D E Garoeda En De Ooievaar
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
De garoeda en de ooievaar ooievaar de en garoeda De Indonesië van kolonie tot De garoeda nationale staat en de ooievaar Deze nieuwe beschrijving van het wordingsproces van de Indonesische staat gaat ervan uit, dat die staat zijn ontstaan niet alleen dankt aan de nationale vrijheidsbeweging maar ook aan de Nederlandse heerschappij waar die beweging zich tegen keerde. Daarom gaat het boek uitdrukkelijk in op de wijze waarop die heerschappij zich in de loop van drie eeuwen binnen de Indonesische archipel had gevestigd en behandelt het de voornaamste ontwikkelingen van het door Nederland in de kolonie Nederlands-Indië gevoerde beleid. Hier sluiten hoofdstukken op aan over de Indonesische nationale beweging en over de Japanse bezetting van de kolonie in 1942-1945. Die bezetting maakte de weg vrij voor de proclamatie van de Indonesische onafhankelijkheid en de stichting van de Republiek Indonesië in augustus 1945. Het daarop ontbrande conflict tussen deze Republiek en Nederland kwam in 1949 tot een onvolledige oplossing, waarna het geschil over West- Irian nog tot een dertien jaar durende nasleep leidde. Meer dan de helft van het boek is gewijd aan een kroniek van dit conflict en zijn nasleep. Daarbij gaat ook ruime aandacht uit naar denkbeelden en sentimenten die het beleid hebben beïnvloed. Het boek behandelt tal van zaken die in de bestaande geschiedschrijving niet aan de orde komen. De auteur ontleende zijn gegevens aan Nederlandse en buitenlandse vakliteratuur, aan dagbladen en interne documenten uit de tijd van het conflict en aan zijn eigen herinneringen. In de boektitel staat de ooievaar symbool voor Nederland naast de garoeda voor Indonesië. J. Herman Burgers (1926) is oud-ambtenaar van Buitenlandse Zaken. Hij studeerde rechten in Herman Burgers Amsterdam en politieke wetenschap aan Stanford University in Californië. Het in 1945 ontbrande conflict tussen Nederland en de Republiek Indonesië heeft hij van begin af aan met belangstelling gevolgd, in het bijzonder in de jaren 1948-1950 toen hij als dienstplichtig militair zelf in Indonesië verbleef. Indonesië van kolonie tot nationale staat Herman Burgers DE GAROEDA EN DE OOIEVAAR VERHANDELINGEN VAN HET KONINKLIJK INSTITUUT VOOR TAAL-, LAND- EN VOLKENKUNDE 266 herman burgers DE GAROEDA EN DE OOIEVAAR Indonesië van kolonie tot nationale staat KITLV Uitgeverij Leiden 2011 Uitgegeven door: KITLV Uitgeverij Koninklijk Instituut voor Taal-, Land- en Volkenkunde (Royal Netherlands Institute of Southeast Asian and Caribbean Studies) Postbus 9515 2300 RA Leiden website: www.kitlv.nl e-mail: [email protected] KITLV is een instituut van de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen (KNAW) Omslag: Creja ontwerpen, Leiderdorp. ISBN 978 90 6718 347 5 © 2012 Koninklijk Instituut voor Taal-, Land- en Volkenkunde Tweede, gewijzigde editie Standaardformulering, p. iv van KITLV Open Access boekpublicaties, edited volumes/ coll.of essays:vermelding CC-licentie. Deze vervangt de ‘klassieke’ copyrightvermelding. Vastgesteld 3 februari 2011. KITLV Press applies the Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivs 3.0 Unported License (http://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/3.0/) to selected books, published in or after January 2011. Authors retain ownership of the copyright for their articles, but they permit anyone unrestricted use and distribution within the terms of this license. Inhoud Lijst van geografische kaarten xiii Lijst van in facsimile afgedrukte titelpagina’s xiv Overzicht van het fotokatern xv Voorwoord xvi I Indonesië voor de komst van de Nederlanders 1 Inleiding en overzicht 1 De Indonesische archipel 2 De bevolking van de archipel 3 Cultuur en samenleving in het begin van onze jaartelling 4 De Hindoe-Indonesische culturen 5 Hindoe-Indonesische vorstendommen op Sumatra en Java 7 De komst van de islam 9 Nieuwe moslimstaten in Malakka en Indonesië 10 De Molukken en de specerijenteelt 13 Portugese machtsuitbreiding in Azië 14 De Portugezen in Indonesië 16 Aantekeningen bij hoofdstuk I 18 II Indonesië en de Verenigde Oost-Indische Compagnie 19 Inleiding en overzicht 19 De geboorte van de Nederlandse staat 20 De eerste Nederlandse tochten naar Azië 21 Oprichting van de Verenigde Oost-Indische Compagnie 25 Einde van de Portugese heerschappij in de Molukken; vestiging van de VOC op Ambon 26 Britse concurrentie 28 Nederlaag van de Britten; stichting van Batavia 31 De doelstellingen van de VOC 33 Ontvolking van de Banda-eilanden 35 Onderwerping van de Molukken 37 Machtsuitbreiding in India en op Ceylon, Sumatra en Celebes 39 Verwerving van de oppermacht op Java 41 Het handelsrijk van de VOC 43 Het bestuursstelsel van de VOC 47 vi Inhoud Indonesië als studieterrein en thuisland voor Compagniesdienaren 50 