nr. maartHaarlemse 2009 nformatI ef en cultureel 5 I Hofjeskrant Hofjesgids een lust voor het oog Handzaam, prettig leesbaar en mooi vormgegeven is de wandelgids ‘Langs Haarlemse Hofjes’, ang gewacht, toch gekomen. Het eerste (winter)nummer in een een uitgave van de stichting Haarlemse Hofjes die in december 2008 ten doop werd gehouden Lmonumentaal jaar. De start van in de mooie regentenkamer van het hofje van Codde & Van Beresteyn. Monumentaal 2009 ging ge- paard met het toewijzen van maar liefst zevenhonderd nieuwe monu- n de mooie regentenkamer van het hofje Codde en Van Beresteyn kreeg menten. Over drie jaar is Haarlem ho- wethouder Monumentenbehoud Jan pelijk evenzoveel opgeknapte, en van I een monumentenschild voorziene, Nieuwenburg afgelopen donderdag uit handen van Margreet Pop, lid van de monumentjes rijker. Huizen, maar ook stichting, het eerste exemplaar. ,,Voor wijkjes zoals in de Pladellastraat in toeristen is het verrassend wat er achter Haarlem-Oost, kerken en begraaf- deuren en poorten schuilgaat. De uitda- plaatsen. In samenwerking met de ge- ging voor Haarlem is om dat voor het meente Haarlem en City Marketing voetlicht te brengen. Dit boekje is daar Haarlem ruimt de Haarlemse Hofjes- een goed voorbeeld van,” sprak Jan krant een pagina in voor oude en Nieuwenburg. nieuwe monumenten. U krijgt ook de Een lust voor het oog, vatte Margreet kans zelf actie te ondernemen door Pop samen. De wandelgids, degelijk • Teylershoje mee te doen aan de rubriek ‘Zicht op vormgegeven door Joke Slootheer en van schitterende foto’s voorzien door een gevelsteen’. In dit nummer wordt Cas Poldermans, was voor de feestdagen u hopelijk verrast door veel hofjes- moois en onverwachte inkijkjes. De hofjesbewoners vragen mij steevast: in welk hofje woont u? En dat moet ik zeggen: helaas... Langs Haarlemse • Het Foto’s: Cas Poldermans Hoffelijke groet, Hofjes, Uitgave van voor een feestprijs te koop bij het Histo- door PvdA-raadslid Moussa Aynan, om de Stichting risch Museum en de boekhandels De de Haarlemse Hofjes op de UNESCO-erf- Haarlemse Hojes; Vries en Vernout. De eerste druk van goedlijst geplaatst te krijgen. 2008/2009, j 7,- duizend is weggevlogen, de tweede druk Willem Brand is met j 7 nog steeds een prikkie. Wie weet draagt deze uitgave een steentje bij aan de lobby, in het voorjaar gestart ‘Vervolg’ Hofjesmenu Het hoofdgerecht van het eerste hofjesmenu, twee maanden lang op de kaart bij het Wapen van Kennemerland, was naar de smaak Beremooi Beresteyns wapen van historica Helga Danner niet middeleeuws genoeg. Helga pakte de kookhandschoen op en nodigde de Hofjeskrant bij haar thuis uit.

,,Ik begrijp niet waarom kok Edwin Takens dit niet aandurfde,” zei ze toen ze de Sara- cener ragout op tafel zette. ,,Ik denk dat het zo genoemd wordt vanwege de kleur, het 14de eeuwse Italiaanse gerecht was een vrij populair recept, het had zijn vari- anten in Duitsland en Frankrijk.” De Hof- jeskrant was Helga Danner, doctorandus in de middeleeuwse geschiedenis en liefheb- Foto: Louis Mathijsen ster van middeleeuws koken, op het spoor gekomen omdat zij bij het 400-jarig be- staan van het een mid- deleeuws feestmaal had bereid. cokone’ van Johanna Maria van Winter. Gast Maarten Poldermans, regent van Met een restje, bewaard in de vriezer, het Frans Loenenhofje, genoot net als de toog de Hofjeskrant twee dagen later naar redactie van de heerlijke “Del brodo Sara- kok Takens. ,,Dit is precies wat ik ook de et glas in loodraampje, ver- plein gesierd. Hier stond ooit het oor- cenico’. Een gerecht van gebraden kip, kip- eerste keer heb gemaakt. Ik wilde er mijn vaardigd door atelier Bogtman, spronkelijke hofje. Na een lange peri- penlevertjes, pruimen, dadels, krenten, eigen interpretatie aan gegeven, minder dat het oude en het nieuwe ode van opslag is het overgedragen amandelen, witte wijn en appelciderazijn. zoet en met meer uitstraling.” Of een nieuw H Met als specerijen kaneel, gemberpoeder en Hofjesmenu voor herhaling vatbaar is? hofje van Beresteyn & Codde voor- aan de regenten van de hofjes die het stelt, heeft zo’n dertig jaar geleden de nu in één van de gemeenschappelijke nootmuskaat. Het enige niet-middeleeuwse Takens: ,,Zeker, ik verkocht per avond ge- hal van een kantoor aan het Stations- ruimten hebben opgesteld. was de roomboter in plaats van de reuzel. middeld twee menu’s en de reacties waren Het recept komt uit het boek ‘Van soeter positief.”

