Open Monumentendagen van plezier 14 &15september Plekken Haarlem

- 1 -

Ik wens u een plezierig weekend vol verrassende ervaringen toe! ervaringen toe! verrassende vol weekend plezierig u een Ik wens en Erfgoed Monumenten wethouder Floor Roduner, wil ik iedereen hartelijk bedanken voor hun inzet. hun voor bedanken hartelijk wil ik iedereen in Haarlem monumenten bijzondere over In dit boekje vindt u informatie voor van monumenten mooie selectie u openen. Een voor die hun deuren en vrije tijd. ontspanning, vermaak staat dan ook de amusementswaarde van monumenten centraal tijdens tijdens centraal monumenten van ook de amusementswaarde dan staat welke van plezier’. Naar thema ‘Plekken met als Open Monumentendagen, vind hun plezier? Ik voor gingen en gaan mensen plekken monumentale Dat blijven. en beschermd bewaard monumenten het belangrijk dat onze zijn en wie we ons leren en dat ze worden kunnen en bewonderd bezocht ze aan de actief mee werken vrijwilligers Veel vandaan komen. waar we plek vanaf deze Open Monumentendagen; van de en uitvoering organisatie Welkom in Haarlem Welkom De Houtvaart. prijkt zwembad van dit programmaboekje Op de voorkant Dit jaar Haarlem. monumentenstad in onze plek van plezier prachtige Een

- 2 - A. Uitleg symbolen of VVVHaarlem(Grote Markt 2). tijdens deOpenMonumentendagen krijgenbijhetinformatiepunt indeGravenzaal vanhetstadhuis overeen metdenummersopplattegrond inhetmiddenvanditboekje. Verdere informatie kuntu In ditboekjestaat hetoverzicht vanallegeopende monumenten inHaarlem.Denummerskomen Geopende monumenten Veel plezierditweekend metuwbezoek aanHaarlem! van Nederland. van restaurants. Nietvoor nietsisHaarlemditjaaruitgeroepen tot de Gastronomische Hoofdstad Philharmonie endeToneelschuur. Verder kuntugenieten vanlekker eten eneen veelzijdig aanbod luisteren. Ookvindterditweekend een feestelijke seizoensopening plaatsvan Korenlint nietmeer weg te denken enkuntunaareen grote verscheidenheid aanmuzikale optredens In Haarlemzijnertegelijk metdeopengestelde monumenten ookandere festiviteiten. Zo ishet aan hetSpaarne. Teylers Museum, hetoudste museum vanNederland,gevestigd ineen prachtig monumentaal pand heden. Hettheater- enmuseumbezoek isgoedvertegenwoordigd indehuidigetijd.Denkhierbijaan De opengestelde monumenten geven een beeld vanhetplezierinverleden, maarookvanhet georganiseerd. Ookvandaagdedagisditnogplekvoor dejaarlijkse kermis enfestivals. stad isdeGrote Markt. Hierworden aleeuwenlang markten gehoudenenfeestelijke evenementen tapperijen. Hierwerd veelvuldig gefeest enpleziergemaakt.Decentrale plekvoor amusement inde vanaf demiddeleeuwen natuurlijk ookbinnendestadsmuren, zoals indevele herbergen en geliefde plekken voor deHaarlemmers omte verblijven. Maar ontspanningenvermaak vond men immense groene oase aandezuidkant vandestad. Opmooiedagenwasenisheteen vandemeest Oudhollandse spellengespeeld. Een andere bekende plekvanplezierisdeHaarlemmerhout,een had Haarlemalseerste stad ter wereld een heussportveld, de‘Baen’. Hierwerden vanafde14de eeuw Al indemiddeleeuwen zijnerplekken inHaarlemaante wijzen diecentraal staan voor vermaak. Zo musea, parken, markten ensportclubs. programma­ het decor ofhetpodiumgeweest? Deze vragen zijnleidendgeweest bijhetsamenstellen vandit Hoe hebbenmensen zichindeloopdereeuwen vermaakt enwelke monumenten zijndaarvoor Plekken vanplezier Activiteiten Rolstoelvriendelijk (soms gedeeltelijk toegankelijk) Openingsdagen entijden Adres boekje. InHaarlemzijnvolop historische ‘plekken vanplezier’te vindenzoals theaters, Stadsschouwburg &

- 3 - // - Tentoonstelling Tentoonstelling // Za 11 - 17 Zo 12 - 17 Dreef 3 Een fototentoonstelling over de voormalige voormalige de over Een fototentoonstelling het gebouw in vruchtgebruik aan zijn moeder prinses het gebouw in vruchtgebruik aan zijn moeder prinses Pruisen die er tot aan haar dood in Wilhelmina van Sinds 1930 is het 1820 in de zomermaanden verbleef. het provin van historische gebouw het onderkomen werd In 2007/2008 Noord-Holland. ciaal bestuur van de In één van gerestaureerd. Welgelegen Paviljoen geven toelichting op de tentoonstelling en over de de en over tentoonstelling op de toelichting geven kapel de van geschiedenis Welgelegen 3. Paviljoen werd in opdracht van ‘Welgelegen’ Het buitenverblijf Henry Hope gebouwd de bankier en kunstliefhebber, tussen 1785 -1792 en is gebouwd in neoclassicistische Holland deed in 1810 afstand van De Koning stijl. Napoléon Zijn broer, de troon en verliet ons land. van Royal als Frans bestempelde het Palais Bonaparte, het bij de overgave in 1813 waardoor staatseigendom, Willem I gaf Koning Nederlands staateigendom werd. hebben gespeeld in katholiek Haarlem. Opmerkelijk is Opmerkelijk katholiek Haarlem. gespeeld in hebben de familie Beynes, uit 1904 van het baldakijngraf Vrouw O.L. van een wit marmeren beeld bekroond met Lourdes. van A. tegenwoordige het is Dat Schoten. gemeente de van onderdeel 1927 in en werd Haarlem-Noord (annexatie) Haarlem gemeente voormalige de in verleden het hoe er in over op de werd; gemaakt plezier Schoten gemeente in Lichtweek), de Lunapark, (vroeger kermis cafébezoeken en tijdens op braderieën speeltuinen, Schoten Historisch Stichting van De medewerkers leden van diverse religieuze congregaties die een rol die congregaties diverse religieuze leden van

. Za 10 - 16 Zo 11 - 16 Za 11 - 17.30 Zo 12 - 17 Za 11 - 17.30

Damstraat 19 Soendaplein 27

Er is een grote collectie antieke prenten en kaarten en kaarten prenten antieke collectie grote een Er is Plekken van plezier van Plekken priesters te vinden en daaromheen de graven van de priesters te vinden en daaromheen de graven van kerkhofkapel, de toegangspoort met links de kerkhofkapel, Direct rond opzichterwoning en rechts het lijkenhuis. de kapel zijn de eerste klas-graven en graven van rooms-katholieke begraafplaats, toegewijd aan de begraafplaats, rooms-katholieke ‘zalige dood’, een Heilige Barbara als patrones van De en paden. symmetrisch opgezet met rechte vakken Nelis ontwierp de neogotische Haarlemse architect N. St. Barbara St. Begraafplaats Sint Barbara is in 1892 aangelegd als en rond Haarlem van de 17de t/m de 19de eeuw 19de t/m de 17de de van Haarlem en rond RK Begraafplaats 2. Kapel toevoeging van de huidige eigenaar toevoeging van A. in plezier van plekken afgebeeld daarop met zien, te uitgemetseld pilaster en bovenaan een kroonlijst. een kroonlijst. uitgemetseld pilaster en bovenaan met houtsnijwerk Bijzonder fraai is de voordeurpartij de deur en in het de 18de eeuw op uit het midden van is een recente Het antiquarische uithangteken kozijn. aan de steeg heeft nog een uitkragende borstwering aan de steeg heeft nog een maar voorname De sobere, op bakstenen consoles. aan weerszijden een voorgevel wordt omlijst met Damstraat op de hoek van de Nauwe Appelaersteeg Appelaersteeg de Nauwe de hoek van Damstraat op maar nog uit de 16de eeuw dateert waarschijnlijk De zijgevel 18de eeuw. heeft een voorgevel uit de 1. Antiquariaat De Vries & De Vries De Vries & De 1. Antiquariaat Vries aan de Vries & De De antiquariaat Het pand van

- 4 - Haarlem. bewijs van deaanwezigheid van dePelikanisten in weerszijden van detopvan hetgebouwzijnnogeen ‘Trou moetblijcken’ voerde. Detweepelikanenaan Rederijkerskamer derPelikanisten, diedezinspreuk Deze sociëteitstamtafvan dein1503gestichte is hetpandingebruikbijSociëteit Trou moetBlycken. ook wel ‘Het huismetdestoep’genoemd. Vanaf 1922 Dit oorspronkelijk alswoonhuisgebouwde pandwordt 5. SociëteitTrou moetBlycken een soorttweedehuis. alleenstaanden gevestigd. Voor veelbezoekers ishet boogschutterij. Tegenwoordig ishiereensociëteitvoor Proveniershuis verwijstnaardehiertoengevestigde kruisboog bovendeentreenaarbinnentuinvan het onderkomen van deschutterij. Degevelsteen metde gebouwd, maardeeddienstalsverzorgingstehuis en Proveniershof werdnietals ‘hofje van liefdadigheid’ Proveniershof enhetbijbehorendeProveniershuis. Het Het pandvan SociëteitKoinonia maaktdeeluitvan het 4. SociëteitKoinonia A. Pruisen. Henry Hope, LodewijkNapoléonen Wilhelmina van bewoners van ditgebouwuitde18deen 19deeeuw: ons blijvendherinnerenaandeoorspronkelijke hoekpaviljoens zijnhistorischekamersingerichtdie GroteHoutstraat115 Doelstraat52 Diverse activiteiten Za12-17Zo Za10-17Zogesl. volwassene. Goedeschoenenzijnverplicht. *Minimale leeftijd7jaar, tot10jaaronderbegeleidingvan een in de machineruimtes * // die destijds als hoofdarchitect onder Dumont werkte architect van de Houtvaart Pierre (“Piet”) de Bordes, tot 16.45 uur enis erbijzondere informatie over de A. tweeën gedeeldhoofdbassin. gescheiden, erwaren apartetoegangeneneenin oorspronkelijke opzetzwommenmannenenvrouwen voor degezondheidvan demensonderstreept. Inde van ditsportcomplexhetbelangvan hetsporten met denadrukkelijke architectonischeaanwezigheid meentestijl van Dumontverdwenen. Bovendienwerd veel van detoengerealiseerdeprojecten indiege in Hilversumheeftgedaan. InHaarlemzijninmiddels misschien goedtevergelijken metwat Dudokdestijds lemse gemeentestijl. Dieduidelijkherkenbare stijl is gerealiseerd eniseenuniekvoorbeeldvan deHaar zoals dieinHaarlemtentijdevan L.C. Dumontwerd voorbeeld van deverdoorgevoerdekubistische stijl gebouwd isin1927. Hetgebouwiseenprachtig De Houtvaart iseengemeentelijkzwembaddat 6. ZwembaddeHoutvaart gebruiken engeschiedenis ornamenten, gebrandschilderde glas-in-loodramen, A. van deH. Lidwina. en muurschilderingenmetvoorstellingen uithetleven gestucte velden, glas-in-loodramenvan JoepNicolas interieur metgewelvenvan bakstenenribbenmet Jos Margryinsobereneogotischestijlgebouwd. Ruim werd in1920-1929naarhetontwerpvan architect op dehoekvan deZaanenstraatenRijksstraatweg gewijd aanSt. Lidwina, metdebijbehorendepastorie De rooms-katholieke St. Adelbertuskerk, oorspronkelijk 7. Adelbertuskerk Muzikaal vermaak Cultuurhistorische rondleidingen van 11.30uur PietHeinstraat12 Rijksstraatweg28 Van 12.00 -16.30uur verzorgd SRO rondleidingen Rondleiding in de kerk met deskundige uitleg over Za10-17Zogesl. Zagesl. Zo11.30-17 // Torenbeklimming

- -

- 5 - deel deel panden Lange Begijnestraat 1 en Begijnehof 22 en 24 aangewezen als rijksmonument. aangewezen 1 en Begijnehof 22 en 24 Begijnestraat panden Lange Vandaag de dag zijn er in Haarlem drie bordelen gevestigd. Net als in de voorgaande eeuwen eeuwen Net als in de voorgaande gevestigd. de dag zijn er in Haarlem drie bordelen Vandaag zijn de het Begijnhof, rond de drie locaties, Van zich in de Bakenesserbuurt. bevinden deze in de vele kroegen in de Smedestraat. Om de zedelijkheid, veiligheid en gezondheid in de stad in de stad en gezondheid veiligheid Om de zedelijkheid, in de Smedestraat. kroegen in de vele gebouwd en nieuw politiebureau 9) een (nr. in de Smedestraat in 1898 werd brengen, te terug op de bordelen. kwam het verbod legale als illegale prostitutie kwam aan het einde van de 19de eeuw steeds meer protest in protest meer steeds eeuw de 19de kwam aan het einde van legale als illegale prostitutie en de Nederlandse 1888) (opgericht vanuit de Middernachtvereniging onder andere de stad, gefeest het zedeloze bezwaar tegen burger de ‘fatsoenlijke’ Daarnaast toonde Vrouwenbond. ­ Het meren in de wet. legaal vastgelegd prostitutie werd eeuw In het begin van de 19de gevestigd die in de Bakenesserbuurt in de legale bordelen toen werkte vrouwen van deze en Ravensteeg Wijde Appelaarsteeg, Appelaarsteeg, Nauwe in de Pieterstraat, Zoals waren. de zowel Tegen aanwezig. in de stad bordelen illegale er ook nog veel Al waren Koudenhorn. een hoge boete en het merendeel van de tapperijen en kroegen moest sluiten. Ondanks deze Ondanks deze moest sluiten. en kroegen van de tapperijen en het merendeel hoge boete een aanwezig. in de stad de prostitutie bleef maatregelen Niet alleen in de bordelen, maar ook in de tapperijen en kroegen werd door de Haarlemmer werd en kroegen maar ook in de tapperijen in de bordelen, Niet alleen Aan zonden. en andere dronkenschap ging met gulzigheid, wat gepaard gefeest, veelvuldig stond einde gemaakt. Op feesten een door het stadsbestuur in 1670 werd gedrag dit zedeloze te wonen, probeerde het stadsbestuur de bordelen te beperken tot specifieke buurten. In 1407 In buurten. specifieke tot beperken te de bordelen het stadsbestuur probeerde wonen, te buurt’. ‘zo’n als aangewezen de Vondelgracht het gebied achter werd Al in de middeleeuwen kende Haarlem plekken voor een pleziertje. Voor de prostitutie kon kon de prostitutie pleziertje. Voor een voor plekken Haarlem kende Al in de middeleeuwen nu nog naar het verwijst De Stoofsteeg en de badstoven. bij de ‘kwade herbergen’ men terecht een bordeel van vond om in de buurt het prettig niemand Aangezien gebruik van de badstoof. Plekken voor een pleziertje een voor Plekken

