Q Doetinchem Zutphen ‘00 ‘05 ‘10 ‘15 ‘20 ‘25 © Provincie Gelderland i.s.m. Marc Nolden maart 2015 kwaliteit (Q). Gelderland, belicht vanuit ruimtelijke van acht stedelijke transformaties in Voortgang en toekomstperspectief 2015 Gelderland Sleutelprojecten Q-Statuskaart

Achtergrond en doel Q-statuskaart met steden stedelijke uit de omgevingsvisie en de drie netwerken Kaart

De provincie Gelderland heeft langjarige afspraken gemaakt Harderwijk met de steden over de acht sleutelprojecten (t/m 2017). Na deze Harderwijk contractperiode loopt de uitvoeringsperiode veelal nog door. De essentie van de provinciale steun is tweeledig: de realisatie van de sleutelprojecten draagt bij aan de versterking van de Apeldoorn Harderwijk Apeldoorn regionale centrumfunctie van de (netwerk)-steden en speelt in Tiel Stedendriehoek op structuurversterking c.q. reparatie van concrete strategische Zutphen transformatieplekken. Zo wordt bijgedragen aan de gebieds- gerichte opgave van elke regio. Het doel van de Q-statuskaart is voor de provincie het overzicht, Zutphen Doetinchem de verschillen en de samenhang in de projecten te bieden, Looptijden projecten bij benadering Apeldoorn vanuit de invalshoek ruimtelijke kwaliteit (=Q). De Q-statuskaart Ede Arnhem Nijmegen is afgestemd met de gemeentelijke projectorganisaties en is geschikt voor extern gebruik. Arnhem Doetinchem Nijmegen Het is een informeel document om a) kennis uit te wisselen, b) Ede - Wageningen belanghebbenden te informeren over sleutelprojecten en c) de samenhang tussen de sleutelprojecten te laten zien met focus Ede op ruimtelijke kwaliteit. Bedoeld als inspirerend middel om Tiel ruimtelijke kwaliteit in gezamenlijkheid te agenderen en te vol- Arnhem - Nijmegen Arnhem

Tiel Ede gen tijdens de contractperiode. De kaart toont hoe programma’s als gevolg van de crisis zijn herijkt en hoe daarbij gestreefd is ruimtelijke kwaliteit te blijven realiseren en in te spelen op nieu- Nijmegen we kansen. Denk aan initiatieven voor tijdelijk ruimtegebruik die kunnen leiden tot waardecreatie. Veel lees- en kijkplezier! contractperioden ‘08-’11 en ‘12-’17

Uitgangssituatie Masterplan Kernkwaliteiten Stand van zaken Opgave ± 2000 ± 2005 2010 2015 2020 ... Voortgang en (nabije) successen Toelichting

Waterfront Harderwijk is een omvangrijk project,

1 waarvoor de laatste jaren al veel ingrepen zijn WATERFRONT gedaan: aanleg Lorentzhaven, uitplaatsen bedrijven, 2 natuurcompensatie, vogelrustgebieden, etc. Hiermee zijn de (voorwaardelijke) condities gecreëerd om tot de bouw van woningen over te gaan. Er zijn Fase 2 fraaie resultaten geboekt, met name in de openbare ruimte, zoals de haven en het Strandeiland, wat de 4 ontwikkeling (en de bekendheid) van het gebied ten goede komt. Ondanks dat door de recessie de Fase 3 programmering en ruimtelijke inrichting is aangepast, zijn de uitgangspunten van het oorspronkelijke Masterplan overeind gebleven. De boulevard is de ruggengraat (en kwaliteitsdrager) van het plan. Mogelijkheden om onderdelen daarvan versneld uit 3 te voeren zouden kunnen bijdragen aan een spoedige borging van de beoogde ruimtelijke kwaliteit en een positief e¬ ect hebben op de leefbaarheid en verdere HARDERWIJK ontwikkeling van het gebied.

