życia i stanu środowiska na terenie Gminy oraz przyczyniać się do zapewniania zrównoważonego rozwoju Gminy. Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska Gminy Wielowieś została opracowana zgodnie z art. 17 ust. 1 ustawy z dnia 27.04.2001 r. Prawo ochrony środowiska (tekst jednolity: Dz. U. 2013, poz. 1232 z późn. zm.), uwzględniając wymagania, o których mowa w art. 14. przedmiotowej ustawy. W Programie ujęto analizę uwarunkowań wynikających z Polityki Ekologicznej Państwa oraz z pozostałych dokumentów strategicznych krajowych, wojewódzkich, powiatowych i gminnych, a w szczególności z: • z ustaleniami i rekomendacjami wynikającymi z „Polityki Ekologicznej Państwa w latach 2009-2012 z perspektywą do roku 2016"; • z ustaleniami i rekomendacjami wynikającymi z „Programu Ochrony Środowiska dla Województwa Śląskiego do roku 2013 z uwzględnieniem perspektywy do roku 2018"; • z wytycznymi Programu Ochrony Powietrza dla Stref Województwa Śląskiego; • ze Strategią Ochrony Przyrody Województwa Śląskiego na lata 2011 -2030; • ze Strategią Rozwoju Województwa Śląskiego „Śląskie 2020"; • z ustaleniami Programu Ochrony Środowiska przed Hałasem dla Województwa Śląskiego na lata 2009-2013; • ze Aktualizacją Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Gliwickiego na lata 2014- 2017 z perspektywą do roku 2021; • ze Strategią Rozwoju Gminy Wielowieś na lata 2014-2020; • ze Programem Ochrony Środowiska Gminy Wielowieś Wraz Z Planem Gospodarki Odpadami • ze Aktualizacją Programu Ochrony Środowiska dla gminy Wielowieś • ze Planem Gospodarki Niskoemisyjnej Gminy Wielowieś; • ze Gminnym Planem Usuwania Azbestu z Terenu Gminy Wielowieś; • ze Projektem Założeń do Planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla Gminy Wielowieś na lata 2012-2027; • ze Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Wielowieś (wraz z zmianami); • ze miejscowymi planami zagospodarowania przestrzennego. Program zawiera ocenę stanu środowiska Gminy Wielowieś z uwzględnieniem prognozowanych danych oraz wskaźników ilościowych charakteryzujących poszczególne komponenty środowiska. Problemy środowiskowe ujęto w podziale na 12 najważniejszych

Strona 147/159 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY WIELOWIEŚ NA LATA 2015-2018 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2022 komponentów środowiska gminy tj.: powietrze atmosferyczne, zasoby wodne i ochrona przed powodzią, gospodarka odpadami, tereny poprzemysłowe, ochrona przyrody, lasy, kopaliny, gleby, hałas, elektromagnetyczne promieniowanie niejonizujące i edukacja ekologiczna. Uwzględniając stan środowiska, główne problemy środowiskowe, obowiązujące przepisy prawne oraz dokumenty strategiczne określono w Programie cele długookresowe do roku 2022 i kierunki działań na lata 2015-2018 dla każdego z wyznaczonych priorytetów środowiskowych. Nadrzędny cel Aktualizacji Programu Ochrony Środowiska Gminy Wielowieś na lata 2015-2018 z perspektywą do roku 2022" został określony jako: Rozwój gospodarczy Gminy Wielowieś przy zachowaniu i poprawie stanu środowiska naturalnego Cele i kierunki działań Programu przedstawiają się następująco: Powietrze atmosferyczne Cel długookresowy do 2022 r. Poprawa jakości powietrza atmosferycznego na terenie Gminy Wielowieś poprzez osiągnięcie celów określonych w pakiecie klimatyczno-energetycznym do roku 2020 Kierunki działań na lata 2015-2018: A. Osiągnięcie zmniejszenia emisji co2 do roku 2020 o minimum 20% w stosunku do wielkości emisji wyznaczonej dla roku bazowego 2013 (zmniejszenie emisji do 26 083 mg co2); B. Modernizacja lokalnych kotłowni oraz prowadzenie działań termomodernizacyjnych w obiektach użyteczności publicznej; C. Wspieranie działań termomodernizacyjnych w obiektach mieszkalnych i obiektach w których prowadzona jest działalność gospodarcza; D. Budowa, przebudowa i modernizacja nawierzchni dróg; E. Stworzenie systemu zachęt finansowych do wymiany/modernizacji systemów grzewczych; F. Modernizacja lokalnych źródeł ciepła - wymiana niskosprawnych kotłów na nowe kotły o wysokiej sprawności; G. Zwiększenie udziału energii z odnawialnych źródeł w bilansie energetycznym gminy- montaż instalacji kolektorów słonecznych, instalacja pomp ciepła; H. Wspomaganie wprowadzania nowych technologii, modernizacji lub nowych inwestycji prowadzonych przez podmioty gospodarcze na terenie gminy poprzez usuwanie barier administracyjnych, pomoc w uzyskaniu środków finansowych, uzyskanie wymaganych decyzji administracyjnych; I. Zastosowanie energooszczędnych źródeł oświetlenia ulic; J. Działania promocyjne i edukacyjne (ulotki, imprezy, akcje szkolne, audycje) w zakresie podnoszenia świadomości ekologicznej mieszkańców, w tym promocja wykorzystywania oze; K. Uwzględnianie w zamówieniach publicznych problemów ochrony powietrza, poprzez