- 6 - (Haarlemse Noonin 1578)komt dekerk inhetbezit verheven totkathedrale kerk. Nadebeeldenstorm toegevoegd aande kerk. In1559werddeSt. Bavo toren, een eikenhouten constructieomkleed metlood, en waren rond 1496gereed. In1520 isdehuidige koor voltooid. Detranseptenzijnietslater verhoogd met debouw. Rond1483waren hetschipen zijde van dekruisvorm)isomstreeks1400begonnen is gebaseerdopdekruisvorm. Methetschip(delange grotendeels afgebrandekleinerekerk. Hetgrondplan gebouwd opdeplaatsvan eeninde14deeeuw De in1479totkapittelkerk verbouwdeSt. Bavowerd 9. Grote ofSt.-Bavokerk Jazzband o.l.v. regent-banjospeler Wil van Schaik zaterdag Haarlems oudste stijlorkest de Flowertown en 16.00uur opgevoerd de regelmaat van de klok wordt het stuk tussen 13.00 op zaterdag ‘Inde soete suikerbol’ in de hoftuin. Met A. het paviljoenindetuintoegevoegd. waardoor ernogtienwoningenoverbleven. In2001is zijn allewoningengemoderniseerdensamengevoegd, regelmatig gerenoveerd. Metderenovatie van 1986 een onthoofdeleeuw. Dewoningen inhethofjezijn de Key. Bovenin zietuhetwapen van Frans Loenen, landse renaissancestijldoorstadsbouwmeesterLieven hofje. Detoegangspoortisgebouwdin1625Hol Klooster genoemd)envormthetmiddelpuntvan het gelegen NorbertijnenKlooster(ookwelhet Witteheren is eenrestantvan eenkloostertuinvan hethiervroeger Loenen alshuisvestingvoorbejaardevrouwen. Detuin Het Frans Loenenhofjeisgestichtin1607doorFrans 8. FransLoenenhofje klaviertafels en60stemmen! spelen. Bijvoorbeeld ophet orgel dat is voorzien van 3 orgelspelers zijnook uitgenodigd om zelf te komen orgelmuziek geluisterd worden, maar bezoekende vaardigheden ten gehore fraaie orgels // Witte Herenstraat24 GroteMarkt22 De orgelbouwers geven uitleg over de twee De Letterlievende Vereniging J. J. Cremer speelt // Organisten brengen opzaterdag hun Za10-17Zo16 // // Om16.00uur speelt op Za10-17Zo Er kan niet alleen naar - bewoond. Rechtsvan deingangspoortwas vroegerde lang ofookdithofjewerduitsluitenddoorvrouwen twaalf mannenenvrouwen. Maarhetduurdeniet dubbel bewoondwerdenzodaterplaatskwam voor het hofjegerealiseerd. Erkwamen zeswoningendie Heijthuijsen. Nazijndoodin1650werddebouwvan Dit hofjeisgestichtin1650door Willem van 10. HofjeWillemvanHeijthuijsen torenmaquette van Theo van Paradijs in het koor in de Heilige Geestkapel voorstelling Carillonfilm enDeBavo vanuit de lucht diverse optredens van het Korenlint Accordeonorkest: zondag 15.00uur za 13.30uur enzo 13.30uur 14.30 uur. Zo 14.30 uur 15.40 uur van Foucault: za 10.30,11.30,16.00uur. Zo 12.30 en september beschikbaar) uitsluitend verkrijgbaar via bavovrienden.nl. Vanaf 2 en 15.30uur. Zo 12.15, 13.15, 14.15 en15.00uur (Kaarten A. vele anderen. grafstenen van Frans Hals, Saenredam, Pieter Teyler en zich o.a. hetwereldberoemdeMüller-orgel ende van deHervormdeGemeente. Indekerk bevinden voor 4124guldenverkocht. Van hetschilderijis Omdat hetinslechtestaatverkeerde werdhetin1869 de stichter, geschilderddoorFrans Hals, gehangen. regentenkamer. Daarheeftlangetijdeenportretvan Torenbeklimming: za 10.30,11.30,12.30, 13.30,14.30 KleineHoutweg135 // Excursie naar het Müllerorgel: za 11.00en // // // Concert ophet Müllerorgel: Doorlopende bezichtiging Zagesl. Zo12-18 Demonstratie slingerproef // Optreden Haarlems // // Beide dagen Doorlopende

- 7 - -

Muziek Za 11 - 16 Zo gesl. // Rondleidingen door door Rondleidingen // Klim naar het licht (vrijdagavond (vrijdagavond licht het naar Klim // Kinderhuissingel 78 Tentoonstelling Tentoonstelling daarom aangewezen als rijksmonument. A. vrijwilligers enthousiaste kosterij en aanpalende woningen werd door Zwiers kosterij op Door de kerk in Delftse Schoolstijl vormgegeven. het voor de architect de verdieping te plaatsen was toch in het bouwblok te laten mogelijk de kleine kerk er daardoor ruimte ontstaan tevens was domineren, bibliotheek en leringlokaal, voor gemeentezaal, Op deze manier bisschopskamer op de begane grond. behou- de oude zolderkerk werd ook de traditie van Bijzonder aan het interieur is het orgel dat rond den. Het kabinetorgel is is gemaakt. Kunckel 1785 door J.P. Driebergen. van uit de Gereformeerde kerk afkomstig de laat 18de Het betreft een fraai voorbeeld van eeuwse Noord-Nederlandse huisorgelcultuur en is extra openstelling, za en zo; kaarten via via kaarten en zo; za openstelling, extra klimnaarhetlicht.nl) HH. Anna en Kerk Oud-Katholieke 12. Maria werd in 1937-1938 kerkgebouw Het Oud-Katholieke Tot Zwiers. H.T. naar een ontwerp van gerealiseerd, Anna gebruik ge St. die tijd werd door de parochie van Hier aan de Bakenessergracht. schuilkerk de maakt van stichtte de Haarlemse pastoor Blommert in 1636 een Het in een voormalige brouwerij. schuilkerk katholieke pastorie, complex met bijbehorende Oud-Katholieke taties over de plaats van de kathedraal nationaal en nationaal kathedraal de van plaats de over taties ­ belang de van oplossing de bezien; internationaal restauratie de tijdens problemen bouwkundige rijkste en (za kunstwerken eigentijdse van toevoeging en de € 2,-) toeslag zo; - - - Presen- // leidingen in in leidingen Kleine expositie expositie Kleine ­ Rond // // Orgelconcert door Dirk Out met delen uit de Noten de uit delen met Out Dirk door Orgelconcert Rondleidingen door regenten regenten door Rondleidingen Tussen 13.00 en 15.30 uur geven hofdame Emmy en Emmy hofdame geven 13.00 en 15.30 uur Tussen Za 10 - 17 Zo 12 - 17 Leidsevaart 146, ingang Bottemanneplein 146, Leidsevaart krakersuite van Tschaikovski en Rhapsody in Blue Blue in en Rhapsody Tschaikovski van krakersuite om 15.00 uur) (za Gerschwin van € 2,-) toeslag en zo; (za kathedraal en om de in de top vijf van belangrijkste Europese kerken uit de belangrijkste Europese kerken in de top vijf van periode 1850 - 1950. A. Samen met de Sagrada Família in Barcelona, de in Barcelona, Samen met de Sagrada Família in Londen Cathedral Westminster Sacré-Coeur in Parijs, staat de kerk in Brussel Koekelberg en de Basiliek van dat zowel in het interieur als het exterieur oriëntaalse dat zowel in het interieur als het exterieur oriëntaalse een interessante ontwik zijn, invloeden te ontdekken in de architectuur in Nederland in die periode. keling verschillende periodes gebouwd, waardoor er diverse er diverse waardoor verschillende periodes gebouwd, Jugendstil neogotisch, bouwstijlen zijn terug te zien; Bijzonder is Amsterdamse School. plus opmaat naar de van Nederland. Het is een uniek monument door Nederland. van beeldhouw- en mozaïek, de glas-in-loodramen, o.a. Mulders en Gijs edelsmeedkunst en schilderingen van werd tussen 1895 en 1930 in drie De kerk Frieling. De Koepelkathedraal is één van de grootste kerken de grootste kerken is één van De Koepelkathedraal certje (quatre mains) met cello cello met mains) (quatre certje Haarlem 11. KoepelKathedraal A. // pianocon een en Anneke Rob muziekvrienden haar eisen van deze tijd. In 2003 is van twee huisjes aan de twee is van In 2003 deze tijd. eisen van negen De één woning gemaakt. binnenstraat donkere verhuurd aan zowel huisjes worden tegenwoordig vrouwen als mannen. eerst een kopie gemaakt. Sinds de renovatie van 1985 van Sinds de renovatie gemaakt. eerst een kopie eenpersoonswoningen. bestaat het hofje uit tien kleine maar aangepast aan de Deze zijn allen verschillend,

- 8 - huisjes rond een kerkje. Deeerste vermelding vandeze aanSt. Jacob gewijdekapel dateert van Haarlemeen gemeenschap gestichtvoor deopvangvanLeprozen. Zijwoonden inkleine De geschiedenis vanhetDolhuysbegonruim700 jaargeleden.Rond 1300wasten noorden van hetmuseum nietmeer toegankelijk zijnvoor hetpubliek. unieke kans derestauratiewerkzaamheden te zienenplekken te bezoeken dienaheropening het museum in2019 tijdelijkgesloten. U krijgtechter tijdensdeOpenMonumentendagen de hier ‘hetDolhuys,museum vandegeest’ gevestigd. Vanwege een grootschalige restauratie is Het voormalig Pest- enDolhuysiseen uniekcomplex vanhistorische gebouwen. Sinds2005 is Unieke kans: het Dolhuys opengesteld tijdens restauratie in hethedenals verleden. geldende ‘norm’ inhungedrag, denken enemoties,inzowel positieve alsnegatieve zin,zowel ring enbegripvoor mensen. Inhetbijzonder vanmensen inNederland dieafwijken vande discussie stellen vanstereotype beelden omzo een bijdrage te leveren aanerkenning, waarde van degeest streeft naarhetinbeeld brengen vandemensinalhaarfacetten enhet ter Het museum heeft dedeuren geopend vandeze architectuur vandeuitsluiting.Hetmuseum en diedesociale orde verstoren. hebben. Anderzijdsstaat hetvoor hetopsluiten enisoleren vanmensen dieernietbijhoren een voorbeeld vanhetideaalnaastenliefde endezorg voor zwakkeren diehulpnodig Verzorgingshuis Schoterburcht, Crisiscentrum. Degeschiedenis vanhetcomplex isenerzijds gasthuis, Stadsarmen en-ziekenhuis, HaarlemsTehuis voor OudenvanDagen,Haarlems verschillende namen:Leprooshuis, Pest-, Dol-enLeprooshuis, Buitenproveniershuis, Buiten tot ‘Stads Arm-enZiekenhuis’. Met dedoortijdwisselende bewoners kreeg hetcomplex in 1564 een vleugelgebouwd.Nahunvertrek in1854 volgde een grootschalige verbouwing De opvangvanpestlijdersdateert pasuithetmiddenvande17deeeuw. Voor de‘dollen’ werd 1463 deGrote Pestzaal gebouwd,toen nogbedoeldvoor leprozen enin1559 het‘Lopershuis’. in crisis’.Daarvoor moesthetcomplex steeds worden aangepastenuitgebreid. Zo werd in onaangepasten, alcoholici, hoeren metsyfilis, dementerende ouderen, zwervers enmensen heeft hetcomplex altijdeen zorgfunctie gehad.Hetboodonderdak aan‘melaatsen, gekken, uit 1319. DitjaarvierthetDolhuysdanookhaar700ste verjaardag. Indeeeuwen daarna - -

