DOCSLIB.ORG

R Ocznik Biblioteki Narodowej the National L Ibrary Y Earbook Xxxiii Xxxiv

Total Page：16

File Type：pdf, Size：1020Kb

Download full-text PDF Read full-text
R Ocznik Biblioteki Narodowej the National L Ibrary Y Earbook Xxxiii Xxxiv R Na niniejszy tom „Rocznika Biblioteki Narodo- wej” sk³adaj¹ siê, w czêœci pierwszej, studia OCZNIK i materia³y zwi¹zane z osiemnastowieczn¹ ksi¹¿- nic¹ braci Za³uskich. Czêœæ drug¹ wype³niaj¹ rozprawy poœwiêcone R OCZNIK innym dokonaniom kultury staropolskiej, B a tak¿e dawnym cennym dzie³om przechowywa- nym obecnie w zbiorach Biblioteki Narodowej, IBLIOTEKI wœród których znajduje siê, miêdzy innymi, piêt- B IBLIOTEKI nastowieczny Modlitewnik niderlandzki ze zbio- rów Biblioteki Publicznej Za³uskich. Tekstom na temat jego niezwyk³ych iluminacji towarzyszy efektowna ikonografia. Poprzez materia³ ilustra- N NARODOWEJ cyjny przypomniano równie¿ niedawne (zorga- nizowane w 1998 roku) obchody jubileuszowe ARODOWEJ pierwszej polskiej ksi¹¿nicy narodowej. XXXIII XXXIV XXXIII Nastêpny, XXXV tom „Rocznika BN”, przygoto- wany na 75-lecie Biblioteki Narodowej, wype³- ni¹ artyku³y i rozprawy zwi¹zane tematycznie z jej dziejami, wspó³czesnoœci¹, a tak¿e z nieod- . leg³¹ wa¿n¹ tradycj¹ – dziewiêtnastowiecznym XXXIV polskim piœmiennictwem, bibliotekarstwem i s³u¿b¹ bibliograficzn¹. Tom otworz¹ wypowiedzi uczonych, ludzi kul- tury i bibliotekarzy. Tematem tekstów bêd¹ wyobra¿enia i oczekiwania zwi¹zane z dzia³al- noœci¹ oraz najwa¿niejszymi funkcjami central- nej biblioteki pañstwa. ISBN 83-7009-339-6 ISSN 0083-7261 R OCZNIK BIBLIOTEKI NARODOWEJ THE NATIONAL L IBRARY Y EARBOOK XXXIII XXXIV National Library Warszawa 2001 R OCZNIK B IBLIOTEKI NARODOWEJ XXXIII XXXIV Biblioteka Narodowa Warszawa 2001 Rada Programowa Czasopism Biblioteki Narodowej Ewa Barteczko, Stanisław Czajka, Maciej Dąbrowski Henryk Hollender, Michał Jagiełło (przewodniczący) Jadwiga Kołodziejska, Janusz Kostecki Stanisław Makowski, Andrzej Markowski Krzysztof Migoń, Joanna Pasztaleniec-Jarzyńska Jan Pirożyński, Edward Potkowski, Stanisław Siekierski Barbara Sosińska-Kalata, Jerzy Wisłocki, Wiesław Władyka Andrzej Wyczański, Krzysztof Zamorski Redaktor naczelny Halina Tchórzewska-Kabata Projekt okładki Wiktor Jędrzejec Opracowanie typograficzne Andrzej Tomaszewski Redaktor tomu Elżbieta Olszewska Redaktor techniczny Teresa Trusewicz Streszczenia angielskie i przekład spisu treści Wojciech Tyszka Adres redakcji Zakład Redakcji Czasopism BN Biblioteka Narodowa al. Niepodległości 213 02-086 Warszawa Druk Zakład Graficzny Biblioteki Narodowej. Zam. 312/2001 Polkomtel S.A., operator sieci cyfrowej telefonii komórkowej PLUS GSM, wspomógł finansowo w 1998 r. przygotowanie wystawy „Corona urbis et orbis. Biblioteka Załuskich”, a w latach następnych wydanie albumu Nad złoto droższe oraz obecnego tomu „Rocznika Biblioteki Narodowej”. ISBN 83-7009-339-6 ISSN 0083-7261 Spis rzeczy 5 Spis rzeczy Wokół Biblioteki Załuskich Wdzięczność sukcesorom krwi i imienia Załuskich za Bibliotekę 9 Halina Tchórzewska-Kabata Biblioteczne rocznice. Kilka wspomnień z uroczystości jubileuszowych Biblioteki Załuskich i Biblioteki Narodowej 11 Jan Kozłowski Biblioteka Załuskich w dwunastu odsłonach 17 Barbara Milewska-Waźbińska „Corona Urbis et Orbis” Jakuba Pawła Radlińskiego. Uwagi o poetyckim pomniku wystawionym Bibliotece Załuskich 57 Zofia Zielińska Nieznane listy biskupa Józefa Andrzeja Załuskiego z 1770 roku 67 W siedzibach bibliotek Przemysław Krajewski Pałac Daniłowiczowski w latach 1736–1795. Siedziba Biblioteki Załuskich w świetle badań archiwalno-ikonograficznych 87 Studia i materiały Alicja Karłowska-Kamzowa Geneza i funkcje ideowe miniatur „Modlitewnika niderlandzkiego” ze zbiorów Biblioteki Narodowej w Warszawie 95 Maria Woźniak Konserwacja „Modlitewnika niderlandzkiego” 105 Michał Spandowski Nowe odkrycia inkunabulistyczne w Uppsali 111 Daiva Narbutiené „Katechizm” Jana Seklucjana na Litwie 117 Paulina