GRATIS

NR. najaarHaarlemse 3838 2019 informatief e n c u l t u r e e l meenemen! Hofjeskrant Dubbele 17de-eeuwse pomp weer in gebruik Het onthullingsfeestje half juni was helemaal verdiend. De 17de-eeuwse pomp in het Frans

Loenenhofje in de Witte Herenstraat is gerestaureerd en werkt weer. ie oud is zou zich gehaast moeten voelen. De dood zit et hofje heeft een naam hoog op je hielen. Is dat wel zo? te houden als het om in ‘origi- WWie terug in de tijd zou kunnen gaan, nele’ staat terugbrengen van zou zich verbazen over hoeveel tijd hof- historischeH objecten gaat. Zo wordt het dames vroeger aan hun huishouden hofje ‘s avonds verlicht door vier histo- spendeerden. In de meeste hofjes stond rische gaslantaarns. gelukkig een pomp en hoefde men niet Vanaf 18 juni is de dubbele pomp bij een stadspomp water te halen. Was- weer in gebruik. Hoe dit in zijn werk is sen deed men in een washok, met de gegaan, is een voorbeeld van organisa- hand natuurlijk. Inkopen doen op de tietalent en vakmanschap. Om de markt en koken boven de open haard unieke eeuwenoude loden pomp, in 1625 geïnstalleerd, weer aan de praat te krijgen, was een kwestie van lange adem. Eigenlijk kwam er alleen nog water uit de regenwaterput. Regent Maarten Poldermans: ‘Mede- regent Wil van Schaik en ik zijn respec- tievelijk veertig en vijfenveertig jaar aan het hofje verbonden. Al die jaren moest je minstens dertig keer zwenge- nam veel tijd in beslag. Omdat we er te- len om er een paar druppels uit te krij- veel van hebben lijkt tijd nu vaak onze > Smid Paul van Trigt werpt kritische blik op het opgepompte water gen. Op zeker moment deed hij het grootste vijand. We denken altijd iets be- helemaal niet meer.’ ters te doen te hebben. Lees verder op pagina 5. BBQ Hofje In den Groenen Tuin Willem Brand Tijdens het jaarlijkse feestje in ‘Veel jaren trouwe dienst, in het hof Het Blokshofje onder de loep Hofje In den Groenen Tuin nam met zeventien vrouwen. Dat was toch echt niet mis, en toch ging je van ons Het meest onbekende hofje van is ongetwijfeld het makelaar Peter Grajer afscheid. houden. Maar wat hadden wij het Blokshofje dat haar ingang heeft in het Klein Heiligland. Bewoonster Michaëla Bijlsma zwaar, met al zijn grappen en zijn grol- bezong hem in een lied. len. Want is hij nu serieus of zit hij maar te dollen?’

In het hofje, vertelde re- gent Jan Willemink, zijn de eerste huisjes voor- zien van elektrische kookplaten in het kader van duurzaamheid. Ver- keert bij een bewoners- wissel het keukenblok echter nog in goede staat, dan wordt niets gedaan ter voorkoming van ka- pitaalvernietiging.

n 1657 kochten de regenten van In 1970 kocht kunstschilder Mel Laan, di- doopsgezinde gemeente De Blok op recteur van het Haarlems fotolithobedrijf, een veiling zes huisjes aan een ‘gang’ de bouwvallige huisjes met de bedoeling I(smalle steeg), die toen uitkwam in de er een atelier voor zichzelf te maken waar Grote Houtstraat. De huisjes lagen pal hij ‘niet gevonden kon worden’. Hij liet een naast het doopsgezinde weeshuis. Be- van de huisjes, de voormalige bakkerij, stuurlijk viel het Blokshofje onder de dia- ombouwen tot atelier. Daar vertoefde hij conie en was bestemd voor alleenstaande volgens Elisabeth Lodewijk, die in 1971 oude dames. De bewoonsters ontvingen huurder werd en er nog steeds woont, een vanuit het weeshuis maaltijden en geld dag per week om te schilderen. Eind jaren voor brandstof. In 1951 hief de Doopsge- zeventig verkocht Laan vijf van de zes zinde gemeente alle instellingen van wel- huisjes aan de huurders, het zijne bleef ei- dadigheid op, behalve het hofje. Maar de gendom van de familie. Vanaf dat mo- huisjes, waar door de eeuwen heen nau- ment was het hofje niet meer toegankelijk welijks onderhoud aan was gepleegd, voor bezoekers. stonden steeds langer leeg. Lees verder op pagina 7.

