DOCSLIB.ORG

Xix. Yüzyilda Ankara Eyaleti Beypazari Kazasi'nin Sosyal

Total Page：16

File Type：pdf, Size：1020Kb

Download full-text PDF Read full-text
Xix. Yüzyilda Ankara Eyaleti Beypazari Kazasi'nin Sosyal T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ TARİH ANABİLİM DALI YAKINÇAG TARİHİ BÖLÜMÜ XIX. YÜZYILDA ANKARA EYALETİ BEYPAZARI KAZASI’NIN SOSYAL VE İKTİSADİ DURUMU YÜKSEK LİSANS TEZİ Hazırlayan Fatma Zeynep SEYMEN Tez Danışmanı Yrd. Doç. Dr. Şennur ŞENEL Ankara – 2011 ii ÖNSÖZ ÇalıĢmamızın arĢiv kaynağını H. 1260-1261 /M. 1844-1845 yıllarına ait Beypazarı Temettuat Defterleri oluĢturmaktadır. Bu defterler Tanzimatla birlikte vergide yapılan düzenlemeler üzerine tutulan kayıtlardır. ÇalıĢmamızda bu defterler tercüme edilerek; veri tabanına aktarılmıĢtır. Yapılan sorgulamalar neticesinde, defterlerin tutulduğu döneme ait Beypazarı’nın sosyal ve iktisadi durumu hakkında önemli sonuçlara varmıĢ olduğumuzu söylemek mümkündür. Yüksek lisans tezi olarak hazırladığımız bu çalıĢmada, Ankara eyaletine tabi Beypazarı kazasına ait toplam 73 defterde 2042 hane incelenmiĢtir. Bununla Osmanlı toplumunun 19. yüzyıl ortasında Ankara/Beypazarı özelinde sosyo-ekonomik durumu; genelde ise Osmanlı Devleti’nin siyasi, askeri ve ekonomik anlamda en buhranlı dönemlerinden Tanzimat Devri’nde, Tanzimatın gereği olarak ortaya koyduğu ekonomik düzenlemesi, niteliği ve sonuçları irdelenerek ortaya konulmaktadır. Bu çalıĢmamızda, tez konusunun belirlenmesinden en son kademesine kadar benden yardımını ve desteğini hiçbir zaman esirgemeyen ve bana inanan saygıdeğer ve çok kıymetli hocam Yrd. Doç. Dr. ġennur ġENEL’e sonsuz teĢekkürlerimi bir borç bilirim. Veri tabanının oluĢmasında bize yardım eden Hasan Dedeoğlu’na; tabloların oluĢmasında bize yardım eden Ramazan Ay’a; yoğun geçen çalıĢma sürecinde benden dualarını ve desteğini eksik etmeyen annem Nilgün Seymen’e; ve yardımlarından ötürü kardeĢim Merve Seymen, babam Ahmet Seymen’e minnetimi arz ederim. Fatma Zeynep SEYMEN Ankara, 2011 iii ĠÇĠNDEKĠLER Önsöz ………………………………………………………………………………ii Ġçindekiler………………………………………………………………………… iii Tablo Cetveli……………………………………………………………………... v Kısaltmalar…………………………………………………………………………vi GiriĢ……………………………………………………………………………….. 1 BĠRĠNCĠ BÖLÜM TARĠHTE ARKA PLAN 1. TARĠHTE BEYPAZARI………………………………………………………………...2 2. BEYPAZARI TEMETTUAT DEFTERLERĠ VE BEYPAZARI AÇISINDAN ÖNEMĠ…………………………………………………………………………………...3 ĠKĠNCĠ BÖLÜM TEMETTUAT DEFTERLERĠNE GÖRE XIX. YÜZYIL ORTALARINDA BEYPAZARI’NIN SOSYAL YAPISI 1.1844-1845 TARĠHLERĠNDE BEYPAZARI’NDA MESKUN HANE REĠSLERĠNĠN ADLARI………………………………………………………………………………….11 1.1. Müslüman Hane Reislerine Ait Adlar ……………………………………………...11 1.2. Kadın Hane Reislerine Ait Adlar………………………………………… 12 2. UNVAN VE LAKAPLAR……………………………………………………………… 13 2.1. Ünvanlar…………………………………………………………………… 14 2.2. Lakaplar……………………………………………………………………. 14 2.2.1. Memleket Bildiren Lakaplar………………………………………… 14 2.2.2. Hane Reislerinin Mesleklerini veya Belirgin Bir Özelliğini Belirten Lakaplar………………………………………………………………. 15 3. BEYPAZARI’NIN DEMOGRAFĠK YAPISI………………………………………….. 17 iv 4. BEYPAZARI’NDA MESLEK GRUPLARI……………………………………………. 22 ÜÇÜNCÜ BÖLÜM TEMETTUAT DEFTERLERĠNE GÖRE XIX. YÜZYILDA BEYPAZARI’NIN EKONOMĠK YAPISI 1. GELĠR KAYNAKLARINDA VE GELĠR DAĞILIMINDA GENEL DURUM…………26 1.1. Beypazarı’nda Gelir Dağılımı…………………………………………….. .25 2. BEYPAZARI’NIN ZĠRAĠ YAPISI…………………………………………………….. .41 3. BEYPAZARI’NDA HAYVANCILIK…………………………………………………… .45 DÖRDÜNCÜ BÖLÜM BEYPAZARI TEMETTUAT DEFTERLERĠNDE VERGĠ ÇEġĠTLERĠ VE VERGĠLERĠN DAĞILIMI 1.XIX. Yüzyılda Vergi Sistemindeki DeğiĢiklikler…………………………………49 1.Beypazarı Temettuat Defterlerine Göre Beypazarı’nda Alınan Vergiler……………………………………………………………………………50 SONUÇ……………………………………………………………………………..55 KAYNAKÇA………………………………………………………………………..57 EKLER……………………………………………………………………………. .61 ÖZET………………………………………………………………………………...82 ABSTRACT……………………………………………………………………... .84 v TABLO CETVELĠ Tablo.1.Beypazarı’na Ait Temettuat Defterleri’nin Karye-Mahalle-Çiftlik Olarak Defter Numaralarıyla Dağılımı…………………………………………………………………………….5 Tablo.2. Müslüman Hane Reislerinin Adları…………………………………………………. 