Buchwald-Pelcowa Handel książką w Warszawie w czasach saskich 123 Konrad Zawadzki „Wiadomości różne Cudzoziemskie”, 1696–1705 159 Anna Osiewalska „Dziennik Handlowy” Tadeusza Podleckiego. Szkic monograficzny 177 Kazimierz Ossowski „Gazette de Varsovie”. Francuskojęzyczna gazeta warszawska z lat 1807–1808 197 Hanna Łaskarzewska Ma grande bibliothèque du Château 219 Spis rzeczy 6 Hanna Widacka Znane i nieznane sztychy G. J. Marstallera, nadwornego rytownika Stanisława Augusta 229 Recenzje i omówienia Paulina Buchwald-Pelcowa Cenzura w dawnej Polsce. Między prasą drukarską a stosem Warszawa 1997 (Marian Malicki) 257 Jan Pirożyński Z dziejów obiegu informacji w Europie XVI wieku. Nowiny z Polski w kolekcji Jana Jakuba Wicka w Zurychu z lat 1560–1587 Kraków 1995 (Konrad Zawadzki) 258 Каталог палеотипов из фондов Центральной научной библиотеки им. В. И. Вернадского НАН Украины cоставитель M. A. Шамрай при участии Б. В. Грановского и И. Б. Торбакова, Киев 1995 (Henryk Bułhak) 261 Janina Buła Katalog kalendarzy polskich od XVI do XVIII wieku w zbiorach Biblioteki Czartoryskich Kraków 1994 (Stanisław Ciepłowski) 265 Sejmy i sejmiki pierwszej Rzeczypospolitej. Dokumenty w zbiorach Biblioteki Narodowej oprac. M. Wrede i M. Wrede Warszawa 1999 (Janusz Tazbir) 269 Kościuszko – powstanie 1794 r. – tradycja. Materiały z sesji naukowej w 200-lecie powstania kościuszkowskiego, 15–16 kwietnia 1994 r. pod red. J. Koweckiego, Warszawa 1997 (Barbara Grochulska) 270 Katalog rękopisów Biblioteki Polskiej w Paryżu: t. 6 Archiwum Czartoryskich, Hôtel Lambert. Sygnatury 760–1135 oprac. J. Pezda, Paryż–Warszawa 1996 t. 7 Sygnatury 1136–1359 oprac. M. Gamdzyk-Kluźniak, D. Kamolowa, A. Kaszlej, M. P. Prokop, T. Sieniatecka, Paryż–Warszawa 1996 (Andrzej Zieliński) 280 7 Contents Around the Załuski Library Gratitude for the Library to the Successors of the Załuskis’ Blood and Name 9 Halina Tchórzewska-Kabata Library Anniversaries. A Few Reminiscences from Jubilees of the Załuski Library and the National Library in Warsaw 11 Jan Kozłowski The Załuski Library in Twelve Scenes 17 Barbara Milewska-Waźbińska Jakub Paweł Radliński’s “Corona Urbis et Orbis”. Remarks on Poetic Monument Erected in Honour of the Załuski Library 57 Zofia Zielińska The Unknown Letters of Bishop Józef Andrzej Załuski Written in 1770 67 In the Seats of Libraries Przemysław Krajewski The Daniłowiczowski Palace in the Years 1736–1795. The Seat of the Załuski Library in the Light of Archival and Iconographic Research 87 Studies and Materials Alicja Karłowska-Kamzowa The Origin and Ideological Functions of Miniatures in “Modlitewnik niderlandzki” from the Collections of the National Library in Warsaw 95 Maria Woźniak The Conservation of “Modlitewnik niderlandzki” 105 Michał Spandowski New Incunabula Findings in Uppsala 111 Daiva Narbutiené Jan Seklucjan’s “Katechizm” in Lithuania 117 Paulina Buchwald-Pelcowa Book Trade in Warsaw in the Saxon Age 123 Konrad Zawadzki “Wiadomości różne Cudzoziemskie”, 1696–1705 159 Anna Osiewalska Tadeusz Podlecki’s “Dziennik Handlowy”. A Monographic Study 177 Kazimierz Ossowski “Gazette de Varsovie” — the Warsaw Daily Paper in French from 1807–1808 197 Contents 8 Hanna Łaskarzewska Ma grande bibliothèque du Château 219 Hanna Widacka The Known and Unknown Engravings of G. J. Marstaller, the Court Engraver of Stanisław August 229 Reviews and Presentation Paulina Buchwald-Pelcowa Cenzura w dawnej Polsce. Między prasą drukarską a stosem Warszawa 1997 (Marian Malicki) 257 Jan Pirożyński Z dziejów obiegu informacji w Europie XVI wieku. Nowiny z Polski w kolekcji Jana Jakuba Wicka w Zurychu z lat 1560–1587 Kraków 1995 (Konrad Zawadzki) 258 Каталог палеотипов из фондов Центральной научной библиотеки им. В. И. Вернадского НАН Украины cоставитель M. A. Шамрай при участии Б. В. Грановского и И. Б. Торбакова, Киев 1995 (Henryk Bułhak) 261 Janina Buła Katalog kalendarzy polskich od XVI do XVIII wieku w zbiorach Biblioteki