Mspo 2018 Wydanie Specjalne / Stoisko D47stoisko Special Issue Odwiedź Odwiedź W Hali D W Hali Nasze Nasze

www.polska-zbrojna.pl WRZESIEŃ/SEPTEMBER 2018 MSPO 2018 WYDANIE SPECJALNE / STOISKO D47STOISKO SPECIAL ISSUE ODWIEDŹ ODWIEDŹ W HALI D W HALI NASZE NASZE

3 SPIS TREŚCI / TABLE OF CONTENTS

CEL – WSPÓLNA STRATEGIA / 10 GOAL – JOINT STRATEGY Wydawca / Published by Wojskowy Instytut Wydawniczy Military Editorial Institute Al. Jerozolimskie 97, SZUKAJĄC KRUKA / 26 00-909 Warszawa tel. +48 261 845 685 SEARCHING FOR KRUK Dyrektor Wojskowego Instytutu Wydawniczego / Director of Military Publishing Institute 34 CZEKAJĄC NA ODNOWĘ / Maciej Podczaski WAITING FOR RENEWAL [email protected], tel. 261 845 365

Redaktor naczelna „Polski Zbrojnej”/ 50 Editor-in-Chief of “Polska Zbrojna” PRZEŁOM W DOWODZENIU / Izabela Borańska-Chmielewska BREAKTHROUGH IN COMMAND tel. 261 840 222

Prowadzenie / Supervised by Wojciech Kiss-Orski MUSTANG – KOŃ ROBOCZY ARMII / 58 Tłumaczenie / Translated by MUSTANG – ARMY’S WORKHORSE Anita Kwaterowska, Dorota Aszoff

Opracowanie graficzne / Graphic Design by 74 „WISŁA” JUŻ PŁYNIE / Wydział Składu Komputerowego “WISŁA” IS ALREADY FLOWING i Grafiki WIW

Opracowanie stylistyczne / Edited and Proofread by INWESTYCJE W OBRONNOŚĆ/ 86 Wydział Opracowania Stylistycznego WIW INVESTMENT IN DEFENSE Promocja i Marketing / Promotion and Marketing tel. +48 261 845 180 CZY I JAK MODERNIZOWAĆ T-72/ 98 [email protected] WHETHER AND HOW SHOULD THE T-72 BE MODERNIZED Druk / Printed by ARTDRUK ul. Napoleona 2, NOWOŚCI ZBROJENIÓWKI / 128 05-230 Kobyłka, ARMAMENT INDUSTRY NEWS www.artdruk.com

Zdjęcie na okładce / Cover photo Concept – Bielsko Biała

WRZESIEŃ 2018 / POLSKA ZBROJNA

PROMOCJA POLSKI / PROMOTION OF POLAND

ANDRZEJ DUDA, PREZYDENT RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ / PRESIDENT OF THE REPUBLIC OF POLAND

ieszę się, że już po raz dwudziesty szósty odbywa się am glad that for the twenty-fifth time running, the Interna- C w Kielcach Międzynarodowy Salon Przemysłu Obron- Itional Defence Industry Exhibition takes place in Kielce, nego, największa wystawa sprzętu wojskowego w naszym the event being the largest exhibition of military equipment regionie i jedna z największych w Europie. To ważne wyda- in our region and one of the largest in Europe. This is an im- rzenie dla polskiej obronności i całej gospodarki. Przemysł portant event for the Polish defence community and for the obronny to obszar rozwoju nowych technologii, z których entire economy. Défense industry is the sector which featu- wiele znajduje potem zastosowanie w innych dziedzinach res development of modern technologies, many of which życia. Międzynarodowy Salon Przemysłu Obronnego to rów- are subsequently put into practice in other areas of life. The nież miejsce spotkań osób odpowiedzialnych za obron- International Defence Industry Exhibition is it is also a me- ność. Coraz większa liczba obecnych tu najwyższych rangą eting place for people in charge of defence. An increasing przedstawicieli resortów obrony i sił zbrojnych z całego number of the highest-ranking representatives of Ministries świata potwierdza wzrastającą rangę tego wydarzenia. of Defence and of the armed forces from all around the To również znakomita okazja do promocji polskiego sek- world who are in attendance here speaks volumes of the tora obronnego, który jest ważną gałęzią naszego przemy- growing importance of this event. słu. Działają w nim nie tylko duże przedsiębiorstwa, lecz This is also an excellent opportunity to promote Poland’s i mniejsze firmy, w tym także start-upy. Jestem przekonany, defence sector which stands as an important branch of our że wiele z nich odniesie sukces na światowych rynkach. Sa- economy. Not only large corporations operate in it, also me- mi jako państwo stoimy dziś u progu wydatkowania naj- dium-sized enterprises and start-ups. I am confident that większych w historii kwot na unowocześnienie naszej armii. many of them will be successful on global markets. We as To konieczność, ale i szansa, by zapewnić polskim żołnie- a state, are now on the eve of spending the largest ever rzom jak najlepszy i jak najnowocześniejszy sprzęt, który amounts to modernise our armed forces. This is a must but pozwoli im skutecznie realizować powierzone zadania i za- also an opportunity to provide Polish servicemen and wo- gwarantuje należytą ochronę. men with the best state-of-the-art equipment which will al- W roku stulecia odzyskania niepodległości chcę też low them to effectively carry out the tasks they have been przypomnieć o tradycji polskiego przemysłu obronnego entrusted with, and will guarantee them an appropriate le- w II Rzeczypospolitej. Budowany z trudem i od podstaw, vel of protection.

WRZESIEŃ 2018 / POLSKA ZBROJNA 6 WYDANIE SPECJALNE MSPO / SPECIAL ISSUE MSPO

stał się on jednym z filarów rozwoju gospodarczego, In the year of centenary of regaining independence, I also a związane z potrzebami wojska zamówienia publiczne wish to recall the traditions of Polish defence industry in the pozwoliły znacząco złagodzić skutki wielkiego kryzysu Second Republic of Poland. Strenuously built from scratch, przełomu lat dwudziestych i trzydziestych. Rok wielkiego it emerged as one of the pillars of the country’s economic narodowego jubileuszu to także dobra okazja, żeby przy- development, whereas public procurement contracts pomnieć prace polskich inżynierów i osiągnięcia polskich prompted by the army’s needs, allowed us to substantially konstruktorów związanych z obronnością. reduce the impact of the Great Depression of the 1920s’ Cieszę się też, że istotną część Salonu stanowi w tym and 1930’s. The year of the grand national jubilee is also roku wystawa Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej. Po- a good occasion to remember the achievements of Polish kazuje ona zwiększające się z roku na rok zdolności ope- engineers and Polish designers of defence solutions. racyjne naszej armii i daje wyobrażenie, jak skuteczna I am also happy to see that the large part of the Exhibi- jest jej modernizacja. Z tym większą satysfakcją objąłem tion is occupied by the display of the Armed Forces of the tegoroczny Salon honorowym patronatem prezydenta Republic of Poland. It sheds light on the constantly gro- Rzeczypospolitej i zdecydowałem – wzorem lat ubie - wing operational capabilities of our armed forces, year in głych – o przyznaniu Nagrody Prezydenta RP dla produk- year out, and allows us to give credit to the effective mo- tu najlepiej służącego podniesieniu poziomu bezpieczeń- dernization effort. Therefore, it has been my true delight stwa żołnierzy. to grant the Honorary Patronage of the President of the Gratuluję organizatorom Salonu, władzom miasta i re- Republic to this year’s Exhibition. Moreover, I decided - as gionu oraz kierownictwu resortu obrony narodowej tej in previous years - to award the Award of the President of jakże cennej inicjatywy, która promuje w świecie nie tyl- the Republic of Poland to the product which best serves ko nasz przemysł obronny, lecz także Polskę jako kraj no- the purpose of increasing the level of security available to wych technologii i dynamicznego rozwoju. Wystawcom servicemen and women. i uczestnikom MSPO życzę udanych rozmów i wielu ko- My congratulations go to the organisers of the event, to rzystnych kontraktów. the city and regional authorities, and to the leadership of the Ministry of National Defence - I congratulate them on this precious initiative which not only promotes Polish defence industry worldwide but also serves to promote Poland as a country of modern technologies and dynamic growth. May the exhibitors and participants of the International Exhibition enjoy many productive discussions and enter into many mutually beneficial contracts.

WRZESIEŃ 2018 / POLSKA ZBROJNA 7

SZYKUJEMY SIĘ DO OFENSYWY TECHNOLOGICZNEJ / GETTING READY FOR TECHNOLOGICAL OFFENSIVE

MARIUSZ BŁASZCZAK MINISTER OBRONY NARODOWEJ / POLISH MINISTER OF NATIONAL DEFENSE

erdecznie pozdrawiam wszystkich wystawców oraz would like to extend a warm greeting to all Exhibitors and S gości 26. Międzynarodowego Salonu Przemysłu IVisitors at the 26th MSPO International Defense Industry Obronnego w Kielcach, odbywającego się w roku jubileuszu Exhibition in Kielce in 2018 – the year which marks the stulecia odzyskania przez Polskę niepodległości. 100th anniversary of regaining independence by Poland. Organizatorom Salonu chciałbym pogratulować przyjęcia I would also like to give my compliments to the MSPO or- formuły, która nie ogranicza tego wydarzenia wyłącznie do ganizers for making this exhibition much more than simply wymiaru marketingowego. W ciągu lat MSPO wypracował a marketing tool. Throughout the years, MSPO Exhibition wysoki status miejsca profesjonalnych rozmów o aktualnych has become a high-status place for professional talks about problemach obronności i o tym, co w wojskowej technice current problems in the defense industry and about the najnowsze i najlepsze. Do kieleckiej debaty są zapraszani best, state-of-the-art technological novelties. The exhibition wysokiej rangi oficerowie oraz wybitni naukowcy i menedże- debates are joined by officers of high ranks, prominent rowie. Ich liczna obecność potwierdza, że przemysł obronny scientists and managers. Their presence in large numbers odgrywa istotną rolę w gospodarce wszystkich państw. confirms that the defense industry plays a significant role in MSPO stwarza doskonałe możliwości promocji współcze- the economy of all countries. snego polskiego przemysłu obronnego. W szczególnym The MSPO Exhibition is a perfect opportunity to promote roku, roku stulecia odzyskania przez Polskę niepodległości, today’s Polish defense industry. This important year – the

WRZESIEŃ 2018 / POLSKA ZBROJNA 8 WYDANIE SPECJALNE MSPO / SPECIAL ISSUE MSPO

to także okazja do przypomnienia jego trudnych początków, year of regaining independence by Poland – is also an occa- gdy po pamiętnym 1918 roku do budowy narodowego prze- sion to look back at harsh beginnings, when in the memora- mysłu zbrojeniowego, a tym samym potencjału militarnego ble 1918 the pioneers of technological growth of the re- kraju, przystąpili pionierzy rozwoju technicznego odrodzo- born, independent Poland, joined together to build the na- nej, niepodległej Polski. tional defense industry, ipso facto the country’s military Obecnie nasz kraj przeznacza na obronność 2% PKB, potential. czym wyróżniamy się wśród państw Sojuszu Północnoatlan- Today, our country spends 2% of GDP on defense, which tyckiego. Według przyjętych założeń do 2030 roku wydatki distinguishes Poland from other NATO states. As planned, na obronność wzrosną do 2,5% PKB. Te ogromne środki fi- Poland is going to increase its defense spending up to 2.5 % nansowe muszą istotnie wzmocnić nasze bezpieczeństwo, of GDP by 2030. These enormous financial means must si- a także stymulować rozwój gospodarczy kraju. gnificantly enforce national security, and stimulate the co- Z wielką uwagą i życzliwością przyglądamy się ofercie untry’s economic growth. narodowej gospodarki prezentowanej w Kielcach. To tutaj With much attention and goodwill, we are looking at the swój początek miało wiele umów, których efektem był roz- offer of our national economy presented in Kielce. The Exhi- wój zdolności oraz unowocześnianie Sił Zbrojnych RP. bition has been the birthplace of many contracts, which re- Ministerstwo Obrony Narodowej wykonuje zachęcające sulted in the development of capabilities of the Polish Ar- gesty w stronę rodzimego przemysłu obronnego, ale nie med Forces and their modernization. The Ministry of Natio- odwraca się od dobrych ofert zagranicznych. Nie rezygnu- nal Defense encourages domestic defense industry, but jemy z żadnego z zapowiedzianych programów moderniza- never turns its back on a good foreign offer. We are not resi- cyjnych. Przygotowujemy się do przeprowadzenia ofensy- gning from any pre-planned modernization programs. We wy technologicznej i oczekujemy na oferty stosowne do are getting ready for a technological offensive and are naszych ambitnych planów. Zapoznamy się z każdą intere- expecting offers tailored to our ambitious plans. We are go- sującą propozycją, która może przynieść korzyści nie tylko ing to look into every interesting proposition advantageous Wojsku Polskiemu, lecz także polskim ośrodkom nauko- not only for the Polish Armed Forces, but also for Polish re- wym i podmiotom przemysłowym. search centers and companies. Organizatorom Salonu życzę nieustającego zaintereso- I wish unceasing popularity among world tycoons on the wania światowych potentatów na rynku sprzętu wojskowe- military and armament market to all MSPO managers. I be- go i uzbrojenia. Wierzę, że Międzynarodowy Salon Przemy- lieve that the MSPO International Defense Industry Exhibi- słu Obronnego przez wiele kolejnych lat będzie katalizato- tion will for many years remain the catalyst for the growth rem rozwoju i unowocześniania potencjału obronnego and modernization of defense potential in Poland. naszego kraju. I wish the Exhibitors many fruitful contracts, and the Visi- Wystawcom życzę zawarcia korzystnych transakcji han- tors a lot of enjoyable experiences at this year’s 26th MSPO dlowych, a wszystkim osobom odwiedzającym jak najlep- International Industry Defense Exhibition. szych wrażeń z tegorocznego 26. Międzynarodowego Salo- nu Przemysłu Obronnego.

WRZESIEŃ 2018 / POLSKA ZBROJNA www.polska-zbrojna.pl

portal informacyjny i magazyn publicystyczny o polskiej armii

ZAMÓW PRENUMERATE TEL. +48 261 840 400 Wojsko Polskie Twoja armia – Twoja duma!

Polecamy! Izabela Boranska-Chmielewska, redaktor naczelna magazynu Anna Putkiewicz, redaktor naczelna portalu 10 Z DR. JAKUBEM SKIBĄ, PREZESEM POLSKIEJ GRUPY ZBROJENIOWEJ SA ROZMAWIA KRZYSZTOF WILEWSKI / INTERVIEW WITH JAKUB SKIBA, PHD, THE PRESIDENT OF THE POLISH ARMAMENTS GROUP (PGZ) BY KRZYSZTOF WILEWSKI

CEL – WSPÓLNA STRATEGIA GOAL – JOINT / STRATEGY

WRZESIEŃ 2018 / POLSKA ZBROJNA WYDANIE SPECJALNE MSPO / SPECIAL ISSUE MSPO 11

WRZESIEŃ 2018 / POLSKA ZBROJNA 12 WYDANIE SPECJALNE MSPO / SPECIAL ISSUE MSPO

akie najważniejsze zada- f all the tasks expected from you, nie postawił przed Panem the President of PGZ, by the jako prezesem PGZ mini- Polish defense minister, which ster obrony narodowej? one is the most important? My primary task was to properly Było nim przede wszyst- Oorganize the Polish Holding Company (Pol- kim prawidłowe zorgani- ska Grupa Kapitałowa), improve manage- zowanie Polskiej Grupy ment quality and competence consolidation. Kapitałowej, a także pod- It was about the introduction of effective niesienie jakości zarządza- management methods in the Polish Arma- nia oraz konsolidacja kom- ments Group of over 60 companies, foster- petencyjna. Chodziło ing further technological growth. My key o wprowadzenie efektyw- goal is to rebuild the Polish armaments sec- nych metod zarządczych tor so it can become – according to the Strat- w liczącej ponad 60 spółek PGZ, co będzie egy for Responsible Development – one of sprzyjać dalszemu ich rozwojowi technolo- the security pillars of Poland, and an effec- Jgicznemu. Moim głównym celem jest odbu- tive, profitable sector of Polish economy. dowa polskiej zbrojeniówki, by – zgodnie z zapisami „Strategii na rzecz odpowiedzial- Did you have any doubts when accepting nego rozwoju” – stała się ona jednym z fila- your presidency at PGZ, a national hold- rów bezpieczeństwa RP oraz sprawnym, przy- ing of so many companies? noszącym zyski sektorem polskiej gospodarki. “Doubts” is not a good word here, I wouldn’t call it that. I was aware this chal- Czy miał Pan wątpliwości, gdy obejmował lenge was very ambitious. When talking of stanowisko szefa narodowego holdingu the national armaments potential, we should zbrojeniowego składającego się z tak wie- keep in mind that this sector has a long tra- lu spółek? dition dating back to the Second Republic of Wątpliwości to złe słowo, nie nazwałbym Poland and the industrialization plan of tego w ten sposób. Wiedziałem, że to bardzo Minister Eugeniusz Kwiatkowski. After the ambitne wyzwanie. Mówiąc o narodowym collapse of communism, there was never potencjale zbrojeniowym, pamiętajmy, że to a clear, long-term strategy which would al- sektor o długiej tradycji, sięgającej II RP low for planning in the perspective longer i planu industrializacji Polski ministra Euge- than the nearest elections. In cooperation niusza Kwiatkowskiego. Po upadku komuni- with the MoND, we want to introduce zmu brakowało jasnej, długoterminowej a quality change in this area by offering and strategii pozwalającej na planowanie w per- implementing a complex development strat- spektywie dłuższej niż najbliższy cykl wy- egy for all PGZ companies. borczy. Wspólnie z MON-em chcemy do- prowadzić do jakościowej zmiany w tej dzie- What was the financial status of the hold- dzinie, zaproponować i wcielić w życie ing at the start of your presidency at PGZ? kompleksową strategię rozwoju wszystkich Let’s not pretend that the situation of the spółek skupionych w PGZ. state-owned defense industry is comfortable.

WRZESIEŃ 2018 / POLSKA ZBROJNA 13

ZBROJENIÓWKA POWINNA STAĆ SIĘ SPRAWNYM I ZYSKOWNYM SEKTOREM GOSPODARKI / THE ARMA- MENT SECTOR SHOULD BECOME AN EFFECTIVE, PROFITABLE SECTOR OF POLISH ECONOMY

Jaki był stan finansowy grupy kapitałowej, którą Securing proper budget is a process that takes time. Pan objął? We’re making up for many years of neglect and fail- Nie można udawać, że państwowy przemysł obronny ures. After 1999, Poland first never took any activity jest w komfortowej sytuacji. Zapewnienie odpowied- in this area, and later often acted inconsistently, giving niego poziomu finansów to proces, który wymaga cza- only an impression of executing genuine policy. Es- su. Nadrabiamy wieloletnie błędy i zaniechania. Po tablishing PGZ in 2013 was accompanied by many 1990 roku Polska najpierw nie prowadziła żadnej poli- fundamental errors and wrong legal solutions. First tyki w tej dziedzinie, potem często podejmowano dzia- and foremost, no analysis of the goals to be reached łania pozorne i do tego niekonsekwentnie. Samo powo- was ever made, which in 2016 was strongly criticized łanie PGZ w roku 2013 nie obyło się bez wielu funda- by the Supreme Chamber of Control (NIK). Today, mentalnych wad oraz błędnych rozwiązań prawnych. PGZ companies have enormous potential and satisfac- Przede wszystkim nie dokonano analizy celów, jakie tory financial results, although there are some which powinny zostać osiągnięte, co w 2016 roku zostało su- do not fully use their resources and competence. This rowo ocenione przez Najwyższą Izbę Kontroli. Dzisiaj is often a result of many years of neglect, lack of sta- mamy w PGZ spółki z ogromnym potencjałem i zado- ble budget, or internal competition that we are trying walającymi wynikami finansowymi. Są również takie, to eliminate. Still, we have to take many risks into które nie wykorzystują w pełni swoich zasobów i kom- account. petencji. Wynika to często z wieloletnich zaniedbań, braku stabilnych podstaw finansowych czy też z we- Which PGZ companies are in the best financial sit- wnętrznej konkurencji, którą staramy się eliminować. uation today? Wciąż musimy liczyć się z wieloma ryzykami. These are PCO, Nitro-Chem in Bydgoszcz, the Mil- itary Electronic Company (WZE), the Military Avia- Które spółki wchodzące w skład PGZ są obecnie tion Works No. 1 and No. 2 (WZL), and HSW. They w najlepszej sytuacji finansowej? are doing just fine, and fully taking advantage of the

WRZESIEŃ 2018 / POLSKA ZBROJNA 14 WYDANIE SPECJALNE MSPO / SPECIAL ISSUE MSPO

ZWIĘKSZAMY EKSPORT, ALE WARTO PAMIĘTAĆ, ŻE SUKCESY ZA GRANICĄ TO POCHODNA OSIĄGNIĘĆ W KRAJU / WE ARE INCREASING EXPORT, BUT WE HAVE TO KEEP IN MIND THAT SUCCESS ABROAD IS STRICTLY RELATED TO SUCCESS AT HOME

Należy tu wymienić PCO, bydgoski Nitro-Chem, opportunity offered by the MoND, which has in- Wojskowe Zakłady Elektroniczne, Wojskowe Zakłady creased expenses on defense. Lotnicze nr 1 i nr 2 oraz Hutę Stalowa Wola. Te spół- ki radzą sobie bardzo dobrze i w pełni korzystają z ko- Which of them are in the worst? niunktury, jaką stwarza zwiększenie przez MON wy- I wouldn’t like to depreciate all the work done so datków na obronność. far, but still as a result of many years of neglect regarding naval and armored programs, including the A które są w najgorszej? modernization of Soviet tanks, the companies work- Nie chcę deprecjonować niczyjej pracy, ale w wyni- ing in these fields do struggle with problems. We are ku wieloletnich zaniedbań dotyczących programów working to solve them as soon as possible. morskich oraz pancernych, w tym modernizacji czoł- gów sowieckiej proweniencji, podmioty działające What are the greatest challenges for PGZ this year? w tej sferze borykają się z kłopotami. Pracujemy nad In the last months, we have focused on the analysis and tym, by jak najszybciej rozwiązać ich problemy. update of the holding’s strategy. Four most important tasks are: amendment of plans to adjust them to technical Jakie największe wyzwania stoją przed PGZ w tym modernization for the upcoming years; export expansion roku? in the region of Africa and Asia; implementation of such W ciągu ostatnich miesięcy skupiliśmy się na analizie development programs as the Narew air defense system, i aktualizacji strategii spółki oraz całej Grupy Kapitało- the Rosomak vehicle, the ZSSW-30 unmanned turret, the wej. Cztery najważniejsze zadania to korekta planów od- Borsuk IFV; and the development of the powder and am- powiednio do planu modernizacji technicznej na kolejne munition factory in Pionki. It’s about increasing PGZ op- lata, ekspansja eksportowa w regionie Afryki oraz Azji, erational effectiveness, and highly specialized areas must realizacja takich programów rozwojowych, jak system first be defined in order to best divide the tasks within obrony przeciwlotniczej Narew, pojazd Rosomak, consortium projects and R&D work.

WRZESIEŃ 2018 / POLSKA ZBROJNA 15 16 WYDANIE SPECJALNE MSPO / SPECIAL ISSUE MSPO

bezzałogowa wieża ZSSW-30, bojowy wóz piechoty Is there any way to increase the number of our Borsuk, czy też rozbudowa centrum produkcji prochu products sold abroad? w Pionkach. Chodzi zatem o zwiększenie efektywności We are still working on increasing export, but we operacyjnej Grupy. Służy temu precyzyjne określenie have to keep in mind that success abroad is strictly re- obszarów wysokiej specjalizacji, co pozwoli na opty- lated to success at home. We are expecting to have malny podział zadań w ramach realizacji projektów kon- a high export profit margin. There are ongoing talks sorcjalnych oraz prac badawczo-rozwojowych. on several projects of potentially high value. These are rather complicated projects, with serious competition, Czy istnieje sposób na zwiększenie sprzedaży na- so I’d rather not reveal any information on the subject. szych produktów za granicę? In order to be more competitive, to win more foreign Wciąż pracujemy nad zwiększeniem eksportu, ale customers, PGZ needs better coordination and consol- trzeba pamiętać, że sukcesy za granicą to pochodna idation of trade activity, as well as process standardi- osiągnięć w kraju. Oczekujemy uzyskania wysokiej zation. We have to finalize work on many new prod- marży z eksportu. Trwają rozmowy dotyczące kilku ucts, and possibly adjust them to the needs of our for- projektów o potencjalnie dużej wartości. Przy czym są eign customers. This particularly regards radar to przedsięwzięcia dość skomplikowane, realizowane systems, turrets, artillery and missile systems, and ar- w warunkach silnej konkurencji, dlatego nie mogę mored vehicles. However, investments are essential. przedwcześnie ujawniać informacji na ten temat. Aby Many plants require modernization and increase in GK PGZ mogła jeszcze efektywniej konkurować o ko- their production capability, so they can satisfy both lejne zamówienia zagraniczne, konieczna jest większa domestic and export needs. koordynacja i konsolidacja działań handlowych oraz standaryzacja procesów. Musimy też sfinalizować prace Does PGZ have any chance to get a contract from nad wieloma nowymi produktami oraz ewentualnie do- the MoND for delivery of UAVs? What are the stosować je do potrzeb zagranicznych odbiorców. Doty- chances of their export? czy to zwłaszcza systemów radarowych, wieżowych, PGZ offers to the armed forces complex systems of artyleryjskich i rakietowych oraz pojazdów opancerzo- unmanned aerial vehicles of many classes and catego- nych. Niezbędne są jednak inwestycje. Wiele zakładów ries, which – depending on customer’s needs – differ wymaga modernizacji i zwiększenia ich zdolności pro- in equipment, set of devices, and function. We offer dukcyjnych, by zaspokoiły równocześnie potrzeby za- tactical systems within the Orlik and Wizjer pro- równo krajowe, jak i eksportowe. grams, and the so-called loitering munition. Our products are also designed for the civil market, particular- Czy PGZ ma szanse na zdobycie zleceń od MON-u ly multi-rotor systems. na bezzałogowe statki powietrzne? Na ile prawdopo- As to export, we will be able to enter markets when dobny jest ich eksport? our products are used in the Polish Armed Forces, and PGZ oferuje siłom zbrojnym kompleksowe systemy when the MoND agrees to sell them abroad. Of bezzałogowych statków powietrznych wielu klas i kate- course, we are already working to create export ver- gorii, które w zależności od wymagań różnią się wypo- sions of the most promising projects. sażeniem, ukompletowaniem zestawów i przeznacze- niem. Oferujemy systemy taktyczne w ramach progra- Rosomak company is a company with problems, mów „Orlik” i „Wizjer” oraz tzw. amunicję krążącą. despite its enormous potential. What is your cure Proponujemy nasze produkty na rynek cywilny. Doty- for it? czy to zwłaszcza systemów wielowirnikowych. Rosomak SA is developing many new projects relat- Jeśli chodzi o eksport, to wejście na rynki trzecie bę- ed to special variants of the wheeled armored person- dzie możliwe, gdy produkowany przez nas sprzęt znaj- nel carrier, for example the R1 and R2 reconnaissance dzie się już w siłach zbrojnych i gdy uzyskamy zgodę vehicles. There is also the currently developed con- MON-u na sprzedaż danego rozwiązania za granicę. cept of using the new, longer and heavier, variant of Oczywiście już teraz pracujemy nad stworzeniem wer- the vehicle as a carrier for military engineering vehi- sji eksportowych najbardziej obiecujących projektów. cles. The work on command vehicles is carried out as planned, but all details are classified. We have high Rosomak to firma z problemami, mimo ogromnego hopes about the Pegaz multitask vehicles program for potencjału. Jaki jest Pana pomysł na tę spółkę? special forces.

WRZESIEŃ 2018 / POLSKA ZBROJNA 17

OSTATNIO SKUPILIŚMY SIĘ NA ANALIZIE I AKTUALIZACJI STRATEGII SPÓŁKI ORAZ CA- ŁEJ GRUPY KAPITAŁOWEJ / RECENTLY, WE HAVE FOCU- SED ON THE ANALYSIS AND UPDATE OF THE HOLDING’S STRATEGY

Rosomak SA realizuje wiele nowych projektów zwią- What about the Titan program? zanych z wersjami specjalnymi kołowego transportera PGZ has been actively participating in the commis- opancerzonego. Są to m.in. wozy rozpoznania ogólno- sioned by the MoND project of Titan - advanced indi- wojskowego R1 i R2. Opracowywane są również kon- vidual warfare systems (Polish Future Soldier). The cepcje wykorzystania nowej, wydłużonej wersji wozu project leader is PCO SA. It covers the development of o zwiększonej dopuszczalnej masie całkowitej jako a system which includes several dozen elements, and is platformy dla pojazdów inżynieryjnych. Prace nad wo- very complex technologically and organizationally. The zami dowodzenia są prowadzone zgodnie z harmono- tests of the prototypes of majority of system elements gramem, jednak nie możemy udzielać szczegółowych will have been completed by the end of this year. Some informacji ze względu na niejawny charakter umowy. qualification tests have already been carried out, the rest Duże nadzieje spółka wiąże z programem wielozada- are planned for 2019. The original work schedule has niowych pojazdów dla wojsk specjalnych „Pegaz”. been changed accordingly to the MoND’s feedback. Some tests were repeated, so we are certain that our A co z projektem „Tytan”? system will meet the customer’s needs. PGZ SA aktywnie uczestniczy w realizacji zleconego According to plans, the system will be ready for se- przez MON projektu zaawansowanych indywidualnych rial production at the beginning of 2020. We assume systemów walki „Tytan”. Jego liderem jest PCO SA. that with the first deliveries of the complete system we Projekt obejmuje opracowanie systemu, który składa się will start the implementation of its next versions, z kilkudziesięciu elementów. Jest to bardzo złożone which was pre-planned at the very beginning. We will technicznie i organizacyjnie przedsięwzięcie. W odnie- gradually develop the project technologically, provide sieniu do większości elementów systemu są prowadzone new functions and potential of effective cooperation obecnie badania prototypów, które zakończą się w tym with other battlefield warfare systems. roku. Część badań kwalifikacyjnych już zakończono, pozostałe są zaplanowane na 2019 rok. Po uwagach What about the BMS project?

WRZESIEŃ 2018 / POLSKA ZBROJNA 18 WYDANIE SPECJALNE MSPO / SPECIAL ISSUE MSPO

NIEZBĘDNE SĄ INWESTYCJE. WIELE ZAKŁADÓW WYMAGA MODERNIZACJI I ZWIĘKSZE- NIA ZDOLNOŚCI PRODUKCYJ- NYCH / INVESTMENTS ARE ESSENTIAL. MANY PLANTS REQUIRE MODERNIZATION AND INCREASE IN THEIR PRODUCTION CAPABILITY

MON-u pierwotnie założony harmonogram prac się The Polish Armaments Group was invited to join zmieniał. Niektóre z nich były powtarzane, dzięki cze- the procedure within the so-called primary state secu- mu system będzie spełniał oczekiwania zamawiającego. rity interest. The ongoing procedure engages more Zakładamy, że gotowość do produkcji seryjnej syste- Polish companies (outside of PGZ) compared to the mu osiągniemy na początku 2020 roku. Wraz z pierw- previous one in 2015. szymi dostawami kompletów systemu rozpoczniemy The battlefield management system (BMS) is a diffi- wdrażanie kolejnych jego wersji, co przewidziano już na cult project due to the complexity of the target product, początku prac. Projekt będzie przez nas sukcesywnie which is the Rosomak armored personnel carrier rozwijany technologicznie, wyposażany w nowe funkcje equipped in command, control, communications, com- oraz możliwości efektywnego współdziałania z innymi puters, intelligence, surveillance and reconnaissance systemami stosowanymi na współczesnym polu walki. (C4ISR) system. Such a multi-level solution and the very fact of equipping Rosomak with a system of this A co z projektem BMS, czyli systemem zarządzania class requires cooperation with many suppliers. The polem walki? BMS project is mainly about integration. We are glad Polska Grupa Zbrojeniowa została zaproszona do that we can cooperate with experienced partners, in- przystąpienia do postępowania w trybie tzw. podstawo- cluding private companies. Worth noting is the fact that wego interesu bezpieczeństwa państwa. Trwające postę- during technical negotiations, we agreed on additional powanie angażuje więcej polskich spółek (spoza grupy requirements claimed by the Armament Inspectorate. PGZ) w porównaniu z poprzednim z roku 2015. Strong support of subcontractors was also very helpful. System zarządzania polem walki (Battlefield Manage- ment System – BMS) jest trudnym projektem How do you estimate the chances for exporting the ze względu na poziom skomplikowania docelowego pro- MSBS Grot? duktu, jakim jest KTO Rosomak dysponujący systemem Grot is something more than a rifle. It is a modular klasy C4ISR, czyli obejmującym funkcje dowodzenia, assault rifle, and this very advanced solution is com-

WRZESIEŃ 2018 / POLSKA ZBROJNA 19 20 WYDANIE SPECJALNE MSPO / SPECIAL ISSUE MSPO

kontroli, łączności, zbierania i przetwarzania informacji petitive to the top world products. Grot enters the mar- i danych oraz obserwacji i zwiadu. Wielopoziomowość ket and the arsenal of the Polish Armed Forces at the rozwiązania oraz sam fakt wyposażenia KTO w system same time. We want to make it a modern system to be tej klasy to konieczność współpracy z wieloma dostaw- trusted by one of the NATO armies. MSBS Grot has cami. Projekt BMS ma głównie charakter integracyjny. many variants of combat parameters configuration, Cieszymy się, że możemy współpracować z doświad- which increases its effectiveness and range of use. The czonymi partnerami, również z sektora prywatnego. 7.62 x 39 mm version, which is currently being worked Warto dodać, że w trakcie negocjacji technicznych zo- on, is a good example. It is characterized by modulari- stały uzgodnione dodatkowe wymagania ze strony In- ty, good workmanship, and constant development tai- spektoratu Uzbrojenia. Silne wsparcie poddostawców lored to the user’s needs, which altogether makes it również okazało się pomocne. a product that can win the most demanding export markets. We are in the middle of talks with several interest- Jak ocenia Pan szanse na eksport MSBS Grot? ed parties, and the perspectives are promising. Grot to więcej niż karabinek. Modułowy system broni strzeleckiej Grot jest nowoczesnym rozwiązaniem, które It is hard not to mention artillery, so what about konkuruje z wyrobami czołowych światowych producen- Homar and Kryl programs? tów. To produkt, który wchodzi na rynek i jednocześnie In the Homar program, the order is carried out do Sił Zbrojnych RP. Budujemy jego pozycję jako nowo- through government-to-government (G2G) procedure czesnego systemu, któremu zaufała armia jednego within the US Foreign Military Sales program. Offset z członków NATO. MSBS Grot stwarza wachlarz możli- decisions depend on the MoND. As to the Kryl pro- wości konfiguracji parametrów bojowych, co zwiększa gram, we are cooperating with the customer to com- jego skuteczność i zakres zastosowania. Jako przykład plete the research work as soon as possible, which mogę podać opracowywaną wersję 7,62 x 39 mm. Jej za- should allow us to make an offer. lety to modułowość, jakość wykonania i ciągły rozwój z uwzględnieniem potrzeb użytkownika, co daje realną When will the army get the Piorun missile sys- szansę zdobycia najbardziej wymagających rynków eks- tems? portowych. Rozmawiamy o tym z kilkoma zainteresowa- One of the priorities of the army’s technical mod- nymi podmiotami. Perspektywy są obiecujące. ernization is building a multi-layer air defense system with – among others – short-range systems like Pio- Trudno nie wspomnieć o artylerii. Co dalej z Homa- run. Currently, we are running some tests. The media rem i Krylem? of course talk about difficulties during the tests, but W ramach programu „Homar” zamówienie jest re- I am optimistic. Another air defense systems are: Pili- alizowane w formule G2G przez FMS (Foreign Mili- ca, with first deliveries next year; Wisła, where we are tary Sales), czyli w systemie zakupów sprzętu wojsko- negotiating to sign contracts with our foreign partners; wego od rządu Stanów Zjednoczonych lub za jego po- and Narew, which we have high hopes about. We are średnictwem. Decyzje dotyczące zakresu offsetu also holding talks with several advanced partners on zależą od MON-u. Jeżeli zaś chodzi o program technology transfer, so we can later present a number „Kryl”, to współpracujemy z zamawiającym w celu of propositions on the air defense system to the Arma- jak najszybszego ukończenia prac badawczych, co po- ment Inspectorate. zwoli nam na złożenie oferty. What is the development stage of the Borsuk pro- Kiedy wojsko dostanie zestawy rakietowe Piorun? gram at the moment? Jednym z priorytetów modernizacji technicznej armii It is being actively developed right now. The con- jest budowa wielowarstwowego systemu obrony prze- sortium is working on design documentation of a new ciwlotniczej, obejmującego między innymi zestawy combat floating infantry vehicle, and designing bardzo krótkiego zasięgu Piorun. Obecnie trwa faza te- a model that can float and is resistant to ballistics and stów. Media, co prawda, sygnalizują trudności w ich mines. An important stage has been completed – the przebiegu, ale jestem dobrej myśli. W skład segmentu launch of an assembled Power Pack. It is a crucial step OPL oprócz Piorunów wchodzą również systemy: Pili- to continue necessary tests, followed by a physical test ca, których dostawy rozpoczniemy w przyszłym roku, drive in various terrain conditions. The next important Wisła, w odniesieniu do którego prowadzimy negocja- stage will be displacement and dynamics tests.

WRZESIEŃ 2018 / POLSKA ZBROJNA 21

MOIM GŁÓWNYM CELEM JEST ODBUDOWA ZBROJENIÓWKI, BY STAŁA SIĘ JEDNYM Z FILA- RÓW BEZPIECZEŃSTWA RP / MY KEY GOAL IS TO REBUILD THE POLISH ARMAMENTS SECTOR SO IT CAN BECOME ONE OF THE SECURITY PIL- LARS OF POLAND

cje w sprawie podpisania umów z naszymi zagranicz- What about the unmanned turret for Rosomak? nymi partnerami, oraz Narew, z którym wiążemy duże When is it going to be ready? nadzieje. Prowadzimy zaawansowane rozmowy z kilko- I would like to emphasize that the ZSSW 30 un- ma partnerami na temat transferu technologii, tak by manned turret can not only be installed on Rosomaks, móc przedstawić Inspektoratowi Uzbrojenia kilka pro- but also on, for example, Borsuk IFVs. Currently, pozycji realizacji tego programu OPL. there are ongoing intensive prototype tests, which are expected to be completed by the second half of 2018. A na jakim etapie jest program „Borsuk”? PGZ, obliged by the contract with the Armament In- Jest przez nas aktywnie rozwijany. Obecnie konsor- spectorate, must not disclose any details on the ongo- cjum opracowuje dokumentację konstrukcyjną modelu ing work, so that’s all I can say on the subject. nowego bojowego pływającego wozu piechoty, a także przygotowuje model spełniający wymóg pływalności At what stage is the work on modernizing the oraz odporności przeciwminowej i balistycznej. Zakoń- Leopard 2A4 tank to the Leopard 2PL version? czono ważny etap – uruchomienie zamontowanego Po- When is the prototype going to presented? It wer Packa. To ważny, wręcz kluczowy krok do przejścia should be about now, according to the contract. do niezbędnych testów, po których rozpoczną się badania Modernization work both at our German partner zakładowe trakcji, czyli fizyczna próba jazdy w różnych and at ZM Bumar-Łabędy is flowing undisturbed so warunkach terenowych. Następnym istotnym elementem the project deadline should be kept. Both the Gliwice będą testy wypornościowe oraz próby dynamiczne. factory as well as the factories of other Polish subcontractors carried out the investments allowing for com- Jaki jest los bezzałogowej wieży do Rosomaka? plete tank modernization in Poland. In cooperation Kiedy będzie gotowa? with the German partner, we run trainings on tank Chcę zaznaczyć, że bezzałogowa wieża ZSSW-30 modernization and servicing, which increases PGZ’s może być instalowana nie tylko na Rosomakach, lecz personnel competences. Unfortunately, the contracts

WRZESIEŃ 2018 / POLSKA ZBROJNA 22 WYDANIE SPECJALNE MSPO / SPECIAL ISSUE MSPO

także na przykład na BWP Borsuk. Obecnie są prowa- oblige PGZ to keep all information on the progress of dzone intensywne badania prototypów. Spodziewany this program secret. All we can say is that the project termin ich zakończenia to druga połowa 2018 roku. is on schedule. PGZ w umowie z Inspektoratem Uzbrojenia zobowią- zała się, że nie będzie ujawniać żadnych szczegółów When will PIT-RADWAR turn from a research na temat realizowanych prac, tak więc to wszystko, co plant into a factory? mogę powiedzieć. The company does both production and research and development work. It implements many contracts for Jaki jest stan prac związanych z modernizacją czoł- delivery and modernization of systems for the Polish gu Leopard 2A4 do wersji Leopard 2PL? Kiedy zo- Armed Forces. PIT-RADWAR’s production potential is stanie zaprezentowany prototyp? Zgodnie z umową adjusted to the needs of concluded contracts. The com- powinno to już nastąpić. pany invests in rebuilding and modernization of infra- Prace modernizacyjne zarówno u naszego niemiec- structure to improve the production processes. It should kiego partnera, jak i w Zakładach Mechanicznych be emphasized that R&D work is necessary to expand „Bumar-Łabędy” przebiegają bez zakłóceń mogących the company’s offer and develop solutions using the wpłynąć na harmonogram zakończenia projektu. Za- most state-of-the-art technologies to meet the needs and równo w gliwickich zakładach, jak i u pozostałych expectations of the MoND. Without R&D we wouldn’t krajowych poddostawców zrealizowano inwestycje have any modern systems today, such as the Bystra de- pozwalające na kompletną modernizację czołgu ployable mobile radar station or the PET/PCL passive w Polsce. We współpracy z niemieckim partnerem są surveillance system, and we wouldn’t be a part of the prowadzone szkolenia z przebudowy czołgu oraz jego chain of deliveries of a leading US company. The R&D obsługi zwiększające kompetencje kadry spółki. Nie- work, although commissioned by the MoND and fi- stety, z powodu zapisów w umowach PGZ nie może nanced with public money, does not guarantee the de- ujawniać żadnych informacji na temat postępów veloped systems will be purchased. Although it’s nec- w programie, lecz jedynie potwierdzić, że wszystko essary for continuous development and meeting cus- idzie zgodnie z harmonogramem. tomer’s requirements, it’s risky from the business point of view. More orders from the Polish Armed Forces on Kiedy PIT-RADWAR z zakładu badawczego stanie technologies produced in this factory will mean larger się fabryką? production potential in the future. Spółka prowadzi zarówno prace produkcyjne, jak i badawczo-rozwojowe. Realizuje wiele umów na dosta- Is Mustang still within the reach of PGZ? wę i modernizację systemów dla SZRP. Potencjał pro- As a rule, we don’t comment on the decisions of dukcyjny zakładu jest dostosowywany do potrzeb wyni- our customers. The tender procedure was cancelled by kających z zawieranych kontraktów. Ponadto PIT-RA- the Armament Inspectorate. If it is open again, we will DWAR wciąż inwestuje w rozbudowę i modernizację carefully think over the business pros and cons before infrastruktury w celu usprawnienia procesów produk- we make another offer. cyjnych. Należy podkreślić, że prace badawczo-rozwojowe prowadzone przez spółkę są niezbędnym elemen- What about PGZ’s code of conduct and consolida- tem poszerzania jej oferty oraz opracowywania rozwią- tion? zań wykorzystujących najnowsze technologie zgodnie Consolidation is a continuous process and must be z oczekiwaniami i potrzebami MON-u. Bez nich nie implemented according to competences. The next mielibyśmy dzisiaj nowoczesnych systemów, takich jak phase is organizing the companies in domain groups, stacja radiolokacyjna Bystra czy system radiolokacji pa- which will operate in a given area for better coordina- sywnej PET/PCL. Nie bylibyśmy również częścią łańcu- tion of all activities and better synergy. As to the code cha dostaw wiodącej amerykańskiej firmy. Prace badaw- of conduct, the project of which is at present almost czo-rozwojowe, mimo że są podejmowane na potrzeby ready, we are trying to make it an operational docu- MON-u i finansowane ze środków publicznych, nie dają ment compliant with the Polish law, created as a con- gwarancji zakupu opracowanych systemów. Choć są ko- sensus between PGZ headquarters and its companies. nieczne dla ciągłego rozwoju oraz spełniania wymagań We would like to have a tool for more effective man- i zaspokajania potrzeb klienta, wiążą się z ryzykiem biz- agement of this complex business body. It is also cru- nesowym. Wraz ze wzrostem zamówień ze strony SZRP cial to obtain social consensus for introduced changes.