11 Tablo.3. Beypazarı Temettuat Defterleri’ne Göre 1844-1845 Yıllarında Beypazarı’nda Kadın Hane Reislerine Ait Adları ……………………………………………………………….13 Tablo.4. Beypazarı Temettuat Defterleri’ne Göre 1844-1845 Yıllarında Beypazarı’nda Hane Reislerinin Kullandığı Ünvanlar………………………………………………………….14 Tablo.5. Beypazarı Temettuat Defterleri’ne Göre 1844-1845 Yıllarında Beypazarı’nda Hane Reislerin Memleketlerini Belirten Lakaplar…………………………………………….15 Tablo.6. Beypazarı Temettuat Defterleri’ne Göre 1844-1845 Yıllarında Beypazarı’nda Hane Reislerin Mesleklerini veya Belirgin Bir Özelliğini Belirten Lakaplar……………..15 Tablo.7. Beypazarı Temettuat Defterleri’ne Göre 1844-1845 Yıllarında Beypazarı’nda Karyelere Göre Hane ve Toplam Tahmini Nüfusu……………………………………………18 Tablo. 8. Beypazarı Temettuat Defterleri’ne Göre 1844-1845 Yıllarında Beypazarı’nda Mahallelere Göre Hane ve Toplam Tahmini Nüfusu…………………………………………20 Tablo.9. Beypazarı Temettuat Defterleri’ne Göre 1844-1845 Yıllarında Beypazarı’nda Çiftliklere Göre Hane ve Toplam Tahmini Nüfusu…………………………………………. 21 Tablo.10. Beypazarı Temettuat Defterleri’ne Göre Beypazarı’ndaki Hane Reislerinin Meslekleri……………………………………………………………………………………………22 Tablo.11. Beypazarı Temettuat Defterleri’ne Göre 1844-1845 Yıllarında Beypazarı’nda Gelir Kalemi Türüne Göre Köylerde Meskun Hane Reislerinin Meslekleri ……………..26 Tablo.12.Beypazarı Temettuat Defterleri’ne Göre 1844-1845 Tarihlerinde Beypazarı’nda Çiftliklerin Mezru Tarla ÇeĢitleri ve Gelir Durumu……………..………………………….…28 Tablo.13. Beypazarı Temettuat Defterleri’ne Göre 1844-1845 Tarihlerinde Beypazarı’nda Karyelerin Mezru Tarla ÇeĢitleri ve Gelir Durumu………………………...29 Tablo.14. Beypazarı Temettuat Defterleri’ne Göre 1844-1845 Tarihlerinde Beypazarı’nda Mahallelerin Mezru Tarla ÇeĢitleri ve Gelir Durumu………………………31 Tablo.15. Beypazarı Temettuat Defterleri’ne Göre 1844-1845 Tarihlerinde Beypazarı’nda Çiftlik-Karye ve Mahallelerin Bostan ÇeĢitleri ve Gelir Durumu………..32 Tablo.16. Beypazarı Temettuat Defterleri’ne Göre 1844-1845 Tarihlerinde Beypazarı’nda Çiftlik-Karye ve Mahallelerin Bağlarının Gelir Durumu…………………..33 Tablo.17. Beypazarı Temettuat Defterleri’ne Göre 1844-1845 Tarihlerinde Beypazarı’nda Çiftlik-Karye ve Mahallelerin Tarla ÇeĢitleri ve Gelir Durumu…………..35 Tablo.18. Beypazarı Temettuat Defterleri’ne Göre 1844-1845 Tarihlerinde Beypazarı’nda Çiftlik-Karye ve Mahallelerin Bahçe ÇeĢitleri ve Gelir Durumu…………36 vi Tablo.19. Beypazarı Temettuat Defterleri’ne Göre 1844-1845 Tarihlerinde Beypazarı’nda Karye ve Mahallelerin Armut Ağacı Gelir Durumu………………………..37 Tablo.20. Beypazarı Temettuat Defterleri’ne Göre 1844-1845 Tarihlerinde Beypazarı’nda Çiftlik-Karye ve Mahallelerin Asiyab Gelir Durumu……………………….37 Tablo.21. Beypazarı Temettuat Defterleri’ne Göre 1844-1845 Tarihlerinde Beypazarı’nda Mahallelerin Dükkan-Han Odası-Han-Menzilve KıĢlakiyye Gelir Durumu………………………………………………………………………………………………38 Tablo.22. Beypazarı Temettuat Defterleri’ne Göre 1844-1845 Tarihlerinde Beypazarı’nda Hayvancılığa Ait Gelir Durumu……………………………………………….39 Tablo.23. Beypazarı Temettuat Defterleri’ne Göre 1844-1845 Tarihlerinde Beypazarı’nda Tiftik Keçilerine Ait Gelir Durumu……………………………………………40 Tablo.24. Beypazarı Temettuat Defterleri’ne Göre 1844-1845 Yıllarında Beypazarı’nda Karyelere Göre Dönüm Miktarı…………………………………………………………………..41 Tablo.25. Beypazarı Temettuat Defterleri’ne Göre 1844-1845 Yıllarında Beypazarı’nda Mahallelere Göre Dönüm Miktarı………………………………………………………………..43 Tablo.26. Beypazarı Temettuat Defterleri’ne Göre 1844-1845 Yıllarında Beypazarı’nda Çiftliklere Göre Dönüm Miktarı…………………………………………………………………..43 Tablo.27. Beypazarı Temettuat Defterleri’ne Göre 1844-1845 Yıllarında Köylere Göre Toplam Hayvan Sayısı…………………………………………………………………………….45 Tablo. 