Porto Uitgeverij ANWB Inhoud Het belangrijkste eerst Dit is Porto Porto in cijfers Wat is waar? Kodakmoment Miradouros Ponte D. Luís I Hét café Het kompas van Porto 15 manieren om je onder te dompelen in de stad Cais da Ribeira – op de Douro Azulejo’s en Majestic – van São Bento naar Mercado de Bolhão Alles leren over port – Vila Nova de Gaia Historische kern – rond de kathedraal In de oude stad– Rua das Flores en Palácio da Bolsa Barokkerk en fotografie – vanaf de Torre dos Clérigos Boekhandel en galeries – Lello en Rua Miguel Bombarda Imposante allee – Avenida dos Aliados Muziektempel – Casa da Música en omgeving ‘Stadion van de draak’ – FC Porto Romantisch dwalen – Jardins do Palácio de Cristal Kunst, architectuur, natuur – Fundação de Serralves Tramlijn 1 langs de Douro – Foz do Douro Op de fiets naar een vissersdorp – Afurada Sardientjes eten – Matosinhos Straatkunst School van Porto Pauze, even rebooten Overnachten Eten en drinken Winkelen Uitgaan Reisinformatie Porto-lingo Register Fotoverantwoording Colofon Herinner je je deze nog? Het belangrijkste eerst Wereld van azulejo’s Waarom is het een aanrader zowel het treinstation São Bento als het toiletgebouw in de Jardim do Passeio Alegre te gaan bekijken? Omdat ze beide hun charme ontlenen aan de schitterende azulejo’s. Die oogstrelende keramische tegels zie je trouwens op veel meer plekken in Porto. Van kerk tot kroeg. Fascinerende rivier Bij zonsopgang en -ondergang, of je je nu op de linkeroever of op de rechteroever van de Douro bevindt, is de wisselwerking tussen licht en rivierwater vaak betoverend. Vooral de portschepen voor de kade van Vila Nova de Gaia kunnen dan op extra belangstelling rekenen. Metamorfose van elektriciteitskastjes Met mooie, grappige en spannende graffiti word je in Porto echt in talrijke straten geconfronteerd (zie ook). Extra leuk is dat de straatkunstenaars ook hun oog lieten vallen op de oersaaie elektriciteitskastjes en die een nieuw uiterlijk gaven. In het bijzonder de Rua das Flores werd er flink door opgefleurd. São João Tik, tik, tik. Met felgekleurde hamertjes slaan ze op elkaars koppen. Hebben ze geen hamers, dan gebruiken ze knoflookbollen aan een lange stengel. Dit ritueel hoort bij de nacht van 23 op 24 juni, als de stad São João viert. Sint Jan is het belangrijkste feest in Porto (zie ook). Als je de kans krijgt, geef je er dan aan over! Uitzichten De enorme hoogteverschillen leveren heel wat spectaculaire uitzichten op. Een van de fraaiste is bij het Mosteiro Serra do Pilar, op de linkeroever, waar je zelfs de Ponte D. Luís I onder je kunt zien liggen. Of geef je toch de voorkeur aan het adembenemende panorama vanaf de Torre dos Clérigos? In de rij voor een boekhandel Is Livraria Lello de mooiste boekhandel ter wereld? Misschien, want dat zijn moeilijke vergelijkingen. Maar mogelijk staat er in de Rua das Carmelitas af en toe wel de langste rij ter wereld van nieuwsgierigen die naar binnen willen bij een bookshop. Schat aan moderne architectuur Rem Koolhaas tekende het spraakmakende Casa da Música dat tegenwoordig een must is voor iedere toerist. Liefhebbers van moderne architectuur kunnen daarnaast genieten van zijn Portugese collega’s Álvaro Siza Vieira en Eduardo Souta de Moura die in hun geboortestad schitterende staaltjes van hun kunnen hebben laten zien. Het andere Porto Een loze schoorsteenpijp? Een vervallen Fordfabriek? In Porto? Jazeker! Wie de andere kant van de stad wil zien, niet de highligts maar de stedenbouwkundige treurnis en het schrikbarende achterstallige onderhoud, kan een rondleiding boeken bij The Worst Tours (theworsttours.weebly.com). Betrokken en ter zake kundige gidsen (werkloze architecten) brengen je daar waar je anders niet zou komen. Het was liefde op het eerste gezicht. Je staat op de Ponte D. Luís I te genieten en denkt: wat een feest om over zo’n prachtige stad een gids te gaan schrijven. Als je je daarna op alle ins en outs stort, wordt die eerste opwelling alleen maar bevestigd! Vragen? Ideeën? Laat het me weten! Mijn adres bij de ANWB: @ [email protected] Dit is Porto Porto non cantat ‘Porto ligt ongeveer ter hoogte van Rome en Istanboel. Het verhoudt zich tot de Algarve als het thuisoord van de Gereformeerde Bond tot de brandhaard van de maffia. Men is er veel gastvrijer dan in Nederland, beleefder dan in Frankrijk, armer dan in Spanje. Toch is het, wanneer je uit het zuiden komt, een stroeve, strenge, nijvere stad. Porto non cantat. Het straatbeeld wordt er beheerst door manchester, niet door katoentjes. Het is een door en door heteroseksuele stad, als ik het zo mag zeggen.’ Aldus Gerrit Komrij in Een zakenlunch in Sintra (1996). Porto zingt niet. Porto gaat er prat op uit harde werkers te bestaan. Inwoners vertellen het de toerist graag met deze woorden: Porto works, Coimbra studies, Braga prays and Lisbon gets the money (of: Lisbon has fun). Dat typeert de eeuwenoude tegenstelling tussen de no-nonsensementaliteit van de tweede stad van Portugal en de rijkdom van de hoofdstad. Een contrast dat vaak is vergeleken met dat tussen Rotterdam en Amsterdam. Rotterdam en Porto, beide havensteden, waren in 2001 tegelijkertijd Culturele Hoofdstad van Europa. En de klassieker FC-Porto- Benfica wordt net zo fanatiek gevolgd als Feyenoord-Ajax. De liefde voor de in blauw-wit gehulde voetballers is sterk, al gebiedt de eerlijkheid te zeggen dat het rood-groen van het nationale elftal nogal is opgerukt in het straatbeeld. De resultaten van FC Porto vielen de laatste tijd immers wat tegen – het laatste landskampioenschap dateert van 2013 –, maar Portugal, met Cristiano Ronaldo in de gelederen, werd in 2016 Europees kampioen. Werelderfgoedlijst UNESCO en João de Almada Sinds 1996 staat het historisch centrum van Porto op de Werelderfgoedlijst van UNESCO. Het stadsbeeld is volgens deze organisatie ‘van hoge esthetische waarde’, vooral door de zichtbare sporen uit de Romeinse tijd, de middeleeuwen en de decennia dat João de Almada e Melo (1703-1786) de hand had in de stedenbouwkundige ontwikkeling. Almada begon in 1761 in het noorden van de stad met de aanleg van de Praça da Liberdade, buiten de middeleeuwse ommuring, de Muralha Fernandina. Gevolgd door een nieuwe uitvalsweg naar Braga, de straat die tegenwoordig zijn naam draagt: Rua do Almada. Andere uitbreidingen en vernieuwingen waarmee Almada de stad klaarstoomde voor de moderne tijd, waren bijvoorbeeld de aanleg van de huidige winkelstraten Rua de Cedofeita en Rua de Santa Catarina. Tot de openbare gebouwen die op zijn initiatief verrezen, behoren het Hospital de Santo António en de Feitoria Inglesa, beide neopalladiaanse bouwwerken van Engelse architecten met wie Almada nauw samenwerkte. Azulejo’s en talha dourada Net als elders in het land verfraaien azulejo’s de openbare ruimte, van godshuis tot wc. Meestal gaat het om witte keramische tegels die zijn beschilderd met blauwe verf, maar soms is er een combinatie van diverse tinten aangebracht. Ze zijn voorzien van geometrische of bloempatronen of vormen met elkaar voorstellingen van onder andere religieuze, mythologische en historische gebeurtenissen. Rua de Miragaia. Waar azulejo’s in de loop van de eeuwen werden aangewend om kerkfaçades te versieren, daar hebben barok en rococo op overdadige wijze het interieur verrijkt met talha dourada, verguld houtsnijwerk. In vrijwel alle kerken glimmen wel een of meer exuberante altaren; de Igreja de São Francisco is er zelfs van gewelf tot vloer mee gedecoreerd. Na de crisis De economische crisis heeft ook Portugal de afgelopen jaren ernstig in de greep gehad. Tussen al het prachtige erfgoed waar je als toerist voor kwam, zag je dan ook een schrijnende hoeveelheid verkrotte gebouwen, leegstaande winkelpanden en verwaarloosde woningen, die smeekten om restauratie of een grondige opknapbeurt. Nu de crisis bezworen is en er weer geld beschikbaar is voor renovatie, heerst er een ware opknapwoede. Het ene na het andere pand verdwijnt achter bouwsteigers. Maar dat heeft wel een keerzijde. Veel panden in het oude centrum worden namelijk omgetoverd tot dure appartementengebouwen die kunnen worden verhuurd aan toeristen die de stad in steeds groteren getale weten te vinden. Voor de inwoners zelf zijn die appartementen veel te duur, dus zij wijken uit naar goedkopere alternatieven in de buitenwijken. Een trend die steeds meer, ook in andere toeristische steden, zorgen baart! Wat is waar? Bem-vindo. Welkom in Porto, dat zich op een schitterende manier op de hellingen langs de rivier de Douro heeft genesteld. Wie er met het vliegtuig heen gaat, landt op de internationale luchthaven Francisco Sá Carneiro, zo’n 12 km ten noordwesten van de overal bovenuit priemende Torre dos Clérigos. Met de metro of een taxi is die afstand in ongeveer een halfuur te overbruggen. Als je met de auto naar Porto komt, zou je de stad eigenlijk uit het zuiden moeten naderen, want als je dan de Eiffeltorenachtige Ponte D. Luís I nadert, is het zicht op de stad adembenemend. Een kleurrijk geheel van huizen en gebouwen ligt harmonisch tegen de helling aan de overkant geplakt. De bedrijvigheid op de Cais da Ribeira, de rondvaartboten op de Douro, het kolossale, witte bisschoppelijk paleis en natuurlijk de hoge Torre dos Clérigos zijn de blikvangers. Oudste gedeelte Terreiro da Sé, het plein dat zich voor de kathedraal ( kaart 2, C 3) uitstrekt, is een geschikt vertrekpunt voor een eerste kennismaking. Behalve dat je hier een prachtig uitzicht hebt en je er een van de toeristenbureaus kunt bezoeken, is dit het oudste gedeelte van Porto. Om de heuvel waarop de kathedraal prijkt, de Pena Ventosa, werd de eerste stadsomwalling opgetrokken. Nu domineren hier de kathedraal, het bisschoppelijk paleis en de Pelourinho da Sé (een rijkversierde schandpaal). Vanaf dit mooie plein kun je via nauwe straatjes afdalen naar de rivier en je af en toe nog in de middeleeuwen wanen. Bruisend hart Je kunt op een plattegrond van de stad de straal rond de kathedraal wat oprekken, dan zie je vanzelf de contouren van de oude stad ( kaart 2).