1 Haarlemse Hofjeskrant HOFJESCONCERTEN: tropische verrassing in zangverpakking

Ondanks het tropische weer hadden de Hofjesconcerten van alweer de tiende Koorbiënnale op 29 juni over belangstelling niet te klagen. Het publiek kwam dubbel aan zijn trekken, zowel oor als oog werden gestreeld. In het , het Luthers Hofje, het Proveniershof, de Gravinnehof en Hofje In den Groenen Tuin kon men gratis genieten van een keur aan genres: van wereldse klanken tot klassiek uit vele eeuwen, zeemansliedereren en popmuziek. ‘Je bent sexy als je zingt’ Proveniershof Foto: Melle Meivogel Hofje In den Groenen Tuin e organisatie in Hofje In den Groe- vrouw van de dirigent zingt het nummer nen Tuin heeft oog voor het pu- bijna helemaal mee, maar vindt zichzelf bliek. Dat mag in de schaduw aan niet goed genoeg. De hoge noten haalt ze Dde westkant zitten. De zangers staan half in niet. de schaduw half in de zon onder een boom. Erna wordt ‘Vocal Group Buzzz’ als de Ook worden er witte paraplu’s uitgedeeld Haarlemse trots aangekondigd. ‘Creep’ van aan ouders met kleine kinderen! Radiohead begint als een gedicht en gaat Het hofje zindert als ‘Zij van Boven’ Free- steeds meer swingen. Een waar kunststukje dom van George Michael zingt. De groep is ‘Mashup’ waarin vijftig hits in acht minu- heeft die naam omdat zij vanwege de kleine ten de revue passeren. Buzzz swingt en samenstelling altijd bij iemand thuis repe- ontroert, ook omdat je er zo dicht bovenop teert en zij van boven in het begin liep te zit. Niet als geïrriteerde maar als meeleven- klagen, vertelt Sonja Meijer na afloop. De de buurvrouw! Zingen is sexy.

> Haarlems Studentenkoor bij pomp Foto Onno Hulshof

n de Proveniershof zingt het Haarlems Na afloop worden flyers uitgedeeld, het Studenten Koor vijf liederen uit hun HSK is zoals veel koren op zoek naar man- zomerconcert. Het thema is tijd. Met nen. Dirigent Reijer Ploeg: ‘We doen geen Ieen haastig lied ‘Man in hurry’ wordt het auditie, want iedereen kan zingen. De optreden afgesloten. Lekker uptempo en meeste leden kunnen na een paar jaar een met pianobegeleiding van Joshua Aaron. solistenrol aan.’ Luthers hofje

Het woord Hof(je) is populair Het woord ‘hof’ is bij projectontwikkelaars populair. Het ademt immers kleinschaligheid en intimiteit. In Haarlem wordt in 2020 gestart met de restauratie van het monumentale Slachthuis. De nieuwbouwwijk er omheen zal Slachthuishof gaan heten.

en ander voorbeeld. Een van de twee scenario’s voor de herinrich- > Schola Hildegardis Foto: Melle Meivogel ting van de Orionzone in Haar- Elem-Noord heet Schoterhoven. Woon- n het Luthers hofje vindt met Schola en zingen een liedje voor. Er zijn mensen complexen met meerdere lagen verrijzen Hildegardis het enige hofjesconcert die het snel oppikken en de tekst na een op papier in een hoefijzerachtige hofjes- plaats waar je kunt meezingen. Het paar keer oefenen meezingen. De meer- vorm. Ook in de zorg weet het manage- Ikoor onder leiding van Antje de Wit zingt derheid humt de grondtoon mee. Het hele ment wel raad met het woord ‘hof(je)’. In 12de eeuwse muziek van de eerste Euro- hofje zoemt en zingt! Antje na afloop: woonzorgcentrum Den Weeligenberg in pese vrouwelijke componist, Hildegard ‘Omdat er haast geen kaatsing was, hoor- Hillegom is een woongroep omgedoopt van Bingen. Als abdis maakte zij muziek den de zangeressen niet goed of het een tot ‘Het Hof’. De hiervoor gebruikte Hofje van Heijthuijsen, het hofje dat aan voor haar kloosterzusters. mooi geheel was. Maar ik stond er tegen- foto, van internet geplukt, is die van het de Kleine Houtweg ligt. De zangeressen staan tussen het publiek over en hoorde dat het goed was.'