Strona 148/159 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY WIELOWIEŚ NA LATA 2015-2018 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2022 odpowiednie przygotowanie specyfikacji zamówień publicznych; L. Uwzględnianie w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego wymogów dotyczących zaopatrywania mieszkań w ciepło z nośników nie powodujących nadmiernej „niskiej emisji” pyłów, dwutlenku siarki i tlenków azotu i dwutlenku węgla; M. Kontrola gospodarstw domowych w zakresie przestrzegania zakazu spalania odpadów w urządzeniach grzewczych; N. Usprawnianie systemów zarządzania dostawą energii – wymiana węzłów, eliminacja strat; O. Usprawnianie zarządzania energią na poziomie odbiorców – w perspektywie wprowadzanie inteligentnych liczników dla wszystkich mediów energetycznych. Ochrona zasobów wód podziemnych i powierzchniowych Cel długookresowy do 2022 r. Przywrócenie wysokiej jakości wód powierzchniowych oraz ochrona jakości wód podziemnych Kierunki działań na lata 2015-2018: A. Opracowanie planu gospodarki ściekami komunalnymi na terenie Gminy Wielowieś; B. Rozbudowa sieci kanalizacyjnej i modernizacja już istniejącej, na terenach gdzie jest to ekonomicznie i technologicznie uzasadnione; C. Budowa nowych i modernizacja już istniejących oczyszczalni ścieków komunalnych, na terenach gdzie jest ekonomicznie i technologicznie uzasadnione tworzenie zbiorczych systemów kanalizacyjnych; D. Wspieranie i budowa indywidualnych systemów oczyszczania ścieków komunalnych na terenach gdzie ekonomicznie i technologicznie nie jest uzasadniona budowa zbiorczego systemu kanalizacyjnego; E. Prowadzenie kontroli eksploatacji zbiorników bezodpływowych i indywidualnych systemów oczyszczania ścieków komunalnych. F. Modernizacja stacji uzdatniania wody przeznaczonej do spożycia; G. Rozbudowa sieci wodociągowej i modernizacja już istniejącej; H. Realizacja zadań mających na celu poprawę jakości wody przeznaczonej do spożycia; I. Ograniczanie strat wody związanych z ich przesyłem; J. Budowa kanalizacji deszczowej wraz z separatorami na drogach gminnych oraz wspieranie budowy kanalizacji deszczowych wraz z separatowami na pozostałych drogach; K. Wspieranie edukacji ekologicznej w zakresie gospodarki wodno-ściekowej; L. Promowanie proekologicznych zasad produkcji rolnej; M. Monitoring jakości wód powierzchniowych i podziemnych. Ochrona przed powodzią Cel długookresowy do 2022 r. Racjonalizacja gospodarowania zasobami wodnymi oraz zapobieganie skutkom powodzi

Strona 149/159 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY WIELOWIEŚ NA LATA 2015-2018 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2022

Kierunki działań na lata 2015-2018: A. Realizacja programu małej retencji województwa śląskiego w zakresie działań na szczeblach gminnych; B. Aktualizacja planów zagospodarowania przestrzennego gmin z uwzględnieniem obszarów zagrożonych powodzią; C. Wspieranie działalności spółek wodnych; D. Wspieranie powstawania spółek wodnych; E. Modernizacja systemów melioracyjnych; F. Rozwój systemu monitoringu oraz systemu ostrzegania przed powodzią. Gospodarka odpadami komunalnymi Cel długookresowy do 2022 r. Ograniczenie ilości powstających odpadów, wzrost ponownego wykorzystania odpadów i ograniczenie unieszkodliwiania odpadów poprzez składowanie Kierunki działań na lata 2015-2018: A. Uzyskanie wymaganych przepisami prawa poziomów selektywnego zbierania odpadów; B. Kontrola zbierania odpadów komunalnych w nieruchomościach zamieszkałych i częściowo zamieszkałych; C. Kontrole przedsiębiorców w zakresie gospodarowania odpadami; D. Kontrola stanu zawieranych umów przez właścicieli nieruchomości niezamieszkałych; E. Aktualizacja inwentaryzacji wyrobów zawierających azbest i aktualizacja programu usuwania azbestu z terenu Gminy Wielowieś; F. Demontaż i unieszkodliwianie wyrobów zawierających azbest z obszaru gminy; G. Likwidacja miejsc nielegalnego składowania odpadów; H. Edukacyjna w zakresie selektywnej zbiórki odpadów i ograniczania ich powstawania. Tereny poprzemysłowe Na terenie gminy nie ma terenów poprzemysłowych. Ochrona dziedzictwa przyrodniczego Cel długookresowy do 2022 r. Zachowanie różnorodności biologicznej oraz georóżnorodności Kierunki działań na lata 2015-2018: A. Utrzymanie różnorodności siedlisk przyrodniczych i siedlisk gatunków; B. Ochrona obszarów i obiektów prawnie chronionych; C. Tworzenie nowych obszarów i obiektów prawnie chronionych; D. Prowadzenie ochrony lokalnego krajobrazu,;

