MAAK TOEKOMST

IN OUDE OUDE IJSSELSTREEK TOEKOMSTVISIE IJSSEL STREEK Beeld je in. Het is 2030.

“Sjoerd van Baarle rijdt in zijn waterstofauto van Sinderen naar Internationaal station Emmerich/ Oude IJsselstreek. Hij heeft net getankt bij het Introductie energietransferium in Netterden en pikt zo een door gemeenteraad Oude IJsselstreek potentiële klant op, die met de Highspeedtrain is aangekomen uit Sint Petersburg. Vol trots zal Sjoerd Dimitri straks alle smart tech bedrijven la- ten zien die op het Varsseveld Industriepark (het VIP) gevestigd zijn en hem meenemen naar zijn “Oude IJsselstreek heeft enorme potentie in zich. Wij willen een In dit magazine is onze toekomstvisie weergegeven in een verza- nieuwste bedrijf waar minuscule onderdelen voor toekomstvisie die daar recht aan doet. Of het nou gaat om onze meling van artikelen, foto’s en columns. Het interview met meneer melkrobots worden geproduceerd. Eerst maar prachtige groene vergezichten met gemoedelijke kernen, de enor- Sprenkelder, Otwin van Dijk en Ben Hiddinga, de column van Frans eens een smaakvolle lokale lunch in het Smart me betrokkenheid van inwoners en verenigingen, de noeste arbeid Miggelbrink en het beelddossier laten prachtig zien wat de identi- Industry Experience Centre. of hightech vindingen. Het mag veel duidelijker worden dat Oude teit van onze gemeente is. Dat is onze basis. ‘s Middags neemst Sjoerd zijn klant mee over de IJsselstreek de plek is om te leven en om het te maken. Fantastisch Oude IJssel. Op een waterstofboot varen ze van als veel meer mensen zich dat realiseren en we de komende jaren We kiezen vervolgens voor Brede Welvaart als ons kompas om op Etten naar Waterburcht Anholt. Ze stoppen voor verder groeien,” aldus burgemeester Otwin van Dijk. te koersen, want economische groei is niet het enige dat telt. Na de een bezoek aan een expositie van Iris van Her- Voilà. “Maak toekomst in Oude IJsselstreek” brengt die potentie in beschrijving van Brede Welvaart volgen acht dimensies op z’n pen in het Modern Art Dru Museum. Op de weg beeld en nodigt je uit om aan die toekomst bij te dragen. Want we Oude IJsselstreeks. De dimensies geven, net als de rubriek Samen- terug varen ze langs de nieuwste waterwoningen zijn doeners in Oude IJsselstreek en samen maken we de toekomst. werken en de column van Gert-Jan Hospers over flexibel samen- bij Terborg en zwaaien naar alle recreanten op werken, richting aan de uitwerking van zeven integrale opgaven bootjes en volle terrassen aan de boulevard, waar ‘LEVEN’ EN ‘HET MAKEN’, DAARVOOR KOM JE die in dossier Toekomst Maken beschreven zijn. Het zijn opgaven prachtige penthouses wegkijken over het glooi- NAAR OUDE IJSSELSTREEK waarmee Oude IJsselstreek antwoorden kan bieden op maatschap- end agrarische landschap. De toekomstvisie is tot stand gekomen door vele ontmoetingen pelijke uitdagingen en waarmee we als gemeente en gemeenschap Dimitri geniet van alle verhalen over schutters- en bijeenkomsten met inwoners, ondernemers, organisaties en verder groeien. feesten en kermissen die in deze periode plaats- verenigingen. Al die ontmoetingen gaven een prachtig inzicht in vinden. bestaande eigenschappen en kenmerken waar we - vaak onuitge- Hoe de toekomst eruit komt te zien is ongewis. Daarvoor laten Dimitri overnacht in Hotel DRU. Onderweg er- sproken - trots op zijn. we onszelf de ruimte en voegen we tot slot ‘het witte vel’ toe aan naartoe rijden ze langs één van de vele nieuwe deze toekomstvisie. Het witte vel daagt iedereen uit om scherp te duurzame woonwijken in de gemeente. Prach- Mensen doen er alles aan om prettig en gezond te leven in Oude blijven op nieuwe uitdagingen die op ons pad komen en daarop in tig om te zien hoe wonen en groen hand in IJsselstreek. Het is hier goed wonen. Daarnaast kenmerkt onze te blijven spelen. In de slotcolumn doet Wageningen University & hand gaan. Tijdens het diner vertelt de chefkok gemeente zich doordat we continu bezig zijn om nieuwe dingen te Research een aanzet die ons kan helpen om dat witte vel verder in stralend over zijn samenwerking met de lokale bedenken én te maken. Praktisch en toegepast. Onze nieuwsgierig- te vullen. landbouwers. Wat Dimitri en Sjoerd straks eten is heid voedt die innovatie. Het is dan ook niet voor niets dat ‘leven’ 100% de smaak van Oude IJsselstreek. en ‘het maken’ als een rode draad door deze toekomstvisie lopen. De toekomstvisie van Oude IJsselstreek is in één oogopslag te Al snel blijkt dat dat naar meer smaakt. Dimitri bekijken op de uitvouwbare kaart die vooraf gaat aan dossier Toe- belooft nog dit jaar terug te komen samen met EEN TOEKOMSTVISIE ALS OMGEVINGSVISIE komst Maken. zijn gezin. De combinatie van de nieuwste tech- De toekomstvisie is een van de eerste stappen die we zetten nieken, zoveel groen en zoveel gastvrijheid, vind op weg naar de invoering van de Omgevingswet in 2022. Deze SAMEN MAKEN WE TOEKOMST je nergens anders! toekomstvisie is direct ook onze omgevingsvisie, een strategische We nodigen u, inwoner, ondernemer en organisatie, uit om met visie voor de fysieke leefomgeving. Door integraliteit en samen- projecten of initiatieven bij te dragen aan onze gezamenlijke inte- werking tussen ruimtelijke, sociale en economische beleidsvelden grale opgaven. Deze toekomstvisie beschrijft de uitdagingen voor maken we een toekomstbestendige gemeente voor jong en oud. We de toekomst en de grote lijnen. Het is een dynamisch stuk dat in gaan ervoor om onze Brede Welvaart structureel te borgen: echt ontwikkeling blijft en waar we graag samen met u verdere invulling integraal bezien met aandacht voor alle dimensies, waarbij onze aan geven. uitgangspunten ‘leven’ en ‘het maken’’ belangrijke toetsstenen zijn. Samenwerken en afwegingen maken zijn, ook in Oude IJsselstreek, SAMEN MAKEN WE TOEKOMST IN OUDE IJSSELSTREEK. noodzakelijk om de beste keuzes te maken en zo om te kunnen gaan met complexe uitdagingen. Immers, niet alles kan en niet op iedere plek.