2 Haarlemse Hofjeskrant Het fenomeen van Jeanne vierde het leven de hofjespomp moest reuring zijn, anders maakte zij het nieten van het gezang van de meesjes. it num- mer van wel. Jeanne was ook de eerste columniste Dochter Louisan zei tijdens de uitvaart de hofjes- van deze krant. in de doopsgezinde kerk dat haar moe- Dkrant bevat een der wist hoe zij het leven in moest kleu- Pieck Parade aantal interessante ren. De herdenking ging gepaard met bijdragen over de Ze speelde graag toneel en deed met een wijn, haring en bitterballen, want het was watervoorziening groepje hofdames in 18de eeuwse kledij Jeanne’s wens om er een feestje van te in de Haarlemse vele jaren mee met de Anton Pieck Parade. maken. Als kind moest ze thuis stil zijn hofjes in het alge- Op zo’n feestdag trakteerde ze zichzelf al omdat vader ziek was. En toen haar va- meen en de (water)pomp die men nog vroeg op een wijntje. Jeanne hield van ge- der was overleden was plezier geen ge- steeds in veel Haarlemse hofjes tegenkomt zelligheid en daar hoorde een wit wijntje paste manier om het leven te vieren. in het bijzonder. Net als hun stadgenoten bij. In het hofje was Jeanne voor menigeen waren de hofjesbewoners in het verleden klankbord en vertrouweling. Een hofdame: Rolmodel voor hun watervoorziening voornamelijk ‘Als er iets speelde, gingen we naar Jeanne. Eenmaal getrouwd kreeg ze drie doch- aangewezen op pompen. Maar daar waar Je bent een lieve vrouw, kon ze dan zeggen, ters en hielp haar man in de drukkerij. de andere stadsbewoners hiervoor vaak maar wat je doet is niet zo best.’ Ze sprak Na de scheiding wist ze haar leven op te naar centraal geplaatste stedelijke water- mensen aan, letterlijk en figuurlijk. pakken. Ze was al lid van allerlei clubjes pompen moesten lopen, beschikten veel en dat werden er nog meer. De gespreks- hofjes al heel snel over een eigen pomp. Paaseieren Het oudste hofje van Haarlem, het Hofje Ruim twintig jaar woonde kring van de kerk, SOS-Kinderdorp af- Jaarlijks hoogtepunt was het paaseieren deling Haarlem, de boeken- en brigde- van Bakenes, kende zelfs de luxe van een Jeanne Pot in Hofje In den zoeken. Dan stond ze bij het krieken van de club. Ze was er ook de stuwende kracht. pomp met een baldakijn, waardoor de be- Groenen Tuin, op 17 mei dag op om de eieren te verstoppen in de Op haar 60ste behaalde ze nog een hbo- woners bij het pompen ook nog be- schermd werden tegen de regen. overleed ze daar in het bij- hof en luidde om tien uur de koebel. Erna diploma sociaal-cultureel werk. In het was er bij haar koffie en paasbrood. Ze kon hofje schiep en kreeg ze gelegenheid Een aantal hofjes kende bij hun pomp zijn van haar drie kinderen. om zichzelf lachen, ook toen het lijf het liet haar sociale en kunstzinnige talenten te een onderscheid tussen regenwater en grondwater. Het regenwater leverde in het afweten. Die keer dat ze in de heg lag, was ontwikkelen. Oma is mijn rolmodel, zei algemeen kwalitatief beter water en was en warme vrouw die met haar en- het gieren van de lach. En toen ze met de een kleindochter in haar toespraakje. ‘In daarom ook gewilder. In de hofjesregle- thousiasme en humor het vuur scootmobiel op haar zij lag, riep ze eerst mijn ogen deed ze alles wat haar gelukkig menten werd het gebruik van de beide Evan het hofjesleven opstookte. Er drie keer ‘help’ om daarna maar te gaan ge- maakte.’ Regels rondom de dood in vroeger tijden De dood hoort bij het leven, dat wisten ‘ze’ in 1780 natuurlijk ook. Wie bijvoorbeeld het reglement uit dat jaar van de Hofjes van Noblet en Staats onder de loep neemt, komt heel wat over het reilen en zeilen rondom de dood te weten.