Invoering van de koffieteelt op Java 52 Chinees verzet en Chinezenmoord 53 Ondergang van Mataram 54 Ontstaan van de Djojobojo-legende 56 Achteruitgang van de VOC 57 Einde van de VOC 59 Aantekeningen bij hoofdstuk II 62 III Indonesië en het Nederlandse koloniale bestuur 67 Inleiding en overzicht 67 Geschiedenis van de kolonie Nederlands-Indië tot het begin van de twintigste eeuw 69 Begin van de koloniale verhouding 69 Java onder Daendels 71 Brits intermezzo 72 Herinrichting van het Nederlandse koloniale bestel 74 Het Binnenlands Bestuur 76 Verzet tegen de terugkeer van het Nederlandse gezag 78 Het Nederlands-Britse verdrag van 1824 80 De Java-oorlog 80 Cultuurstelsel en batig slot 84 Koloniale machtsuitbreiding buiten Java voor 1870 87 Nederlandse kritiek op het koloniaal beleid 91 Einde van Cultuurstelsel en batig slot 96 Eerste fase van de Atjeh-oorlog 97 Opmars van de westerse ondernemingen 100 Slavernij, dwangarbeid, koeliecontracten en de poenale sanctie 103 Wetenschappelijke aandacht voor Indonesië 104 Christelijke zending en missie 108 De bloeitijd van het imperialisme 109 Groeiende betekenis van Indonesië voor het Nederlandse zelfbewustzijn 113 Ethische politiek 114 Voortzetting en beëindiging van de Atjeh-oorlog 117 De Korte Verklaring 121 Afronding van het koloniale rijk 122 Enige kenmerken van het koloniale bestel 129 De voornaamste bevolkingsgroepen in de kolonie 129 Het koloniale rechtsbestel 132 De exorbitante rechten 134 Drukpersreglement, haatzaai-artikelen en muilkorfcirculaire 136 Decentralisatie en democratisering 137 Het recht van vereniging en vergadering 139 Het koloniale taalbeleid 140 Het koloniale onderwijsbestel 142 Aantekeningen bij hoofstuk III 147 Inhoud vii IV De Indonesische nationale beweging 151 Inleiding en overzicht 151 Ontluiking van de Indonesische drang naar mondigheid 154 Buitenlandse stimulansen voor het Indonesische zelfbewustzijn 157 Boedi Oetomo en andere organisaties op etnische grondslag 158 Vakverenigingen 160 De Indische Partij en het Comité Boemi Poetra 160 De Sarekat Islam 163 Sneevliet en de Indische Sociaal-Democratische Vereeniging 165 De Politieke Inlichtingen Dienst 167 De Indië Weerbaar-campagne 168 Instelling van de Volksraad 170 Uitzicht op geleidelijke dekolonisatie 171 Studenten in Nederland; de Indische Vereeniging en het Indonesisch Verbond van Studeerenden 174 Verharding van het Nederlands koloniaal beleid 177 Het Indo-Europeesch Verbond 180 De Nationaal-Indische Partij 181 De non-coöperatiepolitiek 182 De wilde scholen 184 Machtsstrijd tussen de Sarekat Islam en de marxisten 186 Hervorming van het Nederlands-Indische staatsbestel 189 De Ondernemersraad voor Nederlandsch-Indië en de Utrechtse indologenopleiding 192 Studenten in Nederland; de Perhimpoenan Indonesia 193 De studieclubs van Soetomo en Soekarno 197 Mislukte communistische opstand 198 Boven-Digoel 202 De vertrouwenspolitiek van De Graeff 203 De eerste nationalistische massabeweging: Soekarno’s PNI 204 Het Indonesisch Jeugdcongres van 1928 206 De ‘Inlandse meerderheid’ in de Volksraad 207 De Vaderlandsche Club 209 Rijkseenheid 210 De Stuw-groep 211 Het proces-Soekarno 212 Hergroeperingen binnen de Indonesische nationale beweging 216 Verzet tegen de wilde-scholenordonnantie 220 Muiterij op ‘De Zeven Provinciën’ 221 Onderdrukking van de Indonesische vrijheidsbeweging 224 Einde van de non-coöperatiepolitiek 228 India, Birma en de Filippijnen op weg naar dekolonisatie 232 De petitie-Soetardjo 234 Het eenheidsfront Gapi en de campagne ‘Indonesië parlementair’ 239 De maatschappelijke positie van de Indonesiërs omstreeks 1940 243 Nederland in oorlog met Duitsland 244 De defensiecapaciteit van Nederlands-Indië 247 Bevriezing van het koloniale bestel 249 viii Inhoud Laatste confrontaties tussen de nationale beweging en het koloniale gezag 253 Nederland in oorlog met Japan 257 Verwijdering van niet-Indonesische geïnterneerden uit Nederlands-Indië 259 Verloop van de oorlog tot maart 1942 261 De Nederlandse capitulatie 263 Aantekeningen bij hoofdstuk IV 267 V Indonesië onder Japanse bezetting 275 Inleiding en overzicht 275 Afronding van het Japanse offensief 276 Inheemse reacties op de Japanse verovering van Indonesië 279 Enige kenmerken van het Japanse beleid tegenover Indonesië 281 De beginfase van de Japanse bezetting 284 De inrichting van het bezettingsbestuur 286 De Tiga A Beweging 289 Japan in het defensief 291 De Japanse behandeling van de krijgsgevangenen 292 Internering van de Nederlandse burgers 293 Terugkeer van Soekarno naar Java 297 De 7-december-rede van koningin Wilhelmina 299 De Poetera-beweging 304 Mobilisatie van de jeugd 306 Verruiming van Indonesische medezeggenschap 308 De hulpsoldaten, de hulppolitie en het vrijwilligerskorps Peta 311 De Masjoemi 313 De Djawa Hokokai 315 Het Tonarigumi-stelsel 316 Economische ontreddering 317 De