Het Hooggerechtshof Van Nederlands-Indië 1819-1848
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
ERASMUS U N IVE RSITY R O TTE RDAM ERASMUS U N IVE RSITY R O TTE RDAM Kees Briët Kees De opperbestuurders over In Nederland is het vanzelfsprekend dat de Hoge Raad der Nederlanden als De presidenten van het Hooggerechtshof Nederlands-Indië 1819-1848: onafhankelijk opperste rechtscollege waakt over de rechtspraak. Bestond van Nederlands-Indië 1819-1848: een dergelijk college ook in Nederlands-Indië? Het antwoord bleek: Ja! Maar mr. Godert Alexander Gerard Philip baron aan welke regelingen was dat onderworpen? Was het onafhankelijk van het 1819-1828 mr. Pieter Simon Maurisse van der Capellen (1778-1848) Indische bestuur? Hoe was de verhouding met het gouvernement? Welk recht (1769-1833) commissaris-generaal 1816-1819 en paste het toe? Welke bevolkingsgroepen vielen onder zijn gezag? Wie waren gouverneur-generaal 1816-1825 de presidenten, wie de rechters? Waar zetelde dat college? 1828-1829 mr. Pieter Merkus (1787-1844) Nederlands-Indië 1819-1848 van Hooggerechtshof Het mr. Cornelis Theodorus Elout (1767-1841) Oud-rechter Kees Briët onderzocht deze vragen met het doel een portret 1831-1837 mr. Georg Cornelis Hageman commissaris-generaal 1816-1819 samen te stellen van het Hooggerechtshof van Nederlands-Indië, de opperste (1790-1855) rechtbank in het Nederlandse koloniale rijk in de Indische archipel. Hij Arnold Adriaan Buijskes (1771-1838) deed dat voor de periode vanaf de oprichting in 1819 tot de invoering van 1837-1845 mr. Christian Jacobus Scholten commissaris-generaal 1816-1819 gecodificeerde wetgeving in Nederlands-Indië in 1848, een periode die in de van Oud Haarlem (1794-1849) rechtsgeschiedenis van de kolonie onderbelicht was gebleven. Leonard Pierre Joseph burggraaf du Bus de 1846-1849 jhr. mr. Hendrik Ludolf Wichers Gisignies (1780-1849) In dit boek doet hij verslag van de resultaten van uitvoerig onderzoek in (1800-1853) commissaris-generaal 1826-1830 de besluiten van de Gouverneur-Generaal van Nederlands-Indië en de literatuur naar antwoorden op de genoemde vragen. Johannes (baron, later graaf) van den Bosch (1780-1844) Het boek is zowel van belang voor rechtshistorici en juristen met belang- gouverneur-generaal 1830-1833 en stelling voor koloniale rechtsgeschiedenis, als ook voor iedereen die zich commissaris-generaal 1832-1834 interesseert in de geschiedenis van Indonesië onder Nederlandse overheer- sing in de eerste helft van de 19de eeuw. Kees Briët Jean Chrétien (baron) Baud (1789-1859) gouverneur-generaal ad interim 1833- 1836 Het Hooggerechtshof van Dominique Jacques de Eerens (1781-1840) gouverneur-generaal 1836-1840 Nederlands-Indië 1819-1848 mr. Pieter Merkus (1787-1844) wnd. gouverneur-generaal 1841-1843 en gouverneur-generaal 1843-1844 Portret van een vergeten rechtscollege Jan Jacob Rochussen (1797-1871) gouverneur-generaal 1845-1851 9789085551003 Het Hooggerechtshof van Nederlands-Indië 1819 - 1848 Portret van een vergeten rechtscollege The Supreme Court of the Netherlands Indies 1819 - 1848 Portrait of a forgotten court of law Deze publicatie is mede tot stand gekomen dankzij financiële bijdragen van: de Stichting E.M. de Bruijn-Ter Denge Memorial Fund te Doorn de J.E. Jurriaanse Stichting te Rotterdam de M.A.O.C. Gravin van Bylandt Stichting te ’s-Gravenhage het N.O.T. Fonds te ’s-Gravenhage Lay-out: Crius Group, Hulshout isbn 978 90 8555 100 3 © C.P. Briët / Amsterdam University Press B.V., Amsterdam 2015 Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen of enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Het Hooggerechtshof van Nederlands-Indië 1819 - 1848 Portret van een vergeten rechtscollege The Supreme Court of the Netherlands Indies 1819 - 1848 Portrait of a forgotten court of law Proefschrift ter verkrijging van de graad van doctor aan de Erasmus Universiteit Rotterdam op gezag van de rector magnificus prof.dr. H.A.P. Pols en volgens besluit van het College voor Promoties. De openbare verdediging zal plaatsvinden op donderdag 24 september 2015 om 15.30 uur door Cornelis Paulus Briët geboren te Amsterdam Promotiecommissie: Promotor: Prof.mr. L.C. Winkel Overige leden: Prof.dr. P.B.R. Carey Prof.mr. R. de Lange Prof.mr. A.J.B. Sirks Inhoudsopgave Voornaamste afkortingen 11 Voorwoord 13 1 Inleiding en verantwoording 15 1.1 Inleiding 15 1.2 Achtergrond 15 1.3 Vraagstelling 16 1.4 Bronnen en onderzoeksmethode 17 1.5 De volgende hoofdstukken 20 2 Voorgeschiedenis 1798 - 1819 23 2.1 Inleiding 23 2.2 Staatsstukken in Nederland en Frankrijk 1803 - 1815 24 2.2.1 Inleiding 24 2.2.2 Het rapport van de Commissie tot de Oost-Indische Zaken van 31 augustus 1803 24 2.2.3 Het Charter voor de Asiatische Bezittingen van de Bataafsche Republiek van 27 september 1804 43 2.2.4 Het Reglement op het beleid van de regering en het justitiewezen in de Aziatische bezittingen van de Bataafsche Republiek en van den handel op en in dezelve bezittingen en de bijbehorende instructies van 27 januari 1806 44 2.2.5 De Instructie voor den Gouverneur-Generaal der Aziatische coloniën en bezittingen van Zijne Majesteit den Koning van Holland en de Instructie voor den Gouverneur-Generaal en de Raden van Indiën van 9 februari 1807 48 2.2.6 De instructie voor generaal Jan Willem Janssens van 22 november 1810 50 2.2.7 Het Reglement op het beleid van de Regering, het Justitie-wezen, de Cultuur en den Handel in ’s lands Aziatische Bezittingen en de Instructie voor Commissarissen-Generaal van 3 januari 1815 53 2.2.8 Samenvatting en conclusie 59 2.3 Praktijk in Oost-Indië 1808 - 1816 61 2.3.1 Inleiding 61 2.3.2 Daendels en Janssens 1808 - 1811 61 2.3.2.1 Algemene bestuurshervormingen 62 2.3.2.2 Justitiewezen 64 2.3.3 Brits Tussenbestuur 1811 - 1816 72 2.3.3.1 Algemene bestuurshervormingen 73 2.3.3.2 Justitiewezen 74 2.3.4 Samenvatting en conclusie 81 2.4 Commissarissen-generaal in Oost-Indië 1816 - 1819 84 2.4.1 Inleiding 84 2.4.2 Bestuursoverneming en voorlopige handhaving van de aangetroffen situatie 84 2.4.3 Commissie belast met het opstellen van een algemeen ontwerp voor het justitie- en politiewezen 85 2.4.4 Regeringsreglement van 1818 91 2.4.5 De besluiten van 10 januari 1819 94 2.4.6 De rechterlijke organisatie volgens de besluiten van de commissarissen-generaal 97 2.4.7 Het materiële recht 100 2.4.8 Machtenscheiding 102 2.4.9 Installatie van