n het reglement was allereerst opgeno- men dat bij ziekte de naaste buren aan linker- en rechterzijde een ‘handrei- Illustratie Blokshofje van Anton Pieck Iking’ (verbedden en verschonen) moesten doen, indien familie of betaalde verzorgers soorten water nauwkeurig vastgelegd, ontbraken. compleet met welk water voor welke acti- viteit mocht worden gebruikt. Een mooi Liefdeplicht voorbeeld van een hofje met een dubbele Was het einde volgens de geneesheer nabij, watervoorziening was het Frans Loenen- hofje. Op de pomp was met letters aange- dan moest elke bewoonster om beurten de geven welke soort water het betrof. doodzieke medehofgenoot verzorgen en Voor veel hofjes vormde de pomp ook bewaken, te beginnen bij de naaste buur. In een belangrijk element in het leven van al- een ander reglement, dat uit 1874 van het ledag. De hofjesbewoners kwamen elkaar , stond dat de bewoon- tegen bij de pomp en wisselden nieuwtjes sters voor de vervulling van deze liefde- en wederwaardigheden uit. De centrale plicht waakgeld kregen, 50 cent per nacht plaats van de hofjespompen in de hof be- en 25 cent bij dag. vorderde deze sociale rol nog eens extra. Door de teruglopende kwaliteit van het Waakdoosje water werden de pompen, zowel de stads- Een bijzonder attribuut pompen als de hofjespompen, in het begin overleefde de tand des van de 20ste eeuw door de Keuringsdienst tijds: het loden waak- > Het loden waakdoosje van het Vrouwe en Antonie Gasthuis werd bewaard van Waren afgekeurd en vervangen door doosje uit het Vrouwe en in de eikenhouten kluis, die met drie sleutels moest worden geopend! Elke leidingwater van het Gemeentelijk Water- Antonie Gasthuis. regent had zijn eigen sleutel die paste op zijn deel van het slot… bedrijf. Hoewel hun directe rol voor de water- voorziening van de hofjes daarmee ten Regent Louis Mathijsen: Begrafenisborrel einde kwam, bleven de meeste hofjespom- ‘Ten tijde van het gebruik De regenten van de Hofjes van Staats pen, mede vanwege hun monumentale zaten er in dat doosje juten en Noblet hadden zelfs opgenomen karakter, voor de hofjes behouden. Sterker en linnen zakjes. Daarin welke timmerman de doodskisten nog, zoals u in dit nummer van de hofjes- hadden de dames waakgeld moest maken. Nog belangrijker was dat krant kunt lezen heeft een aantal hofjes opgespaard. overleden bewoonsters van Staats en zijn waterpomp zelfs weer bruikbaar ge- Met dat geld werd ongetwij- Noblet een plaats kregen in het graf in maakt en in ere hersteld. Een initiatief dat navolging verdient wat mij betreft! feld ook een borrel betaald de Janskerk en in de Bavokerk. Bij de die sommige wakende vrouwen nodig begrafenis tenslotte mochten niet meer hadden om aan hun plicht te voldoen. dan twintig paar (veertig mensen) aan- Waken deed je overigens nooit alleen, wezig zijn en als er geschonken werd, maar altijd met zijn tweeën.’ Een dutje dan niet meer dan acht flessen wijn en voorzitterLieuwe Stichting Haarlemse Zoodsma, Hofjes en doen was er niet bij… een half vat bier... bestuurder/regent van het Luthers Hofje

3 Haarlemse Hofjeskrant Relikwie uit vervlogen tijden In de meeste Haarlemse hofjes is de hofjespomp een overblijfsel uit vervlogen tijden en niet meer in gebruik. Uitzondering op die regel zijn Hofje In den Groenen Tuin en sinds kort het Frans Loenenhofje.

n het vierdelige standaardwerk hebben en niet bij een van de stads- van Francis Allan, verschenen pompen water te hoeven halen. tussen 1871 en 1888, wordt met Veel hofjes hadden een dubbele Igeen woord gerept over de water- pomp met twee soorten water: huishouding in hofjes. Terwijl dat grond- en regenwater. Dat laatste toch van levensbelang was. was schoner en schaarser. In som- mige hofjes zie je op de dubbele Ouderdom pomp nog een R (= regenwater) en Over de ouderdom van de pompen een P (= putwater) staan. in verder genoemde hofjes kan daarom niets met zekerheid gezegd Gereglementeerd worden. Ze zouden net zo oud kun- Op de pomp met regenwater zat nen zijn als het hofje zelf. Veronder- soms een ketting om misbruik te steld kan worden dat de meeste hof- voorkomen. Bij droogte werd het jes tot en met begin 20ste eeuw, gebruik ‘gereglementeerd’. De re- toen de hofwoningen werden aan- genten stelden vast hoeveel water gesloten op het waterleidingnet, een iedere bewoner per dag mocht ge- werkbare pomp hadden. bruiken. Water uit een wel of put mocht je onbeperkt oppompen. Luxe Het was een luxe in de 17de en 18de eeuw om zo dichtbij een pomp te > De stenen pomp in het Luthers Hofje

Nieuwe pomp bij jubileum

In augustus 2016 werd het 400-jarig jubi- leum van Hofje In den Groenen Tuin extra luister bijgezet door de onthulling van een nieuwe stenen pomp. De pomp heeft een zwengel waarmee het grondwater omhoog kon worden gezogen.

aar kwam echter teveel zand mee waardoor het me- chanisme haperde en ‘dijkdoorbraken’ het gevolg waren. Om dat te voorkomen is uiteindelijk besloten Dde pomp via een op de waterleiding aangesloten reservoir water op te laten zuigen. De beregeningsinstallatie van het hofje werkt nog steeds op grondwater.