1 Haarlemse Hofjeskrant Gasthofje: het Raepenhofje Dwars op de Palmgracht: het Raepenhofje Amsterdam Waren de rapen gaar toen bleek dat de kavel te klein was om de noodzakelijke

U-vorm te maken? Loop je vanuit de poort van het voorhuis, dat dwars op de Vers van Joost van den Vondel: gracht staat, de tuin in, dan lijkt alsof het Bossche hofje bij het L-vormige Rapenhofje hoort. Twee voor de prijs van één: typisch Amsterdams, toch? Pieter Raep, de Trezorier Boude uit mededogen hier ’t Weduwen- en wezenhof. e twee hofjes, qua goothoogte ge- Men gebruick’ het tot Godts lof. lukkig gelijk, waren eeuwenlang Dtachtig keurig van elkaar geschei- den – het Bossche hofje heeft ook een ei- gen poort – door eerst een schutting en later een heg. Nu de secreten, de water- pomp en het bleekveld allang niet meer in gebruik zijn, is de tuin voor het oog ge- meenschappelijk. Met een terras op de plek waar de waterput nog steeds staat. Bijzonder aan het Raepenhofje, in 1648 gebouwd met het geërfde kapitaal van zijn vader, door stadsthesaurier Pieter Raep, is dat de woningen op een aantal moderne voorzieningen na, nagenoeg nog authentiek zijn. Zo werden halverwege de vorige eeuw de bedsteden omgetoverd tot toiletten en werden er keukenblokken aangebracht. De decennia daarna werden er met veel passen en meten diverse dou- ches gebouwd en de keukentjes ver- nieuwd. Het is bijna niet voor te stellen dat de bovenwoninkjes eeuwenlang werden be- woond door ‘oude vrijsters’. De houten trappen hebben een hellingsgraad waar je Foto’s: Rogier ten Hacken als beginnend abseiler u tegen zegt. Voor leuningen blijkbaar te krap maar gelukkig gebeurd. Het hof staat de familie zo na. adjunct-archivaris te Haarlem, verknocht wel voorzien van een touw. Niet geheel We doen er alles het in stand te houden aan de historie, toverde één van de onlogisch om hier jonge vrouwen, in zoals het ooit is opgezet,” vertelt regent woninkjes in het poortgebouw om tot meerderheid studentes, te huisvesten. De Mariëtte Zoetmulder, nazaat in de vrou- een 17de eeuwse stijlkamer. In de regen- tijd van preuves in de vorm van zes pond welijke lijn van Annetje Raep, de zuster tenkamer, met daarin ook een marmeren duvenkater en vijfentwintig manden turf van stichter Pieter. zuilenschouw die Heshuysen op de kop is allang voorbij. ,,Het onderhoud van het De belangrijkste verandering werd tikte in een Haarlemse kroeg, is er jaar- monument is een kostbare gelegenheid. rond 1900 doorgevoerd door de toen- lijks een avond met bestuur, bewoonsters Twintig jaar geleden werd daarom nog malige regent, Herman Heshuysen. Deze en oud-bewoonsters. Drukbezocht want overwogen om het voor 1 gulden aan de de vrouwen hebben er met veel plezier gemeente verkopen. Gelukkig is dat niet • Mariëtte Zoetmulder, de huidige gewoond. En Pieter Raep, wiens beel- bestuursvoorzitter van de stichting tenis aan de muur hangt, zag dat het Het Raepenhofje met dochter Patricia goed was.

... al meer dan 120 jaar een begrip in Haarlem en omstreken. Met een breed assortiment artikelen voor kantoor, school en thuis.

Blue Square slanke damestas met drie vakken.

Leverbaar in drie kleuren.

Blue Square lederen damestas met twee vakken en parapluhouder aan buitenzijde.

Leverbaar in zeven kleuren.

Geopend op maandag t/m vrijdag van 9.00 - 18.00 uur en zaterdag van 10.00 - 17.00 uur U kunt ons vinden op: Gedempte Oude Gracht 108, Haarlem Tel: 023 5315513, Fax : 023 5328425, [email protected]

2 Haarlemse Hofjeskrant Helikoptertje vliegen in omgekeerd schip Het huidige hoofdgebouw, deel van een voormalig 15de eeuws klooster, met het erf erachter diende in de 18de eeuw als timmerwerf van Nicolaas Tijsterman. Hij werd de eerste regent van het Remonstrantse hofje nadat hij in 1774 in opdracht van Isabelle van Leeuwaerden het hoofdgebouw had opgeknapt en op zijn erf vijf hofjeswoningen had gebouwd.

ijsterman was een remon- strant en een bekende van T Isabelle van Leeuwaerden. Zij voerde het testament van

haar overleden broer uit. Daarin Foto: Rogier ten Hacken was bepaald dat er een bedrag van 25.000 gulden geschonken verdieping de oude kapel, waarvan opzichteres in huis hing. Voelde zou worden aan het hofje De het deel aan de straatkant als een bewoonster zich onwel, dan Bakenesserkamer, op voorwaarde regentenkamer diende, en is haar trok zij aan een koordje dat in de dat dan voortaan één van de drie oude kamer tijdens de renovatie buurt van haar bed hing. Hopend regenten een remonstrant zou omgebouwd tot regentenkamer. dat de opzichteres thuis was en zijn. Maar het stadsbestuur, dat Jan Saveur: ,,De huidige regen- polshoogte kwam nemen. Bijzonder daar toestemming voor moest tenkamer met het kleine deurtje is ook het zolderappartement. Door geven, ging niet akkoord. In die oogt door de gewelven enigszins de vele hoge ‘spanten’ van de kap tijd werden remonstranten door als een grot, zij het wel één met waan je je er in een omgekeerd de overheid slechts gedoogd. bekoring. De kamer is niet, zoals schip. Zij waren immers in 1619 uit de de oude regentenkamer, en zoals Het is bereikbaar via de trap die synode gezet. veel regentenkamers, voorzien naar de klokkentoren van de kapel Isabelle heeft toen het legaat van deftig tengelbehang of fraaie leidde, het hout van de treden is in gebruikt om het Remonstrants betimmering. Dat past ook niet de loop der eeuwen als versteend Hofje te stichten. Het klooster was onder de gewelven.” Tijdens de geworden. Tijdens de renovatie, toen in gebruik als timmerwerf verbouwing die van 1988 tot weet bewoner Jeroen de Vries, is van Tijsterman. Vandaag de 1990 duurde, kwam achter het ook de boog losgemaakt en zijn dag staat het hofje ook bekend behang een oud regentenbord verschillende balkdelen vernieuwd. als het Ursula hofje, omdat het tevoorschijn. Aan de laatste datum Het ‘omgekeerde schip’ is vanaf op voormalig grondgebied van te zien, is dat bord in het jaar 1855 de vloer maar liefst 7 meter 65 het Ursuline klooster staat. De uit beeld verdwenen. ,,Het was centimeter hoog tot aan de nok. zusters Ursulinen, of de zusters half geblakerd omdat het tegen de De hoogte heeft voor Jeroen ook van het convent van de 11000 schoorsteen zat,” vertelt mevrouw een voordeel. Het is hoog genoeg maagden, behoorden tot de 3e Roetering, één van de bewoonsters. om ter ontspanning af en toe een orde der Franciscanen, die niet de Een andere petit histoire is die van elektronisch bestuurbare helikopter allerstrengste regelen der orde van het bellenbord, die tot 1988 bij de rond te laten vliegen. St. Franciscus van Assisi in acht [advertorial] behoefden te nemen..Opvallend Drakensteyn genoemd.” aan de ‘zusterwoningen’ is dat Ruim tweehonderd jaar later ze nog een verdieping onder de is er in het hofje plek voor Ouderwetse schoonmaakkriebels goot hebben. Dat komt niet veel zes vrouwen én een man. Je hoort de merel buiten voor bij hofjeshuizen. Het laatste Suzanne Koeman kwam in fluiten, er waait een licht huisje in het hofje, huisje g, is 1981 te wonen in de ‘kamer’ fris briesje naar binnen en volgens regent Jan Saveur een op de begane grond die in er glippen warme zonne- fantasietje van Tijsterman. ,,Het vroeger eeuwen een oude stralen door het open raam. moest voornaamheid uitstralen kloostergang met bogen was. Dan denk je: Jo, vandaag is en wordt door de bewoners Klein Nu bewoont ze op de eerste zo’n dag! U voelt ‘m toch [advertentie] wel. De lente dient zich aan en moeder de vrouw heeft plots de voorjaarskriebels. Het begin van een heuse schoonmaakstorm, in de volksmond beter bekend als de grote schoonmaak.