- 9 - -

- - // Op zaterdag wordt wordt Op zaterdag // Za 11 - 16 Zo gesl. Za 11 - 16 Zo gesl. Za 11 - 17 Zo 12 - 17 Locatie Hof: Groot Heilligland 62 (NIET gratis Locatie Hof: Schotersingel 2 Doorlopend rondleidingen Doorlopend Tentoonstelling ‘Het verleden van de velden’ velden’ de van verleden ‘Het Tentoonstelling kijkje nemen en werd het een toeristische toeristische het een kijkje nemen en werd pand kwamen In het prestigieuze trekpleister. wande­ recreatief een voor samen mensen Onbewust bezorgden praatje. lingetje en een de vleeshou- voor overlast veel daarbij voor ze de handel was bedoeld voor De vleeshal wers. er voor de wandel. Dit zorgde en niet voor tegen ingesteld werd verbod een dat in 1605 wandelen in de Vleeshal. De Vleeshal als recreatieplek als recreatieplek De Vleeshal de was, kwam gerealiseerd de Vleeshal Toen een getale in groten bevolking Haarlemse Burgerweeshuis. Sinds 13 mei 1913 is het als museum Sinds 13 mei Burgerweeshuis. de Het museum is genoemd naar één van in gebruik. Hals. Frans beroemdste schilders uit de Gouden Eeuw: Zijn monumentale groepsportretten en regenten zijn Zie ook bladzijde 9. A. scher de achter kijkje om een geboden kans unieke de restauratiewerkzaamheden de nemen tijdens men te Hof en Hal 16. Frans Hals Museum Grote Markt 16 (gratis en locatie Hal: toegankelijk) toegankelijk) Hals Museum (locatie Hof) werd Frans Het bekende tussen 1607 en 1611 gebouwd als Oudemannenhuis 1810 tot Van en is ontworpen door Lieven de Key. 1908 werd het gebouw gebruikt als Gereformeerd of 15. Dolhuys, museum van de geest 15. Dolhuys, museum voorzien van drie rijk versierde topgevels. drie rijk van voorzien A. en Bollenstreek Duin- de van archeologie de over museum het in tijden, alle zijn van Kinderspelletjes kinderactivi (gratis) verschillende weekend zijn dit fotospeurtocht: een van je denk Wat doen. te teiten mid Of speel ons monument? in details alle jij herken de aan kleur Geef bikkelen. zoals spelletjes deleeuwse of huis kasteel middeleeuws een zelf of bouw Vleeshal geeft toegang tot het museum. De lange zijgevel is De lange museum. tot het geeft toegang ------

Tentoon // Za 10 - 17 Zo 12 - 17 Za 10 - 17 Zo Za 10 - 17 Zo 12 - 17 bouw, een museale functie gekregen. Het Archeolo Het een museale functie gekregen. bouw, Grote Markt 18K Groot Heiligland 47 Groot Heiligland Tentoonstelling ‘Haarlem Filmstad’ Filmstad’ ‘Haarlem Tentoonstelling Musea natuurstenen banden, waarnaast twee ossenkoppen twee ossenkoppen waarnaast natuurstenen banden, De top is bekroond met in omlijsting aanwezig zijn. Het lagere kelderpoortje Haarlem. van het stadswapen korte zijden van de nieuwe vleeshal werden voorzien zijden van korte De ingang versierd met obelisken. trapgevels en van wordt geaccentueerd door aan de marktzijde, met trap, de mogelijkheid bieden voor 40 vleesbanken. De stad de mogelijkheid bieden voor 40 vleesbanken. en in 1602 Lieven de Key voor het ontwerp van koos De werd begonnen aan het prestigieuze bouwproject. waardoor veel vleeshouwers met hun kramen buiten waardoor een nieuwe vlees­ Er werd besloten om moesten staan. hal te bouwen en de locatie aan de Grote Markt zou verleden van de stad representeren. Tot de 17de eeuw Tot de stad representeren. verleden van War Haarlem gevestigd aan de de vleeshal van was veel te klein geworden, Deze vleeshal was moesstraat. de kelder. De vitrines en het meubilair zijn op verras de kelder. deze sende wijze ingepast aan het lage plafond van honderden jaren oude bodem en laten van verdieping, vondsten zien die een schat aan informatie over het Inmiddels heeft de kelder, net als de rest van het net als de rest van Inmiddels heeft de kelder, ge­ in gisch Museum Haarlem is tegenwoordig gevestigd De kelder van de in 1602-1604 gebouwde Vleeshal is Vleeshal de in 1602-1604 gebouwde van De kelder markt­ het begin gebruikt voor de opslag van vanaf hadden allen een eigen ingang. De zes kelders waren. 14. Archeologisch Museum (Vleeshal) Museum Archeologisch 14. architectuur belicht. A. water over 2’ deel huis een staat ‘In Haarlem stelling en klimaatadaptatie ABC Architectuurcentrum worden diverse aspecten op Architectuurcentrum ABC landschap, stedenbouw, architectuur, het gebied van beeldende kunst en tuin- fotografie, interieur, samen te vinden in het voormalig Sint Elisabeth’s of Elisabeth’s in het voormalig Sint samen te vinden het Gast meer informatie over Voor Grote Gasthuis. In het 17). Haarlem (nr. huis zie de tekst bij Museum 13. ABC Architectuurcentrum Architectuurcentrum zijn ABC en het Museum Haarlem

- 10 - stelling van honderd jaar Nederlandse kunst Vingerling het sluitstuk van deze pure kijktentoon hedendaagse kunstenaars als Peggy Franck enEvi Armando enanderen, vormen met werk van abstracte doeken vol dynamiek, van GerLataster, Freij-muth schilderden vaak virtuoos. Kolossale Maar ook expressionisten als Karel Appel enAlphons meesters als Isaac Israëls enThérèse Schwartze. impressionisme vormt het startpunt, met groot A. monumentale expositieruimte. het vleeswerdgekeurd enverhandeldisnueen delen van vlees. Degrotehalwaar oorspronkelijk door LievendeKey, werdgebruiktvoorhetverhan klaren. Ditgebouw, uitde17deeeuwenontworpen de Vleeshal). Denaam Vleeshal iseenvoudigtever Hal (degecombineerdeentreenaarde Verweyhal en gebruikt alsentreetothetFrans HalsMuseum, locatie voortse Vishuis gevestigdentegenwoordigwordthet Op GroteMarkt16(locatieHal)was ooithetZand gevoegd, zoaldemuseumvleugelaanstraatzijde. 1913 gebouwdelenindestijlvan de17deeeuwtoe wereldberoemd. Voor hergebruikalsmuseumzijnin toneelwedstrijd voor amateurs. Een week lang Haarlem een landjuweel gehouden,een soort en beproefd middel:deloterij. In1606werd in werd erbesloten omditte doenviaeen oud het Oudemannenhuisbijelkaar te krijgen Om hetgrote geldbedrag voor debouwvan Frans HalsMuseum -Hof Tentoonstelling Virtuoos! Israëls tot Armando; het

- - - ­ - - waaronder hetgedeeltewaarin het ABC enMuseum 20ste eeuwzijnverschillendevleugelstoegevoegd, ontwerp van stadsarchitectJ.E. van den Arend. Begin bouw aandeGasthuisvestin1871gebouwdnaar malen ingrijpendgewijzigd. Zoishethoofdge deels uitde17deeeuw, maarisdaarnameerdere klooster nogietsoveris. Hethuidigecomplexdateert waren vernietigd. Hetisnietbekend ofervan het de gebouwenaanBotermarktbijstadsbrand 1576 inhetMinderbroederkloostergehuisvest, nadat Elisabeth’s ofGroteGasthuis. Hetgasthuiswerd hierin samen tevindenineenvleugelvan hetvoormaligSint Museum Haarlemenhet ABC Architectuurcentrum zijn 17. Museum Haarlem proveniershuisjes hebbenookooittothetgasthuis van destadenhaaromgeving. Deaangrenzende het verhaalvan derecenteenoudegeschiedenis Haarlem enZuid-Kennemerland. Hetmuseumvertelt Haarlem. MuseumHaarlemishetstadsmuseum van ponden. brengst vandeloterij bedroeg 57.000 Vlaamse de Grote Markt deprijzen getrokken. Deop zijn bewaard gebleven. Elke dagwerden op zich herkenbaar te maken. Deze registers register een rijmpjeofspreuk schrijven om meer loten enmoesten inhetinschrijvings- om veel gelduitte geven. Zijkochten een of aanwezig, dieindejuiste stemming waren waren spelersenliefhebbersuitveel steden GrootHeiligland47 Za10-17Zo12 - -

- 11 - - - - n uitsluitend door daglicht n uitsluitend door daglicht Za 11 - 17 Zo 13 - 17 In de moderne aanbouw, ontworpen door door ontworpen aanbouw, moderne In de // Op zaterdag en zondag is er om 13.00 uur een een er om 13.00 uur is en zondag Op zaterdag Grote Markt 20 Tentoonstelling ‘Ik Ontmoet Jou Hier In Deze Hal’, Hal’, In Deze Hier Jou ‘Ik Ontmoet Tentoonstelling een geheel eigen beeldtaal en een fascinatie voor voor fascinatie en een beeldtaal eigen geheel een en gelaagdheid transparantie kleur, 19. De Vishal 19. het gebouw ooit verraadt al waar ‘Vishal’ De naam Al voor de 17de eeuw ston de vismarkt. voor diende, Om de stank van den de viskramen op de Grote Markt. werden de kramen vooral in de zomer, vis te beperken, In 1601 werd geplaatst. de kerk in de schaduw van de de vismarkt gebouwd op dezelfde plek als waar deze is de huidige van vervanging Ter kramen stonden. Nu is het deels een tentoon gebouwd in 1769. Vishal stellingsruimte voor hedendaagse beeldende kunst. A. met atelierkunstenaars vier van kunstwerken met schilderijen en tekeningen tot wetenschappelijke tot wetenschappelijke schilderijen en tekeningen tot mineralen en fossielen. boeken van instrumenten, A. met museum het door rondleiding exclusieve (gratis) biblio Natuurwetenschappelijke de aan bezoek een op toegankelijk zijn alleen rondleidingen, Deze theek. het in is verkrijgen te die voucher een van vertoon Stadhuis t/m 5 januari 7 september van is Henket, Hubert-Jan met zien te 19e eeuw’ de in ‘Jong tentoonstelling de kinderen met genrestukken en portretten prachtige hoofdrol de in historische zalen worde van collectie: je over de rijke Verwonder beschenen. - ring

Za 11 - 17 Zo 11 - 17 Rondleiding door twee verpleegsters om verpleegsters twee door Rondleiding // Rondleiding over de tentoonstelling ‘Haarlem ‘Haarlem tentoonstelling de over Rondleiding // Tentoonstelling Haarlem Filmstad; de geschiedenis geschiedenis de Filmstad; Haarlem Tentoonstelling Spaarne 16 De flamboyante gevel aan het Spaarne is ongeveer een de ontwerp van en is een eeuw later opgetrokken De sfeervolle Christian Ulrich. architect Weense van kunst en wetenschap. In 1784 werd Teylers Teylers In 1784 werd kunst en wetenschap. van dat toen nog alleen bestond uit de Museum geopend, Viervant. gebouwd door Leendert Zaal, prachtige Ovale vermogende Haarlemse zijdefabrikant en bankier. Als vermogende Haarlemse zijdefabrikant en bankier. bepaalde hij dat zijn vermogen na Verlichtingsdenker aan de bevorde­ zijn dood ten goede moest komen het enige ter wereld met een authentiek gebouw én het enige ter wereld met een authentiek gebouw én Het museum is genoemd interieur uit de 18e eeuw. een der Hulst (1702-1778), van Teyler naar Pieter Kom naar Teylers, het Museum van de Verwondering. Verwondering. de het Museum van Teylers, naar Kom Nederland en van is het oudste museum Teylers en rond het museum, waarin ooit het St. Elisabeths Elisabeths St. het ooit waarin museum, het en rond was gevestigd Gasthuis Museum 18. Teylers dustrie en Haarlem als locatie voor (inter)nationale (inter)nationale voor locatie als en Haarlem dustrie films Filmstad’ stukje historisch straatbeeld. stukje historisch straatbeeld. A. filmin Haarlemse de Haarlem, in bioscopen de van seriematig bouwen. Helaas zijn voor de uitbreiding van Helaas zijn voor de uitbreiding van seriematig bouwen. na, op de voorgevels het Gasthuis in 1931 de huisjes, nog voor een uniek Deze gevels zorgen afgebroken. behoord (Groot Heiligland 63 t/m 85). De inkomsten De inkomsten 63 t/m 85). behoord (Groot Heiligland deze huisjes dekte onder meer de de verhuur van van De huisjes zijn tussen 1608 het Gasthuis. van kosten een mooi voorbeeld van en 1616 gebouwd en vormen

- 12 - waardoor hethofjenuuitvierwoningenbestaat. de woningengemoderniseerdensamengevoegd, woningen konden behoudenblijven. In1978werden vangen doortweenieuwewoningen. Deoverigetwee Vier van dewoningenzijnin1936afgebroken enver er eenhofjeontstondmetruimtevoor6bewoonsters. huis enhetachtererfvan zijnweefwinkel, waardoor hofje. Gerritsz. kocht diverse huisjesoprondomzijn hek bevindtzichdegangdietoeganggeefttothet gezinde Jan BruininckGerritsz. Verborgen achtereen Het Bruiningshofjeisgestichtin1610doordedoops- Bruiningshofje éénvan dekleinstehofjesinHaarlem. Met vierhuisjesomeenkleinebinnentuinishet 21. Bruiningshofje tot vierwoningen. renovatie in1987zijndeachthuisjessamengevoegd gen teruggebrachtnaarachtwoningen. Bijdelaatste aangegeven. Metdeherbouwwerdhetaantalwonin- Op hetgietijzerenhekisdedatumvan herbouw stadsbrand van 1576verwoestenin1586 herbouwd. het Brouwersgilde. Hethofjewerdtijdensdegrote om indebrouwerijtewerken, werdbeheerddoor ruimte boodvoor22armevrouwendieteoudwaren en zijnzusKatharinain1472. HetBrouwershofje, dat Het BrouwershofjeisgestichtdoorJacob Roeperszoon 20. Brouwershofje Hofjes Tuchthuisstraat 8 A Botermarkt9 Za10-17Zo12 Za10-17Zogesl.