> Renske (links) en Marianne bij de pomp in Hofje In den Groenen Tuin Pomp in houten baldakijn De zwengelpomp in de houten baldakijn in het Hofje van Bakenes is in 1985 bij de grote renovatie ‘gangbaar’ gemaakt, maar uiteinde- lijk toch vastgezet.

e reden om de pomp te verzegelen was de zware bodem- verontreiniging en daarom vervuild grondwater in de omgeving van het hofje. De firma Joh. Enschedé voerde Dzeer nabij van 1761 tot 1991 bedrijfsactiviteiten als drukkerij en lettergieterij uit. Om de drukvormen schoon te maken gebruikte men het giftige oplosmiddel trichloorethyleen. Naast de pomp zit een groot regenreservoir dat echter niet meer verbonden is met de hemelwaterpijpen.

> Niet meer 'gangbaar', de pomp in Hofje van Bakenes

4 Haarlemse Hofjeskrant Vervolg van pagina 1 Eeuwenoude pomp gerestaureerd De 17de-eeuwse pomp in het Frans Loenenhofje is gerestaureerd en werkt weer. Wat was er zo’n tien jaar geleden gebeurd? De vrouw van het beheerdersechtpaar kon niet tegen dat piepende geluid en had haar man opdracht gegeven ‘dat ding’ onklaar te maken. Wat bleek later: Elbert had de zuigerstangen eruit gehaald.

Bronpijp Pompbak Feestje Bij nadere inspectie bleek dat de ijze- Smid Van Trigt fabriceerde in zijn Op 18 juni werd de dubbele pomp ren bronpijp verroest was, ook de werkplaats nieuwe zuigerstangen en feestelijk in gebruik genomen. Voor- houten cilinders waren kapot. Voor- cilinders van roestvrijstaal, maakte de dat het zover was, zongen de hofda- dat smid Paul van Trigt aan het bin- zuigers van kunststof en voorzag die mes eerst twee ‘pompklassiekers’, nenwerk begon, moest de bronpijp van leren manchetten. De linkerzwen- ‘Twee emmertjes water halen, twee worden vervangen. Van Trigt: ‘Tijdens gel is nu aangesloten op bronwater, de emmertjes pompen’ en ‘Daar bij die het graven zijn we meerdere funderin- rechterzwengel op regenwater uit de waterpomp’ (een variant op ‘Daar bij gen tegen gekomen en moesten we oude waterput. Met de hardstenen die waterkant’). Ze werden op banjo steeds verder van de pomp af zoeken pompbak heeft de firma Swaalf gehol- begeleid door regent Wil van Schaik naar een goede plek. Op anderhalve pen. Aad Swaalf: ‘De pompbak was in en op sopraansax door hofklusjesman meter uit de gevel vonden we die en matige staat. We hebben potentiële Arie van der Kwaak. Bewoonster Lian hoefden we alleen door een plavuizen- scheuren behandeld zodat hij de Tan mocht de pomp onthullen en er vloer heen. Op 8,5 meter vonden we komende honderd jaar weer water- een slinger aan geven. Pure nostalgie grondwater.’ dicht is.’ in een hofje waar de tijd nu nog meer stil staat!

> Hofje van Heijthuijsen: Jos Wienen en regentes Taetske van Dijk Foto Chris Hoefsmit > Pomp in het Foto Vincent vamn Buuren

> Pomp in het

Volg deHaarlemse Hofjeskrant op Facebook! Voor het laatste nieuws en de laatste filmpjes!

www.facebook.com/HaarlemseHofjeskrant

5 Haarlemse Hofjeskrant Dat is toch niet teveel gevraagd? Nieuwe Gracht, noordzijde nabij de Kruisweg, 18 mei 1773

‘Fijn dat u kon komen, mijnheer Köhne. En u neemt het zonnetje mee, zie ik. Dagen als deze, daar zou ik er graag nog meer van hebben meegemaakt. Maar ik weet dat dit de laatste lente is die ik zien mag. Nee, daar hoeven we niet sentimenteel over te doen. Het is een mooi leven geweest. Veelbewogen zullen we maar zeggen. En minder eenzaam dan dat van menig vrouw.