WRZESIEŃ 2018 / POLSKA ZBROJNA WZM leopard 205x285 PolskaZbrojna ISO-C 320.indd 1 23.08.2018 17:34 24 WYDANIE SPECJALNE MSPO / SPECIAL ISSUE MSPO

na technologie produkowane w tym zakładzie będzie What products “of the future” will PGZ offer to rozbudowywany jego potencjał produkcyjny. the Polish Armed Forces in 10 years? Speaking of the future, we have to consider the Czy Mustang nadal jest w zasięgu Grupy? most recent tendencies, such as interoperability, elec- Trzymamy się zasady niekomentowania rozstrzy- tronic warfare means, UAVs, presence in cyberspace, gnięć zamawiającego. Postępowanie zostało anulowa- or battlefield automation. PGZ carries out R&D work ne przez Inspektorat Uzbrojenia. Jeżeli zostanie ogło- in each of these fields, so that the Polish Armed Forc- szone raz jeszcze, wtedy starannie rozważymy bizne- es can get advanced products. It is important to im- sowy sens składania kolejnej oferty. prove the implementation phase of the prototypes prepared for production and commercialization. What is Co z kodeksem PGZ i jej konsolidacją? going to be primary product in our offer in ten years? Konsolidacja jest procesem ciągłym i musi być wdra- It’s hard to say right now, but we have high hopes żana zgodnie z kompetencjami. Następnym jej etapem about the Narew, Borsuk, Titan or Pegaz projects, and jest łączenie spółek w grupy domenowe, które będą ope- about technology transfer within the second phase of rować w danym segmencie platform w celu lepszej ko- the Wisła program. We should also remember that in ordynacji podejmowanych działań oraz uzyskania lep- 10 years we will be slowly withdrawing our T-72s, so szego efektu synergii. Co do kodeksu, którego projekt today we’re already planning a new tank design to of- jest obecnie finalizowany, pracujemy nad takimi sformu- fer to the PAF. I also hope that during this next decade łowaniami jego zapisów, by był on w pełni operacyjnym we will reach a significantly higher level of technolo- dokumentem w świetle polskiego prawa, zbudowanym gy, at least in some of the above fields, and we will na zasadzie konsensusu między centralą, czyli PGZ SA, have a strong position in the global delivery network a spółkami wchodzącymi w jej skład. Chcemy pozyskać on the armament market. realne narzędzie do skuteczniejszego zarządzania tak złożonym organizmem biznesowym, jakim jest Polska Grupa Zbrojeniowa. Istotne jest także uzyskanie konsensusu społecznego dla wprowadzanych zmian.

Jakie produkty „przyszłości” zaoferuje naszej armii PGZ za dziesięć lat? Mówiąc o przyszłości, musimy uwzględnić najnowsze tendencje, czyli interoperacyjność, środki WRE, BSP, rozszerzoną obecność w cyberprzestrzeni oraz automatyzację pola walki. W każdym z tych segmen- tów GK PGZ prowadzi badania i prace rozwojowe tak, by dostarczać SZRP nowoczesne produkty. Ważne jest więc usprawnianie fazy wdrożeniowej prototypów przygotowywanych do produkcji oraz komercjalizacji. Co będzie fundamentem naszej oferty za dziesięć lat? Trudno w tym momencie udzielić jednoznacznej odpowiedzi. Duże nadzieje wiążemy z projektami „Na- rew”, „Borsuk”, „Tytan” czy „Pegaz” oraz z transfe- rem technologii w ramach drugiej fazy programu „Wi- sła”. Nie należy jednak zapominać, że za dziesięć lat będziemy powoli zbliżać się do kresu eksploatacji naszych T-72, dlatego już dziś planujemy zaproponowa- nie armii nowego modelu czołgu. Mam też nadzieję, że w ciągu dekady osiągniemy znacznie wyższy pułap technologii, przynajmniej w niektórych dziedzinach, i będziemy mieć mocną pozycję w globalnej sieci dostaw na rynku zbrojeniowym.

WRZESIEŃ 2018 / POLSKA ZBROJNA

26 WYDANIE SPECJALNE MSPO / SPECIAL ISSUE MSPO

KRZYSZTOF WILEWSKI SZUKAJĄC KRUKA SEARCHING / FOR KRUK

WRZESIEŃ 2018 / POLSKA ZBROJNA 27 WŚRÓD KONSTRUKCJI, KTÓRE MOGĄ ZASTĄPIĆ RODZIME „LATAJĄCE CZOŁGI”, SĄ ŚMIGŁOWCE AMERYKAŃSKIE I EURO- PEJSKIE / AMERICAN AND EUROPEAN HELICOP- TERS ARE AMONG THE DESIGNS THAT MIGHT REPLACE POLISH „FLYING TANKS” KRZYSZTOF WILEWSKI KRZYSZTOF

WRZESIEŃ 2018 / POLSKA ZBROJNA 28 WYDANIE SPECJALNE MSPO / SPECIAL ISSUE MSPO

iły Zbrojne RP muszą he Polish Armed Forces must soon w najbliższym czasie ku- purchase helicopters that will re- pić śmigłowce, które za- place almost 30 well-worn Mi-24D/ stąpią prawie 30 wysłu- Ws – the backbone of the army’s żonych Mi-24D/W, sta- helicopter attack forces. nowiących trzon sił TAt the moment of their development, the uderzeniowych lotnictwa Mi-24s were exceptional, even revolutionary. śmigłowcowego wojsk lą- Their Russian creators decided, against the dowych. seemingly prevailing ideas of western engi- Kiedy powstawały, by- neers, to adapt the design not only to provide ły wyjątkowe, a nawet fire support for the ground forces and cover wręcz rewolucyjne. Ich transport machines, but also to execute at- radzieccy twórcy zdecy- tack tasks. Contrary to western attack heli- dowali się bowiem, copters, such as the American AH-1 Cobra wbrew wydawałoby się dominującym po- or AH-64 Apache, the Mi-24 can carry up to mysłom zachodnich inżynierów, przystoso- eight soldiers on board. This solution might Swać je konstrukcyjnie nie tylko do wspiera- have been crucial for the success of many nia ogniowego sił lądowych oraz osłony operations. Thus, it is not surprising that the maszyn transportowych, lecz również do armies of the whole communist bloc were zadań desantowych. Śmigłowce Mi-24, bo eager to purchase them. Altogether, over o nich mowa, w odróżnieniu od zachodnich 3,000 of these machines were produced. szturmowych odpowiedników, takich jak The Polish army started using the Mi-24s amerykańskie AH-1 Cobra czy AH-64 in 1978. This date is worth remembering. Apache, mogą zabrać na pokład aż ośmiu Why? Because we got them earlier than the żołnierzy. To rozwiązanie mogło przesą- German Democratic Republic (GDR), dzić o powodzeniu niejednej operacji. Nic which for Moscow’s geopolitical interests więc dziwnego, że tak chętnie sięgały po te was much more important than Poland. Not maszyny armie całego bloku komunistycz- at that moment, obviously. nego. Łącznie wyprodukowano ich ponad Forty years of the Mi-24s’ service with 3 tysiące. the white and red checkerboard on the fuse- Do polskiej armii Mi-24 trafiły w 1978 lage is a very long time. If we were to stick roku. Warto zapamiętać tę datę. Dlacze- to the assumptions from eight years ago, all go? Ponieważ dostaliśmy je wcześniej niż or most of these machines would have al- Niemiecka Republika Demokratyczna ready been withdrawn from service. That (NRD) – kraj, który z punktu widzenia did not happen, though, for several reasons. geopolitycznych interesów Moskwy był The biggest problem today is that they not znacznie ważniejszy niż Polska. Nie tym only require costly and extensive repair, but, razem jednak. most importantly, they fail to satisfy the Czterdzieści lat służby Mi-24 z biało- needs of the modern battlefield. The Mi-24s, -czerwoną szachownicą na kadłubie to bar- referred to by soldiers as flying tanks due to dzo długi czas. Gdyby trzymać się założeń their exceptional resistance to hits and excel- sprzed ośmiu lat, maszyny te byłyby albo lent fire power, are finally to be replaced

WRZESIEŃ 2018 / POLSKA ZBROJNA 29

NOWE ŚMIGŁOWCE POWIN- NY ZASTĄPIĆ PRAWIE 30 WYSŁUŻONYCH Mi-24 / NEW HELICOPTERS SHOULD REPLACE ALMOST 30 OBSOLETE Mi-24

wszystkie, albo prawie wszystkie wycofane ze służ- with new helicopters within the Kruk program. While by. Tak się jednak nie stało. Przyczyn jest kilka. it is true that the tender has not been announced yet, Najważniejszą kwestią jest obecnie jednak to, że the procedure was commenced by the MoND quite a wymagają one nie tylko kosztownych i głębokich re- long time ago, and it seems that the decision on pro- montów, lecz przede wszystkim nie spełniają wyma- curing attack helicopters by way of an intergovern- gań współczesnego pola walki. Mi-24, nazywane mental agreement might be taken very soon. What are przez żołnierzy latającymi czołgami z racji ich wy- our potential choices? jątkowej odporności na ostrzał oraz dużej siły ognia, mają zatem zostać zastąpione nowymi śmigłowcami SUCCESSOR OF COBRA w ramach programu „Kruk”. Przetarg w tej sprawie There are some strong arguments for choosing the nie został jeszcze wprawdzie ogłoszony, ale MON AH-1Z Viper as the successor of the Mi-24. Produced już od dłuższego czasu prowadzi postępowanie i nie by Bella, it is developed on the basis of the AH-1 Co- jest wykluczone, że w każdej chwili może zostać bra design, i.e. the world’s first attack helicopter. podjęta decyzja o zakupie maszyn uderzeniowych Americans modernized it so thoroughly that they in w trybie umowy międzyrządowej. A z czego może- fact created a completely new model. The prototype my wybierać? was built towards the end of the 1990s, and went on its maiden flight in December 2000. However, intro- NASTĘPCA COBRY ducing new armament into the US Army is a very Mocne argumenty przemawiają za śmigłowcem complicated process, which may be confirmed by the AH-1Z Viper jako następcą Mi-24. Produkowany fact that the military tests, trials and certification pro- przez koncern Bella jest w prostej linii rozwinię- cedures of the AH-1Z Viper took ten years. The serial ciem maszyny AH-1 Cobra, czyli pierwszego na production of the helicopters for the United States świecie wiropłatu uderzeniowego. Amerykanie zde- Marine Corps began in 2010. cydowali się na tak głęboką jego modernizację, że Viper weighs a little over 5.5 t, and it is powered by zaowocowało to opracowaniem zupełnie nowego two General Electric T700 GE 401C turboshaft en- modelu. Prototyp powstał pod koniec lat dziewięć- gines (1,340 kW each). Its maximum speed is 370 dziesiątych ubiegłego wieku, a dziewiczy lot odbył km/h, and the basic armament includes the 20-mm się w grudniu 2000 roku. O tym, jak skomplikowane M197 3-barreled cannon, and guided and unguided jest wprowadzenie do służby w amerykańskiej armii rockets, i.a. the AIM 9 Sidewinder, for countering nowego uzbrojenia, niech świadczy fakt, że dziesięć land, sea and air targets.

WRZESIEŃ 2018 / POLSKA ZBROJNA 30 WYDANIE SPECJALNE MSPO / SPECIAL ISSUE MSPO

lat trwały wojskowe próby, testy, badania i certyfika- cje AH-1Z Viper. Produkcja seryjna śmigłowca na potrzeby Korpusu Piechoty Morskiej Stanów Zjed- noczonych ruszyła w 2010 roku. Masa Vipera wynosi nieco ponad 5,5 t. Jest on na- pędzany przez dwa silniki turbowałowe General Elec- tric T700 GE 401C o mocy 1340 kW każdy. Maksy- malna prędkość, jaką osiąga, to 370 km/h. Podstawo- wym jego uzbrojeniem jest trzylufowe działko M197 kalibru 20 mm oraz kierowane i niekierowane pociski rakietowe, m.in. AIM 9 Sidewinder, do zwalczania ce- lów nie tylko lądowych i morskich, lecz również powietrznych.

STRAŻNIK APACHE Drugim mocnym kandydatem na zastępcę wysłu- żonego Mi-24, także zza Oceanu, jest AH-64 Apa- che. Ten opracowany w połowie lat siedemdziesią- tych wiropłat to obecnie podstawowy śmigłowiec uderzeniowy amerykańskiej armii. Nasi sojusznicy mają ich prawie 700, z czego większość to model AH-64D, który od 2011 roku jest stopniowo moder- nizowany do standardu AH-64E Guardian. Polskiej armii zaoferowano właśnie tę najnowszą wersję. Guardian jest wyposażony w sieciocentryczny system dowodzenia i kierowania walką. Dzięki niemu może nie tylko skutecznie walczyć z użyciem poci- KRZYSZTOF WILEWSKI KRZYSZTOF sków przeciwpancernych Hellfire, rakiet AIM-92 AH-1Z czyli rozwinięcie AH-1 Cobra Stinger i Hydra 70 oraz działka kalibru 30 mm, lecz produkowanego przez koncern Bella. / AH-1Z - produced by Bella, it is based on the także różnego typu dronów. AH-1 Cobra design AH-64E Guardian to konstrukcja, w której Amery- kanie po raz pierwszy postawili tak mocno na kompo- zyty w układzie napędowym. Śmigłowiec dzięki kom- pozytowym łopatom może zabrać więcej ładunku oraz APACHE GUARDIAN ma wyższy pułap i lata szybciej niż wersja AH-64D. Another strong candidate for replacing the old MiG, Oczywiście duża w tym zasługa również mocniejsze- also from over the pond, is the AH-64 Apache. The go zespołu napędowego. Guardian ma dwa silniki rotorcraft, designed in the mid-1970s, is currently the GE T700-701D o mocy 1470 kW każdy. Dzięki nim main attack helicopter of the US Army. Our allies osiąga prawie 390 km/h, a jego prędkość przelotowa have almost 700 of them, most in the AH-64D model, to około 300 km/h. which has been gradually modernized to the AH-64E Guardian standard since 2011. This latest version is EUROPEJSKI DRAPIEŻNIK the one offered to the Polish Armed Forces. Guardian Choć konstrukcje amerykańskie wydają się fawo- is equipped with a network-centric command and con- rytami w wyścigu o kontrakt na Kruka, nie oznacza trol system. Thanks to that, it can not only effectively to, że europejska konkurencja jest bez szans. Argu- attack using Hellfire anti-armor missiles, the AIM-92 ment, że będzie to zakup dokonany w ramach współ- Stinger missiles and Hydra 70 rockets and 30-mm pracy armii na Starym Kontynencie, może się oka- cannons, but also various types of drones. zać kluczowy. Jeśli zaś chodzi o konkretną ofertę za- The AH-64E Guardian is the first machine where chodnich koncernów, to na pewno ciekawą jest Americans used so many composite materials in the drapieżnik zza zachodniej granicy. Eurocopter Tiger, transmission system. Thanks to composite rotor bo o nim mowa, to maszyna powstała na zlecenie blades, the helicopter has an increased payload capac-

WRZESIEŃ 2018 / POLSKA ZBROJNA 31

Mi-24 Z BIAŁO-CZERWO- NĄ SZACHOWNICĄ MAJĄ JUŻ ZA SOBĄ CZTERDZIE- ŚCI LAT SŁUŻBY / THE Mi-24S WITH THE WHITE AND RED CHECKERBO- ARD ON THE FUSELAGE HAVE BEEN IN SERVICE FOR FORTY YEARS

rządów Niemiec i Francji w połowie lat osiemdzie- ity, and its cruise speed and climb rate are higher than siątych ubiegłego wieku. Dziewiczy lot prototypu in the AH-64D version. Of course, this is also largely odbył się w kwietniu 1991 roku, a do służby Tiger due to the more powerful drive unit, consisting of two trafił – we francuskiej armii – w 2003 roku. Masa GE T700-701D engines (1,470 kW each). They allow śmigłowca wynosi nieco ponad 3 t. W oferowanej the machine to reach maximum speed of almost 390 Polsce wersji HAD jest napędzany przez dwa silniki km/h, with cruise speed of about 300 km/h. MTU Turbomeca Rolls-Royce MTR390 o mocy 1000 kW każdy. Dzięki nim maszyna osiąga maksy- EUROPEAN PREDATOR malną prędkość ponad 290 km/h i może wznieść się Although American designs seem to be front-run- na wysokość około 4 km. ners in the race for the Kruk contract, it does not mean Podstawowym uzbrojeniem Tigera są działko that the European competition has no chance. The ar- kalibru 30 mm oraz niekierowane pociski powie- gument that the purchase will be made in the frame of trze–ziemia Hydra 70. Można go wyposażyć wła- cooperation between the armies on the Old Continent ściwie w dowolny typ zachodnich rakiet: Spike, can prove to be crucial in this competition. One of the Hellfire, Mistral, HOT, Trigat czy Stinger. Wszyst- most interesting offers of the western companies is the ko zależy od preferencji klienta – producent dosto- predator from over our western border – Eurocopter suje odpowiednio oprogramowanie i system kiero- Tiger. The machine was commissioned by the govern- wania walką. ments of Germany and France in the mid-1980s. The

WRZESIEŃ 2018 / POLSKA ZBROJNA 32 WYDANIE SPECJALNE MSPO / SPECIAL ISSUE MSPO

NIE JEST WYKLUCZONE, IŻ MON ZDECYDUJE SIĘ NA PROJEKT, KTÓRY JEST DOPIERO W FAZIE REALIZACJI / THE MOND MAY DECIDE TO CHOOSE A DESIGN WHICH IS STILL IN THE DEVELOPMENT PHASE

POTOMEK MANGUSTY prototype went on its maiden flight in April 1991, and Ciekawą propozycją i to nie dlatego, że nieco the helicopter was introduced into service in the orientalną, jest oferowany przez turecki koncern Tur- French army in 2003. Tiger weighs a little over 3 t, kish Aerospace Industries (TIA) śmigłowiec T129 and the HAD version offered to Poland is powered by ATAK. Jest to najlżejszy z wiropłatów proponowa- two MTU Turbomeca Rolls-Royce MTR390 engines nych polskiej armii. Ta licencyjna wersja włoskiej (1,000 kW each). Thanks to them the machine can Agusty A129 Mangusta ma bowiem masę wynoszą- reach a maximum speed of over 290 km/h, and can cą zaledwie 2,5 t. Napęd śmigłowca stanowią dwa climb up to about 4 km. silniki LHTEC CTS-800 4A o mocy 1014 kW każdy. Tiger’s main weapons are a 30-mm cannon and the Pozwalają one osiągnąć maksymalną prędkość pra- Hydra 70 air-to-ground unguided missiles. The heli- wie 270 km/h. Jednak wobec 300 km/h amerykań- copter can be equipped with virtually any type of skich maszyn może to być dużym minusem. western missiles: Spike, Hellfire, Mistral, HOT, Trigat Jeśli chodzi o uzbrojenie T129, to podobnie jak or Stinger. It all depends on the customer’s preferenc- w przypadku Tigera dużo zależy od wymagań odbiorcy. es – the producer can adjust the software and the com- W wersji podstawowej są to niekierowane pociski po- bat management system. wietrze–ziemia kalibru 70 mm oraz 20-milimetrowe działko. W razie potrzeby można go przezbroić w dział- DESCENDANT OF MANGUSTA ko 30 mm. W odniesieniu do pocisków, to w wersji do- An interesting offer (not because of its orientality), starczanej tureckiej armii podstawowym orężem prze- is the T129 ATAK helicopter offered by the Turkish ciwpancernym są rakiety kierowane Mizrak-U (turecki Aerospace Industries (TIA). It is the lightest of the ro- odpowiednik rakiet Hellfire II), a przeciwlotniczym – torcraft proposed to the Polish army. This licensed pociski Stinger. Jednak przedstawiciele producenta za- version of the Italian Agusta – A129 Mangusta – pewniają, że śmigłowiec można łatwo przystosować do weighs only 2.5 t. It is powered by two LHTEC CTS- użycia pocisków Spike, Mistral, HOT i Trigat. 800 4A engines (1,014 kW each). They enable the

WRZESIEŃ 2018 / POLSKA ZBROJNA 33

machine to reach maximum speed of almost 270 km/h. However, compared to the 300 km/h of Ameri- can machines, this can be a drawback. When it comes to armament, the T129, similarly to Tiger, can be armed according to the requirements of the buyer. In its basic version, the helicopter is equipped with 70-mm air-to-ground unguided missiles and a 20-mm cannon, which can be rearmed to a 30-mm one, if need be. As to missiles, the main anti- armor armament in the version delivered to the Turk- ish army are the Mizrak-U guided missiles (the Turk- ish equivalent of the Hellfire II), and anti-aircraft – Stinger missiles. The producer’s representatives ensure that the helicopter can be easily adapted to use other missiles – Spike, Mistral, HOT and Trigat.

HOW ABOUT ITALY? Although everything indicates that the machines which have already been built and introduced into service are going to have priority in the competition for

TOMASZ KWASEK TOMASZ the Kruk contract, it cannot be excluded that the Eurocopter Tiger – można go wyposażyć w dowolny typ MoND will choose a design which is still in the devel- zachodnich rakiet. / / Eurocopter Tiger can be fitted with any opment phase. Such offers include, i.a. the Italian pro- type of western missiles gram NEES (Nuovo Elicottero da Esplorazione e Scorta), which provides for developing a machine that in 2025 is to replace the Agusta A129 Mangusta helicopters currently used by the Land Forces (Esercito A MOŻE PO WŁOSKU? Italiano). The design assumes that, similarly to Choć wszystko wskazuje na to, że w wyścigu o Kru- Apache, the machine (with a working name of ka pierwszeństwo będą miały konstrukcje już gotowe AW249) will be amply equipped with ultra-modern i wdrożone do służby, nie jest wykluczone, iż MON technologies for the use of virtually any type of arma- zdecyduje się na projekt, który jest dopiero w fazie re- ment, as well as reconnaissance and attack drones. alizacji. Takim jest, na przykład, włoski program At the beginning of July, Jakub Skiba, the President NEES (Nuovo Elicottero da Esplorazione e Scorta), of the Polish Armaments Group (PGZ), and Stefano który zakłada opracowanie maszyny mającej już Volantii, the Vice-President of Leonardo Helicopter w 2025 roku zastąpić używane obecnie przez wojska Division, signed a letter of intent on the cooperation lądowe, Esercito Italiano, wiropłaty Agusta A129 of both armament concerns within the AW249 pro- Mangusta. Projekt zakłada, że maszyna o roboczej na- gram. It provides for PGZ to be involved in designing zwie AW249, podobnie jak śmigłowiec Apache, bę- and producing the AW249, and later to develop Kruk dzie solidnie naszpikowana ultranowoczesnymi tech- for the Polish Armed Forces on its basis. nologiami umożliwiającymi używanie właściwie do- wolnych typów uzbrojenia, jak również dronów rozpoznawczych i uderzeniowych. Na początku lipca prezes PGZ Jakub Skiba oraz Stefano Volantii, wiceprezes Leonardo Helicopter Di- vision, podpisali list intencyjny w sprawie współpracy obu koncernów zbrojeniowych w ramach programu AW249. Przewiduje on, że PGZ będzie uczestniczyła w projektowaniu i produkcji AW249, a później na tej podstawie opracuje maszynę Kruk dla polskiej armii.

WRZESIEŃ 2018 / POLSKA ZBROJNA 34 WYDANIE SPECJALNE MSPO / SPECIAL ISSUE MSPO

TOMASZ KWASEK CZEKAJĄC NA ODNOWĘ WAITING FOR / RENEWAL

WRZESIEŃ 2018 / POLSKA ZBROJNA 35 DYSKUSJA O ZAKUPIE NOWYCH ŚMIGŁOWCÓW TRWA OD KILKUNASTU LAT. JEDNAK WCIĄŻ LATA- MY MASZYNAMI STARYMI I BARDZO STARYMI / THE DISCUSSION ON THE PURCHASE OF NEW HELI- COPTERS HAS BEEN ON FOR MANY YEARS. DESPITE ALL THE TALK, WE ARE STILL USING OLD AND VERY OLD MACHINES TOMASZ KWASEK TOMASZ

WRZESIEŃ 2018 / POLSKA ZBROJNA 36 WYDANIE SPECJALNE MSPO / SPECIAL ISSUE MSPO

połowie 2018 roku w wy- n mid-2018, in the Polish Armed Forces posażeniu Sił Zbrojnych there were 239 helicopters of all types. RP było 239 śmigłowców They include machines of Polish pro- wszystkich typów. Są to duction, those purchased in the former maszyny polskiej produk- Soviet Union and in Russia, as well as cji, a także zakupione Ithose transferred to us by the American ad- w b. ZSRR i Rosji, jak ministration. Over a quarter (26%) of all również przekazane przez helicopters are the outdated light PZL administrację Stanów Świdnik Mi-2s. The medium transport Mi- Zjednoczonych. Ponad 8s, which constitute about 11% of all our jedną czwartą (26%) z tej helicopters, are equally old. Almost 4% of liczby stanowią przesta- the fleet are the heavily exploited medium rzałe lekkie PZL-Świdnik Mi-14PŁ anti-submarine warfare helicopters Mi-2. Równie leciwe są and the Mi-14PŁ/R search and rescue heli- średnie transportowe Mi-8, które stanowią copters. The Mi-24D/W attack helicopters około 11% parku wiropłatów. Prawie 4% tej constitute 12% of the whole fleet. For many Wfloty to mocno wyeksploatowane średnie śmi- years, it has been common knowledge that głowce zwalczania okrętów podwodnych they are incapable of hitting ground targets Mi-14PŁ i ratownictwa morskiego with high performance armament, because Mi-14PŁ/R. Z kolei bojowe (szturmowe) their Russian anti-tank guided missiles are Mi-24D/W stanowią 12% stanu lotnictwa way past their expiration date. About 30% of śmigłowcowego. Już kilka lat temu było wia- the Polish military helicopter fleet are rela- domo, że nie mają zdolności rażenia celów tively new, but requiring modernization, me- naziemnych za pomocą precyzyjnego uzbro- dium machines of the PZL-Świdnik W-3 jenia z powodu przekroczenia terminów Sokół family, delivered in several basic ver- zdatności do użycia przeciwpancernych po- sions between 1989–2013. The youngest cisków kierowanych rosyjskiej produkcji. ones are the PZL-Świdnik SW-4 Puszczyk Natomiast około 30% polskiej floty śmigłow- light training and liaison helicopters (9%) ców wojskowych stanowią stosunkowo nowe, and the medium Mi-17-1W multi-role trans- lecz wymagające modernizacji średnie ma- port helicopters (8%). The purchase of the szyny rodziny PZL-Świdnik W-3 Sokół, do- latter ones in Russia was forced by the ur- starczane w kilku podstawowych wersjach gent operational need related to the Polish w latach 1989–2013. Najnowsze to lekkie Armed Forces’ engagement in the NATO- śmigłowce szkolne i łącznikowe PZL-Świd- ISAF (International Security Assistance nik SW-4 Puszczyk (9%) oraz średnie wielo- Force) mission. The only western rotorcraft zadaniowe transportowe Mi-17-1W (8%). serving in the Polish army are the Kaman Zakup tych ostatnich w Federacji Rosyjskiej SH-2G Super Seasprite (2%) – four anti- był wymuszony pilną potrzebą operacyjną submarine machines produced in the 1990s. związaną z zaangażowaniem Wojska Pol- They joined the ranks of the Polish Naval skiego w misji NATO ISAF (International Aviation between 2002–2003 from the US Security Assistance Force). Jedynymi wiro- Navy’s surplus, together with two Oliver płatami produkcji zachodniej w polskiej Hazard Perry class frigates.

WRZESIEŃ 2018 / POLSKA ZBROJNA 37

NAJSTARSZYM ŚMIGŁOW- COM WYCZERPUJĄ SIĘ RESURSY / THE OLDEST HELICOPTERS ARE NEARING THE END OF THEIR SERVICE TIME

armii są Kaman SH-2G Super Seasprite (2%) – pocho- Polish military helicopters are of eight basic types. dzące z lat dziewięćdziesiątych cztery maszyny zwal- They execute many different tasks, so each of the types czania okrętów podwodnych. Do lotnictwa Marynarki is represented by several or even over a dozen versions Wojennej RP trafiły w latach 2002–2003 z nadwyżek with various equipment. During their service time, the sprzętowych US Navy wraz z dwoma fregatami typu helicopters have been modified to specialist versions to Oliver Hazard Perry. suit the army’s operational needs. An example can be Polskie wojskowe śmigłowce to osiem podstawowych Sokół helicopters in the W-3W/WA armed multi-task typów. Ze względu na różnorodne przeznaczenie każdy version – some of them have been converted to be- z typów jest reprezentowany przez kilka, a nawet kilka- come rescue, passenger, medical evacuation, or the naście wersji z różnym wyposażeniem. W czasie eksplo- most advanced armed W-3PL Głuszec version. Simi- atacji były one przebudowywane jako warianty specjali- larly, the Polish Navy’s transport helicopter and the W- styczne zgodnie z bieżącymi potrzebami operacyjnymi 3T have both been fitted with specialist equipment and armii. Przykładem tego typu praktyk są Sokoły w wa- joined the ranks of the Polish search and rescue (SAR) riancie wielozadaniowym uzbrojonym W-3W/WA – force, executing tasks on the Baltic Sea. część z nich została przebudowana do wersji ratownic- The problem of the oldest types of helicopters is that twa lotniczego, pasażerskiej, ewakuacji medycznej, czy their service life is nearing the end. Several years ago, najbardziej zaawansowanego wariantu uzbrojonego the plan was to withdraw the Mi-8 and the Mi-14 fami- W-3PL Głuszec. Podobnie było ze śmigłowcem trans- ly helicopters between 2015–2019, and the Mi-24s be- portowym oraz maszyną W-3T, należącymi do mary- tween 2016–2021. The Mi-2s, on the other hand, were narki wojennej. Zostały one wyposażone w specjali- to be retired from 2023, and the oldest Russian Mi-17 – styczny sprzęt i wzmocniły potencjał polskich sił SAR between 2026–2027. The SH-2G Super Seasprite ship- realizujących zadania ratownicze na Bałtyku. based helicopters could theoretically stay in service un- Problemem najstarszych typów śmigłowców jest wy- til the end of the next decade, and so could the oldest czerpywanie się ich resursów. Jeszcze kilka lat temu W-3 Sokół machines. The remaining helicopters of do- przewidywano wycofanie w latach 2015–2019 rodziny mestic production, i.e. the SW-4 Puszczyk and the Mi-8 i Mi-14, a śmigłowców Mi-24 w latach 2016– younger Sokół and Anakonda machines, as well as the –2021. Z kolei Mi-2 miały być wykreślone ze stanu od youngest Russian Mi-17-1Ws, have a lifespan that the- 2023 roku, natomiast najstarsze rosyjskie Mi-17 – w la- oretically allows for using them well past 2030. tach 2026–2027. Śmigłowce pokładowe SH-2G Super Helicopters currently equip the following aviation Seasprite mogły teoretycznie pozostawać w użyciu do units: the 1st Transport Aviation Base in Warsaw, the

WRZESIEŃ 2018 / POLSKA ZBROJNA 38 WYDANIE SPECJALNE MSPO / SPECIAL ISSUE MSPO

LICZBA ŚMIGŁOWCÓW W SZRP – STAN W I PÓŁROCZU 2018 Typ Przeznaczenie Liczba Mi-2T/P transportowy/pasażerski 6 Mi-2R rozpoznawczy 9 Mi-2Ch chemiczny 7 Mi-2D dowodzenia 10 Mi-2RL ratownictwa lądowego (SAR) 8 Mi-2URN/URPG uzbrojony 20 Mi-8T wielozadaniowy transportowy 17 Mi-8P/PS pasażerski (VIP) 5 Mi-8RL ratownictwa lądowego (SAR) 3 Mi-14PŁ zwalczania okrętów podwodnych 8 Mi-14PŁ/R ratownictwa morskiego (SAR) 2 Mi-17 wielozadaniowy transportowy 5 Mi-17AE ewakuacji medycznej (MEDEVAC) 2 Mi-17-1W wielozadaniowy transportowy 12 Mi-24D bojowy 14 Mi-24W bojowy 14 SH-2G Super Seasprite zwalczania okrętów podwodnych 4 SW-4 Puszczyk szkolny/łącznikowy 23 W-3AE Sokół ewakuacji medycznej (MEDEVAC) 2 W-3P Sokół pasażerski (VIP) 1 W-3PL Głuszec uzbrojony ratownictwa bojowego (CSAR) 7 W-3PSOT Sokół obserwacyjny 1 W-3RL Sokół ratownictwa lądowego (SAR) 6 W-3RR Procjon rozpoznania elektronicznego 3 W-3T Sokół transportowy 4 W-3W/WA Sokół wielozadaniowy uzbrojony 25 W-3WA (SAR) Sokół ratownictwa lądowego (SAR) 2 W-3WA (VIP) pasażerski (VIP) 9 W-3RM/WARM Sokół/Anakonda ratownictwa morskiego (SAR) 9

końca przyszłej dekady, podobnie jak najstarsze W-3 33rd Transport Aviation Base in Powidz (including the Sokół. Pozostałe śmigłowce produkcji krajowej, 7th Special Operations Squadron), the 41st Training tj. SW-4 Puszczyk oraz nowsze Sokoły i Anakondy, Aviation Base in Dęblin, the 1st Search and Rescue a także najnowsze rosyjskie Mi-17-1W, mają teore- Group in Świdwin, the 2nd Search and Rescue Group tycznie zapas żywotności pozwalający na ich użytko- in Mińsk Mazowiecki and the 3rd Search and Rescue wanie długo po 2030 roku. Group in Wrocław – all in the Polish Air Force; the Śmigłowce są obecnie w wyposażeniu następujących 43rd Naval Aviation Base in Gdynia and the 44th Naval jednostek (oddziałów i pododdziałów) lotniczych: 1 Ba- Aviation Base in Siemirowice – in the Polish Navy, as zy Lotnictwa Transportowego w Warszawie, 33 Bazy well as the 49th Air Base in Pruszcz Gdański, the 56th Lotnictwa Transportowego w Powidzu (w tym 7 Eska- Air Base in Inowrocław, and two aviation squadrons dry Działań Specjalnych), 41 Bazy Lotnictwa Szkolne- and aerial medical evacuation units of the 25th Air Cav- go w Dęblinie, 1 Grupy Poszukiwawczo-Ratowniczej alry Brigade in Tomaszów Mazowiecki – in the Polish

WRZESIEŃ 2018 / POLSKA ZBROJNA 39

NUMBER OF HELICOPTERS IN THE POLISH ARMED FORCES IN THE FIRST HALF OF 2018 Type Purpose Number Mi-2T/P transport/passenger 6 Mi-2R reconnaissance 9 Mi-2Ch chemical reconnaissance 7 Mi-2D command 10 Mi-2RL land rescue (SAR) 8 Mi-2URN/URPG armed 20 Mi-8T multi-role/transport 17 Mi-8P/PS passenger (VIP configuration) 5 Mi-8RL land rescue (SAR) 3 Mi-14PŁ anti-submarine 8 Mi-14PŁ/R maritime search and rescue (SAR) 2 Mi-17 multi-role/transport 5 Mi-17AE medical evacuation (MEDEVAC) 2 Mi-17-1W multi-role/transport 12 Mi-24D attack 14 Mi-24W attack 14 SH-2G Super Seasprite anti-submarine 4 SW-4 Puszczyk trainer/liaison 23 W-3AE Sokół medical evacuation (MEDEVAC) 2 W-3P Sokół passenger (VIP configuration) 1 W-3PL Głuszec combat search and rescue (CSAR) 7 W-3PSOT Sokół observation 1 W-3RL Sokół land rescue (SAR) 6 W-3RR Procjon radio-electronic reconnaissance 3 W-3T Sokół transport 4 W-3W/WA Sokół multi-role armed 25 W-3WA (SAR) Sokół land rescue (SAR) 2 W-3WA (VIP) passenger (VIP configuration) 9 W-3RM/WARM Sokół/Anakonda maritime search and rescue (SAR) 9

w Świdwinie, 2 Grupy Poszukiwawczo-Ratowniczej Land Forces. Particular brigades or groups include w Mińsku Mazowieckim i 3 Grupy Poszukiwawczo- squadrons and flights of helicopters executing various -Ratowniczej we Wrocławiu – wszystkie w składzie sił tasks, such as attack, reconnaissance, chemical recon- powietrznych; 43 Bazy Lotnictwa Morskiego w Gdyni naissance, combat search and rescue (CSAR), maritime i 44 Bazy Lotnictwa Morskiego w Siemirowicach – obie and land search and rescue (SAR), medical evacuation ze składu marynarki wojennej, a także 49 Bazy Lotni- (MEDEVAC), radio-electronic reconnaissance, anti- czej w Pruszczu Gdańskim, 56 Bazy Lotniczej w Ino- submarine, VIP transport, training and other. wrocławiu oraz dwóch dywizjonów lotniczych i jednostek ewakuacji medycznej 25 Brygady Kawalerii Po- CANCELLED TENDER wietrznej w Tomaszowie Mazowieckim – ze składu The necessity to purchase new rotorcraft and re- wojsk lądowych. Poszczególne brygady czy grupy mają place some of the oldest and most exploited Mi-8s, as w swojej strukturze eskadry i klucze śmigłowców prze- well as the Mi-24 attack helicopters, was already rec-

WRZESIEŃ 2018 / POLSKA ZBROJNA 40 WYDANIE SPECJALNE MSPO / SPECIAL ISSUE MSPO

LICZBA ŚMIGŁOWCÓW W SZRP – STAN W I PÓŁROCZU 2018 Jednostka Typy śmigłowców 1 GPR Mi-2RL, W-3RL/WA (SAR) 2 GPR Mi-2RL, W-3RL 3 GPR Mi-2RL, W-3RL/WA (SAR) 1 BLTr W-3P/WA (VIP), Mi-8P/PS 33 BLTr Mi-17-1W, W-3T/WA 41 BLSzk SW-4, Mi-2D/P/R/RL/T/URPG 43 BLMor Mi-2D/R, W-3T(SAR), SH-2G, W-3T(SAR)/RM/WARM

44 BLMor Mi-2D, Mi-14PŁ/PŁ/R, W-3RM/WARM KWASEK TOMASZ 49 BL Mi-2Ch/D/R/T/URPG, Mi-24D Śmigłowiec Marynarki Wojennej 56 BL Mi-2D/P/R/URPG, Mi-24W, W-3PL RP Mi-14 PŁ / The 1 dlotn (25 BKPow) Mi-8T/RL, Mi-17 Polish Navy Mi-14PŁ helicopter 7 dlotn (25 BKPow) W-3RR, W-3W/WA PJEM (25 BKPow) Mi-17AE, W-3AE

HELICOPTERS IN THE POLISH ARMED FORCES’ UNITS IN THE FIRST HALF OF 2018 Unit Types of helicopters 1st SAR Group Mi-2RL, W-3RL/WA (SAR) 2nd SAR Group Mi-2RL, W-3RL 3rd SAR Group Mi-2RL, W-3RL/WA (SAR) 1st Transport Aviation Base W-3P/WA (VIP), Mi-8P/PS 33rd Transport Aviation Base Mi-17-1W, W-3T/WA 41st Training Aviation Base SW-4, Mi-2D/P/R/RL/T/URPG Mi-2D/R, W-3T(SAR), SH-2G, 43rd Naval Aviation Base W-3T(SAR)/RM/WARM 44th Naval Aviation Base Mi-2D, Mi-14PŁ/PŁ/R, W-3RM/WARM 49th Air Base Mi-2Ch/D/R/T/URPG, Mi-24D 56th Air Base Mi-2D/P/R/URPG, Mi-24W, W-3PL 1st Aviation Squadron Mi-8T/RL, Mi-17 (25th Air Cavalry Brigade)

