Scheepvaart Ten Oosten Van De Ijssel Deel 4: Vechtezompen Op De Overijsselse Vecht
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
Scheepvaart ten oosten van de IJssel deel 4: Vechtezompen op de Overijsselse Vecht Het oosten van het land heeft zijn varenstraditie ontdekt. Er verschenen al veel nieuwe zompen op het water, daarover schreven we in de vorige afleveringen van deze serie. De nieuwste plannen betreffen twee Vechtzompen die gaan varen op de Overijsselse Vecht. Uiteraard niet meer met vracht maar met toeristen. Tekst en foto's Wim de Bruijn e.a. In het westen van Overijssel werd vroeger ook wel van een dubbelzomp. In de punt van De eerste Vechtezomp kreeg ook een zeiltuig. Het oor- nooit gesproken over zompen, maar over de pegzomp was een vooronder met helemaal spronkelijke tuig maakte gebruik van twee sprieten Vechtezompen, naar de rivier waarop ze voe- voorin een klein kacheltje of fornuisje. Men ren. Toch werden ze altijd in Enter gebouwd, sliep op een bank van planken tegen het ach- de schipper met één lijn het grootzeil tegen de net als de zompen. Men kende er twee soor- terschot van het vooronder. Ze voerden het mast trekken, zodat het geen wind meer ving. ten: lösse zompen met losse boeisels, ook wel grote spriettuig met twee sprieten in een vier- pegzompen genoemd en opgeboeide zompen kant grootzeil. Er kon snel zeil worden gemin- De Overijsselse Vecht met een berghout. Dat woord peg is afgeleid derd door er één spriet uit te halen en de top De Overijsselse Vecht is een regenwaterrivier van het peghöltien, een 25 cm lang houtje, iets te laten vallen. Die werd dan met een lijntje met een oorsprong in Münsterland in Duits- gebogen en aangescherpt als een mesje. Bij tegen de mast gebonden en het zeil werd uit- land, die via Nederland naar het Zwarte Water warm weer drukte de schipper de pek er weer gehouden door één grote spriet. bij Zwolle loopt. Zij is 167 kilometer lang, mee in de naden. Ook werd erwel een mengsel Veel zompen hadden een stelsel van een waarvan 60 km in Nederland. Tot ver in de van as en bruine teer mee in de naden gedrukt drietal touwen die op verschillende hoogten I ge eeuw heeft de bochtige rivier de Vecht een om ze weer waterdicht te maken. rondom het grootzeil liepen en bij de mast belangrijke rol gespeeld in de scheepvaart. De Het laadvermogen van de lösse zompen vari- samengesplitst waren, waarna een touw naar rivier was eigenlijk alleen goed bevaarbaar eerde van 12 tot 16 ton. Er waren ook zom- beneden liep. Deze touwen liepen door ogen van ongeveer oktober tot april. In de zomer- pen van 24 ton. Er is zelfs een beurtschip op in het achterlijk. Ook liepen ze langs het zeil maanden viel de rivier bijna droog en lag de Leeuwarden bekend van 48 ton, die nog wel doorringetjes die aan het zeil waren bevestigd. scheepvaart soms weken achter elkaar stil. De de vorm van een zomp had. Men sprak dan Als er snel zeil moest worden geminderd, kon vaartijd van Zwolle naar Nordhorn, het "logis- links: De Romp in aanbouW in de loods in GRamsbergen onder: VooR de kop Waren geen haakSe krammeRS beschikbaar. DaaR losten de boUWeRS heT op deze manieR op midden: HeT achterschip van de Vechtezomp. De lange gangen zijn uit een stuk ondeRaan: In Gramsbergen heeft PieTToering Van HoutindusTRie GRamsbeRgen een bouwloods meT machines gereserveeRd voor de Vechtezompen. Op de bovenveRdieping kunnen lezingen WoRden gegeven tieke centrum" van Münsterland was onge- vaart van de Vecht weggehaald. In 1908 werd veer 6 dagen, terwijl een schipper in 2 dagen de rivier gekanaliseerd en werden er vele van Amsterdam naar Zwolle voer. Bijde grens bochten afgesneden. In Nederland werd de moesten hoge tolgelden worden betaald.Om lengte teruggebracht van 85 naar 60 kilome- devaartijd naar Zwolle te bekorten, werd rond ter. Door deze en andere waterwerken daalde 1600 de Nieuwe Vecht gegraven. Zwolle had het water in de rivier naar een laag niveau en namelijk het stapelrecht op alle goederen die moest men in 1920 besluiten om stuwen te over de Overijsselse Vecht werden vervoerd. bouwen. Dat werden er zeven, van oost naar In het midden van de 1ge eeuw kwamen het west: De Haandrik, Ane (inmiddels afgebro- kanaal de Dedemsvaart en haar zijtak de Lut- ken), Hardenberg, Diffelen (bij Mariënberg), terhoofdwijk gereed. Zij vormden een kortere Junne (iets ten oosten van Ommen), Vilste- vaarweg tussen Coevorden en Zwolle en dat ren en Vechterweerd (bij buurtschap Mars- betekende dat het belang' van de Vecht als hoek, tussen Dalfsen en Zwolle). De rivier is vaarweg verminderde. Ook de aanleg van nu vanaf de monding bij Zwolle tot Ommen het Dordmund-Emskanaal heeft veel scheep- bevaarbaar voor schepen. Dat komt doordat de stuwen benedenstrooms van Junne wel GRENSOVERSCHRIJDEND schutsluizen hebben en de stuw bij Junne zelf De Laarense zomp verzorgt het eerste