OUDE IJSSELSTREEK - TOEKOMSTVISIE 5 INHOUD INHOUD

BRONCKHORST

O OOST GELRE u de IJs 5 se l Groene parels - Groen karakter Doetinchem versterken - Biodiversiteit 7 - Educatie - Toerisme Het witte vel - Natuurontwikkeling - Onvoorziene toekomst Westendorp - Landbouw te gast 1 - Experimenteren - Flexibiliteit Benut de stroom van - Samen toekomst de Oude IJssel maken A A - Ecologie - Klimaatrobuuste Varsseveld leefomgeving 2 - Culturele hotspot DRU - Wonen op en aan het Florerende Smart water Industry - Recreatie en toerisme - Bruisend vestigings- - Bewegen en klimaat Aalten Terborg - Koploper in Smart ontmoeten Industry - Goed bereikbaar - Werkgelegenheid - Uitnodigend Winterswijk woonmilieu Silvolde O - Doorlopende leerlijn Etten u 4 d Sinderen e De allernieuwste energie IJ NEDERLAND ss - Recreatie en beleving e l - Off-grid wonen In dit magazine - Wind, zon en waterstof 6 - Energieneutraal Ulft Gezond oud worden én - Duurzame logistiek gezond jong zijn MONTFERLAND - Bereikbaarheid - Inwonersinitiatief - Positieve gezondheid Varsselder - Naoberschap - (digitale) Bereikbaar- heid Breedenbroek - Verantwoordelijkheid 3 Gendringen - Ontmoeten A Vitaal platteland - Bewegen - Lokale voedselketen - Wonen DUITSLAND - Natuurinclusief - Nieuwe (woon)erven - Recreatie en beleven - Ondernemerschap Netterden - Weidsheid Rivierenlandschap - Agricultural techno- logy en innovatie

Kampenlandschap Arnhem A Megchelen Heide- en Broekontginnings- Emmerich landschap am Rhein

O Veenontginningslandschap ud Isselburg e IJ s sel A 10 Rurhgebied BEELDDOSSIER DOSSIER 37 EEN BESCHRIJVING VAN ONZE IDENTITEIT TOEKOMST MAKEN TERBORG 11 ZEVEN OUDE IJSSELSTREEKSE OPGAVEN

VARSSEVELD 12 GEMEENTELIJKE OPGAVE I: SILVOLDE 13 Benut de stroom van de Oude IJssel 38 VARSSELDER – VELDHUNTEN 14 Interview bij opgave I: Schitteren aan het water bij Terborg 39 BONTEBRUG 15 3 BREEDENBROEK 16 26 GEMEENTELIJKE OPGAVE II: ULFT 17 Florerende Smart Industry 40 INTRODUCTIE ACHTERGROND Interview bij opgave II: Het VIP, smart tech hotspot 41 VOORST 18 BREDE WELVAART EN HAAR DIMENSIES HEELWEG 19 GEMEENTELIJKE OPGAVE III: GENDRINGEN 20 Vitaal platteland 42 28 Interview bij opgave III: Natuurinclusief wonen, NETTERDEN 21 werken en eten 43 MEGCHELEN 22 8X DIMENSIES OP Z’N SINDEREN 23 GEMEENTELIJKE OPGAVE IV: OUDE IJSSELSTREEKS De allernieuwste energie 44 WESTENDORP 24 Interview bij opgave IV: Energiehotspot Netterden 45 ETTEN 25 GEMEENTELIJKE OPGAVE V: 32 Groene Parels 46 6 Interview bij opgave V: Glansrijke natuurontwikkeling INTERVIEW RUBRIEK voor de Vennebulten 47 TRADITIE + INNOVATIE = TOEKOMST SAMENWERKEN GEMEENTELIJKE OPGAVE VI: Gezond oud worden én gezond jong zijn 48 Interview bij opgave VI: Streetball door zelf initiatief 9 36 te nemen 49