28. Beypazarı Temettuat Defterleri’ne Göre 1844-1845 Yılları Arasında Beypazarı’ndan Alınan Vergi Türleri……………………………………………………………53 Tablo. 29. XVI. ve XIX. Yüzyıllara Göre Beypazarı Kazası’ndaki Vergi Mükellefleri……54 vii KISALTMALAR a.g.e. Adı Geçen Eser a.g.m. Adı Geçen Makale a.g.t. Adı Geçen Tez B.O.A. BaĢbakanlık Osmanlı ArĢivi C. Cilt H. Hicri R. Rumi M. Miladi ML. VRD. Maliye Varidat Muhasebesi No. Numara s. Sayı TMT. Temettuat Defteri TTK. Türk Tarih Kurumu v.b. ve benzeri vd. ve devamı OTAM Osmanlı Tarihi AraĢtırma ve Uygulama Merkezi GĠRĠġ Tez çalıĢmamızda kullanmıĢ olduğumuz Temettuat Defterleri Tanzimat’ın getirdiğini iddia ettiği eĢitlik ve adalet uygulamasının bir sonucudur. Adaletli vergi düzenlemesi için öncelikle her hane reisinin kesin gelir durumunun tespit edilmesi gerekmekteydi. Bunun sağlanması için de vergi mükelleflerinin yani hane reislerinin sayısının tespit edilerek; nüfus miktarının ortaya çıkartılmasına çalıĢılmıĢtır. Bu amaçla düzenlenmiĢ olan temettuat defterleri, ait olduğu dönemde sayımın yazıldığı yerlerde kiĢiye ve sosyo-ekonomik yapıya ait önemli ve detaylı bilgileri bizlere sunmaktadır. M. 1844-1845 yıllarında yapılan Beypazarı Temettuat sayımlarına göre hane reisleri tespit edilmiĢ ve dönemin tahmini nüfus sayısına ulaĢılmıĢtır. Bu bilgiler ve hane reislerinin isimlerinin, dönemin sosyal özelliklerinin aydınlatılması açısından önemlidir. Temettuat Defterleri’nden yararlanılarak ulaĢtığımız tahmini nüfus; daha önceki dönemlere ait tahrir defterlerindeki verilerle kıyas etme imkanı da sunmaktadır. Ankara Eyaletine bağlı 41 kazaya ait Temettuat Defteri bulunmaktadır. Temettuat Defterleri Osmanlı ArĢivi’nde ML.VRD.TMT. Ģeklinde kodlanmıĢ olarak; bizlere yardımcı olmaktadır. BĠRĠNCĠ BÖLÜM TARĠHĠ ARKA PLAN 1. TARĠHTE BEYPAZARI Ġç Anadolu’da Ankara’nın batısında bulunan Beypazarı ilçesinin; çok eski bir yerleĢim yeri olduğu anlaĢılmaktadır. Yapılan inceleme ve araĢtırmalardan
Load more

Recommended publications
  • Osmanlı Devleti Dış Borçları
    Ýkinci Baský Dr. Biltekin ÖZDEMÝR Ankara, Þubat - 2010 T.C. Maliye Bakanlığı Strateji Geliştirme Başkanlığı Osmanlı Devleti Dış Borçları 1854-1954 Döneminde Yüzyıl Süren Boyunduruk 1854-1914 BORÇLANMALARI GALATA BANKERLERİ VE OSMANLI BANKASI DÜYUN-U UMUMİYE İDARESİ TÜRKİYE CUMHURİYETİ’NİN KABUL ETTİĞİ OSMANLI DEVLET BORÇLARI Dr. Biltekin ÖZDEMİR Maliye ve Gümrük Bakanlığı E. Müsteşarı Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurulu (BDDK) E. II.Başkanı T.B.M.M. Plan-Bütçe Komisyonu E. Başkanı İkinci Baskı Ankara, Şubat 2010 i T.C. Maliye Bakanlığı Strateji Geliştirme Başkanlığı Yayın No: 2010/403 www.sgb.gov.tr e-mail: [email protected] ISBN: 978-9944-60-539-7 Birinci Baskı: Ankara Ticaret Odası, Ankara, Eylül 2009 İkinci Baskı: T.C. Maliye Bakanlığı Ankara, Şubat 2010 Tasarım: İvme Tel: 0312 230 67 01 Baskı: Ümit Ofset Matbaacılık Tel: 0312 384 26 27 ii Ö N S Ö Z Bir ülke için içinde yaşanılan ekonomik durumu doğru teşhis etmek, açıktır ki, o ülkenin geleceği bakımından doğru önlemlerin alınmasında yaşamsal önem taşır. Bunun gibi, ülke geçmişinde olup bitenleri bilmek ve ders almak da yine gelecekte uygulanacak politikaları belirlemek bakımından birinci derecede bir yere sahiptir. W. Churchill, ‘ne kadar geriye bakarsanız, o kadar ileriyi görebilirsiniz’ diyerek geçmişten ders almanın önemini vurgulamıştır. Bu düşünce ile biz bu çalışmamızda ecdadımız olarak Osmanlı Devleti’nde 19. yüzyıl sonrasında ekonominin en önemli ve çarpıcı boyutunu oluşturan “Osmanlı Devleti Dış Borçları”nı, borçların nedenlerini, etkilerini ve sonuçlarını aşırı derecede ayrıntıya girmeden ve fakat toplu bir biçimde ele almayı ve kamu oyunun bilgisine sunmayı yararlı gördük. Çalışmamızı iki kitap olarak sunacağız. “Osmanlı Devleti Dış Borçları” adı altında yayınladığımız bu ilk çalışmamızı, ileride “Türkiye Cumhuriyeti Dış Borçları” adı altında tamamlamak suretiyle, borç meselesinin incelenmesine bütünlük kazandırmayı amaçlamaktayız.
