T.C. Firat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dali
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
T.C. FIRAT ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ TARİH ANABİLİM DALI 1951/137 NUMARALI (1810-1811 M. TARİHLİ ) TRABZON ŞER'İYYE SİCİLİ YÜKSEK LİSANS TEZİ DANIŞMAN HAZIRLAYAN Prof. Dr. İbrahim YILMAZÇELİK Yalçın BAZNA 2013 T.C. FIRAT ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ TARİH ANABİLİM DALI 1951/137 NUMARALI (1810-1811 M. TARİHLİ ) TRABZON ŞER'İYYE SİCİLİ YÜKSEK LİSANS TEZİ DANIŞMAN HAZIRLAYAN Prof. Dr. İbrahim YILMAZÇELİK Yalçın BAZNA Jürimiz, ………………… tarihinde yapılan tez savunma sınavı sonunda bu yüksek lisans tezini oy birliğ/ oy çokluğu ile başarılı saymıştır. Jüri Üyeleri: 1. Prof. Dr. 2. 3. 4. 5. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yönetim Kurulunun …………. tarih ve ……… sayılı kararıyla bu tezin kabulü onaylanmıştır. Prof. Dr. Enver ÇAKAR Sosyal Bilimler Enstitüsü Müdürü II ÖZET 1951/137 Numaralı (1810-1811 M. Tarihli ) Trabzon Şer'iyye Sicili Yüksek Lisans Tezi Yalçın BAZNA Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı Elazığ-2013 Sayfa: VIII + 381 Şer’iyye Sicilleri Osmanlı tarihi açısından birinci elden kaynaklardır. Bu açıdan Yüksek Lisans Tezi olarak 1951/137 Numaralı (1810-1811 M. Tarihli) Trabzon Şer'iyye Sicilini çevirmeye çalıştık. Bu çalışma 1810-1811 tarihleri arasında Trabzon tarihinin ekonomik, idari, sosyal ve hukuki yönlerini sunmak için ortaya konulmuştur. Tez dört bölümden meydana gelmektedir. Tezde öncelikle Şer’iyye Sicillerinin tanımı, önemi ve ihtiva ettiği belge çeşitleri gibi konular hakkında kısaca bilgiler verilmiştir. Daha sonraki bölümlerde kısaca belge özetleri verilmiş ve metnin transkripsiyonu yapılmıştır. Defterde 551 belge bulunmaktadır. Çalışmadaki toplam 551 belgenin içeriğinde nikah hücceti, tereke tesbiti, ihtida hücceti, ibra hücceti, vasi hücceti, vakfiye hücceti gibi konular bulunmaktadır. Bunlar içerisinde nikah hücceti belgelerin çoğunluğunu oluşturmaktadır. Anahtar Kelimeler: Trabzon, Şer’iyye Sicili, Mahkeme, Belge, Tarih. III ABSTRACT Master Thesis 1951/137 Numbered (1810-1811 M. Dated) the Trabzon Shar'iyyah Registry Yalçın BAZNA The University Of Firat The Institute of Social Science The Deparment of History Elazığ-2013 Page: VIII + 381 Shar'iyyah Registries are primary sources for the history of the Ottoman. In this respect, we tried to turn the Shar’iyyah registry of Trabzon as Master's Thesis 1951/137 Numbered (1810-1811 M. Dated). This study is carried out in order to present the history of Trabzon economic, administrative, social and legal aspects between the years 1810-1811. Thesis consists of four chapters. İn thesis firstly is given briefly information about issues such as definition, importance of Shar'iyyah Registries and types in terms of contents. In the following sections a brief summary of the document was issued, and the transcription of the text. This document contains 551 pieces. These total 551 pieces includes the following topics: wedding ceremony, fixing and dividing inheritance, changing the religion, fixing script, tutelar script, foundation script. Wedding ceremony constıtutes most of these documents. Key Words: Trabzon, Shari’a Registry, Court, Document, History. IV İÇİNDEKİLER ÖZET .............................................................................................................................. II ABSTRACT ................................................................................................................... III İÇİNDEKİLER ............................................................................................................. IV KISALTMALAR ........................................................................................................ VII ÖNSÖZ ....................................................................................................................... VIII GİRİŞ ............................................................................................................................... 1 1.TARİHİ KAYNAK OLARAK ŞERCİYYE SİCİLLERİNİN ÖNEMİ ÜZERİNE 1 BİRİNCİ BÖLÜM 1. OSMANLILARDA KADI VE KADILIK MÜESSESESİ ...................................... 3 1.1. Osmanlı’da Kadı’nın Uyması Gereken Bazı Kurallar ve Kadı’nın Görevleri ....... 4 1.2. Kadı’ların Tayini .................................................................................................... 5 1.3. Kadı’nın Görevleri ................................................................................................. 6 1.3.1. Kadı’nın Adli Görevleri .................................................................................. 6 1.3.2. Kadı’nın Mülki Görevleri ................................................................................ 7 1.3.3. Kadı’nın Beledi Görevleri ............................................................................... 