- voormalige Zuiderzeestad, regiofunctie - modern woon- en leisurelandschap aan water - boulevard als plan-/structuur-/Q-drager - bedrijvigheid beeïndigd, Lorentzhaven1 gereed - vervolg bouw fase 2, afronden sanering fase 3 Aanleg Lorentzhaven, waardoor uitplaatsing Explosievenonderzoek en geavanceerde Oplevering van het Strandeiland, winnaar Grondwerk en start bouw van de eerste - Dolœ narium grote toeristische trekker - herstel relatie tussen binnenstad en water - water de stad in, œ jn vertakte waterstructuur - jachthaven2 en Strandeiland e.o.3 opgeleverd - ontwikkelen plan met versoberd programma van bedrijven mogelijk werd bodemsanering bij de Eilanden Gelderse Prijs Ruimtelijke Kwaliteit 2012 woningen op het Zuidereiland - parkeer- en bereikbaarheidproblematiek - bijzondere woonmilieus, ±1600 woningen - goede aanhechting bestaande stad/kade - planwijziging: 2 eilanden ipv steigerstructuur - bouw woningen op eilanden en langs N302 - industrie en bedrijvigheid als barrière - activatie / programmeren waterkant en kaden - hoogwaardige openbare ruimten - sanering/start bouw woningen4 Zuidereiland - bouwrijpmaken en verkoop woningen fase 3

Uitgangssituatie Masterplan Kernkwaliteiten Stand van zaken Opgave ± 2000 ± 2005 2010 2015 2020 ... Voortgang en (nabije) successen Toelichting

Kanaalzone Apeldoorn is een project dat met veel

inspanning en kracht (langzaam) tot stand komt. KANAALZONE De complexiteit schuilt in de schaal van de operatie: 4 een 10 kilometer lange bedrijvenstrip dwars door de stad. Het kanaal is weliswaar een continue factor en handvat, maar vanwege de bescheiden ruimtelijke 3 kwaliteit en gebruiksmogelijkheden is het moeilijk om het gehele project hierop te enten. In dat licht is het te overwegen om de verbindende ruimte- lijke kwaliteit van het kanaal te nuanceren en de gebruiks- en belevingswaarde van de dwarsroutes bovengeschikt te maken en deze qua uitvoering te prioriteren. De oorspronkelijke (kwantitatieve) woningbouwdoelen zijn grotendeels losgelaten. De 1 aanpak om per deelgebied (organisch) te ontwikke- len, op basis van aanwezige kwaliteit en dynamiek, werkt. Er worden resultaten geboekt: Schatkamer APELDOORN 2 zuid, Vlijtsekade. Het Zwitsalterrein wordt de ko- mende tijd organisch ontwikkeld en gebouwen worden tijdelijk herbestemd. De tijdelijke inrichting - woonstad aan de rand van de Veluwe - transformatie naar levendig stadslandschap - kanaal als doorgaande (beleefbare) structuur - Schatkamer van Zuid op stoom1, 74 w gereed - vervolg bouw woningen Zuid, fase 2 Voorspoedige verkoop en bouw van Deel van de woningen aan de Vlijtsekade Door behoud van Remeha, eerste aanzet Artist impression van het tijdelijke van een deel van het gebied als (evenementen)park, - centrumfunctie in Stedendriehoek - herstel verbinding west en oost - goede vanzelfsprekende dwars-œ etsroutes - 2e fase Schatkamer in verkoop, Bedrijfspark zuid2 - organisch ontwikkelen terrein Diosynth/Zwitsal woningen in Schatkamer op Zuid opgeleverd, inclusief openbare ruimte voor Bedrijvenpark Zuid evenementenpark op het Zwitsal-terrein als trekker, sluit hier goed bij aan. - verouderde bedrijvenstrip langs kanaal - functiemix: 3500 woningen + bedrijfsrevitalisering - fraaie (park)omgeving De Groene Knoop/Grift - deel woningen Vlijtsekade3 opgeleverd - tijdelijk evenementenpark (Wassink-terrein) - fysieke / mentale kloof tussen west en oost - behoud industriële sfeer / historie, DNA - nieuwe woonkwaliteiten, aanvulling op stad - aankoop Diosynth4 en ontwikkeling Zwitsal - aanpak Havencentrumgebied

Uitgangssituatie Masterplan Kernkwaliteiten Stand van zaken Opgave

± 2000 ± 2005 2010 2015 2020 ... Voortgang en (nabije) successen Toelichting RIVIER IN DE STAD