aar gaat u zitten, mijnheer Köhne. Zal ik Engeltje vragen voor ons een kopje thee te zet- ten?M Of heeft u liever een warme choco- la? Tja, het is er misschien het weer niet voor, maar een kop warme chocola smaakt mij altijd. Weet u, de geur doet me aan mijn broer Justus denken. Nadat ons vader overleed zette hij de velours- weverij voort, zoals u weet, en hij breid- de hem uit met een handel in zijden stof- fen, die hij uit Indië liet halen. Hij werd daar natuurlijk niet uitbetaald in gul- dens, maar kreeg suiker, koffie en cacao die hij dan weer hier verkocht. Die heer- lijkheden hadden wij dus altijd in huis. Die zoete geur van de cacao… Ach ja, die lieve Justus, hij is nu alweer 25 jaar dood. En daarom bent u natuurlijk ook hier, niet om te luisteren naar het gemijmer van een oud mensje. Engeltje, graag thee gen hem, al moest ik er wel een beetje om gen en het mijne. Ik wilde het nalaten aan door Nicolaas Tijsterman op het terrein voor notaris Köhne. En ik lust zelf ook lachen. En toen kwamen de gedichten, Haarlems oudste hofje: De Bakenesser dat in zijn bezit is en waar vroeger het Ur- nog wel wat. mijnheer Köhne, allemaal gericht aan Kamer, mits zij een remonstrant zouden sulinnenklooster stond. De preuves en Ze doet haar naam eer aan hoor, mijn- ‘mijn lieve Bella’. ‘Zonder echtgenoot, be- benoemen als één van de twee regenten reglementen heb ik al laten noteren door heer Köhne. U ziet er op toe dat ze na ken ik rond, is ’t leven mij een dood’, en zes weduwen of vrijsters van remon- de weduwe Van Woensel, die u bij zal mijn dood de jaarlijkse toelage krijgt die schreef hij. Dood had ik al genoeg gezien strantse huize op zouden nemen. Toch staan bij de uitvoering van het testament. in mijn testament staat?’ in mijn leven, maar een huwelijk had ik niet te veel gevraagd, vind u wel mijnheer Weet u zo voldoende, mijnheer Köhne? ‘Natuurlijk, mevrouw Van Leeuwar- nog nooit meegemaakt. En ik kan u zeg- Köhne?’ den.’ gen, het was mij een grote vreugde, al ‘Mevrouw van Leeuwarden, de remon- Ik moet weer rusten. De laatste dagen ‘Ja, dat is u wel toevertrouwd. Mijn mocht het niet lang duren. strantse gemeente is maar klein….’ denk ik vaak aan een dichtregel die mijn man was niet zo goed met geld. Hij was Maar daar bent u hier niet voor, u bent ‘Zij vonden het duidelijk wél te veel ge- man me ooit schreef: ‘Ons leven zij aan geen echte koopman, dat wist hij zelf hier vanwege de dwarsliggende regenten vraagd, ook toen ik een maand later voor- ’t ebben, maar zijn we daarom te oud om ook. Daarom hielp ik hem met de boek- van Hofje De Bakenesserkamer. En van- stelde om dan een dérde regent aan te lief elkaar te hebben?’ houding en nam ik na zijn dood het be- wege mijn broer Justus, die ooit één van stellen die van remonstrantse huize zou Als ik toen aan het ebben was, dan kom drijf over. Een dichter was hij. Sterker hen was. Op zijn sterfbed vroeg hij me, zo- zijn. ik nu geheel droog te liggen. Maar ik zal nog: als hij geen dichter was geweest, als u weet, om met zijn nalatenschap iets te Daarom heb ik nu een ander voorstel. mijn lieve Pieter snel weer zien als de heer was ik nooit met hem getrouwd. Ik dacht doen voor de armen binnen de remon- De vijfentwintigduizend gulden zal wor- mij de hemel gunt. Als dat niet teveel ge- dat hij een grap met mij uithaalde toen strantse gemeente. Tweeënhalf jaar gele- den besteed aan een éigen, remonstrants vraagd is…’ hij me ten huwelijk vroeg. Hij was 50, ik den hebben we daar voor het eerst een hofje, het hofje Justus en Isabella van 6 jaar ouder. ‘Brus maar heen,’ zei ik te- testament over opgesteld, over zijn vermo- Leeuwarden. Dit zal worden gebouwd Kim Bergshoeff

6 Haarlemse Hofjeskrant Bijna vijftig jaar wonen in het Blokshofje

In de jaren zeventig had het Blokshofje in het Klein Heiligland wel iets weg van een commune, al had iedereen een baan en leidde z’n eigen leven. Eigenaar Laan verhuurde de in slechte staat verkerende huisjes aan jonge mensen. Een van die huurders, Elisabeth Lodewijk, betrok in 1971 twee huisjes en woont er nog steeds.

e Heiliglandenbuurt was toen niet helpen klussen. Zelfs het meubilair hebben zo populair als nu. Elisabeth: ‘Op ze op maat gemaakt, want alles was scheef.’ 62 woonde familie van mij die mij Dtipte dat in het hofje huisjes leeg stonden. Buurtje Hoewel het niet zo’n gewilde plek was, wa- ‘Het was een levendige straat. Er was han- ren er genoeg gegadigden. Ik was net ge- del in tweedehands auto’s, mensen hingen scheiden en dus alleen met mijn dochtertje uit het raam om gezellig te kletsen, naast van twee. Dat heeft misschien geholpen.’ ons op nr. 58 was een kruidenierswinkel, en natuurlijk café De Ark aan de overkant. Bouwval Na cafébezoek werd ’s nachts op straat Haar familie zei: Wat een bouwval, geen soms flink ruzie gemaakt, maar hier achter gas, water of licht. Hoe kan je hier wonen, hadden we daar weinig last van. Meneer dat wordt nooit wat. Maar dankzij veel hulp Laan had met ons huurders de afspraak ge- werd het uiteindelijk een fijn huisje. Elisa- maakt: ik geef jullie een lage huur, maar je beth: ‘Er was een kippenladdertje naar bo- moet het huisje zelf opknappen. In die eer-