    [Show full text]
  • Mukataalarda Muhasebe Kayıtları Ve XVII. Yüzyıl Başında Bursa
    Mukataalarda Muhasebe Kayıtları ve XVII. Yüzyıl Başında Bursa Mukataası Örneği* Dr. Fatma Şensoy Marmara Üniversitesi Özet Osmanlı devleti bütçesinde mukataa gelirleri, cizye ve avârız gelirleri ile birlikte üç önemli kaynaktan biridir. XVII. ve XVIII yüzyıl arasında, bütçe içinde mukataa gelirlerinin payı %24’ten %57’ye kadar değişmiştir. Mukataa, bir işletme olabileceği gibi gelirlerin tahsili için oluşturulmuş bir kuruluştur. Konusu bir işletmeye tasarruf veya bazı resim ve harçların, vergilerin tahsil hakkı olabilir. Mukataa, devlete ait bir kısım vergi ve resimlerin belirli bir meblağ karşılığında iltizama verilmesi anlamından zamanla “iltizamın konusu olan vergi birimi” anlamına doğru kaymıştır. Her bir mukataa, ne kadar gelir getireceği ayrı bir birim olarak dönem başında tahmin edilen ve maliyenin defterlerine kaydedilen bir gelir kaynağıdır. Bunların çoğu belirli bir iltizam sistemi çerçevesinde tahvil adı verilen ve genelde 1 ila 3 yıl arasında değişen bir zaman diliminde ve bir sözleşme ile özel kişilere ihale edilmiştir. Genel olarak mukataa haline getirilen işletme vergi veya resim tahsil işi tahvil adı verilen üç yıllık bir süre için açık arttırma ile iltizâma verilmiştir. Müzâyede işleminden sonra mültezim ile devlet arasında bir sözleşme yapılmış. Her iki taraf tarafın talep ve taahhütleri tek tek belirtilmiştir. XVII. yüzyıl sonunda genel olarak mukataalar verimsizleşmiş, gelir tahsil edilemez duruma gelmiş ve iltizama alacak talip bulunamamıştır. Buna uzun savaş yılları nedeniyle masrafların artması da eklenince 1695’te mukataaların ömür boyu iltizamların geçerli olduğu Mısır’a nisbeten yakın olan Şam, Halep, Diyarbakır, Mardin, Adana, Malatya, Ayıntab, Tokat bölgelerinde “malikâne” sistemi yürürlüğe konmuştur. * Bu çalışma, 19-22 Haziran 2013’te İstanbul’da organize edilen III. Balkanlar ve Ortadoğu Ükeleri Muhasebe ve Muhasebe Tarihi Konferansı’nda Prof.
    [Show full text]
  • 1844-1845 ( H. 1260-1261 ) Tarihli Temettuat Defteri'ne Göre Uluborlu
    TC. SÜLEYMAN DEMİREL ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ TARİH ANABİLİM DALI 1844-1845 ( H. 1260-1261 ) TARİHLİ TEMETTUAT DEFTERİ’NE GÖRE ULUBORLU KAZASI’NIN SOSYAL VE EKONOMİK YAPISI YÜKSEK LİSANS TEZİ SAMİ SİNAV TEZ DANIŞMANI: YARD. DOÇ. DR. BEHSET KARACA ISPARTA, 2007 İÇİNDEKİLER İÇİNDEKİLER........................................................................................................................... ii ÖNSÖZ...................................................................................................................................... iv KISALTMALAR.........................................................................................................................v ÖZET ......................................................................................................................................... vi BİRİNCİ BÖLÜM .......................................................................................................................1 GİRİŞ...........................................................................................................................................1 I. ULUBORLU’NUN TARİHÇESİ .........................................................................................1 A. Uluborlu Adının Anlamı..................................................................................................1 B. Yörenin Fiziki Coğrafyası................................................................................................2 C. İlkçağlarda Uluborlu ........................................................................................................3
    [Show full text]
  • Midilli Adasi'nin Idari Ve Sosyo-Ekonomik Yapisi (1876