8 1.3.4. Kadı’nın Mali Görevleri .................................................................................. 8 1.4. Osmanlı Devleti’nde Muhakeme Usulü ve Şerciyye Mahkemeleri ....................... 9 1.5. Mahkeme Görevlileri ........................................................................................... 11 1.5.1. Naib ............................................................................................................... 11 1.5.2. Başkatib ve Katibler ...................................................................................... 11 1.5.3. Mukayyid ....................................................................................................... 12 1.5.4. Fetihhan ......................................................................................................... 12 1.5.5. Muhzırbaşı ve Muhzırlar ............................................................................... 12 1.5.6. Mahkeme İmamı ............................................................................................ 12 1.6. Kadıya Mülki Görevlerinde Yardımcı Olan Diğer Görevliler ............................. 13 1.6.1. Subaşılar ........................................................................................................ 13 1.6.2. Yasakçılar (Asesler) ...................................................................................... 13 1.6.3. Kale Dizdarı (Kale Muhafızı, Kale Serdarı) .................................................. 13 1.6.4. Muhtesip ........................................................................................................ 13 V İKİNCİ BÖLÜM 2. ŞERCİYYE SİCİLLERİNİN TÜRK KÜLTÜRÜ AÇISINDAN ÖNEMİ ....... 15 2.1. Şerciyye Sicillerinin Muhtevası ve İhtiva Ettikleri Belge Çeşitleri ..................... 16 2.1.1. Hüccetler (Senadat-ı şer’iyye) ve özellikleri ................................................. 18 2.1.2. İlamlar ve Özellikleri ..................................................................................... 19 2.1.3. Ma’ruz ........................................................................................................... 21 2.1.4. Müraseleler .................................................................................................... 21 2.1.4.1. Sadrazam, Beylerbeyi ve Kazaskerden Gelen Buyruldular .................... 22 2.1.4.2. Padişahtan Gelen Emir ve Fermanlar ..................................................... 22 2.1.4.3. Telhis ...................................................................................................... 22 2.1.4.4. Takrir ...................................................................................................... 23 2.1.4.5. Şukka ...................................................................................................... 23 2.1.4.6. Müzekkire ............................................................................................... 23 2.1.4.7. Temessük ................................................................................................ 24 2.1.4.8. Tereke ..................................................................................................... 24 2.1.4.9. Narh ........................................................................................................ 24 2.1.4.10. Tevzi Defterleri ..................................................................................... 24 2.1.4.11. Arzuhal .................................................................................................. 24 2.1.4.12. Vakfiye .................................................................................................. 25 2.1.4.13. İlmühaber .............................................................................................. 25 2.2. Şer’iyye Sicillerinin Kültür Tarihimiz ve Folklorümüz Açisindan Genel Bir Değerlendirilmesi ........................................................................................................ 25 2.2.1. Hukuk Tarihimiz Açısından Önemi .............................................................. 26 2.2.2. İktisat Tarihimiz Açısından Önemi ............................................................... 28 2.2.3. Askeri Tarihimiz Açısından Önemi ............................................................... 28 2.3. Trabzon Şeriyye Sicilleri ve 1915/137 Numarali (1810-1811 Miladi Tarihli) Trabzon Şer’iyye Sicilinin Tanitimi ........................................................................... 29 ÜÇÜNCÜ BÖLÜM 3. 1915/137 NUMARALI (1810-1811 MİLADİ TARİHLİ) TRABZON ŞER’İYYE SİCİLİ DEFTER’İNİN ÖZETLERİ……………………………………………..33 VI DÖRDÜNCÜ BÖLÜM 4. 1915/137 NUMARALI (1810-1811 MİLADİ TARİHLİ) TRABZON ŞER’İYYE SİCİLİ ............................................................................................................................ 81 SONUÇ .......................................................................................................................