-

het aantalhuisjesteruggebrachtvan 20naar18. Ter aan de Warmoesstraat. Tijdens dezerestauratieis waarbij eennieuwestatigetoegangwerdgebouwd onderdak tegeven. In1885ishethofjeherbouwd, van Schoorl, metalsdoelschameleenoudevrouwen Catharina Jansdochter, weduwevan Jacob Claeszoon Hofje IndenGroenen Tuin isgestichtin1616door 23. HofjeIndenGroenen Tuin een galerij in de tuin dagen de spiegelvijver te zien, net als de tuinkamer en A. plafondschildering van GijsFieling. ontstaan. Opvallend bijbinnenkomst isdeprachtige Door demuurlangsGravinnehofiseen ‘binnentuin’ Het Gravinnehofbestaatuittienseniorenwoningen. kerssteeg. DolfFloorsmaaktehetwinnendeontwerp. parkeerterrein tussendeGravinnesteegenHelmbre nieuw ‘21e-eeuws hofje’tebouwenophetvoormalig jarig bestaanvan destad. Deopgavewas omeen prijs uitgeschreven. Aanleiding hiervoorwas het750 Stichting HaarlemseHofjesin1991eenarchitectuur initiatief van degemeenteHaarlemissamenmet Het Gravinnehofiseenhofjevan de21steeeuw. Op 22. Gravinnehof wezig diehetbekijken waard is. toegankelijk voorbewoners)iseengevelsteen aan de achteringangaan hofjespomp indetuinvan hethofjegeplaatst. Bij gelegenheid van het400-jarigbestaanisin2016een Inde Gravinnehof is tijdens OpenMonumenten- Warmoesstraat 23 Spaarne100/102 L Za10-17Zogesl. ange Veerstraat 24(alleen Za10-17Zo12 -

- -

- 13 - - - -

Za 10 - 17 Zo gesl. Za 10 - 17 Zo Za 10 - 17 Zo 12 - 17 zichterhuisje, het mortuarium en de washokjes. Het het mortuarium en de washokjes. zichterhuisje, Korte Begijnestraat 18 - 36 (op zondag alleen Korte Jansweg 39 Jansweg kamer. Met één stap een overbrugging in tijd van 600 Met één stap een overbrugging in tijd van kamer. jaar! natuur (hout en groen) en cultuur (zie bijv. het glas- natuur (hout en groen) en cultuur (zie bijv. is de materiaalkeuze Door middel van in-loodraam). een hofje tot uitdrukking te getracht het basisidee van In de gemetselde buitenmuur brengen (beslotenheid). aangebracht die overdag de zijn twee gouden vlakken is in de Verder steeg weerkaatsen. zon in de donkere Enschedé ingemet de Firma muur het oude logo van Johannes de gestileerde letters van Dit oude logo, seld. is in 2007 precies teruggeplaatst op de plek Enschedé, in de muur zat bij het het logo oorspronkelijk waar Het Johannes de Firma. voormalige gebouw van Enschedé Hof is ook bereikbaar via het oudste hofje namelijk via het hofje De Bakenesser Haarlem, van ging. De toegang tot het hofje is via het patriciërshuis. tot het hofje is via het patriciërshuis. De toegang ging. zich een uurwerk, het huis bevindt In het torentje van een slagklok en een windijzer. Enschedé Hof Johannes 28. bereikbaar via Hofje De Bakenesserkamer) Het Johannes Enschedé Hof is het jongste hofje van de toekomst Dit monumentale hofje van Haarlem. uit 2007 is ontworpen door grafisch ontwerper Joost en architect Henk Döll en heeft tien woningen Swarte Het ontwerp verwijst naar voor alleenstaande ouderen. gegaan. Hofje van Staats 27. uit de nalatenschap Staats is gesticht Het Hofje van Ysbrand en -handelaar de Haarlemse garenreder van Op 29 juli 1730 werd door zijn broer de eerste Staats. zijn tijdens 30 huisjes, De oorspronkelijk steen gelegd. tot twintig 1990 samengevoegd de restauratie van de grootste hofjes in is één van Het woningen. het is de ruime binnentuin, Bijzonder Haarlem. op­ dage dienst als fietsenber mortuarium doet heden ten het aantal van twintig naar zestien woningen is woningen naar zestien twintig van het aantal -

Za 10 - 17 Zo 12 - 17 - 17 Zo 12 - 17 Za 10 Za 10 - 17 Zo 12 - 17 Za 10 - 17 Zo gesl. Za 10 - 17 Zo gesl. Nieuwe Gracht 2 Barrevoetestraat 7c Wijde Appelaarsteeg 11F Appelaarsteeg Wijde het hofje en heeft nog het originele goudleerbehang Met de laatste verbouwing in zitten. op de wanden waardoor woningen samengevoegd, 1992 zijn enkele sters van het hofje werden, in vergelijking met andere hofje werden, het sters van De de regenten. rijk bedeeld door hofjes in die tijd, regentenkamer bevindt zich in het hoofdgebouw van Noblet. De 20 woningen van het hofje zijn gebouwd De 20 woningen van Noblet. ‘Haerlem en Spaargesigt’, het woonhuis in de tuin van De bewoon de familie Noblet. van dat eigendom was 26. Hofje van Noblet 26. Noblet is gesticht in 1760 door Leonard Het Hofje van het wapen van de Heilige Elisabeth (de drie kronen) de Heilige Elisabeth van het wapen nog terug te vinden. beslotenheid, doordat de binnentuin toen direct aan doordat de binnentuin toen beslotenheid, hek Over het lage te liggen. de Barrevoetsteeg kwam De poort staat de binnentuin zichtbaar. de is nu vanaf is maar op de waterpomp het hofje is verdwenen, van 17de eeuw gebouwd zijn, maar met de verbreding 17de eeuw gebouwd zijn, de Barrevoetsteeg in 1885 zijn drie woningen van het hofje haar Hiermee verloor ook verloren gegaan. Willlemsdochter gesticht in 1489. Later is het hofje Willlemsdochter gesticht in 1489. overgedragen aan het Sint Elisabeths Gasthuis. bestond uit dertien huisjes die in de Loo Hofje van Het Hofje van Loo is door stadsbestuurder Symon Loo is door stadsbestuurder Het Hofje van Loo en zijn vrouw Godelt Pieterszoon van maar onder andere ook door de waterpomp in de de waterpomp maar onder andere ook door binnentuin. Loo Hofje van 25. de hofjeswoningen een regentenkamer in 1663. Echter, Echter, in 1663. de hofjeswoningen een regentenkamer hofje is altijd behou­ het het historische karakter van Niet alleen door de mooie gevelsteen, den gebleven. konden wonen. Er waren 20 kleine woningen die 20 kleine waren Er wonen. konden In het hofje is er over de ‘camers’ werden genoemd. er in één van Zo kwam eeuwen heen veel verbouwd. bestaande hofje in Nederland en werd in 1359 door in Nederland en werd bestaande hofje bedoeld Het hofje was gesticht. Bakenes Dirck van zelfstandig oude vrouwen die niet voor alleenstaande, 24. Hofje De Bakenesserkamer Hofje De 24. is het oudste nog Bakenesserkamer Het hofje De

- 14 - Sport en(buiten)spel tegen voormaligHFCHaarlem. Zievoormeerinformatie konhfc.nl. Op 15september2019bestaatdeKoninklijke HFCprecies140jaar!Opzondagiseenjubileumwedstrijd Leuk feitje: Haarlemsche Football Club (HFC). uiteindelijk indeoprichtingvaneerste voetbalclub vanNederlandin1879: deKoninklijke vrienden, tot grote ergernis vandeboswachter. DevasthoudendheidvanMulier resulteerde dam. Sindsdienwerd opdeweilanden rondom DeHoutvoetbal gespeeld doorMulier enzijn tijd nognietmakkelijk omergens een balte kopen. Uiteindelijk kocht hijereen inAmster een vakantie enhijwildedeze sportdolgraag ookinHaarlemspelen.Maar hetwasindie De middelbare scholier PimMulier (1865-1954) maakte kennis methetEngelse voetbal tijdens meer tijd,geldengelegenheidomte sporten. bers vandeze nieuwe sporten waren indebetere standen te vinden.Hierhadmensimpelweg Nieuwe sporten waaidenover uitEngeland,zoals cricket, hockey en voetbal. Deeerste liefheb visie leiddetot dekomst vangeorganiseerde sportbeoefening inclubsenbondenHaarlem. steeds meer alswaardevolle (vrije)tijdsbesteding gezienvoor degezondheid. Deze nieuwe Aan heteindevande19de eeuw werden sportenandere vormen vanlichaamsbeweging eeuw enhetwerd zelfs indewinter ophetijsvandestadssingel gespeeld. kliek (slaghout)tegen een paalomzo punten te scoren. Hetwaseen populairspelinde17de eerste speldathierwerd gespeeld washetkolfspel ofhetkolven. Men sloegeen balmeteen die in1390 de‘Baen’ buiten destadsmuren aandeHaarlemmersschonk alsspeelveld. Het wereld meteen eigensportveld! Ditveld hadmente danken aanhertog Albrecht vanBeieren, aan heteindevande14de eeuw aleen heussportveld. Hiermee washetdeeerste stad ter Haarlem iseen stad waarsportenspelalvroeg een belangrijke rol speelde. Zo hadHaarlem L: Hetteam vandeHaarlemsche Footbal Clubincirca 1880 [Noord-Hollands Archief]. en metderechterhand steunt hijopeen kolfstick [Noord-Hollands Archief]. R: Kolfspeler ophetijs.Demanstaat opschaatsen enisgekleed insporttenue. Zijnlinkerhand heeft hijin een mofgestoken - -

- 15 - Schotersingel Open Monumenten

Schotersingel Plekken van Plezier Antiquariaat De Vries & De Vries Kennemerbrug Kapel RK Begraafplaats St. Barbara Paviljoen Welgelegen Sociëteit Koinonia Staten Bolwerk Kennemerplein Sociëteit Trou moet Blycken Zwembad de Houtvaart Prinsenbolwerk

Muzikaal vermaak Adelbertuskerk Frans Loenenhofje Grote of St. Bavokerk Hofje Willem van Heijthuijsen KoepelKathedraal Haarlem

Parklaan Oud-Katholieke Kerk HH. Anna en Maria Kenaupark

Parklaan Parklaan Musea Nieuwe Gracht Parklaan Kruisweg ABC Architectuurcentrum Hooimarkt

Jansweg Kinderhuissingel Archeologisch Museum (Vleeshal) Nieuwe Gracht Nieuwe Gracht Dolhuys, Museum van de Geest Frans Hals Museum, locaties Hof en Hal Nassaustraat

Magdalenastraat Museum Haarlem Teylers Museum Zijlweg

Ursulastraat De Vishal enstraat Kinderhuisvest

Kruisstraat Nassaulaan Witte Her

Kr Hofjes Zijlstraat ocht Jansstraat Brouwershofje Zijlsingel Raaks Bruiningshofje

Smedestraat Korte n

Begijnestraat Gravinnehof

r Zijlstraat Koudenho Bakenessergracht

Gedempte Oude Gracht Hofje In den Groenen Tuin

Barteljorisstraat

Zijlvest Drossestraat Hofje van Bakenes

Jansstraat Wijde Appelaarsteeg Hofje van Loo Hortusplein Gedempte Oude Gracht ‘t Pand

Jacobijnestraat Riviervismarkt Lange Begijnestraat Grote Markt Hofje van Noblet

ne Gedempte Oostersingelgracht Hofje van Staats Spekstraat Oude e Spaar Groenmarkt Damstraat Wilhelminastraat Donker Nauwe Appelaarsteeg Johannes Enschedé Hof Stoofsteeg

Koningstraat Barrevoetestraat Luthers Hofje t a a Anegang r t armoesstraat s Proveniershof r W e e V e g n Remonstrants Hofje a L ne ne Spaar Botermarkt ote Houtstraat Drapenierstraat Gr Spaar

Vlamingstraat Gedempte Oude Gracht

uchthuisstraat T Teylers Hofje Gierstraat Breestraat Schaghelsstraat envest Wijnbergshofje

Kleine Houtstraat Lange Her Zuiderhofje Korte Gier ote Houtstraat straat- Gr

Lange Raamstraat Lange Annastraat Industriële / bedrijfsmonumenten

oot Heiligland Gierstraat Gr Molen de Adriaan Molen de Hommel Kerkstraat Nieuwe Kerksplein Molen van de Schoterveenpolder Korte Houtstraat Raamvest De Vijfhuizer Molen Raamsingel ote Houtstraat

Gr Kleine Houtstraat Kerken Gasthuisvest Kampervest Schalkwijkerstraat Kampersingel Bakenesserkerk Gasthuissingel

Van Eedenstraat Van Evangelische Broedergemeente

Groenmarktkerk Lutherse Kerk Maria Kerk Nieuwe kerk

Houtplein

Kleine Houtweg Remonstrantse Kerk

entzplein r Lo Frederikspark Sint Josephkerk ne

agenweg Vereenigde Doopsgezinde W Gemeente Haarlem eef Dr Wilhelminakerk Haarlem

Frederikspark Zuider Buiten Spaar Schalkwijkerstraat agenweg W

Florapark Florapark Rustenburgerlaan Andere monumenten Anno Haarlem Kleine Houtweg Broodkantoor Pastoor Blommert Droste Cacao Gerechtsgebouw

Paviljoenslaan Hart Kamperlaan Heiligen Huisjes

Schipholweg De Hoofdwacht Huis Barnaart Haarlemmerhout Kantoor van Levensverzekerings- maatschappij “De Onderlinge van 1719” Loge Gebouw Haarlemse Kleine Houtweg Vrijmetselaars Stichting Stadhuis Eur Fonteinlaan opaweg De Waag Haarlemmerhout Zaamen - 16 -