    T.C. İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ TARİH ANABİLİM DALI YAKINÇAĞ TARİHİ BİLİM DALI Doktora Tezi MİDİLLİ ADASI’NIN İDARİ VE SOSYO-EKONOMİK YAPISI (1876-1914) Metin ÜNVER 2502060045 Tez Danışmanı Prof. Dr. Mahir AYDIN İstanbul 2012 Bu tez, İstanbul Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Birimi (BAP) tarafından desteklenmiştir. (Proje No: 3441) II III Midilli Adası’nın İdari ve Sosyo-Ekonomik Yapısı (1876-1914) - Metin Ünver ÖZ XIX. yüzyılın son çeyreği, Osmanlı Devleti’nde önemli siyasî, sosyal ve ekonomik değişikliklerin yaşandığı bir dönem olmuştur. 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı, sonuçları itibariyle Doğu Akdeniz’de bir statüko değişikliğine yol açmıştır. Kıbrıs’a yerleşen İngiltere, geleneksel savunma hattını İstanbul’dan Süveyş’e kaydırmıştır. Diğer taraftan, bölgenin küçük ama muhteris gücü Yunanistan, yeni denklemde yerini almaya çalışmaktaydı. Bu süreçte Girit, her zaman birinci derece mücadele sahası olmuştur. Doğu Akdeniz’de önemli birtakım siyasî gelişmelerin yaşandığı bu süreçte, bölgenin özellikle ticarî bir parçası olan Midilli Adası’nda, bir sosyo-ekonomik dönüşüm yaşanmaya başlamıştı. Bu, gelişen zeytinyağı ve sabun sanayisinin gerçekleştirdiği bir dönüşümdü. Ekonomik olarak zenginleşen Midilli’nin büyük çoğunluğunu Rumların oluşturduğu sakinleri, kapitalizm ve Yunan irredentismi arasında, menfaatlerine uygun bir yer edinmeye çalışmışlardır. Bu dönemde, Osmanlı Devleti, hayata geçirdiği, Midilli Adası’nı da kapsayan, değişik idarî ve ekonomik düzenlemeler aracılığı ile bölgedeki siyasî varlığını güçlendirerek, devam ettirmeye çalışmaktaydı. Girit’e göre, Kuzey Ege’deki Midilli, Sakız gibi adalar, dönemin Türk-Yunan ilişkilerinde ikinci derecede bir mücadele sahasıydı. Bu tez 1876-1914 yılları arasında, Midilli Adası’nda idarî, sosyal ve ekonomik olarak yaşanan olayları, yukarıda bahsedilen bölgesel gelişmelerin ışığında, yerli ve yabancı arşiv kaynakları kullanılarak, değerlendirmeye çalışmıştır.
    [Show full text]
  • T.C. Firat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dali
    T.C. FIRAT ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ TARİH ANABİLİM DALI 1951/137 NUMARALI (1810-1811 M. TARİHLİ ) TRABZON ŞER'İYYE SİCİLİ YÜKSEK LİSANS TEZİ DANIŞMAN HAZIRLAYAN Prof. Dr. İbrahim YILMAZÇELİK Yalçın BAZNA 2013 T.C. FIRAT ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ TARİH ANABİLİM DALI 1951/137 NUMARALI (1810-1811 M. TARİHLİ ) TRABZON ŞER'İYYE SİCİLİ YÜKSEK LİSANS TEZİ DANIŞMAN HAZIRLAYAN Prof. Dr. İbrahim YILMAZÇELİK Yalçın BAZNA Jürimiz, ………………… tarihinde yapılan tez savunma sınavı sonunda bu yüksek lisans tezini oy birliğ/ oy çokluğu ile başarılı saymıştır. Jüri Üyeleri: 1. Prof. Dr. 2. 3. 4. 5. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yönetim Kurulunun …………. tarih ve ……… sayılı kararıyla bu tezin kabulü onaylanmıştır. Prof. Dr. Enver ÇAKAR Sosyal Bilimler Enstitüsü Müdürü II ÖZET 1951/137 Numaralı (1810-1811 M. Tarihli ) Trabzon Şer'iyye Sicili Yüksek Lisans Tezi Yalçın BAZNA Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı Elazığ-2013 Sayfa: VIII + 381 Şer’iyye Sicilleri Osmanlı tarihi açısından birinci elden kaynaklardır. Bu açıdan Yüksek Lisans Tezi olarak 1951/137 Numaralı (1810-1811 M. Tarihli) Trabzon Şer'iyye Sicilini çevirmeye çalıştık. Bu çalışma 1810-1811 tarihleri arasında Trabzon tarihinin ekonomik, idari, sosyal ve hukuki yönlerini sunmak için ortaya konulmuştur. Tez dört bölümden meydana gelmektedir. Tezde öncelikle Şer’iyye Sicillerinin tanımı, önemi ve ihtiva ettiği belge çeşitleri gibi konular hakkında kısaca bilgiler verilmiştir. Daha sonraki bölümlerde kısaca belge özetleri verilmiş ve metnin transkripsiyonu yapılmıştır. Defterde 551 belge bulunmaktadır. Çalışmadaki toplam 551 belgenin içeriğinde nikah hücceti, tereke tesbiti, ihtida hücceti, ibra hücceti, vasi hücceti, vakfiye hücceti gibi konular bulunmaktadır. Bunlar içerisinde nikah hücceti belgelerin çoğunluğunu oluşturmaktadır. Anahtar Kelimeler: Trabzon, Şer’iyye Sicili, Mahkeme, Belge, Tarih.