COLUMN COLUMN GEMEENTELIJKE OPGAVE VII: KRACHTIG ALS IJZER FLEXIBEL SAMENWERKEN IN OUDE IJSSELSTREEK Het Witte Vel 50

6 OUDE IJSSELSTREEK - TOEKOMSTVISIE OUDE IJSSELSTREEK - TOEKOMSTVISIE 7 INTERVIEW

Sprenkelder: “Op de kweekschool zei het groen, het zijn allemaal zaken die bijdragen mensen in de Achterhoek met pensioen hoofd van de school al tegen ons ‘knoop aan een gelukkig leven.” gaan. In onze eigen regio zijn niet voldoen- goed tussen de oren dat het belangrijk is de mensen om al die vrijkomende arbeids- om altijd klaar te staan voor de gemeen- Van Dijk: “En laten we naast die zes op- plekken in te vullen. Dat kan betekenen schap’. Dat heb ik onthouden en dat ben ik gaven het ‘witte velletje’ niet vergeten als dat er veel nieuwe inwoners naar de regio in Oude IJsselstreek ook altijd blijven doen. zevende opgave voor de toekomst. De ma- komen. Ze zullen niet allemaal bekend zijn Ik heb daarvan genoten.” nier waarop mensen wonen, werken, leren met de Achterhoekse mentaliteit. Het is aan en leven verandert steeds sneller. Grote ons de kunst om mee te bewegen met wat “In de toekomstvisie beschrijven we dro- maatschappelijke vraagstukken bepalen nieuw is en nieuwe mensen te verleiden men en ambities voor Oude IJsselstreek als ons speelveld en vragen om bewustzijn en naar onze gemeente te komen. ideale plek om te leven en het te maken. aanpassingsvermogen. Het witte vel kan Die ambities hebben we vertaald naar zes worden ingevuld met alle dingen die we nu “Ben je niet bang om de Achterhoekse opgaven die wat mij betreft bijdragen aan nog niet weten over de toekomst, maar die mentaliteit van anpakken en naoberschap omstandigheden waardoor onze inwo- ongetwijfeld op ons pad komen. Met het te verliezen?”, vraagt Sprenkelder. ners gelukkig kunnen zijn. We hebben de witte vel wil ik inwoners en ondernemers kenmerkende ondernemersgeest van Oude uitdagen om rond te blijven kijken. Blijf “Ons naoberschap is sterk genoeg gewor- IJsselstreek nodig om verder invulling te nadenken, plannen maken en kom in actie. teld om ook weer over te dragen op nieuwe geven aan die opgaven”, vertelt Hiddinga. We weten allemaal niet hoe het er over mensen. We moeten blijven doen wat “In de opgaven komen verschillende di- 10 jaar uit ziet, maar ik neem nooit de dag we doen en dat ook herhaaldelijk blijven mensies samen. Het begrip ‘Brede Welvaart’ van vandaag als invulling van de dag van uitspreken, dan groeit de trekkende kracht vind ik daarvoor een mooie kapstok. Als morgen.” van het oosten.” Traditie voorbeeld: inkomen zorgt ervoor dat je kunt voorzien in je eigen bestaan, maar Sprenkelder: “Blijf je verbazen.” “Het zou mooi zijn als de toekomstvisie heeft ook een positieve uitwerking op het iedereen uitdaagt om een eigen toekomst welzijn van de rest van je gezin. En toen “Dat we ook in de Achterhoek worden be- te maken. Dat gunde ik de kinderen in mijn ik onlangs terugfietste door de groene ïnvloed door dingen van buiten is een gege- klas vroeger al,” besluit Sprenkelder. + innovatie weilanden na een concert in de DRU, was ven,” zegt Hiddinga. “Een concreet voor- = toekomst ik volmaakt gelukkig. Cultuur, werk, familie, beeld daarvan is dat de komende jaren veel Hiddinga (links) en burgemeester Van Dijk Meneer Sprenkelder (midden) in gesprek met wethouder

Met opgestroopte mouwen nemen renomgeving. In Ulft kwam ik terecht op “Mooi hè?”, vult burgemeester Otwin van inwoner Jan Sprenkelder, burge- een plek waar de industrie en een arbei- Dijk hem aan, “die arbeidersmentaliteit van meester Otwin van Dijk en wet- dersmentaliteit de boventoon voerden. vroeger en die gemeenschapszin hebben houder Ben Hiddinga plaats aan Toen ik daar voor de klas stond, zag ik veel ertoe geleid dat nu, ruim 65 jaar later, aan- de keukentafel. Het is een mooie armoede bij gezinnen. Ik kreeg groot res- pakken in de genen van inwoners van Oude avond voor een gesprek over verle- pect voor de moeders die met een lapje stof IJsselstreek is gaan zitten. Leven én het den, heden en toekomst van Oude van de markt toch zorgden voor een nieuw maken komen hier echt samen. We zijn nog IJsselstreek. “Want,” zegt wethou- jurkje voor hun dochters. steeds heel trots op onze tradities en ver- der Ben Hiddinga, “een wensbeeld Daarnaast viel het me direct op dat er in enigingen en weten die te verbinden met voor de toekomst kunnen we pas Ulft ontzettend veel verenigingen waren innovatie en maakindustrie. Die combinatie goed maken als we weten hoe het voor zang, sport, muziek en schutterij. zorgt ervoor dat producten die we hier nu is en hoe het in het verleden is Iedereen was actief en hoorde wel ergens maken de hele wereld over gaan. Ik ben van gegaan”. bij. Ik was dat helemaal niet gewend in mening dat van onze manier van werken de regio waar ik vandaan kwam, daar had iedereen in Nederland heel gelukkig zou Jan Sprenkelder, geboren in Mariënvelde, echt niet ieder dorp zoveel verenigingen. worden. Hier hebben we werkgevers die er kwam in 1956 naar Ulft om daar te gaan Ik kende niemand in Ulft, maar daar kwam in hun roosters rekening mee houden dat wonen en te werken aan de Antoniusschool snel verandering in, mede door dat sterke werknemers op zaterdag scheidsrechter in Oer. “Mariënvelde lag in een echte boe- verenigingsleven.” zijn bij de voetbalvereniging.”

8 OUDE IJSSELSTREEK - TOEKOMSTVISIE OUDE IJSSELSTREEK - TOEKOMSTVISIE 9 INTERVIEW COLUMN Overkoepelende maatschappelijke uitdagingen Column