Zaamen

Haarlemmerhout

Waag De

opaweg

Fonteinlaan

r Eu

Stadhuis

Stichting Vrijmetselaars

Kleine Houtweg Kleine

Loge Gebouw Haarlemse Haarlemse Gebouw Loge

maatschappij “De Onderlinge van 1719” van Onderlinge “De maatschappij

Levensverzekerings- van Kantoor

Haarlemmerhout

Barnaart Huis

Hoofdwacht De Schipholweg

Huisjes Heiligen

Kamperlaan

Paviljoenslaan Hart

Gerechtsgebouw

Cacao Droste

Blommert Pastoor Broodkantoor

Kleine Houtweg Kleine

Haarlem Anno

Florapark

Andere monumenten Andere

Rustenburgerlaan Florapark

W agenweg

Schalkwijkerstraat

ederikspark r F

r Spaa Buiten Zuider

Wilhelminakerk Haarlem Wilhelminakerk

r D

eef Haarlem Gemeente

W

agenweg Vereenigde Doopsgezinde Doopsgezinde Vereenigde

ne

Josephkerk Sint ederikspark r F

Lor

entzplein

eosrns Kerk Remonstrantse Houtweg Kleine

Houtplein

kerk Nieuwe

Kerk Maria

Kerk Lutherse

Groenmarktkerk

Evangelische Broedergemeente Evangelische Van Eedenstraat

Gasthuissingel

Bakenesserkerk

Kampersingel

Gasthuisvest Schalkwijkerstraat Kampervest

Kerken Kerken

Kleine Houtstraat Kleine

r G

ote Houtstraat ote Raamsingel

Molen Vijfhuizer De

Raamvest

Korte Houtstraat Korte

Schoterveenpolder de van Molen

Nieuwe Kerksplein Nieuwe Kerkstraat

Hommel de Molen

Adriaan de Molen

r G

Gierstraat oot Heiligland oot

Industriële / bedrijfsmonumenten / Industriële

Lange Annastraat Lange

Lange Raamstraat Lange

straat r G

-

r Gie ote Houtstraat ote

Korte

Zuiderhofje

r He Lange Kleine Houtstraat Kleine

Wijnbergshofje

eestraat

r B

envest Schaghelsstraat

Gierstraat

Hofje Teylers

T

uchthuisstraat

Vlamingstraat Gedempte Oude Gracht Oude Gedempte

r G

Drapenierstraat Spaa

Botermarkt

ote Houtstraat ote

r Spaa

r

ne

ne

L

a

n Hofje Remonstrants

g

e

V

e

e

W r

Proveniershof s

armoesstraat

t

r

Anegang

a

a

t

evoetestraat

r Bar Hofje Luthers

Koningstraat

Stoofsteeg

Nauwe Appelaarsteeg Nauwe Hof Enschedé Johannes

r Donke

Wilhelminastraat

Damstraat oenmarkt r G

Spekstraat

Oude r Spaa e

Staats van Hofje

Gedempte Oostersingelgracht Gedempte ne

Noblet van Hofje

ote Markt ote r G

Jacobijnestraat Riviervismarkt Lange Begijnestraat Lange

Hortusplein Gedempte Oude Gracht Oude Gedempte ‘t Pand ‘t Loo van Hofje Appelaarsteeg

Wijde

Jansstraat

Bakenes van Hofje Drossestraat

Zijlvest

Barteljorisstraat

Hofje In den Groenen Tuin Groenen den In Hofje Gracht Oude Gedempte

Bakenessergracht

Koudenhor Zijlstraat

Begijnestraat Gravinnehof

Korte

n Smedestraat

Bruiningshofje

Raaks

Zijlsingel

Brouwershofje

Jansstraat Zijlstraat

ocht r K

Hofjes

r He Witte

Nassaulaan

Kruisstraat

Kinderhuisvest

enstraat

Ursulastraat Vishal De

Zijlweg

Museum Teylers

Magdalenastraat Haarlem Museum

Nassaustraat Hal en Hof locaties Museum, Hals Frans

Geest de van Museum Dolhuys,

Nieuwe Gracht Nieuwe Nieuwe Gracht Nieuwe

Archeologisch Museum (Vleeshal) (Vleeshal) Museum Archeologisch Kinderhuissingel Jansweg

Hooimarkt

ABC Architectuurcentrum Architectuurcentrum ABC Kruisweg Parklaan

Nieuwe Gracht Nieuwe

Musea Parklaan

Parklaan

Kenaupark

Parklaan Maria en Anna HH. Kerk Oud-Katholieke

Haarlem KoepelKathedraal

Heijthuijsen van Willem Hofje

Bavokerk St. of Grote

Loenenhofje Frans

Adelbertuskerk

Muzikaal vermaak Muzikaal

Prinsenbolwerk Zwembad de Houtvaart de Zwembad

Blycken moet Trou Sociëteit

Staten Bolwerk Staten Kennemerplein

Koinonia Sociëteit

Welgelegen Paviljoen

Barbara St. Begraafplaats RK Kapel

Kennemerbrug Vries De & Vries De Antiquariaat

Plekken van Plezier Plezier van Plekken

Schotersingel

Open Monumenten Monumenten Open Schotersingel - 17 - - Za 10 - 17 Zo gesl. Za 10 - 17 Zo gesl. Za 10 - 17 Zo gesl. Barrevoetestraat 4 Koudenhorn 64 Koudenhorn terhuis met de oorspronkelijke regentenkamer stond al terhuis met de oorspronkelijke in 1999 Pas geruime tijd op de rijksmonumentenlijst. zijn de negen nog aanwezige huisjes aangewezen als rijksmonument. Bijzonder aan het ontwerp is de monumentale entree Bijzonder aan het ontwerp is de monumentale entree Deze statige entree heeft een aan de Koudenhorn. neoclassicistische façade met Dorische zuilen en een smeedsierwerk. hekwerk van 33. Wijnbergshofje verbouwd Wijnbergshofje is vermoedelijk in 1652, Het in gebruik als vermaan- het was die tijd Voor tot hofje. de Hoogduitse Doopsgezinde van of predikhuis (kerk) het jaartal 1662 maar De gevelsteen draagt Gemeente. regenten begint pas bij het lijst van de nog bewaarde Het ach Het hofje is in 1872 herbouwd. jaartal 1673. nog enkele gotische gewelven te zien. De gevelsteen De gevelsteen gewelven te zien. gotische nog enkele het klooster die de plaats van met de Heilige Ursula, Ursulastraat 4. is te zien in de gevel van memoreert, Hofje 32. Teylers gesticht in 1787 uit het nala­ Hofje is Teylers Het Het werd der Hulst. van Teyler Pieter tenschap van die ook Viervant ontworpen door architect Leendert Museum Teylers Zaal in het de Ovale het ontwerp van Het hofje bestaat uit 24 op zijn naam heeft staan. alle kerkelijke arme dames van huisjes voor oudere, een grasveld. rondom een binnentuin met gezindten, de afgebroken toren. Binnen zijn op de begane grond Binnen zijn op de begane grond toren. de afgebroken -

-

Za 10 - 17 Zo 12 - 17 - 17 Zo 12 - Za 10 Za 10 - 17 Zo 12 - 17 Za 10 - 17 Zo gesl. Za 10 - 17 Zo gesl. Ursulastraat 16 Ursulastraat Proveniersplein 140 Witte Herenstraat 16 Herenstraat Witte hofje zijn nog sporen van het voormalige klooster hofje zijn nog sporen van het voorgebouw, In de westgevel van terug te vinden. zijn sporen te zien van vermoedelijk de kloosterkapel, I. van Leeuwarden op de plek waar voorheen het op de plek waar Leeuwarden van I. voor ongehuwde Het hofje was Ursulaklooster stond. In het de Remonstrantse Gemeente. vrouwen van 31. Remonstrants Hofje 31. Remonstrants Het Remonstrants Hofje is in 1773 gesticht door mevr. ingshuis zijn functie. Van 1810 tot 1866 werd het Van ingshuis zijn functie. proveniershuis een oudemannenhuis. later onderdak en voeding in dit hofje te krijgen. Aan later onderdak en voeding in dit hofje te krijgen. de 18de eeuw werden de meeste het einde van woningen regulier verhuurd en verloor het verzorg stadsherberg geweest. In 1706 werd het complex stadsherberg geweest. verbouwd tot een soort verzorgingshuis voor oudere een eenmalig Voor mensen uit de gegoede burgerij. om men zich inkopen gulden kon 3000 bedrag van en vervangen door een nieuw doelengebouw. De door een nieuw doelengebouw. en vervangen voormalige kloosterhof werd gebruikt als schietterrein. de schutterij is het pand even een Na het vertrek van het vrouwenklooster St. Michael gevestigd. Na de Michael gevestigd. het vrouwenklooster St. St. hervorming werd het pand aan de Schutterij van afgebroken Het klooster werd in 1591 Joris gegeven. 30. Proveniershof 30. Proveniershof vroeger het Proveniershof was Op de plek van vastzit aan de regentenkamer. In 1982 is het hofje In 1982 is het aan de regentenkamer. vastzit woningen samengevoegd, gerestaureerd en zijn enkele zijn. er nu nog vijf woningen aanwezig waardoor woningen zijn verlaagd om de lichtinval in de kerk te in de kerk de lichtinval woningen zijn verlaagd om zijn er vijf woningen bijgekomen. In 1648 behouden. die buitenpreekstoel, Uniek in dit hofje is de stenen kerkenraad van de Lutherse kerk alleen nog maar het alleen nog de Lutherse kerk van kerkenraad zijn pal tegen De eerste vier woningen hofjesbestuur. deze van De daken aan gebouwd. de Lutherse Kerk gesticht rond 1615 als huisvesting voor bejaarde vrou 1615 als huisvesting voor gesticht rond al doet zoals de naam de bewoners, Ooit waren wen. benoemt de Tegenwoordig Lutheranen. vermoeden, 29. Luthers Hofje Luthers 29. is door de Lutherse Gemeente Het Luthers Hofje

- 18 - bedrijfsmonumenten Industriële & de molengeheelaf. In 1999 isdemolendoor te metselmortel gemaakt kon worden. In 1932 brandde andere tufsteenvermalentottras, waarmee watervas verdedigingstoren. Gedurende25jaarwerdhieronder in 1778gebouwdopdefundamentenvan eenoude De trasmolende Adriaan werddoor Adriaan Dubois 35. MolenDeAdriaan goudleerbehang. De wanden van deregentenkamerzijnbekleedmet gebouw metenkele woningeneneenregentenkamer. Ant. J. Salmkwam aandestraatzijdeeennieuwhoofd- hofje volledigherbouwdworden. Naarontwerpvan straat waar hethofjezichbevindt. In1891moesthet hofje. DaaromwerdhetZuiderhofjevernoemdnaarde gezinde overtuiging, nietverbondenwordenaanhet namen van hetechtpaarmochten, vanuit dedoop- veertien woningenvoordoopsgezindevrouwen. De Jacques van DammeenElisabethBlinckvliettelde Het Zuiderhofjeisin1640gestichtdoorhetechtpaar 34. Zuiderhofje Zuiderstraat12 indeonderbouwrolstoeltoegankelijk Papentorenvest 1a Za10-17Zo12 Za12-17Zo

-

lijk decirca205hagroteSchoterveenpolderviaeen 1635 gebouwdewipmolen. Hijbemaaldeoorspronke gelegen aandewestrandvan destad, iseenomstreeks De poldermolenvan devoormaligeSchoterveenpolder, 37. MolenvandeSchoterveenpolder en terplekke draaivaardig gemaakt molen indelenweerteruggeplaatstophaarfundering en naarzijnwerkplaatsbrengen. Naherstelwerdde molenmaker Fray. Hijlietdeachterkantwegtakelen telijk af. Derestauratiewerdin1972uitgevoerddoor 1967 sloegdeblikseminmolenenbranddegedeel Grote enKleinePolder onderwater wildehebben. In molen onklaargemaakt, omdatdeDuitsebezetter waterstand indepolderteregelen. In1944werdde van hettypeachtkantebovenkruier. Gebouwdomde Spaarnwoude tebemalen. Hetiseenpoldermolen om deKleinePolder onderHaarlemmerliedeen In 1879werddeHommel(ofKleinemolen)gebouwd 36. MolendeHommel voltooiing. Demolenisnumuseumentrouwlocatie. ningen endocumentatieherbouwd, in2002volgdede inspanning van velenopbasisvan historischeteke bemalen van de Vijfhuizer Polder. van ruim20 meter, oorspronkelijk bedoeldvoorhet en poldermolenwaarvan dewieken eenvluchthebben brug naar Vijfhuizen. Hetiseenzogehetengrondzeiler aan deRingvaart van deHaarlemmermeer, vlakbijde kante bovenkruiermeteenrietgedekterompenkop De Vijfhuizer moleniseenin1874gebouwdeacht Zo 12-17 38. DeVijfhuizerMolen van Rijnlandsboezem. lange voorboezemophetNoorderSpaarne, eendeel Schoterveenpolder1(viadijkJan Haringstraat) Hommeldijk20 Vijfhuizen 9(Groeneweg/Ringvaart) Za10-17Zo12 Za10-17Zo12 . Za10-17 - - - -

- 19 - -

Za 10 - 17 Zo 13 - 17 Za 10 - 17 Zo Za 10 - 17 Zo 13 - 17 Witte Herenstraat 22 Nieuwe Groenmarkt 12 Nieuwe Groenmarkt Tentoonstelling (op de eerste verdieping van de de van verdieping eerste (op de Tentoonstelling De Lutherse Kerk werd in 1615 gebouwd op de plaats werd in 1615 gebouwd De Lutherse Kerk Witteheren klooster (Norbertijnen het voormalige van Loenenhofje en Luthers hofje). zie ook Frans klooster, de Mozes en Aäronkerk in Amsterdam waarschijnlijk Amsterdam waarschijnlijk in Aäronkerk de Mozes en is gebouwd in De Groenmarktkerk werk. zijn bekendste zoals bij waterstaats- een neoclassicistische stijl, als niet officiële maar bezit, was, gebruikelijk kerken voornamelijk binnenin ook veel waterstaatskerk, is het de kerk Het pronkstuk van elementen. barokke dat werd ontworpen door de hoofdaltaar met engelen, Antwerpenaar Pieter Jozef de Cuyper. A. kerk) Kerk 42. Lutherse dienst met feestelijke liederen van de Evangelische Evangelische de van liederen feestelijke met dienst Broedergemeente Groenmarktkerk 41. Antonius naar de heilige kerk vernoemd Officieel is de maar voornamelijk ook een Franciscaan, Padua, van verloren voorwerpen. van als de patroonheilige bekend Franciscus Tieleman door werd ontworpen De kerk Willem I en Koning van hofarchitect Suys was Suys. Leopold I en heeft de Belgische koning later ook van zogenaamde op die manier een grote hoeveelheid In Nederland is op zijn naam staan. waterstaatskerken Zaterdag 14 september is er om 17.00 uur een zang een uur om 17.00 er is september 14 Zaterdag