grens- en verder stroomopwaarts niet. In de jaren overschrijdende vervoer over water in Over- zestig is er aan de Duitse kant van Brandlecht ijssel. De WV-Emlichheim (tel. +49 5943 999 tot aan de Nederlandse grens het één en ander 29 15) verzorgt de boekingen voor het varen. aan waterwerken en kanalisatie uitgevoerd. De Vechtezomp kan ook door groepen tot 25 Ook heeft men indertijd de meeste oevers met personen gehuurd worden en dan kunnen keien verstevigd, waardoor de vroegere glooi- eventueel langere tochten worden gemaakt. ende oevers en zandstrandjes zijn verdwenen. Het blijkt zo'n succes dat er in juni al 90 molen aandreven. Stroomafwaarts van deze tochten waren geboekt. Dus wordt er stevig Vervoer van zandsteen molens worden beide armen weer met elkaar onderhandeld over meer afvaarten dan de Nordhorn ligt vlak achter Ootmarsum en verbonden, zodat het oude Nordhorn op een 100 toegestane per jaar. Dat iszeker nodig als Denekamp in Duitsland. Maar even voorbij eiland is gebouwd. Er werd voornamelijk van in 2016 ook de Nederlandse Vechtezomp in het veel noordelijker gelegen Gramsbergen oktober tot april gevaren, dan was er altijd wel de vaart komt. Deze Nederlandse zomp komt gaat de Vecht al de grens naar Duitsland over voldoende (regen)water. tot stand dankzij financiële ondersteuning en wordt daar de Vechte. Nordhorn was in de Het vervoer naar Zwolle ging, zeker vanaf van de provincie Overijssel, het coöperatief 18e en het begin van de I ge eeuw de overslag- 1850, altijd met zompen. In Nordhorn wer- dividendfonds van de RABO Bank Vaart- en en stapelplaats voor het Münsterland. Alle te den wel schepen gebouwd, het waren vooral Vechtstreek, de Gemeente HardenbeRg, het vervoeren producten uit de wijde omgeving pramen, zowel klein als groot. De schuiten Prins Bernhard Cultuurfonds en enkele lokale werden daar met karren heen gebracht en konden maar la ton laden, terwijl een zomp ondernemers. opgeslagen. De Vechte splitst zich voor Nord- 16 ton kon laden. Hoewel ze in Nordhorn wel horn in twee armen, die ooit elk een water- probeerden een zomp te bouwen, is het ze niet gelukt om die bouw onder de knie te krijgen. Historische Culturele Kring Gramsbergen Tussen Gramsbergen en Laar mag weliswaar Na 1839 - het hoogtepunt -was het snel voor- & De Krim en de Mühlenverein Laar, met niet gemotoriseerd worden gevaren, maar de bij. De scheepvaart liep terug en het beno- ondersteuning van de gemeenten Emlich- autoriteiten hebben inmiddels een vergun- digde hout voor de schepen moest - vanwege heim, Coevorden en Hardenberg werd onder- ning afgegeven voor IOO vaarten per jaar. hoge tolgrenzen -van ver komen en was daar- zocht ofhet mogelijk was om zompen vanuit door duur. Belangrijk was vroeger het vervoer Laar (net over de grens bij Gramsbergen) en Gangen uit één stuk van de beroemde Bentheimer zandsteen die Gramsbergen te laten varen. De conclusie in Bij Houtindustrie Gramsbergen bv, een zage- met zompen naar ons land werd gebracht. Het 2013 was dat de exploitatie van twee Vechte- rij en schaverij die alle mogelijke houtsoor- Paleis op de Dam in Amsterdam en de Dom zompen haalbaar is, mits er op iedere zomp ten op maat zaagt en schaaft voor de bouw in Utrecht zijn van deze zandsteen gebouwd, drieduizend betalende opvarenden per jaar en tevens beschikt over grote droogkamers, evenals de St. [an in's Hertogenbosch. mee willen. Voorwaarde is wel dat er zonder maakte directeur Piet Toering een paar grote Na het succes van de zompen op de Berkel (zie vreemd vermogen moet worden gewerkt, loodsen vrij voor de bouw van de Vechtezom- SdZ 2015.5), werd er een onderzoek gestart zodat er geen rentelasten zijn. De financie- pen en tevens voor de bouw van een drijvend naar de haalbaarheid van het varen met zom- ring van de Duitse zomp voor Laar was het botenhuis dat in Laar moet komen te liggen. pen op de Vecht. Op initiatief van de Stichting eerst geregeld, dus ging men direct aan de slag. Toen hij de opdracht kreeg ging hij kijken in Enter en nam hij con tact op met Kees Sars van Sars Houtbouw. Trouwe Spiegellezers zijn de naam van Kees Sars al bij veel projecten tegengekomen. Zoals bij de bouw van de Bata- via, het Utrechts Statenjacht. de palingaak, de Liburna in Millingen en onlangs bij de bouw van een Romeinse veerboot in Xanten. Piet en Kees houden regelmatig ruggenspraak over de bouw. Af en toe komt Kees in Gramsbergen langs om advies te geven aan de vrijwilligers die aan het werk zijn. Zoals toen voor de eer- ste maal de huidplanken gestoomd werden. Aan de zomp van Laarwerd dagelijks gewerkt door teams van vier mensen. Na een oproep in de regionale media, reageerden maar liefst 25 mensen, waarvan er na selectie 16 overble- ven. Zewerkten bij toerbeurt, zodat ze geen 40 uur per week haalden. Het benodigde hout werd weer geleverd door Nick Faber van Houtcompagnie Almenurn.