ie op de ouderwetse manier maakte zelfglanswas. Daar knapt uw huis wil houden, kan het beste vloer van hout, marmer of linoleum Wgrijpen naar de groene zeep zienderogen van op. waar grootmoeder de vloer mee boende. Natuurlijk mogen ook de meubels En niet alleen de vloer! De beste groene niet worden vergeten. Hoor ze smachten zeep is de akali-vrije zeep, natuurlijk naar een heerlijke meubelolie. Ook hele- verkrijgbaar bij drogisterij Van der Pig- maal goed voor de antieke meubelstuk- ge. Goed voor steen, marmer en hout en ken in regentenkamers. zelfs de leren bank. En.. laat geen stre- En als dan de ragebol ook nog uit de pen na. kast is gehaald, alles gesopt en ingewre- Eenmaal in de juiste schoonmaaksfe- ven, dan is het huis zomerklaar. En ren pak je met frisse zin de antiek wrijf- drinkt moeder de vrouw opgeruimd en was, gemaakt van bijenwas met terpen- een tikkeltje opgelucht een kopje hofjes- tijn. Een ander, eveneens natuurlijk pro- thee. En denkt ze met weemoed terug duct, is de uit hout van palmbomen ge- aan grootmoeder.

3 Haarlemse Hofjeskrant Het geheim van hofjes De winterprunus brengt sprankeling Elke morgen als Elisabeth van der Lek de gordijnen van haar hofjeshuis heeft geopend, groet zij Gijsbrecht en Adelheid. ,,De muren zijn oud en bezadigd, die bomen brengen leven en sprankeling. Ze zijn voor mij een mooi symbool voor mo- gelijke wederopbloei. De winterprunus bloeit namelijk in de winter voor mensen die in de winter van hun leven zijn.”