Strona 150/159 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY WIELOWIEŚ NA LATA 2015-2018 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2022

E. Promocja istniejących form ochrony przyrody i terenów cennych przyrodniczo oraz sposobów ich ochrony; F. Rozwój ścieżek edukacyjnych na terenach cennych przyrodniczo. Ochrona lasów Cel długookresowy do 2022 r. Prowadzenie racjonalnej gospodarki leśnej Kierunki działań na lata 2015-2018: A. Zalesianie terenów o niskich klasach bonitacyjnych i gruntów nieprzydatnych rolniczo; B. Zachowanie różnorodności biologicznej środowiska leśnego; C. Bieżąca obserwacja środowiska leśnego w celu przeciwdziałania zagrożeniom ze strony czynników abiotycznych i biotycznych; D. Podnoszenie świadomości i wiedzy ekologicznej społeczeństwa w zakresie leśnictwa w tym właścicieli lasów w zakresie wzbogacania i racjonalnego użytkowania zasobów leśnych w ramach nadzoru nad gospodarką leśną. Ochrona zasobów kopalin Cel długookresowy do 2022 r. Zrównoważona gospodarka zasobami naturalnymi Kierunki działań na lata 2015-2018: A. Wspieranie prac związanych z poszukiwaniem, rozpoznawaniem i dokumentowaniem złóż kopalin; B. Podejmowanie działań zmierzających do eliminowania nielegalnego wydobycia kopalin na potrzeby lokalne; C. Rekultywacja i zagospodarowanie terenów po eksploatacji złóż kopalin; D. Wprowadzenie zapisów w MPZP o niezagospodarowywaniu terenów potencjalnej eksploatacji złóż kopalin w trakcie ich aktualizacji; E. Propagowanie i edukacja w zakresie energii ze źródeł odnawialnych. Ochrona gleb Cel długookresowy do 2022 r. Racjonalne wykorzystanie terenu i zasobów glebowych Kierunki działań na lata 2015-2018: A. Upowszechniania zasad Dobrych Praktyk Rolniczych oraz upraw ekologicznych; B. Rekultywacja gleb zdegradowanych; C. Zadrzewianie w miarę potrzeb terenów zrekultywowanych; D. Monitoring jakości gleb. Ochrona przed hałasem

Strona 151/159 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY WIELOWIEŚ NA LATA 2015-2018 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2022

Cel długookresowy do 2022 r. Zmniejszenie uciążliwości akustycznych występujących na terenie Gminy do poziomu akceptowalnego pod względem prawnym i społecznym Kierunki działań na lata 2015-2018: A. Monitoring klimatu akustycznego na terenie gminy; B. Redukcja natężenia emisji hałasu poprzez zachowanie w dobrym stanie i zwiększenie ilości izolacyjnych pasów zieleni; C. Rozbudowa i unowocześnienie układu komunikacyjnego, dbanie o stan techniczny nawierzchni dróg oraz zwiększenie płynność ruchu komunikacyjnego, co wpłynie na obniżenie emisji hałasu do środowiska; D. Wprowadzanie do MPZP zapisów sprzyjających ograniczeniu zagrożenia hałasem; E. Ograniczanie hałasu przemysłowego poprzez kontrole podmiotów gospodarczych. Ochrona przed polami elektromagnetycznymi Cel długookresowy do 2022 r. Ograniczenie oddziaływania promieniowania elektromagnetycznego na środowisko Kierunki działań na lata 2015-2018: A. Kontrola potencjalnych źródeł niejonizującego promieniowania elektormagnetycznego; B. Wprowadzenie do planów zagospodarowania przestrzennego zapisów poświęconych ochronie przed polami elektromagnetycznymi; C. Preferowanie mało konfliktowych lokalizacji źródeł promieniowania elektromagnetycznego; D. Gromadzenie danych dotyczących instalacji powodujących wytwarzanie pól elektromagnetycznych; E. Edukacja ekologiczna mieszkańców w zakresie emisji pól elektromagnetycznych. Edukacja ekologiczna Cel długookresowy do 2022 r. Podnoszenie świadomości ekologicznej społeczeństwa Kierunki działań na lata 2015-2018: A. Informowanie mieszkańców gminy o stanie środowiska i działaniach na rzecz jego ochrony; B. Prowadzenie działań z zakresu edukacji ekologicznej na terenach cennych przyrodniczo; C. Realizacja treści ekologicznych przez środki masowego przekazu, miejsca upowszechniania kultury; D. Współpraca władz lokalnych ze szkołami, przedstawicielami środowiska naukowego, zakładami pracy i pozarządowymi organizacjami w celu wykorzystania różnorodnych form edukacji ekologicznej;