7th Aviation Squadron KWASEK TOMASZ Mi-17AE, W-3AE Śmigłowiec (25th Air Cavalry Brigade) wielozadaniowy W-3 Aerial Medical Evacuation Unit PL Głuszec / / The W-3RR, W-3W/WA (25th Air Cavalry Brigade) Głuszec W-3 PL Multi- Task helicopter

WRZESIEŃ 2018 / POLSKA ZBROJNA 41

W 2018 ROKU W SIŁACH ZBROJNYCH RP BYŁO 239 ŚMIGŁOWCÓW / IN 2018, THERE WERE 239 HELICOPTERS IN THE POLISH ARMED FORCES

znaczonych do różnych zadań, m.in.: szturmowych, roz- ognized in the middle of the last decade. The public poznawczych, chemicznych, ratownictwa bojowego tender procedure for procuring six passenger helicop- CSAR (Combat Search and Rescue), ratownictwa mor- ters for transporting the most important people in the skiego i lądowego SAR (Search and Rescue), ewakuacji country started in 2005. In 2006, the tender was can- medycznej MEDEVAC (MEDical EVACuation), rozpo- celled for formal reasons, and due to urgent operation- znania elektronicznego, zwalczania okrętów podwod- al needs, five Russian Mi-17-1Ws were purchased. nych, przewozów pasażerskich VIP (Very Important Ten years ago, within the frame of the Polish Armed Person) oraz szkolnych i innych. Forces Technical Modernization Plan for 2008–2019, there was an intention to procure 32 medium multi- ANULOWANY PRZETARG role helicopters, including 24 in the multi-role/trans- Konieczność zakupu nowych wiropłatów i zastąpienia port version, eight in the SAR version, and six to jednych z najstarszych i najbardziej zużytych Mi-8 oraz transport VIPs. In addition, on account of agreements śmigłowców uderzeniowych Mi-24 dostrzeżono już concluded with allies, Poland wanted to buy 13 addi- w połowie ubiegłej dekady. W 2005 roku rozpoczęto po- tional Mi-24W or the newer Mi-24P attack helicopters stępowanie w trybie zamówienia publicznego na zakup to strengthen the Polish ISAF contingent in Afghani- sześciu śmigłowców pasażerskich do przewozu najważ- stan. It should be emphasized here that between 2006– niejszych osób w państwie. Z przyczyn formalnych prze- 2015 PZL-Świdnik SA delivered to the army 24 new targ anulowano w następnym roku i w ramach pilnej po- SW-4 Puszczyk trainers and three Sokół helicopters trzeby operacyjnej kupiono pięć Mi-17-1W produkcji ro- (two in the passenger version and one in the radio- syjskiej. Dziesięć lat temu w ramach projektu „Programu electronic reconnaissance version). Moreover, ten modernizacji technicznej Sił Zbrojnych RP na lata 2008– Sokół machines have recently been modernized and –2019” planowano pozyskanie 32 średnich śmigłowców upgraded – two to the W-3AE medical evacuation ver- wielozadaniowych, w tym 24 w odmianie wielozadanio- sion, two to the W-3WA(RM) maritime rescue ver- wej transportowej, ośmiu maszyn SAR, a także sześciu sion, and eight to the W-3PL Głuszec version. Two do przewozu VIP-ów. Poza tym, ze względu na porozu- Mi-14PŁ anti-submarine helicopters have been modi- mienia sojusznicze, strona polska zamierzała kupić fied to become the Mi-14PŁ-R (SAR). 13 dodatkowych śmigłowców uderzeniowych Mi-24W Eventually, in 2009, considering the reduction of lub nowszych Mi-24P, przeznaczonych do wzmocnienia funds allocated to defense, the approved version of the polskiego kontyngentu ISAF w Afganistanie. Warto Polish Armed Forces Technical Modernization Plan w tym miejscu wspomnieć, że w latach 2006–2015 for 2008–2019 included the task of procuring 26 new

WRZESIEŃ 2018 / POLSKA ZBROJNA 42 WYDANIE SPECJALNE MSPO / SPECIAL ISSUE MSPO

zakłady PZL-Świdnik SA przekazały wojsku 24 nowe medium multi-role helicopters (16 multi-role/trans- śmigłowce szkolne SW-4 Puszczyk oraz trzy śmigłowce port, six CSAR/SAR and four anti-submarine), which Sokół, z tego dwa w wariancie pasażerskim i jeden were to enter service in naval aviation, air force and w wersji rozpoznania elektronicznego. Oprócz tego Land Forces aviation units. Meanwhile, the project of w ostatnich latach zmodernizowano i doposażono dzie- purchasing passenger helicopters was excluded from sięć Sokołów, w tym dwa do wariantu ewakuacji me- the procedure and executed as a separate program in dycznej W-3AE, dwa do wersji ratownictwa morskiego 2011, by procuring from WSK PZL-Świdnik five W-3 W-3WA(RM) i osiem do wersji W-3PL Głuszec. Do Sokół machines adapted to carry VIPs. The tender wersji SAR oznaczonej Mi-14PŁ-R przebudowano dwa procedure regarding the procurement of the men- śmigłowce zwalczania okrętów podwodnych Mi-14PŁ. tioned 26 medium helicopters began in March 2012. Ostatecznie w 2009 roku, z uwagi na zmniejszenie In October of the same year, in compliance with the środków finansowych przeznaczonych na obronność, project of the new Polish Armed Forces Technical w zatwierdzonej wersji „Programu modernizacji tech- Modernization Plan for 2013–2022, the MoND final- nicznej Sił Zbrojnych RP na lata 2008–2019” znalazło ly planned to procure for the three mentioned branch- się zadanie dotyczące pozyskania 26 nowych średnich es of armed forces a total of 70 medium combat sup- śmigłowców wielozadaniowych, z tego 16 maszyn wie- port helicopters in four versions for 8–12 billion zlo- lozadaniowych transportowych, sześciu śmigłowców tys. In December 2014, offers were submitted by: the CSAR/SAR oraz czterech do zwalczania okrętów pod- consortium of Airbus Helicopters SAS and Heli Invest wodnych, które miały trafić do lotnictwa marynarki wo- Services, offering the EC725 (now the H225M) Cara- jennej, do oddziałów lotniczych sił powietrznych oraz do cal; the consortium of Sikorsky International Opera- lotnictwa wojsk lądowych. Jednocześnie z postępowania tions, Sikorsky Aircraft Corporation and the Polish wyłączono projekt zakupu śmigłowców pasażerskich Aviation Works (PZL) with the S-70i Black Hawk i zrealizowano jako odrębny program w 2011 roku, ku- utility and the S-70B Seahawk maritime utility heli- pując w WSK PZL-Świdnik pięć sztuk W-3 Sokół przy- copters, and WSK PZL-Świdnik SA with the AW149. stosowanych do przewozu VIP-ów. Postępowanie prze- targowe dotyczące zakupu wspomnianych 26 śmigłow- CRITICIZED CARACAL ców średnich uruchomiono w marcu 2012 roku. Jeszcze In April 2015, the MoND informed about selecting w październiku tegoż roku, zgodnie z projektem nowego the offer of the consortium EC-725 Caracal-Polska „Planu modernizacji technicznej Sił Zbrojnych RP na la- (Airbus Helicopters and Heli Invest Services), offer- ta 2013–2022”, polski resort obrony zaplanował osta- ing the Caracal helicopter. The ministry initially de- tecznie pozyskanie dla tych trzech rodzajów sił zbrojnych clared procuring 50 machines, including 16 multi- łącznie 70 średnich śmigłowców wsparcia bojowego i za- role/transport, 13 SAR, eight combat SAR in the Spe- bezpieczenia w czterech wersjach za kwotę od 8 do cial Forces support version, eight anti-submarine and 12 mld zł. W grudniu 2014 roku oferty złożyły: kon- five medical evacuation helicopters. Despite reducing sorcjum Airbus Helicopters SAS i Heli Invest Sp. the number of machines, the potential contract was z o.o. Services S.K.A., proponujące śmigłowiec still worth more than initial evaluations and amounted EC725 (obecnie H225M) Caracal; konsorcjum Sikor- to 13.347 billion zlotys (gross amount). sky International Operations, Sikorsky Aircraft Cor- Both the choice and the conditions of procurement poration i Polskie Zakłady Lotnicze Sp. z o.o. z lądo- were criticized by the then political opposition and a wą maszyną S-70i Black Hawk i morską S-70B number of experts. What raised doubt was, among Seahawk oraz WSK PZL-Świdnik SA z AW149. other things, the unification of helicopters in various versions, including very specialist ones, within the KRYTYKA CARACALA frame of the so-called one platform. Nevertheless, in W kwietniu 2015 roku MON poinformowało o wy- September 2014, the ministry announced acceleration borze oferty konsorcjum EC-725 Caracal-Polska, zło- of the program, so that the deliveries of new attack żonego z Airbus Helicopters i Heli Invest Services, któ- helicopters could be executed before 2020. re zaoferowało śmigłowiec Caracal. Resort obrony za- The plan also assumed the purchase of 32 attack deklarował wstępnie zakup 50 maszyn, w tym helicopters for two squadrons of the 1st Land Forces 16 wielozadaniowych transportowych, 13 poszukiwaw- Aviation Brigade. According to predictions made czo-ratowniczych, ośmiu bojowego poszukiwania i ra- then, the squadrons were to get 16 machines between townictwa w wariancie wsparcia sił specjalnych, tyle sa- 2019–2022, and 16 machines after 2022.

WRZESIEŃ 2018 / POLSKA ZBROJNA

44 WYDANIE SPECJALNE MSPO / SPECIAL ISSUE MSPO

MNIEJSZY BĘDZIE NACISK NA ZAKUPY NOWYCH MASZYN / THERE WILL BE LESS PRESSURE ON THE PURCHASE OF NEW MACHINES

mo do zwalczania okrętów podwodnych oraz pięć ewa- After the opposition won the parliamentary elections kuacji medycznej. Mimo zmniejszenia liczby in October 2015 the new state administration set differ- śmigłowców wartość potencjalnej umowy była większa ent priorities as regards army modernization. Although niż wstępne szacunki i wynosiła 13,347 mld zł brutto. the offset agreement for Caracals was still under nego- Zarówno sama decyzja o wyborze, jak i warunki zakupu tiation, the compensatory agreement was never signed. spotkały się z krytyką ówczesnej opozycji politycznej, The Polish side informed that “the contractor had not a także części ekspertów. Wątpliwości budziła m.in. uni- submitted an offset offer properly safeguarding the eco- fikacja różnych wersji śmigłowców, w tym ściśle specja- nomic interest and the security of the Polish state,” so listycznych, w ramach tzw. jednej platformy. We wrze- further negotiations were purposeless. The Ministry of śniu 2014 roku zapowiedziano jednak przyspieszenie National Defense at that time declared in exchange a programu, tak aby dostawy nowych śmigłowców ude- swift purchase of two types for the 7th Special Opera- rzeniowych mogły nastąpić przed 2020 rokiem. tions Squadron and the Naval Aviation Brigade. In the Zaplanowano także zakup 32 śmigłowców uderze- fall of 2016, the MoND also informed about plans to niowych dla dwóch eskadr 1 Brygady Lotnictwa launch a new procedure regarding medium helicopters Wojsk Lądowych. Według ówczesnych prognoz w la- for the Special Forces, this time due to urgent opera- tach 2019–2022 jednostki te miały otrzymać 16 sztuk, tional need, officially reported by the Operational Com- a po 2022 roku – 16 kolejnych. mander of the Branches of the Armed Forces. Three Po zwycięstwie opozycji w wyborach parlamentar- producers who had taken part in the previous tender nych w październiku 2015 roku i zmianie władzy w kra- were invited to preliminary talks: Airbus Helicopters ju zmieniły się priorytety w dziedzinie modernizacji ar- and Heli Invest Services; Sikorsky International Opera- mii. Choć nadal negocjowano umowę offsetową w spra- tions, Sikorsky Aircraft Corporations and PZL; and wie Caracali, to jednak umowy kompensacyjnej nie WSK PZL-Świdnik. The new procedure was to be zawarto. Strona polska poinformowała, że „kontrahent commenced after conducting the so-called ad hoc mar- nie przedstawił oferty offsetowej zabezpieczającej w na- ket analysis. leżyty sposób interes ekonomiczny i bezpieczeństwo Formally, both procedures were initiated in Febru- państwa polskiego”, zatem dalsze prowadzenie rozmów ary 2017. Within the frame of the first one, three po- było bezprzedmiotowe. Ówczesne kierownictwo resortu tential contractors who had earlier submitted their of- obrony zadeklarowało w zamian przyspieszony zakup fers in the mentioned procedure for procuring 50 ma- dwóch typów maszyn dla 7 Eskadry Działań Specjal- chines, were invited by the Armament Inspectorate of nych oraz Brygady Lotnictwa Marynarki Wojennej. Je- the MoND to place initial offers for the delivery of sienią 2016 roku poinformowano także o planach rozpo- eight helicopters in the “special CSAR version for częcia nowego postępowania w sprawie średnich śmi- Special Forces units (CSAR/SOF).” głowców dla sił specjalnych, tym razem w ramach pilnej In the second case, the ministry announced com- potrzeby operacyjnej, formalnie zgłoszonej przez Do- mencing an similar procedure for procuring “anti-sub- wódcę Operacyjnego Rodzajów Sił Zbrojnych. Do marine helicopters with additional equipment for wstępnych rozmów zaproszono trzech producentów, combat search and rescue missions (ZOP/CSAR).”

WRZESIEŃ 2018 / POLSKA ZBROJNA 45

którzy brali udział w poprzednim przetargu, czyli firmy: Throughout 2017, the MoND many times pointed to Airbus Helicopters i Heli Invest Services, Sikorsky other shortages in the fleet of military helicopters. The International Operations, Sikorsky Aircraft Corpora- Armament Inspectorate informed already in May tions i Polskie Zakłady Lotnicze oraz WSK PZL-Świd- 2017 that the analytical and conceptual phase of the nik. Uruchomienie nowego postępowania miało nastą- program for procuring new helicopters (code-named pić po przeprowadzeniu tzw. doraźnej analizy rynku. “Perkoz”), which are to replace the currently used Mi- Formalnie oba postępowania zainicjowano w lutym 2s, was to begin in 2018. The effort to procure heli- 2017 roku. W ramach pierwszego Inspektorat Uzbroje- copters of this class sooner than, for example, the Mi- nia MON przekazał trzem potencjalnym wykonawcom, 8s and the Mi-17s, was to arise from the fact that they którzy wcześniej złożyli oferty w ramach wspomniane- were the ones with the shortest service life left. Ac- go postępowania w sprawie pozyskania 50 maszyn, za- cording to the ministry, the analytical and conceptual proszenie do złożenia ofert wstępnych na dostawę ośmiu phase should finish in 2019 and then the operational śmigłowców w wersji „bojowego poszukiwania i ratow- and tactical requirements for the new machines, as nictwa – CSAR w wariancie specjalnym – dla podod- well as initial tactical and technical assumptions, działów wojsk specjalnych (CSAR/SOF)”. should be known. According to the original version of W drugim przypadku Inspektorat Uzbrojenia MON the initial procedure schedule, the Inspectorate ogłosił rozpoczęcie analogicznego postępowania planned the deliveries of Perkoz helicopters to begin w sprawie nabycia „śmigłowców zwalczania okrętów before 2022. podwodnych wyposażonych dodatkowo w sprzęt me- dyczny pozwalający na prowadzenie akcji bojowego po- MINISTRY’S NEW PLANS? szukiwania i ratownictwa (ZOP/CSAR)”. The harbinger of the changes in helicopter pro- Przez cały 2017 rok MON wielokrotnie wskazywało grams was the analysis of the condition of Polish de- także na inne potrzeby dotyczące pozyskania wojsko- fense, conducted in the form of another Strategic De- wych śmigłowców. Jeszcze w maju ubiegłego roku In- fense Review (SDR) in 2016–2017, determining in its spektorat Uzbrojenia MON poinformował, że w 2018 assumptions the directions of development for the Pol- roku ma się rozpocząć faza analityczno-koncepcyjna ish Armed Forces up to 2032. SDR’s recommenda- programu zakupu nowych śmigłowców kryptonim tions imply, among other things, that multi-role trans- „Perkoz”, które mają zastąpić obecnie eksploatowane port helicopters should be procured in a similar num- Mi-2. Położenie nacisku na szybsze pozyskanie tej kla- ber that had earlier been planned, but the procurement sy śmigłowców niż np. Mi-8 i Mi-17 miało wynikać itself will be spread in time. However, these assump- z faktu, że to im w pierwszej kolejności zaczną się koń- tions can only be justified in the event of upholding czyć resursy. Według resortu obrony faza analityczno- the decision on the gradual increase of defense spend- -koncepcyjna powinna zakończyć się w 2019 roku, ing from 2% of GDP in 2019 to 2.5% of GDP in 2030 wówczas znane powinny być wymagania operacyjno- and the following years. -taktyczne stawiane nowym maszynom, a także wstępne The assumed increase of funds allocated to the założenia taktyczno-techniczne. Zgodnie z pierwotną modernization of the army was to enable the purchase wersją wstępnego harmonogramu postępowania Inspek- of light and medium multi-role helicopters without torat Uzbrojenia MON planował, że rozpoczęcie dostaw hindering the realization of other recommendations of śmigłowców Perkoz nastąpi przed 2022 rokiem. the SDR and with simultaneous continuation of both mentioned procedures for special machines for the NOWE PLANY MON? Special Forces and the Navy. The MoND’s decision to Przedsmakiem zmian w programach śmigłowcowych put off the procurement of transport helicopters will była analiza stanu polskiej obronności, przeprowadzona have impact on the situation of air-mobile forces, and w formie Strategicznego Przeglądu Obronnego w latach to some extent also the Special Forces. The Land 2016–2017, w założeniach wyznaczającego kierunki Forces aviation units will have to keep using Russian- rozwoju Sił Zbrojnych RP do 2032 roku. Rekomendacje made helicopters, which induces the risk of deprecia- SPO wskazują m.in. że śmigłowce wielozadaniowe tion of the oldest Mi-8s and gradual decrease of their transportowe powinny zostać pozyskane w podobnej combat capabilities, as well as growing costs of their liczbie jak planowano dotychczas, ale ich zakup będzie repairs. rozłożony w czasie. Te założenia mają realne podstawy Meanwhile, at the beginning of 2018 further chang- jedynie w wypadku utrzymania decyzji o stopniowym es in the helicopter programs were introduced. They

WRZESIEŃ 2018 / POLSKA ZBROJNA 46 WYDANIE SPECJALNE MSPO / SPECIAL ISSUE MSPO

zwiększaniu wydatków obronnych od 2% PKB w 2019 pertain to, i.a., revaluing the ongoing procedures and roku do 2,5% PKB w 2030 roku i latach następnych. the decision to extend service lives. As to the procure- Założenie zwiększenia środków przeznaczonych na ment of new helicopters, the most urgent needs are to modernizację armii miało umożliwić zakup lekkich be satisfied first, i.e. replacing the maritime Mi-14s – i średnich śmigłowców wielozadaniowych bez negatyw- first SAR, later anti-submarine, and then the oldest nego wpływu na realizację innych rekomendacji Strate- transport Mi-8s, whose useful life will end in the up- gicznego Przeglądu Obronnego i przy jednoczesnej coming years. The process of procuring SAR helicop- kontynuacji obu wspomnianych postępowań dotyczą- ters to support the Special Forces is to be withheld, cych maszyn specjalistycznych dla sił specjalnych i ma- because the 7th Special Operations Squadron is cur- rynarki wojennej. Decyzja MON-u o odłożeniu w czasie rently using relatively new and quite well equipped pozyskania śmigłowców transportowych wpłynie na sy- Mi-17-1W helicopters. tuację sił aeromobilnych, a do pewnego stopnia również The MoND’s modified plans regarding the future of wojsk specjalnych. Jednostki lotnictwa wojsk lądowych the military helicopter fleet were announced in May będą musiały nadal wykorzystywać śmigłowce rosyj- and June 2018. The most important decision is to re- skiej konstrukcji, co wiąże się z dużym ryzykiem deka- duce the earlier declared amount of money allocated pitalizacji najstarszych Mi-8 i stopniowym zmniejsza- to this purpose – from 7.2 billion to 4.7 billion zlotys niem ich możliwości bojowych oraz ponoszeniem by 2022. The pressure put on procuring new helicop- zwiększonych wydatków związanych z ich remontami. ters will also be smaller. The service life of machines Tymczasem na początku bieżącego roku pojawiły się currently used in line is to be prolonged to the maxi- informacje o kolejnych zmianach w programach śmi- mum, and they will undergo modernization. The głowcowych. Dotyczą one między innymi przewarto- MoND changed the sequence of executing moderniza- ściowania trwających postępowań oraz decyzji o wydłu- tion priorities upon request of the Chief of the Gener- żeniu resursów. Jeśli chodzi o zakup nowych wiropła- al Staff of the Polish Armed Forces. tów, to ma on dotyczyć najpilniejszych potrzeb, czyli zastąpienia morskich Mi-14 – w pierwszej kolejności PRIORITY – EQUIPMENT FOR SEAMEN poszukiwawczo-ratowniczych, później zwalczania okrę- When it comes to procuring new equipment, the tów podwodnych, a następnie najstarszych transporto- representatives of the ministry emphasize that current- wych Mi-8, którym będą w najbliższych latach kończyć ly the most pressing need are anti-submarine and mar- się resursy. Proces pozyskania śmigłowców poszuki- itime search and rescue helicopters. However, the wawczo-ratowniczych do wsparcia sił specjalnych miał- agreements are not going to be signed this year. by zostać wstrzymany, ponieważ 7 Eskadra Działań Spe- Changes in the procedure of procuring helicopters for cjalnych dysponuje obecnie względnie nowymi i rela- the Polish Navy are partly connected with the una- tywnie nieźle wyposażonymi śmigłowcami Mi-17-1W. voidable withdrawal of the ship-based Kaman SH-2G Zmienione plany Ministerstwa Obrony Narodowej Super Seasprite machines. Despite the fact that they odnoszące się do przyszłości floty śmigłowców wojsko- are still in good shape (according to the MoND their wych zaprezentowano w maju i czerwcu tego roku. Naj- level of wear is about 50%), the technical support of ważniejszym ustaleniem jest zmniejszenie deklarowanej the American producer is nearing the end. wcześniej kwoty środków finansowych przeznaczonych The need to purchase new SAR and anti-submarine na ten cel – z 7,2 mld do 4,7 mld zł do 2022 roku. helicopters is becoming quite urgent. The withdrawal Mniejszy też będzie nacisk na zakupy nowych maszyn. of the SH-2Gs and the family of Mi-14s without pur- Zakłada się, że resursy obecnie eksploatowanych w linii chasing their replacements will make it very hard to śmigłowców zostaną maksymalnie wydłużone, a ma- execute search and rescue tasks within the frame of in- szyny zostaną poddane modernizacji. Kolejność realiza- ternational agreements, and as for detecting and de- cji modernizacyjnych priorytetów MON zmieniło na stroying submarines, the Polish Navy will virtually be wniosek szefa Sztabu Generalnego Wojska Polskiego. incapable of executing such tasks. Purchasing ship- based helicopters to replace the American Super Sea- PRIORYTET – SPRZĘT DLA MARYNARZY sprites should be connected with possible procure- Jeśli chodzi o zakupy nowego sprzętu, przedstawiciele ment of “new” surface vessels. The redefined program resortu obrony podkreślają, że najważniejsze obecnie są of acquiring maritime helicopters, however, says noth- śmigłowce przeznaczone do zwalczania okrętów pod- ing about new medium helicopters, successors of the wodnych oraz do prowadzenia działań ratowniczych nad mentioned Mi-14s. The Mi-14PS rescue version re-

WRZESIEŃ 2018 / POLSKA ZBROJNA EXCELLENCE AT YOUR SIDE

CAMM na każdą pogodę na każde zagrożenie zawsze gotowy

CAMM to wysoce elastyczny system zaprojektowany w celu zwalczania gamy szybkoewoluujących zagrożeń z powietrza, zarówno dziś jak i w przyszłości. Sprawdzona interoperacyjność, zdolność do działania w każdych warunkach pogodowych i innowacyjna technologia suchego startu umożliwiają platformie CAMM dookólne rażenie celów powietrznych przy minimalnej sygnaturze wystrzału w podczerwieni i zapewnienie najwyższego poziomu ochrony sił.

panowanie w obrona przewaga na kontrola pola powietrzu powietrzna morzu walki

www.mbda-systems.com

EMADS_205X285_ADM_POL-2017.indd 1 28/08/2017 17:55 48 WYDANIE SPECJALNE MSPO / SPECIAL ISSUE MSPO

morzem. Umowy nie zostaną jednak podpisane w tym tired from service already in 2008–2010, due to high roku. Zmiany w postępowaniu dotyczącym nabycia śmi- degree of wear and impossibility to prolong the ser- głowców dla marynarki wojennej związane są po części vice life of the machines. A temporary solution was z niechybnym wycofaniem pokładowych Kamanów adapting two warfare Mi-14PŁs to execute SAR tasks SH-2G Super Seasprite. Mimo że są stosunkowo mało (the Mi-14PŁ/R version). However, the remaining zużyte (według MON-u w około 50%), kończy się eight Mi-14PŁ machines were also to be withdrawn in wsparcie techniczne amerykańskiego producenta. 2016–2018. In the face of the recent decisions of the Potrzeba pozyskania nowych śmigłowców poszuki- MoND and the fact that the seamen will receive new wawczo-ratowniczych i zwalczania okrętów podwod- machines in a few years at the earliest, in October nych staje się bardzo pilna. Wycofanie ze służby maszyn 2017 the Military Aviation Works No. 1 (WZL Nr 1) SH-2G i rodziny Mi-14 oraz niezapewnienie ich następ- began repair work on the first Mi-14PŁ/R, and in ców utrudni wykonywanie zadań SAR ujętych w mię- April 2018 the Polish Air Force Technical Institute dzynarodowych umowach. Jeśli chodzi o poszukiwanie (ITWL) was commissioned to develop a concept for i niszczenie jednostek podwodnych, w praktyce pozbawi prolonging the useful life of the machines. marynarkę wojenną tej zdolności. Zakup śmigłowców pokładowych, które mają zastąpić amerykańskie Super BETTER LATE THAN NEVER? Seasprite, powinien być powiązany z ewentualnym pozy- The fundamental change of priorities in the helicop- skaniem „nowych” okrętów nawodnych. Redefinicja pro- ter program concerns new Special Forces’ support gramu pozyskania śmigłowców morskich nie daje jednak machines, which were to be bought first, even before odpowiedzi na pytanie, co z nowymi maszynami średni- maritime helicopters. However, in June 2018 the Ar- mi, następcami wspomnianych Mi-14. Jeszcze w latach mament Inspectorate cancelled the invitations to sub- 2008–2010 wycofano ze służby wersję ratowniczą mit final offers, which had been sent to all potential Mi-14PS z uwagi na wyeksploatowanie oraz brak możli- suppliers. The Vice-Minister of Defense confirmed wości przedłużenia resursów. Czasowym rozwiązaniem that “as a result of changing the Polish Armed Forces było przystosowanie do zadań poszukiwawczo-ratowni- modernization priorities, after detailed arrangements, czych dwóch bojowych Mi-14PŁ, czyli wprowadzenie analyses and consultations, the Minister of National wersji Mi-14PŁ/R. Pozostałe osiem Mi-14PŁ planowano Defense, complying with the request of the Chief of również wycofać w latach 2016–2018. W obliczu ostat- the General Staff of the Polish Armed Forces, changed nich decyzji resortu obrony narodowej i wobec faktu, że the order of fulfilling the needs of the Polish Armed jakiekolwiek nowe śmigłowce dla marynarzy zostaną Forces. The consequence of this change is a cancella- dostarczone najwcześniej za kilka lat, w październiku tion by the Armament Inspectorate, as the ordering ubiegłego roku w Wojskowych Zakładach Lotniczych party, of the invitations to place final offers in the nr 1 rozpoczęto prace związane z remontem pierwszego above-mentioned procedure, which does not mean Mi-14PŁ/R, a w kwietniu bieżącego roku Instytut Tech- that we are giving up on the procurement of helicop- niczny Wojsk Lotniczych dostał zlecenie na opracowanie ters for the Special Forces.” It was emphasized that koncepcji wydłużenia resursów tych maszyn. the helicopters which serve in the Special Forces are one of the newest machines in the army and are only a LEPIEJ PÓŹNIEJ CZY WCALE? few years old. Zasadnicza zmiana priorytetów w programie śmigłow- The conclusion is that the 7th Squadron will still be cowym MON-u dotyczy nowych maszyn wsparcia wojsk using the Mi-17s for a long time. Putting off the pur- specjalnych, które miały być kupione w pierwszej kolej- chase of multi-role helicopters does not mean that we ności, tzn. przed morskimi. W czerwcu bieżącego roku are giving up acquiring capabilities in the area. How- Inspektorat Uzbrojenia unieważnił jednak zaproszenie do ever, it is not clear yet if and when the procedure of składania ostatecznych ofert dla potencjalnych dostaw- procuring new CSAR/SOF helicopters will begin. If ców. Jak potwierdził wiceminister obrony narodowej: the tender is commenced again, the same entities as „W związku ze zmianą priorytetów modernizacyjnych previously will probably take part in it with the al- Sił Zbrojnych RP po dokonaniu szczegółowych uzgod- ready proposed or slightly modified offers. nień i analiz oraz po przeprowadzeniu konsultacji minister obrony narodowej, przychylając się do wniosku sze- MODERNIZATION OF REMAINING TYPES fa Sztabu Generalnego Wojska Polskiego, zmienił kolej- As for the rest of the fleet, it has been disclosed that ność realizacji potrzeb Sił Zbrojnych RP. Konsekwencją the MoND is arranging the details on the extent of

WRZESIEŃ 2018 / POLSKA ZBROJNA 49

tego jest odwołanie przez Inspektorat Uzbrojenia jako modernization of the Mi-24 attack helicopters. Possi- zamawiającego zaproszenia do składania ofert ostatecz- ble work would mainly cover systems for carrying and nych w wyżej wymienionym postępowaniu, ale to nie using anti-tank guided missiles. Modernization work oznacza, że rezygnujemy z zakupu śmigłowców dla would have to be preceded by repairs extending the wojsk specjalnych”. Podkreślono, że śmigłowce, które service life of airframes and main rotor blades. In służą wojskom specjalnym, należą do jednych z najnow- April 2018, an agreement was concluded for general szych w siłach zbrojnych i mają zaledwie kilka lat. overhauls of the helicopters’ engines (TW3-117). Z decyzji tej wynika, że 7 Eskadra będzie użytkowała Secondly, decisions have been made on prolonging Mi-17 jeszcze długo. Opóźnienie zakupu śmigłowców the service life of the remaining Mi-8/17 family heli- wielozadaniowych nie oznacza odstąpienia pozyskania copters (except for the Mi-17-1Ws), whose degree of zdolności w tej dziedzinie, ale nie jest na razie jasne, wear was established at about 70%. The Polish Air czy i ewentualnie kiedy rozpocznie się procedura zaku- Force Technical Institute is conducting work on ex- pu nowych maszyn CSAR/SOF. Jeśli przetarg zostanie tending their technical lifespan. Agreements have also znowu uruchomiony, przystąpią do niego zapewne been signed for general overhauls of the TW2-117A/ obecni oferenci z dotychczasowymi lub nieznacznie AG and the TW3-117 engines. zmodyfikowanymi propozycjami. The long-term plans also provide for the modernization of the W-3 Sokół helicopters, mainly the oldest MODERNIZACJE POZOSTAŁYCH TYPÓW ones, in the armed W-3W/WA version, the W-3RL/ W tej kwestii ujawniono, że w resorcie obrony narodo- WA SAR version and the W-3T transport version. As wej trwają uzgodnienia szczegółowego zakresu moderni- the Vice-Minister of National Defense mentioned in zacji maszyn szturmowych Mi-24. Ewentualne prace bę- June of this year, “the extent of modernization will dą dotyczyć przede wszystkim przeciwpancernych poci- mainly be based on solutions used in the W-3PL sków kierowanych – systemów umożliwiających ich Głuszec helicopters.” przenoszenie i użycie. Działania modernizacyjne byłyby According to the recommendations of the Strategic poprzedzone remontem śmigłowców przedłużającym re- Defense Review, the MoND’s priority was to be the sursy płatowców oraz łopat wirników głównych. procurement of new attack helicopters that are key to W kwietniu bieżącego roku podpisano umowę na re- maintain combat capabilities of military formations in monty główne napędu maszyn – silników TW3-117. battle with a potential enemy. The possible moderni- Po drugie, podjęto decyzję o przedłużeniu czasu eks- zation of the Mi-24s should not hinder the execution ploatacji pozostałych, poza Mi-17-1W, polskich śmi- of the Kruk program – this aspect is recognized, at głowców rodziny Mi-8/17, których zużycie określono na least in theory, by the Ministry of National Defense. około 70%. Instytut Techniczny Wojsk Lotniczych prowadzi prace nad wydłużeniem ich resursów technicznych. Podpisano także umowy na remonty główne silni- ków TW2-117A/AG i TW3-117. W długoterminowych planach przewidziano również modernizację śmigłow- ców W-3 Sokół, głównie najstarszych, w wersjach: uzbrojonej W-3W/WA, ratowniczej W-3RL/WA(SAR) i transportowej W-3T. Jak wspomniał w czerwcu tego roku wiceminister obrony narodowej: „W szczególności zakres modernizacji będzie bazował na rozwiązaniach zastosowanych w śmigłowcach W-3PL Głuszec”. Zgodnie z rekomendacjami Strategicznego Przeglą- du Obronnego priorytetem dla MON-u miał być zakup nowych śmigłowców uderzeniowych o kluczo- wym znaczeniu dla zachowania zdolności bojowych zgrupowań sił zbrojnych w starciu z potencjalnym przeciwnikiem. Ewentualna modernizacja Mi-24 nie powinna utrudniać realizacji programu „Kruk” – ten aspekt dostrzega, przynajmniej w teorii, kierownictwo resortu obrony.

WRZESIEŃ 2018 / POLSKA ZBROJNA 50 WYDANIE SPECJALNE MSPO / SPECIAL ISSUE MSPO

KRZYSZTOF WILEWSKI PRZEŁOM W DOWODZENIU BREAKTHROUGH/ IN COMMAND 51 SIECIOCENTRYCZNY SYS- TEM WSPOMAGANIA DO- WODZENIA POZWALA NADZOROWAĆ W CZASIE RZECZYWISTYM SYTU- ACJĘ NA POLU WALKI / A NETWORK-CENTRIC COMMAND AND CONTROL SUPPORT SYSTEM ALLOWS FOR REAL-TIME SUPERVISION OF THE BATTLEFIELD / KRZYSZTOF WILEWSKI KRZYSZTOF 52 WYDANIE SPECJALNE MSPO / SPECIAL ISSUE MSPO

o kilkunastu latach od ver ten years after the first attempts pierwszych przymiarek were made to equip the Polish Land do wyposażenia do- Forces’ commands of regiments, wództw pułków, brygad brigades and divisions, the automat- i dywizji rodzimych ed network-centric command and wojsk lądowych wchodzi Ocontrol support system is entering service. zautomatyzowany siecio- The technological breakthrough has finally centryczny system wspo- occurred. In July 2018, the MoND’s Arma- magania dowodzenia. ment Inspectorate and TELDAT signed a Wreszcie doczekaliśmy contract on the delivery of the HMS C3IS się technologicznego Jasmine battle management system (BMS). przełomu. W lipcu 2018 Network-centric is a word that in the last 20 roku Inspektorat Uzbroje- years has become extremely popular in the nia MON podpisał z firmą military world. The term originates from the TELDAT umowę na dostawę systemu zarzą- war doctrine on network-centric warfare de- dzania i dowodzenia HMS C3IS Jaśmin. veloped at the end of the 1990s by American PSieciocentryczność to słowo, które zrobiło officers of Polish origin – Adm Arthur Ce- w ciągu ostatnich 20 lat oszałamiającą ka- browski and Lt John Garstka. The doctrine rierę w wojsku. Termin ten pochodzi z dok- assumed – in short – that a potential aggres- tryny wojennej Network Centric Warfare, sor would be defeated by the armies of NATO opracowanej pod koniec lat dziewięćdziesią- states not with the use of the greater number tych przez amerykańskich oficerów polskie- of aircraft or tanks, but rather with the help of go pochodzenia – adm. Arthura Cebrow- computer systems collecting, processing and skiego i płk. Johna Garstki. Zakładała ona – distributing information, built up in a network w ogromnym skrócie – pokonanie agresora covering all levels of command. przez armie państw Sojuszu Północnoatlan- How does it work in practice? Quite sim- tyckiego nie z wykorzystaniem większej ply. Owing to the most recent technology in- liczby samolotów czy czołgów, lecz o zwy- novations – starting from GPS or inertial cięstwie mają przesądzić komputerowe sys- systems, through wideband communication temy zbierania, przetwarzania i dystrybucji (allowing for transfer of enormous data informacji, działające niczym sieć i obejmu- quantity), and advanced optoelectronic solu- jące wszystkie ogniwa dowodzenia. tions for high-quality video images both by Jak będzie to funkcjonować w praktyce? day and by night, as well as in difficult Zwyczajnie. Dzięki najnowszym zdobyczom weather conditions – various command lev- techniki, począwszy od systemów pozycjo- els (from the lowest – a platoon commander, nowania GPS lub inercyjnych, przez szero- to the corps and army staff) are able to con- kopasmowe środki łączności (które umożli- trol the situation on the battlefield in real wiają transfer bardzo dużych ilości danych), time. The commanders not only know the a także zaawansowanym rozwiązaniom current location of their soldiers, but also optoelektronicznym gwarantującym rejestra- whether and where they are moving and at cję wysokiej jakości obrazów zarówno what speed; how much ammunition and w dzień, jak i w nocy oraz w trudnych wa- food they have left; what are their losses;

WRZESIEŃ 2018 / POLSKA ZBROJNA 53

W LIPCU 2018 ROKU IN- SPEKTORAT UZBROJENIA MON PODPISAŁ Z FIRMĄ TELDAT UMOWĘ NA DOSTA- WĘ SYSTEMU HMS C31S JAŚMIN / IN JULY 2018, THE MOND’S ARMAMENT IN- SPECTORATE AND TELDAT SIGNED A CONTRACT ON THE DELIVERY OF THE HMS C3IS JASMINE

runkach pogodowych różne szczeble dowodzenia (od how many soldiers have been wounded and what is najniższego – dowódcy plutonu, aż do sztabu korpusu their health condition; they also know how many vehi- i armii) mogą w czasie rzeczywistym nadzorować sy- cles have been damaged or destroyed. The system also tuację na polu walki. Dowódcy nie tylko będą wie- allows for communication in “live” mode, which dzieć, gdzie są ich podwładni, lecz także czy i gdzie means real-time command, and immediate dispatch of się przemieszczają, w jakim tempie, ile mają amunicji supplies, medical help or meals. i żywności, jakie ponieśli straty, ilu jest rannych The very acronym used to name the system – C4ISR i w jakim są stanie, ile pojazdów zostało uszkodzo- (Command, Control, Communications, Computers In- nych lub zniszczonych. System umożliwia również telligence, Surveillance, Reconnaissance) – indicates komunikację w trybie „life”, czyli wydawanie rozka- how multi-task the network-centric system can be. zów i poleceń oraz natychmiastowe wysłanie zaopa- trzenia, pomocy medycznej czy posiłków. POLAND FAR BEHIND O multizadaniowości sieciocentrycznych syste- Today, the network-centric command and control mów zarządzania i wsparcia dowodzenia świadczy systems of C4ISR-class are used by almost all land stosowany akronim – C4ISR od angielskich słów: forces of biggest NATO armies. Unfortunately, not Command, Control, Communication, Computers, In- Polish. When in 2009 Lt Gen Tadeusz Buk was ap- telligence, Surveillance, Reconnaissance. W wolnym pointed the Commander of the Land Forces, he con- tłumaczeniu na język polski oznacza to: dowodzenie, sidered it one of his most important tasks to increase

WRZESIEŃ 2018 / POLSKA ZBROJNA 54 WYDANIE SPECJALNE MSPO / SPECIAL ISSUE MSPO

kontrolę, łączność, komputery, wywiad, obserwację i rekonesans.

