Përmbajtja / Sommario
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
nr. 7 6, viti/anno XII , llanàr-sh ëndrè / luglio-dicembre 2013 e-mail: [email protected] - http://digilander.libero.it/jetarbreshe (Mondo Italo-Albanese) Del nga gjasht ë muaj - Semestra le online della Minoranza linguistica storica Albanese d’Italia - Eianina / Purçill (Cs- Italia) Përmbajtja / Sommario RRoft Ë ARBËRIA! Zef Skjiro Maji, Gabriele Parrino faqe 2 EDItoRIALI Drejtori faqe 3 NGA KAtUND Et AR BËRESHË Carmine Stamile, Angelo Matrangolo, Kostandin Bellushi, Motimadh faqe 4-6 GJËMBI (D.) faqe 6-7 fJALËKR YQI Lucia Cardamone faqe 7 tEKStE, ZAKoNE PoPULLoRË NGA KAtUND Et AR BËRESHË Giuseppe Chiaffitelli, D. faqe 8-9 QI SHA BIXANtINE ARBËRESHE Emanuele zoti Giordano faqe 10-15 SIMBJEt KUJtoMI... D. faqe 16-17 DoRËSHKRIMI ARBËRESH Bernardo Bilotta faqe 18-19 PoEZI SHQIPE Irena Gjoni, Klara Kodra faqe 20-21 PoEZI ARBËRESHE Giuseppe Gallo faqe 22 StUDIME E ARtIKUJ MBI BotËN ARBËRESHE Muhamed Çitaku , Asi me Feraj, Rovena Vata, Manjola Lubishtani faqe 23-31 StUDIME E ARtIKUJ MBI BotËN SHQIPtARE Artur Karasinski, Valentin Lumaj faqe 32-34 NGA KoSoVA Seminari XXXII Ndërkombëtar i Prishtinës faqe 35 LIBRE E REVIStA faqe 35 Jo VEt ARBËRISHt Pierfranco Bruni faqe 36 RROFTË ARBËRIA ! Te shtatëdhjetat, ngjit ullinj ! Ndodhet një strofë e bukur te një poezi e poetit turk Zef Skjiro Maji ka Hora e Arbëreshëvet (Pa) Nazim Hikmet çë ë gjithë një program i sprënxës sa t’i bëhet ballë të katërtës pjesë të gjellës çë zë fill: A SEttANt’ANNI, PIANtA ULIVI! - «Gjella ngë ë lodrë, / mirre me rëndësi / po me aqë C’è una bella strofa in una poesia del poeta turco Nazim rëndësi / se te shtatëdhjetat, për shembër, / do të Hikmet che è tutto un programma speranzoso per ngjitsh ullinj / jo sa t’i qëndrojën tët bijve, / por përsé affrontare l’incipiente quarta età: «La vita non è uno ngë do t’i kesh besë vdekjes, / me gjithë se i trëmbe, scherzo, / prendila sul serio / ma sul serio a tal punto / / e gjella do të mëshojë më rëndë te vallënxa.» che a settant'anni, ad esempio, / pianterai degli ulivi / Gjellën e kishëm adhà marrë me rëndësi shumë vjet non perché restino ai tuoi figli, / ma perché non crederai prapa kur jui kushtuam, me gjithë se pa sukses të alla morte, / pur temendola, / e la vita peserà di più sulla përhapur, Arbëreshëvet, të çilët këtë “përkushtim” e bilancia.» kanë rrahur e edhe sot e rrahjën te varëset e pjerra. La vita già l’avevamo presa sul serio tanti anni fa Thom për burinë e Arbëreshëvet, kurse ndo njeri e quando ci siamo dedicati, pur senza successo ndëlgoi e na ka nderuar. clamoroso, agli Arbëreshë, che di questa “dedicazione” Çilin ulli do të ngjitjëm te shtatëdhjetat? Nga fjalët e se ne sono sbattuti e se ne sbattono i ciondoli riversi. poetit duket se ë një ulli vetjak, personal, ngase me Dico della massa degli Arbëreshë, perché invece të vërtetë ngë mund të ngjitsh ullirin tënd te një qualcuno ha capito e ci ha onorato. kopsht publik ku ngë ndodhet më një thërrime dhé Quale ulivo piantare a settant’anni? Dalle parole del të lirë se u