//

Za 10 - 17 Zo 10 - 17 Za 10 - 17 Zo Za 10 - 18 Zo gesl. Za 10 - 18 Zo gesl. Parklaan 34 Parklaan Vrouwestraat 12 Vrouwestraat Een presentatie met foto’s van kerkelijke feesten feesten kerkelijke van foto’s met Een presentatie A. omlijstingen en een gevelbekroning met kruisbloem. omlijstingen en een gevelbekroning met kruisbloem. In het interieur zijn nog onder andere twee acht- oorspronke- armige bronzen kroonluchters aanwezig, lijk bedoeld voor de gasverlichting. of Hernhuttergemeenschap is in 1876 gebouwd naar of Hernhuttergemeenschap is in 1876 gebouwd naar De voorgevel is in Arend. den van D.E.L. ontwerp van eclectische stijl met rondboogvensters in zware 40. Evangelische Broedergemeente Broedergemeente de Evangelische van De zaalkerk hergebruik door de afdeling Archeologie van gemeente Archeologie van hergebruik door de afdeling Haarlem. eeuw. In het interieur zijn in de koorsluiting nog de In het interieur zijn in de koorsluiting eeuw. Maria, 1470 te zien van laatgotische beelden uit circa In 2010 - 2011 is en Evangeliste. de Drie Koningen en geschikt gemaakt voor gerestaureerd de kerk stamt uit 1486 en betreft het noordelijk schip van de het noordelijk schip van stamt uit 1486 en betreft Het bovendeel de toren. deel van en het onderste kerk de zestiende de toren dateert uit het begin van van kapel gesticht door Willem II, graaf van Holland en graaf van Willem II, door kapel gesticht gebouw is Het huidige Zeeland in de 13de eeuw. vermelding De oudste vijftiende-eeuws. oorspronkelijk 39. Bakenesserkerk 39. Vrouwe­ is net als de Onze Lieve De Bakenesserkerk Kerken

- 20 - parochie A. glas-in-loodramen in dekapelzijnvan JoepNicolaas. rechts eensemi-vrijstaandedoopkapel. Debijzondere kerk bevindt zicheensemi-vrijstaandeklokkentoren en gemarkeerd doorgemetseldekolommen. Linksvan de zijbeuken uitsteekt. Inhetinterieur isdezescheiding voor isdehogemiddenbeukdieinhoogte bovende ouw isuitgevoerdalseenbasilica. Kenmerkend daar architectuur uitItaliëalsinspiratiegediend. Hetgeb smarten enSintBavo’heette, heeftdevroegchristelijke die van oorsprong ‘Onze Lieve Vrouwe van dezeven die dekerk bevat. Voor destructuurvan deMariakerk, kerk zijneenvan deweinigedecoratieveelementen en eenmuurschilderingvan LodeSengerindeMaria- keramische reliëfsvan W.C. Brouwerindevoorgevel de kapconstructiebewustinhetzichtgelaten. Detwee in- enexterieur. Inplaatsvan eenafgewerktplafondis uitdrukking inhetsoberemaarafgewogenbakstenen was zonderuitbundigedecoratie. Ditkomt goedtot tectuur waarin defunctievan hetgebouwherkenbaar streefde naareeneenvoudigeenharmonieuzearchi van dezogenaamdeDelftseSchool. Dezestroming G. Simons. Beidearchitectenzijnvertegenwoordigers naar ontwerpvan dearchitecten A. Voorvelt en de bestaandekerk, koos menhiervoornieuwbouw een neogotischekerk. Inplaatsvan hetvergrotenvan De Mariakerk isin1936gebouwdtervervanging van 43. Mariakerk gebakken heerlijkheden omhet plezier te omlijsten is ervoor iedereen koffie, thee en limonade met zelf luisteren enelkaar te ontmoeten 400 jaar mensen samenkomen omte zingen, bidden, wordt over het interieur ende plek waar al ruim A. mende Ströbelorgel. In dekerk bevindtzichhetuitde19deeeuwstam helft van de17deeeuwenheteikenhouten doophek. preekstoel endeeikenhouten banken uitdetweede voorzien van eennieuwevoorgevel. Bijzonderzijnde In detweedehelftvan de19deeeuwwerdkerk Fototentoonstelling over de geschiedenis van de Rondleidingen waarbij met veel plezier vertelt Rijksstraatweg355 Za12-16Zo // Ophet kerkplein

- - - -

het houtsnijwerkaanweerszijdenvan hetorgelfront huidige kerk in1887. Delezenaaropdepreekstoelen een mouterij, diedienstdeedtotdeopleveringvan de een eindeaandeomzwervingendooraankoop van vervolgingen van Remonstranten. In1640kwam er eerste jarenhaddenzijgeenvaste kerk vanwege de Gemeente Haarleminditgebouwgezeten. Inde voerde ‘speklagen’. NietaltijdheeftdeRemonstrantse die wordtafgewisselddoorinkunstzandsteenuitge- gebouw isopgetrokken inoranjekleurigebaksteen, der Steurjr. in1886-1887deRemonstrantseKerk. Het Naar neorenaissancistischontwerp, bouwde A. van 45. Remonstrantse Kerk aan detoenmaligeSt. Annakerk. Haarlemse stadsarchitectLievendeKey alstoevoeging werd gebouwdinHollandserenaissancestijldoorde merken voorditmodel. Detorendateertuit1613en de opgangnaarpreekstoel, zijntyperendestijlken gevelopbouw diedekerk een(tempel)burchtgeeften ingezwenkte steunberenaandebuitenzijde, destrenge (zoals menzichdieinde17deeeuwvoorstelde). De Campen naarhetmodelvan detempelvan Jeruzalem De NieuweKerk isin1649ontworpendoorJacob van 44. NieuweKerk neoclassicistische stijl. DeSintJosephkerk beschikt waterstaatskerk isdirectna dereformatiegebouwdin genomen alsopvolger van eenschuilkerk. Deze De huidigeSintJosephkerk werdin1843gebruik 46. Sint Josephkerk een medaillon. Boven deingangstaatPaschier deFijne afgebeeldop strantenhuis’. Dezewoningwas ingebruikalskosterij. is in1923aangekocht endraagtde benaming ‘Remon Haarlem. Hetoorspronkelijke woonhuisachterdekerk kerk van de Vereniging van Vrijzinnige Hervormdenin (1790). Sinds1976isdeRemonstrantseKerk tevensde vaardigd doorde Amsterdamse beeldhouwerNorma Dit houtsnijwerkinverguldeuitvoeringismogelijkver zijn afkomstig uitdeouderemonstrantseschuilkerk. Oranjekade1 NieuweKerksplein 36 Jansstraat 43 Za13-17Zo14 Za13.30-17Zogesl. Za12-17Zo

- - -

- 21 - - -

Za gesl. Zo 13 - 17 Za gesl. Za 10 - 17 Zo gesl. Za 10 - 17 Zo gesl. Za 11 - 16 Zo 12 - 16 Lange Veerstraat 21b Veerstraat Lange Grote Markt 2 Gedempte Oude Gracht 61 Gedempte Oude Overige monumenten Overige 50. Broodkantoor Pastoor Blommert Pastoor 50. Broodkantoor ligt een Veerstraat Achter de panden aan de Lange uniek inpandig huisje dat de geschiedenis is ingegaan een stap in de geschiedenis van Haarlem. Al sinds de Al Haarlem. een stap in de geschiedenis van U Haarlem. ‘hart’ van 14de eeuw is het stadhuis het praten het stadhuis konden als de muren van begrijpt; Helaas hebben de muren zouden ze vol verhalen zitten. er in de kelders valt Toch nog nooit een woord gezegd. van geschiedenis het stadhuis genoeg over de rijke van ‘Haarlem in Zo is er de animatie Haarlem te ontdekken. je bij In beeld en geluid kom te bekijken. Vogelvlucht’ het gebied aan het Spaarne, de vroegste bewoners van zie je de glo de Sint Bavokerk, ben je bij de bouw van de eerste de Gouden Eeuw en aanleg van riedagen van en Haarlem. Amsterdam Nederlandse spoorlijn tussen instrument uit 1932 van orgelbouwer J. de Koff. Van Van de Koff. J. orgelbouwer instrument uit 1932 van orgel boven de kansel bleef alleen het oorspronkelijke in de kerk van Met het 60-jarig bestaan het front over. klok en een een wijzerplaat, 1981 kreeg de kerktoren een torenhaan. Haarlem Anno 49. gevestigd Haarlem’, ‘Anno Bij het bezoekerscentrum is de stap over de drempel in het Haarlemse Stadhuis, In hetzelfde jaar werden de glas-in-loodramen met de glas-in-loodramen jaar werden In hetzelfde leliemotief geplaatst. Haarlem 48. Wilhelminakerk gere gebouwd in 1919-1921 als is Wilhelminakerk De De bouwstijl is door architect formeerde kerk. stijl uitgevoerd in traditioneel zakelijke de Maaker A. Deze stijl Amsterdamse School. de met invloed van de raambekro­ van is terug te zien in de vormgeving In en de glas-in-loodramen. de torenklok ningen, de ingang het orgel 1983 werd op de tribune boven een geplaatst, de Rotterdamse Mathenesserkerk van galerijen hangen kleinere versies van de kroonluchter. de kroonluchter. van versies hangen kleinere galerijen - Za 10 - 17 Zo 13 - 17 Frankestraat 24 Frankestraat orgelbouwers Ahrend en Brunzema en werd in 1968 Ahrend en Brunzema en werd orgelbouwers De elektrische kroonluchter is ontworpen geplaatst. Boven de in 1912. Weismann A.W. door architect stijl ontworpen met neogotische en jugendstil De preekstoel der Steur. van elementen door J.A.G. Het huidige orgel is gebouwd door de dateert uit 1891. bouw van een grote en voor Doperse begrippen opval een bouw van De bijgebouwen lende poort in de Grote Houtstraat 43. uit 1902 zijn in neorenaissance aan de Frankenstraat de Doopsgezinden in Haarlem steeds meer aanzien en in 1757 vond een aantal welgestelde leden dat het de Zij bekostigden een deftiger toegang. voor tijd was slechts via twee smalle steegjes in de Peuzelaarsteeg slechts via twee smalle steegjes in de Peuzelaarsteeg In 1717 werd een poort gebouwd in de te bereiken. Naarmate de 18de eeuw vorderde kregen Frankestraat. Haarlem is gebouwd in 1681-1683 als schuilkerk. Het Haarlem is gebouwd in 1681-1683 als schuilkerk. wordt toegeschreven inpandig gelegen kerkgebouw hoek heeft in elke De kerk de Bray. aan architect Jan deze kerkingangen waren Oorspronkelijk een ingang. Gemeente Haarlem Gemeente Doopsgezinde Gemeente Vereenigde de van De kerk plaats. Vereenigde Doopsgezinde kerk 47. mooiste orgels van Nederland, het Lindssen-Adema Nederland, mooiste orgels van de jaren 30 vinden er in de Sint Vanaf orgel uit 1906. hoogmissen met gregoriaanse gezangen Josephkerk karakteristiek hoogaltaar. De ramen zijn het werk van zijn het werk van De ramen karakteristiek hoogaltaar. Dobbelaere uit Brugge, de meesterglazenier Jules de architect werk zijn van terwijl de twee zijaltaren het de een van Daarnaast staat in de kerk Pierre Cuypers. over een ingetogen en inspirerend interieur, interieur, over een ingetogen en inspirerend schilderingen en beelden en een glas-in-loodramen,

- 22 - verpakken enverzendenvan dechocolade. de zoldersvoorcacaobonenenafdelingenhet J.J. van Noppenenheefteenbetonskelet. Hetherberg ster, dateertuit1922. Hetgebouwisvan dehandvan met hetberoemdebeeldmerkvan deDrosteverpleeg is eenstaalskelet toegepast. Deveelgroterepakkerij, nok van hetdakeenlichtkap. Als draagconstructie Het isdekleinstevan detweegebouwenmetop is in1911gebouwdnaarontwerpvan J. van denBan. jaren vijftig, debranderijenpakkerij. Debranderij derdelen van hetfabriekscomplexover; eensilouitde water wordenaangevoerd. Erzijnnogmeerdereon productie konden zoookdecacaobonendirectviahet gebouw aanhetSpaarne. Naastmeerruimtevoorde jaar deproductiealwerdverplaatstnaareenbedrijfs- fabriek gestart. Datverliepzovoorspoedigdatnaeen 1890 werdindekelder van hetpandeenchocolade­ Gerard Drostein1863eenkoek- enbanketbakkerij. In Droste isgelegenindeGroteHoutstraat. Hierbegon De oorsprongvan decacaoenchocoladefabriek van 51. Droste Cacao interieur metwenteltrap. kleuren terugzijngebracht. Geveltjemetkruiskozijn en huisje grondiggerestaureerdwaarbij ookweeroude van dekatholycke religie’was benoemd. Recentishet erfenis van pastoorBlommertvoor ‘de gemeenearmen Veerstraat enkon totstandkomen doordatdegehele broodkantoor werdvanaf 1665gevestigdindeLange als ‘het broodkantoorvan Pastoor Blommert’. Het MaxEuweplein2 Za12-17Zo