at maakt het wonen in een hofje ,,Ik geloof in dat ritueel, alles is bezield. Die ergens opgedoken. Pas kort gele- zo bijzonder? Waarom melden bomen zijn een deel van mij geworden. Op den las Elisabeth in het dagboek Wzoveel kandidaten zich aan voor een gegeven moment zag ik dat Gijsbrecht, die haar dochter als puber bij- een hofjeswoning? Welk geheim ligt er waar ik vanuit mijn raam het eerst op uit- hield. ,,Haar observaties zijn achter de hofjespoorten? Bij drie bewo- kijk, veel groter was dan Adelheid. Die scherp. Heb je kinderen? Pubers ners tracht ik een antwoord op die vraag energie wordt overgebracht en ervaren,” voelen zich niet begrepen. Knuf- te vinden. zegt ze in haar woonwerkkamer met uit- fel je wel ’s met je dochter?” Toen Rie een dagje ouder werd, wilde zicht op de tuin. Tenger is de vrouw die in Na ruim veertig jaar was haar ze kleiner gaan wonen, maar niet op een 1997 een klap te verwerken kreeg, die je ei- huwelijk met een kunstschilder flatje vierhoog achter. Op het moment dat genlijk nooit te boven komt: het verlies van niet meer in balans. ,,Ik zag hem ze tot haar verrassing in aanmerking je kind. als genie, zette ‘m op een voet- kwam voor een hofjeswoning, sloeg de Op de laatste dag van haar verblijf in stuk.” Na een aantal afwijzingen twijfel toe. Zou zo’n kleine woongemeen- Venezuela wilde Karin per vliegtuigje nog kreeg ze een plekje in het Wijn- schap niet te benauwend zijn? Maar bij een laatste bezoek aan een eiland brengen. berghofje en verhuisde ze naar haar eerste kennismaking werd ze warm Van haar, haar vriend Mike, nog een Duitse een stad met historie. Een stad ontvangen en ontmoette er een hechte passagier en de piloot is nooit meer iets die in haar ogen bespeelbaar is. ,,Ze was iemand die veel liefde in zich had. bewonersgemeenschap. “Je moet als je vernomen. Ook haar dagboeken zijn nooit ,,Haarlem kun je aan, ’t is geen Amsterdam. Ik ben ook niet meer bang voor de dood. Ik hier komt wonen een zekere sociale in- Ik heb me hier ondergedompeld in work- weet dat zij daar boven op me wacht.” stelling hebben. Je kunt je niet afzonderen shops en cursussen.” Schilderen bleek haar Elisabeth is heilig van overtuigd dat alles als een kluizenaar. Maar je privacy kun je ding. ,,Ik had behoefte om me te uiten, met alles verbonden is en leerde dat elk zelf voldoende waarborgen. Ik zeg altijd: schoonheid te zien en vast te leggen. Ik mens helend vermogen heeft. Een imagina- de sociale betrokkenheid eindigt, waar de weet nog dat ik begon met roosjes te teke- tiecursus gaf haar het zetje. ,,Als je praat nieuwsgierigheid begint.” nen. Schilderen is een zelftocht.” benader je de dingen teveel vanuit het men- Joke had het nooit breed gehad en had ,,Wil je het huis zien?” Beneden is een tale. Het gaat om het gevoel,” zegt ze en het niet voor mogelijk gehouden dat ze bedsteekast, die na de renovatie in 2005 laat een vijftal houtskooltekeningen zien. ooit in een huisje met een tuin zou komen van een keukentje in een kast veranderde. Vijf stadia van verdriet. Vier beelden van te wonen. Werken in de tuin is haar grote Alles in het grootste huis van het hele een verstarde vrouw met een bloe- hobby. “Ik zorg voor mijn eigen kleine hofje staat in het teken van schil- dend hart en een verloren dochter stukje en help hier en daar mee met de deren. ‘t Hangt overal vol schil- liggend en tweespalt veroorza- bloembakken. In een hofje kun je hele- derijen, in de woon- en slaap- kend in de moederbuik. In het maal jezelf zijn, maar je bent er nooit kamer en op zolder waar ze een vijfde beeld komt de vrouw in alleen. Ik hoop hier door burenhulp en galerietje heeft ingericht. Bene- beweging. eventueel met thuiszorg langer op mezelf den liggen kwasten op het bureau Haar intense schilderijen zijn te te kunnen blijven wonen.” en voor het raam staat een ezel. zien tijdens de Vijfhoekkunstroute Door omstandigheden gedwongen Schilderen heeft haar geholpen. Onbewust in het weekend van 16 en 17 mei. moest Carla haar tijdelijke woning verla- komen beelden boven die met haar dochter, Dan hangt haar werk in de hal van het ten. Ze stond bijna op straat. Via vrienden met wie ze zoveel deelde, te maken hebben. Wijnberghofje. kwam wonen in een hofje in beeld. “Als je [advertorial] van een hofje wilt genieten, moet je je niet afsluiten van de andere bewoners. Met begrip voor de ander en af en toe iets aardigs voor elkaar doen, kom je een Aan de wandel rond molen De Adriaan eind,” vindt Carla, die met beperkte mid- Na het succesvolle hofjesarrangement dendert de Gilde delen van haar piepkleine woning een Haarlem-trein voort met een nieuw culinair wandeluitje designstudio heeft gemaakt. Haar van in samenwerking met lunchcafé In den Swarten Hondt. vrienden gekregen en op markten gekoch- te meubels knapt ze zelf met veel smaak n den Swarten Hondt is een manier reuring te brengen in op. Na een dagje weg te zijn geweest, bijzondere horecagelegen- het lunchcafé. Zo is vorig jaar voelt ze zich in haar huisje steeds weer de Iheid op een unieke plek bij de samenwerking gestart met koning te rijk. de Melkbrug. Stichting De Lin- een historische vaartocht die Het is voorbarig om hieruit conclusies de, die in de regio woonbege- gelijk insloeg als een bom. Ook te trekken. Wat Rie, Joke en Carla gemeen leiding biedt aan honderd het hierop volgende hofjesar- hebben, is hun positieve levensinstelling huishoudens, biedt overdag rangement had over belang- en hun aandacht voor de ander. Hofjes mensen met een lichte handi- stelling weinig te klagen. Nu is werden in de 16de en 17de eeuw gesticht cap een niet alledaagse dagbe- samenwerking gezocht met met het oogmerk om ouderen een be- steding aan. Een groep van vijf molen De Adriaan. Iedere za- schutte plaats in de samenleving te cliënten werkt onder begelei- terdag-morgen om 10.30 is de dien er vraag naar is – nog Aanmelden alle arrange- bieden. Nu, vierhonderd jaar verder erva- ding van een professionele kok start bij De Adriaan aan de steeds mogelijk. De kosten van menten bij Gilde Haarlem op ren ouderen het wonen in een hofje nog en een groepsleider in het Papentorenvest! Na een uitge- beide arrangementen zijn € werkdagen tussen 9 - 10 u en steeds als een veilige en bijdetijdse woon- lunchcafé. Directeur Tjeerd de breide rondleiding in de molen 17,50 per persoon. Ook op 18 - 19.30 u tel 06 -164 10 vorm, die hun zelfstandigheid zolang mo- Jong: ,,Samen de zaak runnen volgt een stadswandeling die, aanvraag mogelijk bijvoor- 803 of per e-mail gelijk waarborgt. geeft iedereen enorm veel vol- zoals inmiddels gebruikelijk, beeld voor een zussen- of [email protected] doening.” wordt afgesloten met een vriendinnendag of verjaardag. Iesje Vermeulen-Haanappel, Stichting De Linde zocht tweegangen lunch. Vanaf april staat ook weer de Zie ook: www.gildehaarlem. regentes van het Frans Loenenhofje en aansluiting met Gilde Haarlem Overigens is het hofjesar- historische rondvaart op het nl of www.swartenhondt.nl of het hofje Codde & Van Beresteyn om op een niet-commerciële rangement voor groepen – in- programma. 023 – 540 03 23