    [Show full text]
  • Osmanlı Vergi Sisteminde Reform Ve Temettü
    OSMANLI VERGİ SİSTEMİNDE REFORM VE TEMETTÜ’ VERGİSİ Harun ŞAHİN Özet: Osmanlı vergi sistemi, Tanzîmâtdöneminde reformların yoğunlaĢtığı baĢlıca alanlardan biri olmuĢtur. Reformlar Osmanlı kamu maliyesinde modern bir mali yapının doğmasına neden olmuĢtur. Mali sistemin yenilenmesiyle yeni gelir kaynakları oluĢturulmuĢ, devlet gelirleri arttırılmıĢ ve gelirlerin büyük bölümü denetim altına alınmıĢtır. Tanzîmâtdöneminde tüccar ve esnafın yıllık kazançları dikkate alınarak temettü‟ vergisi konmuĢtur. Bu vergi Kazanç Vergisi Kanunu‟na kadar temettü‟vergisi adı altında tahsil edilmiĢtir. Bu çalıĢmada, Tanzîmâtdöneminde Osmanlı vergi sisteminde yapılan reformlar çerçevesinde temettü‟vergisi incelenmektedir. Anahtar Kelimeler:Temettü‟Vergisi, TanzîmâtVergi Reformu, Osmanlı Vergi Sistemi Reform and Temettü’ Tax in the Ottoman Tax System Abstract: Ottoman tax system was one of the main fields in the Tanzîmât Reform Era when reforms grew. Reforms resulted in the birth of a modern financial structure within the body of public finance of the Ottoman. With the renewal of the financial system, new sources were created, state incomes were increased and a substantial part of incomes were regulated. Temettu‟ tax was put considering the annual earnings of the tradesman and the craftsman in the Tanzîmât reform era. This tax was collected under the name of temettu‟ tax until the Law of Profit Tax. This study examines temettu‟ tax within the framework of the reforms made in the Ottoman tax system in the Tanzîmât reform era. Keywords: Temettü‟Tax, Tanzîmât, Tax Reform, Ottoman Tax System. Giriş Osmanlı Devleti tarihi genellikle zincirleme devam eden siyasi ve askeri olaylar Ģeklinde değerlendirilmiĢtir. Tarihi olayların derinliğini kavrayabilmek için siyasi olayların yanı sıra toplumun iktisadi, içtimai ve Bingöl Üniversitesi Ġktisadi ve Ġdari Bilimler Fakültesi Ġktisat Bölümü.
    [Show full text]
  • Tanzimat Sonrası Vergi Reformlarının Anayasal Vergilendirme İlkeleri Çerçevesinde Değerlendirilmesi
    Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi • Cilt 24, Sayı 2, Aralık 2018, ISSN 2146-0590, ss. 711-742 KAMU HUKUKU Tanzimat Sonrası Vergi Reformlarının Anayasal Vergilendirme İlkeleri Çerçevesinde Değerlendirilmesi Evaluation of Post-Tanzimat Tax Reforms within the Frame of Constitutional Taxation Principles * Berrin GÜNAY1 ** Asım Furkan TEKİR2 Öz Günümüz vergi hukukunun köklerini ve ruhunu özellikle Tanzimat sonrası olmak üzere geç dönem Osmanlı vergi reformlarında bulmak mümkündür. Bu tarihî devir, anayasal vergilendirme ilkelerinin nasıl bir değişim yarattığının aşama aşama gözlenebildiği bir gözlem alanı olarak esaslı bir önem ve elverişlilik arz etmektedir. Bu çalışma, işbu döneme günümüzde ayrıntılı bir şekilde tanımlanmış olan anayasal vergilendirme ilkeleri ışığında bakmayı amaçlamıştır. Bu çerçevede, öncelikle vergilendirme ilkelerinin neler olduğu ortaya konulmaya çalışılmış, daha sonra klasik Osmanlı vergi sisteminin bu ilkeler bakımından ne durumda olduğu kısaca değerlendirilmiş, ardından vergi konusundaki Tanzimat döneminden Meşrutiyet dönemini de kapsayacak biçimde Cumhuriyete kadarki anayasal ve diğer hukukî düzenlemeler ve somut tarihî vakıalar ve gelişmeler yorumlanarak nihayetinde ilkelere ne ölçüde riayet edildiği hakkında bir sonuca varılmaya çalışılmıştır. Anahtar Kelimeler: Osmanlı Vergi Reformu, Tanzimat Dönemi, Meşrutiyet Dönemi, Anayasal Vergilendirme İlkeleri, Osmanlı Vergi Sistemi, Osmanlı-Türk Anayasa Tarihi, Vergi Hukuku, İslam Vergi Hukuku Abstract It is possible to find the roots and
    [Show full text]
  • KLASİK DÖNEM OSMANLI VERGİ SİSTEMİ Ve VERGİ TÜRLERİ