- -

- ontworpen doorarchitect A. van derLinden. Hetsta Het voormaligDoopsgezind Weeshuis isrond1870 53. Hart Rondwandeling A. bisschoppelijk museumenhetJozefhuis. Jansstraat aangekoppeld zijn, zoalshetvoormalig schuil waar ookandere, enveelouderepandeninde eeuwse voorgevelgaatnueenmoderncomplex laat geentwijfeloverdefunctie. Achter die19de- Het woordJUSTITIAopdedakrandbovenhetbordes want datwas gebruikelijk vooreenoverheidsgebouw. gebruikte daarvoordestijlvan deneorenaissance, Metzelaer -hijontwierpookdekoepelgevangenis - deze functiegebouwdin1889-1890. Architect W.C. Het rechtbankgebouwindeJansstraat isspeciaalvoor 52. Gerechtsgebouw Droste A. herontwikkeld enverbouwdtotwoningen. slag, waarna tussen2004en2009hetcomplexwerd Vanaf 1986diendendegebouwenenkel nogvoorop- In1930ishiernogeenverdiepingbovenopgebouwd. het aantalwezenindietijdalterugliep. Hetweeshuis kentoren. De ruimtelijkheid isopmerkelijk, ookomdat middenpartij verhoogdisenbekroonddooreenklok door eenneoclassicistischevoorgevel, waarvan de tige pandopdeKleineHoutwegwordtgekenmerkt Maak een selfie in toga Rondleidingen KleineHoutweg18 Jansstraat 81 // Za12-17Zogesl. Evenement: Word vriend van // Za12-17Zogesl. Kinderspeurtocht //

- -

- 23 - - - - In samenwerking met Gilde Haarlem organiseert organiseert Haarlem Gilde met In samenwerking Maria-Kerk, Rijksstraatweg 355 355 Rijksstraatweg Maria-Kerk, Het was één van zijn eerste betaalde opdrachten. zijn eerste betaalde opdrachten. één van Het was heiligen. een bonte verzameling van Andriessen koos Sint Gertruut afgebeeld, Naast Maria is bijvoorbeeld Later zou muizenplagen. de beschermheilige tegen grote van worden als beeldhouwer hij vooral bekend In 2010 zijn zowel beelden en oorlogsmonumenten. Tegenover de beelden als de woningen gerenoveerd. de de Heiligen Huisjes lag het voormalige stadion van Club (HFC). Haarlemsche Football A. de bij rondleidingen Ymere woningcorporatie uur en 14.00 12.00 om dagen beide Huisjes: Heiligen de voor plein op het Verzamelen 1 uur). ca. (duur die tijd relatief luxueus. Elk huis had een eigen bad had een eigen Elk huis relatief luxueus. die tijd sliepen op de zolder en De kinderen kamer en voortuin. woningen en Deze mooie met elkaar. speelden buiten en hun kin voor de ouders omgeving waren de leuke het uiterlijk betreft Wat plezier”. “een plek van deren architectuur voor een traditionalistische werd gekozen in de voor die tijd bijzondere uitgebouwde waarbij element verwijst nog naar Een enkel gangen opvallen. ‘Heiligen Huisjes’ De naam Amsterdamse school. de heiligen die de van is ontleend aan de 60 beelden Deze zijn gemaakt sieren. woning elke voorgevel van door de toen nog weinig bekende zandsteen Frans van Andriessen (1897-1979). Haarlemse beeldhouwer Mari voor gezinnen met minimaal zes kinderen waren voor kinderen waren minimaal zes met voor gezinnen -

Beide dagen rondleidingen Lekstraat / Jan Gijzenkade Lekstraat / Jan Op zaterdag opent Hart weer haar deuren voor de de voor deuren haar weer Hart opent Op zaterdag woningen. Deze woningen zijn in 1932 gebouwd door woningen. de woningbouwvereniging Sint Jozef op initiatief van voor Groote Gezinnen naar ontwerp Vereeniging R.K. De woningen (1902-1990). Velsen van architect J. van De zogenaamde ‘Heiligen Huisjes’ is een serie van 61 serie van ‘Heiligen Huisjes’ is een De zogenaamde activiteiten die onder het dak van Hart plaatsvinden Hart van dak het onder die activiteiten Heiligen huisjes 54. A. jong waarop dag bruisende een Open Dag; jaarlijkse de met kennismaken kan hartenlust naar en oud classicistische bouwstijl en de ruimtelijkheid ademen classicistische bouwstijl en voor de mogelijkheid elegantie en staan symbool om zichzelf te te groeien, voor (jonge) cursisten om geïnspireerd te raken. en verrijken Adem Kruseman erg bijzonder. Dit olieverf schilderij is Adem Kruseman erg bijzonder. gelegenheid de regenten gemaakt ter in opdracht van De neo het weeshuis. het 200-jarig jubileum van van eenvoudige compositie, reliëfachtige dieptewerking reliëfachtige eenvoudige compositie, schilderij is het en heldere kleurgebruik, en het koele Jan (1834) van Weeshuis het de Regenten van van was modern voor die tijd; er waren aparte badkamers aparte badkamers er waren modern voor die tijd; was neoclassicis- de kenmerkende Van water. met stromend zoals een strenge, die overal terugkomen, tische details telde beneden tien en boven twaalf vertrekken, maar maar vertrekken, en boven twaalf tien telde beneden in nooit tegelijkertijd hebben zestien wezen meer dan aan de Kleine Houtweg Het tehuis dit huis gewoond.

- 24 - destijds opkomende toerisme, indevroege 16deeeuw vormde hetoeroude bosopdegrens Gold deHoutin19de eeuw vooral alsHaarlemslustprieel, een populaire attractie voor het opvatting van vermaak enontspanning,indeloopdertijdaan verandering onderhevig. staren. Een ware tempel Gods,metgroeijende pilaren”. Nuishetbegrip‘plezier’, netalsde Of, zoals deHoutin1844 werd beschreven: “Verruklijk schoon tafreel, waarop wijeindeloos wandelen, te picknicken enomdenatuur opte snuiven metdestad opeen steenworp afstand. Haarlemmerhout. Opmooiedagenisheteen vandemeest geliefde plekken indestad omte Als Haarlemeen plekheeft waaraleeuwenlang plezierwordt gemaakt,isdatwel de De Haarlemmerhout “Wij gingen Houtwaarts” Haarlemmers dieerin rondwandelen. merhout’. Hierinkarakteriseert Nicolaas Beets onderpseudoniem Hildebrand ophoogstvermakelijke wijze de Hout ende Illustratie uitdeCamera Obscura (uitgave uit1877), behorend bijhetverhaal ‘Een onaangenaamMensch indenHaarlem plek vanplezier. schreef Nicolaas Beets in1839. Toen, ennunogsteeds, isdeHaarlemmerhoutbijuitstek een de Dreef flaneert ter ontspanning,om te zienengezien te worden. ‘WijgingenHoutwaarts,’ en later ‘hotel’ of‘restaurant’ gaanrichten opeen sjieker publiek datelke zondag graag langs bied meer buitenhuizen envillaparken verrijzen endeherbergen zichals‘Heerenlogement’ Toch verandert hetgebiedvankarakter, alsgedurende de18de en19de eeuw inhetbuitenge nodige juridische sporen indearchieven achtergelaten, envormen nuprachtige verhalen. Het Gebrande Huys’en‘HetBokje’.Debijbehorende reuring enongeregeldheden hebbende loop vande17deeeuw keren deherbergen terug, metillustere namenals‘HetGuldenVlies’,‘ de heleHout,overeengekomen metdeHeer vanHeemstede, hadslechts tijdelijkeffect. Inde dat destad stevig optrad tegen deze dervingvaninkomsten. Een algemeen tapverbod voor buiten dejurisdictievanHaarlem,kon menimmersaccijnsvrij tappen. Hetisnietverrassend de HaarlemmerPoorters’ -destadsbewoners -‘inmenigte gingendrinken’. Opdeze plek,juist van destad Haarlemendeheerlijkheid Heemstede een idealeplekvoor tapperijen -‘alwaer - -

- 25 -

- - -

Za 12 - 17 Zo 12 - 17 Za 10 - 17 Zo 12 - 17 Korte Begijnestraat 14 Begijnestraat Korte Ripperdastraat 13 larij is in 1875 als Logegebouw gebouwd naar ontwerp Arend, den van en vrijmetselaar J.E. stadsarchitect van die ook het nabijgelegen rijksmonumentenensemble is de opbouw van Opvallend Ripperdapark ontwierp. sfeer van het verleden en herbergt veel schatten uit het sfeer van Het interieur de maatschappij. de geschiedenis van Zo is bij binnen dateert nog grotendeels uit 1870. hun de leden nog aanwezig waar het loket komst kluis nog premie betaalden en is de oorspronkelijke In 1913 is deze kamer in de bestuurskamer te vinden. een gemoderniseerd en is de schouw voorzien van schilderij dat het leven en de zorg symboliseert. Haarlemse 58. Loge Gebouw Stichting Vrijmetselaars Vrijmetse de Haarlemse Het gemeentemonument van ‘De Onderlinge van 1719’ is de oudste levensverzeke- 1719’ is de oudste ‘De Onderlinge van Het jaartal verwijst Nederland. ringsmaatschappij van de was Toen 300 jaar geleden. naar de oprichting van Liefdebeurs’. Vrijwillige ‘Begrafenisbos De naam nog voor zijn bij dit fonds (bos) geld inleggen Iedereen kon Het eerste kantoor ongeacht zijn beroep. begrafenis, met bestuurskamer bevond zich tussen 1780 en 1870 Als Begijnestraat 16. in het buurpand aan de Korte jaren onenigheid over brandgevaar enkele gevolg van werd in 1870 besloten op nummer 14, met de bakker gebouw neer en er een nieuw om dit pand te kopen te zetten.Het huidige gebouw ademt nog in alles de 57. Kantoor van Levensverzekering Kantoor 57. ‘De Onderlinge van maatschappij 1719’ - - Za 10 - 17 Zo 12 - 17 Za 10 - 17 Zo 12 - 17 Nieuwe Gracht 7 Grote Markt 17 enkele jaren is het in bezit van de Vereniging Hendrick Vereniging de jaren is het in bezit van enkele de Keyser. seerde wandversieringen. Van 1880 tot 1940 was dit 1880 tot 1940 was Van seerde wandversieringen. de koningin, de commissaris van de ambtswoning van Sinds de provincie Noord-Holland. daarna kantoor van te vinden met op de bel-etage de zogeheten Gouden te vinden met op de bel-etage de zogeheten Gouden de goudgele zijden wandbespanningen Zaal vanwege en de Etruskische Kamer met op de oudheid geba brede huis, in het midden bekleed met zandsteen, met zandsteen, in het midden bekleed brede huis, kreeg een gevel in empirestijl met een statige dubbele in het interieur terug De empirestijl is ook bordestrap. Lodewijk Napoleon en burgemeester van Haarlem liet Lodewijk Napoleon en burgemeester van in 1804-1807 dit grote grachtenhuis bouwen naar Het zeven ramen der Hart. Abraham van ontwerp van 56. Huis Barnaart koning kamerheer van Willem Philip Barnaart, zijgevel is nog metselwerk uit de 13de eeuw te zien. zijgevel is nog metselwerk uit de 13de eeuw te zien. In het interieur is de kapconstructie nog deels uit de 14de eeuw. ming totdat hier vanaf 1919 de Vereniging Haerlem Vereniging 1919 de ming totdat hier vanaf classicistische voorgevel met De rijke gevestigd werd. In de dateert uit 1641. houten balustrade en balkon 1755, waarna het dienst ging doen als hoofdwacht van van als hoofdwacht het dienst ging doen waarna 1755, ­ Met het gebruik als hoofd schutterij. de stedelijke bleef het dicht bij die bestem politie bureau van De Hoofdwacht, oorspronkelijk één van de oudste één van oorspronkelijk De Hoofdwacht, stadhuis van tot 1350 het was de stad, gebouwen van gebruik als woonhuis tot het in was Daarna Haarlem. 55. De Hoofdwacht

- 26 - Kloostergangen van het stadhuis. Haarlem viert in zo) A. seerd. 1940 deuitbreidinglangsKoningstraat gereali de Pandpoort zijnooknogbehouden. Als laatsteisin tie, hetkapittelhuis metdormitorium(slaapzaal)en refectorium (eetzaal), delibrije(bibliotheek), hetsacris en omlopendekloosterganggoedherkenbaar. Het voormalige Dominicanerkloosterismetdebinnentuin bij hetstadhuisgetrokken kloostergebouwvan het gebruikt voorvergaderingenvan hetstadsbestuur. De tot standgekomen. Indezevleugelwerdderaadzaal is gelegen. In1620isdezijvleugellangsZijlstraat met eenopenzuilenhal, waarachter deGravenzaal II. Ditgedeeltebestaatuitvooruitspringendegevels in 1250gebouwdalsonderkomen voorGraaf Willem ste gedeelte, directgrenzendaandeGroteMarkt, werd bouwen daterenduitverschillendeperioden. Hetoud- Het stadhuisvan Haarlembestaatuitmeerdere ge- 59. Stadhuis A. motieven zoalsster, driehoek, passerenwinkelhaak. de vrijmetselarijverwijzenglas-in-loodramenmet en dedeelsinblokverbandgepleisterdegevel. Naar architectuur, zoalsdevensteromlijstingenmeteenkuif Typerend voordetijdzijneclectischedetailsvan de een kap. Ditallesisgescheidendooreenbinnenplaats. twee hogerebouwvolumesvan elktweebouwlagen en van éénbouwlaagmeteenkap. Daarachterzitten het pand. Zozitaandestraatzijdeeenlagerbouwdeel Raadzaal is geopend van 12.00 -15.00uur (za en Presentaties GroteMarkt2 // Tentoonstelling ‘Haar stem in Haarlem’, in de // Rondleidingen Za12-17Zogesl. -