4 Haarlemse Hofjeskrant Zorgadviseur geeft bewoners rust HofdAme VeRteLt

,,Het geeft rust dat er een des- kundig iemand is die weet hoe de zaken ervoor staan,” meent Lia van Dullemen, die samen met man Kees van Dullemen in het Johannes Enschedéhofje woont. Die ‘iemand’ is Anja Ahling, zorgadviseur van stich- ting Sint Jacob. De ketting an de week viel opeens het kwartje. Bij mij thuis hangen namelijk mijn ,,Een aantal jaren terug had mijn vrouw reservesleutels. Niks vreemd mee, acuut hulp nodig. Een broeder heeft toen V maar aan een grote raar verbogen paperclip eerst een uur een vragenlijst ingevuld. zit een kaartje waarop mijn naam staat. Zo ’t Is allemaal zo verregeld. Het is prettig af en toe als mijn oog er half op viel, be- dat Anja op de hoogte is en de weg binnen de zorg weet,” beaamt Kees van kroop mij een kriebel. U kent dat misschien Dullemen. Met Anja hebben ze een wel. Aan een ding kleeft een betekenis, intakegesprek gehad, zij heeft de gege- maar je hebt die verdrongen. Tot het van de vens en kan indien nodig doorverwijzen week bovenkwam. Vanuit het niets wist ik het opeens weer. naar bijvoorbeeld de Jacob Buurtzorg of Foto beschikbaar gesteld door Ymere Dat kaartje was ooit voor de ketting. De ket- de wijkziekenboeg. Of, indien een lang- • Lia en Kees van Dullemen in het Johannes Enschedéhofje durige opname nodig is, als schakel ting die, toen ik hier pas kwam wonen altijd fungeren tussen de familie en een verzor- matig contact met de beheerder van het Een hofjesbewoner die erg ziek is ge- precies om tien uur ’s avonds op de deur gingshuis. hofje of direct met de regent(en). weest of uit het ziekenhuis komt en het werd gedaan en er ‘s morgens precies om ,,Iedereen wil zo lang mogelijk zelf- Laatst werd zorgadviseur Anja gebeld alleen, ook met thuiszorg, nog niet thuis zeven uur weer vanaf werd gehaald. Ik weet standig thuis wonen, ik kan hulp bieden door een regent met de vraag of zij bij redt, kan zes weken in een verzorgings- nog dat ik het vreselijk vond. Maar ja, als en mensen in contact brengen met de een mevrouw langs wilde gaan. ,,Die huis terecht. ,,Daar zijn altijd plaatsen je op een hofje gaat wonen weet je, dat je je juiste instanties. Ook kan ik bemiddelen vrouw wilde dolgraag opgenomen wor- beschikbaar, zo’n opname kan met zes aan bepaalde regels moet houden. bij aanpassingen in huis die verder gaan den in een verzorgingshuis, maar kreeg weken worden verlengd. Zo mocht je toen ’s avonds na tien uur dan handgrepen bij douche of toilet zo- geen indicatie van het CIZ. Ze vonden Als het echt niet meer gaat, verwijs ik wel thuiskomen maar dan moest je vóór je als een bredere deur, geen drempels meer haar daar te goed, ze kon zichzelf redden door naar de wijkziekenboeg en dat wegging een kaartje met je naam erop aan in huis of een elektrische lift. Als er en zelf boodschappen doen. Maar ik kan soms uitlopen op een langdurige die ketting hangen, zodat men wist dat de zorghulp ingeschakeld moet worden, vond dat ze in een sociaal isolement zat. opname in één van onze acht huizen. deur om tien uur niet afgesloten moest wor- kan dat voor de klanten sneller gaan,” Ze heeft afleiding nodig. Ik heb dagop- Iemand hoeft niet persé naar een huis den. en als je thuis kwam moest je vooral vertelt Anja. Zij niet alleen op de hoogte vang geregeld, ze kan nu één dag per van stichting Jacob, hij of zij kan na- niet vergeten zelf de ketting weer op de van de situatie van hofjesbewoners, hoe week naar één van onze acht huizen. Ze tuurlijk ook naar een verzorgingshuis deur te doen. Vandaar dat kaartje aan zo’n ze verzekerd zijn en wat hun medische wordt met de OV-taxi gehaald en weer van een andere stichting.” raar verbogen paperclip. Eén poot van die voorgeschiedenis is, ook heeft zij regel- thuis gebracht. Die dame geniet.” paperclip paste dan precies in één van de schakels van die oude koperen ketting. En vergat niet voor je wegging je kaartje eraan te hangen, want dan had je als je thuis kwam een groot probleem. Gelukkig is dat alles lang verleden tijd. Alles werd toen geregeld door één van onze bewoonsters, die na het vertrek van de laatste opzichteres zichzelf tot ‘hoofdkip’ had benoemd en de touwtjes stevig in handen hield. Alles gebeurde dus precies op tijd. Sommigen van ons, mij is dat nooit ge- lukt, wisten met welk kunstje je de ketting er van buiten af kon schuiven. Ze heeft dat nooit ontdekt. Bij het ouder worden begon ze steeds meer dingen te vergeten, en daarbij ver- dween ook het besef van de juiste tijd. Met als gevolg dat zij de ketting of helemaal niet meer op de deur deed of, en dat gebeurde helaas veel vaker, al aan het begin van de avond zodat niemand er meer in kon. Heel langzaam met vooral wat druk van- uit de regenten, want voor deze heren had ze een heilig ontzag, is ze opgehouden met het afsluiten van de deur. En van een stren- ge mevrouw die overal op lette, veranderde ze in een lieve, vriendelijke vrouw. Nu kan eindelijk ook dat kaartje weg, of zou ik het als aandenken toch nog even laten hangen..

5 Haarlemse Hofjeskrant

pgelucht ruimde Susanna de ze logeert bij me. ‘Aangenaam kennis laatste verhuisdoos leeg, met u te maken’, antwoordde de buur- vouwde deze op en legde hem Een hofse liefde vrouw. Egbert mompelde wat, en de