Strona 152/159 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY WIELOWIEŚ NA LATA 2015-2018 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2022

E. Udział przedstawicieli administracji publicznej szczebla lokalnego oraz przedstawicieli przedsiębiorstw w szkoleniach z zakresu publicznego dostępu do informacji o środowisku; F. Promowanie postaw opartych na idei zrównoważonej i odpowiedzialnej konsumpcji; G. Aktywny udział społeczeństwa w podejmowaniu decyzji dotyczących lokalizacji inwestycji. Aspekt ekologiczny w planowaniu przestrzennym Cel długookresowy do 2022 r. Budowanie racjonalnych i trwałych struktur funkcjonalno-przestrzennych gminy sprzyjających równoważeniu wykorzystania walorów przestrzeni z rozwojem gospodarczym, wzrostem jakości życia i trwałym zachowaniem wartości środowiska Kierunki działań na lata 2015-2018: A. Prowadzenie polityki przestrzennej ujmującej walory środowiska naturalnego; B. Uwzględnianie w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego wymagań przepisów ochrony środowiska, identyfikacje konfliktów środowiskowych i przestrzennych oraz sposobów zarządzania nimi. Założone w niniejszym Programie cele rozbudowano o miary ich realizacji, co znacząco ułatwi dokonanie oceny stanu ich realizacji w raporcie z Programu. W osiągnięciu założonych celów mają służyć określone w planie operacyjnym Programu zadania, ze wskazaniem podmiotu odpowiedzialnego oraz szacunkowych kosztów ich realizacji. W niniejszym Programie wyznaczono również działania systemowe mające na celu zarządzenie Programem i monitoring jego realizacji. Ponadto wskazano możliwości finansowania działań i zadań środowiskowych. Łączne nakłady dot. wykonania zadań objętych Programem w latach 2015-2018 oszacowano na ok. 15,8 mln zł. Zatem średnioroczne nakłady finansowe na wdrażanie Programu w latach 2015-2018 powinny wynieść ok. 3,95 mln zł. Największe inwestycje dotyczą ochrony powietrza (ok. 60% ogólnych nakładów) i gospodarki wodno-ściekowej (ok. 37% ogólnych nakładów) i związane są przede ograniczeniem niskiej emisji i z kosztami wyposażenia nieruchomości w infrastrukturę odprowadzania i oczyszczania ścieków komunalnych. Źródłami finansowania niniejszego Programu będą zarówno środki krajowe, jak i zagraniczne. Należy stwierdzić, że podstawowym źródłem finansowania ochrony środowiska w nadchodzących latach będą środki własne Gminy Wielowieś (ok. 43,58% ogólnych nakładów). Na gminie spoczywa obowiązek wdrożenia wymagań wspólnotowych m.in. w zakresie gospodarki wodno-ściekowej i odpadowej. Inwestycje te często będą musiały być wspierane kredytami i pożyczkami bankowymi. Realizacja Programu nie będzie możliwa bez pozyskania środków unijnych, gmina zamierza pozyskać na realizację przedsięwzięć związanych z ochroną środowiska kwotę ok. 8 mln zł. co stanowi ok. 50% ogólnych nakładów, środki tę będą pochodzić z Sektorowego Programu Operacyjnego Województwa Śląskiego oraz Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich.