POLSKA DALEKO Z TYŁU Obecnie w sieciocentryczne systemy dowodzenia i kierowania klasy C4ISR są wyposażone prawie wszystkie wojska lądowe liczących się armii państw NATO. Niestety, nie nasze siły zbrojne. Kiedy w 2009 roku dowódcą wojsk lądowych został gen. broni Tadeusz Buk, za jedno z najważniejszych zadań uznał zwiększenie wartości bojowej podległych mu jednostek i związków taktycznych dzięki automatyzacji dowodzenia pododdziałami zmotoryzowanej piechoty oraz pancernymi. Jako pierwsi system zarządzania polem walki (Battle Management System – BMS) mieli otrzymać żołnierze jednostek wyposażonych w koło- we transportery opancerzone Rosomak. Projekt ten nazwano cyfrowym batalionem. Aby wybrać odpowiedni system, w 2010 roku zorganizowano aż cztery ćwiczenia: „Aster”, „Stokrot-

ka”, „Borsuk” i „Dragon”. Ponadto nasze pododdzia- WILEWSKI KRZYSZTOF ły uczestniczyły w Niemczech w międzynarodowych Jaśmin w całej okazałości / manewrach „Combined Endeavor”. Najważniejszym C3IS Jasmine in all its glory weryfikatorem systemów pod kątem spełnienia ocze- kiwań wojska było ćwiczenie „Aster 2010”. Do udzia- łu w nim zaproszono wszystkie liczące się w Polsce firmy produkujące sprzęt łączności, czyli państwowe: PIT, OBR CTM z Gdyni, RADWAR, Wojskowy In- the combat value of the units and tactical units subor- stytut Łączności, Cenrex, Cenzin, Wojskowe Zakłady dinate to him by automating the command of the mo- Łączności nr 1, Wojskowe Zakłady Łączności nr 2, torized infantry and armored units. The first to receive Wojskowe Zakłady Elektroniczne, Radmor oraz pry- the Battle Management System (BMS) were the units watne: KenBIT, Hertz System, WB Electronics, MAW with the Rosomak armored personnel carriers. The Telecom, TELDAT, Unitronex i Harris Corporation, project was named a digital battalion. a także instytucje naukowo-badawcze: Wojskową In order to select an appropriate system, in 2010 Akademię Techniczną oraz Instytut Techniczny Wojsk four exercises were carried out: Aster, Stokrotka, Bor- Lądowych. suk and Dragon. In addition, our subunits participated Wynik był jednoznaczny – jedynym systemem, który in the Combined Endeavor international maneuvers in pozytywnie zaliczył testy, był opracowany przez spe- Germany. Crucial in the process of reviewing all sys- cjalistów z firmy TELDAT z Bydgoszczy C3IS Jaśmin. tems to select the best one for the army was the Aster W ćwiczeniu dowódczo-sztabowym 11 Lubuskiej 2010 Exercise. All important defense companies pro- Dywizji Kawalerii Pancernej „Borsuk” głównym ćwi- ducing communication equipment were invited to par- czącym była 17 Wielkopolska Brygada Zmechanizo- ticipate, both state-owned (PIT, OBR CTM in Gdynia, wana. Poza nią wzięły w nim udział dywizjony prze- RADWAR, Military Communication Institute, Cen- ciwlotnicze z 4 i 69 Pułku Przeciwlotniczego, dywi- rex, Cenzin, Military Communication Works No. 1, zjony artylerii rakietowej z 5 Pułku Artylerii i 23 Military Communication Works No. 2, Military Elec- Brygady Artylerii, kompania z 1 Brygady Saperów tronic Works, Radmor) and private (KenBIT, Hertz oraz 8 Batalion Walki Radioelektronicznej, 11 Bata- System, WB Electronics, MAW Telecom, TELDAT, lion Remontowy i 2 Kompania Regulacji Ruchu. Unitronex and Harris Corporation), as well as re- W system BMS wyposażono jeden z batalionów search and development institutions: Military Univer- 17 BZ. Sprzęt teleinformatyczny wraz z oprogramo- sity of Technology (WAT) and the Land Forces Insti- waniem C3IS Jaśmin został zamontowany w 16 wo- tute of Technology (ITWL).

WRZESIEŃ 2018 / POLSKA ZBROJNA 55

W SIECIOCENTRYCZNE SYSTEMY DOWODZENIA WYPOSAŻONE SĄ PRAWIE WSZYSTKIE WOJSKA LĄDOWE LICZĄCYCH SIĘ ARMII NATO/ THE NETWORK-CENTRIC COMMAND AND CONTROL SYSTEMS ARE USED BY ALMOST ALL LAND FORCES OF THE BIGGEST NATO ARMIES

zach bojowych KTO Rosomak i w ośmiu pojazdach The result was unequivocal – the only system which HMMWV oraz na stanowiskach dowodzenia 17 BZ scored positively was the C3IS Jasmine developed by i kierownictwa ćwiczeń. Sieć łączności, z której ko- the specialists of TELDAT company in Bydgoszcz, rzystał system, składała się z urządzeń użytkowanych Poland.. przez armię, czyli z radiostacji pokładowych i osobi- In the command and staff exercise of the 11th “Bor- stych żołnierzy: KF – RKS-8000 i RKP-8100, UKF – suk” Armored Cavalry Division, the main participant 9311F@stNet i 9211F@stNet, szerokopasmowych was the 17th Mechanized Division. Among others HCDR Centaur, osobistych SpearNet oraz R35010 were: the anti-aircraft divisions of the 4th and 69th i radiolinii R450C. Anti-Aircraft Regiment; the missile artillery divisions Zainstalowany na potrzeby ćwiczenia system został of the 5th Artillery Regiment and the 23rd Artillery przetestowany również w czasie wspomnianych już Brigade; a company of the 1st Sapper Brigade; the 8th manewrów „Combined Endeavor”. Zgodnie ze scena- Radio-Electronic Warfare Battalion; the 11th Repair riuszem ćwiczeń 17 Brygadę połączono łączami sate- Battalion; and the 2nd Traffic Control Company. litarnymi z natowskimi jednostkami rozmieszczonymi One of the 17th Mechanized Brigade’s battalions has w Niemczech (baza US Army w Grafenwoehr). been equipped with the BMS. The ICT equipment with the C3IS Jasmine was mounted on 16 Rosomak IFVs SEKRET JAŚMINA and eight HMMWVs, as well as on command posts of Ćwiczenie „Borsuk”, podobnie jak „Aster” i „Com- the 17th Mechanized Brigade and the exercise manage- bined Endeavor”, potwierdziło wysokie oceny telda- ment. The communication network used by the system towskiego Jaśmina. Wojskowi w swoich raportach comprised of army-used devices, i.e. onboard and sol- podkreślali, że może on być wykorzystywany na dier’s personal radios: the KF – RKS-8000 and the wszystkich poziomach dowodzenia – od spieszonego RKP-8100; the UKF – 9311F@stNet and the 9211F@ żołnierza (wersja DSS C3IS Jaśmin oraz JFSS C3IS stNet; the broadband HCDR Centaur; personal Spear- Jaśmin – oprogramowanie dla połączonego wsparcia Net and the R35010, and the R450C radio link. 56 WYDANIE SPECJALNE MSPO / SPECIAL ISSUE MSPO

SYSTEM UMOŻLIWIA KOMUNIKA- CJĘ W TRYBIE LIVE I NATYCHMIA- STOWE WYSYŁANIE POMOCY ME- DYCZNEJ CZY POSIŁKÓW / THE SYSTEM ALSO ALLOWS FOR COM- MUNICATION IN “LIVE” MODE, WHICH MEANS REAL-TIME COM- MAND, AND IMMEDIATE DISPATCH OF MEDICAL HELP OR MEALS

ogniowego), plutonu, kompanii i batalionu (wersja The system, installed for the needs of this exercise, BMS C3IS Jaśmin), po stanowiska dowodzenia was also tested during the above-mentioned Com- (w wersji HMS). System pozwala na tworzenie świa- bined Endeavor maneuvers. According to the scenario, domości sytuacyjnej dzięki przesyłanym między wy- the 17th Mechanized Brigade connected via satellite mienionymi szczeblami danym, które w czasie rze- links with NATO units deployed in Germany (Grafen- czywistym lub zbliżonym do niego odwzorowują po- woehr US Army Base). łożenie wojsk własnych i przeciwnika, zasoby itp. Co ważne, Jaśmin wykorzystując mechanizm wymia- JASMINE’S SECRET ny danych radiowych (Battlefield Replication Mecha- The Borsuk Exercise, as well as Aster and Combined nism – BRM) komunikuje się za pomocą najbardziej Endeavor, confirmed high test scores which TELDAT’s rozpowszechnionych wąskopasmowych łączy radio- C3IS Jasmine had earlier received. Soldiers reported wych, zapewniając przy tym przesył wymaganych przez that the system could be used at all levels of command sieciocentryczne systemy dowodzenia dużej ilości da- – from a dismounted soldier (the C3IS Jasmine dis- nych. Opracowany przez inżynierów z TELDAT-u proto- mounted soldier system – DSS, and the C3IS Jasmine kół BRM nadzoruje, aby każdy wysłany pakiet dotarł joint fires support system – JFSS); through platoon, do wskazanego adresata. Wysyłane dane są grupowa- company and battalion (the C3IS Jasmine battle man- ne, filtrowane, kompresowane i kontrolowane, aby ich agement system – BMS); to command posts (headquar- transmisja ograniczała się do niezbędnego minimum. ters management system – HMS). Jasmine allows for Komunikacja jest szyfrowana jednorazowo generowa- creating situational awareness based on the data trans- nym kluczem symetrycznym. mitted between the levels of command, which in real- time or near real-time produce the location of own and WYCZEKIWANY PRZEŁOM enemy forces, resources, etc. Niestety, mimo że po ćwiczeniu „Borsuk” miał zo- What is important, Jasmine with its battlefield rep- stać ogłoszony przetarg na zakup BMS – rozwiązania lication mechanism (BRM) communicates via the

WRZESIEŃ 2018 / POLSKA ZBROJNA 57

poszukiwanego przez polską armię, nie wdrożono sto- most popular narrowband radio links, at the same time sownego postępowania przez kolejne pięć lat. Kiedy ensuring the transfer of large quantity of data required w 2016 roku wreszcie podjęto temat, zdecydowano, by network-centric command systems. The BRM pro- że system dostarczy podmiot państwowy. Wybór mógł tocol developed by TELDAT engineers sees that each paść tylko na Polską Grupę Zbrojeniową. Jednak, sent package is delivered to the indicated address. All choć od momentu jej wskazania mijają dwa lata, kon- sent data are grouped, filtered, compressed and con- traktu na BMS (do chwili powstania tego artykułu) trolled, so their transmission is limited to the neces- nie podpisano. sary minimum. All communication is encrypted with Na szczęście sytuacja wygląda tak, że w kwestii au- a symmetric key generated only once. tomatyzacji dowodzenia naszych wojsk lądowych do- czekaliśmy się jednak technologicznego przełomu. LONG-EXPECTED BREAKTHROUGH 5 lipca br. Inspektorat Uzbrojenia MON zawarł z fir- Regrettably, despite the fact that after the Borsuk mą TELDAT umowę na dostawę przeznaczonego dla Exercise the tender was to be announced for the BMS wyższego szczebla dowodzenia (pułki, brygady i dy- procurement – a solution searched for by the Polish wizje) systemu zarządzania i dowodzenia HMS C3IS Army – no procedures were launched for the follow- Jaśmin. ing five years. When in 2016 the subject was finally Jego zakup dla szczebla operacyjnego i taktycznego revived, it was decided that the system would be deliv- był możliwy dzięki temu, że polskie wojsko kupiło ered by a state-owned company. The choice was obvi- kilka lat temu – przy okazji pozyskania węzłów telein- ous – the Polish Armaments Group. Unfortunately, al- formatycznych – pewną liczbę licencji na HMS C3IS though two years have passed, the BMS contract has Jaśmin. Trafiły one m.in. do dowództwa 12 Brygady not been signed (until the moment of producing this Zmechanizowanej w Szczecinie i 17 Brygady Zme- article). chanizowanej w Międzyrzeczu. Oprogramowanie Luckily, we have recently seen a technological przetestowano z pozytywnym wynikiem w trakcie kil- breakthrough in the Polish Land Forces’ command au- kunastu międzynarodowych ćwiczeń, m.in. podczas tomation. On July 5, 2018, the MoND’s Armament manewrów „Allied Spirit VIII” w niemieckim Hohen- Inspectorate concluded a contract with TELDAT on fels (12 Brygada Zmechanizowana) oraz ćwiczeń the delivery of the HMS C3IS Jasmine system for „Combined Resolve” (również w Hohenfels, gdzie high-level command (regiments, brigades, divisions). szkolił się sztab 12 Dywizji Zmechanizowanej). Do- The purchase of the system for operational and tac- wództwo Generalne Rodzajów Sił Zbrojnych, mając tical level was possible only because the Polish Armed pozytywne oceny HMS C3IS Jaśmin wystawione Forces several years ago bought– on the occasion of również przez Akademię Sztuki Wojennej, która od buying ICT nodes – a certain number of licenses for 2010 roku dysponuje pracowniami komputerowymi HMS C3IS Jasmine. They were distributed i.a. to the wyposażonymi w ten system, zwróciło się do Mini- command of the 12th Mechanized Brigade in Szc- sterstwa Obrony Narodowej o zgodę na zakup takiej zecin and the 17th Mechanized Brigade in liczby oprogramowania, by system ten otrzymały Międzyrzecze. The software has been tested with pos- wszystkie jednostki i związki taktyczne wojsk lądo- itive result during over ten international exercises, e.g. wych. Resort obrony przystał na wniosek DGRSZ Allied Spirit in German Hohenfels (12th Mechanized i wydał decyzję o zakupie nieograniczonej licencji na Brigade) and Combined Resolve (Hohenfels, 12th używanie HMS C3IS Jaśmin zarówno w kraju, jak Mechanized Division). The General Command of the i poza jego granicami. Branches of the Armed Forces, with positive assess- ment on HMS C3IS Jasmin in hand, also confirmed by the War Studies Academy (ASzWoj, which since 2010 has had computer rooms with that system at its disposal), filed an approval request for the purchase of enough software copies to equip all land forces’ units and tactical units with the system. The Ministry of National Defense approved, and issued a decision on the procurement of an unlimited license for the use of the HMS C3IS Jasmine both in Poland and abroad.

WRZESIEŃ 2018 / POLSKA ZBROJNA 58 WYDANIE SPECJALNE MSPO / SPECIAL ISSUE MSPO

TOMASZ KWASEK MUSTANG – KOŃ ROBOCZY ARMII / MUSTANG – ARMY’S WORKHORSE

WRZESIEŃ 2018 / POLSKA ZBROJNA 59 OD KILKU LAT TRWA POSZUKIWANIE NASTĘP- CY WYSŁUŻONEGO I PRZESTARZAŁEGO SA- MOCHODU TERENOWEGO HONKER / FOR A FEW YEARS NOW, THE POLISH ARMED FORCES HAVE BEEN LOOKING FOR A SUCCESSOR OF THE WELL-WORN AND OBSO- LETE HONKER OFF-ROAD TOMASZ KWASEK TOMASZ

WRZESIEŃ 2018 / POLSKA ZBROJNA 60 WYDANIE SPECJALNE MSPO / SPECIAL ISSUE MSPO

erenowe Honkery 4×4 by- onker all-terrain 4×4 vehicles were ły produkowane w latach produced between 1988–2016 by 1988–2016 przez kilka several factories: Agricultural Vehi- zakładów: Fabrykę Samo- cles Factory in Poznań (1988– chodów Rolniczych w Po- 1993) and Tarpan, as Tarpan Honk- znaniu (1988–1993) Her; Daewoo Motor Polska, as Honker (1997– i Tarpan sp. z o.o. pod na- 2000); Andoria-MOT (2000–2003); Intrall zwą Tarpan Honker; Polska, as Intrall Honker (2000–2007). The Daewoo Motor Polska last producer of the vehicles, between 2009– sp. z o.o. pod nazwą Hon- 2016, was DZT Tymińscy/DZT Car Factory ker (1997–2000); Ando- in Lublin, which founded the Honker Car ria-MOT sp. z o.o. (2000– Factory exclusively for this purpose. 2003); Intrall Polska The Polish Armed Forces bought the vehi- sp. z o.o. jako Intrall Hon- cles from 1990 in several versions. The most ker (2000–2007). Ostatnim producentem popular ones were hard top and soft top pas- tych samochodów była w latach 2009–2016 senger cars, ambulances, and several types Tfirma DZT Tymińscy sp. z o.o. / DZT Fa- of command vehicles. There was also a bryka Samochodów w Lublinie sp. z o.o., lightly armored version of the Honker która w tym celu powołała do życia Fabrykę (Honker Skorpion-3) used by the Polish mil- Samochodów Honker sp. z o.o. itary contingent (PMC) in Iraq. Wojsko Polskie kupowało je od 1990 roku Every year, the number of vehicles or - w kilkunastu wersjach. Najpopularniejsze dered by the army was smaller. Due to con- były: pojazdy osobowe w wersji hard top stant modifications introduced in the vehi- (nadwozie ze sztywnym dachem) i soft top cles, the user received cars produced in short (nadwozie z dachem brezentowym), sanitar- series, whose construction was different ka oraz kilka typów wozów dowodzenia. Po- from previous batches. The total number of wstał także lekko opancerzony Honker Honkers used in the Polish Armed Forces is Skorpion-3 używany przez polski kontyn- estimated at about 2,000 vehicles. Accord- gent wojskowy w Iraku. ing to available data, in 2009 the army still Z każdym rokiem zmniejszała się liczba used as many as 2,466 Honkers in all ver- zamawianych przez wojsko samochodów. sions. The youngest cars were produced in W związku z ciągłymi zmianami dokonywa- 2010. It seemed that they would be the last nymi w pojeździe użytkownik otrzymywał ones delivered to the army, but in November krótkie serie egzemplarzy odmiennych pod 2017 the Armament Inspectorate of the Pol- względem konstrukcyjnym od poprzednich ish Ministry of National Defense signed an partii. Łączną liczbę Honkerów w Siłach agreement with Military Communication Zbrojnych RP można szacować na około Works No 2 (WZŁ Nr 1) on the delivery of 2 tys. sztuk. Zgodnie z dostępnymi danymi 39 Falcon II tactical radios for the new jeszcze w 2009 roku było w armii 2466 Honker 2000 2N vehicles, which are to be Honkerów wszystkich wersji. Najmłodsze produced this year. samochody pochodzą z 2010 roku. Wyda- The army also has other off-roads classi- wało się, że będą to już ostatnie dostarczone fied as high mobility multi-purpose vehi-

WRZESIEŃ 2018 / POLSKA ZBROJNA 61

HONKERY 4X4 PRODUKO- WANO W LATACH 1988– –2016 W KILKU ZAKŁA- DACH / DURING 1988– –2016, 4X4 HONKERS WERE PRODUCED IN SEVERAL FACTORIES

armii, jednak w listopadzie 2017 roku Inspektorat cles, with loading capacity of 1 or 2 t. The first group Uzbrojenia MON podpisał z Wojskowymi Zakładami includes, i.a.: the post-Soviet UAZ-469, currently Łączności nr 2 SA umowę na dostawę 39 mobilnych being withdrawn from service, the Land Rover De- radiostacji Falcon II do nowych samochodów Honker fender 110 4×4, or the Mercedes-Benz G-Class (e.g. 2000 2N, które mają być wyprodukowane w bieżącym GD290TD). In the second group, we can find Amer- roku. ican Humvees (HMMWV – High Mobility Multi- W siłach zbrojnych są również inne pojazdy tereno- Purpose Wheeled Vehicle), designated Tumak in Po- we klasyfikowane jako samochody ciężarowo-osobo- land, in several versions (the M1025A2, M1043A2, we wysokiej mobilności o ładowności do 1 t lub 2 t. M1045A2, M1151A1, and M1165A1 armament car- Do pierwszej grupy należą m.in.: poradzieckie riers, the M1035A2 ambulances, and the M1097A2 UAZ-469, obecnie wycofywane, Land Rover Defen- cargo/troop carriers), as well as the Isuzu D-Max/ der 110 4×4, czy Mercedes rodziny G (np. Road Ranger 4×4 and the Toyota Hilux 4×4 vehicles. GD290TD). Drugą grupę stanowią amerykańskie Apart from that, the army uses the Iveco WM40.11 Hummery, czyli HMMWV (High Mobility Multipur- 4×4 and the SCAM SM50(55) 4×4 off-road ambu- pose Wheeled Vehicle), nazwane przez gestora Tumak, lances, and the AMZ Łoś command vehicles (i.e. w kilku wariantach (nośniki uzbrojenia M1025A2, SCAM SM50 4×4). M1043A2, M1045A2, M1151A1, M1165A1, sanitarki M1035A2, ciężarowe M1097A2), a także Isuzu SEVERAL SPECIALIST TYPES D-Max/Road Ranger 4×4 i Toyota Hilux 4×4. Poza tym In February 2010, the Ministry of National De - w armii są używane terenowe pojazdy sanitarne Iveco fense accepted the requirements for new light and WM40.11 4×4 i SCAM SM50(55) 4×4 oraz wozy do- medium off-road vehicles. Over 2,500 of such cars wodzenia AMZ Łoś, czyli SCAM SM50 4×4. were to equip all branches of the armed forces. The army decided to order several types of specialist ve- KILKA TYPÓW SPECJALISTYCZNYCH hicles instead of one type based on the same off-road Jeszcze w lutym 2010 roku resort obrony zatwier- chassis, which was the case with Honker and its var- dził wymagania dotyczące nowych lekkich i średnich ious body versions. Thus, between 2012–2017, the pojazdów terenowych, które miały wejść do wyposa- MoND began executing programs of procuring: light żenia wszystkich rodzajów sił zbrojnych w liczbie po- strike vehicles (LSVs) for long-range reconnaissance nad 2,5 tys. sztuk. Uznano, że wojsko potrzebuje kilku units (code-named Żmija); multi-role vehicles for the typów pojazdów specjalistycznych zamiast jednego, Special Forces (Wielozadaniowe Pojazdy Wojsk

WRZESIEŃ 2018 / POLSKA ZBROJNA 62 WYDANIE SPECJALNE MSPO / SPECIAL ISSUE MSPO

bazującego na tym samym podwoziu terenowym, jakim był w istocie Honker i jego odmiany z różnymi nadwoziami. W związku z tym w latach 2012–2017 rozpoczęto realizację programów związanych z pozy- skaniem: lekkich pojazdów uderzeniowych dla podod- działów dalekiego rozpoznania (kryptonim „Żmija”), wielozadaniowych pojazdów wojsk specjalnych (kryptonim „Pegaz”), pojazdów wojsk aeromobilnych wysokiej mobilności z przyczepami dla pododdziałów spadochronowych czy samochodów interwencyjnych lekko opancerzonych dla Żandarmerii Wojskowej. Ostatecznie do czerwca 2018 roku tylko postępowanie dotyczące pierwszego i ostatniego typu pojazdu za- kończono podpisaniem umowy na jego dostawę. Jeśli chodzi o lekkie pojazdy uderzeniowe (LPU) Żmija, projekt ich pozyskania został wpisany do „Programu modernizacji technicznej Sił Zbrojnych RP na lata 2013–2022” jako część priorytetowego programu operacyjnego „Rozpoznanie patrolowe”. Pozostałe były lub są realizowane jako zakupy dokonywane poza

priorytetowymi programami operacyjnymi. KWASEK TOMASZ Inspektorat Uzbrojenia MON rozpoczął analizę Terenowe i opancerzone HMMWV by- rynku w sprawie LPU Żmija w maju 2012 roku. Po ły używane przez Polaków między innymi w Afganistanie. / The off-road and armored wielu latach negocjacji pod uwagę brano ośmiu pro- HMMWVs were used by Polish soldiers also ducentów. Warunki formalne spełniało trzech: Polski in Afghanistan Holding Obronny Sp. z o.o. z Concept Sp. z o.o., Pol- ska Grupa Zbrojeniowa SA z Wojskowym Zakładami Motoryzacyjnymi SA oraz JLR Warszawa Sp. z o.o. Specjalnych – WPWS, code-named Pegaz); high- z AMZ-Kutno Sp. z o.o. Wstępne propozycje złożyły mobility vehicles for the air-mobile forces with spe- dwa podmioty. Po przeprowadzeniu rozmów w lipcu cial trailers for paratroopers; and light armored inter- 2017 roku wybrano najkorzystniejszą ofertę konsor- vention vehicles for the military police. Ultimately, cjum Polskiego Holdingu Obronnego i Team Concept, the only agreements signed before June 2018 were która zaproponowała pojazd LPU Wirus IV 4×4. We for the delivery of the first and the last type of vehi - wrześniu zawarto umowę, na mocy której dostawy cles. As for the LSVs (Żmija), the procurement pro- 118 tych pojazdów mają zostać zrealizowane w latach ject was included in the Polish Armed Forces Tech- 2020–2022. nical Modernization Plan for 2013-2022 as part Jeśli chodzi zaś o wielozadaniowe pojazdy dla of the Patrol Reconnaissance priority operational wojsk specjalnych (WPWS) Pegaz, postępowanie roz- program. The remaining projects were or are execut- poczęto w listopadzie 2012 roku. Planowano zakup ed as procurements outside priority operational 280 sztuk, później zapotrzebowanie zmniejszono do programs. 105 sztuk, w tym 85 dla wojsk specjalnych oraz 20 dla The Armament Inspectorate started analyzing the Żandarmerii Wojskowej. Dalsze zakupy Pegazów, market as regards LSV Żmija in May 2012. After w tym przeznaczonych dla pododdziałów wojsk lądo- many years of negotiations, eight producers were wych, miały być dokonywane po 2022 roku. Do pro- taken into consideration, but only three met formal cedury przystąpiło 14 podmiotów, a rozmowy tech- requirements: the Polish Defense Holding with the niczne od sierpnia 2014 roku prowadzono z sześcio- company Concept, the Polish Armaments Group ma: Dom Samochodowy Germaz Sp. z o.o., General with the Military Automotive Works (WZM), and Dynamics European Land Systems Krauss-Maffei JLR Warszawa with AMZ-Kutno. Initial offers were Wegmann, Kerametal, Rheinmetall MAN Military submitted by two entities. After conducting talks, in Vehicles i Thales Australia. W czerwcu 2016 roku In- July 2017 the Inspectorate chose the most favorable spektorat Uzbrojenia MON zakończył analizę ofert offer of the consortium of the Polish Defense Hold-

WRZESIEŃ 2018 / POLSKA ZBROJNA 63

LICZBĘ HONKERÓW W SIŁACH ZBROJNYCH MOŻNA SZACOWAĆ NA OKOŁO 2 TYS. SZTUK / THERE ARE ABOUT 2,000 HONKERS IN THE POLISH ARMED FORCES

i przekazał kierownictwu resortu obrony narodowej ing and Concept, which proposed the LPU Wirus IV wniosek w sprawie zakupu. Jednak jeszcze w grudniu (LSV Virus 4) 4×4 vehicle. The agreement for the tegoż roku zapadła decyzja, że na tym samym podwo- delivery of 118 vehicles of this type was signed in ziu co pojazdy Pegaz mają być zbudowane również September. The deliveries are to be executed be- samochody pomocnicze w systemie rakietowym tween 2020–2022. Homar. W związku z tym złożenie zamówienia na As to the Pegaz Special Forces multi-role vehicles, WPWS nastąpi po wyborze platformy w ramach pro- the procedure began in November 2012. The plan was gramu Homar. W tym roku po raz kolejny zmieniono to procure 280 vehicles, but later the order was re- koncepcję pozyskania Pegazów – planowany jest po- duced to 105, including 85 for the Special Forces and wrót do odrębnego postępowania, które ma ruszyć 20 for the military police. Further purchases of Pegaz- niebawem. Umowa na pierwszą partię WPWS ma być es, including those intended for the land force units, zawarta w przyszłym roku. were to be made after 2022. Fourteen entities entered W odniesieniu do pojazdów z przyczepami dla the procedure, and technical dialogues were held from wojsk aeromobilnych, w styczniu 2015 roku rozpoczę- August 2014 with six of them: FordStore Germaz, to dialog techniczny w sprawie ich pozyskania, General Dynamics European Land Systems Krauss- a w lipcu ubiegłego roku rozpoczęto właściwe postę- Maffei Wegmann, Kerametal, Rheinmetall MAN Mil- powanie, do którego zostało dopuszczonych sześć itary Vehicles and Thales Australia. In June 2016, the firm (konsorcjów): AMZ-Kutno, Dom Samochodowy Armament Inspectorate finished analyzing offers and Germaz, Zeszuta Sp. z o.o., konsorcjum Kafar Bartło- submitted a request for procurement to the ministry of miej Sztukier, Hibneryt Sp. z o.o. s.k., Auto Podlasie defense. However, in December of the same year, a Sp. z o.o. i Auto Special Sp. z o.o. Oddział Sobiesław decision was made that auxiliary vehicles of the Zasada; konsorcjum Polski Holding Obronny Homar Missile System are to be built on the same Sp. z o.o. i Concept Sp. z o.o.; konsorcjum Szczęśniak chassis as Pegaz. Therefore, the order for the Special Pojazdy Specjalne Sp. z o.o. i Marvel Sp. z o.o. Forces multi-role vehicles will not be placed until the

WRZESIEŃ 2018 / POLSKA ZBROJNA 64 WYDANIE SPECJALNE MSPO / SPECIAL ISSUE MSPO

Według obowiązującego harmonogramu w latach truck frame for Homar is selected. This year, the con- 2019–2022 producent powinien dostarczyć 55 pojaz- cept of procuring Pegaz vehicles has been changed yet dów i 105 przyczep. Wreszcie w lutym 2012 roku roz- again – the plan is to return to a separate procedure, poczęto postępowanie dotyczące pozyskania samocho- which is to commence soon. The agreement for deliv- du interwencyjnego lekko opancerzonego (SILO). Wy- ering the first batch of multi-role vehicles for the Spe- brano propozycję firmy Zeszuta, oferującej izraelski cial Forces is to be concluded next year. pojazd Plasan Sasa SandCat 4×4. Zamówione pojazdy As regards the vehicles with trailers for the air-mo- w łącznej liczbie 14 sztuk odebrano w 2017 roku. bile forces, the technical dialog regarding their procurement began in 2015, and the proper procedure MUSTANGI DLA CAŁEJ ARMII started in July 2017, with six admitted companies Poza wspomnianymi postępowaniami planowano (consortia): AMZ-Kutno; FordStore Germaz; Zeszuta; rozpoczęcie procedury zakupu uniwersalnych pojaz- a consortium of Kafar Bartłomiej Sztukier, Hibneryt, dów ciężarowo-osobowych wysokiej mobilności dla Auto Podlasie and Auto Special Sobiesław Zasada całych wojsk lądowych. W czerwcu 2013 roku rozpo- Branch; a consortium of the Polish Defense Holding częto starania o dostawę takich pojazdów, którym and Concept; and a consortium of Szczęśniak Pojazdy nadano kryptonim „Mustang”. Planowano wówczas, Specjalne and Marvel. According to the valid sched- że zakupy obejmą około 1600 sztuk do 2022 roku. ule, the producer is to deliver 55 vehicles and 105 Wojsko poszukiwało pojazdu w układzie napędo- trailers between 2019–2022. Lastly, in February 2012, wym 4×4 w dwóch zasadniczych odmianach: nie- the procedure for procuring a light armored interven- opancerzonej i opancerzonej. Pierwsza miała mieć do- tion vehicle (LAIV) began. The selected offer was the puszczalną masę całkowitą 3,5 t i ładowność 2 t lub Israeli Plasan Sasa SandCat 4×4 vehicle, submitted by możliwość transportu dziewięciu osób. Nadwozie Zeszuta. The ordered 14 vehicles were delivered miało być skonfigurowane w dwóch wariantach: soft- in 2017. -top, czyli z wykonanym z wodoodpornego materiału zdejmowanym dachem, i hard-top, to jest z klasycz- MUSTANGS FOR THE ENTIRE ARMY nym dachem stałym. Założono, że wariant opancerzo- In addition to the above-mentioned tenders, there ny będzie transportować pięć osób lub 600 kg ładun- was a plan to commence a procedure to purchase uni- ku. Od odmiany tej wymagano ochrony balistycznej versal high-mobility multi-purpose vehicles for all the na poziomie co najmniej 2 według STANAG-u 4569/A, Land Forces. The efforts to procure such vehicles, czyli miała być odporna na oddziaływanie pocisków code-named Mustang, began in June 2013. At that przeciwpancerno-zapalających kalibru 7,62 mm × 39 time, the purchase plans provided for the delivery of (szyby miały być również kuloodporne), natomiast around 1,600 vehicles by 2022. ochrony przeciwminowej na poziomie 2b według The army was looking for a 4×4 vehicle in two ba- STANAG-u 4569/B, zapewniającej przeżywalność za- sic versions: unarmored and armored. The first one łogi po wybuchu ładunku, odpowiadającego 6 kg tro- was to have a maximum permissible laden mass of 3.5 tylu, pod centralną częścią pojazdu. Opancerzone Mu- t and carrying capacity of 2 t or transport potential for stangi miały mieć również siedziska antyudarowe. Je- the personnel of nine. The body was to be configured żeli chodzi o układ napędowy, przewidywano in two versions: with a waterproof soft top and with a zamontowanie w Mustangu silnika zasilanego olejem classic hard top. It was assumed that the armored ver- napędowym lub naftą lotniczą o mocy 100 kW sion would transport five people or 600 kg of cargo. (135 KM) w wersji nieopancerzonej lub 200 kW The vehicle was also supposed to have at least level 2 (270 KM) w wariancie opancerzonym. Prześwit po- protection according to STANAG 4569/A, i.e. be pro- jazdu miał wynosić co najmniej 220 mm. Prędkość tected against 7,62 mm x 39 armor-piercing incendi- maksymalną określono na nie mniej niż 90 km/h ary rounds (API BZ), bullet-proof windows, and level na drodze utwardzonej i nie mniej niż 50 km/h 2b mine blast protection according to STANAG w terenie. Minimalny zasięg określono na 650 km. 4569/B, ensuring survival of the crew after detonation Samochód miał być przystosowany do ciągnięcia of an explosive load corresponding to 6 kg TNT under przyczepy o masie nieprzekraczającej 750 kg the center of the vehicle. Armored Mustangs were al- oraz w obu wersjach do transportu lotniczego samolo- so to be equipped with anti-blast seats. As for the tami klasy C-130 Hercules. Wszystkie samochody drive system, Mustang was to have a diesel engine miały być objęte dwuletnią gwarancją, przy (fed with diesel fuel or aviation oil) of 100 kW

WRZESIEŃ 2018 / POLSKA ZBROJNA Anteny GaN nowego radaru 360 stopni testowane na poligonie Raytheona

Azotek galu: technologia wszystkowidzącego radaru

zotek galu (GaN) zyskuje dziś na popularności Raytheon pracuje także nad opartą na GaN modernizacją jako półprzewodnikowy materiał o szerokiej gamie radaru Patriot, który będzie wyposażony w jedną dużą antenę zastosowań, takich jak diody LED, szybka łączność zwróconą w stronę głównego zagrożenia oraz dwie mniejsze, Amobilna, odporne na wysoką temperaturę tranzystory, czuj- skierowane do tyłu i na boki, dzięki czemu radar „widzi” cały niki, czy bezprzewodowe ładowarki. obszar, w obrębie 360 stopni. Rzecz w tym, że GaN może przewodzić prąd o wyższym - Niedawno rozpoczęliśmy budowę wersji przygotowanej do napięciu niż starsze typy półprzewodników oparte na krzemie. produkcji – mówi Doug Burgess, dyrektor programu radaru Wyższe napięcie przekłada się na wyższą wydajność, urządze- AESA Patriot w firmie Raytheon. – Nie jest to prototyp ani nia zużywają mniej mocy i wytwarzają mniej ciepła, mogą być platforma służąca do testowania technologii. Budujemy go, mniejsze i lżejsze, co oznacza niższe koszty. korzystając z tych samych procesów, sprzętu i oprogramowania, które będą zastosowane w systemie produkowanym Ogromny potencjał tej technologii docenili także konstrukto- fabrycznie. rzy wojskowych systemów radarowych i walki elektronicznej. Stwierdzili, że układy GaN nie tylko są bardziej wydajne niż dotychczasowe układy MOSFET oparte na technologii arsenku galu, ale także wytwarzają mniej zakłóceń radiowych, umożliwiając skuteczniejsze wykrywanie odległych celów. Tą drogą podążyła firma Raytheon, która w ciągu 19 lat kosztem 300 milionów dolarów wykorzystała pełen potencjał GaN i jest dziś światowym liderem w produkcji podzespołów opartych na tym materiale. Fabryka Raytheona w Andover w stanie Massachusetts, która projektuje i produkuje oparte na GaN monolityczne mikrofalowe układy scalone (MMIC) prze- Model przyszłego radaru GaN Patriota znaczone wyłącznie do systemów wojskowych, jako jedyna System przeciwlotniczy i przeciwrakietowy Patriot z 360-stop- na świecie posiada akredytację Kategorii 1A Ministerstwa niowymi radarami wykonanymi z podzespołów elektronicz- Obrony USA i certyfikat potwierdzający gotowość do pro- nych opartych na GaN będzie najnowocześniejszym systemem dukcji poziomu 8, czyli małoseryjnej produkcji technologii obrony powietrznej na świecie na potrzeby wojskowe. To dobra wiadomość dla Polski, która kupuje system Patriot, Na technologii GaN Raytheona oparte już są radary US Navy: aby chronić swoją suwerenność i spełnić zobowiązania obrony powietrznej i przeciwrakietowej (AMDR) i obserwacji wynikające z Artykułu 5 Traktatu Północnoatlantyckiego przestrzeni powietrznej (EASR), a także trójwymiarowy radar - mówi Pete Bata, wiceprezes ds. polskiej zintegrowanej dalekiego zasięgu przystosowany do przerzutu (DELRR) US obrony przeciwlotniczej i przeciwrakietowej w firmie Air Force. Obecnie US Army modernizuje swój radar obrony Raytheon. – Ten system poradzi sobie z każdym – obecnym przeciwrakietowej AN/TPY-2 właśnie poprzez zastosowanie i przyszłym – zagrożeniem. w nim układów GaN Raytheona. 66 WYDANIE SPECJALNE MSPO / SPECIAL ISSUE MSPO

MUSTANG POWINIEN BYĆ PRZYSTOSOWANY DO TRANSPORTU SAMOLOTAMI C-130 HERKULES / MUS- TANG SHOULD BE FITTED FOR TRANSPORT ONBOARD C-130 HERCULES AIRCRAFT

minimalnym czasie eksploatacji przez użytkownika (135 HP) in the unarmored version and 200 kW (270 wojskowego przez 20 lat. HP) in the armored version. Chassis clearance was to Do dialogu technicznego zgłosiło się aż 20 podmio- be at least 220 mm. The maximum speed was deter- tów oferujących pojazdy o różnorodnej konstrukcji mined for at least 90 km/h on hardened roads and at i cechach. Były to: konsorcjum Concept i Toyota Mo- least 50 off road, and the minimum range at 650 km. tor Poland Company Limited Sp. z o.o. z wozem o na- The vehicle was to be adjusted to tow a trailer of up to zwie Łomot, powstałym z przebudowy Toyoty Hilux; 750 kg and, in both versions, to be transported on AMZ Kutno i JLR Polska z Land Roverem Defender; board of the C-130 Hercules aircraft. All vehicles AMZ Kutno i Krauss-Maffei Wegmann z pojazdem were to have a two-year guarantee period with a mini- Mungo; AMZ Kutno i Przemysłowy Instytut Motory- mum time of exploitation by a military user zacji z demonstracyjnym pojazdem o nazwie Funter; of 20 years. MMC Consulting Sp. z o.o. proponująca amerykański As many as 20 entities applied to take part in the AM General HMMWV; Zeszuta z ofertą Mercedesa G technical dialog. They offered various vehicles with i Jeepa J8; Bees-Pol i Hobson Industries z Land Rove- different characteristics. The companies were: a con- rem Defender; Fabryka Samochodów Honker z samo- sortium of Concept and Toyota Motor Poland Compa- chodem Honker 2000; Auto-Hit Sp. z o.o. i Hatehof ny Limited with the Łomot vehicle, which was a mod- z samochodami Hurricane i Wolf; Wawrzaszek Inży- ified version of Toyota Hilux; AMZ Kutno and JLR nieria Samochodów Specjalnych Sp. z o.o. s.k. i Hate- Polska with the Land Rover Defender; AMZ Kutno hof z koncepcją samochodu o nazwie Kojot; Ursus and Krauss-Maffei Wegmann with Mungo; AMZ Kut- Sp. z o.o. z ofertą wozu Storm 3 M-243; Autobox no and Automotive Industry Institute with a demon- Innovations Sp. z o.o. s.k. i Wojskowa Akademia stration vehicle called Funter; MMC Consulting offer- Techniczna z własnym samochodem koncepcyjnym; ing the American AM General HMMWV; Zeszuta Aycomm i Otokar z ofertą samochodów rodziny Ural; with the Mercedes G and the Jeep J8; Bees-Pol and Navistar z samochodem SOTV (Special Operations Hobson Industries with the Land Rover Defender; the

WRZESIEŃ 2018 / POLSKA ZBROJNA

68 WYDANIE SPECJALNE MSPO / SPECIAL ISSUE MSPO

Tactical Vehicle); Edison Polska Sp. z o.o., Dom Sa- mochodowy Germaz oraz Toyota AD z pojazdem To- yota Hilux; Polski Holding Obronny i Panhard Defen- se z propozycją pojazdu PVP (Petit Véhicule Protégé); Pagacz i Synowie Sp. z o.o. oraz Paramount Group z propozycją Toyoty Land Cruiser.