IJsselsprong was bij aanvang een omvangrijk (a- typisch) sleutelproject, vanwege de nieuwe uitleglo- catie aan de overkant van de rivier. Waterveiligheid was het vertrekpunt voor de ontwikkeling en er wer- den combinaties gezocht met rode opgaven (impuls 1 De Hoven), groene (natuur) en grijze (rondweg). De herijking van het programma heeft geleid tot een 2 3 bijstelling van de gebiedsontwikkelingsopgave, waarbij het een uitvoeringsprogramma Rivier in de 4 Stad is geworden. De woningbouwopgave is voor de komende periode nagenoeg vervallen en pub- lieke partijen investeren met name in water, wegen en groen, om een organische gebiedsontwikkeling op gang te brengen. Er wordt momenteel volop gewerkt aan de spooronderdoorgangen, de P+R

ZUTPHEN aan de Noorderhaven en de herinrichting van de Marspoortstraat en Groenmarkt, welke nodig zijn om de riviermaatregelen en herinrichting van de IJsselkade mogelijk te maken. Het versterken van de relatie tussen het plangebied en de Mars met daarbij - voormalige Hanzestad aan de IJssel - integraliteit: nieuwe uitleglocatie, IJsselsprong - De Hoven krijgt gezicht aan water, intieme kade - focus naar stadszijde; impuls kade/openbare ruimte - herinrichting IJsselkade/Berkelmonding/kiosk Onthulling van het informatiebord over het Bouw van de spooronderdoorgang voor de Impressie van de nieuwe Marspoortstraat en Artist impression van de IJsselkade met de Noorderhaven is een kans die integraal veel kwal- - knelpunt rivierwaterafvoer, waterveiligheid - ruimte voor de rivier, natuur, wonen, mobiliteit - woningen sluiten aan bij typologie buurtschap - realisatie P+R Noorderhaven1 en onderdoorgang2 - Kanonsdijk, Tichelbeeksewaard, dorpsranden verdwenen kasteel De Marsch in De Hoven bereikbaarheid van de Noorderhaven Groenmarkt, aantakkend op de IJsselkade verschillende niveaus en een kiosk iteit toe kan voegen aan de stad. - blauwe ingrepen samen met groen, rood, grijs - herinrichting openbare ruimte: kaden, oevers - overgang kampenlandschap, scheggen, zicht - start herinrichting Marspoortstraat/Groenmarkt3 - verbreding IJsselbrug, aanpak rondweg - impuls gewenst voor buurtschap De Hoven - bouw ±3000 woningen, vanuit dorpsstructuur - rondweg en EVZ als gecombineerde opgave - wijkplan De Hoven4, ontwerp Tichelbeeksewaard - riviermaatregelen oostoever, IJsselkade noord

Uitgangssituatie Masterplan Kernkwaliteiten Stand van zaken Opgave ± 2000 ± 2005 2010 2015 2020 ... Voortgang en (nabije) successen Toelichting

Van de vele projecten die De Schil maken, zijn er al veel uitgevoerd. Er zijn mooie resultaten, zoals het Lookwartier met theater Amphion (dat genomineerd was voor de Gelderse Prijs Ruimtelijke Kwaliteit 2012), De Veentjes, de Markt, ‘t Brewinc. DE SCHIL 1 Zowel gebouwde projecten, als projecten in de openbare ruimte. Doetinchem wordt verrijkt met 2 3 nieuwe (stadse) woonvormen en voorzieningen. Het is de stad gelukt om de ten doel gestelde aanhechting van de Schil en de binnenstad (het Ei) te realiseren. De gehele transformatie (Masterplan 4 De Schil) loopt dan ook op zijn eind. Met het station en Iseldoks Fase 2 voor de boeg, breekt de laatste - 6 maar ook cruciale - fase aan. In dit gebied moet de 5 (ten doel gestelde) ontmoeting van stad en rivier gestalte krijgen. Ruimtelijke kwaliteit staat hier hoog in het vaandel. De uitvoering van de plannen, zowel

DOETINCHEM op het niveau van gebouw als openbare ruimte, verdient bijzondere aandacht.