Strona 153/159 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY WIELOWIEŚ NA LATA 2015-2018 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2022

11 Wykaz materiałów • Polityka Ekologiczna Państwa w latach 2009-2012 z perspektywą do roku 2016, Ministerstwo Środowiska, Warszawa 2008 r. • Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2013 r., poz. 1232 t.j. z późn. zm.) wraz z rozporządzeniami wykonawczymi. • Program Ochrony Środowiska dla Województwa Śląskiego do roku 2013 z uwzględnieniem perspektywy do roku 2018, Katowice 2010 r. • Plan Gospodarki Odpadami Województwa Śląskiego • Program ochrony powietrza dla stref województwa śląskiego, w których stwierdzone zostały ponadnormatywne poziomy substancji w powietrzu - Strefa gliwicko-mikołowska. • Program Ochrony Środowiska przed Hałasem dla Województwa Śląskiego na lata 2009-2013. • Wojewódzki program przekształceń terenów poprzemysłowych i zdegradowanych wraz z koncepcją rozbudowy narzędzi informatycznych oraz prognozą jego oddziaływania na środowisko, Regionalny system wspomagania zarządzeniem terenami poprzemyslowymi w gminach, Katowice 2008 r. • Program Małej Retencji dla Województwa Śląskiego, (Uchwała nr II/43/1/2006 z dnia 16 stycznia 2006 r. Sejmiku Województwa Śląskiego) z aneksem z dnia 28 sierpnia 2006 r. (Uchwała Sejmiku Województwa Śląskiego nr II/51/2/2006). • Strategia rozwoju Powiatu Gliwickiego na lata 2005-2020, Gliwice listopad 2008 r. • Stworzenie rejestru terenów zagrożonych osuwaniem się mas ziemi na terenie powiatu gliwickiego. • Informator o walorach przyrodniczych Powiatu Gliwickiego zawierający powiatowy program rozwoju turystyki i rekreacji w oparciu o walory przyrodnicze powiatu. • Stan właściwości agrochemicznych gleb i zanieczyszczeń metalami ciężkimi gruntów i materiału roślinnego na użytkach rolnych Starostwa Powiatowego Gliwice w Gminie Wielowieś. • Bilans zasobów kopalin w Polsce wg stanu na 31.12.2012 rok, Państwowy Instytut Geologiczny, Warszawa, 2013 r. • Plan Zarządzania Kryzysowego Powiatu Gliwickiego. • http://www.gddkia.gov.pl/ • http://starostwo.gliwice.pl/pl/ • http://www.bip.powiatgliwicki.finn.pl/ • WFOŚiGW: http://www.wfosigw.katowice.pl • NFOŚiGW: http://www.nfosigw.gov.pl/srodki-krajowe/lista-programow-priorytetowych • Regionalny Program Operacyjny Województwa Śląskiego na lata 2014-2020 • Program Rozwoju Obszarów Wiejskicg 2014-2020 • Mapy akustyczne dla dróg krajowych w województwie śląskim o łącznej długości 536,144 km (zadanie 9), GDDiK, Katowice marzec 2012 r. • Generalny Pomiar Ruchu 2010, Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad.

Strona 154/159 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY WIELOWIEŚ NA LATA 2015-2018 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2022

• Pomiary i ocena klimatu akustycznego w wybranych rejonach dróg na terenie miasta Toszek w 2010 roku, z uwzględnieniem czynników natężenia i struktury pojazdów oraz warunków pogodowych mających wpływ na propagację hałasu w głąb sąsiadujących terenów, WIOŚ, Katowice 2011 r. • Oceny jakości powietrza w województwie śląskim. • Stan środowiska w województwie śląskim w 2012 r., WIOŚ, Katowice 2013 r. • http://www.katowice.pios.gov.pl/ • http://www.zdpgliwice.pl/ • http://www.stat.gov.pl/ • http://www.uke.gov.pl/ • http://katowice.rdos.gov.pl/ • http://geoportal.pgi.gov.pl/ • http://opitpp.orsip.pl/ • http://natura2000.gdos.gov.pl • http://www.tauron-dystrybucja.pl • http://www.rzgw.gliwice.pl/ • http://szmiuw.pl/ • http://www.isok.gov.pl/ • http://www.katowice.lasy.gov.pl/ • http://www.uke.gov.pl/ • http:// rpo.slaskie.pl • http:// prow.slaskie.pl • http:// wielowies.pl • http:// bip.wielowies.pl • Interaktywna mapa RDLP w Katowicach • PGE Dystrybucja S.A. O/Katowice • Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Gliwickiego na lata 2014-2017 z perspektywą do roku 2021; • Strategia Rozwoju Gminy Wielowieś na lata 2014-2020; • Program Ochrony Środowiska Gminy Wielowieś Wraz Z Planem Gospodarki Odpadami • Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla gminy Wielowieś • Plan Gospodarki Niskoemisyjnej Gminy Wielowieś; • Gminny Plan Usuwania Azbestu z Terenu Gminy Wielowieś; • Projekt Założeń do Planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla Gminy Wielowieś na lata 2012-2027; • Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Wielowieś (wraz z zmianami); • miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego.