DEMOGRAFIE, MIGRATIE EN NIEUWE ting is dat mensen uit deze generatie nog De COVID-19 uitbraak in 2020 toonde Krachtig als GENERATIES meer gebruikmaken van geavanceerde ons wederom hoe groot de invloed van de De bevolking op de wereld blijft groeien. In technologie en behoren tot één van de mens en ons (onbegrensde) gedrag is op Nederland neemt de vergrijzing toe. Toch meest hoogopgeleide generaties. Het is een het klimaat: de im- en export stokten, het is er door migratie sprake van een groeiend generatie die opgroeit met de dreiging van vliegverkeer kwam tot stilstand en files aantal inwoners in Nederland. Daarmee de klimaatverandering en zich daar heel waren verleden tijd. ijzer neemt ook de diversiteit onder de bevol- bewust van is. king toe. LEEFSTIJLZIEKTEN EN ZORGKOSTEN door Frans Miggelbrink DE KLIMAATVERANDERING In onze westerse samenleving worden De generatie jongeren geboren tussen De aarde raakt uitgeput. De temperatuur mensen, als gevolg van de toegenomen 2000 en 2015 noemen we generatie Z. op aarde stijgt door een toename van welvaart, vaker ziek door hun leefstijl. We Dorpen, buurtschappen en een stad vor- NAAR EIGEN ZEGGEN HET CENTRUM we trots op zijn. Waar ons hart ligt. Waar Deze jongeren zijn opgegroeid met social broeikasgassen in de lucht. Daardoor ver- bewegen te weinig, eten ongezond en heb- men samen onze Achterhoekse gemeen- VAN DE ACHTERHOEK. veranderingen zich moeten bewijzen. media en internet. Online hebben ze veel andert ook het klimaat en dat heeft grote ben last van stress. Leefstijlziekten als (een te Oude IJsselstreek. Toeval en ligging, Achterhoekers die zich allereerst Ulftenaar verbindingen met anderen, los van plaats gevolgen, zoals stijgende zeewaterspiegels, deel van de) psychische klachten, COPD, historie en politiek hebben de grenzen of Terborgenaar voelen. Hun thuis vinden Het boerenleven heeft ons kleur gege- en tijd. Emotionele intelligentie neemt een droge zomers, zachtere winters en extre- kanker, diabetes en/of hart- en vaatziek- gelegd, maar ons Achterhoekse gevoel is op de Heelweg of in Westendorp. Het eigen ven. Gemeenschappelijk koesteren we belangrijke positie in. Ze vinden gemeen- mere weersomstandigheden. Eco­systemen ten nemen sinds het einde van de tweede van oudsher onveranderd. Achterhoekers volksfeest vieren in Gendringen of op onze historie die terug te vinden is in die schap belangrijker dan individualisme. raken ernstig verstoord, waardoor bio- wereldoorlog een ongekende vlucht. De die het samen doen en zorgen voor elkaar. Sinderen en waar iedereen schutterskoning stoere bedrijven met vaak een status die diversiteit daalt en plagen en ziekten de toenemende zorgkosten zijn in de toe- Waar kapsones zich beter uit de voeten kan wil worden als in Varsseveld of Silvolde. Nederland ontstijgt. We veroveren op onze Generatie Alpha is de generatie die geboren kop op steken. Ook de grondstoffen die de komst niet meer in de hand te houden. maken. Wars van gezag en vertrouwen in Zich vastklampen aan verenigingen en manier vele markten met een woord is een wordt tussen 2015 en 2030. De verwach- aarde ons biedt, raken uitgeput. elkaar als kompas. Speel niet de baas over vrijwilligers in Ulft, Varsselder en Etten. woord en nakomen wat we beloven. ons want dan worden we tegendraads. Vechten voor behoud van voorzieningen in Van ambachtsman naar toegewijde vak- We praten niet veel maar kunnen goed Megchelen en Breedenbroek of onderdeel mensen zonder kapsones. De schoorsteen luusteren. zijn van de vanzelfsprekende naoberschap moet roken. Ons vakmanschap is overal als in Wals, Warm en Wieken. Soms ook gewild en daarom kun je ons over de hele SAMEN IS ONS SLEUTELWOORD. getergd door de zware veranderingen aan wereld tegenkomen. Zorg voor elkaar en plezier met elkaar. het landschap als in Voorst en Netterden. Goed eten, drinken en feesten maar niet De eigen kerktoren. Aan de horizon de ONS LANDSCHAP HEET JE WELKOM. echt gesteld op luxe. We zijn geen culinaire vrienden verderop. We vinden elkaar over Verborgen aan prachtige buitenwegen, fijnproevers maar gaan voor een bord vol. de grenzen heen en door de hele gemeen- doorkijkjes en binnenwegen waar ons Eerst een rondje voor iedereen voordat je te. We lijken op elkaar maar we verschillen landschap een afspiegeling is van onze

Rogge oogsten met combine in het mooie buitengebied erbij kunt komen zitten. ook. Samen zijn we de gemeente Oude levenshouding: Kalm an met een glimlach Samen zijn we sterk. We zijn bescheiden IJsselstreek. Krachtig als ijzer en mooi in van trots door ons prachtige dagelijkse maar verwar dat niet met geen ambities onderscheid zoals tussen Rafelder, Milt en levensdecor. Parels van woonplekken. hebben want onze ambities zijn torenhoog. Ziek. Van nature zijn we gastvrij zonder achter- Maar die ambities houden we liever voor docht. Onze achterdeur staat altijd open ons. We praten niet over hoe goed we zijn MET ZIJN ALLEN SCHIK MAKEN EN HET ook al zet de waan van de dag daar vraag- op ons werk. Het eerste dat we doen als VUUR UIT DE SLOFFEN LOPEN VOOR tekens bij. We laten ons de kop niet gek we thuiskomen, is ons zakenpak uittrekken DE EIGEN GEMEENSCHAP. maken. Nieuwkomers worden geacht buurt om daarna samen het goede gevoel op te De stoerheid van de buurtschappen die te maken maar hoe vertellen we ze niet. Als zoeken bij ons rijke verenigingsleven. door de ogen van de bureaucratie geen we je vertrouwen dan leer je ons kennen. dorp (zouden) zijn. Als er ergens een plek is Waar je tot rust komt en waar het leven Grootse daden door slimme mensen. waar naoberschap torenhoog in het vaan- geleefd wordt zoals het bedoeld is. Waar Samenwerking in de eigen buurt. Samen del staat dan is dat in de buurtschappen. eerst wordt nagedacht, gewikt en gewogen kermis vieren. Samen het paasvuur aan- Tradities van eeuwen met de kracht van voordat beslissingen worden genomen. steken. ultramoderne bedrijven verscholen in dat prachtige Achterhoekse landschap waar we Is getekend: zuinig op zijn. De plek op de wereld waar De gemeente Oude IJsselstreek