Czartoryskich Kraków 1994 (Stanisław Ciepłowski) 265 Sejmy i sejmiki pierwszej Rzeczypospolitej. Dokumenty w zbiorach Biblioteki Narodowej oprac. M. Wrede and M. Wrede Warszawa 1999 (Janusz Tazbir) 269 Kościuszko – powstanie 1794 r. – tradycja. Materiały z sesji naukowej w 200-lecie powstania kościuszkowskiego, 15–16 kwietnia 1994 r. pod red. J. Koweckiego, Warszawa 1997 (Barbara Grochulska) 270 Katalog rękopisów Biblioteki Polskiej w Paryżu: t. 6 Archiwum Czartoryskich, Hôtel Lambert. Sygnatury 760–1135 oprac. J. Pezda, Paryż–Warszawa 1996 t. 7 Sygnatury 1136–1359 oprac. M. Gamdzyk-Kluźniak, D. Kamolowa, A. Kaszlej, M. P. Prokop, T. Sieniatecka, Paryż–Warszawa 1996 (Andrzej Zieliński) 280 Zaluski OK 1/16/02 10:46 AM Page 1 WDZI¢CZNOSC SUKCESSOROM KRWI Y IMIENIA ZA¸USKICH ZA BIBLIOTEK¢ OWSZECHNE ka˝dego Narodu uszcz´Êliwienie zawis∏o na obfitoÊci M´˝ów nie tylko znakomitoÊcià urodzenia, ale Pte˝ y wybornemi przymiotami zaszczyconych; a za˝ywaià- cych onych ku przys∏udze Oyczyzny; z tych liczby byli nieÊmier- telney pami´ci godni, nayprzód Andrzey Za∏uski Biskup Kra- kowski, Xià˝e Siewierski, który, oprócz innych wielkiemu M´- ˝owi w∏aÊciwych czynow wielkim kosztem za w∏asne pieniàdze Bibliotek´ na Bielaƒskiey Ulicy obszernà, y wspania∏à wymuro- wa∏, naywybornieyszemi ksi´gami z zagranicy wielkim nak∏adem nabytemi, y nayrzadszemi R´kopismami nape∏ni∏, y innemi oso- bliwszemi ciekawoÊciami przyozdobi∏, Dochod na utrzymywanie Bibliotkarzow, przez skupienie znacznych placow, y zapisanie na Wsi Gàskach czterdziestu tysi´cy, opatrzy∏. Ten˝e Mà˝ pe∏en naywybornieyszych przymiotów, y gorliwoÊci o dobro Oyczyzny y Religii Katolickiey, w Krakowie Seminarium dla Klerykow z wiktem, odzie˝à, y wszelkà wygodà, aby si´ przez lat szeÊç na dobrych Pasterzow doskonalili, ufundowa∏, tudzie˝ Zgromadze- nie Siostr Mi∏osiernych w Pu∏tusku, y Krakowie ufundowawszy, one˝ hoynie z w∏asney fortuny opatrzy∏, zgo∏a co Przodek Jego Przew: niegdy
Load more

Recommended publications
  • Biblioteka Publiczna Załuskich I Jej Twórcy
    шо Biblioteka Publiczna Załuskich i jej twórcy STOWARZYSZENIE BIBLIOTEKARZY POLSKICH WARSZAWA 1959 BIBLIOTEKA PUBLICZNA ZAŁUSKICH I JEJ TWÓRCY HOMMAGE de la part de Г Association des Bibliothecaires Polonais aux Membres de la XXV^ Session du Conseil de la FI AB tenue a Varsovie du 13 au 17 septembre 1959 La Bibliotheque Publique des freres Załuski a Varsovie (avec un resume en franęaie) ASSOCIATION DES BIBLIOTHECAIRES POLONAIS VARSOVIE 1959 Biblioteka Publiczna Załuskich i jej twórcy STOWARZYSZENIE BIBLIOTEKARZY POLSKICH WARSZAWA 1959 Niemoc polityczna Rzeczypospolitej za czasów saskich Zacofanie kulturalne i upadek życia umysłowego ♦ Pierwsze objawy odrodzenia za Augusta III ♦ Rola Stanisława Konarskiego i braci Załuskich Powołana do życia w połowie XVIII wieku w Warszawie pierwsza polsl^a Biblioteka Publiczna nie istnieje już od lat z górą stupięćdzie- sięciu. Jej twórcy, dwaj bracia Załuscy — Andrzej Stanisław Kostka, kanclerz wielki koronny, biskup krakowski i Józef Andrzej, referendarz koronny, biskup kijowski — już od dwóch stuleci spoczywają w grobie. Niewygasłą i żywą pozostała tylko wdzięczna pamięć u potomnych, a wraz z nią — jedna z najpiękniejszych kart w dziejach polskiej kul­ tury. Karta żywa i niezapomniana, bowiem dzieło stworzone przez Załuskich stało się jedną z podwalin, na których wyrósł gmach później­ szej nauki polskiej. Skarby kulturalne, jakie w niej nagromadziła długo­ letnia, niezmordowana i ofiarna praca tych dwóch prekursorów Oświe­ cenia w Polsce, zapłodniły myśl twórczą wielu polskich uczonych, a idea Publicznej Biblioteki Narodowej stała się impulsem do kontynuowania ich dzieła i podejmowania poczynań kulturalnych, nawiązujących do rozległego programu, jaki rozwinęli Załuscy przed Polską XVIII stulecia. Życie intelektualne braci Załuskich, przerastających pod wielu wzglę­ dami współczesne im pokolenie, przepadło na smutny okres historii polskiej.