Strona 155/159 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY WIELOWIEŚ NA LATA 2015-2018 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2022

Spis treści 1 Wprowadzenie...... 2 1.1 Cel przygotowania Programu Ochrony Środowiska...... 2 1.2 Uwarunkowania prawne i dokumenty strategiczne na szczeblu krajowym, wojewódzkim, powiatowym i gminnym...... 3 1.2.1 Polityka ekologiczna państwa...... 4 1.2.2 Program Ochrony Środowiska Województwa Śląskiego do roku 2013 z uwzględnieniem perspektywy do roku 2018...... 5 1.2.3 Program ochrony powietrza dla stref województwa śląskiego...... 7 1.2.4 Strategia Ochrony Przyrody Województwa Sląskiego na lata 2011-2030...... 7 1.2.5 Strategia Rozwoju Województwa Śląskiego „Śląskie 2020”...... 8 1.2.6 Program ochrony środowiska przed hałasem dla województwa śląskiego na lata 2009- 2013 dla terenów poza aglomeracjami, położonych wzdłuż dróg krajowych, ekspresowych, autostrad i Unii kolejowych (zaliczonych do obiektów, których eksploatacja może powodować negatywne oddziaływanie akustyczne na znacznych obszarach), na których eksploatacja spowodowała negatywne oddziaływanie akustyczne tj. przekroczone zostały dopuszczalne poziomy hałasu w środowisku, określone wskaźnikiem hałasu LDWN i LN"....8 1.2.7 Strategia Rozwoju Powiatu Gliwickiego na lata 2005-2020...... 9 1.2.8 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Gliwickiego...... 10 1.2.9 Strategia Rozwoju Gminy Wielowieś...... 11 1.2.10 Program Ochrony Środowiska Gminy Wielowieś...... 15 1.3 Metodyka opracowania...... 18 1.4 Struktura i zakres dokumentu...... 18 1.5 Wykaz pojęć i skrótów...... 20 2 Informacje ogólne o Gminie Wielowieś...... 21 2.1 Położenie Gminy Wielowieś...... 21 2.2 Rzeźba terenu i geologia...... 22 2.3 Hydrologia i hydrogeologia...... 24 2.4 Gleby, rośliny i zwierzęta...... 25 2.4.1 Gleby...... 25 2.4.2 Rośliny...... 26 2.4.3 Zwierzęta...... 26 2.5 Klimat...... 27 2.6 Dane demograficzne...... 27 3 Ocena realizacji dotychczasowego Programu Ochrony Środowiska...... 30 4 Aspekt ekologiczny w planowaniu przestrzennym -...... 33 5 Ocena aktualnego stanu środowiska...... 38 5.1 Ochrona powietrza atmosferycznego...... 38 5.1.1Emisja niska (powierzchniowa)...... 39 5.1.2 Emisja z zakładów przemysłowych i energetycznych...... 47 5.1.3 Emisja komunikacyjna...... 47 5.1.4 Oświetlenie uliczne...... 50 5.1.5 Emisja niezorganizowana...... 50 5.1.6 Wykorzystanie odnawialnych źródeł energii...... 51 5.2 Gospodarka wodnościekowa...... 52 5.2.1Wody powierzchniowe...... 53

Strona 156/159 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY WIELOWIEŚ NA LATA 2015-2018 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2022

5.2.2Wody podziemne...... 53 5.2.3Gospodarka wodno-ściekowa...... 54 5.3 Ochrona przed powodzią...... 64 5.4 Gospodarka odpadami komunalnymi...... 67 5.5 Tereny poprzemysłowe...... 84 5.6 Ochrona dziedzictwa przyrodniczego...... 85 5.7 Ochrona lasów...... 91 5.8 Ochrona zasobów kopalin...... 94 5.9 Ochrona gleb...... 95 5.10 Ochrona przed hałasem...... 100 5.11 Ochrona przed polami elektromagnetycznymi...... 105 5.11.1 Siec elektroenergetyczna...... 106 5.11.2 Instalacje radiokomunikacyjne...... 109 5.11.3 Monitoring promieniowania elektromagnetycznego...... 110 5.12 Rozwój edukacji ekologicznej...... 111 6 Priorytety ekologiczne, cele i kierunki ochrony środowiska...... 114 6.1 Cel nadrzędny Programu Ochrony Środowiska...... 114 6.2 Powietrze atmosferyczne...... 115 6.3 Ochrona zasobów wód podziemnych i powierzchniowych...... 116 6.4 Ochrona przed powodzią...... 117 6.5 Gospodarka odpadami komunalnymi...... 117 6.6 Tereny poprzemysłowe...... 118 6.7 Ochrona dziedzictwa przyrodniczego...... 118 6.8 Ochrona lasów...... 118 6.9 Ochrona zasobów kopalin...... 118 6.10 Ochrona gleb...... 119 6.11 Ochrona przed hałasem...... 119 6.12 Ochrona przed polami elektromagnetycznymi...... 119 6.13 Edukacja ekologiczna...... 120 6.14 Aspekt ekologiczny w planowaniu przestrzennym...... 120 7 Plan operacyjny realizacji Programu...... 121 8 Zagadnienia systemowe...... 128 8.1 Zarządzanie Programem...... 128 8.2 Monitoring realizacji Programu...... 130 9 Aspekty finansowe realizacji Programu...... 137 10 Streszczenie w języku niespecjalistycznym...... 147 11 Wykaz materiałów...... 154 Indeks tabel Tabela 1: Ludność Gminy Wielowieś z podziałem na jednostki osadnicze...... 27 Tabela 2: Stan ludności w Gminie Wielowieś...... 28 Tabela 3: Migracje wewnętrzne i zagraniczne (stat.gov.pl)...... 29 Tabela 4: Ocena realizacji zadań aktualizacji POŚ w latach 2010 – 2014...... 30 Tabela 5: Ewaluacja wskaźników monitoringu zaproponowane w Aktualizacji Programu Ochrony Środowiska na lata 2010-2014...... 32 Tabela 6: Stan jakości powietrza w Gminie Wielowieś...... 39 Tabela 7: Bilans emisji CO2 z obszaru gminy Wielowieś [Mg CO2]...... 39