10 OUDE IJSSELSTREEK - TOEKOMSTVISIE OUDE IJSSELSTREEK - TOEKOMSTVISIE 11 BEELDDOSSIER BEELDDOSSIER Identiteit in beeld

Terborg Varsseveld Silvolde Varsselder – Veldhunten Bontebrug Oude IJsselstreek ligt op de kenmer- kende overgang van het rivierengebied Breedenbroek naar het dekzandlandschap. De meeste woonkernen liggen van nature op hogere Voorst posities, zoals rivierduinen, stroomrug- gen en terrasresten. De gemeente heeft Heelweg een rijke cultuurhistorie, die zich ruimte- lijk-historisch toont in de verschillende Ulft Hollmann’s snackcar in Terborg landschappen, het erfgoed, de gebouwde parels, de nieuwbouw, de stedenbouw en Gendringen architectuur. En dan zijn er ook nog de immateriële kwaliteiten zoals stilte, duis- Netterden ternis en sociale kwaliteit. Rijdend door Oude IJsselstreek ervaar je het typische Megchelen coulisselandschap, de weilanden met De Adel die middenstand werd te midden van de rijke historie van schitterende steilranden en de oude bos- Sinderen 600 jaar stad. Gelegen aan de Oude IJssel. Buren van het kasteel. sen. En zie je historische en moderne er- Trotse stedelingen in een kleine stad waar ieder zijn eigen weg ven en landgoederen. Sommig erfgoed is Westendorp Terborg gaat maar er samen opgetrokken wordt als de tijd erom vraagt. De nog in gebruik zoals het altijd is geweest stad die ertoe deed. De bewoners die ertoe doen. Wereldreizigers en er zijn plekken zoals de DRU, die een Etten hand in hand met slimme uitvinders. Allemaal samen op een zwoele prachtige nieuwe bestemming kregen. Wereldreizigers hand avond te vinden op een lieflijk St. Jorisplein waar Achterhoeks wordt stil gestaan bij de mooie verhalen van weleer en de reisver- Dit beelddossier geeft in woord en beeld in hand met slimme halen van nu. Doe maar gewoon met allure van toen, Achterhoeks onze karaktertrekken. Frans Miggelbrink Bourgondisch met een kroketje, Terborgs elan met iedereen die verzorgde de tekst op basis van tientallen uitvinders. erbij wil horen. bijeenkomsten door de hele gemeen- schap in de periode 2017-2019. Deze bijeenkomsten stonden in het teken van het ophalen van informatie om te komen tot deze toekomstvisie.

12 OUDE IJSSELSTREEK - TOEKOMSTVISIE OUDE IJSSELSTREEK - TOEKOMSTVISIE 13 BEELDDOSSIER BEELDDOSSIER Prikkelarm uurtje op de kermis in Silvolde Varsseveld

Omsloten door Achterhoeks landschap van akkers en velden ligt Achterhoekers met eigen een eiland van sociaal verkeer tussen de Achterhoekse coulissen. Werkmannen die bedrijven begonnen en groot werden. Werkers richting en humor. die bleven werken voor de baas. Rijk aan verenigingen en eens- gezindheid. Verdeeld in geloof en wereldbeeld waar de gemeen- schapszin en het samen het dorp hooghouden belangrijker zijn. Het Varsseveldse leven dat zich afspeelt bij kegelclub, zang en voetbal. Rijk aan historie vervangen door nieuwbouw. De hoofdstad van Wisch. Achterhoekers met eigen richting en humor. Wereldburgers met wereldprestaties.

Waar de akkers, de velden en het landelijke leven niet ophouden bij het bord bebouwde kom van het dorp Silvolde. Waar je of op de rode manier of op de blauwe manier carnaval viert maar samen Silvolde kermis hand in hand met de schutterij. De magistrale kerk die zijn toekomst zoekt maar zijn historie niet verloochent. Waar de hele Silvold blif Silvold. gemeente naar school gaat. Een hechte gemeenschap met voor hun

bij MCA linear motion robotics Werken aan smart automationoplossingen werk uitzwermende mannen en vrouwen over heel Nederland maar er is maar één Silvolde om weer thuis te komen. Markante mannen en vrouwen die door alle eeuwen heen vertellen hoe het verleden was en de toekomst eruit moet zien om op hun beurt weer verha- len met levenswijsheden op te leveren. ‘Silvold blif Silvold’.

14 OUDE IJSSELSTREEK - TOEKOMSTVISIE OUDE IJSSELSTREEK - TOEKOMSTVISIE 15 BEELDDOSSIER BEELDDOSSIER Museum kruidenierswinkel en bakkerij Halte Bontebrug Varsselder - Veldhunten

Met de goedkeuring van onze koning is de saamhorigheid van Vars- selder het voorbeeld voor Nederland. Gemeenschapszin met slim Achterhoeks verstand door Varsselder onderschreven om elkaar te vinden in het buurtschaphuis. Om elkaar te helpen en om voor elkaar te zorgen. Om samen plannen te maken. Te darten. Toneel Carnaval, te spelen. Te kaarten en schik te maken. Om samen te zorgen voor elkaar. Het verleden met de roemruchte geschiedenis van Concours en de horeca en de toekomst onder één dak. Carnaval, Concours en kermis in één adem. Varsselder-Veldhunten in één adem. Ouderen kermis in één en jongeren samen op. Mannen en vrouwen met humor die de term leefbaarheid samen hebben ingevuld en elke dag vieren. adem.

‘t Dorpshuus aan de Berghseweg in Varsselder Bontebrug

Een klein dorp middenin het groen. Samenscholen bij de Bontebrug Kunst door, voor zoals dat ooit geschreven boek genoemd werd. Zijn kleine bebouw- de kom en het bijzondere van de Jenaplanschool. Met het etiket en van bewoners. van een buurtschap maar de uitstraling van een uniek en vitaal dorp. Waar de grutters historie bij Halte Bontebrug de buurman is van zeven zuilen geschiedenis: ”Het enige wat nog rest is de naam”. Kunst door, voor en van bewoners. Waar politiek een etiket plakte op Bontebrug; Laat ons lachen door die term Nieuwdorp te laten vallen. Eeuwen van passanten die nu het dorp rechts laten liggen. De rust die Bontebrug heeft met de onrust die de horizon heeft gebracht toegezongen door vele wereldsterren vanaf de overkant van de Slingerparallel.

16 OUDE IJSSELSTREEK - TOEKOMSTVISIE OUDE IJSSELSTREEK - TOEKOMSTVISIE 17 BEELDDOSSIER BEELDDOSSIER

Zware arbeid op die historische plek van Ulft toen waar nu uitbundig Carnaval wordt gevierd Daar waar de Strang en de Aa elkaar vinden. Samen optrekken in de geschiedenis van elk volksfeest apart vieren. Waar de Pol en Oer en de toekomst in 3D uit elkaar worden gehouden door St. Joris maar de Nachtegalen en het Ulfts Mannenkoor samen: ”Ulft mien durpken aan de Strang” wordt uitgeprint. zingen. Verbonden door muziek van harmonie met schutteri-jen en vaandelhuldes. De DRU als Cultuurcentrum met mopperen- de Huttekearls die de historie zwaar moesten ondergaan. Zware arbeid op die historische plek van toen waar nu uitbundig Carnaval wordt gevierd en de toekomst in 3D wordt uitgeprint. Tradities en kloosterleven. Strang en landmarks. Huntenpop en de geschiedenis van die ontelbare cafés. Waar het oer wordt meegedragen in een lang lint van vierdaagse lopers op weg naar de derby tussen Boys

De Kempermolen in Breedenbroek en SDO.