    [Show full text]
  • Özel Sayı “Polonya Ve Türk Dünyası”, Kasım 2019 1
    Çevrimiçi Tematik Türkoloji Dergisi ACTA TURCICA Online Thematic Journal of Turkic Studies actaturcica.org Özel Sayı “Polonya ve Türk Dünyası”, Kasım 2019 Polish Eighteenth Century Sources on Turkey and the Turkish Language Türkiye ve Türkçe Üzerine 18. Yüzyıl Polonya Kaynakları Ewa Siemieniec-Gołaś Prof., Jagiellonian University, Krakow, Poland [email protected] Abstract Özet The eighteenth century brought abundance of Polish On sekizinci yüzyıl, Osmanlı Türkiyesi ve Türklere dair literary works related to Ottoman Turkey and Turkish Lehçe edebî eserlerin bol bulunduğu bir dönemdi. Söz subject matter. These works were various regarding the konusu eserler karakter ve edebî tür bakımından çeşitlilik character and literary kind. Thus, there were descriptions arz eder ve bunlar Osmanlı ülkesinin tasvirleri, buraya of the Ottoman state, descriptions of journeys and legates yapılan seyahatlere ve elçiliklere dair betimlemeler, to Turkey, memoirs, diaries, letters and others. From the hatıralar, günlükler, mektuplar ve benzerleridir. Adı eçen midst of those works one can mention the memoirs eserler arasında, Salomea Pilsztynowa tarafından yazılan written by Salomea Pilsztynowa, the reminiscence from hatıralar, Jan Potocki’nin Osmanlı Türkiye’sine journey to Turkey by Jan Potocki, the descriptions of yolculuğundan anılar, Józef Mikosza ve Franciszek Ottoman state by Józef Mikosza and Franciszek Bohomolec’in Osmanlı ülkesine ilişkin tasvirleri, Bohomolec, Franciszek Gościecki’s a rhymed description Franciszek Gościecki’nin kaleme
    [Show full text]
  • Sylabus Przedmiotu / Modułu Kształcenia Na Rok 2018/2019
    Sylabus przedmiotu / modułu kształcenia na rok 2018/2019 - z aktualizacją treści wynikłą z rozwoju badań Historia literatury polskiej: literatura dawna - Nazwa przedmiotu/modułu kształcenia: oświecenie Nazwa w języku angielskim: History of polish litrature: old literature - Aufklärung Język wykładowy: polski Filologia polska, przedmioty Kierunek studiów, dla którego przedmiot jest oferowany: podstawowe i kierunkowe Jednostka realizująca: Instytut Polonistyki i Neofilologii UPH, Zakład Literatury Polskiej Rodzaj przedmiotu/modułu kształcenia (obowiązkowy/fakultatywny): obowiązkowy Poziom modułu kształcenia (np. pierwszego lub drugiego stopnia): pierwszego stopnia Rok studiów: pierwszy Semestr: drugi Liczba punktów ECTS: 4 Imię i nazwisko koordynatora przedmiotu: prof. nzw. UPH dr hab. Antoni Czyż Imiona i nazwiska prowadzących przedmiot: prof. nzw. UPH dr hab. Antoni Czyż Wprowadzenie i aplikacja pojęć z historii literatury oraz Założenia i cele przedmiotu: przedstawienie empatyczne ważnej epoki literatury pol- skiej.. Symbol Efekty kształcenia Symbol efektu efektu WIEDZA kierunkowego Terminologia z zakresu nauki o literaturze oraz poetyki opisowej i histo- K_W01, K_W03, W_01 rycznej. Koncepcje literackości, w tym Stefanii Skwarczyńskiej. Pojęcia: li- K_W11 teratura piękna, literatura stosowana. Najważniejsi twórcy polskiej literatury dawnej epoki oświecenia. Arcy- K_W11, W_02 dzieła oraz ważne historycznie utwory tych okresów. Swoistość epoki: jej k_W12, style oraz prądy. Konteksty interdyscyplinarne epok literackich: historia idei, dzieje este- W_03 K_W12, K_W16 tyki. UMIEJĘTNOŚCI Sprawność w zakresie analizy oraz interpretacji tekstu literackiego z zakre- U_01 K_U03 su epok dawnych - baroku i oświecenia. Rozpoznanie żywotnej tradycji tej epoki dawnej oraz nawiązań do niej w U_03 K_U11, KU_013 kulturze polskiej. KOMPETENCJE SPOŁECZNE Student i absolwent dzięki temu wykładowi ma kompetencje oraz sprawno- ści analityczne w odniesieniu do czwartej epoki dawnej kultury polskiej i K_K02, K_K03, K_01 europejskiego Zachodu.