Strona 157/159 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY WIELOWIEŚ NA LATA 2015-2018 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2022

Tabela 8: Zestawienie budynków użyteczności publicznej w Gminie Wielowieś – niska emisja.....40 Tabela 9: Emisja CO2 związana ze zużyciem energii w budynkach użyteczności publicznej...... 43 Tabela 10: Emisja CO2 związana ze zużyciem energii w sektorze użytkowo-usługowym...... 44 Tabela 11: Charakterystyka zużycia poszczególnych nośników energii przez budynki mieszkalne Gminy Wielowieś...... 46 Tabela 12: Emisja CO2 związana ze zużyciem energii w budynkach mieszkalnych...... 47 Tabela 13: Struktura pojazdów zarejestrowanych na terenie gminy Wielowieś wg stanu na 31 XII 2013 r...... 48 Tabela 14: Natężenie ruchu tranzytowego na terenie gminy Wielowieś w 2010 r...... 48 Tabela 15: Natężenie ruchu tranzytowego na terenie gminy Wielowieś w 2010 r. (PGN)...... 49 Tabela 16: Emisja CO2 związana ze zużyciem paliw w transporcie...... 50 Tabela 17: Zużycie energii elektrycznej i emisja CO2 związana z jej użytkowaniem w systemie oświetlenia ulicznego w roku 2013 r...... 50 Tabela 18: Zużycie drewna i produkcja energii finalnej w Gminie Wielowieś...... 51 Tabela 19. Jakość wód podziemnych na terenie gminy Wielowieś w 2007...... 54 Tabela 20. Średni ładunek zanieczyszczeń w ściekach komunalnych...... 58 Tabela 21. Stan i efekty rzeczowe w gospodarce wodno-ściekowej...... 61 Tabela 22. Ilość wody pitnej doprowadzonej do gospodarstw domowych oraz ludność korzystająca z wodociągów...... 62 Tabela 23. Ilość oczyszczonych ścieków komunalnych oraz ludność korzystająca z kanalizacji.....62 Tabela 24. Analiza kosztów sanitacji nieskanalizowanych terenów Gminy Wielowieś...... 63 Tabela 25. Przedsiębiorcy posiadający zezwolenie na opróżnianie zbiorników bezodpływowych i transport nieczystości ciekłych na terenie Gminy Wielowieś...... 63 Tabela 26: Cieki administrowane przez ŚZMiUW w Katowicach na terenie gminy Wielowieś...... 65 Tabela 27: Wykaz instalacji do mechaniczno-biologicznego przetwarzania zmieszanych odpadów komunalnych (MBP)...... 69 Tabela 28: Wykaz sortowni odpadów komunalnych...... 69 Tabela 29: Wykaz kompostowni odpadów komunalnych...... 71 Tabela 30: Wykaz instalacji do produkcji paliw alternatywnych...... 73 Tabela 31: Wykaz składowisk odpadów innych niż niebezpieczne i obojętne...... 73 Tabela 32: Rodzaje odpadów komunalnych zbieranych na terenie gminy Wielowieś...... 75 Tabela 33: Zestawienie gniazd do selektywnej zbiórki odpadów...... 76 Tabela 34: Wyposażenie Punktu Selektywnej Zbiórki Odpadów Komunalnych...... 77 Tabela 35: Częstotliwość odbierania odpadów komunalnych w Gminie Wielowieś...... 78 Tabela 36: Informacja o masie poszczególnych rodzajów odebranych z obszaru gminy odpadów komunalnych oraz sposobie ich zagospodarowania...... 78 Tabela 37: Poziom recyklingu i przygotowania do ponownego użycia następujących frakcji odpadów komunalnych: papieru, metali, tworzyw sztucznych i szkła odebranych z obszaru gminy...... 79 Tabela 38: Wskaźniki % poziomu recyklingu odpadów komunalnych...... 79 Tabela 39: Porównanie ilości faktycznie zebranych odpadów do ilości odpadów wynikających z przyjętych w PGO wskaźników...... 80 Tabela 40: Jednostkowe wskaźniki wytwarzania odpadów komunalnych dla terenów wiejskich.....80 Tabela 41: Rejestr działalności regulowanej w zakresie odbierania odpadów komunalnych...... 81 Tabela 42: Powierzchnia lasów w Gminie Wielowieś...... 91 Tabela 43: Wykaz obowiązujących Planów Urządzenia Lasu...... 91 Tabela 44: Struktura wykorzystania gruntów w Gminie Wielowieś...... 97