Breedenbroek

Omringd door weilanden, akkerbouw en het bos Anholtse broek met zijn voetbal en scouting. Verdeeld door de heren van Anholt en Culemborg in Groot en Klein Breedenbroek. Klein Breedenbroek als centrum voor Groot Breedenbroek. Autobusstopplaats Breedenbroek. De lagere school en voetballen aan Den Dam. Daar waar men elkaar verhalen vertelt: oorlogsverhalen, kermisverhalen en kampvuurverhalen. Een dorp met zorgen over wonen en leven. Het elan van de jonge vrouwen van Ajax-B met ambities voor de Oorlogsverhalen, dag van morgen. De voetbalverhalen en elkaar ontmoeten bij de dorpsauto. Koenders en Koenders. Het dorp dat een eendrachtige kermisverhalen en buurt is en samen waakt over de veiligheid. Het dorp dat waakt over de stappen die gezet moeten worden voor de toekomst en het kampvuurverhalen. verleden koestert. Avondlicht op de waterspeelplaats bij de DRU in Ulft op de waterspeelplaats Avondlicht

18 OUDE IJSSELSTREEK - TOEKOMSTVISIE OUDE IJSSELSTREEK - TOEKOMSTVISIE 19 BEELDDOSSIER BEELDDOSSIER Voorst

Golfen bij Golfclub ‘t Lohr in Voorst. Achterum voor elk probleem. Uitkijktoren in de Vennebulten

Heelweg-West en Heelweg-Oost strekken zich ver uit in bossen, Leven aan die Duitse grens door alle eeu- Verborgen parels aan boerderijen en water. Houtwallen en watergangen. Fietspaden en wen heen. Van het warenhuis voor kolonia- zandpaden. Oost en West gezamenlijk op de bres tegen veran- le waren tot de traditie van vaandelhulde bij slingerende boerenwegen. derende tijden. Waar de Achterhoek levenspartners vond in de de buren in Anholt. Ondeugende smok- paardenstal. Waar menig ruiter de waterbak indook. Vergeten door kelverhalen met gemoedelijk plat praten openbaar vervoer en huizenbouwers. Met gemeenschapszin en aan de keukentafel bij de familie van over omhelzingen op het volksfeest van Heelweg en vooral de omstre- de geut. De blauwe blazer, de witte broek, ken. Met niet beschreven naoberregels maar er staan als het moet, de platte pet en een historie van 175 jaar er zijn als het tegenzit. Een pleisterplaats door de eeuwen heen. schutterij. De schouders van alle buren om Verborgen parels aan slingerende boerenwegen. de korenmolen in zijn nieuwe glorie te la- ten schitteren. Fier draaiend als baken aan die historische Hessenweg. Traditioneel boerenland met jacht- en schietvereniging met golf en halve haan. Met een vervuilde horizon die pijn doet aan het strijdbare land. Waar grond wordt verzet voor het boerenland van morgen en de voordeur nooit gebruikt wordt. Achterom voor elk Heelweg probleem. Waar geproost wordt op tweede pinksterdag.

20 OUDE IJSSELSTREEK - TOEKOMSTVISIE OUDE IJSSELSTREEK - TOEKOMSTVISIE 21 BEELDDOSSIER BEELDDOSSIER Netterden

Sint Walburgiskerk in Netterden Moderne bedrijvigheid op de geschiedenis van het boerenleven.

Sint-Maartenkerk in Gendringen

De hoek van Nederland waar het goed leven is rondom de eeuwen oude historie van de kerk eendrachtig met het St. Wal- burgisgilde. Met het oog op elkaar en altijd de hulp voor elkaar. Elkaar ophalen met de Gendringen dorpsauto. Smokkelverhalen van vader op zoon. Het voordeel van een grensbewoner. De slagboom vervangen door grensverkeer. Dorp aan de grens dat samen de schouders onder de toekomst zet. Gendringen in Moderne bedrijvigheid op de geschiedenis Door Eendracht Sterk. Gendringen in een wereld van open grenzen. De van het boerenleven. NVC en Concordia historie van slagboom en boerenbond. De geschiedenis van werken op een wereld van als ontmoetingsplek en sociaal smeermid- het gemeentehuis en aan de grens. Waar gehandeld werd in geschie- del. Waar rondom Netterden de toekomst denis en antiek en de dag van gisteren voelbaar is. De heerlijkheid als open grenzen. oprukt en soms knaagt aan het levensgeluk. entree van de Achterhoek. Twee stappen tussen het indrukwekkende Strijdbare Naoberschap die zuinig is op groene Achterhoekse Landschap en de twee wachters als baken van elkaar en zuinig op de jongeren die de toe- Eendrachtig samengaan. Samen dwars door Gendringen fietsen. De komst van Netterden moeten bouwen maar Huiskamers van Gendringen voor iedereen die cultuur en elkaar willen die eerst een eigen huis verdienen met hun zien en waar iedereen groene vingers heeft. eigen Netterdense kachel.

22 OUDE IJSSELSTREEK - TOEKOMSTVISIE OUDE IJSSELSTREEK - TOEKOMSTVISIE 23 BEELDDOSSIER BEELDDOSSIER Megchelen

In een groots en weids groen Achterhoeks landschap is de kerk De oase voor van Megchelen het baken. De rust van het landelijke leven op de heftige geschiedenis van oorlog en verzet. De jonge helden van fietsers en toen die we eren tot ver in de toekomst. Megchelen ademt vrijheid maar ook bedrijvigheid met wereldspelers. De oase voor fietsers wandelaars. en wandelaars. Pleisterplaats waar met open mond de schoonheid van het landelijke bekeken wordt, maar waar dat landelijke ook de zorgen voor elkaar op zich neemt door er te zijn voor elkaar. Inventief samen de toekomst tegemoet treden. Plannen maken aan de koffietafel van het servicepunt zonder te vergeten om schik te maken met elkaar. De plek waar elk nieuwjaar gevierd wordt met de wijde omgeving.