op de stapel in het halletje. De Illustratie: Eric J. Coolen © 2009 buurvrouw liep door. Susanna kneep in deurO naar buiten kon nog net open. Egberts hand en grinnikte: ‘Het werkt, Voor de spiegel bracht ze haar rode schatje.’ ‘God zij dank’, zuchtte hij. Die krullenbos in orde. Ze was tevreden met nacht vierde ze een feestje. Egbert ver- wat ze zag. Ze maakte water heet en dween vroeg in de morgen, en Susanna zette een glas kruidenthee en ging in de soesde de ochtend door. leunstoel bij het raam zitten. Tevreden keek ze door het raam keek ze uit over Egbert bleef nu regelmatig slapen, tot de binnentuin in de richting van de beider genoegen. Af en toe kwam hij poort. Het was haar gelukt de regenten ook onverwachts ’s avonds laat na een er van te overtuigen, dat ze een uitste- vergadering aanwippen, en gaf haar kende aanwinst voor het hofje zou zijn. een roos die hij van een struik uit de De regenten bleken gevoelig voor haar tuin geplukt had. Wanneer ze elkaar te- charme. ‘Ik tel nog mee’, had ze opge- gen kwamen buiten hun afspraakjes wonden gedacht. Gelukkig waren de om, gaf dat een extra tintje aan hun mannen niet te diep op haar voorge- ontmoetingen, want zij wisten wat die schiedenis in gegaan. Stel je voor. anderen niet wisten. Toen buurvrouw Wonen in een hofje had haar altijd aan- Rietveld haar een keer vroeg of ze een getrokken, maar de regel dat er geen poes had, omdat ze ’s nachts regelmatig mannen mochten logeren, had haar vreemde geluiden hoorde, kostte het weerhouden een poging te wagen. Een Susanna grote moeite een onschuldig leven zonder mannen vond ze zo saai. gezicht te trekken. Maar ja, toen ze weg moest uit haar vo- rige woonplaats was dit toch wel een Helaas kwam er een kink in de kabel. uitkomst. Ze kreeg zin in een afspraak. Het gebeurde op een maandagmorgen. Wie zou ze bellen? Ze hadden zich verslapen. Egbert graai- de zijn kleren bij elkaar, werkte een Op dat moment rinkelde haar telefoon. halve boterham naar binnen, nam een Ze nam op. paar slokken thee en schoot de deur uit. ‘Met Susanna’. Susanna zwaaide hem na, maar ver- ‘Met Egbert, ken je me nog?’ bleekte toe ze hem zag weglopen. Ze ‘Natuurlijk.’ riep hem sissend na: ‘Mirjam!‘. Hij Wat een verrassing. Ze hadden elkaar draaide zich om. Ze wees naar haar kort geleden ontmoet en het had tus- hoofd. Egbert voelde aan zijn hoofd, en sen hen stevig geklikt. Tot een af- schrok, pruik vergeten. Hij haastte zich spraak was het niet gekomen. Egbert terug. Op dat moment stapte Mevrouw nodigde haar nu uit voor een etentje. Werkhoven naar buiten, verschrok en Daar had ze wel oren naar. riep: ‘Mijnheer van Binningen wat doet ‘Maar kan dat wel? Jij en ik samen?’ Die avond kwam ze in de gloria thuis. Susanna, maar het zinde haar niet. u hier, in vrouwenkleren?’ Egbert ver- ‘Eigenlijk niet.’ Egbert ging niet mee naar binnen: ‘We Vanaf dat moment ontmoetten ze elkaar stijfde. Wanhopig keek hij naar Susan- moeten voorzichtig zijn’. Dat begreep regelmatig, maar dat Egbert niet mocht na, die snel haar deur sloot. Mevrouw blijven slapen bleef haar dwars zitten, Werkhoven had echter de blik gezien en ook haar bed moest geuren naar liefde. de situatie begrepen. Vertelpaviljoen met de Blauwe Kom Uiteindelijk verzon ze een list. Egbert De volgende dag stond er een smake- Verhalen en niet geld laten de wereld paviljoen, dat gratis toegankelijk is, is dat sputterde tegen, maar omdat hij het wel lijk stukje in de krant met als kop: draaien, de wereld van de verbeelding.. het ook een podium biedt aan beginnen- een spannend idee vond, stemde hij toe. Regent van Binningen betrapt op ver- De Blauwe Kom, een initiatief van Maya de vertellers. Na twee middagen in janu- Op een avond voerde ze het plan uit. Na houding met hofjesdame. Plas en Nico van den Raad, organiseert ari en februari komt het Vertelpaviljoen een etentje in de stad liepen ze naar het op 23 mei in een aantal Haarlemse hofjes in het Frans Loenenhofje terug op 25 ok- hofje. Net toen ze door de poort naar Susanna moest het hofje verlaten. het tweede Verhalenfestival. tober, 29 november en 27 december. binnen wilde stappen kwam buurvrouw Egbert legde zijn functie neer. Hun ver- Ze draaien deze winter al warm met Tijd: 14.30 tot 16.30 uur (zaal open: Rietveld naar buiten. Ze begroette hen houding bloeide dood. Zonder hofje het Vertelpaviljoen, dat in de herfst 14.00 uur). Info via 023 – 557 50 20 of hartelijk: ‘Goedenavond dames.’ Susan- bleek deze niet spannend genoeg meer. terugkomt. Het aardige van het Vertel- via mail [email protected] na groette terug en stelde Egbert voor: ‘Buurvrouw, dit is Mirjam, een vriendin, • door Nico van den Raad