Strona 158/159 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY WIELOWIEŚ NA LATA 2015-2018 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2022

Tabela 45: Powierzchnie zasiewów w Gminie Wielowieś...... 99 Tabela 46: Pogłowie zwierząt gospodarskich w Gminie Wielowieś...... 99 Tabela 47: Gospodarstwa stosujące nawozy mineralne i wapniowe w Gminie Wielowieś...... 99 Tabela 48. Dopuszczalny równoważny poziom hałasu dla dróg, linii kolejowych, torowisk tramwajowych poza pasem drogowym oraz pozostałych obiektów i grup źródeł hałasu...... 101 Tabela 49. Dopuszczalne poziomy hałasu w środowisku powodowanego przez starty, lądowania i przeloty statków powietrznych oraz linie elektroenergetyczne...... 102 Tabela 50. Wykaz dróg wojewódzkich w Gminie Wielowieś...... 103 Tabela 51. Wykaz dróg powiatowych w Gminie Wielowieś...... 103 Tabela 52. Wartości średnich i maksymalnych poziomów dźwięku na DW 907...... 104 Tabela 53. Długość linii napowietrznych i kablowych w Gminie Wielowieś...... 107 Tabela 54. Stacje elektroenergetyczne w Gminie Wielowieś...... 108 Tabela 55. Zestawienie stacji BTS na terenie Gminy Wielowieś...... 110 Tabela 56: Harmonogram rzeczowo-finansowy Programu...... 121 Tabela 57: Wskaźniki monitoringu Programu...... 130 Tabela 58: Nakłady finansowe na realizacje działań ujętych w Programie...... 137 Tabela 59: Montaż finansowy działań ujętych w Programie...... 138 Tabela 60: Dochody budżetu Gminy Wielowieś...... 139 Tabela 61: Wydatki budżetu Gminy Wielowieś...... 140 Tabela 62: Wydatki budżetu Gminy Wielowieś na ochronę środowiska...... 140 Tabela 63: Wydatki budżetu Gminy Wielowieś w podziale na działy klasyfikacji budżetowej...... 141 Indeks ilustracji Ilustracja 1: Lokalizacja Gminy Wielowieś na tle powiatów...... 21 Ilustracja 2: Gmina Wielowieś na tle układu komunikacyjnego...... 22 Ilustracja 3: Zbiorniki wód podziemnym w Gminie Wielowieś...... 25 Ilustracja 4: Przynależność gmin do regionów wodnych...... 65 Ilustracja 5: Mapa Zagrożenia Powodziowego i Ryzyka Powodziowego...... 66 Ilustracja 6: II region gospodarki odpadami komunalnymi w Województwie Śląskim...... 67 Ilustracja 7: Podział Województwa Śląskiego na regiony gospodarki odpadami komunalnymi...... 68 Ilustracja 8: Rozmieszczenie obiektów pokrytych płytami azbestowo-cementowymi na terenie Gminy Wielowieś w podziale na poszczególne miejscowości [w m2]...... 82 Ilustracja 9: Obszar Specjalnej Ochrony Siedlisk NATURA 2000 „Hubert"...... 87 Ilustracja 10: Obszary leśne na terenie Gminy Wielowieś...... 92 Ilustracja 11: Stacja elektroenergetyczna 110/20 kV Wielowieś...... 107 Ilustracja 12: Mapa systemu elektroenergetycznego na terenie Gminy Wielowieś...... 109 Ilustracja 13: Plakat informacyjny o szkodliwości spalania odpadów...... 113 Ilustracja 14: Struktura RPO WSL 2014-2020...... 143

Strona 159/159