    [Show full text]
  • Marriage, Inheritance, and Family Discord: French Elite and the Transformation of the Polish Szlachta
    Blackburn: Marriage, Inheritance, and Family Discord 2 WORLD HISTORY REVIEW / Summer 2004 MARRIAGE, INHERITANCE, AND FAmily DISCORD: FRENCH ELITE AND THE TRANSFORMATION OF THE POLISH SZLACHTA by Christopher Blackburn [M. Damon to M. Wisdom] As to philosophy, you should know that our present age is one of enlightenment. Along with English frock coats, philosophy has come into vogue. In the boudoirs of the most fashionable ladies, right next to embroidery hoops and face powder you will find volumes of M. Rousseau, the philosophical works of Voltaire, and other writings of that sort. —Ignacy Krasicki (1776) Several important themes permeate Monsieur Damon’s instruc- tions to his aristocratic pupil. Most significant is not that Poland was a part of the general European Enlightenment, but that Polish enlight- ened thought resided primarily within “fashionable” elite circles and was ultimately based on the writings of the French philosophes. The wholesale acceptance of French culture brought a clear and conscious change to the szlachta’s traditionally Sarmatian character, while at the same time the szlachta family was unconsciously transformed by the more subtle Western notions of kinship and affective individual- ism, a process that culminated with the reign of the last enlightened despot—Napoleon Bonaparte.2 The mentalité of the Polish nobility was recast in the eighteenth century as its membership embraced selectively certain aspects of both the Enlightenment and ancien régime France. The piecemeal acceptance of these ideas by the traditionally Sarmatian nobility led to the evolution of an ideology resembling Enlightened Sarmatianism—one that embraced formal education, individualism, and Western appearance, which coexisted with agrarianism, anti-urbanism, and devotion to the Church.3 Once again the szlachta displayed its paradoxical nature by Produced by The Berkeley Electronic Press, 2003 1 World History Review, Vol.
    [Show full text]
  • CENZURA W DAWNEJ POLSCE Między Prasą Drukarską a Stosem
    Paulina Buchwald-Pelcowa CENZURA W DAWNEJ POLSCE Między prasą drukarską a stosem WYDAWNICTWO Ф NAUKA-DYDAKTYKA-PRAKTYKA CENZURA W DAWNEJ POLSCE Polish Librarians Association пП Ш А € ^ Paulina Buchwald-Pelcowa THE CENSORSHIP IN ANCIENT POLAND Between the printing and the stake WYDAWNICTWO SBP Warsaw 1997 Л \ Komitet Redakcyjny serii wydawniczej < <NAUKA—DYDAKTYKA— PRARTYKA> > Marcin DRZEWIECKI (przewodniczący). Stanisław CZAJF\A. Zofia GACA- DĄBROWShlA, Janusz ^i4P4ŚCłIV, Danuta F\ONIECZNA, Krzysztof iVlIGON. Mieczysław MUR4SZKIEWICZ, Janusz NOWICKI (sekretarz). Wanda PIiNDLOWA. Maria PRÓCHNICłvĄ. Barbara STEFANIAK. Hanna TADEUSIEWICZ. Zbigniew ŻMIGRODZKI. Redakcja techniczna i korekta Anna LIS Ksie^żka wydana staraniem Stow ar^zenia Bibliotekarz Polskich przy finan- ^ wsparciu Instytutu Informacji Naukowej i Studiów Bibliologicznych j Uniwersytetu Warszawskiego © Copyright by Stowarzyszenie BibHotekarzy Polskich ISBN 83-85778-80-2 CIP — Biblioteka Narodowa Buchwakl-Pelcowa Paulina Cenzura w dawnej Polsce: między prasą drukarską a stosem / Paulina Buchwald- Peicowa: Stowarzyszenie Bibliotekarzy Polskich. - Warszawa: W^daw. SBP. 1997. - (Nauka, Dydaktyka, Praktyka: t. 24) Wydawnictwo SBP. Warszawa 1997. Wydanie I. Ark. wyd. 19.6Л A\rk. druk. 18,25 Skład i łamanie Ryszard LIPNICKI Druk i oprawa: W'arszawska Drukarnia Naukowa, ul. Śniadeckich 8, 0()-()56 W'arszaw’a, tel. 628-87-77 W ST ĘP ............................................................................................................ 13 I. EDYim-1 INGERENCJE KRÓLEWSKIE ..............................................25
    [Show full text]
  • Before and After Suppression: Jesuits and Former Jesuits in the Polish-Lithuanian
    Richard Butterwick (University College London) Before and After Suppression: Jesuits and Former Jesuits in the Polish-Lithuanian Commonwealth, c. 1750-1795 In some ways the Jesuits exercised more influence in the eighteenth-century Polish- Lithuanian Commonwealth than anywhere else in Europe. Whereas elsewhere the Society of Jesus provided confessors and spiritual advisors to princes, in the Commonwealth it educated generations of nobles as republicans. The Jesuits ran more schools and colleges than all the other orders combined, and Jesuits were more numerous than any other single order. The research of numerous scholars has illuminated the multi-faceted activity of the Society of Jesus in the decades before suppression, allowing the revision of older verdicts on their supposedly pernicious cultural, political and educational role. This research is ongoing, but the present chapter will endeavour to synthesize some of it. It will first review the condition of the Polish- Lithuanian Jesuits in the last decades before suppression, and then consider some of the ways in which former Jesuits adapted to a variety of new roles within what was left of Poland-Lithuania. The Commonwealth was truncated by partition in 1772, reduced again in 1793, and its remnants were dismembered completely in 1795. Catholic Europe’s religious orders reached their ‘brim of prosperity’ in the middle decades of the eighteenth century.1 In East-Central Europe, the cup of monastic prosperity continued to fill throughout the 1750s and 1760s. This tendency certainly applies to the Society of Jesus in the Commonwealth. Following the announcement, but before the ratification of the First Partition, the papal nuncio to the Commonwealth, Giuseppe Garampi, carried out a thorough survey of its regular clergy.