- gebouw inrenaissancestijlheefttweebijnaidentieke ontwerp van CornelisCorneliszen Willem Thybaut. Het lijk ondersupervisievan LievendeKey, naarhet het Spaarnewerdin1597-1599gebouwd, waarschijn- De voormaligewaag opdehoekvan deDamstraaten 60. DeWaag dan van te voren via: [email protected] goede doel. Wil je zeker zijnvan een plek? Reserveer vereeuwigen. Van dat bedrag gaat de helft naar het jeugd van Haarlem’. Voor 75 euro kun je je al laten alles voor het goede doel ‘Kunstenaars ontmoeten ergangen portretteren door KZOD-kunstenaars. Dit du Tertre; laat je onder de gewelven van de Kloost wij vandaag de dag van deze vrouwen leren? veranderde die strijd door de jaren? Enwat kunnen Hoe zag de emancipatiestrijd in Haarlem eruit? Hoe lijk gemeenteraadslid, wethouder enburgemeester. stempel opde stad, respectievelijk als eerste vrouwe- Schmitz verteld. Deze drie vrouwen drukten hun Elisabeth A.J. Scheltema-Conradi enElizabeth M.A. van Pauline J. Willekes MacDonald-Reijnvaan, van nieuw historisch onderzoek wordt het verhaal vrouwelijke politieke pioniers in Haarlem. Opbasis Centraal daarin staat deze tentoonstelling over de september enoktober 100jaar vrouwenkiesrecht. terwijl opdeverdiepingenlangetijdgildekamers 1915 was opdebeganegrondwaag gevestigd, die duidenopdeoverheidsfunctievan ditgebouw. Tot zijde enaandeSpaarnezijdehetwapen van Haarlem, ven­ gevels van Naamsesteenmetrondboog-enkruis­ Spaarne 30 rood (boven) rood 30 Spaarne sters, hetwapen van HollandaandeDamstraat- Za10-17Zo12 // Place Place - -

- 27 -

//

// Haarlem van A tot Z A tot van Haarlem Van Bavo tot Bavo Bavo tot Bavo Van // // Symboliek in Haarlem Haarlem in Symboliek meer. Zowel in de prachtige gebouwen als in de Lange Zowel meer. sommige activiteiten Voor Begijnestraat in Haarlem. andere zijn gratis toegankelijk. u een kaartje, koopt langs en laat u verrassen! Kom of op toneelschuur.nl informatie meer voor Kijk theater-haarlem.nl optredens van 20 minuten horen, wat ze in hun mars wat 20 minuten horen, optredens van of gewoon op zoek naar een koor Bent u hebben. 14 dan zaterdag Kom geïnteresseerd in koormuziek? en luisteren! en zondag 15 september kijken op korenlint.nl informatie meer voor Kijk Open huis vindt de Op zaterdag 14 en zondag 15 september a.s. Stadsschouw- seizoensopening plaats van feestelijke Toneelschuur. burg & Philharmonie Haarlem en de Theater, oud. vol vermaak voor jong en Een weekend een kijkje achter de voorproefjes, dans, muziek, en drinken eten, heel veel kinderactiviteiten, schermen, Ook dat is mogelijk. De volgende folders zijn tijdens folders De volgende is mogelijk. Ook dat bij het gratis verkrijgbaar de Open Monumentendagen én het stadhuis in de Gravenzaal van informatiepunt bij VVV Haarlem. A. Teylers tot Hals Frans Van Architectuurwandeling Korenlint uit inmiddels niet meer weg te denken is Het Korenlint stad die zelf alleen al meer dan 60 koren de Haarlem, het Tijdens soorten en maten. telt in allerlei genres, op diverse locaties in de koren laten Korenlint Liever zelf op pad met een uitgeschreven wandeling? wandeling? een uitgeschreven zelf op pad met Liever - Zondag om Zondag // Tekenen in de Tekenzaal; Tekenzaal; de in Tekenen // Za 10 - 17 Zo gesl. Za 10 - 17 Zo gesl. Nieuwe Gracht 3 Zaterdag om 12.00 uur en 14.00 uur uur en 14.00 uur om 12.00 Zaterdag Expositie ‘Vredesweek’ ‘Vredesweek’ Expositie Overige activiteiten Overige het informatiepunt in de Gravenzaal van het stadhuis. het informatiepunt in de Gravenzaal van A. en 15.00 uur 13.00 uur monumenten, hofjes en natuurlijk de anekdotes over hofjes en natuurlijk de monumenten, zijn gratis Kaartjes Haarlemmers en hun omgeving. verkrijgbaar tijdens de Open Monumentendagen bij dag en zondag onder leiding van ervaren stadsgidsen ervaren dag en zondag onder leiding van De gidsen langs monumenten. worden gewandeld de architectuur, de stad, vertellen over de historie van Wandelingen de Open Monumentendagen kan er op zater Tijdens Want de tuin van Zaamen is in 2011 helemaal opnieuw Zaamen is in 2011 helemaal opnieuw de tuin van Want Daarbij Atman. Indra aangelegd naar het ontwerp van liet zij zich inspireren door het monumentale pand en de oude stadstuin. middenrisaliet. Sinds 2011 is Zaamen, een co-work Sinds 2011 is Zaamen, middenrisaliet. De besloten stadstuin is in dit pand gevestigd. center, ‘toen’. in stijl van ‘nu’, Geheel van rust. een oase van hoog bordes en deftige middengang, kreeg een gevel hoog bordes en deftige middengang, de ingangspartij waarbij met een rechte kroonlijst, een zogeheten iets vooruitspringend werd gemetseld, Dit reusachtige huis aan de Nieuwe Gracht ter breedte Dit reusachtige huis aan de bepaalde drie percelen illustreert de ambities van van Dit patriciërshuis uit 1770 met vermogende burgers. op kzod.nl. Voor tekenmateriaal wordt gezorgd wordt tekenmateriaal Voor op kzod.nl. Zaamen 61. Kom de sfeer proeven tijdens een tekenles en waan tekenles een tijdens proeven sfeer de Kom de maar gratis is De tekenles tijd. de in terug even je in september 12 voor je Schrijf zijn beperkt. plaatsen kunstenaarsverenigingen van Nederland. Helemaal Helemaal Nederland. van kunstenaarsverenigingen Hier Tekenzaal. de is Waag-gebouw het in boven kunstenaars. door getekend bijna 200 jaar al wordt A. 14.00 van op zaterdag en oud jong voor tekenles oudste de één van is Ons Doel Zij Kunst - 15.30 uur. waren. Tegenwoordig is op de begane grond een café grond is op de begane Tegenwoordig waren. ­ zetelt kunstenaars eerste etage en op de gevestigd vereniging KZOD.

- 28 - het schilderijboven deschouwdathetlevenenzorgsymboliseert. Het pandvan ‘de Onderlingevan 1719’herbergtnogveelschattenuitdegeschiedenis van demaatschappij, zoals toongesteld. in-loodramen van verschillendestriptekenaars indegevels, staanindekerk dearcheologischevondstenten De kerk uitde15deeeuwhuisvestafdeling Archeologie van degemeente Haarlem. Naastdeontworpen glas- Aan deoverzijdevan hetSpaarneligtmolende Adriaan, diealsmuseumtebezichtigenis. ratiebron voordezekantoortuin(uitsluitendopzaterdaggeopend). Neem eenkijkjeindekantoortuinachterdithuis. Hetmonumentalepandendeoudestadstuindiendenalsinspi Willem PhilipBarnaartheeftditgrachtenhuislatenbouwenin1804. Nuisheteenlocatievoorfeestenenpartijen. schermen tenemen(uitsluitendopzaterdaggeopend). gesloten vanwege restauratiewerkzaamheden. Opzaterdagwordtdeunieke kans gebodenomeenkijkjeachterde Het voormaligePest- enDolhuyshuisvestvandaag dedaghetmuseumvan degeest. Sinds1apriljl. ishetmuseum Fietstijd: circa45minuten. Kijkvoorderouteopplattegrond Fietsroute langsbijzondere locaties enplekkenvanplezier kunstenmakers! hij spreekt over een kermis ophetijs,compleet meteen draaimolen, wafelkramen, goochelaarsen ijs waagdenenzeer bedreven waren inhetschaatsenrijden. Erwerden maskerades gehoudenen In 1871 schrijft Ter Gouwinzijnboek‘DeVolksvermaken’ datjongenoud,rijkarmzichophet kant ofenkele waterspelen. Indewinter ontstonden alheel vroeg allerleivormen vanijsvermaak. de zomer bestond datuiteen wandelinglangsdeSpaarne-oevers, even uitrusten langsdewater hier hunbuitenplaatsen vestigde. Hetwater hadeen grote rol voor Haarlemalsplekvanplezier. In naast derivier. Vanaf deachttiende eeuw werd hetSpaarnedetrekpleister voor derijke burger, die Het Spaarneboodgoedebereikbaarheid voor destad. Ditzorgde alvroeg voor veel industriedirect Spaarne van plezier Fietsroute Korte Begijnestraat 14 -Kantoor vanLevensverzekeringsmaatschappij (nr. 57) Vrouwestraat 12 -Bakenesserkerk (nr. 39) Papentorenvest 1A-MolendeAdriaan(nr. 35) Nieuwe Gracht3-Zaamen(nr. 61) Nieuwe Gracht7-HuisBarnaart(nr. 56) Schotersingel 2-HetDolhuys(nr. 15) - - -

- 29 - -

-

Hertenkamplaan 1 - Haarlemmerhout Hertenkamplaan 1 - Haarlemmerhout Kleine Houtweg 18 - Stichting Hart (nr. 53) Hart (nr. - Stichting 18 Kleine Houtweg Bellevue - Theekoepel 113 Kleine Houtweg Fietsen door Kleine Houtstraat Fietsen door Kleine Houtstraat Lange Veerstraat 21 - Broodkantoor pastoor Blommert (nr. 50) Blommert (nr. pastoor - Broodkantoor 21 Lange Veerstraat Damstraat 19 - Antiquariaat De Vries en De Vries (nr. 1) De Vries en De Vries (nr. 19 - Antiquariaat Damstraat Lange Begijnestraat 1 - ’t Poortje 1 - ’t Begijnestraat Lange uitstek voor plezier en ontmoeting. voor uitstek de rijkere bevolking om te zien en gezien te worden. Tot op de dag van vandaag is het een geliefde geliefde op de dag van vandaag is het een Tot worden. zien en gezien te om te bevolking de rijkere de de kinderboerderij, en spelen. Met sporten wandelen, picknicken, kan plek waar iedereen in de Hout is het de plek bij die plaatsvinden en activiteiten festivals en de vele muziekkoepel Het oudste stadsbos van Nederland fungeert al eeuwen als een plek van plezier. Het bos is in de plek van plezier. als een al eeuwen van Nederland fungeert stadsbos Het oudste maar blijft behoeftes, door nieuw publiek met andere veranderd qua karakter loop van de jaren plaats voor maakten van de herbergen, ongeregeldheden ontspannen. De gezellige plek om te een Haarlemmerhout (Uit: Ach Lieve Tijd) Lieve (Uit: Ach aangerand, welke mij wilden dwingen mede naar hun kamer te gaan. Ik behoefde niet ver te te niet ver gaan. Ik behoefde te hun kamer dwingen mede naar mij wilden welke aangerand, dat nette op, is dat dat zedelijke, bij mij de vraag Nu komt naast de kerk. loopen want zij woonden was. die in Haarlem op bezoek 1874 uit Rotterdammer argeloze Haarlem?’ Aldus een Rosse buurt Rosse ik als waarbij aan de Bakenessergracht, kerk der uitgaan bij het toevallig ‘Ik was gistermorgen werd lage vrouwen door twee ik onverwachts toen vertoefde, oogenblikken eenige vreemdeling besteding. Deze theekoepel uit 1801, gebouwd naar ontwerp van Abraham van der Hart, maakte onderdeel uit der Hart, van Abraham gebouwd naar ontwerp van uit 1801, Deze theekoepel besteding. In de theekoepel verdwenen. De buitenplaats in inmiddels de aan het Spaarne gelegen buitenplaats Bellevue. van bevinden zich nog fraaie schilderingen (niet geopend). In dit voormalige weeshuis zit nu een instituut voor kunst, kennis en cultuur (uitsluitend op zaterdag). kennis kunst, In dit voormalige weeshuis zit nu een instituut voor hun vrijetijds burgers voor in Nederland vooral gebouwd door de rijke de 17de eeuw werden theekoepels Vanaf tend op zaterdag geopend) Nederland in 2008 en 2009. van De leukste winkelstraat Achter de panden aan de Lange Veerstraat ligt het monumentale pand van Het Broodkantoor dat in 1665 in gebruik Het Broodkantoor ligt het monumentale pand van Veerstraat Achter de panden aan de Lange la lettre! (uitslui een voedsel bank avant brood en turf aan arme katholieken, werd genomen voor het uitdelen van In de buurt 26) Lange Begijnestraat 9 en 11 (zie blz. Toneelschuur en Philharmonie seizoensopening van Feestelijke Open Huis: Er is een grote collectie antieke prenten en kaarten te zien, met daarop afgebeeld plekken van plezier in en rond van met daarop afgebeeld plekken prenten en kaarten te zien, Er is een grote collectie antieke de 17de t/m de 19de eeuw. Haarlem van Rond de Waalse kerk bevindt zich de Rosse buurt van Haarlem. ’t Poortje is één van de drie raamprostitutie locaties. locaties. raamprostitutie de drie van is één ’t Poortje Haarlem. van de Rosse buurt bevindt zich kerk Waalse Rond de

- 30 - Volg onsvia ming verveelvoudigden/ofopenbaarworden gemaakt. Wijzigingen voorbehouden. © September2019, HaarlemMarketing. Nietsuitdezeuitgavemagzondervoorafgaande schriftelijke toestem e.a. Vormgeving: Frederiek van Waes Drukwerk: MullerVisual Communication Fotografie: Noord-Hollands Archief, Antiquariaat De Vries&De Vries, DeheerH. Sloos(cover), StephanieDriessen, Redactie enproductie: GemeenteHaarlem, Team ErfgoedenHaarlemMarketing Colofon Haarlemmarketing Visithaarlem www.visithaarlem.com -

- 31 - - 32 -