- centrale stad in de Achterhoek aan Oude IJssel - 18 opgaven gebundeld, inzet op regiofunctie - koppeling schil/projecten met oude binnenstad - oostzijde Lookwartier met Amphion afgerond1 - afronding rondje ‘EI’ (historische stadsrand) Renovatie van de voormalige Technische Combinatie van stedelijk wonen, werken en Geen woningbouw, maar wel een ingrijpende Artist impression van de beoogde - vooroorlogse industrieterreinen rond ‘het EI’ - ±1600 w, 35000m2 kantoren en cult. voorz. - ruimtelijke kwaliteit in lanen en linten (herstel) - herinrichting Lyceumkwartier + MediaMarkt2 - afronding woningbouw ‘t Brewinc e.o. School ‘t Brewinc tot woningen cultuur in het Lookwartier, naast Amphion herinrichting van de Veentjes e.o. ontwikkeling van Iseldoks - kansen voor nieuwe woon/werkplekken - impuls stedelijke structuur: radialen/lanen - hoogwaardig Amphion e.o. (Lookwartier) - herinrichting Veentjes+stadspark3, Markt4 - afronding stationsomgeving/spoorverbreding - herstel aanhechting met historische stad - gezicht naar de Oude IJssel, balkon / boulevard - water in de stad bij Hamburgerkwartier - fase 1 herinrichting station5, bouw fase 1 Isedoks6 - bouw fase 2 Iseldoks + bypass Oude IJssel

Uitgangssituatie Masterplan Kernkwaliteiten Stand van zaken Opgave Voortgang en (nabije) successen Toelichting ± 2000 ± 2005 2010 2015 2020 ... BINNENSTAD ZUID CS De voortgang en planontwikkeling van Rijnboog tot CS Binnenstad Zuid is niet zonder slag of stoot gegaan. Het oorspronkelijke plan van Morales was prachtig, maar ook ambitieus en complex, waardoor onder andere de haven (als fysieke koppeling tussen stad en rivier) het niet haalde. Ook voor de culturele trekker 2 3 ARTA ontbrak lokaal draagvlak. Desalniettemin zijn er mooie resultaten geboekt op cruciale plekken, zoals 6 Rozet, Bartok en Nieuwe Plein - ingrepen die stuk voor stuk bijdragen aan de beoogde comfortabele route tussen station en het centrum. Met de sloop 4 5 en voorbereiding voor de bouw van Paradijs, in het ? hart van centrum, breekt een belangrijke tijd aan. Samen met andere braakliggende terreinen en de in de steigers staande Eusebiuskerk, is het van belang ARNHEM 1 om met tijdelijke inrichting en programmering van plekken en gebouwen de kwaliteit en leefbaarheid van de binnenstad hoog te houden. Juist door te investeren in de openbare ruimte, o.a. in de Nieuwstraat en omgeving, hopen de partners de - hoofdstad van de provincie, regiofunctie - revitalisatie naoorlogse stadsgordel - verbinding/route als structuurdrager in plan - nieuw realisme, nieuw plan Binnenstad-zuid - voltooien Bartok, Paradijs, provinciehuis e.o., kerk Oplevering van cultuur-, kennis en Aanleg (tijdelijk) Bartokpark ten behoeve van Herinrichting van het Nieuwe Plein t.b.v. de Sloop, sanering en start bouwontwikkeling leefbaarheid en aantrekkelijkheid van het gebied - historisch gezien; stad aan de Jansbeek - 1200 w, 13000m2 kantoor, 65000m2 voorz. - openbare ruimte verbindt, robuuste inrichting - Rozet opgeleverd2, tijdelijk park Bartok3 - aanpak/herinrichting oversteek CS: = route! educatiecentrum Rozet de leefbaarheid van de binnenstad wandelstructuur tussen station en kerkplein van deelgebied Paradijs hoog te houden om marktpartijen aan te trekken. - verouderde naoorlogse stadsgordel - route CS - kerkplein met clusters/plekken - verschillende woon-/werkclusters langs route - openbare ruimte Rozet en Nieuwe Plein klaar - aanpak Weerdjesstraat e.o., oversteekbaarheid - barrière tussen binnenstad en Rijn - insteekhaven, kenniscluster en kunstencluster - haven haalt het niet, op zoek naar alternatief - exit ARTA4, start Paradijs5, aanbesteding Bartok6 - rest binnenstad-zuid; kade, Nieuwstraat, Jansbeek

Uitgangssituatie Masterplan Kernkwaliteiten Stand van zaken Opgave Voortgang en (nabije) successen Toelichting ± 2000 ± 2005 2010 2015 2020 ...