contact met veel kunstenaars uit de omge- verloop. Twee van de huizen worden ver- ving zoals Anton Pieck, Wim Steijn en huurd aan expats. Bij het afscheid wijst zij Henri Boot. Bijvoorbeeld bracht hij Boot, op de afgebladderde muren van de gang van wie bekend is dat hij de natuur haar die nu uitkomt in het Klein Heiligland. gang liet gaan en zichzelf dus ook niet zo ‘Het hofje ziet er verwaarloosd uit, maar de goed verzorgde, een keer met zijn auto eigenaar voelt er niet voor om het met el- naar het ziekenhuis en had daarbij ‘de ra- kaar een beetje op te knappen, ook niet men maar open gezet’. Soms nam hij een provisorisch.’ fles wijn mee en mijn dochter Eeva kreeg altijd een groot cadeau voor haar verjaar- Renovatie dag. Dan zei hij wel eens tegen mij: ‘Dit is In 1985 werd Elisabeth’s zoon, David, toch een studentenhok, je blijft hier na- geboren. Al die jaren dat ze haar kinderen tuurlijk niet. Zelf had hij een villa in Bloe- grootbracht en werkte, stond het huisje op mendaal. Dan vind je dit al gauw klein.’ de derde plaats. Ze kon ermee vooruit totdat ze in 2005 door de keukenvloer Andere tijden zakte en planken moest neerleggen. Ook ven. Toen ik erop wilde klauteren, bleek het ste tien jaar was er een goede sfeer. We ga- Toen de huisbaas Laan eind jaren zeventig de elektra werd afgekeurd. Elisabeth: helemaal verpulverd. In de keuken was een ven wel eens feestjes, soms was het ook: we de huisjes verkocht, op zijn ‘atelierhuis’ na, ‘Verbouwen was voor mij een enorm pro- diepe kolenkast die we eerst leeg moesten gaan wat aan de tuin doen en gingen daar- veranderde de sfeer. Elisabeth: ‘De poort ject, ook om het financieel rond te krijgen. scheppen. Het aanrecht zat op kniehoogte na met elkaar aan de borrel. Het was ge- en ik deelde het toilet met meneer Laan. Elk woon gezellig en de poort stond de hele had een eigen ingang. Ik werkte toen als se- dag open. ’ cretaresse op een Haarlems architectenbu- reau. De mensen daar zijn heel lief voor me Kunstenaars geweest en hebben alles voor me gedaan. Ik Elisabeth omschrijft eigenaar Laan als een zie ze nog gebogen over een tekening voor man van het goede leven. Elisabeth: ‘Hij de badkamer van 1 bij 2 meter. Hoe ont- schilderde graag bloemen en portretten en wierp je die zo efficiënt mogelijk. De ver- vroeg soms een buurvrouw om model te bouwing duurde een half jaar en een aantal staan. Nee, niet naakt. Hij was geen kleffe van hen kwam vaak ’s avonds of op zaterdag man. Door zijn fotolithobedrijf, had hij

ging dicht. Daar heeft nog een boos bericht Dit is een rijksmonument en je moet aan in het Haarlems Dagblad over gestaan. Een allerlei eisen voldoen. Ik dacht: Hier maak hofje was toch gemeenschappelijk bezit, ik het wat ruimer, daar wat kleiner. Maar daar moest men een kijkje kunnen nemen. nee, je moest kunnen blijven zien dat het Maar overdag was er vaak niemand. Ieder- oorspronkelijk twee huisjes zijn geweest. een werkte. Fietsen werden gestolen, er Het was een langdurige verbouwing met werd ingebroken en toeristen kwamen dakkapel, nieuwe vloeren, badkamer, soms met de hele bus voor je raam staan. keuken en centrale verwarming. Jaren had Het werden andere tijden. Die eerste jaren ik alleen een kacheltje en dacht dat ik deden we het ‘met z’n allen’, nu is één be- dat wel erg zou missen. Maar ik ben nu woner – kadastraal – eigenaar van hof en dolblij met de centrale verwarming. Heel > 1904, foto Berend Zweers > 1971, Elisabeth Lodewijk poort en zijn we meer op onszelf. Er is veel comfortabel.’