    [Show full text]
  • Konfederacja Sejmowa Z 1776 Roku : Narzędzie Dworskiego Zamachu Stanu
    ACTA UNIVERSITATIS NICOLAI COPEKNICI HISTORIA XXVIII — NAUKI HUMANISTYCZNO-SPOŁECZNE — ZESZYT 259 — 1993 WOJCIECH STANEK KONFEDERACJA SEJMOWA Z 1776 ROKU — NARZĘDZIE DWORSKIEGO ZAMACHU STANU Zarys treści. Sejmy skonfederowane w drugiej połowie XVIII w. Działania stronnictwa królewskiego i opozycji przed sejmem 1776 r. Zawiązanie konfederacji sejmowej. Organizacja wewnętrzna konfederacji. Działania konfederacji skierowane przeciw opozycji sejmowej. Walka ze stronnictwem hetmańskim. Konfederacja a przebieg sejmu i procedura ustawodawcza. Nieudane próby powtórzenia konfe- derackiego zamachu stanu. Niezwykle charakterystyczną cechą parlamentaryzmu szlacheckiego epoki stanisławowskiej było zjawisko konfederowania sejmów. Sejmy skonfederowane występowały wprawdzie już wcześniej, dopiero jednak po roku 1764 osiągnęły w pełni rozwiniętą formę. Na czternaście sejmów odbytych za panowania Stanisława Augusta aż dziewięć obradowało pod węzłem. Imponujący był również ich dorobek ustawodawczy — zdecydo- wana większość konstytucji z tego okresu, z Ustawą Rządową na czele, została uchwalona na sejmach konfederackich. Badając owe zgromadze- nia jako specyficzną formę ustrojową wyłonioną z syntezy sejmu i kon- federacji postawiłem tezę, iż istotą konfederowania sejmu było wprowa- dzenie do niego mechanizmów funkcjonowania specyficznych dla za- przysiężonego związku, co pozwalało na zniesienie iuris vetandi i zasto- sowanie zasady większości głosów. Z politycznego zaś punktu widzenia objęcie sejmu węzłem konfederacji ułatwiało siłom tworzącym zaprzy- siężony
    [Show full text]
  • Księstwa Rzeczpospolitej Państwo Magnackie Jako Region Polityczny
    1 INSTYTUT GEOGRAFII I PRZESTRZENNEGO ZAGOSPODAROWANIA IM. STANISŁAWA LESZCZYCKIEGO POLSKA AKADEMIA NAUK PRACE GEOGRAFICZNE NR 238 2 GEOGRAPHICAL STUDIES No. 238 THE DUCHIES OF THE POLISH-LITHUANIAN COMMONWEALTH THE MAGNATE LORDSHIP AS A POLITICAL REGION 3 INSTYTUT GEOGRAFII I PRZESTRZENNEGO ZAGOSPODAROWANIA IM. STANISŁAWA LESZCZYCKIEGO POLSKA AKADEMIA NAUK PRACE GEOGRAFICZNE NR 238 Mariusz Kowalski KSIĘSTWA RZECZPOSPOLITEJ PAŃSTWO MAGNACKIE JAKO REGION POLITYCZNY WARSZAWA 2013 4 KOMITET REDAKCYJNY REDAKTOR: Grzegorz Węcławowicz CZŁONKOWIE: Jerzy Grzeszczak, Barbara Krawczyk, Jan Matuszkiewicz, Jerzy J. Parysek RADA REDAKCYJNA Bolesław Domański, Adam Kotarba, Jan Łoboda, Andrzej Richling, Jan S. Kowalski, Andrzej Lisowski, Eamonn Judge, Lydia Coudroy RECENZENCI TOMU Urszula Augustyniak, Marek Sobczyński ADRES REDAKCJI PRAC GEOGRAFICZNYCH IGiPZ PAN ul. Twarda 51/55, 00–818 Warszawa Zgłoszenie pracy do druku jest jednoznaczne z wyrażeniem zgody na opublikowanie w wersji papierowej i elektronicznej Opracowanie redakcyjne i techniczne: Ewa Jankowska Zdjęcie na okładce: fragment mapy Magni Ducatus Lithuaniae... (wydanie z 1613 r.) © Copyright by Instytut Geografi i i Przestrzennego Zagospodarowania PAN im. Stanisława Leszczyckiego, Warszawa 2013 PL ISSN 0373-6547 ISBN 978-83-61590-27-9 Łamanie wykonano w IGiPZ PAN Druk i oprawa: Drukarnia Klimiuk ul. Zwierzyniecka 8A, 00-719 Warszawa 5 SPIS TREŚCI 1. Wstęp ...............................................................................................................................9 2. Perspektywa
    [Show full text]
  • Bibliografia Pracowników Za Rok 2005