Waalfront Nijmegen is een omvangrijk sleutelproject. Met de omarming van de Waal, de stedelijke uitleglocatie rond Lent, de WAALFRONT 1 rivierverruimende maatregelen en de opgeleverde stadsbrug, zijn er grote resultaten geboekt die de voorwaarden voor een kwalitatieve ontwikkeling rond het Waalfront bespoedigen. Focus wijzigt van Koers West naar Nijmegen omarmt de 4 3 Waal. Ingegeven door de crisis is het nieuwe Masterplan 1.2 opgesteld, met een gewijzigde ontwikkelstrategie en organische aanpak. De 2 tijdelijk herbestemming van de Honig-fabriek leidt tot waardecreatie en bekendheid van het project. Uitdaging in de verdere ontwikkeling is om de oorspronkelijke opzet van het plan, van doorgaande

NIJMEGEN lijnen parallel aan de Waal, niet uit het oog te verliezen - hierin schuilt de structuur en ruimtelijke kwaliteit. De Handelskade krijgt daarom een goede verbinding met de bestaande Waalkade en een route naar het fort. - grootste stad van Gelderland, universiteit - context opgave: Koers West - doorgaande structuren parallel aan de Waal - nieuwe context: Nijmegen omarmt de Waal - voltooien Handelskade (540w) + boulevard Oplevering van de nieuwe stadsbrug, met Publieksopgravingen (Nijmegen Graaft) en Tijdelijke creatieve broedplaats in de Honig- Artist impression van de beoogde woning- - plannen voor stedelijke uitleglocatie Lent - nieuw Waalfront, stadsbrug en impuls havens - nieuwe Waalfront verlengstuk van binnenstad - masterplan 1.2: organisch ontwikkelen (2060w) - bouw woningen Koningsdaal (west) zorgvuldige aanlandingen in west (park West) bouwvoorbereidingen voor Koningsdaal fabriek, als vliegwiel voor ontwikkelingen bouw op de Handelskade - verouderde haven/bedrijfsstrip langs Waal - 2650 woningen en 30.000m2 voorzieningen - iconische stadsbrug, zorgvuldige aanlandingen - stadsbrug klaar1, start bouw Handelskade2 - aankoop/uitplaatsing laatste bedrijven - barrière tussen Oud-West en rivier en stad - bijzondere aandacht voor Romeins verleden - accent cultuurhistorie: fort, industieel erfgoed - Honig (tijdelijk)3, aanvang bouw Koningsdaal4 - ontwikkeling Honig-terrein (middengebied)

Uitgangssituatie Masterplan Kernkwaliteiten Stand van zaken Opgave Voortgang en (nabije) successen Toelichting ± 2000 ± 2005 2010 2015 2020 ... VELUWSE POORT De Veluwse Poort is een project dat zich bevindt in een prachtige omgeving op de ¯ ank van de Veluwe. De kwaliteit van zowel de nabije natuur als de historische terreinen (en de gebouwen) is fenomenaal. Hoewel de aanleg van de Parklaan (als 1 structuurdrager) nog even op zich laat wachten, krijgen enkele kazernes en bijgebouwen al nieuwe functies. Het Akoesticum is een mooi initiatief, waarmee de Frisokazerne een waardige opknapbeurt heeft gekregen. Op het Enka-terrein vordert de 3 bouw van woningen; de Westhal krijgt een nieuwe 2 bestemming en de grote schoorsteen wordt EDE gerestaureerd. Daarmee krijgt het gebied steeds meer uitstraling en komt het industriële verleden tot uiting. De kwaliteit van de omgeving van de 1 kazernes is intrinsiek en robuust. De Veluwse Poort beoogt een hoogwaardig project te worden met bijzondere exclusieve woonvormen. De uitdaging is om aansluiting te blijven zoeken bij de vragen en (woon)behoeften van mensen/ondernemers uit Ede - centrale stad in Food Valley, tegen Veluwe aan - nieuw samenhangend woon-werklandschap - Parklaan als hoofdontsluiting / structuurdrager - 400 woningen klaar op Enka / rond kazernes1 - vervolg woningbouw Enka/kazerneterrein Gerenoveerde Frisokazerne met Akoesticum: Tijdelijke functies in gebouwen op Vordering van de woningbouw op delen van Artist impression van de nieuwe OV-knoop en omgeving. - vrijkomen van Defensieterreinen en Enka - exclusief wonen/werken in het groen (4000 w) - behoud militair erfgoed, verweving nieuwbouw - herbestemming/renovatie kazernes, Akoesticum2 - aanleg Parklaan Nationaal trainingscentrum voor muziek Kazerneterrein; vliegwiel voor ontwikkelingen het Enka-terrein met verbinding met Kazerneterrein - goed bereikbaar met de œ ets, auto en OV - 34500m2 kantoren, 41500m2 voorzieningen - ontwikkeling Enka met industrieel karakter - start bouw tunnels westelijke spoorzone3 - bouw OV-knoop (station, busplein, K+R, voorz.) - programmamix: wonen, werken, recreëren - nieuw treinstation/HSL; impuls omgeving - station/OV-knoop met ruime onderdoorgangen - nieuw bestemmingsplan Parklaan in procedure - uitwerken KennisAs: besluitvorming WFC