PIERWSZE PODEJŚCIE Właściwe postępowanie w sprawie zakupu rozpo- częto w lipcu 2015 roku. Zmniejszono zamówienie do 882 samochodów, z tego 841 w wersji zwykłej i 41 w wariancie opancerzonym, które miały być ode- brane w latach 2016–2022. Zmieniono również i uszczegółowiono wymagania stawiane nowej tere- nówce dla Wojska Polskiego. Pojazdy miały być nowe, tzn. rok produkcji miał być ten sam, co rok dostawy, w układzie jezdnym 4×4 lub 4×2/4×4 – w tym przypadku wymagano stałego napędu na tylną oś z możliwością dołączenia napędu na przednią. Wyma- gania dotyczyły również unifikacji układów przeniesienia mocy, rozmieszczenia podzespołów sterowania, osprzętu pojazdowego i wyposażenia. W wersji nieopancerzonej przyszły Mustang miał przewozić dzie- więć osób (w tym był kierowca), a w wariancie opancerzonym – pięć (kierowca i cztery osoby). Nieopan- cerzony wóz miał mieć dopuszczalną masę całkowitą 3,5 t i ładowność do 1 t. Dla wariantu opancerzonego TOMASZ KWASEK TOMASZ przewidziano ładowność 600 kg, masa całkowita tej Sanitarka na podwoziu Iveco odmiany mogła być odpowiednio większa. Ochrona WM40.11 4×4.0 / The ambulance on the Iveco WM40.11 4×4.0 chassis balistyczna nadwozia i szyb miała być na poziomie co najmniej 1 według STANAG-u 4569/A, czyli miały być odporne na oddziaływanie pocisków kalibru 5,56 mm × 45, natomiast ochrona przeciwminowa – na poziomie 1 według STANAG-u 4569/B, czyli peł- Honker Car Factory with the Honker 2000; Auto-Hit na odporność na granaty ręczne, niewybuchy subamu- and Hatehof with the Hurricane and the Wolf vehi- nicji pocisków artyleryjskich i miny przeciwpiechotne cles; Wawrzaszek Special Vehicles Engineering and detonujące pod kadłubem pojazdu. Wóz miał być na- Hatehof with the Kojot concept vehicle; Ursus, offer- pędzany silnikiem wysokoprężnym o mocy co naj- ing the Storm 3 M-243; Autobox Innovations and the mniej 123 kW (167 KM) dla wariantu nieopancerzo- Military University of Technology with their own nego i odpowiednio więcej dla wersji opancerzonej. concept vehicle; Aycomm and Otokar offering the Koła samochodu w tej odmianie miały być wyposażo- Ural family vehicles; Navistar with SOTV (Special ne we wkładki typu run flat pozwalające na dłuższą Operations Tactical Vehicle); Edison Polska, Ford- jazdę po utracie ciśnienia w oponach. Osprzęt dodat- Store Germaz and Toyota AD with the Toyota Hilux; kowy to między innymi wyciągarka o sile uciągu nie the Polish Defense Holding and Panhard Defense with mniejszej niż dopuszczalna masa całkowita pojazdu the offer of PVP (Petit Véhicule Protégé); Pagacz and i z liną nie krótszą niż 25 m. Mustang powinien być Sons and the Paramount Group with the Toyota Land zdolny do pokonywania brodów o głębokości co naj- Cruiser. mniej 0,5 m bez przygotowania i co najmniej 0,65 m z przygotowaniem. Przewidziano prześwit nie mniej- FIRST APPROACH szy niż 0,2 m. Zamawiający wymagał również dwu- The proper procurement procedure started in July letniej gwarancji na zespół napędowy i mechanizmy 2015. The order was reduced to 882 cars (841 unar-

WRZESIEŃ 2018 / POLSKA ZBROJNA 69

mored and 41 armored), which were to be delivered between 2016–2022. The requirements for the army’s new off-road were also modified and particularized. The vehicles were to be new, i.e. the production year was to be the same as the year of delivery, with a 4×4 or 4×2/4×4 suspension system – in the second option there was a requirement to provide permanent rear axle drive, with a possibility to add front axle drive. There were also requirements regarding unification of power transmission systems, arrangement of control components, additional equipment and fittings. The future Mustang was to be able to transport nine people (including the driver) in the unarmored version, and five (driver plus four) in the armored version. The unarmored vehicle was to have permissible laden mass of 3.5 t and carrying capacity of up to 1 t, while the carrying capacity of the armored version was to be 600 kg, with correspondingly larger laden mass. The protection level of the body and windows was to be at least level 1 according to STANAG 4569/A, i.e. against 5,56 mm x 45 rounds, and mine blast protection at level 1 according to STANAG 4569/B, i.e. full protection against hand grenades, unexploded artillery fragmenting submunitions, and anti-personnel explosive devices detonated under the vehicle. The vehicle was to have a diesel engine of at least 123 kW (167 HP) in the unarmored version, and respectively more in the armored version. The wheels of the vehicle in this version were to have run flat rims that allow for a longer drive after losing pressure in tires. Additional equipment would include, i.a. a winch with pulling capacity at least equal to the permissible laden mass of the vehicle and with a line of at least 25 m. Mus- osprzętu oraz powłoki lakiernicze, trzyletniej na opo- tang should be able to tackle fording depths of at least ny i akumulatory, a także czteroletniej gwarancji na 0.5 m without preparation, and at least 0.65 m with blachy samochodu. preparation. The chassis clearance was to be at least W październiku 2015 roku wnioski złożyło 13 ofe- 0.2 m. The ordering party also required a two-year rentów, ale oferty wstępne przygotowało i przesłało guarantee for the drive unit and engine fittings, as well tylko siedmiu. Termin przekazywania ostatecznych as paint coats, a three-year guarantee for tires and bat- propozycji ustalono na koniec maja 2017 roku i po teries, and a four-year guarantee for sheets. upływie tego terminu okazało się, że ofertę ostateczną In November 2015, 13 tenderers submitted applica- złożył tylko jeden wykonawca, tj. konsorcjum Polskiej tions, but only seven of them prepared and sent in pre- Grupy Zbrojeniowej i Wojskowych Zakładów Mecha- liminary offers. The due date for submitting final of- nicznych, oferujące wielozadaniowy samochód tere- fers was set for the end of May 2017, and it turned out nowy (WST) na bazie pojazdu Ford Ranger model T6. that only one contractor placed the final offer, i.e. the Miał on układ napędowy 4×2 z dołączaną przednią consortium of the Polish Armaments Group and the osią. Napędzany silnikiem wysokoprężnym R5 TDCi Military Mechanical Works, offering a high-mobility Duratorq o mocy 147 kW (200 KM) miał masę całko- multi-purpose vehicle based on the Ford Ranger (T6). witą 3,6 t, a w wersji opancerzonej ponad 4 t. It had a 4×2 drive with a possibility to add the front W czerwcu 2017 Inspektorat Uzbrojenia MON poin- axle. It had a 147 kW (200 HP) R5 TDCi Duratorq formował jednak o unieważnieniu postępowania na diesel engine, laden mass of 3.6 t, and over 4 t in the

WRZESIEŃ 2018 / POLSKA ZBROJNA 70 WYDANIE SPECJALNE MSPO / SPECIAL ISSUE MSPO

OPRÓCZ TERENOWYCH W WOJSKU SĄ TAKŻE PO- JAZDY CIĘŻAROWO-OSOBO- WE / IN ADDITION TO OFF- ROAD CARS, THE ARMY ALSO USES TRUCKS

dostawę samochodów ciężarowo-osobowych wysokiej armored version. In June 2017, however, the Arma- mobilności. Chodziło o cenę jedynej oferty wielokrot- ment Inspectorate informed about invalidating the nie przewyższającą kwotę przeznaczoną na zakup po- procedure for procuring high-mobility multi-purpose jazdów oraz niespełnienie przez samochód części wy- vehicles. The reason was the cost, several times high- magań. er than the amount originally allocated for the purchase of the vehicles, and the fact that the offered car PONOWNY PRZETARG failed to meet all requirements. Jeszcze w lipcu 2017 roku ogłoszono nowe postę- powanie w sprawie zakupu pojazdów Mustang. We ANOTHER TENDER wrześniu wnioski do udziału w procedurze złożyło The new procedure for procuring Mustang vehi- 12 podmiotów lub konsorcjów. Były to: AMZ Kutno; cles was announced already in July 2017. In Septem- Autobox Innovations z Auto Special; Dom Samocho- ber, 12 companies and consortia submitted their ap- dowy Germaz; DZT Fabryka Samochodów w Lubli- plications. They were: AMZ Kutno; Autobox Innova- nie; H. Cegielski-Poznań SA; Kafar Bartłomiej Sztu- tions and Auto Special; FordStore Germaz; DZT Car kier z Hibnetyt i Auto Podlasie; Polska Grupa Zbroje- Factory in Lublin; H. Cegielski-Poznań SA; Kafar niowa z Rosomak SA i Toyota Motor Poland; Polski Bartłomiej Sztukier with Hibnetyt and Auto Podla- Holding Obronny i Concept; SKB Drive TECH z Re- sie; the Polish Armaments Group with Rosomak SA nault Trucks Defense; Szczęśniak Pojazdy Specjalne and Toyota Motor Poland; the Polish Defense Hold- z MARVEL Sp. z o.o. i ITS Solutions Sp. z o.o.; Sil- ing and Concept; SKB Drive TECH with Renault tec Sp. z o.o. oraz Zeszuta. Zgodnie z ostatecznym Trucks Defense; Szczęśniak Special Vehicles with harmonogramem umowa miała być podpisana do koń- MARVEL and ITS Solutions; Siltec; and Zeszuta. ca 2017 roku. Łącznie w pierwszej fazie zamierzano According to the final schedule, the agreement was kupić w ramach tego kontraktu 872 pojazdy w wersji to be signed by the end of 2017. The contract cov - nieopancerzonej i 41 w wersji opancerzonej, czyli łącz- ered the procurement of 913 vehicles in total (872 nie 913 sztuk, z terminami odbioru w latach 2019– unarmored and 41 armored) in the first phase, which 2022. Druga transza miała obejmować 2787 pojazdów were to be delivered between 2019–2022. The sec- w wersji nieopancerzonej, odbieranych do 2026 roku. ond batch was to include 2,787 unarmored vehicles Ostatecznie propozycję złożył w maju tylko jeden to be delivered by 2026. oferent – konsorcjum Polskiego Holdingu Obronnego Ultimately, only one entity placed an offer in May – i firmy Concept, prezentujące pojazd o nazwie Dino the consortium of the Polish Defense Holding and

WRZESIEŃ 2018 / POLSKA ZBROJNA 71 TOPAZ

Kompleksowy Nasza rzeczywistość system C4ISR to Wasza przyszłość

zestaw zaawansowanych aplikacji klasy C4I/BMS

integracja rozwiązań projektowanych przez Grupę WB w jeden precyzyjny i kompleksowy system zarządzania, przeznaczony zarówno dla sektora wojskowego, jak i cywilnego

rozszerzenie świadomości sytuacyjnej zapewniające wsparcie w planowaniu strategii działalności operacyjnej

połączenie i komunikacja pojedynczych produktów MSPO 2018 i funkcji, tworzące homogeniczny system informatyczny Kielce, 4-7 września funkcjonujący w obszarach wojskowych i cywilnych Pawilon Grupy WB optymalizacja wszystkich dostępnych środków ogniowych hala F i komunikacji zapewniająca odpowiednią siłę rażenia stoisko F-08 / ZG-11 we właściwym czasie i miejscu

kompleksowe zarządzanie wszystkimi niezbędnymi na współczesnym polu walki środkami prowadzenia działań. www.wbgroup.pl Od systemów rozpoznawczych, przez systemy łączności i dowodzenia C4I aż po systemy uderzeniowe i kierowania ogniem oraz wsparcia logistycznego

Reklama Topaz.indd 4 27.08.2018 12:15:28 72 WYDANIE SPECJALNE MSPO / SPECIAL ISSUE MSPO

w wersji: nieopancerzonej LTMPV (Light Tactical Concept, presenting the Dino vehicle called in the MultiPurpose Vehicle) Dino 319 oraz opancerzonej unarmored LTMPV (Light Tactical Multi-Purpose LTMPAV (Light Tactical MultiPurpose Armored Ve- Vehicle) version (Dino 319) and armored LTMPAV hicle) Dino 519. Samochody opracowała spółka Con- (Light Tactical Multi-Purpose Armored Vehicle) ver- cept we współpracy z firmami Oberainger Automoti- sion (Dino 519). The cars had been developed by ve, która dostarczyła podwozie w układzie napędo- Concept in cooperation with Oberainger Automotive, wym 4×4, oraz Mercedes-Benz, po dostosowaniu which delivered the 4×4 chassis, and Mercedes-Benz, podwozia modelu Sprinter F50 (typu rolling chassis). after adjusting the chassis of the Sprinter F50 (rolling Pierwszy wariant jest napędzany silnikiem OM642 chassis). The first version has a 139 kW (190 HP) 3,0 V6 o mocy 139 kW (190 KM) i ma masę całkowi- OM642 3,0 V6 engine and laden mass of 3.5 t, where- tą 3,5 t, natomiast opancerzony Dino 519 może mieć as the armored Dino 519 may have the same drive unit tę samą jednostkę napędową, a masę całkowitą 4,6 t. and laden mass of 4.6 t. In the unarmored version, the W wersji nieopancerzonej ładowność samochodu wy- carrying capacity is about 1 t. The capacity of the nosi około 1 t. Cięższy wariant może mieć ją zwięk- heavier version may even reach 2 t. szoną nawet do około 2 t. Also this time the Armament Inspectorate invalidat- I tym razem Inspektorat Uzbrojenia MON unie- ed the procedure due to the fact that the only submit- ważnił postępowanie z powodu przekroczenia przez ted offer cost more than the funds earmarked for this jedyną złożoną ofertę kwoty, którą zamawiający za- purchase by the ordering party. According to the most mierzał przeznaczyć na sfinansowanie zamówienia. recent information, there is a plan to redefine opera- Według najnowszych informacji planowana jest re- tional requirements as well as the initial tactical and definicja wymagań operacyjnych, a także wstępnych technical assumptions for the Mustang. założeń taktyczno-technicznych dotyczących pojaz- The questions that remain are if the modified re- du Mustang. quirements will encourage more than one entity to Pytania jednak pozostają. Czy zmiana wymagań submit their offers in the final phase of the proce- doprowadzi do sytuacji, w której na etapie ofert osta- dure, and if the cost of the order predicted by poten- tecznych swoje propozycje złoży więcej niż jeden tial suppliers will be closer to the limit determined podmiot? I czy prognozowana przez potencjalnych by the army. dostawców cena zamówienia będzie w większym stopniu zbliżona do limitu określonego przez wojsko?

WRZESIEŃ 2018 / POLSKA ZBROJNA 73

OD POKOLEŃ DLA OBRONNOŚCI POLSKI

ROSOMAK SPÓŁKA AKCYJNA UL. POWSTAŃCÓW 5/7 | SIEMIANOWICE ŚLĄSKIE 41-100 TEL.: 32 228 57 51 | 32 228 19 81 | E-MAIL: [email protected]

WWW.ROSOMAKSA.PL

Reklama A4 marzec18.indd 1 2018-03-06 10:56:08 74 WYDANIE SPECJALNE MSPO / SPECIAL ISSUE MSPO

KRZYSZTOF WILEWSKI „WISŁA” JUŻ PŁYNIE “WISŁA” / IS ALREADY FLOWING

WRZESIEŃ 2018 / POLSKA ZBROJNA 75 W DRUGIEJ FAZIE PRO- GRAMU „WISŁA” RZĄD OD KILKU MIESIĘCY NEGOCJUJE Z USA ZAKUP KOLEJNYCH SZEŚCIU BATERII PATRIOT WYPO- SAŻONYCH W NOWE RADARY / POLISH GOVERNMENT HAS BEEN NEGOTIATING WITH THE USA THE PURCHASE OF ANOTHER SIX PATRIOT BATTERIES WITH NEW RADARS KRZYSZTOF WILEWSKI KRZYSZTOF

WRZESIEŃ 2018 / POLSKA ZBROJNA 76 WYDANIE SPECJALNE MSPO / SPECIAL ISSUE MSPO

roższego kontraktu zbro- or several months now, our govern- jeniowego nasza armia nie ment has been negotiating with the zawarła po 1989 roku, USA as part of the second phase of czyli po transformacji the Wisła program, regarding the ustrojowej. 28 marca br. purchase of another six Patriot bat- w obecności zwierzchnika Fteries with new radars. sił zbrojnych prezydenta This has been the most expensive arma- Andrzeja Dudy szef resor- ment contract concluded by the Polish tu obrony narodowej Armed Forces since 1989, that is since the Mariusz Błaszczak podpi- political transformation in Poland. On sał wart prawie 5 mld do- March 28, 2018, in the presence of the Com- larów kontrakt na dostawę mander-in-Chief, President Andrzej Duda, dla naszej armii dwóch the Minister of National Defense, Mariusz baterii amerykańskiego Błaszczak, signed a contract worth almost 5 systemu obrony przeciwlotniczej i przeciw- billion dollars on delivering two batteries of rakietowej Patriot. Sprzęt ma trafić do jedno- the American Patriot air defense missile sys- Dstek już w 2022 roku. Ale to nie koniec od- tem. Military units are to receive the equip- budowy obrony powietrznej. ment already in 2022. However, this is not „To niezwykły moment, wręcz historycz- the end of rebuilding our air defense. ny. Rozpoczynamy wyposażanie Polski “This is an exceptional, or even historic, w najnowocześniejszy system obrony prze- moment. We are beginning to equip Poland ciwlotniczej i przeciwrakietowej średniego in the most state-of-the-art air defense mis- zasięgu, jaki istnieje na świecie”, tak sile system in the world,” commented Presi- Andrzej Duda komentował podpisanie przez dent Andrzej Duda on signing by the Minis- ministra obrony narodowej kontraktu na do- ter of National Defense the contract for de- stawę systemów Patriot w ramach I fazy pro- livering Patriot systems within the first phase gramu „Wisła”. of the Wisła program. Baterie będą się składać z czterech rada- The batteries will comprise four AN/ rów AN/MPQ-65, czterech stacji kierowania MPQ-65 radars, four Engagement Control walką, 16 wyrzutni M903, sześciu stacji Stations, 16 M903 launchers, six Engage- dowodzenia EOC, 12 radiolinii IBCS (Inte- ment Operation Centers (EOC), 12 Integrat- grated Fire Control Network Relay – IFCN ed Fire Control Network Relays (IFCN Re- Relay), 208 pocisków PAC-3 MSE oraz lays), 208 PAC-3 MSE missiles and 11 test 11 testowych PAC-3 MSEk. PAC-3 MSEk missiles. Ich pozyskanie to dość skomplikowana Acquiring the batteries is quite complicat- sprawa. Niezbędne będzie bowiem zawarcie ed, since it requires concluding a total of ten łącznie aż dziesięciu kontraktów: pięciu contracts: five with the American govern- z rządem USA (umowa główna, dwie umo- ment (the main contract, two contracts for wy szkoleniowe, umowa na sprzęt kryptogra- training, the contract for cryptographic ficzny i na elementy systemu Link-16) oraz equipment, and the contract for the Link-16 pięciu z polskim przemysłem (umowa na za- system components); five with the Polish de- kup pojazdów ciężarowych Jelcz, kontrakt na fense companies (the contract for Jelcz

WRZESIEŃ 2018 / POLSKA ZBROJNA 77

AMERYKAŃSKA BROŃ PRZYCZYNI SIĘ DO PODNIE- SIENIA ZDOLNOŚCI OBRON- NYCH KRAJU I BEZPIECZEŃ- STWA POLAKÓW / US WEAPON WILL IMPROVE POLAND’S DEFENSE CAPABILITY AND SECURITY OF POLES

zakup mobilnych węzłów łączności), a także trzy na trucks, mobile communication nodes, and three for budowę specjalistycznych kabin pojazdów: building vehicle cabs with protective structures: F-OPS, C-OPS i E-OPS. F-OPS, C-OPS and E-OPS). Zwierzchnik sił zbrojnych podkreślał, że pozyskanie The Commander-in-Chief emphasized that the pur- amerykańskiej broni w znaczącym stopniu przyczyni chase of US armament will significantly increase the się do zwiększenia zdolności obronnych RP oraz – co defense capabilities of the Republic of Poland, and at się z tym wiąże – bezpieczeństwa jej obywateli. – To the same time the security of its citizens. “This is jest ogromny krok naprzód dla całego polskiego woj- a big step forward for the entire Polish Armed Forces. ska. Jeżeli mówimy o budowaniu nowoczesnej, dobrze When talking about building a modern, well-equipped wyposażonej armii, jeżeli mówimy o modernizacji army, when talking about modernizing the Polish ar- polskiej armii, to oznacza, że będziemy ją wyposażali my – we’re talking about providing it with this type of w tego typu uzbrojenie, w tego typu systemy. Nowo- armament, this kind of systems – advanced, compati- czesne, kompatybilne z tym, co mają nasi sojusznicy ble with the equipment used by our NATO allies and z NATO, czym dysponuje armia USA. the US Army.” Prezydent RP dodał również, że cena, jaką musi za- The Polish President also added that the price that płacić Polska, choć dla statystycznego Kowalskiego na Poland has to pay, although certainly shocking for the pewno jest szokująca, to i tak jest o ponad połowę average Mr. Smith, is still less than a half of the price mniejsza niż kwota, od której rozpoczynały się mię- named at the start of government-to-government (G-G) dzyrządowe negocjacje. Przypomnijmy, było to ponad negotiations. Just as a reminder, the original cost was 10,5 mld dolarów. Andrzej Duda pochwalił się, że taka over 10.5 billion dollars. Andrzej Duda says that this obniżka to także jego zasługa. significant reduction of the price is partly his merit. „Rozmawiałem na temat tego zakupu, który dziś “During the visit of the US President, Donald finalizujemy, latem zeszłego roku z prezydentem Trump, in Warsaw last summer, we were talking about Stanów Zjednoczonych Donaldem Trumpem the purchase we are finalizing today. I told him we re-

WRZESIEŃ 2018 / POLSKA ZBROJNA 78 WYDANIE SPECJALNE MSPO / SPECIAL ISSUE MSPO

w trakcie jego wizyty w Warszawie. Powiedziałem mu wtedy, że bardzo chcemy kupić ten system, że bardzo nam na tym zależy. Ale potrzebujemy dobrej ceny. Je- steśmy krajem, który się rozwija, w którym jest wiele potrzeb, ale też sporo wydatków. Musi to być zatem kwota, którą jesteśmy w stanie zapłacić. Wiemy, że bezpieczeństwo jest bezcenne, ale mamy swój budżet, swoje uwarunkowania. Dajcie nam taką cenę, abyśmy mogli ją udźwignąć. I udało nam się ją wynegocjo- wać”, wspominał 28 marca bieżącego roku prezydent.

CO DOKŁADNIE KUPUJEMY? Zarówno prezydent i minister obrony narodowej, jak i przedstawiciele rządu USA oraz producenta Patrio- tów – firmy Raytheon podkreślali, że amerykańska broń jest jedynym na świecie systemem antyrakieto- wym, który został tak gruntownie sprawdzony nie podczas szkoleń i ćwiczeń, lecz przede wszystkim w warunkach bojowych w trakcie realnych działań. Patrioty są obecnie w wyposażeniu armii 13 państw

świata, w tym pięciu członków NATO: USA, Niemiec, ANDALUKIEWICZ DANIEL Grecji, Hiszpanii i Holandii, a ponadto sił zbrojnych Wyrzutnia rakiet systemu Patriot / Izraela, Arabii Saudyjskiej, krajów Zatoki Perskiej, Ja- The Patriot launching station ponii i Tajwanu. Kilka miesięcy temu kontrakt na ich zakup podpisała również Rumunia, a w ostatniej fazie negocjacji jest Szwecja. Obecnie w linii jest ponad 220 jednostek ogniowych Patriotów (każda składa się od trzech do pięciu wyrzutni). Przez 35 lat ich użytkowania (pierwsze egzem- plarze amerykańska armia otrzymała w 1984 roku) pięć krajów użyło tej broni bojowo ponad dwieście razy: w obu wojnach w rejonie Zatoki Perskiej, podczas operacji w Izraelu, a także w Afryce Zachodniej oraz na Bliskim Wschodzie. Poza tymi bojowymi te- ally wanted to buy this system, that it was very impor- stami producent oraz użytkownicy przeprowadzili po- tant to us, but we did need a good price for it. I said: nad 1400 szkoleniowych prób rakiet różnego typu. ‘We are a country of many needs and expenses, as we Zdobyli dzięki temu ogromne doświadczenie. are still developing. Thus, it must be a price we are able to pay. As much as we know that state security is EFEKTORY invaluable, we have a limited budget, and other cir- Żołnierze, którzy mieli okazję używać systemu Pa- cumstances we need to consider. Give us a price we triot, a także wojskowi eksperci podkreślają, że Patrio- can handle.’ And we did get a better price,” remi- ty zawdzięczają swoją niezachwianą przez cztery de- nisced the President on March 28, 2018. kady pozycję ciągłej modernizacji najważniejszej czę- ści tej broni, czyli pocisków. WHAT EXACTLY ARE WE BUYING? Rakiety PAC-3 MSE, które zamawia nasz kraj, są The President, the Minister of National Defense, as już ich trzecią generacją. Amerykańska armia zleciła well as the representatives of the American government ich opracowanie koncernowi Lockheed Martin. Wojny and the producer of Patriots, Raytheon, all emphasized prowadzone w rejonie Zatoki Perskiej unaoczniły bo- that the American weapon is the only air defense missile wiem, że poprzednia wersja, czyli PAC-2, niezbyt do- system in the world that has been so thoroughly tested brze, jak na oczekiwania wojska, radzi sobie z syste- not only during trainings or exercises, but most impor- mami zakłócającymi przeciwnika, w tym między inny- tantly – in combat during real military operations.

WRZESIEŃ 2018 / POLSKA ZBROJNA 79

PRZEZ 35 LAT UŻYTKO- WANIA PATRIOTÓW PIĘĆ KRAJÓW UŻYŁO TEJ BRO- NI BOJOWO PONAD DWIE- ŚCIE RAZY/ DURING 35 YEARS OF OPERATION, FIVE COUNTRIES HAVE USED THE WEAPON IN COMBAT OVER 200 TIMES

mi z wabikami elektronicznymi. Poza tym, jak Patriots are currently used by 13 world armies, in- wskazywano, miały też problem z nadążeniem za ma- cluding five NATO members: the USA, Germany, newrującym celem. Dlatego priorytetem stała się po- Greece, Spain and the Netherlands, as well as the ar- prawa manewrowości. Inżynierom udało się spełnić mies of Israel, Saudi Arabia, the Persian Gulf states, oczekiwania amerykańskiej armii. PAC-3 MSE jest nie Japan and Taiwan. A few months ago, the contract for tylko odporny na zakłócenia, lecz może także wykony- procuring Patriots was also signed by Romania, wać zwroty przy przeciążeniu 30 g. Dla porównania: whereas Sweden is in the last phase of negotiations. w przypadku rakiet PAC-1 i PAC-2 było to możliwe Currently, there are over 220 Patriot fire units in line tylko przy przeciążeniu do 15 g. (each fire unit comprises of three to five launchers). PAC-3 MSE o masie 321 kg ma długość 5,2 m During 35 years of operation (the US Army received i średnicę 25 cm. Uzbrojony jest w głowicę zbliżenio- first Patriots in 1984), five countries have used the wą (o masie 73 kg) lub głowicę typu hit–to–kill weapon in combat over 200 times: in both Persian (ERINT), czyli niszczącą cel w wyniku bezpośrednie- Gulf wars, during operations in Israel, in West Africa go trafienia. Rakieta osiąga prędkość odpowiadającą and in the Middle East. Apart from those combat Mach = 5, czyli ponad 6000 km/h, a na cel jest napro- tests, the producer and the users have conducted over wadzana inercyjnie – dane ładowane są przy starcie, 1,400 training trials with various types of missiles. All a w końcowej fazie lotu jest uruchamiany samonapro- the tests and trials vastly broadened their experience wadzający się radar o długości fali 1 mm. with Patriots.

WRZESIEŃ 2018 / POLSKA ZBROJNA 80 WYDANIE SPECJALNE MSPO / SPECIAL ISSUE MSPO

Harmonogram pozyskiwania systemu „Wisła”

 2012 rok – przyjęto „Plan moderniza- Holding Obronny i Instytut Techniczny w sprawie „Wisły”. Zaproszenie skierowa- cji technicznej na lata 2013–2022”, za- Wojsk Lotniczych; z Hiszpanii: Indra no tylko do pięciu firm: Thales, MEADS kładający budowę systemu obrony po- i Sener Ingenieria y Sistemas; z Francji: International Inc., Raytheon oraz agencji wietrznej i przeciwrakietowej kraju, ma- MBDA oraz Thales; z Turcji – Aselsan; Sibat i konsorcjum OPL/MBDA. jący się składać z trzech podsystemów: z Włoch – Selex ES; z USA: MEADS Inter-  30 czerwca 2014 – Inspektorat bardzo krótkiego zasięgu (Very Short national Inc., Northrop Grumman Inter- Uzbrojenia MON poinformował o wybo- Range Air Defense – VSHORAD) o kryp- national Trading, Boeing Strategic Missi- rze dalszego trybu postępowania tonimie „Pilica”; krótkiego zasięgu le & Defense Systems (SM&DS) i Ray- w sprawie „Wisły”. Do przetargu, który (Short Range Air Defense – SHORAD) theon; z Izraela rządowa agencja Sibat. miało zakończyć zawarcie kontraktu o kryptonimie „Narew” oraz średniego  17 września 2013 – rząd przyjął w trybie międzyrządowym (G–G), zapro- zasięgu (Medium Range Air Defence – uchwałę w sprawie ustanowienia wielo- szono firmę Raytheon z USA oferującą MRAD) o kryptonimie „Wisła”. letniego programu „Priorytetowe zada- zestawy Patriot oraz francuskie konsor-  4 czerwca 2013 – Inspektorat Uzbro- nia modernizacji technicznej Sił Zbroj- cjum EUROSAM, oferujące zestawy jenia MON zaprosił firmy do dialogu nych Rzeczypospolitej Polskiej w ramach SAMP/T. technicznego dotyczącego „Przeciwlotni- programów operacyjnych”, będącego  29 września 2014 – minister obrony czego i przeciwrakietowego zestawu ra- podstawą sfinansowania zakupu syste- narodowej Tomasz Siemoniak podpisał kietowego średniego zasięgu o kryptoni- mu „Wisła”. wniosek dotyczący pozyskania systemu mie »Wisła«”. Do rozmów zgłosiło się  24 stycznia 2014 – Inspektorat „Wisła”, co formalnie zakończyło fazę 14 podmiotów. Z Polski: Wojskowe Za- Uzbrojenia MON wystosował zaprosze- analityczno-koncepcyjną programu kłady Uzbrojenia z Grudziądza, Polski nie do II etapu dialogu technicznego „Wisła”.

OCZY I USZY SYSTEMU EFFECTORS Radar, który kupujemy w ramach pierwszej umo- Soldiers who have had the chance to use the Patriot wy (I faza programu „Wisła”), czyli AN/MPQ-65 – system, as well as military experts, emphasize that Pa- to część systemu Patriot, o którego technicznych triots have held a steadfast position for four decades możliwościach, z oczywistych powodów, wiadomo due to constant modernization of the most important najmniej. Wprowadzony do służby razem z pociska- part of the weapon – the missiles. mi PAC-3 MSE, w porównaniu do poprzednika – ra- The PAC-3 MSEs, ordered by Poland, are already daru AN/MPQ-53 – ma znacząco lepszy system wy- the third generation of the missiles. The US Army szukiwania i wykrywania celów. AN/MPQ-53 mógł commissioned Lockheed Martin to develop them, śledzić ponad sto obiektów i jednocześnie naprowa- since the wars in the Persian Gulf proved that their dzać rakiety na dziewięć z nich. To, co wiadomo na former version, i.e. the PAC-2, failed to meet the ar- pewno, to ogólne dane AN/MPQ-65: masa wraz my’s expectations as to their resistance to enemy jam- z pojazdem M983 – 35 t, wysokość – 3,61 m, szero- ming systems, including electronic decoys. Apart kość – 2,9 m i długość – 17 m. from that, they had a problem to keep up with a ma- Firma Raytheon pracuje obecnie nad następcą neuvering target. Therefore, improving their maneu- AN/MPQ-65. Ma to być dookolny, czyli pracujący verability became a priority. The engineers managed w zakresie 360º radar aktywny AESA (Active Elec- to meet the expectations of the US army. The PAC-3 tronically Scanned Array). Modele AN/MPQ-53 MSE is not only resistant to jamming, but can also i AN/MPQ-64 to konstrukcje sektorowe – antena jest maneuver at a g-force of 30 g. To compare, the PAC-1 nieruchoma, śledzi zatem tylko określony obszar. and PAC-2 missiles were able to do that only at a g- Polska planuje w ramach kolejnej umowy (na sześć force of up to 15 g. dodatkowych baterii Patriot) nabyć właśnie radar The PAC-3 MSE missile, weighing 321kg, is 5.2 m AESA 360º oraz dokupić takie same do dwóch long and 25 cm in diameter. It is armed with a prox- pierwszych baterii. imity warhead (weighing 73 kg) or a hit–to–kill (ER-

WRZESIEŃ 2018 / POLSKA ZBROJNA 81

 21 kwietnia 2015 – Rada Ministrów Stanów Zjednoczonych i Ministerstwo nowe stacje dowodzenia IBCS EOC 6, przyjęła rekomendację MON-u w spra- Obrony Narodowej Rzeczypospolitej Pol- lecz także 208 pocisków PAC-3 MSE wie realizacji programu „Wisła” w trybie skiej podpisały „Memorandum intencji” oraz 11 testowych PAC-3 MSEk. Mak- negocjacji międzyrządowych ze Stanami dotyczące pozyskania przez Polskę sys- symalną cenę umowy określono na po- Zjednoczonymi oraz pozyskania dla Sił temu obrony powietrznej Patriot. Umo- nad 10 mld dolarów. Zbrojnych RP systemu Patriot. wa przewiduje, że Polska kupi systemy  23 marca 2018 – MON podpisało  6 września 2016 – Inspektorat antyrakietowe w dwóch fazach. W I fazie umowy z przedstawicielami firm Raythe- Uzbrojenia MON skierował do rządu Sta- dwie baterie Patriotów w konfiguracji on Company i Lockheed Martin Global nów Zjednoczonych, zgodnie z procedu- „3+”, w II – sześć baterii wyposażonych Inc. związane z dostawą przeciwlotni- rą FMS (Foreign Military Sales), zapyta- w nowe radary dookolne AESA, system czych i przeciwrakietowych zestawów ra- nie ofertowe (Letter of Request) doty- IBCS oraz pociski PAC-3 MSE i nisko- kietowych średniego zasięgu „Wisła – czące zakupu ośmiu baterii sytemu kosztowe SkyCeptor. etap I”. Pierwsza o wartości 224 mln zł Patriot w konfiguracji ze zintegrowanym  17 listopada 2017 – Defense Secu- została zawarta z firmą Raytheon Com- systemem dowodzenia (Integrated Air rity Cooperation Agency (DSCA), czyli pany i przewiduje 31 zobowiązań offse- and Missile Defense Battle Command Amerykańska Rządowa Agencja odpo- towych. Drugą o wartości 724 mln zł System – IBCS) oraz nowym radarem wiedzialna za przygotowywanie mię- podpisano z firmą Lockheed Martin Glo- dookolnym z anteną aktywną (Active dzypaństwowych umów o sprzedaży bal Inc. Przewidziano w niej 15 zobowią- Electronically Scanned Array – AESA). broni produkowanej w USA, złożyła zań offsetowych.  31 marca 2017 – Inspektorat Uzbro- w Kongresie informację o zamiarze  28 marca 2018 – MON popisało kon- jenia MON wysłał do rządu USA popra- podpisania z Polską kontraktu doty- trakt na dostawę dwóch baterii przeciw- wioną wersję zapytania ofertowego. Pol- czącego systemów Patriot. Agencja po- lotniczych i przeciwrakietowych systemu ski rząd zadeklarował w niej chęć zaku- informowała, że zamierza sprzedać na- Patriot. Tym samym Polska stała się pu rakiet niskokosztowych SkyCeptor szemu krajowi nie tylko dwie baterie 15. użytkownikiem tej broni. oraz określił maksymalną wysokość za- tego uzbrojenia, czyli m.in.: cztery ra- mówienia na 30 mld zł. dary AN/MPQ-65, cztery stacje kiero-  6 lipca 2017 – Departament Obrony wania walką, 16 wyrzutni M903, dwie

DOWODZENIE INT) warhead, i.e. destroying the target with a direct Tym, co czyni nabyty przez Polskę system Patriot hit. The missile reaches the speed equal to Mach wyjątkowym w porównaniu nie tylko do użytkowane- 5,that is over 6,000 km/h, and has an inertial guidance go obecnie przez inne armie, lecz nawet w armii ame- system – the data is loaded at the launch, and in the fi- rykańskiej, jest sieciocentryczny system dowodzenia nal phase of flight a homing radar with a 1-mm wave- (Integrated Air and Missile Defense Battle Command length is activated. System – IBCS). Pracuje nad nim firma Northrop Grumman. Ma być gotowy do 2022 roku. W przyszło- EYES AND EARS OF THE SYSTEM ści w system ten chce wyposażyć swoje Patrioty także The radar that we are procuring within the frame of armia Stanów Zjednoczonych, ale końcowe decyzje the first contract (first phase of the Wisła program), w tej sprawie jeszcze nie zapadły. i.e. the AN/MPQ-65, is the part of the Patriot system whose technical capabilities are, for obvious reasons, DRUGA FAZA the least known. Introduced into service together with Ministerstwo Obrony Narodowej, reprezentując pol- the PAC-3 MSE missile, it has a significantly better ski rząd, negocjuje II fazę programu „Wisła”, czyli na- target search and detection system compared to its bycie sześciu kolejnych baterii systemu antyrakietowe- predecessor, the AN/MPQ-53 radar. The AN/MPQ-53 go i przeciwlotniczego Patriot. Taka kolejność nego- was capable of tracking over 100 objects, and at the cjacji to efekt podpisanego 6 czerwca 2017 roku przez same time guiding missiles to nine of them. What is Ministerstwo Obrony Narodowej i Departament Obro- known for certain is the general information regarding ny Stanów Zjednoczonych „Memorandum of Intent”. the AN/MPQ-65: weight together with the M983semi- Dokument ten, choć niemający mocy prawnej, trailer – 35 t, height – 3.61 m, width – 2.9 m and określił na zasadzie porozumienia, że Polska kupi Pa- length – 17 m. trioty w dwóch fazach – pierwszej, obejmującej dwie Raytheon is currently working on the successor of baterie w konfiguracji „3+” z rakietami PAC-3 MSE the AN/MPQ-65. It is to be a 360-degree AESA

WRZESIEŃ 2018 / POLSKA ZBROJNA 82 WYDANIE SPECJALNE MSPO / SPECIAL ISSUE MSPO

„Wisła” System Procurement Schedule  2012 – approving the Technical Mo- genieria y Sistemas; from France: the OPL/MBDA consortium. dernization Plan for 2013–2022, MBDA and Thales; from Turkey: Asel-  June 30, 2014–the Armament In- which provided for building a national san; from Italy: Selex ES; from the USA: spectorate informed about deciding on air defense missile system, including MEADS International Inc., Northrop the further course of action regarding three subsystems: Very Short-Range Grumman International Trading, Bo- the procedure of procuring Wisła. The Air Defense (VSHORAD), code-named eing Strategic Missile & Defense Sys- companies invited to the tender, which Pilica; Short-Range Air Defense (SHO- tems (SM&DS), and Raytheon; from was to end with signing a government- RAD), code-named Narew; and Me- Israel: the Sibat government agency. -to-government agreement, were the dium-Range Air Defense (MRAD), code-  September 17, 2013 – the govern- American Raytheon, with their Patriot -named Wisła. ment adopted a resolution on establi- system, and the French consortium EU-  June 4, 2013–the Armament In- shing a multi-year program on Priority ROSAM, offering the SAMP/T system. spectorate of the MoND invited compa- Tasks in the Polish Armed Forces Tech-  September 29, 2014–the Minister nies to take part in the technical dialog nical Modernization Within Operational of National Defense, Tomasz Siemo- regarding the “Anti-aircraft and anti- Programs, which created the basis for niak, signed a request for procuring the -missile medium-range missile system, financing the Wisła system. Wisła system, which formally ended code-named Wisła.” Fourteen entities  January 24, 2014 – the Armament the analytical and conceptual phase of applied to join the talks, including com- Inspectorate issued an invitation to the the Wisła program. panies from Poland: the Military Arma- second phase of the technical dialog  April 21, 2015–The Council of Mini- ment Works (WZU) in Grudziądz, PGZ, regarding Wisła. Only five companies sters accepted the MoND’s recommen- and the Air Force Technical Institute received the invitation: Thales, MEADS dation on the execution of the Wisła (ITWL); from Spain: Indra and Sener In- International Inc., Raytheon, Sibat and program through government-to-go-

i sieciocentrycznym systemem dowodzenia i kierowa- (Active Electronically Scanned Array) radar. The AN/ nia walką IBCS, oraz drugiej, w ramach której pozy- MPQ-53 and the AN/MPQ-64 models are sector sys- ska sześć baterii w konfiguracji z radarami dookolny- tems – the antenna is immobile, so its search sector is mi AESA, systemem IBCS oraz pociskami PAC-3 limited to a specified area. Poland is planning to pro- MSE, a także niskokosztowymi pociskami SkyCeptor. cure the 360-degree AESA radars in the frame of the Po dostawie owych sześciu baterii dwie dostarczone next contract (for additional six Patriot batteries), and w ramach I fazy mają zostać zmodernizowane. also purchase two more for the first two batteries. MON deklaruje, że podpisanie umowy dotyczącej realizacji II fazy programu „Wisła” może nastąpić już COMMAND na początku przyszłego roku. What makes the Patriot system bought by Poland unique – compared not only to the system currently HISTORIA PROGRAMU „WISŁA” used by other armies, but even the one used by the US Decyzję o tym, że musimy przebudować, a właści- Army – is the IBCS (Integrated Air and Missile De- wie odbudować parasol obrony przeciwlotniczej nad fense Battle Command System) network-centric com- Polską – bo trudno uznać zestawy rakietowe 9K33M2/ mand system. It is currently being developed by M3 Osa, 2K12 Kub i S-125 Newa oraz jeden przeciw- Northrop Grumman, and is to be ready by 2022. In the lotniczy zestaw rakietowy S-200WE Wega za system future, the US Army also wants to equip its Patriots nowoczesnej obrony powietrznej kraju – podjęto with the system, but the final decisions in the matter w 2012 roku. Ówczesny „Plan modernizacji technicz- have not been made yet. nej na lata 2013–2022” zakładał budowę tzw. tarczy Polski, mającej się składać z trzech podsystemów SECOND PHASE o kryptonimach: „Pilica” – systemu bardzo krótkiego At present, the MoND, representing the Polish gov- zasięgu (Very Short Range Air Defense – VSHO- ernment, is negotiating the second phase of the Wisła RAD), około 5 km zasięgu; „Narew” – systemu krót- program, i.e. procuring six more batteries of the