    KLASİK DÖNEM OSMANLI VERGİ SİSTEMİ ve VERGİ TÜRLERİ Hazırlayan Cengiz BECERMEN (Eski Vergi Müfettişi) Kamu Yönetimi Uzmanı Vergi Müfettişleri Derneği Genel Merkezi Cihan Sok. No: 13/7 Sıhhiye / ANKARA Tel: (0312) 231 80 19 Fax: (0312) 231 80 65 e-mail: [email protected] www.vmd.org.tr Mizanpaj & Kapak Tasarımı Aren Reklam Tanıtım Dış Tic. Ltd. Şti. Dr. Mediha Eldem Sok. No: 38/15 Kızılay/ANKARA Tel: (0312) 430 70 81 www.arentanitim.com.tr Baskı EPAMAT Basım Yayın Ambalaj Reklam Promosyon Ltd. Şti. İvedik OSB Merkez Sanayi Sitesi 538. Sok. No: 35 İvedik/ANKARA Tel: (0312) 394 48 63 CENGİZ BECERMEN Yazar, 1964 yılında Kars’ın Kağızman ilçesinde doğdu. İlk, orta ve lise eği- timini Bitlis’te tamamladı. 1982 yılında başladığı Uludağ Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Maliye Bölümünden 1986 yılında mezun oldu. 1990 yılın- da Maliye Bakanlığında Vergi Müfettişi olarak göreve başladı. 1991-1995 yılları arasında Malatya’da, 1995-2000 yılları arasında Bolu’da ve 2000-2007 yılları arasında Ankara’da görev yaptı. 2008 yılı başında Bursa İl Özel İdaresinde İç Denetçi olarak başladığı görevine halen devam etmektedir. 2000 yılında Bolu İzzet Baysal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Kamu Yönetimi Bölümünde, “Osmanlı - Türk Modernleşmesi ve Bugünkü Durumun Tahlili” adlı tez çalışması ile Yüksek Lisans (Master) yaptı. “Kamu Yönetiminde Halkla İlişkiler”, “Küreselleşme”, “Postmodernite”, “Türk Kültürünün Tarihsel Gelişimi”, “Sahte Belge Düzenlenmesi ve Kullanılmasının Neden ve Sonuçları”, “Yerel Yönetimlerde Yeniden Yapılandırma Çalışmaları”
    [Show full text]
  • Osmanlı Devleti Kültür Ve Medeniyeti
    OSMANLI DEVLETİ KÜLTÜR VE MEDENİYETİ Devlet Yönetimi Osmanlı Devleti, cihat ve fetih anlayışı içerisinde kurulan Türk - İslam devletleri içerisinde en güçlü ve en uzun ömürlü olanıdır. Osmanlı devlet anlayışının kökeni eski Türk gelenekleri, İslam hukuku ve hâkim olunan topraklardaki devlet anlayışlarına dayanır. Osmanlı’da “Devlet hükümdar ailesinin ortak malıdır” anlayışı vardır. Bu anlayış hanedanın erkek çocuklarına tahta çıkma imkânı sağlamış, bu da taht kavgalarına neden olmuştur. Saltanat babadan oğula geçmekle beraber belirgin bir veraset sistemi görülmemektedir. I. Murat bu anlayışı değiştirmiş “Ülke hanedanın değil yalnızca hükümdar ve oğullarına aittir.” anlayışını getirmiştir. Amaç; merkezi otoriteyi güçlendirmek ve taht kavgalarını önlemektir. Fatih Sultan Mehmet, Kanunname-i Ali Osman’ı (Fatih Kanunnamesi) hazırlayarak veraset sistemini yazılı yasalar haline getirdi. Bu yasalarla merkezi otoritenin korunması için kardeş katline izin verilmiştir. Bu sistem I. Ahmet (1603 - 1617) Dönemi’nde “hanedanın en yaşlı ve akıllısının başa geçmesi’ şeklinde değiştirildi (Ekber-i Erşed). Bu değişiklikle taht kavgalarını önlemek amaçlanmıştır (olumlu sonuç). Ancak bu uygulama şehzadeler arasındaki rekabet duygusunu ortadan kaldırması bakımından olumsuz sonuçlar doğurmuştur. III. Mehmet Dönemi’nde “şehzadelerin sancağa gönderilmesi” uygulamasına son verilmiş ve “Kafes usulü” getirilmiştir. Bu durum şehzadelerin yönetim deneyiminden yoksun şekilde tahta çıkmalarına neden olmuştur. Kuruluş ve Yükseliş Dönemi padişahları sancak sistemine göre yetişmişlerdi. Şehzadeler (padişahın erkek çocuklarına verilen isim), Lalalarla birlikte sancaklara yönetim tecrübesi kazanmaları için gönderilirdi. Sancağa ilk çıkan I. Murat, son çıkan III. Mehmet’tir. Sancağa çıkmadan tahta oturan ilk Osmanlı padişahı I. Ahmet’tir. Osmanlı’da yönetim padişahın mutlak otoritesinde toplanırdı yani yönetim mutlak monarşiydi. Yavuz’un Mısır Seferi sonucunda Halifeliğin Osmanlı’ya geçmesi ile yönetim “Mutlak Teokrasi”ye dönüştü.
    [Show full text]
  • İstanbul İktisat Dergisi Istanbul Journal of Economics
    ISSN: 2602-4152 E-ISSN: 2602-3954 Istanbul Journal of Economics İstanbul İktisat Volume: 68, Issue: 1, Year: 2018 Dergisi Istanbul Journal of Economics is covered in; Google Scholar TUBITAK-ULAKBIM’s TR Index İstanbul İktisat Dergisi aşağıdaki indekslerde yer almaktadır; Google Scholar TUBİTAK-ULAKBİM TR Dizin Istanbul Journal of Economics - İstanbul İktisat Dergisi Volume/Cilt: 68, Issue/Sayı: 1, 2018 ISSN: 2602-4152 E-ISSN: 2602-3954 EDITORIAL MANAGEMENT / YAYIN KURULU Editor in Chief / Baş Editör Prof. Dr. Haluk Alkan İstanbul Üniversitesi, İstanbul-Türkiye Associate Editor / Yardımcı Editör Prof. Dr. Nazan Susam İstanbul Üniversitesi, İstanbul-Türkiye Managing Editor / Yönetici Editör Doç. Dr. Halil Tunalı İstanbul Üniversitesi, İstanbul-Türkiye Language Editor / Dil Editörü Elizabeth Mary Earl İstanbul Üniversitesi, Yabancı Diller Yüksekokulu, İstanbul-Türkiye Papers and the opinions in the Journal are the responsibility Owner / Sahibi of the authors. The Journal is owned by Prof. Dr. Haluk ALKAN (Istanbul, Turkey) on behalf of Istanbul Journal of Economics Dergide yer alan yazılardan ve aktarılan görüşlerden İstanbul İktisat Dergisi adına sahibi yazarlar sorumludur. Prof. Dr. Haluk ALKAN (İstanbul, Türkiye) This is a scholarly, peer-reviewed, open-access journal Publishing Company / Yayıncı Kuruluş published two times a year in June and December. Istanbul University Press / İstanbul Üniversitesi Yayınevi İstanbul Üniversitesi Merkez Kampüsü, 34452 Beyazıt, Fatih / İstanbul - Türkiye Haziran ve Aralık aylarında, yılda iki sayı olarak