• het teylers hofje Winter in • Vrouwe- en Antonie GAsthuys de hofjes

•

6 Haarlemse Hofjeskrant Mooi genoeg van zichzelf Een week voor haar verjaardag neemt Greetje van Stek alvast een voor- TweelingTweeling schot op haar verjaren. In de regentenkamer van het hof van Oorschot viert ze ook meteen haar 40-jarig jubileum als schilder. inin TeylersTeylers HofjeHofje ,,Wat ik zo knap aan haar vind, is dat het schoonheid in rust waar. Of rust in schoon- elke dag is alsof ze opnieuw begint,” zegt heid. Als in 1981 de wegen tussen Greetje en dochter Ankie. Aan de basis van die schil- haar man scheiden slaat ze ook andere we- derskeus stond een stel nare gebeurtenissen. gen in. De naïeve ondertoon gekoppeld aan Sterfgevallen die haar leven op z’n kop zette haar open blik blijft. en noopten tot verwerking met kwast en In haar levensboek, een cadeau van haar verf. De eerste jaren blijft ze qua onderwerp kinderen, staat een veelzeggende zin, opge- dicht bij huis. Een familiefoto, tante Bets, tekend uit haar mond. Schilderen en schrij- zoon Maarten tussen een groep toeristen. ven helpen vooral als je alleen bent. Uitge- Maar ook een impressie van de overstroming schilderd is ze nooit. ’t Moet stromen, van- in 1953 die zij in Dordrecht meemaakt. daar ook de plaatjes die ze uitknipt en de ,,Ik was in verwachting van mijn dochter. collageboekjes die ze daarmee al schilderend We zaten thuis op de trap. Er brak steeds een maakt. De drang naar eeuwige schoonheid dijk door, ’t water stond bij ons in huis zestig en jeugd is er altijd. Nieuwe horizonnen lon- centimeter hoog.” Opvallend detail in het ken. schilderij: een afbeelding van Monet van een ,,Waarom heb je nooit het hofje geschil- stelletje in een roeiboot. In Gelderland woont derd?” vraagt een vriendin op haar verjaar- Greetje buiten en neemt haar natuur-ik dagsreceptie. Greetje, dol op Haarlem, woont daar immers al zestien jaar. ,,Dat is mooi genoeg van zich- zelf,” is haar antwoord. Later zegt ze: ,,Ik zit er middenin, ben ‘r aan ontstegen.” Haarlem ont- dekte ze tijdens haar bezoekjes aan haar zus. Greetje is gek op de stad en haar mooie plekje en • Over twee maanden is het dubbel feest, dan viert de tweeling al schilderend vindt ze elke dag Tycho en Hidde hun eerste verjaardag. Dan is oma Ingrid uit het opnieuw haar levenswiel uit. Teylers Hofje zeker ook van de partij. Vandaag zit hun bezoekje er bij oma weer op en is het thuis de hoogste tijd voor een middagslaapje.

Typisch Haarlem: TEYLERS HOFJE onze hofjeswandeltocht In de bocht van het ligt achter een imposante poort het Teylers hofje dat werd ge- sticht krachtens het testament van Pieter Teyler van der Hulst, en is ontworpen door dezelfde architect als van de Ovale Zaal in het , Leendert Viervant. De lage huisjes staan in contrast tot het monumentale hoofdge- bouw, maar het geheel oogt licht en wijds. De regentenkamer behoort tot de top honderd van mooiste historische interieurs van Nederland. Vanaf 2008 onderhoudt en verhuurt woning- Oude Groenmarkt 22 • 2011 HL Haarlem corporatie Elan Wonen het Teylers Hofje. 023 5125300 • www.haarlem.com Tel. 023 - 515 98 59. www.elanwonen.nl Foto: Evelien van den Bogaert

Haarlemse Fa. van Taarling Hofjeskrant Sanitair installatie bureau Mark Keppel In Haarlem ligt de krant gratis voor u klaar in het Lijstenmakerij & Galerie stadhuis, diverse musea, het Noord-Hollands archief, LooD En zinkwERk Schagchelstraat 5, 2011 HW Haarlem en bij drogisterij Van der Pigge, Muys Kantoor & Kado, Jan van der Pigge koffie, thee en tabak, Douwe DAkBEDEkkinGEn Tel. 023 - 5340750 [email protected] Egberts Koffie & Kado, HEMA-fotoshop en de biblio- GAS- En wATERinSTALLATiES www.keppellijsten.nl theken in Centrum, Schalkwijk, Oost en Noord. Buiten Haarlem in diverse boekhandels en de biblio- SAniTAiRE inSTALLATiES theken in Heemstede en Bloemendaal. Ook in zorg- CEnTRALE vERwARMinG centra waaronder het Reinaldahuis, De Blinkert, De Janskliniek, Schalkweide, Schoterhof, Nieuw-Delft- RioLERinG weide en Sint Jacob in den Hout.

Twijnderslaan 3 Reacties: [email protected] 2012 BG HAARLEM De Haarlemse Hofjeskrant kwam mede tot stand Postbus 123 2100 dankzij financiële steun van het bestuur van de AC HEEMSTEDE hofjes Codde & Van Beresteyn. Tel.: 023 528 90 14 Oplage: 11.000 Fax: 023 528 28 50 Redactie: Willem Brand e-mail [email protected] Vormgeving: Kees Reniers