7 Haarlemse Hofjeskrant

‘Wie het eerst komt, het eerst draait’ Waar is deze Je was doen in een hofje is gevelsteen? wel een dingetje. In een aantal hofjes is net als vroeger een collectieve wasgelegenheid, een wasmachine. In de 17de eeuw ging dat op de hand in een wastobbe, en later in een wasketel van geëmaileerd ijzer.

atuurlijk ontstaat, als er in een hof- je een wasmachine in gebruik is, er e steen gedenkt de in 1882 ge- zo nu en dan een opstopping, ze- sloopte ‘kooren solders’ ofwel kerN als iemand die ene wasmachine voor graanpakhuizen. In plaats hier- Dvan staat nu een bijzonder poortje met het drie wassen heeft geclaimd. Tot afspraken hierover komen, blijft lastig. ‘Wie het eerst wapen van Haarlem. De steen zelf is in komt, het eerst draait’ is de regel. En ja, onder stookgelegenheid had. Want het dat huishouden nog een vak was. Pleister 2003 op zijn huidige plek ingemetseld en mochten de irritaties hoog oplopen, dan water moest wel warm zijn om de lin- op de wonde voor de bewoner: de keuken onlangs gepolychromeerd door Myrthe kun je altijd nog naar een wasserette, of zelf nen kleding te wassen. Boven de waske- is ruim en kijkt uit op een binnentuintje. Smith. Het antwoord hoeft maar één een wasmachine laten aansluiten. tels hingen superdelux koperen pomp- straatnaam te zijn, maar het zouden er kranen. Tijdens de grote renovatie ook twee kunnen zijn! 18de eeuwse wasketel tussen 1988 en 1991 is het washok bij Hoe modern was het dat bij de oplevering het hoekhuis getrokken en maakt nu Beeldige PRIJSVRAAG in 1733 van het , het was- deel uit van de keuken. De antieke was- hok een ingemetselde wasketel met daar- ketel staat er als aandenken aan een tijd Stuur uw reactie naar info@haarlemse- Vijfhoek hofjeskrant en maak kans op een waarde- atuurlijk had het kersverse bon van € 15. bruidspaar vooral oog voor el- Een pak aan goede inzendingen betref- kaar en minder voor de kunst in fende de gevelsteen van de linnenpakkerij. deN tot beeldentuin omgedoopte Prove- De familie Snep en later de familie Rook- nierstuin. Half mei was daar drie dagen maker had een textielbedrijf in de Fran- lang de veertiende Vijfhoek Kunstroute. kestraat 27. De winnaar is Ans Keijzer. Omdat ‘dromen’ het thema was, hingen overal in de wijk dromenvangers.

Tijdens het Open Monumentenweekeinde zijn diverse hofjes te bezichtigen. Op 14-9 speelt de Letterlievende Vereniging J.J. Cremer tussen 13 en 16 uur een aantal maal de klucht ‘Inde soete suikerbol’. Erna treedt de Flowertown Jazzband o.l.v. re- gent-banjospeler Wil van Schaik op. Op 15-9 verzorgen regenten in het Hofje van Heijthuijsen rondleidingen. Heijthuisen is zaterdag gesloten!

GRATIS Haarlemse meenemen! Hofjeskrant Haarlem: DekaMarkt Rijksstraatweg 283, Rijksstraat- weg 40-42, Anthony Fokkerlaan, Eksterlaan, Meester Cornelisstraat, Schalkwijkerstraat, Gedempte Oude Gracht, Amsterdamstraat, Prinses Beatrixplein, Oran- jeboomstraat, Ramplaan en Floridaplein. VOMAR Da Vinciplein, Stephensonstraat en Paul Krugerkade. JUMBO Engelenburg. PLUS Rijksstraatweg en de Coop Stuyvesantplein. AH Floriadeplein, Marsman- plein, Soendaplein, Drossestraat, Westergracht, Grote Houtstraat, Kruisstraat en Spoorwegstraat. VVV, Noord-Hollands Archief, Van der Pigge, Muys Kan- toor & Cadeau, DEKATUIN. Bibliotheken Gasthuis- straat, Planetenlaan en Leonard Springerlaan. Om niets Heemstede: VOMAR Binnenweg, AH Blekersvaart- weg, SPAR Te Winkelhof en PRIMERA De Pijp te vergeten! Raadhuisstraat, Bibliotheek Julianaplein. Bloemendaal: AH en Papyrium Bloemendaalseweg. Reacties: [email protected] Website: www.haarlemse-hofjeskrant.nl De Haarlemse Hofjeskrant wordt financieel gesteund door hofje Codde & Van Beresteyn, hofje Inden Groenen Tuyn en diverse fondsen.

Open: ma. t/m vr. van 9.00-18.00 uur Oplage: 7.500 zaterdag van 10.00 - 17.00 uur Redactie: Willem Brand Gedempte Oude Gracht 108 Eindredactie: Paula Willems Haarlem, Tel: 023 5315513 Vormgeving: Kees Reniers www.muyskantoor.nl HHK 39 verschijnt in januari 2020

8