mbulua gjithë me barëra të të gjithë poeta pare essere un ulivo personale, privato, perché certo non puoi piantare il tuo ulivo in un giardino llojevet për një të ardhme pa të ardhme: kallamè, pubblico dove non c’è più uno spicchio di spazio invaso çikorje-bresa, sullupjesë, barëra t’erës, lulekëmborë da erbe di tutti i generi di un futuro senza futuro: me çançanele, hithra, driza e nidhje çë me stoppie, cicorie, erbe di vento, campanule metagramë del nvidhje. ciancianellanti, ortiche, rovi e l’indivia anagrammata in Ngë do të kishëm ngulur këmbë të ndihjëm invidia. Arbëreshët të shpëtojën gluhën e tyre dalluese. Avremmo dovuto non insistere ad aiutare gli Arbëreshë Pendim? Do t’ju kishëm kushtuar suksesit të vërtetë, a salvare la loro lingua identitaria. Pentimento? atij vetjak, çë vetëm gluha italiane mund të japënj. Avremmo dovuto dedicarci al successo vero, quello Mëkat! personale, che solo la lingua italiana è in grado di dare. Por, le të jesë, çë do t’i bëjëm nanì? Te shtatëdhjetat Peccato! të vemi përpara tuke ngjitur ullinj me kryefortësi. Alla faccia, però; che c’è da fare ormai? A settant’anni continuare a piantare ulivi caparbiamente. Anakrostik Gab riele Parrino Puthja e flamurit ka Hora e Arbëreshëvet (Pa) Puthjëm Flamurin, o Arbëreshë Urtësi do t'kemi ndë jetën mbarë thellë te shekujt kemi rrënjet e lirisë IL BACIo DELLA BANDIERA - Baciamo la Janë flakëruar mbë zjarrin të Ilirisë Bandiera, o Albanesi d’Italia / Saggezza avre mo ogni Arbëreshë, Arbërorë e Shqiptarë dì / Profonde nei secoli abbia mo radici di libertà / Ej k'të thrritje ju bënj Che ardono nel fuoco Illirico / Albanesi d’Italia, flasjëm arbërisht kudo çë jemi Albanesi di Grecia e Albanesi / Sì, questo invito vi Lartësojëm embrin çë kemi faccio / Parliamo Albanese dovunque siamo / Atdhetarë ndë jetën mbarë Magnifichia mo il no me che portia mo / Patrioti in Mirësinë të kemi të pandarë ogni dove / D’avere sensibilità grande / Strada Udhën dritje e zë mbrën zjarr lucente e cuore ardente / La rinascita vogliamo Ringjalljën do të përjetojëm perpetuare / Idealmente uniamoci / Senz’altro Idhealisht bashkonemi concilia moci. tjetërsisht pajtonemi faqe dy Jeta Arbëreshe, 76 / llanàr-shëndrè 2013 pagina 2 EDITORIALI ...Te gjashtëdh jetekatërtat, ndërkaq, bëmi vëra nd’ujë! Jeta Arbëreshe del me pak faqe, këtë herë, sepse ...A SESSANtAQUAttRo ANNI, INtANto, Arbëreshët duan të prëhen. Aq me të shkruar sa me fACCIAMo BUCHI NELL’ACQUA! - të djovasur. E u, për të parën herë ka dymbëdhjetë Jeta Arb ëreshe esce con poche pagine, questa volta, vjet, s’i lodha shumë me màil e me telefon. Gjë muaj perchè gli Arbëreshë vogliono riposarsi. Sia a scrivere che a leggere. E io, per la prima volta da dodici anni, non prëhjeje i bëjën mirë Arbëreshëvet. li ho molto assillati con e-mail e telefono. Alcuni mesi di Mbanj mendë kur Jeta Arbëreshe dil nga muaj, në riposo fanno bene agli Arbëreshë. formë kartje, e shu më s’bëjën mbë herë të djovasjin Ricordo quando Jeta Arbëreshe usciva mensile, in forma numrin e janarit, se... errënij numri i fjavarit! Të tjerë cartacea, e molti