Huis Landfort in Megchelen

Fietsen tussen de akkers over de kerkenpaden in Sinderen en omstreken

Tot ver achter de horizon ligt van hier tot daar Sinderen. Op Sinderen is ruimte en Monumentale boerderijen als parels in het landschap die de eeuwenoude geschiedenis van Sinderen voort laten leven. Sinderen past op elkaar. Sinderen dat zichzelf laat voortleven. Slingerende buitenwegen met verrassingen. Het is goed recreëren op Sinderen. Wissinklaan, Buvinksloot, Kapelweg en de kerkenpaden. Sinderen zingt en speelt toneel in het buurtschaphuis. Traditiegetrouw op De Grote Migchelt eenmaal in de vijf jaar het centrum van Sinderen. Voelen waarom Sinderen zo uniek is. Oranjefeest en belangenvereniging. Samen het glas te heffen op de kermis. Halte Sinderen. Op Sinderen is ruimte en Sinderen past op elkaar. Sinderen

24 OUDE IJSSELSTREEK - TOEKOMSTVISIE OUDE IJSSELSTREEK - TOEKOMSTVISIE 25 BEELDDOSSIER BEELDDOSSIER Westendorp

Dat mooie dorp waar leefbaarheid hoog in het vaandel staat. Die bloeiende gemeenschap tussen A18 en Slinge. Verenigingen die ‘Bluesnight’ het elkaar vinden. ‘Bluesnight’ het centrum van de wereld. Warme Wes- tendorpers die met trots samen hun toekomst inkijken. Tandem, centrum van de Noorderbroek met Slingebeek en landgoed het Hoenderbosch. Slangenburg. Hoe groen kan een dorp liggen. Innovatief en slim: De wereld. bakermat van ‘Walking football’ en gezond oud worden. Voor elkaar zorgen en de kracht van Westendorp zelf: De kracht van de ‘open’ voetbalkantine. De kracht van Kulturhus De Vos. De kracht van

gastvrijheid maar bovenal van de Westendorpers. familie Borkus nabij de waterzuivering De voormalige boerderij van de

Landgoed Tandem in Westendorp.

Dat merakels mooie plekske met die heerlijke dorpsmentaliteit. 1000 jaar Etten. Dansen in Etten met de kearls uut Etten. Zingen in Etten over de Rooie Bouman. Samen ontbijten in Etten. 31 maart en het South Saskatchewan regiment: Canada forever. Als het mot dan Etten mot het. Dan rijdt er een week een stoomlocomotief dwars door Etten. Grootste daden door slimme mensen. Samenwerking door Dansen in Etten de buurten. Samen kermis. Samen het paasvuur aansteken. Samen het glas heffen op de kermis en op de dag van morgen. Zorgen voor met de kearls uut een toekomstbestendig Etten. Op naar 2025 met een gemeenschap die niet kapot te krijgen is. Etten.

26 OUDE IJSSELSTREEK - TOEKOMSTVISIE OUDE IJSSELSTREEK - TOEKOMSTVISIE 27 ACHTERGROND ACHTERGROND Brede welvaart en haar dimensies Werk maken van een bestendige toekomst

We hebben het goed in de Achterhoek! Eén manier om na te gaan ACHTERHOEK NEEMT VIERDE PLAATS IN MET hoe we ons ontwikkelen is door economische groei te meten aan BREDE WELVAART de hand van het bruto binnenlands product (bbp). Echter, economi- Zelden wordt gekeken hoe Brede Welvaart er binnen landen, regi- sche groei is niet het enige dat telt voor Oude IJsselstreek. Andere onaal, voorstaat. En dat terwijl de welvaart van mensen doorgaans belangrijke dimensies als gezondheid, werk, onderwijs, veiligheid, vooral mogelijk wordt gemaakt door de omstandigheden in hun milieu en geluk komen onvoldoende aan bod binnen het bbp. Het directe leefomgeving. Of mensen een baan kunnen vinden, in vei- bbp is voor ons een te beperkt kompas om op te koersen. ligheid leven of bevredigende sociale relaties met anderen weten te onderhouden, wordt voor een belangrijk deel bepaald door waar ze DE BREDE WELVAARTSINDICATOR ALS INSTRUMENT 1 wonen, werken en leven. Iemand die bijvoorbeeld in de Achterhoek De Brede Welvaartsindicator (BWI) is een initiatief van Instituties woont, zal waarschijnlijk weinig welvaartsdaling ervaren als de voor Open Samenlevingen van de Universiteit Utrecht in samen- natuurgebieden rondom Amsterdam kleiner worden. werking met de afdeling RaboResearch van Rabobank. In tegen- stelling tot het bbp houdt de BWI rekening met de verschillende Om welvaartsverschillen tussen leefomgevingen binnen Nederland kanten die samen onze welvaart vormen. De BWI is een integrale in kaart te brengen, meten Universiteit Utrecht en de Rabobank de welvaartsmaatstaf waarin elf belangrijke welvaartsdimensies Brede Welvaart daarom niet alleen voor Nederland als geheel, maar worden samengebracht. Deze dimensies zijn: veiligheid, milieu, ge- ook op regionaal niveau. zondheid, subjectief welzijn, balans tussen werk en privé, woonte- De inwoners van de Achterhoek genieten hoge Brede Welvaart. In vredenheid, onderwijs, inkomen, maatschappelijke betrokkenheid, de update Brede Welvaartsindicator 2019 staat de Achterhoek op sociale contacten en werk. plek vier van veertig binnen Nederland.2

De BWI legt niet de nadruk op één specifiek aspect van onze wel- vaart, maar benadrukt de samenhang en mogelijke uitruilen tussen de dimensies.