Uitgangssituatie Masterplan Kernkwaliteiten Stand van zaken Opgave Voortgang en (nabije) successen Toelichting ± 2000 ± 2005 2010 2015 2020 ...

De ontwikkeling van het Waalfront in Tiel vindt zijn oorsprong in de ambitie om de kade en de Waalplaat autovrij/luw te maken - om daarmee de stad te

kunnen verbinden met de rivier. De bouw van de WAALFRONT Poorten is daarin cruciaal en zal de parkeeropgave 4 opvangen. Hoewel de tijd niet mee zit (crisis) is de bouw van de Westluidense Poort begonnen. Dit geeft vertrouwen voor het project. De heropening van het 3 verbouwde Agnietenhof straalt uit dat Tiel werkt aan een brede kwaliteitsimpuls. Gezien de schaal van de 2 poort en de forse verkeersstromen die het straks zal genereren is het van groot belang om de menselijke

TIEL maat en de kwaliteit van de openbare ruimte rond 1 de poort te bewaken. De komende jaren staan de Santwijckse Poort en het natuurontwikkelingsproject FluviaTiel op de agenda. De benutting/inrichting/ programmering van de vrijkomende Waalplaat is van belang voor de daadwerkelijke verbinding tussen stad en rivier, waarbij de doorgaande weg langs de kade nog om een creatieve oplossing vraagt. - voormalige Hanzestad aan de Linge en Waal - ‘blik van de kade’, stad aan het water, front - hoogwaardige poorten met menselijke maat - sanering en bouw Westluidense Poort1 - voltooien Westluidense Poort (2016/2017) Verbouw en heropening van Theater Voortgang van sanering en bouw van de Artist impression van de beoogde Start ontwikkeling FluviaTiel: water, natuur - stad centraal in Rivierenland, regiofunctie - bouw van 2 poorten/entrees met P (±1000pp) - nieuwe aanhechting binnenstad en Waal - theater Agnietenhof2 verbouwd en heropend - start bouw Santwijckse Poort (en Burense) Agnietenhof, naast de Westluidense Poort Westluidense Poort Westluidense Poort en wonen, samen met Waalweelde - auto’s op de Waalplaat: doorn in het oog - Westluidense=cultuur, Santwijckse=winkels - autoluwe kade, kansen voor Waalplaat -grondaankoop gemeente Santwijckse poort3 - realisatie FluviaTiel fase 1 + haven fase 2 - (auto)weg tussen stad en rivier is barrière - 7000m2 comm, 10000m2 voorz., 771 w (oost) - robuuste dijkversterking met wonen/natuur - ontwerp FluviaTiel4, start fase 1 (Willemspolder) - plan voor inrichting/programmering Waalplaat Het gebruikte beeldmateriaal is grotendeels afkomstig van de beeldbanken van provincie en gemeenten. Voor de overige afbeeldingen is getracht de rechthebbenden te achterhalen. Wie desondanks meent rechten te hebben,vragen wij zich te melden.