WRZESIEŃ 2018 / POLSKA ZBROJNA 83

vernment negotiations with the United missile system by Poland. The contract systems, but also 208 PAC-3 MSE mis- States, and on purchasing the Patriot provides for Poland purchasing the air siles and 11 test PAC-3 MSEk missiles. system for the Polish Armed Forces. defense systems in two phases – two The maximum cost of the contract was  September 6, 2016 – the Arma- batteries of Patriot Configuration 3+ in determined at over 10 billion dollars. ment Inspectorate sent a Letter of Re- the first phase, and six batteries equip-  March 23, 2018 – the MoND signed quest to the American government, in ped with the new 360-degree AESA ra- contracts with the representatives of accordance with the Foreign Military dars, the ICBS system, as well as the Raytheon and Lockheed Martin Global Sales (FMS) procedure, regarding the PAC-3 MSE and the low-cost SkyCeptor Inc., related to the delivery of the anti- procurement of eight Patriot system missiles in the second phase. -aircraft and anti-missile medium-ran- batteries in the configuration with the  November 17, 2017 – the Defense ge missile systems: “Wisła – Phase 1”. IBCS and the new 360-degree AESA Security Cooperation Agency (DSCA), The first contract, worth 224 million radar. i.e. the US government agency respon- zlotys, was concluded with Raytheon,  March 31, 2017 – the Armament In- sible for preparing government-to-go- and provides for 31 offset obligations. spectorate sent to the US government vernment agreements on selling arma- The second contract, worth 724 million a revised version of the Letter of Requ- ment produced in the USA, submitted zlotys, was signed with Lockheed Mar- est. In it, the Polish government decla- to the Congress information about the tin Global Inc., and provides for 15 off- red its will to purchase low-cost SkyCep- intention to sign an agreement regar- set obligations. tor missiles, and determined the maxi- ding the Patriot systems with Poland.  March 28, 2018 – the MoND signed mum order cost at 30 billion zlotys. The Agency informed that it intends to the contract for the delivery of two bat-  July 6, 2017 – the United States De- sell to our country not only two batte- teries of the Patriot air defense missile partment of Defense and the Polish ries of this armament, that is, i.a., four system. With that, Poland became the Ministry of National Defense signed AN/MPQ-65 radars, four Engagement 15th user of this weapon. the “Memorandum of Intent” on the Control Stations, 16 M903 launchers, purchase of the Patriot air defense and two new IBCS EOC 6 command

kiego zasięgu (Short Range Air Defense – SHORAD), Patriot air defense missile system. This sequence of około 25 km zasięgu; „Wisła” – systemu średniego za- negotiations is the result of the so-called Memoran- sięgu (Medium Range Air Defence – MRAD), o zasię- dum of Intent, signed on June 6, 2017 by the Ministry gu około 100 km. of National Defense and the United States Department Pierwszy miał być kupiony system „Wisła”. Dialog of Defense. techniczny ogłoszono w czerwcu 2013 roku. Pół roku The document, though not legally binding, deter- później zorganizowano jego drugą fazę, do której za- mined, by agreement, that Poland would procure Pa- proszono firmy: Thales, MEADS International Inc., triots in two phases – two Patriot Configuration 3+ Raytheon oraz rząd Izraela (agencja Sibat) i konsor- batteries with the PAC-3 MSE missiles and the IBCS cjum OPL/MBDA. W połowie 2014 roku ogłoszono network-centric command and control system in the pozyskanie „Wisły” w ramach umowy międzyrządo- first phase, and six batteries in the configuration with wej, a wybór miał być dokonany między zestawami the 360-degree AESA radars, the ICBS system and francuskimi SAMP/T i amerykańskimi Patriot. the PAC-3 MSE missiles, as well as the low-cost W połowie 2015 roku ogłoszono, że najlepszą ofertę SkyCeptor missiles in the second phase. After the de- złożył produkujący system Patriot koncern Raytheon. livery of the six batteries from the second phase, the We wrześniu 2016 roku Polska, po ponownym przeana- two previously delivered are to be modernized. lizowaniu złożonych ofert, w tym między innymi propo- The MoND declares that the contract on the execu- zycji amerykańskiego koncernu MEADS, rozpoczęła tion of the second phase of the Wisła program might formalne starania o zakup broni, wystosowując do ame- even be signed as early as at the beginning of 2019. rykańskich władz tzw. wstępne zapytanie ofertowe (Let- History of the Wisła Program ter of Request), zawierające listę sprzętu, który chcemy The decision on modernizing, or rather reconstruct- pozyskać. Zadeklarowaliśmy w nim nabycie ośmiu bate- ing, our Polish air defense missile system – for it is rii systemu Patriot, wyposażonych w dookolny radar hard to call the 9K33M2/M3 Osa, the 2K12 Kub and AESA oraz sieciocentryczny system dowodzenia IBCS. the S-125 Newa missile systems and one anti-aircraft

WRZESIEŃ 2018 / POLSKA ZBROJNA 84 WYDANIE SPECJALNE MSPO / SPECIAL ISSUE MSPO

W marcu 2017 roku MON zdecydowało się zmody- S-200WE Wega missile system an advanced national fikować zapytanie ofertowe odnoszące się do zakupu air defense system – was taken in 2012. The then Patriotów, deklarując, że zamiast standardowych rakiet Technical Modernization Plan for 2013–2022 provid- GEM-T chcemy nabyć pociski niskokosztowe SkyCep- ed for building the so-called Shield of Poland that was tor. Określiliśmy również maksymalną kwotę przezna- to include three subsystems: Pilica – a Very Short- czoną na całą transakcję handlową – 30 mld zł. Range Air Defense (VSHORAD) system, with a range W lipcu 2017 roku Polska i USA podpisały porozu- of about 5 km; Narew – a Short-Range Air Defense mienie w sprawie operacji handlowej dotyczącej syste- (SHORAD) system, with a range of about 25 km; and mu Patriot. Ustalono w nim, że nasz kraj kupi tę broń Wisła – a Medium-Range Air Defense (MRAD) sys- w dwóch fazach. Po tym, jak jesienią 2017 roku na tem, with a range of about 100 km. sprzedaż Patriotów zgodził się amerykański Kongres, Wisła was to be purchased first. The technical di- rozpoczęły się negocjacje zarówno w kwestii umowy alog was announced in June 2013. Its second phase offsetowej, czyli inwestycji amerykańskiej zbrojeniów- was organized half a year later, and invited companies ki w Polsce, jak i właściwego kontraktu, który podpi- included: Thales, MEADS International Inc., Raythe- sano 28 marca 2018 roku. on, the government of Israel (Sibat) and the consortium OPL/MBDA. In mid-2014, it was announced that Wisła would be procured through a G-G agreement, and the choice was to be made between the French SAMP/T and the American Patriot systems. In the middle of 2015, it was announced that the best offer was submitted by Raytheon, the producer of the Patriot system. In September 2016, after conducting another analysis of the submitted offers, including the offer placed by the American company MEADS, Poland began the formal process of procuring the armament, sending to the American authorities the so- called Letter of Request (LOR), which included the list of armament we wanted to procure. Poland declared the purchase of eight Patriot batteries, equipped with the 360-degree AESA radar and the ICBS network-centric command system. In March 2017, the MoND decided to modify the Letter of Request on the purchase of Patriots, declar- ing the procurement of low-cost SkyCeptor missiles instead of standard GEM-T missiles. The modified LOR also determined the maximum amount that Po- land can spend on the entire transaction – 30 billion zlotys. In July 2017, Poland and the USA signed an agreement on the commercial transaction regarding the Pa- triot system. It determined that our country would procure the armament in two phases. After the US Con- gress approved the sale of Patriots in the fall of 2017, negotiations began both as regards the offset agreement, i.e. investments of the American defense industry in Poland, and the proper contract, which was signed on March 28, 2018.

WRZESIEŃ 2018 / POLSKA ZBROJNA 85 86 WYDANIE SPECJALNE MSPO / SPECIAL ISSUE MSPO

TOMASZ GROTNIK INWESTYCJE W OBRONNOŚĆ INVESTMENT / IN DEFENSE

WRZESIEŃ 2018 / POLSKA ZBROJNA 87 GDYŃSKI OŚRODEK ROZ- WIJA NIE TYLKO TECHNI- KĘ MORSKĄ, LECZ TAKŻE SYSTEMY BEZPIECZEŃ- STWA I OBRONNOŚCI PAŃSTWA / CTM IN GDY- NIA DOES R&D WORK NOT ONLY ON MARITIME TECH- NOLOGY, BUT ALSO ON STATE SECURITY AND DE- INWESTYCJE FENSE SYSTEMS W OBRONNOŚĆ CTM

WRZESIEŃ 2018 / POLSKA ZBROJNA 88 WYDANIE SPECJALNE MSPO / SPECIAL ISSUE MSPO

stniejący od ponad 35 lat TM (Research and Development Ośrodek Badawczo-Roz- Marine Technology Center in wojowy Centrum Techni- Gdynia), established over 35 ki Morskiej SA w Gdyni, years ago, currently a part of the będący częścią Polskiej Polish Armaments Group (PGZ), Grupy Zbrojeniowej SA, Chas competence and experience in design- ma kompetencje oraz doing, building and supporting military ma- świadczenie w projekto- rine technology. It has modern production waniu, budowie i utrzy- and research and technology facilities to maniu systemów wojsko- create and develop its products through sci- wej techniki morskiej. entific research, development and imple- Dysponuje nowoczesnym mentation work in the field of defense and zapleczem produkcyjnym security. oraz badawczo-technicz- Initially, CTM concentrated on designing nym, dzięki czemu dostarcza i rozwija swo- ships and their equipment. With time, the je produkty w ramach prac naukowo-badaw- Center’s activity evolved towards developing Iczych, rozwojowych i wdrożeniowych, wpi- ship and coastal command support and in- sujących się w obszar obronności formation exchange systems, as well as un- i bezpieczeństwa. derwater weapon systems. Together with the W początkowym okresie istnienia CTM appearance of new types of threats at the be- koncentrowało się na projektowaniu okrętów ginning of the 21st century, CTM started to oraz ich wyposażenia. Z czasem jego działal- develop technologies for detection, identifi- ność ewoluowała w kierunku opracowywania cation and neutralization of terrorist threats okrętowych i brzegowych systemów wspo- coming from the sea. The Center also en - magania dowodzenia i wymiany informacji larged its portfolio, offering specific solu- oraz systemów broni podwodnej. Wraz z po- tions not only to the Polish Armed Forces, jawieniem się nowego typu niebezpiecznych but also to institutions responsible for ma- sytuacji na początku XXI wieku Centrum rine security. CTM focused on such funda- rozwija technikę detekcji, identyfikacji mental systems as: i przeciwdziałania zagrożeniom terrory- – command and control systems; stycznym od strony morza. Rozszerzono – underwater weapon systems; także jego ofertę, proponując określone roz- – critical maritime infrastructure protec- wiązania nie tylko dla Sił Zbrojnych RP, tion systems; lecz także dla instytucji odpowiedzialnych – radio communication and data exchange za bezpieczeństwo morskie. Centrum skupi- systems; ło swoje wysiłki na takich zasadniczych sys- – product testing and certification. temach, jak: All the systems have been developed us- – dowodzenia i kierowania uzbrojeniem, ing the latest technologies available in the – uzbrojenia broni podwodnej, field of electronics, IT and mechanics. They – ochrony morskiej infrastruktury krytycznej, allow for using signal processing algorithms, – łączności radiowej i wymiany informacji, as well as miniaturization of devices intend- – badania i certyfikacji wyrobów. ed for precise control, data processing, and

WRZESIEŃ 2018 / POLSKA ZBROJNA 89

NA WSPÓŁCZESNYM POLU WALKI ISTOTNE JEST OSIĄ- GNIĘCIE PRZEWAGI INFOR- MACYJNEJ / INFORMATIONAL ADVANTAGE IS ESSENTIAL ON TODAY’S BATTLEFIELD

Opracowując je, wykorzystano najnowsze technolo- imaging. All electronic and mechanical units are con- gie z dziedziny elektroniki, informatyki i mechaniki, trolled by software created at the Center. pozwalające na miniaturyzację urządzeń przeznaczonych do precyzyjnego sterowania, obróbki danych COMMAND AND CONTROL SYSTEMS i zobrazowania oraz na zastosowanie algorytmów In order to conduct successful operations on the przetwarzania sygnałów. Wszystkimi podzespołami modern battlefield, it is essential to gain information elektronicznymi i mechanicznymi steruje oprogramo- advantage. The need results in the growing signifi- wanie wytwarzane w Centrum. cance of the C4ISR (Command, Control, Communi- cations, Computers, Intelligence, Surveillance and SYSTEMY DOWODZENIA I KIEROWANIA Reconnaissance) systems. In order to meet the devel- UZBROJENIEM opment trends in this field, CTM has put high priority Na współczesnym polu walki niezwykle istotne on further improvement of both coastal and ship com- jest osiągnięcie przewagi informacyjnej, która może mand systems for the Polish Navy. zadecydować o sukcesie działań. Potrzeba ta impli- Developments in the area of command and control kuje wzrost znaczenia systemów klasy C4ISR (Com- systems include, i.a. the automated command system mand, Control, Communications, Computers, Intelli- Łeba, with installations for stationary and mobile gence, Surveillance and Reconnaissance). Wpisując coastal units, ships, aircraft and helicopters, integrated się w tendencje rozwojowe w tej dziedzinie, Ośrodek within an information exchange system. Badawczo-Rozwojowy Centrum nadał wysoki prio- Apart from modernizing existing solutions, CTM al- rytet dalszemu rozwojowi systemów dowodzenia dla so offers completely new ones, developed on the basis Marynarki Wojennej RP – zarówno brzegowych, jak of gained experience and adapted to the Polish Armed i okrętowych. Forces technical modernization plans. One of such de- W ramach systemów dowodzenia i kierowania uzbro- signs is the first Polish Ship Combat Tactical System jeniem opracowano między innymi zautomatyzowany (SCOT), developed within the project 258 Kormoran system dowodzenia Łeba, w którym funkcjonują pod- II class mine countermeasures vessel program. systemy przeznaczone dla stacjonarnych i mobilnych SCOT is a universal base for specialized ship com- jednostek brzegowych, okrętów, samolotów i śmigłow- mand and control systems. As a uniform system, it is ców, zintegrowane w systemie wymiany informacji. intended for ships of various class. Its main function is Ośrodek oprócz unowocześniania istniejących integration of ship subsystems, including systems for rozwiązań proponuje zupełnie nowe, powstałe countering air, surface and underwater threats, asym-

WRZESIEŃ 2018 / POLSKA ZBROJNA 90 WYDANIE SPECJALNE MSPO / SPECIAL ISSUE MSPO

z wykorzystaniem zdobytych doświadczeń i dostosowane do planów modernizacji technicznej MWRP. Jednym z nich jest pierwszy polski okrętowy system zarządzania walką SCOT (Ship Combat Tactical Sys- tem), który powstał na potrzeby programu niszczyciela min projektu 258 „Kormoran II”. SCOT jest systemem uniwersalnym. Stanowi bazę dla wyspecjalizowanych okrętowych systemów dowodzenia i kierowania uzbrojeniem. Jako jednolita platforma systemowa jest przeznaczony dla różnej klasy okrętów. Podstawowa jego funkcja to integracja pod- systemów okrętowych, w tym zwalczania celów powietrznych, nawodnych i podwodnych oraz zagrożeń asymetrycznych, a także podsystemów obserwacji technicznej i łączności, jak również systemu nawiga- cyjnego służącego zapewnianiu bezpieczeństwa pły- wania, monitorowaniu aktualnego położenia geogra- ficznego i parametrów ruchu okrętu oraz dystrybucji obrazu sytuacji taktycznej. Integracja podsystemów jest możliwa dzięki szerokopasmowej sieci wymiany

danych. Ponadto SCOT wspomaga działalność bojową CTM załogi okrętu w efektywnym wykorzystaniu sensorów Radiostacja plecakowa RKP-8100 i efektorów jednostki, a także dowództwo w planowa- / The RKP-8100 backpack broadband radio niu misji i procesie decyzyjnym oraz w monitorowaniu realizacji zadań. System został szczegółowo sprawdzony w warunkach rzeczywistych na morzu na prototypowym niszczycielu min ORP „Kormoran”. Dzięki zdobytym doświadczeniom będzie on modyfi- metric threats, technical observation and communica- kowany w celu uzyskania optymalnej konfiguracji. tion systems, as well as navigation systems that ensure safety of navigation, monitor current geographical po- SYSTEMY ŁĄCZNOŚCI RADIOWEJ sition and ship motion parameters, and display the tac- I WYMIANY INFORMACJI tical situation. Integration of subsystems is possible Zasadniczym celem systemów dowodzenia jest za- thanks to a broadband data exchange network. Moreo- pewnienie wymiany informacji sytuacyjnej i dowo- ver, SCOT supports combat activity of the crew in ef- dzenia. Istotną rolę w tej dziedzinie odgrywają syste- ficient use of sensors and effectors of the vessel, as my łączności radiowej. well as the ship’s command in mission planning and CTM opracowało rodzinę radiostacji według kon- decision-taking processes, in addition to monitoring cepcji jednolitej platformy łączności radiowej, której task execution. The system has been thoroughly tested rdzeniem jest radiostacja plecakowa RKP-8100. Funk- in real sea conditions on the prototype ORP Kormoran cjonuje ona w zależności od potrzeb misji w zakresie mine countermeasures vessel. The results of per - częstotliwości HF/VHF/UHF. Należy do nowej gene- formed tests will help to modify SCOT in order to racji cyfrowych urządzeń nadawczo-odbiorczych. Dla achieve the optimum configuration. zwiększenia jej możliwości mobilnych inżynierowie Ośrodka zaprojektowali urządzenie pod nazwą ada- RADIO COMMUNICATION AND DATA pter mobilny RKP-8100AM-B, w którym zintegrowa- EXCHANGE SYSTEMS no radiostację RKP-8100 z adapterem. Umożliwia on The main task of command systems is to ensure szybki montaż radiostacji na pojeździe. proper exchange of situation and command informa- O potencjale technicznym i komercyjnym RKP-8100 tion. Radio communication systems play a significant może świadczyć jej ewolucja – RKL-8200 bowiem, role in this area. opracowana na jej bazie, to pierwsza polska radiostacja CTM has developed a family of radios based on the lotnicza z „frequency hoppingiem” (skacząca częstotli- concept of a uniform radio transmission system,

WRZESIEŃ 2018 / POLSKA ZBROJNA 91

ZAGROŻENIE TERRO- RYSTYCZNE WZMOCNI- ŁO SYSTEMY OCHRONY PORTÓW I INFRA- STRUKTURY KRYTYCZ- NEJ / TERRORIST THREATS REINFORCED THE PORT AND CRITI- CAL INFRASTRUCTURE SYSTEMS

wość). Ma ona nowoczesną konstrukcję i łatwość doda- whose core is the RKP-8100 manpack transceiver. It wania nowych funkcji programowych. Zgodnie z wyma- works according to mission demands at HF, VHF or ganiami zamawiającego zawężono w niej pasmo do za- UHF frequencies. It belongs to the new generation of kresu częstotliwości 30–88 MHz i jednocześnie digital transceivers. In order to increase the possibility wprowadzono nowe rozwiązania, takie jak interfejs trans- of its transportation, CTM engineers designed a de- misji danych ARINC 429 czy wspomniany „hopping”. vice called the RKP-8100AM-B mobile adapter, Warto zauważyć, że Ośrodek dysponuje prawami which integrates the RKP-8100 transceiver with an autorskimi do wszystkich swoich rozwiązań i może adapter that allows to quickly mount it on vehicles. dynamicznie reagować na potrzeby SZRP. The technical and commercial potential of the RKP 8100 is confirmed by the way it has evolved – SYSTEMY UZBROJENIA BRONI the RKL-8200, developed on its basis, is the first PODWODNEJ Polish aircraft “frequency hopping” radio transmis- W tej dziedzinie CTM może się poszczycić naj- sion module. It has been built according to the most większymi dokonaniami. Systemy broni podwodnej, state-of-the-art standards, and it is easy to add new jak również systemy kierowania nimi zaimplemento- program functions to it. According to the needs of wano z sukcesem na okrętach MWRP. the ordering party, it was adjusted to operate within Najnowsza stacja hydrolokacyjna SHL-101/TM, the range of the 30–88 MHz frequency band, and al- opracowana dla niszczyciela min ORP „Kormoran”, so had some new solutions added to it, such as the

WRZESIEŃ 2018 / POLSKA ZBROJNA 92 WYDANIE SPECJALNE MSPO / SPECIAL ISSUE MSPO

POLSKI OKRĘTOWY SYSTEM ZA- RZĄDZANIA SCOT ZOSTAŁ PRZE- TESTOWANY NA NISZCZYCIELU MIN ORP „KORMORAN” / POLISH SHIP COMBAT TACTICAL SYSTEM (SCOT) WAS TESTED ON THE ORP KORMORAN MINEHUNTER

jest przeznaczona do wykrywania, lokalizacji oraz ARINC 429 digital data transmission system, i.e. the klasyfikacji min dennych i kotwicznych, a także mentioned “hopping.” obiektów minopodobnych, ze szczególnym uwzględ- It is worth noting that CTM has copyrights to all its nieniem warunków hydroakustycznych południowego developments, and can dynamically respond to the Bałtyku. Wyposażono ją w wysuwaną antenę podka- needs of the Polish Armed Forces. dłubową. Położenie przetworników hydroakustycznych anteny jest stabilizowane, dzięki czemu kompen- UNDERWATER WEAPON SYSTEMS sują one kołysanie okrętu. Stacja działa na trzech czę- This is the area where CTM has achieved most. Un- stotliwościach i jest głównym kadłubowym sensorem derwater weapon systems, as well as their control sys- okrętu przeciwminowego. tems, have been successfully implemented on Polish Kolejne rozwiązanie to wzbudnikowy trał aku- Navy ships. styczno-magnetyczny (acoustic-magnetic influence The latest SHL-101/TM MCM sonar, developed for sweep) „Promienica”, służący do zwalczania mor- the ORP Kormoran mine countermeasures vessel, is skich min niekontaktowych. Zastosowano w nim za- used for detection, location and classification of bot- palniki reagujące na pole magnetyczne i akustyczne tom and anchor mines, as well as mine-like objects, wytwarzane przez okręty. Składa się z elementar- with special consideration of the hydroacoustic condi- nych wzbudników pola magnetycznego oraz genera- tions of southern Baltic. It is equipped with a retracta- tora hydroakustycznego. Podstawowa cecha trału to ble antenna mounted under the hull. The location of zdolność do odwzorowywania sygnatur różnych klas hydroacoustic transducers of the antenna is stabilized okrętów, co znacząco zwiększa efektywność jego to compensate the rolling of the ship. The sonar works działania. at three frequencies and is the main hull mounted so- Należy tu wymienić także zdalnie odpalane ładunki nar of the countermeasure vessel. wybuchowe Toczek A i B, przenoszone przez pojazdy Another solution is Promienica, an influence mag- podwodne Ukwiał lub Morświn. Niszczą one miny neto-acoustic sweep, used to counter noncontact sea morskie, natomiast ładunek typu C służy do przecina- mines. It is equipped with fuses reacting to the mag- nia lin (łańcuchów) min kotwicznych. Istotną cechą netic and acoustic field of ships. It consists of elemen- tych ładunków jest możliwość zdalnego ich odpalania tary magnetic field exciters and an acoustic field gen- za pomocą kodowanego sygnału hydroakustycznego, erator. The main feature of the sweep is the ability to co zwiększa bezpieczeństwo załóg okrętów przeciw- simulate signatures of various class vessels, which minowych. significantly increases its effectiveness.

WRZESIEŃ 2018 / POLSKA ZBROJNA 93

PRZENOŚNY NEUTRALIZATOR BSP Przeznaczony dla Wojska, Służb Ochrony, Policji i innych formacji ochrony

Określanie pozycji celu Prostota użytkowania Niezawodność działania

Neutralizacja do 1000 metrów Wyznaczanie odległości do celu Trzy tryby ergonomicznej pracy Szybka rozbudowa i konfiguracja

Szeroki zakres częstotliwościDwa tryby pracy Lo i Hi emitowanej mocy Długi czas pracy na akumulatorach Nowoczesny i niepowtarzalny design

Analogowa i cyfrowa modulacja sygnału

Możliwość uzgodnienia wersji kolorystycznej

Skuteczność zwalczania niepożądanych obiektów Łatwa konfiguracja systemu na panelu dotykowym

www.wze.com.pl

W dniach 4–7 września zapraszamy na MSPO 2018 w Kielcach, na stoisko Wojskowych Zakładów Elektronicznych S.A. — Stoisko 4 Hala C

Reklama gazeta PION DRUK.indd 1 24.08.2018 12:25 94 WYDANIE SPECJALNE MSPO / SPECIAL ISSUE MSPO

Centrum realizuje obecnie pierwszy etap prac podję- We also need to mention remotely fired charges tych w ramach programu Europejskiej Agencji Obrony Toczek A and B, transported by remotely operated un- (EDA) „Modular Lightweight Minesweeping II” derwater vehicles Ukwiał and Morświn. They counter (MLM II). To efekt umowy podpisanej w Brukseli sea mines, whereas the type C charge is used to cut w marcu 2018 roku przez konsorcjum instytucji i firm ropes (chains) of anchor mines. An important charac- z Finlandii, Norwegii i Niemiec oraz reprezentujące teristic of these charges is that they can be fired re- Polskę CTM. Celem projektu jest przekształcenie mo- motely with a coded hydroacoustic signal, which sig- dułowych systemów przeciwminowych z demonstra- nificantly increases the safety of crews operating on torów technologii w prototypy. Centrum od dłuższego mine countermeasure vessels. czasu bierze udział w pracach EDA poświęconych Currently, CTM is carrying out the first phase of bezzałogowym platformom morskim w ramach pro- work within the European Defense Agency’s (EDA) gramu „Unmanned Maritime Systems for Mine Coun- Modular Lightweight Minesweeping II (MLM II) pro- ter-measures and Other Naval Applications”. Uczest- gram. The project is a result of the agreement signed nicząc w projekcie „Modular Lightweight Mineswe- in Brussels in March 2018 by a consortium of compa- eping”, opracowało demonstrator technologii nies and institutions from Finland, Norway, Germany modułowego lekkiego trału niekontaktowego do zwal- and Poland (CTM). The aim of the project is to turn czania min niekontaktowych. Wytwarza on pola fi- modular mine countermeasure systems from technol- zyczne aktywujące rozpoznane zapalniki min. W ko- ogy demonstrators into prototypes. For some time lejnym z projektów – „Buried Mines” (BURMIN) now, CTM has been participating in the work of EDA CTM odpowiadało za opracowanie podwodnej plat- regarding unmanned maritime systems within the Un- formy sensorycznej służącej do detekcji i klasyfikacji manned Maritime Systems for Mine-Counter-Meas- min, przede wszystkim zagrzebanych w osadach den- ures and Other Naval Applications program. Within nych. W ramach projektu MLM II, będącego kontynu- the frame of the project on Modular Lightweight acją MLM, Centrum udoskonala modułowy lekki trał Minesweeping (MLM), CTM developed a technology niekontaktowy. Powstanie w zasadzie jego nowa wer- demonstrator of a modular lightweight non-contact sja o zmiennej głębokości holowania, umożliwiająca minesweep for countering non-contact mines. It cre- pracę od kilku do kilkudziesięciu metrów pod po- ates physical fields which activate identified mine fus- wierzchnią wody. es. In another project on Buried Mines (BURMIN), CTM was responsible for developing an underwater SYSTEMY OCHRONY MORSKIEJ sensor system for detecting and classifying mines, INFRASTRUKTURY KRYTYCZNEJ mostly those buried in bottom sediments. Within the Systemy detekcji podwodnych zagrożeń terrorystycz- frame of the MLM II project, being the continuation nych początkowo opierały się na wykorzystaniu syste- of MLM, CTM is perfecting the modular lightweight mów przeciwminowych zaadaptowanych do wykry- non-contact minesweep. In fact, it is going to develop wania małych obiektów. W tej technologii powstał its new version capable to work at various trawl „Kryl”. Nie był on jednak doskonały, a nowe zagroże- depths, allowing for operation at depths of several to nia terrorystyczne ujawniły istniejące luki techniczne, several dozen meters. w tym znaczną liczbę fałszywych alarmów. To wła- śnie one sprawiły, że podjęto prace badawczo-rozwo- CRITICAL MARITIME INFRASTRUCTURE jowe mające na celu wzmocnienie systemów ochrony PROTECTION SYSTEMS portów i infrastruktury krytycznej. Systems for detecting underwater terrorist threats Opracowano, na przykład, aktywne bariery aku- were initially based on mine countermeasure systems styczne ABA oraz przenośne bariery magnetyczne, adapted to detect small objects. Kryl was one of the przeznaczone do antyterrorystycznej i antydywersyj- systems developed using this technology. However, it nej ochrony portów, zapór, platform wiertniczych, ko- was not perfect, and new terrorist threats exposed ex- twicowisk, a także innych ważnych obiektów. Systemy isting technical shortcomings, i.a. a significant num- te poddano weryfikacji w trakcie warsztatów krajo- ber of false alarms. They were the reason for under- wych i natowskich w warunkach zbliżonych do opera- taking further R&D work aiming at strengthening port cyjnych. Nowym elementem barier są efektory piro- and critical infrastructure security systems. techniczne (ładunki odstraszające), mające zmusić For example, the ABA active acoustic barriers and intruza do wypłynięcia na powierzchnię. Są one portable magnetic barriers have been developed for anti-

WRZESIEŃ 2018 / POLSKA ZBROJNA

96 WYDANIE SPECJALNE MSPO / SPECIAL ISSUE MSPO

inicjowane za pomocą kodowanego sygnału aku- terrorist and anti-diversion protection of ports, dams, oil stycznego, który jest generowany na komendę z pul- platforms, anchorages, and other important objects. The pitu operatora. systems have been verified during national and NATO Pozytywna ocena tych prac oraz duże zainteresowa- workshops in conditions similar to operational. The new nie nimi stworzyły warunki do włączenia Centrum element of the barriers are pyrotechnic effectors (deter- w 2011 roku do programu „Defence Against Terro- ring charges), whose aim is to force the intruder to sur- rism Programme of Work” (DAT POW NATO). W je- face. They are initiated with a coded acoustic signal go ramach zrealizowano sześć projektów, z których generated on command from the operator’s panel. trzy pierwsze dotyczyły opracowania i budowy de- The positive evaluation and vast interest in the work monstratora technologii wielosensorowego systemu enabled CTM to join the Defense Against Terrorism detekcji oraz przeciwdziałania zagrożeniom podwod- Program of Work (DAT POW NATO) in 2011. Six nym. Skuteczność tego systemu została potwierdzona projects were executed within the program. The first podczas prezentacji przeprowadzonej dla przedstawi- three covered developing and building a technology cieli NATO w 2013 roku w porcie w Gdańsku. Rok demonstrator of a multi-sensor detection and under- później pozytywnie zweryfikowano jego odporność na water threats countering system. Its effectiveness was potencjalne zakłócenia możliwe do wygenerowania confirmed in 2013 during a presentation for NATO przez nurków-dywersantów. W 2015 roku podjęto pra- representatives at the Gdańsk port. A year later, the ce nad kolejnym wzmocnieniem systemu wykrywania system was positively verified as to its resistance to przez umieszczenie dodatkowych detektorów na po- potential interference that could be generated by di- jazdach załogowych lub bezzałogowych, operujących version divers. In 2015, work was undertaken on fur- w okolicach wejścia do portu. Rok temu, w warun- ther improving the detection system by mounting ad- kach rzeczywistych, zaprezentowano pracę systemu ditional detectors on manned or unmanned vehicles detekcji i przeciwdziałania zagrożeniom dywersji operating near entries to ports. A year ago, the perfor- podwodnej ze strony nurków-dywersantów, skierowa- mance of the system for detecting and countering nym przeciwko okrętowej grupie zadaniowej. Podczas threats of underwater diversion by divers was present- pokazu pozytywnie zweryfikowano działanie systemu, ed in real life conditions, against a ship task group. który wykrył i śledził pozorowane zagrożenia terrory- During the presentation, the work of the system which styczne, jak również im przeciwdziałał. detected, followed and countered simulated terrorist threats, was positively verified. DZIŚ I JUTRO W najbliższym czasie powinniśmy więcej usłyszeć TODAY AND TOMORROW o kolejnych dokonaniach Centrum w związku z prowa- In the near future, we should be hearing more about dzonymi pracami na rzecz modernizacji technicznej CTM’s achievements in relation to work conducted MWRP. Już teraz ma ono dużo do powiedzenia na temat within the Polish Armed Forces technical moderniza- wojny minowej, a więc okrętów przeciwminowych „Kor- tion plan. The Center already has a lot to say about mine moran II”, jak również ochrony morskiej infrastruktury warfare, namely the Kormoran II class mine counter- krytycznej w związku z programem „Ostryga”. measures vessels, as well as protecting critical maritime Atutem ośrodka jest też jego obecność w Polskiej infrastructure in relation to the Ostryga program. Grupie Zbrojeniowej. Synergia działań oraz dostęp do Being a part of PGZ is another strong point of the kapitału są niespotykaną dotąd szansą na jego rozwój. Center. The synergy of work and access to funds are Ośrodek Badawczo-Rozwojowy CTM jest też aktyw- an unparalleled opportunity for its development. CTM nym uczestnikiem grup roboczych zajmujących się is also an active participant in work groups dealing problemami bezpieczeństwa w NATO i Unii Europej- with security issues within the frame of NATO and skiej. Współpracuje z krajowymi ośrodkami naukowy- the EU. It cooperates with domestic scientific centers mi w ramach wspólnych projektów i badań. Koopera- on joint projects and research. This cooperation ex- cja ta pogłębia wiedzę i doświadczenie, co w konse- pands knowledge and experience, which in conse- kwencji przyczynia się do wdrażania nowych quence helps to introduce new technologies and prod- technologii oraz produktów do systemów obronności ucts into national defense and security systems. i bezpieczeństwa państwa. Prepared on the basis of materials of OBR CTM SA.

WRZESIEŃ 2018 / POLSKA ZBROJNA

98 WYDANIE SPECJALNE MSPO / SPECIAL ISSUE MSPO

ANDRZEJ KIŃSKI CZY I JAK MODERNIZOWAĆ T-72 / WHETHER AND HOW SHOULD THE T-72 BE

WRZESIEŃ 2018 / POLSKAMODERNIZED ZBROJNA 99 CZY WARTO INWESTO- WAĆ W CZOŁGI T-72 SKORO SĄ PRZESTARZA- ŁE? TAK, JEŚLI CHCEMY SZYBKO ZWIĘKSZYĆ PO- TENCJAŁ NASZYCH SIŁ PANCERNYCH / SHOULD WE INVEST IN OBSOLETE T-72? YES, IF WE NEED TO QUICKLY INCREASE CZY I JAK THE POTENTIAL OF OUR MODERNIZOWAĆ ARMORED UNITS T-72 ANDRZEJ KIŃSKI

WRZESIEŃ 2018 / POLSKA ZBROJNA 100 WYDANIE SPECJALNE MSPO / SPECIAL ISSUE MSPO

maju 2017 roku Minister- n May 2017, the Ministry of National stwo Obrony Narodowej Defense finished work on the Strategic zakończyło prace nad Defense Review (SDR), initiated by „Strategicznym przeglą- Minister Antoni Macierewicz in the dem obronnym”, zainicjo- spring of 2016, soon after taking office. wane przez ministra IThe document was created in order to indi- Antoniego Macierewicza cate the biggest threats to our national secu- wiosną 2016 roku, niedłu- rity, determine the current state of the Polish go po objęciu przez niego Armed Forces and directions of develop- urzędu. Celem przygoto- ment of the national defense system until wania tego dokumentu 2032. The Review confirmed that one of the miało być wskazanie naj- greatest challenges is technical moderniza- ważniejszych zagrożeń dla tion of the army, and in its frame – increas- bezpieczeństwa naszego ing capability to strike various targets char- kraju, określenie aktualnego stanu Sił Zbroj- acteristic for the modern theater of opera- nych RP oraz kierunków rozwoju systemu tions. One of the recommendations, apart Wobronnego państwa w perspektywie do 2032 from buying a certain amount of tanks, was roku. Przegląd potwierdził, że jednym z po- to conduct a limited, cost-effective moderni- ważnych wyzwań jest modernizacja technicz- zation of the PT-91 and the T-72 tanks used na wojska, a w jej ramach zwiększenie zdol- by armored and mechanized forces. ności do rażenia różnorodnych celów, typo- According to the team preparing the SDR, wych dla współczesnego teatru działań. Jedną this is the only justifiable solution until z rekomendacji, poza dokupieniem pewnej a new generation tank is introduced into ser- liczby czołgów, było przeprowadzenie ograni- vice, provided that there is no possibility to czonej, efektywnej kosztowo modernizacji buy a significant number of used Leopard 2 eksploatowanych przez wojska pancerne tanks or offer another reasonable bridging i zmechanizowane czołgów PT-91 i T-72. solution very soon. All the more since the Według zespołu przygotowującego SPO tanks may be successfully modernized by to jedyne znajdujące uzasadnienie rozwiąza- our domestic defense industry. nie do momentu wprowadzenia do linii czoł- The task was included in the revised Pol- gu nowej generacji, jeśli uwzględnić brak ish Armed Forces Technical Modernization możliwości zakupu znaczącej liczby używa- Plan, and on December 1, 2017 the MoND’s nych czołgów Leopard 2, czy też zaoferowa- Armament Inspectorate sent invitations to nia w krótkim czasie innego sensownego take part in a market analysis, initiating the rozwiązania pomostowego. Zwłaszcza że analytical and conceptual phase of the pro- może zostać z powodzeniem zrealizowane ject of modernizing the T-72 tanks used by przez krajowy przemysł obronny. the Polish army. The technical requirements Zadanie zostało wpisane do skorygowanych regarding the modernization are kept in se- planów modernizacji technicznej Sił Zbroj- cret, and will probably evolve in the next nych RP, a podjęta przez kierownictwo resor- phases of the project. The modernization tu obrony decyzja spowodowała wystosowa- cannot be too extensive, considering that the nie 1 grudnia 2017 roku przez Inspektorat budget planned for it last year was a little

WRZESIEŃ 2018 / POLSKA ZBROJNA 101

SENS MAJĄ TYLKO ZMIANY POPRAWIAJĄCE CHARAKTE- RYSTYKI LECIWEGO SPRZĘ- TU, KTÓRE ZARAZEM NIE PO- CHŁONĄ FORTUNY / THE ONLY SENSIBLE MODIFICA- TIONS ARE THOSE THAT WILL ACTUALLY IMPROVE THE CHARACTERISTICS OF OBSO- LETE EQUIPMENT WITHOUT COSTING A FORTUNE

Uzbrojenia zaproszenia do udziału w badaniu rynku, over one billion zlotys. -Based on the announcement inicjującym fazę analityczno-koncepcyjną projektu mo- of the Secretary of State, Bartosz Kownacki, responsi- dernizacji czołgów T-72 znajdujących się w wyposaże- ble for the technical modernization, the assumed niu SZRP. Wymagania techniczne dotyczące moderni- amount for modernizing one tank was about 4 million zacji pozostają niejawne i zapewne będą ewoluować zlotys, and the project was to include up to 300 vehi- w kolejnych etapach projektu. Jej zakres nie może być cles. zbyt duży, biorąc pod uwagę fakt, że planowany w ubie- głym roku budżet tego przedsięwzięcia określono na CURRENT STATE nieco ponad miliard złotych. Według wypowiedzi ów- According to The Military Balance 2018, published czesnego sekretarza stanu Bartosza Kownackiego, odby a London-based think tank – International Institute powiedzialnego w MON za modernizację techniczną, for Strategic Studies, the armored and mechanized zakładano, że na modernizację jednego czołgu przezna- forces of the Polish Land Forces own 937 tanks, in- czy się około 4 mln zł, a miano nią objąć do 300 wozów. cluding 247 Leopard 2 main battle tanks, taken over from the reserves of the German Bundeswehr in STAN OBECNY 2002–2003 (128 in the A4 version) and 2014–2015 Według rocznika „The Military Balance 2018”, wy- (14 A4s and 105 A5s). Currently, the A4 vehicles are dawanego przez londyński think tank – International In- being modernized to the Leopard 2PL version by Pol- stitute for Strategic Studies (Międzynarodowy ish defense companies, led by Bumar-Łabędy Me-