    Bibliografia pracowników za rok 2005 ADAMCZYK Jacek 1. 30 not rec.: Acta Poloniae Historica 2005 vol. 91-92. 2. Sekretarz Red. czasopisma: Przegląd Historyczny T. 96: 2005 z. 1-3. 3. Streszczenie: W: La femme dans la société médiévale et moderne. (Actes du colloque de Nieborów 6-8 juin 2002). Ed. Perrine Mane, Françoise Piponnier, Małgorzata Wilska, Marta Piber-Zbieranowska. Varsovie 2005 Institut d’Histoire Académie Polonaise des Sciences (ss. 242) s. 237-241. W streszczeniu wykorzystano komunikat z konferencji nieborowskiej, opublikowany w: Mazowieckie Studia Humanistyczne 2003 nr 1/2 s. 261-264, stąd zawiera ono wzmiankę o referacie Hanny Zaremskiej, zaprezentowanym na konferecji, a niepublikowanym w tej książce. ARTYMOWSKI Stefan 1. „Żołnierz Wolności” patrzy na Praską Wiosnę. Biuletyn Instytutu Pamięci Narodowej 2003 nr 8/9. 2. Współautor: Zrzeszenie Studentów Polskich w latach sześćdziesiątych. Między stołówką, klubem i „transmisją do mas”. Teka Historyka. Materiały Studenckiego Koła Naukowego Historyków 2004 z. 24. Wspólnie z: Grudnik Bartłomiej, Jung Martin, Kula Marcin, Łuczak Aleksandra, Mazan Kazimierz, Tomaszewski Paweł, Wróbel Adam, Ziątek Michał. 3. Współoprac. indeksu: W: Księga świadectw. Skazani na karę śmierci w czasach stalinowskich i ich losy. Pod red. Krzysztofa Madeja, Jana Żaryna i Jacka Żurka. Warszawa 2003 Instytut Pamięci Narodowej. Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu. Relacje i Wspomnienia. T. 5. Wspólnie z: Madej Anna. 4. Oprac. indeksu: W: Kula Marcin: Krótki raport o użytkowaniu historii. Warszawa 2004 Wydawn. Naukowe PWN. 5. Graficzne opracowanie wyników badań: W: Kamińska Krystyna: Samorządy lokalne wobec wdrażania obowiązku edukacyjnego sześciolatków. Warszawa 2004 Instytut Spraw Publicznych. Ekspertyzy, Rekomendacje, Raporty z Badań. BAŃBOR Jan 1. Zwalczanie Solidarności i opozycji demokratycznej w latach osiemdziesiątych XX wieku przez komunistyczne służby specjalne na przykładzie współpracy SB i wschodnioniemieckiej Stasi.
    [Show full text]
  • Przemiany Druk.Pdf
    Maria Barbara Topolska Przemiany zachodnioeuropejskiego pogranicza kulturowego pomiędzy Bugiem a Dźwiną i Dnieprem (polsko-litewsko-białorusko-ukraińskie losy od XV do początku XX wieku) Maria Barbara Topolska Przemiany zachodnioeuropejskiego pogranicza kulturowego pomiędzy Bugiem a Dźwiną i Dnieprem (polsko-litewsko-białorusko-ukraińskie losy od XV do początku XX wieku) Kurs 14 wykładów Zielona Góra 2009 RADA WYDAWNICZA Krzysztof Urbanowski (przewodnicz¹cy), Marian Adamski, Rafa³ Ciesielski, Micha³ Drab, Andrzej Maciejewski, Maria Fic, Beata Gabryœ, Bohdan Halczak, Janusz Matkowski Anna Walicka, Zdzis³aw Wo³k RECENZJA Tomasz Jaworski Jan Jurkiewicz PROJEKT OK£ADKI Anna Nabel-Myszkiewicz ILUSTRACJE Marcin Chalecki © Copyright by Uniwersytet Zielonogórski Zielona Góra 2009 ISBN 978-83-7481-247-4 OFICYNA WYDAWNICZA UNIWERSYTETU ZIELONOGÓRSKIEGO 65-246 Zielona Góra, ul. Podgórna 50 tel./fax 068 328 78 64; [email protected] SPIS TREŚCI Wstęp . 7 1 Nowa Europa – Europa Środkowo-Wschodnia w kontekście europejskim w X-XX wieku. Jej wymiar historyczny i polityczny . 15 2 Społeczeństwo i gospodarka na ziemiach litewskich, białoruskich i ukraińskich w XVI-XX wieku . 47 3 Oświata na ziemiach litewskich, białoruskich i ukraińskich w dobie Baroku, Oświecenia i Romantyzmu (do 1831 roku) . 75 4 Szkolnictwo po powstaniu listopadowym na ziemiach zabranych (1832-1914) . 103 5 Szkice z dziejów piśmiennictwa i kultury w XVI-XVIII wieku na ziemiach litewskich, białoruskich i ukraińskich . 129 6 Piśmiennictwo wielu narodów na ziemiach dawnej Rzeczypospolitej – cechy etniczne i wspólne (XIX-XX wiek) . 157 7 Religia a społeczeństwo od XVI do XVIII wieku w W. Ks. Litewskim i na ziemiach ruskich Korony . 181 8 Kościoły, wyznania a społeczeństwo w czasach zaborów i międzywojnia .