7 3 tilstaan bij wat is geweest, stilstaan bij al het moois dat onze Svoorouders voor ons hebben nagelaten, hoe kan dat beter dan nu in het themajaar “Haarlem monumentaal 2009” aan de hand van het Haarlems architectonische erfgoed. om die bij- zondere erfenisHaarlem in steen, hout en Schilderachtige kerk in bocht Zomervaart metaal te bewaren, is aandacht nodig. De in 1926 in een bocht van de Zomervaart gebouwde Oosterkerk krijgt binnenkort Niet alleen van de bewonderende bezoeker tijdens de open monumen- de status van beschermd gemeentelijk monument. Het definitieve besluit valt tendagen, maar vooral ook aandacht binnen enkele weken. Het gebouw is niet helemaal oorspronkelijk meer. vanuit restauratief oogpunt door zorg en bescherming. eén van de voornaam- et is een aangename kerk, te zien aan de toegangsdeuren met van de verkoop van de laatste ste maatregelen in dit monumentale ‘‘ vóór de verbouwing was de asymmetrische paneelverdeling kerk aan de Pinkstergemeente jaar is de start van het aanwijzen van er plek voor 754 mensen. en de geometrische balken op het werd geïnvesteerd in de noodza- maar liefst 700 nieuwe monumenten: H naast wooncomplexen ook kerken, De drie balkons hadden 254 plaat- achterbalkon. Meest in het oog kelijke verbouwing. ,,Die beton- bruggen en begraafplaatsen. deskun- sen,” weet oud-organist Bert Feith, vallend in de kerk is de brede constructie was voor die tijd dige monumentenzorgers zullen de die in 1946 in de jeugdkapel be- spitsboognis; de gewelfvensters ook een bijzonderheid. Het is een monumenten bezoeken en in kaart gon te spelen en dat vijftig jaar daarvan zijn voorzien van decora- ellende geweest om die twee brengen. Na een aantal jaren zal vol hield. Het orgel, in de meeste tief glas-in-lood. balkons te slopen. Verbouwings- worden bezien of de kwaliteit erop kerken een sluitpost op de begro- De kerkhistorie ‘vertelt’ dat in architect Ingwersen moest auto- vooruit is gegaan en de investeringen ting, is van Zeeuwse makelij en de jaren zeventig de protestantse banden op de vloer leggen, anders van de gemeente zin hebben gehad. werd in 1969 grondig gereno- Oosterkerk samenging met de ge- gingen ze er dwars doorheen,” kerk de verbouwing begeleidde. Alle betrokkenen zijn geïnformeerd veerd. De jeugdkapel is omge- reformeerde Zuidoosterkerk aan herinnert de heer Guichelaar, die ,,Je hebt wellicht meer kans dat over de procedure. eigenaren kunnen bouwd tot recreatieruimte waar de Richard Holkade. De opbrengst als lid van de Gereformeerde het in deze staat behouden blijft,” hun mening geven en eventueel ook zondags na de dienst koffie wordt is de reactie van kosteres Zannie beroep aantekenen wanneer zij vinden gedronken en doordeweeks seni- Wiersma. Haar man Jaap, timmer- dat hun pand geen monument zou oren komen om te zingen, kienen man van beroep, vertelt dat de moeten zijn. In 2011 zullen ruim twee- duizend panden voorzien zijn van een en te koersballen. Monumentenwacht elk jaar langs- monumentenschildje aan de gevel. de Kenmerkend voor de door Van komt om de staat van het gebouw bordjes maken nog eens extra duidelijk der Steur en Posthumus Meyjes te controleren. ,,Ze klimmen zelfs hoeveel er in de gebouwde omgeving ontworpen Oosterkerk is de sobere op dak om eventuele lekkages nog te zien is over hoe onze voorvade- maar wel elegante stijl. In de tussen het plafond en het dak te ren woonden, werkten en leefden. bouwhistorie spreekt men van onderzoeken. Op basis van dat Samen met de 1650 rijksmonumenten zakelijkheid. Deze komt tot uit- rapport wordt het onderhoud wordt duidelijk dat Haarlem niet voor drukking in de bakstenen tegels geregeld. We weten dat we het in niets de vijfde monumentenstad van en de breed overstekende pannen- dezelfde staat moeten houden Nederland is. daken. In de bouwstijl zijn invloe- waarin het nu is, dat we er geen meer informatie over Haarlem monu- den te ontdekken van de Amster- moderne kunststukjes op los mentaal vindt u op www.haarlem.nl damse School. Dit is bijvoorbeeld moeten laten.”

Zicht op de Verliefd op het huis van Vreugde gevelsteen Geen Louis XIV maar Louis Vreugde, geen Versailles-barok maar een mix van bouw- stijlen. Met het asymmetrische gevelontwerp van zijn woonhuis, Spruitenbosstraat 14, won Louis Vreugde, die in zijn dagelijks bestaan les gaf in figuurlijk boetseren, de tweede prijs in de gevelwedstrijd voor huizen in het nieuwe Bosch en Vaartkwartier. n 1903 wil de NV Maatschappij tot Exploita- details met in de boezem het reliëf van moeder tie van Onroerende Goederen ‘Bosch en en kind, wellicht stonden Vreugde en zijn doch- Vaart’ een villawijk laten bouwen en schrijft ter, die tot 1960 in het huis woonde, hier model e poort naar één van I een gevelwedstrijd uit. Hoewel het huis er in voor. Erboven schilderde Vreugde een levens- Haarlems bekendste 1907 uiteindelijk stond, wordt pas in 1927 uit boom met dansende maagden. bierbrouwerijen in de 28 inzendingen de winnaar aangewezen. Opval- Michiel keek bij de eerste bezichtiging door Dde 17 eeuw heette in de volks- lend in Vreugdes vormgeving zijn het enorme de simpele formica inbouwkeuken en open mond de Brandenburgerpoort. stoepenbordes met monumentale trap, de erker aftandse trap heen en zag slechts de hoge ruim- Erboven is een open nis met en de renaissancistische geveltop. Tegen het te en het licht door de hoge ramenwand op het de voorstelling van een passer balkon boven de erker beeldhouwde Vreugde noorden. “Beneden had Vreugde zijn atelier, de in ijzerreliëf. De initialen van een zaaier, oogster en een ploeger. Aan de trap trap naar boven ging naar zijn woonhuis. In de de maker zijn in de gevelsteen is te zien dat hij geen tijd had voor zijn eigen tuin vind je nog brokken steen en marmer. Voor aangebracht om te laten zien huis. Hij begon beneden met een bloemmotief, mij was het liefde op het eerste gezicht.” Om dat het een kopie is. maar haakte na twee halfgemaakte motieven verder verval aan de gevel te voorkomen is “Of je vindt het huis geweldig of helemaal niks,” Laat via de mail weten waar af. contact gezocht met een aannemer uit Limburg. meent Michiel. Aardig detail: de verhuizer, die deze gevelsteen, die in 2008 Ook binnen liepen Vreugde’s ambities blijk- Caya: “Zowel de steen als de voeg dient dezelf- in de buurt opgroeide, noemde het huis meteen werd onthuld, hangt én u baar niet parallel met de tijd die hij er voor de vochtdoorlaatbaarheid te hebben. Anders het spookhuis en de lage ingang de grot. maakt kans op een prijs be- (over) had. Eén van de schouwen is maar half krijg je condensvorming. Cement is dus uit den Dochter Nikki (9): “Jij zegt altijd ons kasteeltje, schikbaar gesteld door City af. “Het geeft het huis wel iets charmants,” boze. De trapleuning is bijvoorbeeld ingesmeerd hè pap.” Moeder Caya: “Nu nog een ophaalbrug.” Marketing Haarlem. Mail naar: vinden de huidige bewoners Caya en Michiel met een coating waardoor het vocht niet weg Het pand staat op de gemeentelijke monumen- [email protected] Bredius. De andere schoorsteen is rijk aan kan. Dan gaan de stenen rotten.” tenlijst.

8