WRZESIEŃ 2018 / POLSKA ZBROJNA 102 WYDANIE SPECJALNE MSPO / SPECIAL ISSUE MSPO

Instytut Studiów Strategicznych), wojska pancerne i zmechanizowane wojsk lądowych Sił Zbrojnych RP dysponowały 937 czołgami, w tym 247 to czołgi podsta- wowe Leopard 2, przejęte z nadwyżek sprzętowych niemieckiej Bundeswehry w latach 2002–2003 (128 w wersji A4) oraz 2014–2015 (14 szt. A4 i 105 w wersji A5). Obecnie wozy wersji A4 są modernizowane do standardu Leopard 2PL przez przedsiębiorstwa polskiego przemysłu obronnego z Zakładami Mechanicznymi „Bumar-Łabędy” SA na czele, we współpracy z zagra- nicznym partnerem strategicznym Rheinmetall Land- systeme GmbH. Całe przedsięwzięcie miałoby się za- kończyć do 30 listopada 2021 roku. Kolejne 232 wozy to czołgi PT-91/A1/AM1 Twardy, powstałe w ZM Bumar-Łabędy od podstaw (91 czoł- gów PT-91 z lat 1994–1997) lub przebudowane z wo- zów T-72M1 (27 odmiany PT-91A1 i 114 – PT-91AM1 z lat 1998–2002, wcześniej także wóz prototypowy w standardzie seryjnego PT-91, który trafił do szkolnic- twa). Była to polska próba wyeliminowania zasadni-

czych niedostatków wozów T-72M/M1, stwierdzonych ANDRZEJ KIŃSKI po dekadzie ich używania w Wojsku Polskim (od 1979 Czołg PT-91 Twardy, wprowadzony roku), a także ujawionych w wyniku ich udziału w kon- do służby w latach 1995-2002 / PT-91 Twardy MBT introduced to service during fliktach zbrojnych (od starć syryjsko-izraelskich w Li- 1995-2002 banie w 1982 roku po pierwszą wojnę w rejonie Zatoki Perskiej w 1991 roku). Twarde służą dziś w Batalionie Czołgów 15 Brygady Zmechanizowanej oraz 2 Bryga- dy Zmechanizowanej, a także w 1 i 2 Batalionie Czoł- chanical Works SA (ZM Bumar-Łabędy), in coopera- gów 9 Brygady Kawalerii Pancernej, jak również tion with a foreign strategic partner, Rheinmetall w pododdziałach szkolnych. Landsysteme GmbH. The undertaking is to be com- Wreszcie 458 sztuk to licencyjne T-72A/M/M/ pleted by November 30, 2021. M1D, wyprodukowane w latach 1981–1990 w Kom- Another 232 vehicles are the PT-91/A1/AM1 binacie Urządzeń Mechanicznych Bumar-Łabędy SA, Twardy tanks, developed by ZM Bumar-Łabędy from ze współudziałem innych przedsiębiorstw polskiego scratch (91 PT-91 tanks from 1994–1997) or being przemysłu obronnego, a także poddostawców modified versions of the T-72M1 tanks (27 PT-91A1s z państw ówczesnego Układu Warszawskiego, m.in. and 114 PT-91AM1s from 1998–2002, earlier also z Czechosłowacji i Niemieckiej Republiki Demokra- a prototype vehicle in the serial PT-91 version, which tycznej. Około 200 z nich pozostaje w linii (1 Batalion became a training tank). It was a Polish attempt to Czołgów 21 Brygady Strzelców Podhalańskich, Bata- eliminate significant shortages in T-72M/M1 vehicles, lion Czołgów 20 Brygady Zmechanizowanej, 2 Bata- exposed after a decade of the tanks’ exploitation in the lion Czołgów 34 Brygady Kawalerii Pancernej) oraz Polish Armed Forces (from 1979), and also after their w szkolnictwie, pozostałe są składowane w ośrodkach use in armed conflicts (from Syrian-Israeli conflicts in zapasowych. Kilkadziesiąt wozów T-72, wycofanych Lebanon in 1982 to the first Persian Gulf war in z eksploatacji w wojsku, znajduje się także w zaso- 1991). Today, Twardy tanks serve in the Tank Battal- bach Agencji Mienia Wojskowego. Część z nich, pier- ions of the 15th and 2nd Mechanized Brigades, in the wotnie planowana do sprzedania Jordanii i przygoto- 1st and 2nd Tank Battalions of the 9th Armored Cav- wywana do remontu, zapewne wróci na stan SZRP alry Brigade, as well as in training units. i potencjalnie może zostać poddana modernizacji. The remaining 458 tanks are the licensed Faktycznie jednak proces ten wydaje się zasadny je- T-72A/M/M/M1D, produced between 1981–1990 at dynie w przypadku części czołgów T-72, a konkretnie the Bumar-Łabędy Mechanical Appliances Factory, in około 280 wersji M1 i M1D, czyli takich, które opuści- cooperation with other Polish defense industry com-

WRZESIEŃ 2018 / POLSKA ZBROJNA 103

SIŁY ZBROJNE RP DYSPO- NUJĄ 937 CZOŁGAMI, W TYM 247 TO CZOŁGI LEOPARD 2, PRZEJĘTE Z NADWYŻEK SPRZĘTO- WYCH BUNDESWEHRY / THE POLISH ARMED FORCES OWN 937 TANKS, INCLUDING 247 LEOPARD 2 FROM THE BUNDESWEHR

ły fabrykę w Łabędach po 1986 roku. Nie chodzi jedy- panies and sub-suppliers from the then Warsaw Pact nie o to, że są to najnowsze wozy niepoddane moderni- states, such as Czechoslovakia or the German Demo- zacji do standardu Twardy w latach 1997–2002, lecz cratic Republic. About 200 of the vehicles are still in także o fakt, że mają one wieże nowszego typu (wpro- service (the 1st Tank Battalion of the 21st Podhale Ri- wadzone w sowieckich czołgach T-72A w 1979 roku), fles Brigade, the Tank Battalion of the 20th Mecha- a odporność czołowego pancerza wzmacniają po obu nized Brigade, 2nd Tank Battalion of the 34th Ar- stronach wycięcia na jarzma armaty tzw. komory pia- mored Cavalry Brigade), or used for training purpos- skowe, wypełnione wkładami ze spieku kwarcowego, es, while the rest are stored at backup storage umieszczone między warstwami stalowego odlewu. facilities. Also, several dozen T-72 vehicles, withdrawn from service, are part of the stock of the Mili- POTRZEBY tary Property Agency. Some of them, which were ini- Rozważając celowość i zakres modernizacji czołgów tially to be sold to Jordan and prepared for repairs, are T-72, należy pamiętać o licznych ograniczeniach tech- likely to return into service, and possibly undergo nicznych spowodowanych ich wiekiem (czasem opraco- modernization. wania), a także o zastosowanych przez ich konstrukto- The modernization, in fact, seems justifiable only in rów rozwiązań wynikających z sowieckiej doktryny wo- case of some T-72 tanks, specifically the 280 M1 and jennej z lat sześćdziesiątych i siedemdziesiątych XX M1D versions, i.e. those that left the factory in wieku. Konstrukcja czołgu T-72 to efekt wielu kompro- Łabędy after 1986. The reason is not only that they

WRZESIEŃ 2018 / POLSKA ZBROJNA 104 WYDANIE SPECJALNE MSPO / SPECIAL ISSUE MSPO

OBECNIE LEOPARDY A4 SĄ PODDAWANE MODERNIZA- CJI DO STANDARDU LEOPARD 2PL PRZEZ FIRMY POLSKIEGO PRZEMYSŁU OBRONNEGO / CURRENTLY, LEOPARD A4 TANKS ARE MODERNIZED TO THE STAN- DARD OF LEOPARD 2PL BY POLISH DEFENSE COMPANIES

misów. Jego konstruktorom przyświecał jeden cel w po- are the youngest vehicles that have not been modern- staci redukcji masy i wymiarów, co miało zapewnić do- ized to the Twardy version between 1997–2002, but bre charakterystyki trakcyjne bez potrzeby stosowania also that they have new type of turrets (introduced in silników o bardzo dużej mocy, a więc i znacznych roz- the Soviet T-72A tanks in 1979), and the frontal armor miarach oraz dużym zużyciu paliwa, a także obniżyć is reinforced on both sides by the so-called “sand cav- wymagania odnoszące się do nośności dróg oraz mo- ities,” filled with quartz, located between layers of stów (stałych i pontonowych) podczas pokonywania cast steel. przeszkód wodnych. Ponadto umożliwić ich transport przez okręty desantowe projektowane z myślą o przewo- NEEDS żeniu czołgów starszej generacji. Małe wymiary miały Considering the purposefulness and extent of the warunkować niską sylwetkę w projekcjach czołowych modernization of the T-72 tanks, we need to keep in i bocznej, a to miało przekładać się na utrudnienie wy- mind various technical limitations arising from their krycia (a więc i zniszczenia) metodami optycznymi oraz age (time of development), and also solutions imple- środkami technicznymi dostępnymi na przełomie lat mented by their designers, compliant with the Soviet sześćdziesiątych i siedemdziesiątych XX wieku. war doctrine of the 1960s and 1970s. The design of Dążenie do redukcji masy i rozmiarów warunkowało the T-72 is the result of many compromises. Its con- decyzję o zmniejszeniu liczebności załogi czołgu do structors had one aim – to reduce the weight and size trzech żołnierzy. Ładowniczego zastąpił zmechanizo- of the tank, in order to ensure good traction character-

WRZESIEŃ 2018 / POLSKA ZBROJNA 105

wany układ zasilania armaty w amunicję z karuzelo- istics without having to use very powerful engines wym magazynem znajdującym się w kadłubie czołgu (which are big and need a lot of fuel), and to reduce bezpośrednio pod wieżą. Takie jego umieszczenie load-bearing capacity requirements for roads and stwarza jednak zagrożenie detonacją amunicji w przy- bridges (fixed and floating) on water obstacles. The padku najechania czołgu na minę denną lub trafienia tanks’ smaller weight and size also enabled its trans- w stosunkowo cienki pancerz burty kadłuba, co zazwy- port by landing craft designed to carry older-genera- czaj kończy się wyeliminowaniem czołgu z walki oraz tion tanks, and the tank’s low silhouette (front, back śmiercią załogi. Magazyn amunicji nie jest bowiem od- and side) made it more difficult to detect (and thus al- dzielony od stanowisk załogi. Wszystko to sprawia, że so to destroy) using optical and technical resources czołgi rodziny T-72 są lżejsze (od 41 t T-72 do 44,5 t available at the turn of the 1960s and 1970s. T-72B) od zachodnich z następnej dekady o 10 do 20 t Due to reducing the weight and size of the tank, the (bazowe wersje wozów III generacji M1 Abrams 54,5 t, crew had to be limited to three soldiers. The loader Leopard 2A4 – 55,2 t, Challenger – 62 t). was replaced by an automated loading system with Z powodu niewielkiej przestrzeni wewnątrz czołgu a carousel magazine located inside the hull directly warunki pracy członków załogi są dalekie od opty- under the turret. However, this location creates a risk malnych (w ZSRS przyjmowano, że żołnierzowi of the rounds exploding when the tank drives onto w pozycji siedzącej wystarczy około 0,5 m3 przestrze- a ground mine or is hit in the relatively thin armor on ni wewnątrz pojazdu, podczas gdy wymogi zachodnie the side of the hull. Such explosion usually kills the w tym samym czasie wskazywały na około 1,0 m 3). crew and eliminates the tank from combat, since the Czołgi nie zostały też wyposażone w klimatyzację. loading trays are not separated from the crew com- Długotrwałe przebywanie załogi w wozie z zamknię- partment. The much smaller design made the T-72 tymi włazami wywołuje przemęczenie, a niezbyt wy- family tanks lighter (from the 41 t of the T-72 to the dajna wentylacja grozi zatruciem toksycznymi gazami 44.5 t of the T-72B) than western vehicles produced in powstającymi w wyniku spalania ładunków miotają- the next decade by 10 or even 20 tons (main versions cych podczas prowadzenia intensywnego ognia. of the 3rd generation M1 Abrams vehicles – 54.5 t, Ówczesne możliwości technologiczne, a także prio- Leopard 2A4 – 55.2 t, Challenger – 62 t). rytetowo traktowane dążenie do redukcji masy i wy- Due to limited space inside the tank, the conditions miarów, nie pozwalały na zastosowanie nowoczesnych for the crew are far from desirable (in the Soviet Un- rozwiązań pancerza wieży sowieckich czołgów prze- ion, 0.5 m3 was considered enough room for a soldier łomu lat sześćdziesiątych i siedemdziesiątych XX sitting inside a vehicle, while western standards at the wieku. W związku z tym wykonano je jako jednorod- same time determined the necessary space at about ne odlewy stalowe (ewentualnie zmodyfikowane przez 1.0 m3). Also, the tanks did not have air conditioning. zastosowanie wspomnianych komór piaskowych Spending a long time inside with closed hatches re- w drugiej połowie lat siedemdziesiątych), elementy sults in exhaustion of the crew, and weak ventilation zaś warstwowe (płyty ze stali różnej twardości z ele- poses a risk of poisoning with toxic gases produced by mentami kompozytowymi) zastosowano tylko w czo- burning propellant charges during intensive fire. The łowych płytach kadłuba. Są więc one w mniejszym technology available at the time, as well as the priori- stopniu odporne na ostrzał pociskami kinetycznymi ty goal to make the tank as small and light as possible, i kumulacyjnymi od warstwowych, kombinowanych did not allow for using advanced turret armor solu- pancerzy zachodnich czołgów III generacji. tions. The turrets were simply made from cast steel (or Zaprojektowane w latach sześćdziesiątych XX wieku modified by using the above-mentioned sand cavities środki łączności wewnętrznej i zewnętrznej, a także in the late 1970s), while layered elements (steel plates przyrządy nawigacyjne nie spełniają nawet w najmniej- of various hardness with composite elements) were szym stopniu wymagań współczesnego pola walki. To used only on the front of the hull. Thus, the tanks are samo można powiedzieć o przyrządach obserwacji less resistant to hits with kinetic energy missiles i kierowania ogniem (dwa odrębne celowniki, główny (KEMs) or high-explosive anti-tank (HEAT) war- celownik działonowego z zależną stabilizacją lustra heads than multi-layer, combined armor of the 3rd w jednej płaszczyźnie), a także o elektrohydraulicznym generation western tanks. układzie stabilizacji armaty oraz napędach wieży, które Internal and external communication systems, as nie umożliwiają prowadzenia celnego ognia w ruchu. well as navigation instruments, designed in the 1960s, Podczas walki w nocy można wykorzystywać jedynie do not fulfill, even in the slightest degree, the require-

WRZESIEŃ 2018 / POLSKA ZBROJNA 106 WYDANIE SPECJALNE MSPO / SPECIAL ISSUE MSPO ANDRZEJ KIŃSKI MON podjął decyzję o modernizacji czołgów T-72M1 / MoND decided to modernize T-72M1 tanks

aktywne przyrządy noktowizyjne, a więc takie, w któ- ments of the contemporary battlefield. The same may rych teren należy podświetlić reflektorami podczerwie- be said about observation and fire control instruments ni. Nie dość, że nie zapewniają one takiej samej odle- (two independent sights, gunner’s main sight with de- głości obserwacji (przyrząd dowódcy 300–400 m) pendent single-axis stabilized mirror), and the electro- i strzelania jak w dzień (ogień z armaty na odległość do hydraulic gun stabilization system and turret drives, 800 m wobec 2100 m w dzień), to jeszcze zastosowanie which make it impossible to fire accurately while reflektorów demaskuje położenie czołgu. moving. At night, the crew can only use active night- Także jego manewrowość, a zwłaszcza wartość przy- vision devices, which require illuminating the area spieszenia, możliwość szybkiej zmiany kierunku jazdy with infrared searchlights. They not only fail to ensure oraz układ zawieszenia odbiegają znacząco od współ- the same distance of observation (300–400 m in case czesnych wymagań. Konstrukcja gąsienic (brak nakła- of the commander’s device) and firing as during the dek gumowych) nie ułatwia poruszania się po drogach day (cannon fire for up to 800 m, compared to 2.100

WRZESIEŃ 2018 / POLSKA ZBROJNA 107

MODERNIZACJĘ LEOPAR- DÓW WYKONUJĄ ZAKŁA- DY MECHANICZNE BUMAR-ŁABĘDY SA, WE WSPÓŁPRACY Z FIR- MĄ RHEINMETALL LAND- SYSTEME GMBH / LEOPARDS ARE MODER- NIZED BY THE BUMAR- -ŁABĘDY MECHANICAL WORKS IN COOPERATION WITH RHEINMETALL LANDSYSTEME GMBH

publicznych o utwardzonej nawierzchni. Silnik jest m at daytime), but also the illumination reveals the przestarzały, wywodzi się bowiem z lat trzydziestych tank’s location. XX wieku i nie został wyposażony w turbosprężarkę. The tank’s maneuverability (particularly accelera- Sterowanie czołgiem za pomocą drążków kierowni- tion, ability to quickly change direction, and the sus- czych wymaga od kierowców sporych umiejętności, pension system) is also unfit for modern needs, and a układ przeniesienia mocy ma małą trwałość. the design of the tracks (lack of rubber overlays) im- Podatność na naprawy w warunkach polowych pedes movement on hardened roads. zmniejsza znacząco brak przystosowania wozu do The engine, produced in the 1930s, is obsolete, and szybkiej wymiany układu napędowego (silnika does not have a turbo-compressor. Steering the tank i skrzyni biegów). by means of levers requires a lot of skill from the driv- To jedynie najważniejsze niedostatki czołgów ro- ers, and the power transmission system is very short- dziny T-72 produkowanych na licencji w Polsce. Te lived. The fact that the tank’s construction does not al-

WRZESIEŃ 2018 / POLSKA ZBROJNA 108 WYDANIE SPECJALNE MSPO / SPECIAL ISSUE MSPO

drobniejsze można byłoby wymieniać jeszcze długo. Trzeba także podkreślić, że poza czołgami PT-91 Twardy polskie czołgi T-72A/M/M1/M1D nie były przez cały okres eksploatacji modernizowane i mają (poza ogólnym zużyciem generującym wyższe nakła- dy na ich bieżącą obsługę) taki sam standard, jak w momencie, gdy opuszczały fabrykę przed 30 laty. Natomiast najnowsze zastosowane w nich rozwiązania decydujące o charakterystykach taktyczno-technicznych pochodzą z drugiej połowy lat siedemdziesiątych ubiegłego stulecia (rzecz jasna bez uwzględnienia za- późnienia ZSRS w stosunku do Zachodu na przykład w dziedzinie elektroniki), a więc sprzed ponad 40 lat!

INNI TEŻ MODERNIZUJĄ Wypada zatem zastanowić się, czy warto inwestować w czołgi T-72 u schyłku drugiej dekady XXI wieku, skoro są tak przestarzałe. Pomijając kwestię braku al- ternatywy oraz lukę powstałą po rezygnacji z rozwoju wozu wsparcia bezpośredniego Gepard (dalsze prace

nad tą konstrukcją uznano za niecelowe), mimo wszyst- ANDRZEJ KIŃSKI ko na tak postawione pytanie odpowiedź może być tyl- Malaj – czołg PT-91M – to nadal szczytowe osiągnięcie polskich inżynierów ko jedna: tak, jeśli chcemy szybko, w perspektywie na w sferze modernizacji wozów rodziny T-72. / przykład pięciu lat, zwiększyć potencjał naszych sił The Malaj PT-91M remains the top achieve- pancernych. W wielu krajach, np. na Białorusi, w Azer- ment of Polish engineers in the area of T-72 tank family modernization bejdżanie czy Kazachstanie, takie programy są obecnie prowadzone (wcześniej np. w: Czechach, Gruzji i Sy- rii). To, że jest to celowe działanie, świadczy także low for a quick change of the drive system (engine and przykład Rosji, która nie rezygnuje z będących w linii gearbox) significantly reduces the possibility of repair wozów T-72B/BA (co prawda nowocześniejszych od in field conditions. polskich), modernizowanych do standardu B3. Progra- These are only the most noticeable defects of the mem tym, realizowanym od 2012 roku, objęto już po- T-72 family of tanks produced under license in Po - nad tysiąc czołgów. Od niedawna mówi się w Federacji land. The lesser faults would make an even longer list. Rosyjskiej także o potrzebie modernizacji wozów It needs to be emphasized that apart from the PT-91 T-72A, a więc odpowiadających polskim T-72M1, mię- Twardy, the Polish T-72A/M/M1/M1D tanks have dzy innymi dla jednostek powietrznodesantowych. never been modernized, and their standard (without O realności wdrożenia modernizacji T-72 świadczą taking account of the overall wear, which increases również osiągnięcia polskiego przemysłu obronnego the cost of regular maintenance) is exactly the same as w ostatnim ćwierćwieczu, który może się pochwalić it was at the time they left the factory 30 years ago. As udanymi, szeroko zakrojonymi modernizacjami czoł- for the tactical and technical solutions used in the gów tej rodziny, produkowanymi seryjnie. Mowa oczy- tanks, the most recent ones were developed in the sec- wiście o czołgach PT-91, które weszły do uzbrojenia ond half of the 1970s (not mentioning the backward- wojsk lądowych Sił Zbrojnych RP, a także o wozach ness of the Soviets in comparison to the western pro- PT-91M wyeksportowanych do Malezji. ducers of, for example, electronics), so they are over Słabość czołgów T-72M/M1 dostrzeżono w Wojsku 40 years old! Polskim i polskim przemyśle obronnym jeszcze u schył- ku lat osiemdziesiątych XX wieku, co było podstawą OTHERS ARE ALSO MODERNIZING rozpoczęcia prac nad jego modernizacją. Połączenie This is where we need to ponder on whether Poland wysiłków Kombinatu Urządzeń Mechanicznych Bumar- should invest in the T-72 tanks at the end of the sec- -Łabędy i Ośrodka Badawczo-Rozwojowego Urządzeń ond decade of the 21st century, since they are so out- Mechanicznych z Gliwic zaowocowało opracowaniem worn. Regardless of the lack of alternative and the gap

WRZESIEŃ 2018 / POLSKA ZBROJNA 109

MODERNIZACJA WYDAJE SIĘ ZASADNA W PRZYPAD- KU 280 CZOŁGÓW WERSJI M1 I M1D / MODERNIZA- TION SEEMS TO BE JUSTI- FIED IN THE CASE OF 280 M1 AND M1D TANKS

czołgu PT-91 Twardy, stanowiącego głęboką, jak na owe left after resigning from the development of the Ge- czasy, modernizację wozu T-72M1. U podstaw zadania pard direct support vehicle (further work on this vehi- leżało wyeliminowanie największych słabości tego czoł- cle has been recognized as aimless), the answer to this gu, za które uznano: niedostateczne charakterystyki question can only be: yes – if we want to quickly, let trakcyjne, zbyt słabe opancerzenie, niedostateczną cel- us say within five years, increase the potential of our ność ognia (brak systemu kierowania ogniem, konstruk- armored forces. In many countries, such as Belarus, cja armaty i układ jej stabilizacji), małą skuteczność Azerbaijan or Kazakhstan, such programs are current- ognia wynikającą z braku nowoczesnej amunicji prze- ly being executed (earlier in, i.a. the Czech Republic, ciwpancernej, wyposażenie wyłącznie w aktywne noc- Georgia and Syria). The fact that the undertaking is ne przyrządy obserwacyjno-celownicze. purposeful can be confirmed by the example of Rus- Poprawę charakterystyk trakcyjnych uzyskano dzię- sia, which is not withdrawing their T-72B/BAs from ki zmodyfikowanemu silnikowi PZL-Wola S-12U service (truth be told, they are more modern than the o mocy 625,5 kW/850 KM wobec 574 kW/780 KM Polish tanks), but modernizing them to the B3 ver- oryginalnego W-46-6. Niestety, niewielki wzrost mo- sion. The program has been executed since 2012, and cy silnika pozwolił jedynie na skompensowanie wzro- has already covered over 1,000 tanks. Recently, there stu masy wozu (z 41,5 do 45,9 t), ale nie na radykalną have also been voices in the Russian Federation talk- poprawę mobilności czołgu. Zwiększenie masy wy- ing about the necessity to modernize the T-72A vehi- musiło także zmiany w układzie jezdnym, głównie cles, corresponding to the Polish T-72M1, for, inter wzmocnienie wałków skrętnych. alia, the airborne units. Jeśli chodzi o szeroko pojętą ochronę wnętrza, zna- The implementation of the T-72 modernization pro- czące podniesienie jej poziomu uzyskano dzięki za- gram seems all the more realistic if we take into con- montowaniu na przedniej części kadłuba i wieży, sideration the achievements of the Polish defense in- a także bocznych ekranach przeciwkumulacyjnych ka- dustry in the last 25 years. It can boast successful, ex- set pancerza reaktywnego ERAWA-1 (w późniejszych tensive modernizations of mass-produced tanks from

WRZESIEŃ 2018 / POLSKA ZBROJNA 110 WYDANIE SPECJALNE MSPO / SPECIAL ISSUE MSPO

SERYJNE CZOŁGI PT-91M DLA MALEZJI PRZEKAZYWANO W LATACH 2007–2010 I BYŁY WTEDY NAJBARDZIEJ ZAAWAN- SOWANYMI WOZAMI T-72 NA ŚWIECIE / SERIAL PT-91M TANKS FOR MALAYSIA WERE DELIVERED DURING 2007- 2010, AND AT THAT TIME THEY WERE THE MOST ADVANCED T-72 TANKS IN THE WORLD

seriach ERAWA-1 i ERAWA-2). Reaktywny pancerz this family – namely the PT-91, which have been in- w znacznym stopniu zredukował prawdopodobieństwo troduced into service in the Polish Land Forces, and penetracji pancerza zasadniczego przez pociski kumu- also the PT-91Ms exported to Malaysia. lacyjne, w mniejszym stopniu także przez kinetyczne. The Polish army and defense industry was aware of Zewnętrzne powierzchnie kaset pancerza reaktywne- the T-72M/M1’s deficiencies already in the late 1980s, go pokryto warstwą absorbującą fale elektromagne- and commenced work on its modernization. The com- tyczne, zmniejszającą zasięg wykrycia czołgu przez bined effort of the Bumar-Łabędy Mechanical Appli- radary. Zwiększono także jego odporność na wybuchy ances Factory and the Mechanical Appliances Re- min przez wzmocnienie dna kadłuba, przekonstru- search and Development Center in Gliwice resulted in owanie włazu ewakuacyjnego oraz podwieszenie fote- developing the PT-91 Twardy tank – a thorough, for la mechanika-kierowcy do stropu kadłuba. those times, modernization of the T-72M1. The basic Do systemów poprawiających ochronę wnętrza na- task was to eliminate the biggest faults of the tank, leży zaliczyć także system samoosłony czołgu SSC-1 namely: insufficient traction parameters, weak armor, Obra (producent PCO SA), służący do ostrzegania za- unsatisfactory accuracy of fire (lack of fire control łogi o opromieniowaniu wiązką laserową, współpracu- system, gun structure and its stabilization system), in- jący z wyrzutniami pocisków dymnych WPD-1 syste- effectiveness of fire resulting from the lack of modern mu 902A Tellur. Nowością był także system przeciw- anti-tank ammunition, and lack of other than active pożarowy i przeciwwybuchowy Deugra, obejmujący night observation and aiming devices.

WRZESIEŃ 2018 / POLSKA ZBROJNA 111

przedziały napędowy i bojowy. Poprawę celności za- The traction properties were improved with a modi- pewnił system kierowania ogniem SKO-1M Drawa/ fied engine: PZL-Wola S-12U (625.5 kW/850 HP SKO-1T Drawa-T (wersja w zależności od zastosowa- compared to the 574 kW/780 HP of the original nego celownika nocnego), również produkcji PCO SA. W-46-6). Unfortunately, the slight increase in engine Zastosowano w nim dotychczasowy, ale zmodyfikowa- power compensated only for the tank’s bigger weight ny TPD-K1, wzbogacony o nowy celownik nocny (from 41.5 to 45.9 t), but did not radically improve its (z kanałem noktowizyjnym z celownikiem mobility. Increased weight also forced changes in the PCN-A w SKO-1M lub termowizyjnym z celownikiem chassis, mainly reinforcement of torsion bars. PCT w SKO-1T), cyfrowy przelicznik balistyczny, pul- As regards broadly understood protection of the pity sterowania i zestaw czujników. Wprowadzono po- tank’s interior, it was significantly increased by nadto pasywne przyrządy obserwacyjne kierowcy mounting tiles of ERAWA-1 reactive armor (in later – PNK-72 Radomka i obserwacyjno-celownicze do- batches: ERAWA-1 and ERAWA-2) on the front of the wódcy POD-72 Liswarta, także z PCO SA. hull and turret, as well as on side spaced armor. Reac- Prototypy czołgu PT-91 przetestowano w latach tive armor significantly reduced potential penetration 1992–1993, a seryjną produkcję rozpoczęto w 1994 roof the main armor with HEAT warheads and, to a less- ku. W pierwszych latach (1994–1997) wozy produko- er extent, with KEMs. The outer surface of reactive wano od podstaw (91), potem (1998–2002) do analo- armor tiles was covered with an electromagnetic gicznego standardu doprowadzano podczas remontów wave-absorbing layer, which shortens the range with- głównych 141 czołgów T-72M1. Łącznie (z wozem pro- in which radars can detect the tank. Also, its resist- totypowym T-72M2D) do końca 2002 roku Wojsku Pol- ance to mine explosions was increased by reinforcing skiemu przekazano 233 czołgi PT-91 Twardy. the bottom of the hull, reconstructing the escape hatch, and fastening the seat of the mechanic/driver to ZAŁOŻENIA SŁUSZNE, GORSZE the hull’s roof. WYKONANIE One of the other systems improving the interior pro- Założenia, które były podstawą powstania Twardego, tection level was the SSC-1 Obra self-covering and la- były jak najbardziej słuszne. Ich autorzy, doskonale ser warning system (produced by PCO SA), cooperat- wiedząc, jakie są słabe punkty konstrukcji bazowego ing with the WPD-1 smoke grenade launchers of the czołgu T-72M/M1, nie starali się nawet skupić na wy- 902A Tellur system. Another novelty was the Deugra eliminowaniu ich wszystkich – w ówczesnej sytuacji fire detection and suppression system, covering the było to po prostu nierealne. Niektórym poświęcono drive and the crew compartments. wiele uwagi, w przypadku innych zastosowano rozwią- Fire accuracy was improved by installing the SKO- zania dyskusyjne lub nawet wsteczne w stosunku do już 1M Drawa/SKO-1T Drawa-T fire control system (ver- dostępnych w kraju (SKO), inne zupełnie pominięto sion depending on the used night-vision sight), also (wymiana armaty i układu stabilizacji). Trzeba jednak produced by PCO SA. It uses the previous, but modi- pamiętać, że polska modernizacja była w owych cza- fied TPD-K1 gunner’s sight, with a new night-vision sach pracą pionierską i zrealizowaną w bardzo trudnych sight added (including a night-vision channel with the warunkach budżetowych przez polskich konstruktorów, PCN-A sight in the SKO-1M system, or a thermal vi- polski przemysł i w absolutnej większości z udziałem sion PCT sight in the SKO-1T system), a digital bal- polskich komponentów i systemów. listic calculator, control panels and a set of sensors. Bazując na Twardym, w latach dziewięćdziesiątych The driver’s passive night-vision sight (PNK-72 Ra- powstało w Zakładach Mechanicznych Bumar-Łabędy domka) and the commander’s observation and aiming SA kilka demonstratorów (T-72M1Z, PT-91A/PT-94, device (POD-72 Liswarta) were also added, both from PT-91Z) różniących się zastosowanymi systemami PCO SA. kierowania ogniem i ich konfiguracją, zestawem opan- Prototypes of the PT-91 tank were tested in 1992– cerzenia dodatkowego, a także układem napędowym. 1993, and serial production started in 1994. In the first Dzięki intensywnej promocji wzbudziły one duże za- years (1994–1997), the vehicles were produced from interesowanie za granicą, czego efektem było zawar- scratch (91), later (1998–2002), 141 T-72M1 tanks cie w kwietniu 2003 roku umowy z Malezją na dosta- were modernized to an equivalent standard during wę 48 czołgów, 14 wozów zabezpieczenia działań general overhauls. In total (including the prototype oraz pojazdu do nauki jazdy. Jej wartość wyniosła T-72M2D vehicle), 233 PT-91 Twardy tanks were de- około 370 mln dolarów. livered to the Polish Armed Forces by the end of 2002.

WRZESIEŃ 2018 / POLSKA ZBROJNA 112 ANDRZEJ KIŃSKI Zakłady Mechaniczne BUMAR-ŁABĘDY SA to jedyny producent czołgów w Polsce / The Bumar Łabędy Mechanical Works is the only tank producer in Poland

W opracowanym według wymagań malezyjskiego VALID ASSUMPTIONS, WORSE EXECUTION kontrahenta czołgu PT-91M w znacznie większym The foundations that were the basis for developing stopniu wyeliminowano słabe punkty oryginalnej kon- Twardy were by all means legitimate. The authors, ful- strukcji. Przede wszystkim udało się radykalnie popra- ly aware of the T-72M/M1’s weak points, did not even wić wskaźniki trakcyjne – moc jednostkową, przyspie- try to eliminate all of them at the time it was simply un- szenie, zwrotność i prędkość jazdy do tyłu. Zastoso- realistic. Some of them were approached very serious- wano zupełnie nowy układ przeniesienia mocy, ly; in case of others the implemented solutions were składający się z: silnika PZL-Wola S-1000R o mocy disputable or even regressive in comparison to those al- 736 kW/1000 KM, przekładni automatycznej SESM ready available in Poland (fire control system); and Renk ESM350-M i dwóch planetarnych przekładni some were completely omitted (like replacing the gun bocznych przekazujących napęd na koła napędzające and its stabilization system). However, we need to keep gąsienice. Silnik razem z przekładnią tworzą power- in mind that the modernization in Poland in those times -pack, który może być łatwo wymontowywany z wo- meant pioneer work executed in very difficult financial zu. Rozwiązanie układu przeniesienia mocy w czołgu conditions by Polish engineers, Polish industry, and PT-91M nie odbiegało wówczas od standardów świa- with the use of mainly Polish components and systems. towych i umożliwiało mu osiąganie prędkości maksy- In the 1990s, on the basis of Twardy, ZM Bumar- malnej ponad 65 km/h (45–50 km/h w terenie) i po- Łabędy developed a few demonstrators (the T-72M1Z, nad 20 km/h w jeździe do tyłu. Biorąc pod uwagę ma- the PT-91A/PT-94, the PT-91Z), with different fire

WRZESIEŃ 2018 / POLSKA ZBROJNA 113

SERYJNE CZOŁGI PT-91M DLA MALEZJI BYŁY PRZE- KAZYWANE KONTRAHEN- TOWI W LATACH 2007– 2010 / THE PT-91M TANKS PRODUCED FOR MALAYSIA WERE DELIVERED TO THE CONTRACTOR BETWEEN 2007–2010

sę wozu, która wzrosła do około 48,5 t, wskaźnik control systems in various configurations, different mocy jednostkowej przyjął wartość 15,15 kW/t. sets of additional armor and drive systems. They were Czołg jest sterowany za pomocą wolanta, połączo- intensively promoted and raised a lot of interest nego kablem elektrycznym z blokiem elektronicznym abroad. As a result, in April 2003 Poland signed oraz cięgłem elastycznym z układem sterowania po- a contract with Malaysia for the delivery of 48 tanks, wer-packa. Zmiany biegów dokonuje się przyciskami 14 ARVs and one training vehicle. The contract was na kolumnie wolanta. Informacje niezbędne kierowcy worth 370 million dollars. są prezentowane na pulpicie kierowcy, zbudowanym In the PT-91M tank, developed according to the re- z modułu elektronicznego z wykorzystaniem układu quirements of the Malaysian contractor, the weak mikroprocesorowego z elementami wizualizacyjnymi points of the original construction were eliminated to oraz zespołu wyłączników i przełączników służących a significantly larger extent. Above all, traction prop- do sterowania urządzeniami pojazdu. Standardowo erties ‒ specific power, acceleration, maneuverability czołg był wyposażony w gąsienice z nakładkami gu- and backing up speed – were radically improved. mowymi. Otrzymał także pomocniczą jednostkę napę- A completely new power transmission system was dową z niewielkim silnikiem wysokoprężnym, unieza- used, including: the PZL-Wola S-1000R engine (736 leżniającą zasilanie w energię elektryczną od pracy kW/1000 HP), the SESM Renk ESM350-M automat- silnika głównego (pozwala to na namierzanie celów ic transmission and two planetary side gears transmit- przy wyłączonym silniku głównym, co zmniejsza wy- ting power to the wheels propelling the tank’s tracks.

WRZESIEŃ 2018 / POLSKA ZBROJNA 114 WYDANIE SPECJALNE MSPO / SPECIAL ISSUE MSPO

MODERNIZACJA TO ŁATA- NIE LUKI SPRZĘTOWEJ DO CZASU ZAKUPU NOWOCZE- SNEGO CZOŁGU PRZYSZŁO- ŚCI / MODERNIZATION IS LIKE PATCHING UP THE AR- SENAL HOLE, UNTIL NEW TANK OF THE FUTURE IS PURCHASED

krywalność termiczną w czasie działania w zasadzce The engine and the transmission form a power-pack, bezpośrednio na polu walki). which can easily be removed from the tank. The power transmission system used in the PT-91M tank did ZMAGANIA ZE STARYMI KONCEPCJAMI not differ from solutions used around the world at that Podobnie jak w przypadku PT-91, poziom ochrony time and enabled the tank to reach the maximum wnętrza PT-91M podniesiono przede wszystkim dzięki speed of over 65 km/h (45–50 km/h off road) and over montażowi kaset pancerza reaktywnego ERAWA-1 20 km/h in reverse. Considering the weight of the ve- i ERAWA-2. Wprowadzono też nową kompletację syste- hicle, which grew to about 48.5 t, the specific power mu przeciwpożarowego i przeciwwybuchowego oraz ratio reached 15.15 kW/t. systemu ochrony przed bronią atomową i chemiczną, The tank is steered with a yoke, connected to the w tym przed działaniem fali uderzeniowej i promienio- electronic unit by electrical cable and to the power- wania powstających podczas wybuchu jądrowego. pack control system by a flexible tension bar. Gears Aby zwiększyć siłę ognia czołgu PT-91M, zastosowa- are changed by pushing buttons on the yoke column. no kompleksowe podejście. Przede wszystkim zmodyfi- Information important to the driver is displayed on the kowano armatę 2A46-125.MS produkcji słowackiej. driver’s dashboard comprising of an electronic mod- Dzięki centralnemu umieszczeniu mechanizmu oporo- ule using a microprocessor system with visualization powrotnika poprawiono charakterystykę dynamiczną elements, and of a set of switches for controlling all pracy armaty, ograniczono także negatywny wpływ od- the vehicle’s devices. The tank was routinely fitted rzutu na łożysko wieży, zwiększając w efekcie celność with rubber overlays, and had an auxiliary power unit ognia. Usprawniono też prowadzenie lufy, wprowadza- with a small diesel engine delivering power indepen- jąc dodatkowe łożysko ślizgowe. Nowe technologie wy- dently of the main engine (it helps to locate targets konania lufy zwiększyły także jej trwałość. with the main engine off, which reduces the possibili- Ponadto wprowadzono zupełnie nowy system kiero- ty of thermal detection during ambush operation di- wania ogniem SAVAN-15 firmy Sagem z głównym, rectly on the battlefield).