    [Show full text]
  • Music Migration in the Early Modern Age
    Music Migration in the Early Modern Age Centres and Peripheries – People, Works, Styles, Paths of Dissemination and Influence Advisory Board Barbara Przybyszewska-Jarmińska, Alina Żórawska-Witkowska Published within the Project HERA (Humanities in the European Research Area) – JRP (Joint Research Programme) Music Migrations in the Early Modern Age: The Meeting of the European East, West, and South (MusMig) Music Migration in the Early Modern Age Centres and Peripheries – People, Works, Styles, Paths of Dissemination and Influence Jolanta Guzy-Pasiak, Aneta Markuszewska, Eds. Warsaw 2016 Liber Pro Arte English Language Editor Shane McMahon Cover and Layout Design Wojciech Markiewicz Typesetting Katarzyna Płońska Studio Perfectsoft ISBN 978-83-65631-06-0 Copyright by Liber Pro Arte Editor Liber Pro Arte ul. Długa 26/28 00-950 Warsaw CONTENTS Jolanta Guzy-Pasiak, Aneta Markuszewska Preface 7 Reinhard Strohm The Wanderings of Music through Space and Time 17 Alina Żórawska-Witkowska Eighteenth-Century Warsaw: Periphery, Keystone, (and) Centre of European Musical Culture 33 Harry White ‘Attending His Majesty’s State in Ireland’: English, German and Italian Musicians in Dublin, 1700–1762 53 Berthold Over Düsseldorf – Zweibrücken – Munich. Musicians’ Migrations in the Wittelsbach Dynasty 65 Gesa zur Nieden Music and the Establishment of French Huguenots in Northern Germany during the Eighteenth Century 87 Szymon Paczkowski Christoph August von Wackerbarth (1662–1734) and His ‘Cammer-Musique’ 109 Vjera Katalinić Giovanni Giornovichi / Ivan Jarnović in Stockholm: A Centre or a Periphery? 127 Katarina Trček Marušič Seventeenth- and Eighteenth-Century Migration Flows in the Territory of Today’s Slovenia 139 Maja Milošević From the Periphery to the Centre and Back: The Case of Giuseppe Raffaelli (1767–1843) from Hvar 151 Barbara Przybyszewska-Jarmińska Music Repertory in the Seventeenth-Century Commonwealth of Poland and Lithuania.
    [Show full text]
  • O Nieistniejących Kościołach Zamojskich
    ANNA BARTKO-MALINOWSKA (doktorantka KUL) O NIEISTNIEJĄCYCH KOŚCIOŁACH ZAMOJSKICH Zamość jest miastem chętnie odwiedzanym przez turystów nie tylko polskich, ale też zagranicznych, zafascynowanych ideą wielkiego Hetmana, Jana Zamoyskiego, który objął sobie za cel wybudowanie od podstaw miasta zgodnie z ówczesnymi ideami humanizmu1. Idealne miasto na planie ośmioboku, z centralnym rynkiem i siatką ulic prze- cinających się pod kątem prostym, którego architektura miała być wzorowana na architekturze włoskiej Padwy zaczęło powstawać od 1580 roku, na mocy przywileju lokacyjnego wydanego przez jego założyciela. Zamoyski, światły i wykształcony humanista uległ idei antropomorficznego układu miasta, polegającego na rozplanowaniu obiektów na wzór członków ludzkiego ciała2. W tym precyzyjnie rozplanowanym układzie najważniejszą świąty- nią miasta miała być kolegiata, której kanclerz poświęcił wiele uwagi i troski powierzając zadanie zaprojektowania jej i budowy architektowi miasta, Włochowi Bernardo Morando3, który zadanie to spełniał pod bacznym okiem fundatora decydującego o najdrobniejszych szczegó- łach dotyczących jej wystroju4. Kolegiata, obecnie katedra, jest głów- nym i najczęściej odwiedzanym kościołem miasta, mimo, że Zamość posiada także inne zabytkowe świątynie, jak kościół pobazyliański, pod wezwaniem św. Mikołaja, czy kościół franciszkanów, będący najwięk- szą świątynią w mieście, dziś zachwycającą opracowaniem detalu, a wzbudzającą prawdziwy podziw na dawnych fotografiach. ———— 1 Zob. T. Z a r ę b s k a, Zamość - miasto idealne i jego realizacja, [w:] Zamość – miasto idealne. Studia z dziejów rozwoju przestrzennego i architektury, red. J. K o- w a l c z y k a, Lublin 1980, s. 7-77. 2 J. K o w a l c z y k, O wzajemnych relacjach planu miasta Zamościa i kolegiaty zamojskiej, „Biuletyn Historii Sztuki”, R.
    [Show full text]