de Hoge Regering op 16 januari 1819 105 2.4.10 Bestuursinrichting en besluitvorming op regeringsniveau 106 2.4.11 Rapport van oud-commissaris-generaal Elout van 27 september 1819 109 2.4.12 Samenvatting en conclusie 111 Illustraties 117 3 Het Hooggerechtshof van Nederlands-Indië 1819 - 1848 129 3.1 Inleiding 129 3.2 Oprichting 129 3.3 Functie in het rechtsbestel 132 3.4 Instructie 134 3.5 Taken en bevoegdheden 135 3.5.1 Inleiding 135 3.5.2 Toezicht in verschillende vormen 136 3.5.2.1 Revisie 136 Voorbeelden van arresten in revisie 141 3.5.2.2 Aanmerkingen aan het adres van de lagere rechter 144 3.5.3 Rechtspraak in eerste aanleg en hoger beroep 148 3.5.4 Adviezen 149 3.5.4.1 Verplichte adviesaanvragen 155 Gratie 156 Dispensatie van de wet 172 Kwijtschelding van verschuldigde belastingen 176 Brieven van legitimatie 181 Venia ætatis 184 3.5.4.2 Andere adviesaanvragen 185 Rechtspraak 185 Regelgeving 194 3.5.5 Speciale taken 202 3.5.5.1 Afkondiging van wetgeving 202 3.5.5.2 Stempeling van het kleinzegel 205 3.5.5.3 Verlijden en passeren van akten 207 3.5.5.4 Bewaring van kredietpapier 208 3.5.6 Samenvatting en conclusie 210 3.6 Het hooggerechtshof als organisatie 212 3.6.1 Inleiding 212 3.6.2 Personeel 213 3.6.2.1 Samenstelling 213 Instructie 213 Vice-president 214 Buitengewone en waarnemende leden 216 Inkrimping 217 Benoemende autoriteit 219 Benoemingsvereisten, incompatibiliteiten, eed 220 3.6.2.2 Bezoldigingen 223 Vaststelling 223 Traktementen van president en procureur- generaal 224 Onvrede over traktementen 224 3.6.2.3 De president 233 Staatsrechtelijke positie en ambtelijke rang 233 Instructie 234 Nevenfunctie 236 Adviezen 237 Benoemingen 246 3.6.2.4 De leden 259 Instructie 259 Nevenfunctie van twee leden 261 Benoemingen 261 Opdrachten 263 3.6.2.5 De procureur-generaal 269 Regeringsreglementen en instructie 270 Nevenfuncties 273 Benoemingen 275 Bureau 280 3.6.2.6 De griffiers 282 Instructie 282 Nevenfunctie 285 Benoemingen 285 3.6.2.7 De gezworen klerken en gewone klerken 287 Instructie 287 Benoemingen 289 3.6.2.8 Tijdelijk rechtsgeleerd personeel 291 3.6.2.9 De deurwaarders 293 Instructie 293 Benoemingen 296 3.6.2.10 De cipiers 296 Instructie 298 Benoemingen 300 3.6.2.11 Overig personeel 300 3.6.3 Huisvesting 301 3.6.4 Samenvatting en conclusie 306 3.7 Nieuwe rechterlijke organisatie op 1 mei 1848 308 4 Slotbeschouwing 315 Scheiding van bestuur en rechtspraak en de onafhankelijkheid van de rechters 315 De invloed van het Brits Tussenbestuur 316 Toezicht en revisie 318 Advies 319 Materieel recht 320 Personeel 321 Bijlage A 323 Instructie voor het Hooge Geregtshof van Nederlandsch Indië, Ind. Stb. 1819, 20, titel Over de magt en bevoegdheid van het Hof in civile en criminele zaken, art. 48-59: 323 Bijlage B 326 Naamlijst ambtenaren bij het Hooggerechtshof van Nederlands-Indië 1819 - 1848 326 Bijlage C 330 A. Maandelijkse traktementen van de belangrijkste ambtenaren vastgesteld bij besluit van Commissarissen-Generaal van 12 januari 1819 nr. 1 330 B. Maandelijkse traktementen van het griffiepersoneel bij het Hooggerechtshof van Nederlands-Indië vastgesteld bij resoluties van de gouverneur-generaal in rade van 25 februari 1819 nr.