WRZESIEŃ 2018 / POLSKA ZBROJNA

116 WYDANIE SPECJALNE MSPO / SPECIAL ISSUE MSPO

dzienno-nocnym celownikiem działonowego i stabilizo- STRUGGLING WITH OLD CONCEPTS waną w dwóch płaszczyznach osią optyczną, termowi- As in the case of the PT-91, the protection level of zyjnym kanałem nocnym oraz panoramicznym przyrzą- the tank’s interior was increased mainly thanks to dem obserwacyjnym dowódcy VIGY-15, umożliwiają- mounting tiles of the ERAWA-1 and ERAWA-2 reac- cym niezależne prowadzenie przez niego ognia z armaty tive armor. Other novelties included new assemblies lub pracę w systemie hunter-killer. W systemie zastoso- of the fire detection and suppression system, and the wano cyfrowy komputer balistyczny. Parametry do obli- system protecting against nuclear and chemical weap- czenia nastawy do strzelania pochodzące z większości ons, as well as shock waves and radiation created dur- czujników były wprowadzane automatycznie, niektóre ing a nuclear explosion. ręcznie – z pulpitów dowódcy i działonowego. Nowo- In order to increase fire power of the PT-91M, ścią był automatyczny pomiar ugięcia końca lufy. a comprehensive approach was adopted. Most impor- Całkowicie zmieniono układ stabilizacji uzbrojenia. tantly, the Slovakian 2A46-125.MS gun was modified. Zamontowano w pełni elektryczny układ stabilizacji, Thanks to mounting the counter-recoil mechanism in dzięki któremu uzyskano przyrost prędkości obroto- the center, the gun’s dynamic work properties were wej wieży i kątowej armaty w stosunku do elektrohy- improved, and the negative impact of the recoil on the draulicznego czołgów T-72M1/PT-91. Znacznie turret’s bearing was reduced, which in effect increased zwiększono również dokładność namierzania celu accuracy of fire. The handling of the barrel was also w trakcie ruchu pojazdu dzięki dużej stabilności elek- facilitated by mounting an additional slide bearing, trycznych mechanizmów wykonawczych. and new technologies used in the barrel’s design im- Czołg otrzymał także nowe, tzw. bezluzowe, łoży- proved its durability. sko wieży, zapewniające między innymi zwiększenie Apart from the above, a completely new SAVAN-15 dokładności prowadzenia ognia z armaty. fire control system by Sagem was used, with the main Z siłą ognia i skutecznością na polu walki wiążą się day and night gunner’s sight, independently stabilized ściśle możliwości działania w środowisku sieciocen- two-axis line of sight, a thermal-vision night channel trycznym. PT-91M odpowiadał pod tym względem and the VIGY-15 commander’s panoramic observation w chwili opracowania światowym standardom, nie- device, enabling the commander to independently fire osiągalnym nadal dla żadnego czołgu użytkowanego the gun or use the hunter-killer mode. The system used dziś w SZRP. Wyposażony został w system zarządza- a digital ballistic computer. The parameters for calcu- nia polem walki (BMS) zintegrowany z systemem kie- lating the settings for firing, coming from most sensors, rowania ogniem i systemem nawigacji lądowej (bez- were entered automatically, some manually – from the władnościowy i GPS), współpracujące z cyfrowymi commander’s and the gunner’s panels. Automatic środkami łączności zewnętrznej oraz wewnętrznej, measurement of barrel deflection was a novelty. a także systemem rozpoznania „swój–obcy”. The thing that was entirely changed was the weapon stabilization system. A fully electric stabilization sys- DOBRA ROBOTA DLA MALEZJI tem was mounted, increasing the rotational speed of Seryjne czołgi PT-91M dla Malezji były przekazywa- the turret and the angle speed of the cannon in com- ne kontrahentowi w latach 2007–2010 i wówczas z czy- parison to the electro-hydraulic system of the T-72M1/ stym sumieniem można było określić je jako najbardziej PT-91 tanks. Also, the accuracy of target location on zaawansowane wozy rodziny T-72 na świecie. Również the move was increased due to high stability level of i dziś nie ustępują podobnym modernizacjom wdrożo- electric execution mechanisms. The tank also got nym w ostatnich latach na przykład w Rosji, a w wielu a new, backlash-free turret bearing, which, i.a. in - aspektach nadal je przewyższają. Należy jednak pamię- creases accuracy of gun fire. tać, że wozy PT-91M pochodziły z nowej produkcji i nie The thing that is strongly related to fire power and były konwersją wozów wcześniej eksploatowanych, accuracy on the battlefield is the possibility to operate a budżet programu umożliwiał wdrożenie licznych no- in a network-centric environment. At the time of its woczesnych i nie najtańszych rozwiązań. development, the PT-91M met world standards in this Chociaż PT-91M był de facto nowym, wyprodukowa- respect, which is still unachievable for any tank cur- nym od podstaw wozem bojowym, wiele nowości w nim rently used by the Polish Armed Forces. The PT-91M wprowadzonych zgodnie z wymaganiami kontrahenta, was equipped with a battle management system wynikającymi z dość specyficznych warunków użyt- (BMS) integrated with the fire control and land navi- kowania czołgu, można nadal zaimplementować gation (INS and GPS) systems, cooperating with ex-

WRZESIEŃ 2018 / POLSKA ZBROJNA 117 118 WYDANIE SPECJALNE MSPO / SPECIAL ISSUE MSPO ZM BUMAR-ŁABĘDY Demonstrator czołgu PT-72U przeznaczony do działań podczas konfliktów asymetrycznych, zaprezentowany w 2011 roku / / The PT-72U tank demonstrator for asymmetric conflicts exhibited in 2011

w eksploatowanych pojazdach. Dotyczy to nie tylko ternal and internal digital communication means, as konkretnych rozwiązań, lecz także pewnych idei, któ- well as the identification friend-or-foe (IFF) system. re przed laty rozważano jedynie teoretycznie, a dzięki czołgowi dla Malezji zostały one wdrożone i wszech- GREAT WORK FOR MALAYSIA stronnie sprawdzone. Choć oczywiście nie należy The PT-91M tanks produced for Malaysia were de- traktować PT-91M jako bezpośredniego wzorca takiej livered to the contractor between 2007–2010, and at modernizacji. the time, they could genuinely be called the world’s Na przestrzeni ostatniej dekady w trakcie lub po za- most advanced tanks from the T-72 family. Today, kończeniu realizacji kontraktu z Malezją ZM Bumar- they also do not need to fear comparison with similar -Łabędy SA zaprezentowały – w kraju i za granicą – modernizations implemented recently, for example in kilka kolejnych propozycji modernizacji wozów PT-91 Russia, and in many aspects they are still superior. i T-72M/M1. Z jednej strony wykorzystano rozwiąza- However, we need to keep in mind that the PT-91M nia opracowane dla tego kontrahenta, będące także tanks were newly produced, and were not conversions wynikiem doświadczeń z użycia broni pancernej of previously exploited vehicles, and the budget of the w konfliktach asymetrycznych z ostatnich lat. Z punk- program allowed for implementing many advanced tu widzenia tematyki tego artykułu skoncentrujmy się and quite expensive solutions. na propozycjach modernizacji czołgów będących Although the PT-91M was de facto a new combat w służbie, a więc interesujących także Siły Zbrojne RP. vehicle produced from scratch, many of its novelties

WRZESIEŃ 2018 / POLSKA ZBROJNA 119

TWARDE WZBUDZIŁY ZA- INTERESOWANIE ZA GRA- NICĄ, CZEGO EFEKTEM BYŁO ZAWARCIE UMOWY Z MALEZJĄ NA 48 CZOŁ- GÓW / PT-91 TWARDY TANKS AROUSED INTER- EST ABROAD, WHICH RE- SULTED IN THE CONTRACT WITH MALAYSIA FOR DE- LIVERY OF 48 TANKS

Przewidują one przede wszystkim zmianę wyposaże- introduced as required by the contractor (arising from nia czołgu, ale na przykład bez wymiany wieży czy the specificity of conditions in which the tanks were to wprowadzenia innego kalibru głównego uzbrojenia. operate) can still be implemented in vehicles that are Propozycje są oczywiście wielowariantowe, tak by by- currently in service. This refers to both existing solu- ły jak najlepiej dostosowane do wymagań i możliwo- tions and particular ideas that years ago had not gone ści finansowych kontrahenta. Z pewnością jednak mo- beyond theoretical considerations, and thanks to the głyby stanowić dobrą podstawę do tzw. efektywnej tank produced for Malaysia were implemented and ex- kosztowo modernizacji polskich czołgów T-72. tensively tested. Nevertheless, the PT-91M should not Pierwszy taki czołg, oznaczony wówczas symbolem be treated as a direct model for such modernization. PT-72U (później określany jako PT-91U), pokazano Within the last decade, during or soon after com- w 2011 roku. Stanowił on odpowiedź na nowe wyzwa- pleting the contract with Malaysia, ZM Bumar- nia, które wyniknęły z udziału broni pancernej w kon- Łabędy presented – in Poland and abroad – a few fliktach asymetrycznych w Iraku i Afganistanie, w tym more proposals for modernizing the PT-91 and the T- konieczność działania w rejonach zurbanizowanych. 72M/M1 vehicles. On the one hand, they applied solu- Propozycja ta obejmowała tzw. pakiet misyjny, który tions developed for Malaysia, which were also an ef- można byłoby zamontować na wozach T-72M1/PT-91. fect of experience gained from using armored vehicles Sam demonstrator powstał na podstawie egzemplarza in asymmetric conflicts in the recent years. However, czołgu zbliżonego standardem do PT-91, aczkolwiek considering the subject of this article, we will focus on

WRZESIEŃ 2018 / POLSKA ZBROJNA 120 WYDANIE SPECJALNE MSPO / SPECIAL ISSUE MSPO ZM BUMAR-ŁABĘDY T-72M/M1 – prototypowy PT-91M / T-72M/M1 - the PT-91M prototype

pakiet misyjny mógł zostać założony także na czołgu the propositions for modernizing the tanks which are T-72M/M1. Twórcy modernizacji uważali, że kilka lub in service, so those that are of interest to the PAF. kilkanaście takich wozów mogłoby być przydatnych do They primarily provide for changing the tank’s equip- osłony wycofywania się Polskiego Kontyngentu Woj- ment, without, however, replacing the turret or intro- skowego z Afganistanu. ducing a different caliber of the main armament. Ob- Biorąc pod uwagę specyfikę środowiska walki, w po- viously, the proposals assume various versions of the jeździe zastosowano kompleks rozwiązań dostosowują- equipment, adjusted to the requirements and financial cych go do warunków działania i zagrożeń. capabilities of the contractor. However, they could Czołg miał opancerzenie reaktywne w postaci zespo- certainly be a great basis for the so-called cost-effec- łu kaset ERAWA-1, dlatego nie było potrzeby ich doda- tive modernization of the Polish T-72 tanks. nia (taka konieczność występowałaby w przypadku The first of such tanks, then designated as PT-72U konwersji T-72M/M1). Wóz otrzymał natomiast zestaw (later called PT-91U), was presented in 2011. It was osłon prętowych chroniących jego tył oraz – częściowo an answer to new challenges related to using armored – boki kadłuba, a także tylną część wieży przed oddzia- vehicles in asymmetric conflicts in Iraq and Afghani- ływaniem głowic kumulacyjnych, np. pocisków ręcz- stan, also the necessity of operating in urbanized are- nych granatników przeciwpancernych. Dodatkowy pan- as. The proposal covered the so-called mission pack- cerz dna kadłuba miał chronić przed wybuchami im- age, which could be mounted on the T-72M1/PT-91 prowizowanych urządzeń wybuchowych (IED). vehicles. The demonstrator was developed on the ba-

WRZESIEŃ 2018 / POLSKA ZBROJNA 121

REDUKCJA MASY I ROZ- MIARÓW T-72 WPŁYNĘŁA NA ZMNIEJSZENIE ZAŁOGI CZOŁGU DO TRZECH OSÓB / REDUCING WEIGHT AND SIZE OF T-72 CUT THE TANK CREW DOWN TO THREE

T-72M/M1 – prototypowy PT-91M / T-72M/M1 - the PT-91M prototype

Świadomość sytuacyjną załogi zwiększono dzięki sis of a tank with a similar standard to the PT-91, but zainstalowaniu systemu obserwacji dookolnej. Z kolei the mission package could also be mounted on the T- do zwalczania wysoko położonych celów miało służyć 72M/M1. The creators of the modernization thought zdalnie sterowane stanowisko strzeleckie ZSMU- that several such vehicles would be useful to cover the -1276A3 (producent ZM Tarnów SA) z karabinem Polish Military Contingent withdrawing from Afghan- WKM-B kalibru 12,7 mm i z własnym blokiem przy- istan. Considering the specificity of the combat envi- rządów obserwacyjno-celowniczych. Skuteczność ronment, the vehicle received solutions appropriate for uzbrojenia głównego wobec nowych kategorii celów the conditions of operation and threats. zamierzano zwiększyć dzięki wprowadzeniu do jed- The tank already had reactive armor in the form of nostki ognia amunicji odłamkowo-burzącej z progra- several ERAWA-1 tiles, so there was no need for mowanym zapalnikiem. Autonomiczność działania adding them (it would be necessary in case of con - i poprawę komfortu pracy załogi miały zapewnić bez- verting the T-72M/M1). The vehicle received wire obsługowy pomocniczy agregat prądotwórczy o mocy cage armor for the back and, partially, the sides of elektrycznej 17 kW oraz efektywny układ klimatyza- the hull, as well as the rear of the turret, to protect it cji. Zmiany objęły także sprzęt łączności – zastosowa- against the impact of HEAT rounds fired from, e.g. no standardowe w Wojsku Polskim cyfrowe radiosta- hand-held anti-tank grenade launchers. Additional cje UKF z zewnętrznym układem głośnomówiącym oraz armor of the hull bottom was to protect the tank from kompatybilny z nimi system łączności wewnętrznej. IED explosions. 122 WYDANIE SPECJALNE MSPO / SPECIAL ISSUE MSPO

Inne, drobniejsze zmiany służyły głównie poprawie komfortu obsługi i niezawodności.

POWRÓT DO STARYCH POMYSŁÓW Propozycje te nie spotkały się jednak wówczas z większym zainteresowaniem ówczesnego kierownictwa MON, lecz do koncepcji ograniczonej modernizacji powrócono w roku ubiegłym, w reakcji na wspomnianą potrzebę modernizacji czołgów T-72M1 i PT-91, wska- zaną w rekomendacjach „Strategicznego przeglądu obronnego”. Opracowując, zaprezentowany na MSPO 2017, demonstrator PT-91M2, ponownie uwzględniono kluczowe obszary modernizacji, czyli: zwiększenie siły ognia i manewru ogniem, większą przeżywalność na polu walki, lepsze charakterystyki trakcyjne, poprawę komfortu pracy załogi oraz wydłużenie czasu trwania misji. Poza udziałem krajowych podmiotów, skupionych głównie w Polskiej Grupie Zbrojeniowej SA, w procesie modernizacji założono także możliwość współpracy z zagranicznymi partnerami. W wielu przypadkach pro-

ponowane lub podobne rozwiązania zostały już zastoso- ANDRZEJ KIŃSKI wane w czołgach PT-91M lub z powodzeniem przete- Aktualnie ZM BUMAR-ŁABĘDY SA stowane w wozach doświadczalnych. prowadzą także remonty czołgów PT-91 i T-72M1 / Currently, the "Bumar Łabędy" Wzrost siły ognia i prawdopodobieństwa trafienia Mechanical Works also run overhauls of the planowano osiągnąć wymieniając armatę 2A26M/2A46 PT-91 i T--72M1 tanks kalibru 125 mm na nową, tego samego kalibru. Wśród proponowanych opcji jest armata 2A46MS produkcji słowackiej, cechująca się czterokrotnie lepszym skupie- The crew’s situational awareness was increased thanks niem od bazowej. Kolejna opcja to ukraińska armata to installing an omnidirectional observation system, and KBA3, będąca rozwojową odmianą armat 2A46M/M- the problem of countering elevated targets was to be 1/M-4, która według Ukraińców ma charakterystyki nie solved thanks to the ZSMU-1276A3 remote-controlled gorsze od rosyjskiej 2A46M-5, montowanej między in- weapon station (produced by ZM Tarnów SA) with the nymi w czołgach T-72B3. Armata KBA-3 jest przysto- 12.7-mm WKM-B machine gun and own observation sowana do odpalania przeciwpancernych pocisków kie- and aiming device unit. The effectiveness of the main ar- rowanych. Jej wymianie mogłoby towarzyszyć zastoso- mament against new categories of targets was to be in- wanie bezluzowego łożyska oporowego wieży. creased by introducing to the firing unit high-explosive Zachowany zostałby karuzelowy automat ładowania fragmentation (HE-FRAG) shells with programmable umieszczony w kadłubie, ale w zmodernizowanej wer- fuses. Autonomy of operation and increased comfort of sji AZ-1 ze zmienionym, cyfrowym układem sterowa- the crew were to be ensured by installing a maintenance- nia w celu zwiększenia niezawodności oraz możliwości free auxiliary power-generating unit of 17 kW and an ef- szybszego wyboru typu pocisku. Zapewniałby także fective air-conditioning system. Changes were also intro- bieżącą informację o typach pocisków pozostałych duced in the area of communication – the tank was w karuzeli i ich liczbie. equipped with popular in the Polish army UKF digital Pożądana byłaby także wymiana układu stabilizacji radios with an external hands-free mode, together with z napędami hydraulicznymi na nowy, elektromechanicz- a compatible internal communication system. Other miny, z cyfrowym sterowaniem. Konkretne rozwiązanie nor changes were introduced mainly to increase the com- zależałoby od zastosowanego pakietu modernizacji sys- fort of operation and reliability. temu kierowania ogniem i powinno zostać opracowane wspólnie z jego dostawcą. Jeśli zaś chodzi o zasadnicze RETURN TO OLD IDEAS przyrządy obserwacyjno-celownicze, to zakłada się za- The proposals did not meet with large interest of the stąpienie obecnych celowników działonowego stabilizo- MoND at the time. However, the concept of limited

WRZESIEŃ 2018 / POLSKA ZBROJNA 123

W PROCESIE MODERNIZA- CJI ZAŁOŻONO MOŻLI- WOŚĆ WSPÓŁPRACY Z ZAGRANICZNYMI PART- NERAMI / THE MODERIZA- TION PROCESS ASSUMED COOPERATION WITH FOREIGN PARTNERS

wanym w dwóch osiach celownikiem dzienno-nocnym, modernization returned last year, as a reaction to the integrującym kamerę telewizyjną i termalną oraz dal- mentioned need of modernizing the T-72M1 and PT- mierz laserowy. Wśród wymienianych w ubiegłym roku 91 tanks, indicated in the recommendations of the opcji były następujące systemy: francuski Safran SA- Strategic Defense Review. The PT-91M2 demonstra- VAN-15; turecki Aselsan Compact Fire Control System tor, presented at MSPO 2017, again addresses the key (C-FSC), specjalnie opracowany dla czołgów rodziny areas of modernization, i.e. increasing fire power and T-72; izraelski Elbit Systems TIFCS w wersji do T-72; management, raising survivability on the battlefield, włoski Leonardo TURMS-T z modułowym dzienno- improving traction properties, comfort of work for the -nocnym celownikiem LOTHAR. Odmiana bazowa crew, and prolonging duration of a mission. It was al- SKO z nowym celownikiem działonowego może zostać so assumed that in the modernization process the Pol- opcjonalnie rozbudowana o pasywny przyrząd obserwa- ish defense companies (mainly from PGZ) would co- cyjny (np. TKN-3Z lub POD-72, produkcji PCO SA) operate with foreign partners. In many cases, the pro- albo panoramiczny przyrząd obserwacyjno-celowniczy posed or similar ideas have already been implemented dowódcy (np. Elbit COAPS, Safran PASEO), który in PT-91M tanks or successfully tested in experimen- umożliwiałby w takiej konfiguracji współpracę z działo- tal vehicles. nowym w trybie hunter-killer. Każda z konfiguracji The plan for increasing fire power and accuracy as- SKO obejmuje standardowo: cyfrowy komputer bali- sumed replacing the 125 mm 2A26M/2A46 gun with styczny, pulpity sterowania oraz zobrazowania działono- a new one of the same caliber. Among offered options wego i dowódcy, manipulatory dla obu członków załogi, is the Slovakian 2A46MS gun, with four times better panel sterowania działonowego oraz zespół czujników. accuracy than the original one. Another offer is the Ukrainian KBA3 gun (the development version of the ŁATANIE SPRZĘTOWEJ LUKI 2A46M/M-1/M-4 guns), whose characteristics, ac- Przyrządy obserwacyjno-celownicze mogłyby zostać cording to Ukrainians, are comparable to the Russian uzupełnione systemem obserwacji dookolnej (SOD) 2A46M-5, mounted, inter alia, on the T-72B3 tanks. 124 WYDANIE SPECJALNE MSPO / SPECIAL ISSUE MSPO

WEDŁUG WYMAGAŃ MALE- ZYJSKIEGO KONTRAHENTA W CZOŁGU PT-91M WYELI- MINOWANO SŁABE PUNKTY ORYGINALNEJ KONSTRUK- CJI / AS REQUIRED BY MA- LAYSIAN CUSTOMER, THE WEAK POINTS OF ORIGINAL PT-91M DESIGN WERE ELIMINATED

oraz dzienno-nocną kamerą cofania KDN-1T Nyks. The KBA-3 gun is adapted to launch anti-tank guided Standardem byłby system samoosłony pojazdu w wersji missiles. Gun replacement could be accompanied by SSP-1 Obra-3 z wyrzutniami granatów dymnych syste- mounting a backlash-free thrust bearing of the turret. mu 902A. Kierowca zostałby wyposażony w pasywny The carousel automatic loader located inside the hull noktowizyjny nocny przyrząd obserwacyjny PNK-72. would be kept, but in a modernized AZ-1 version with Propozycja poprawy charakterystyk trakcyjnych a modified, digital control system that would increase czołgu byłaby związana z modernizacją silnika W-46-6 reliability and allow for a faster selection of projectile o mocy 574 kW/780 KM do wersji S-12U o mocy type. It would also provide the crew with up-to-date 625,5 kW/850 KM. Wraz z silnikiem o większej mocy information on the types and number of missiles left zostałyby zastosowane wzmocnione przekładnie bocz- in the carousel. ne. Poprawie mobilności służyłaby również moderniza- It would also be desirable to change the stabiliza- cja zawieszenia czołgu polegająca na montażu wzmoc- tion system with hydraulic drives for a new, electro- nionych wałków skrętnych kompensujących wzrost ma- mechanical, digitally-operated one. The actually im- sy czołgu i zwiększających jego stabilność podczas plemented solution would depend on the used fire strzelania, a także komfort jazdy, oraz amortyzatorów control modernization package, and should be devel- elastomerowych. Płynność ruchu poprawiłoby zastoso- oped together with its supplier. As to the main obser- wanie nowych taśm gąsienic z nakładkami gumowymi vation and aiming devices, the current gunner’s sights i dostosowanych do nich wieńców kół napędowych. are to be replaced with a dual-axis stabilized day and

WRZESIEŃ 2018 / POLSKA ZBROJNA 125

W odniesieniu do poziomu ochrony balistycznej night sight, integrating a television and a thermal-vi- przewidziano montaż modułów pancerza reaktywne- sion camera, as well as a laser range-finder. Optional go rodziny ERAWA nowej generacji na przednich systems mentioned last year included: the French Sa- i bocznych powierzchniach podwozia oraz wieży. fran SAVAN-15; the Turkish Aselsan Compact Fire Przedział napędowy z boków i tyłu, a także tył wieży Control System (C-FSC), developed specially for the mogłyby chronić przed pociskami kumulacyjnych T-72 family of tanks; the Israeli Elbit Systems TIFCS granatników przeciwpancernych ekrany prętowe lub in the version for the T-72; the Italian Leonardo siatkowe, takie jak w PT-72U/PT-91U. Bezpieczeń- TURMS-T with a modular day and night LOTHAR stwo kierowcy w razie wybuchu miny pod dnem sight. The original fire control system with a new gun- zwiększałoby nowe siedzisko podwieszane do stropu ner’s sight might optionally be added a passive obser- kadłuba, a także wzmocnienie dna w przedniej części. vation device (e.g. the TKN-3Z or the POD-72, pro- Propozycja przewiduje ponadto instalację nowocze- duced by PCO SA), or the commander’s panoramic snego systemu przeciwpożarowego i przeciwwybu- sighting system (e.g. Elbit COAPS, Safran PASEO), chowego z nowym czynnikiem gaśniczym, obejmują- which would, in this configuration, allow for coopera- cego przedział napędowy i komorę APU, a także prze- tion with the gunner in a hunter-killer mode. Each of dział załogi. the fire control system configurations routinely in- Opracowano też nowy sposób rozmieszczenia zapa- cludes: a digital ballistic computer, commander and su amunicji tzw. drugiego rzutu, przewożonej w ka- gunner consoles and displays, manipulators for both dłubie, który ograniczałby ryzyko jej detonacji crew members, a gunner’s control panel, and a set of w przypadku trafienia czołgu pociskiem lub wybuchu sensors. miny. Wdrożony miałby zostać również pakiet rozwią- zań poprawiających ergonomię i ułatwiających co- FILLING THE EQUIPMENT GAP dzienną eksploatację, wynikających w znacznej mie- Observation and sighting devices could be supple- rze z rozwoju techniki. Objąłby on m.in.: pomocniczy mented with an omnidirectional observation system agregat zasilający; nową cyfrową tablicę kierowcy and the KDN-1T Nyks day and night rear-view cam- z dodatkowym pulpitem wynośnym; nową kompletną era. Standard equipment would include the SSP-1 instalację elektryczną podwozia i wieży; nowe obroto- Obra-3 laser warning system with the 902A system we urządzenie stykowe; nowe cyfrowe bloki sterowa- smoke grenade launchers. The driver would be nia, zasilania i rozruchu; nowe oświetlenie wewnętrz- equipped with the PNK-72 passive night-vision peri- ne czołgu oraz zewnętrzne, przednie i tylne. scope. Wśród opcji, które wydają się być nieodzowne dla The offer of improving the tank’s traction properties Wojska Polskiego, należy wymienić także: wymianę would be related to modernizing the W-46-6 engine środków łączności zewnętrznej i wewnętrznej na cy- (574 kW/780 HP) to the S-12U version (625.5 frowe, dostosowane do transmisji danych oraz zdolne kW/850 HP). Using a more powerful engine would al- do współpracy z urządzeniami utajniającymi; dostoso- so require installing enforced side transmission. In- wanie do montażu terminala systemu zarządzania po- creased mobility could also be achieved by moderniz- lem walki; zainstalowanie systemu nawigacji lądowej, ing the tank’s suspension – mounting enforced torsion korygowanego za pomocą odbiornika systemu nawi- bars compensating the tank’s weight increase and im- gacji satelitarnej; montaż układu klimatyzacji w prze- proving its stability while firing, as well as the com- dziale załogi (kosztem zmniejszenia zapasu amunicji fort of driving, and adding elastomer shock absorbers. o trzy naboje); ukompletowanie systemem mobilnego The movement of the tank could be smoother thanks kamuflażu i osłony przeciwradiolokacyjnej oraz ma- to using new caterpillar tracks with rubber overlays, skującej w podczerwieni. and appropriately adjusted rims of the propelling Niektóre z zaproponowanych w ramach tego pakietu wheels. rozwiązań mogłyby zostać łatwo wprowadzone także The level of ballistic protection would also be raised w czołgach PT-91, w odniesieniu do których zakres mo- by mounting tiles of ERAWA new generation reactive dernizacji mógłby zostać znacząco ograniczony, a i tak armor on the front and side of the chassis and turret. możliwe byłoby uzyskanie dużego przyrostu ich możli- The drive compartment from the back and sides, as wości bojowych oraz uproszczenie eksploatacji. Twórcy well as the rear of the turret could be protected against opracowania pakietu modernizacyjnego dla czołgów ro- HEAT projectiles by mounting a mesh or bar spaced dziny T-72 mają nadzieję, że jego zaprezentowanie armor, similar to the one used on the PT-72U/PT-91U.

WRZESIEŃ 2018 / POLSKA ZBROJNA 126 WYDANIE SPECJALNE MSPO / SPECIAL ISSUE MSPO ZM BUMAR-ŁABĘDY PT-91M2. Przedział silnikowy osłonięty pancerzem listwowym, z tyłu wieży kosz na wyposażenie załogi / PT-91M2. The engine protected with slate armor, at the back of the turret - compartment for crew equipment

przedstawicielom MON, także aspektów finansowych, The driver’s security in the event of a mine exploding pozwoli na określenie realnych wymagań dotyczących under the tank would be increased by a new seat fas- ograniczonej modernizacji polskich czołgów tego ty- tened to the hull’s roof, as well as reinforcing the front pu. Wskażą też, które przedsięwzięcia modernizacyj- part of the tank’s bottom. ne mogą zostać zrealizowane samodzielnie przez kra- The proposal also provides for installing an ad- jowy przemysł, a które będą wymagać współpracy vanced fire and explosion detection system with a new z firmami zagranicznymi. Pamiętać jednak należy, że extinguisher feature, for the drive compartment and potencjał modernizacyjny czołgów rodziny T-72 the auxiliary power unit chamber, as well as the crew z dzisiejszego punktu widzenia jest już na wyczerpa- compartment. niu. Sens ma jedynie wdrożenie takich zmian, które Also, the arrangement of the ammunition stock, the zapewnią realną poprawę charakterystyk leciwego so-called second round of ammunition, located inside sprzętu, a zarazem nie pochłoną fortuny. the hull, would be changed to limit the risk of the

WRZESIEŃ 2018 / POLSKA ZBROJNA 127

rounds exploding when the tank is hit with a projectile or a mine explodes in its vicinity. In addition, a new package of solutions would be implemented to improve ergonomics and facilitate everyday exploitation. Most of the solutions draw from modern technological advancements and include, i.a., an auxiliary power unit; a new driver’s digital console with an additional portable panel; a new full electrical installation for the chassis and turret; a new rotary contact device; new digital steering block, power supply and start-up units; new internal and external, front and back lights. Among the options that seem crucial for the Polish Armed Forces, we should also mention: replacement of internal and external communication systems with digital ones, adjusted to transmit data and compatible with scramblers; adjustments for mounting a battlefield management system (BMS) terminal; installing a land navigation system corrected by a satellite navigation receiver; installing air-conditioning in the crew compartment (at the expense of removing three rounds of ammunition); adding a mobile camouflage system, as well as anti-radiolocation and infrared camouflage. Some of the solutions within this package could be easily introduced also in the PT-91 tanks, whose modernization could be significantly limited, and still result in a considerable increase of their combat capabilities and facilitated exploitation. The team that developed the modernization package for the T-72 family hope that presenting the package (and its cost) to the MoND will help to define realistic requirements for the limited modernization of Polish tanks of this type. It will also help to indicate which undertakings can be carried out by the Polish industry, and which will require cooperation with foreign companies. We need to keep in mind, though, that the modernization potential of the T-72 family tanks, viewed from today’s perspective, has almost been exhausted. The only sensible thing is to implement only those modifications that will actually improve the characteristics of Koncepcja modernizacji przestarzałego sprzętu jest the worn-out equipment without costing a fortune. działaniem w znacznym stopniu wymuszonym zanie- The idea to modernize obsolete equipment is very chaniem ewolucyjnej modernizacji polskiego sprzętu much enforced by earlier neglect in upgrading the Pol- pancernego po przejęciu używanych niemieckich ish armored equipment after taking over the German czołgów Leopard 2. Z dzisiejszej perspektywy musi Leopard 2 tanks. From today’s perspective, the mod- być traktowana jako „łatanie” luki sprzętowej do mo- ernization is like patching up the arsenal hole, until mentu powstania możliwości zakupu naprawdę nowo- a new modern tank of the future is purchased. czesnego i perspektywicznego czołgu przyszłości. The author is the Editor-in-Chief of the “Wojsko Autor jest redaktorem naczelnym miesięcznika i Technika. Bezpieczeństwo, Uzbrojenie, Przemysł” „Wojsko i Technika. Bezpieczeństwo, Uzbrojenie, monthly. Przemysł”.

WRZESIEŃ 2018 / POLSKA ZBROJNA 128 WYDANIE SPECJALNE MSPO / SPECIAL ISSUE MSPO

KRZYSZTOF WILEWSKI NOWOŚCI ZBROJENIÓWKI ARMAMENT / INDUSTRY NEWS 129 CO CIEKAWEGO POKAZA- LI W TYM ROKU NA MILI- TARNYCH WYSTAWACH I TARGACH NAJWIĘKSI PRODUCENCI WOJSKO- WEGO SPRZĘTU I UZBRO- JENIA? / WHAT INTERE- STING PRODUCTS DID THE TOP MILITARY ARMA- MENT PRODUCERS IN- TRODUCE AT MILITARY EXHIBITIONS AND FAIRS THIS YEAR? KRZYSZTOF WILEWSKI KRZYSZTOF 130 WYDANIE SPECJALNE MSPO / SPECIAL ISSUE MSPO

zasu nie da się oszukać. ime cannot be fooled. Four decades Od momentu wejścia do have passed from the moment the służby pierwszych czoł- first third-generation tanks – Leopard gów III generacji, czyli 2, Abrams, Leclerc, Challenger and Leoparda 2, Abramsa, the T-72 variants – entered service. Leclerca, Challengera ForT military equipment, even systematically oraz pochodnych T-72, modernized and improved, this is a very long mijają właśnie cztery de- time. No wonder NATO military officials in- kady. Dla wojskowego dicate that in the upcoming decade, the gener- sprzętu, nawet systema- ational exchange of machines – from the third tycznie modernizowanego generation to the fourth one – will be essen- i ulepszanego, to bardzo tial, which means that the defense industry is długi okres. Nic więc getting ready for this change. dziwnego, że wojskowi At this year’s Eurosatory Exhibition in Par- z NATO sygnalizują, że w najbliższej deka- is, the KNDS holding, established three years dzie niezbędna będzie pokoleniowa wymia- ago as a fusion of the German Krauss-Maffei Cna maszyn III generacji na IV generacji. Za- Wegmann (producer of Leopard 2) and the tem przemysł obronny stara się przygotować French Nexter Defense Systems (producer of stosowne rozwiązania. Leclerc), featured a design of a new European Na tegorocznych paryskich targach Eurosa- main battle tank (EMBT). According to the tory holding KNDS, który powstał trzy lata producer, it is not a new design built from temu w wyniku połączenia niemieckiego scratch, but a hybrid – a combination of Leop- koncernu Krauss-Maffei Wegmann (produ- ard 2A7 with Leclerc, which was a quick re- kującego czołgi Leopard 2) i francuskiego sponse to the needs of the European armed Nexter Defense Systems (producenta czoł- forces. The German Leopard 2A7 “gave” the gów Leclerc), przedstawił projekt nowego eu- fuselage, engine and chassis, while the French ropejskiego czołgu podstawowego: European Leclerc – the turret with automatic loading. Main Battle Tank (EMBT). Jak wyjaśnia producent, nie jest to nowa konstrukcja budowa- FRENCH JAGUAR na od zera, lecz hybryda – połączenie Le- The French Armed Forces are currently im- oparda 2A7 z czołgiem Leclerc, powstała plementing one of the most ambitious mod- jako szybka reakcja na potrzeby europejskich ernization programs of all European NATO sił zbrojnych. Z pierwszego wzięto kadłub, states, designated SCORPION (Synergie du silnik i podwozie, z drugiego – wieżę z auto- COntact Renforcée par la Polyvalence et matem ładowania. l’InfovalorisatiON). It is to introduce to service a line of brand new combat vehicles, FRANCUSKI JAGUAR starting with Griffon VBMR (véhicule blindé Francuskie siły zbrojne realizują obecnie mutirôle) wheeled armored personnel carriers, jeden z najambitniejszych programów mo- through Léger VBMR armored vehicles, to dernizacyjnych ze wszystkich europejskich seriously modernized Leclerc tanks. państw NATO – SCORPION (Synergie du Jaguar (engin blindé de reconnaissance et COntact Renforcée par la Polyvalence et de combat, EBRC) is a vehicle developed by

WRZESIEŃ 2018 / POLSKA ZBROJNA 131

NIEZBĘDNA BĘDZIE WY- MIANA CZOŁGÓW III GENE- RACJI NA IV GENERACJĘ / THE GENERATIONAL EXCHANGE OF MACHINES – FROM THE 3RD GENERA- TION TO THE 4TH ONE – WILL BE ESSENTIAL

l’InfovalorisatiON). Zakłada on wprowadzenie do a consortium of the French companies: Nexter De- służby całej linii nowych pojazdów bojowych, po- fense Systems (now KNDS), Thales Group, and Re- cząwszy od kołowych transporterów opancerzonych nault Trucks Defense (now Arquus). The vehicle of 25 Griffon VBMR (Véhicule Blindé MutiRôle) i pojaz- t, on a three-axle chassis, is armed with the 40-mm dów opancerzonych Léger VBMR, na głęboko zmo- CTC automatic cannon, a 7.62-mm gun, and two (on dernizowanych czołgach Leclerc skończywszy. both sides of the turret) dual launchers for MBDA’s Jaguar (Engin Blindé de Reconnaissance et de Com- MMPs (missile moyenne portée). The passive protec- bat – EBRC) to pojazd opracowany przez konsorcjum tion is at Level 4, which is very high. francuskich firm: Nexter Defense Systems (obecnie KNDS), Thales Group i Renault Trucks Defense (obec- PATRIA’S SURVEILLANCE VEHICLE nie Arquus). Wóz o masie około 25 t, osadzony na trzy- The Rosomak wheeled armored personnel carrier osiowym podwoziu, uzbrojony jest w automatyczną ar- (APC), Finnish-licensed (Patria) and produced in Po- matę CTC kalibru 40 mm, karabin kalibru 7,62 mm land, is a four-axle design. Although the Polish Armed oraz dwie (umieszczone po obu stronach wieży) po- Forces were to add to its arsenal one more three-axle dwójne wyrzutnie pocisków rakietowych MBDA Mis- surveillance vehicle, they ultimately cancelled the sile Moyenne Portée (MMP). Zastosowano w nim project. The Finnish Patria would not however cease bardzo wysoki, bo aż czwarty poziom ochrony biernej. their work on this design, and at June’s Eurosatory 2018 in Paris, the company presented the prototype of ROZPOZNAWCZA PATRIA the surveillance vehicle. Its length is 7.5 m, height – Produkowany w Polsce na fińskiej licencji (koncern 2.5 m, and weight – about 24 t; it is powered by a five- Patria) kołowy transporter opancerzony Rosomak to cylinder engine developing 294 kW, which gives konstrukcja czteroosiowa. Choć nasza armia miała zo- a maximum road speed of 100 m/h. It is armed with stać wyposażona jeszcze w trzyosiowy wóz rozpoznaw- a 12.7-mm machine gun, and a 7.62-mm gun. It can czy, to ostatecznie z niego zrezygnowała. Finowie nie carry up to nine dismounts, and can be fitted with ad-

WRZESIEŃ 2018 / POLSKA ZBROJNA 132 WYDANIE SPECJALNE MSPO / SPECIAL ISSUE MSPO

zaprzestali jednak prac nad tego typu rozwiązaniem ditional armor, if a customer requires, in order to in- i na czerwcowych targach Eurosatory w Paryżu poka- crease the security level from Level 2 to Level 4. This zali ich efekt w postaci prototypowego wozu zwiadow- will not negatively affect the vehicle’s maneuverabili- czego. Jego długość to 7,5 m, wysokość – 2,5 m, ty or traction properties. a masa – około 24 t. Napędzany jest 5-cylindrowym silnikiem o mocy 400 KM (294 kW), który umożliwia MULTI-TASK ASCOD poruszanie się z maksymalną prędkością około Austrian-Spanish Cooperation Development’s (AS- 100 km/h. Jego uzbrojenie stanowi wielkokalibrowy COD) tracked carriers for several years have been in the karabin maszynowy kalibru 12,7 mm oraz karabin ka- arsenal of the Spanish army (Pizzaro), and Austrian ar- libru 7,62 mm. Ten mały KTO jest przystosowany do my (Ulan). At present, their producer – General Dynam- przewożenia dziewięciu żołnierzy desantu. Producent ic European Land Systems – promotes the medium zapewnia, że na życzenie klienta można zastosować main battle tank (MMBT) built on their basis. dodatkowe opancerzenie i tym samym zwiększyć po- The vehicle weighs a little over 42 t, and is armed ziom bezpieczeństwa z referencyjnego drugiego aż do with the Italian Leonardo HITFACT turret with a 120- czwartego. Nie wpłynie to negatywnie na zdolności mm smoothbore tank gun, two 2.62-mm guns, and manewrowe i trakcyjne pojazdu. a 12.7-mm heavy machine gun. According to the producers, MMBT can be fitted with three kinds of pow- MULTIZADANIOWY ASCOD erplants of 530, 600 or 800 kW. The tank’s great qual- Austriacko-hiszpańskie transportery gąsienicowe ity is that in addition to the crew of three, it can also ASCOD (Austrian Spanish Cooperation Development) carry up to eight dismounts. już od kilku lat są w wyposażeniu armii hiszpańskiej (Pizzaro) oraz austriackiej (Ulan). Obecnie ich produ- MULTITOOL cent – koncern General Dynamics European Land Sys- Developed by the engineers of the German Rhein- tems – promuje zbudowany na ich bazie czołg średni metall, the Lynx KF41 infantry fighting vehicle (IFV) (Medium Main Battle Tank – MMBT). has been one of the most innovative designs in this Pojazd ma masę nieco ponad 42 t. Jest uzbrojony equipment group in the recent years. This vehicle can we włoską wieżę Leonardo HITFACT z armatą gładko- be modified in only eight hours from the main variant lufową kalibru 120 mm, dwa karabiny kalibru 7,62 mm – an IFV without any turret system – into the follow- oraz wkm kalibru 12,7 mm. Jak zapewniają przedsta- ing variants: combat, with various turret types; com- wiciele producenta, MMBT można wyposażyć w trzy mand and control; medical evacuation; repair; surveil- rodzaje zespołów napędowych o mocy: 530, 600 lub lance; and contamination detection. 800 kW. Niewątpliwą zaletą czołgu jest to, że poza The Lynx KF41 combat variant is armed with the trzema żołnierzami załogi może pomieścić do ośmiu Lance 2.0 manned turret with the 35-mm Wotan gun żołnierzy desantu. (200 rpm) and the Spike LR2 dual anti-tank guided missile launcher. The vehicle’s weight is 44 t, and it MULTINARZĘDZIE can carry up to eight dismounts (in addition to a three- Opracowany przez inżynierów z niemieckiego kon- man crew) owing to the powerful Liebherr engine of cernu pancernego Rheinmetall bojowy wóz piechoty 850 kW (1,140 hp), which gives it the maximum (Infantry Fighting Vehicle – IFV) Lynx KF41 to jedna speed of 70 km/h. z najbardziej innowacyjnych konstrukcji w tej grupie sprzętu z ostatnich lat. Pojazd można bowiem w ciągu INNOVATIVE AMPHIBIAN ośmiu godzin przerobić z wersji podstawowej – trans- The specialists of the German Krauss-Maffei Weg- portera piechoty pozbawionego uzbrojenia wieżowego mann, the producer of Leopard 2 tanks, developed – w wóz: bojowy z różnymi typami wież, dowodzenia, a new military amphibious vehicle. Their amphibious ewakuacji medycznej, ratownictwa technicznego, roz- protected vehicle tracked (APVT) looks like an ordi- poznawczy oraz rozpoznania skażeń. nary amphibian only at first glance. It is powered by Wersja bojowa Lynxa KF41 jest uzbrojona w załogo- a diesel engine of over 800 KM, is almost 9.5 long, 3 wą wieżę Lance 2.0, której podstawowym orężem są m wide, 2.7 m high and weighs about 25 t. It can car- działko Wotan kalibru 35 mm (200 strz./min) oraz po- ry up to eight dismounts. It moves on water with the dwójna wyrzutnia przeciwpancernych pocisków kiero- speed of 13-14 km/h. The APVT’s armament is not wanych Spike LR2. Wóz o masie 44 t może zabrać innovative. Its basic weapon is a remotely controlled

WRZESIEŃ 2018 / POLSKA ZBROJNA IX. MIĘDZYNARODOWA KONFERENCJA POLICYJNA

VI. MIĘDZYNARODOWA KONFERENCJA Warszawa NAUKOWA CENTRALNEGO LABORATORIUM 8-10 maja KRYMINALISTYCZNEGO POLICJI MIĘDZYNARODOWE TARGI TECHNIKI I WYPOSAŻENIA SŁUŻB POLICYJNYCH ORAZ FORMACJI 2019 BEZPIECZEŃSTWA PAŃSTWA

DYREKTOR PROJEKTU: MAREK BUCZKOWSKI TEL. 58 554 92 13, 693 448 814, FAX 58 554 93 13 [email protected] WWW.EUROPOLTECH.PL 134 WYDANIE SPECJALNE MSPO / SPECIAL ISSUE MSPO

ośmiu żołnierzy desantu (plus trzyosobowa załoga). Za- KMW RWCS 200+ armament module with a 20-mm wdzięcza to mocnemu silnikowi Liebherr o mocy automatic gun, which can be replaced by two 7.62- 1140 KM (850 kW), dzięki któremu osiąga maksymal- mm machine guns, or a 12.7-mm one and a 40-mm ną prędkość 70 km/h. grenade launcher. What is characteristic for APVT is its land speed – it can reach the maximum road speed INNOWACYJNA AMFIBIA of almost 70 km/h. Specjaliści z niemieckiego koncernu Krauss-Maffei Wegmann, producenta między innymi czołgów Le- opard 2, podjęli się opracowania nowej wojskowej am- fibii. Ich APVT, czyli Amphibious Protected Vehicle Tracked, tylko na pierwszy rzut oka przypomina zwy- kłe amfibie. Napędzany silnikiem diesla o mocy ponad 800 KM, pojazd ma długość prawie 9,5 m, szerokość 3 m, wysokość 2,7 m i masę około 25 t. Może przewo- zić ośmiu żołnierzy desantu. Na wodzie porusza się z prędkością około 13–14 km/h. Uzbrojenie APVT nie jest innowacyjne. Podstawowym orężem jest zdalnie sterowany moduł uzbrojenia KMW RWCS 200+ z au- tomatyczną armatą kalibru 20 mm, którą można zastą- pić dwoma karabinami maszynowymi kalibru 7,62 mm lub jednym kalibru 12,7 mm i 40-milimetrowym gra- natnikiem. To, co wyróżnia APVT, to prędkość poruszania się na lądzie – pojazd osiąga prawie 70 km/h. www.polska-zbrojna.pl 135

JUŻ W SPRZEDAŻY POCZTA POLSKA SALONY EMPIK

NOWY MAGAZYN o tradycji i chwale polskiego oręża

ZAMÓW PRENUMERATE TEL. +48 261 840 400 Wojsko Polskie Twoja historia – Twoje zycie!˙

Polecam! Anna Putkiewicz, redaktor naczelna