non facevano in tempo a leggere il mote! Të tjera fuqì! numero di gennaio, che...arrivava il numero di febbraio! T’vesh përpara është rëndë, t’qëndrosh është edhe Altri tempi! Altre forze! më keq.E kjo është hera e t’ecurit, jo të mbeturit. Andare avanti è pesante, fermarsi è ancora peggio. E Jeta Arbëreshe është mirë t’rronjë. Sepse Gjuhën questo è il momento di camminare, non di sostare. Arbëreshe e shkruan, jo vet sa e kujton, jo vet sa i Jeta Arbëreshe è bene che viva. Perchè la Lingua këndon një “trisàjon” kur i merr malli. E shkruan Arbëreshe la scrive, non solo la ricorda, non solo le canta ashtu si folet, katund për katund, në formën më un “trisajon” quando le viene la voglia. La scive come si popullore si në formën më artistike. Kjo rivistë është parla, paese per paese, nella forma più popolare come nella forma più artistica. Questa rivista è nido e focolare, folé e vatër, palestër e skollë, universitet e akademì. palestra e scuola, università e accademia. Vive per Rron për t’i bënjë martrì gjallërisë s’Gjuhës testimoniare la vitalità della Lingua Arbëreshe. Arbëreshe. Il Cuore di ogni Popolo è la Lingua. Il Cuore degli Zëmra e çdo Populli është Gjuha. Zëmra e Arbëreshë è la Lingua Arbëreshe: non quella che Arbëreshëvet është Gjuha Arbëreshe: jo ajo sentiamo dalla bocca degli altri, ma quella che parliamo ç’gjegjmi ka buza e të tjerëvet, po ajo çë folmi na, noi, con la nostra bocca. La Lingua è co me la proprietà: me buzën tonë. Gjuha është si petku: është jotja, e è tua, personale; come la proprietà è tua, personale. Tanto vet’hesë sate; si petku ësht yti, i vet’hesë sate. Aq la lingua quanto la proprietà, non la devi dividere con gjuhën, sa petkun, s’ke t’i ndash me mosnjerì. T’i nessuno. Te le hanno lasciate i tuoi genitori, in dono; e tu lanë prindt e tu, si dhuratë: e ti menatë ja lë bilvet të domani gliele lasci ai tuoi figli. Della lingua e della tu. Të gjuhës e t’petkut mund t’bësh atë ç’do: vlejën proprietà puoi fare ciò che vuoi: valgono tanto quanto tu le fai valere. Una lingua, se la parli, ha valore per te e per aq sa ti i vlerëson. Një gjuhë, ndëse e folën, vlen për i tuoi figli, e ti fa onore dovunque (e con chiunque) la tij e tu bil, e të nderon ku do (e me kë) e folen; ndëse parli; se non la parli, non vale niente. Un campo, se non s’e folën, s’vlen faregjë. Një petk, ndëse s’e rë mon, lo zappi, col tempo non vale niente. La Lingua, come la me motin s’vlen faregjë. Gjuha, si petku, do dashur proprietà, va amata. La Lingua la devi parlare, la mirë. Gjuhën ke t’e folsh, petkun ke t’e shërbesh; proprietà va lavorata; la lingua va imparata bene, il gjuha do xënë mirë, petku do punuar; gjuha do folur campo va arato; la lingua va parlata ai figli, il campo va bilvet, petku do koprisur; gjuha do shkruar, petku do concimato; la lingua va scritta, il campo va seminato; la mbjellë; gjuha do folur mirë, petku do skalisur; gjuha lingua va parlata bene, il campo va sarchiato; la lingua do studiuar, petku do korrë; gjuha do ruajtur, petku va studiata, il campo va mi etuto; la lingua va difesa, la do rrethuar.