    [Show full text]
  • Osmanli Sosyal Tarihi
    OSMANLI SOSYAL TARİHİ TARİH LİSANS PROGRAMI PROF. DR. ARZU TOZDUMAN TERZİ İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ AÇIK VE UZAKTAN EĞİTİM FAKÜLTESİ İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ AÇIK VE UZAKTAN EĞİTİM FAKÜLTESİ TARİH LİSANS PROGRAMI OSMANLI SOSYAL TARİHİ Prof. Dr. Arzu Tozduman Terzi Yazar Notu Elinizdeki bu eser, İstanbul Üniversitesi Açık ve Uzaktan Eğitim Fakültesi’nde okutulmak için hazırlanmış bir ders notu niteliğindedir. ÖNSÖZ Osmanlı Devletinin sosyal yapısı iyi bilindiği takdirde siyasi, ikitisadi ve kültürel kurumlar onun üzerine rahatlıkla bina edilebilir ve Osmanlı daha iyi anlaşılabilir. Dolayısıyla Osmanlı Devletinin temel yapısını oluşturan Osmanlı toplumu bu dersin inceleme alanıdır. Dersin ilk haftasında Osmanlı sosyal yapısının oluşumu ile konuya giriş yapılıp, sosyal yapının temelini oluşturan nüfus ve iskân üzerinde durulacaktır. Sınıf ayırımının olmadığı Osmanlı toplumunda daha çok iktisadî eğilimde olan tabakalaşma incelenerek Osmanlıya özgü özellikleri vurgulanacaktır. Kuşkusuz Osmanlı toplumu denildiğinde Osmanlı ailesinden kısa da olsa bahsedilmeden geçilmeyecektir. Osmanlı sosyal hayatında yer alan kurumların teşekkülünde çok önemli bir yeri olan vakıflar ele alınıp çoğunluğu vakıflarca desteklenen klasik dönem Osmanlı eğitim kurumlarına da genel hatlarıyla temas edilecektir. Osmanlı şehirlerinde yine vakıflarca desteklenen ve sosyo-ekonomik hayatın parçası olan esnaf teşkilatı dersimizde diğer işlenecek konular arasındadır. Hemen devamında toplumun huzur, güven ve refahının sağlanmasında büyük rol oynayan iki önemli kurum, narh ve muhtesiplik üzerinde durulacaktır. Osmanlı sosyal yapısını oluşturan yöneten ve yönetilen zümrelerin çalışma şartları, ücretleri ve sosyal güvenliği ise ayrı bir konu olarak ele alınacaktır. Toplum hayatında yine huzur ve güven ortamını sağlayan bir başka unsur şüphesiz hukuktur. İki dersimizi hukuka ayırarak aslında sosyal hayatın her safhasında hukukun varlığını gözler önüne sereceğiz. Son iki konumuzu ise sosyal hayatın iki önemli cephesi haberleşme ve ulaşıma ayırarak Osmanlı Sosyal Tarihi dersimizi sonlandıracağız.
    [Show full text]
  • Türk Vergġ Sġstemġ Ġçerġsġnde Yol Vergġsġnġn Yerġ Ve Cumhurġyet Dönemġndekġ Uygulamalari
    T.C. SELÇUK ÜNĠVERSĠTESĠ SOSYAL BĠLĠMLER ENSTĠTÜSÜ TARĠH ANA BĠLĠM DALI ATATÜRK ĠLKELERĠ VE ĠNKILÂP TARĠHĠ BĠLĠM DALI TÜRK VERGĠ SĠSTEMĠ ĠÇERĠSĠNDE YOL VERGĠSĠNĠN YERĠ VE CUMHURĠYET DÖNEMĠNDEKĠ UYGULAMALARI Arzu KAYA YÜKSEK LĠSANS TEZĠ DanıĢman Prof. Dr. Osman Akandere KONYA-2011 i ÖNSÖZ Anadolu, coğrafi konumu itibariyle her dönem bir ticari geçit koridoru olmuĢ, özellikle de Ġpek Yolu‟nun da önemli bir bölümünü teĢkil etmiĢtir. Osmanlı Devleti, kuruluĢunda Anadolu Selçukluları‟ndan teslim aldıkları ulaĢtırma ağını uzunca bir süre kullanmıĢtır. Askeri ihtiyaçları karĢılamak için geliĢtirdikleri karayolu ağları yükseliĢ döneminde, hem askeri hem de ticari ihtiyaçları karĢılamıĢtır. Bu yollara ilave olarak pek çok han, saray ve kervansaray da inĢa edilerek, güzergâhlarda ticaretin geliĢmesi ve ahenk içinde iĢlemesi için her türlü kolaylık sağlanmaya çalıĢılmıĢtır. YükseliĢ döneminde inĢa edilen karayolu ağı Devletin son dönemine kadar ihtiyacını karĢılamıĢtır. Ancak son dönemde yollara olan ihtiyacın arttığı, bunları inĢa edecek finans kaynaklarının bulunamadığı görülmektedir. Bununla birlikte yaĢanan uzun süreli savaĢların Osmanlı Devleti‟nin ekonomisine olumsuz etkilerinin yanı sıra Anadolu‟nun bizzat savaĢ alanı haline gelmesi mevcut yolların da imhasına neden olmuĢtur. Böyle bir dönemin bakiyesi üzerine kurulan Türkiye Cumhuriyeti‟nin kurucularının omuzlarına düĢen yük Ģüphesiz büyük olmuĢtur. Yeni Türkiye Cumhuriyeti Devleti‟nin bayındırlık politikası ve çalıĢmaları Millî Mücadele döneminde baĢlamıĢ ve Cumhuriyetin ilanıyla hız kazanmıĢtır.
    [Show full text]