De BWI is voor beleidsmakers en andere belanghebbenden in Oude IJsselstreek een goed startpunt voor het verhogen van Brede Welvaart. De BWI biedt als instrument handvatten om na te gaan 1. https://www.uu.nl/nieuws/brede-welvaart-voor-het-eerst-boven-het- of welvaartsvergroting langs één dimensie niet ten koste gaat van niveau-van-voor-de-economische-crisis welvaartsvermindering langs andere dimensies. 2. https://www.uu.nl/sites/default/files/190620_bwi_def.pdf

28 OUDE IJSSELSTREEK - TOEKOMSTVISIE OUDE IJSSELSTREEK - TOEKOMSTVISIE 29 DIMENSIES DIMENSIES

Leven lang leren 2

Investeren in de toekomst betekent een veilige, gezonde en We stimuleren het ontwikkelen van kennis en kunde bij kansrijke plek bieden aan kinderen en jongeren. Het is daarbij jong en oud. We zetten we in op een doorlopende leerlijn van belangrijk om aandacht te schenken aan kennisontwikkeling, primair tot hoger onderwijs, met een belangrijke rol voor het Dimensies op z’n gedrag én welbevinden. Scholen spelen in die ontwikkeling een onderwijscluster in Silvolde/Terborg. Daarnaast stimuleren belangrijk rol. Kinderen ontmoeten elkaar op school en vraag- we het aantrekken van jong talent, bieden we ruimte aan stukken rond integratie, gezondheid, veiligheid, armoede en innovatiehubs en start-ups en werken we samen met het Civon. jeugdzorg zijn er vaak al vroeg zichtbaar. Zo willen we in onze gemeente een inclusieve arbeidsmarkt, intersectorale mobiliteit en een leven lang leren bereiken.9 Oude IJsselstreeks De vorming van integrale kindcentra (IKC’s) geeft volop kansen om die maatschappelijke vraagstukken samen en integraal aan te pakken. De komende jaren zetten we in op de realisatie van 8. Luiten, H. (2019). Integraal Huisvestingsplan Primair Onderwijs We geven aan acht dimensies uit de Brede Welvaarts- nieuwe IKC’s in Gendringen, Silvolde, Etten en Ulft.8 9. Gemeente Oude IJsselstreek (2019). Basisnotitie Human Capital indicator invulling; op z’n Oude IJsselstreeks.

Onderstaande dimensies en doelen helpen richting te geven aan de uitwerking van de zeven opgaven in deze toekomstvisie. Bij het werken aan deze opgaven is het van belang niet eenzijdig naar één van de welvaartsdimensies te kijken, maar deze integraal te benaderen. Sterke sociale netwerken 3 Als het lukt om de dimensies te integreren, ontstaat een win-win situatie. Toegankelijke maatschappelijke voorzieningen zorgen ervoor dat Scholen, dorps- en buurthuizen, parken en speelplek- iedereen mee kan doen, waarmee de mate van welbevinden en ken zijn belangrijke ontmoetingsplaatsen. Ook de vele ver- gezondheid wordt vergroot. De ontmoeting tussen mensen is vaak enigingen, schuttersfeesten, kermissen en festivals, die Oude Goed wonen 1 de basis voor het laten groeien van gemeenschapszin. IJsselstreek rijk is, dragen bij aan het contact tussen mensen. Tussen de verschillende voorzieningen ontstaat steeds meer Bewoners waarderen de leefbaarheid met een 7,8 in het laatste herontdekking van het platteland door mensen uit het Mensen in Oude IJsselstreek voelen zich betrokken bij hun om- samenwerking en uitwisseling. Professionals en vrijwilligers Achterhoeks Woonwensen- en Leefbaarheidsonderzoek 2017.3 westen, positieve migratiestroom en de banengroei. Waar geving. Gemeenschapszin is de smeerolie van onze samenleving zorgen samen voor het bestaan van de voorzieningen. Dat cijfer willen we hoog houden. nodig en mogelijk willen we hierop regie nemen. en krijgt de structurele ondersteuning die het verdient. Gemeen- De eerste stappen daarvoor zijn gezet. Zorgpartners vragen naar aanleiding van het rapport Vraag en schapszin is vrijheid, verplichting, vertrouwen en verantwoorde- De N18, A18 en A12 verbinden de gemeente met stedelijke regio’s aanbod wonen en zorg Oude IJsselstreek (2020) ook aandacht lijkheid en overstijgt leeftijd, afkomst, geloof en cultuur. als Enschede en Arnhem-Nijmegen. We werken aan duurzame, voor beter passende woonvormen voor senioren in plaats van robuuste en slimme mobiliteit, zoals deelconcepten en het ver- meer verpleeg- en verzorgingshuizen.5 sterken van weg-, fiets- en OV-verbindingen. Goede bereik- baarheid draagt bij aan het leefklimaat. In 2022 is er een nieuw De kwalitatieve toetsingscriteria voor woningbouw in de beleidsplan Verkeer & Vervoer om de toekomstvisie en andere Achterhoek stellen voorwaarden aan nieuwe initiatieven voor Juist klimaat voor ondernemerschap 4 visies te faciliteren.4 woningbouw.6 Wij hebben daar lokale kwaliteitscriteria aan toegevoegd om nog beter te kunnen sturen op gewenste De industrie is de belangrijkste werkgever in Oude IJsselstreek. benadering zorgt ervoor dat bedrijven optimaal worden We zien, en bewoners ervaren dat ook, dat door de ontwikkelingen op de woningmarkt en aan te sluiten bij fysieke De sector zorgt voor ruim 20% van de werkgelegenheid, terwijl gefaciliteerd en trekt daarmee nieuwe smart industry aan. veranderende bevolkingssamenstelling de woningmarkt niet kwaliteiten van de omgeving.7 Zo hebben we de mogelijkheid dat landelijk 8% en in de Achterhoek ongeveer 18% is. Ook zijn er Om economisch robuust te blijven zijn start-ups, goed opgeleid goed in balans is én de vraag naar wonen en zorg toeneemt. ruimte te geven aan goede initiatieven. veel meer grote bedrijven in Oude IJsselstreek dan in de rest van personeel en cross-overs met zorg, ICT, landbouw, toerisme en Mensen worden ouder en jonge mensen trekken weg. Er zijn de regio.10 bouw essentieel. Daar zal nu en in de toekomst de meeste vraag steeds minder gezinnen met kinderen in onze gemeente en we De sector Hightech Systemen en Materialen (HTSM) is bijzonder naar zijn en het is al een belangrijk onderdeel van ons econo- tellen meer kleine huishoudens. Mede daardoor (en door de 3. www.awlo.nl goed vertegenwoordigd, ook op nationale schaal.11 Het onder- misch ecosysteem.13 komst van statushouders) is er wel sprake van een stijgende lijn 4. 8RHK ambassadeurs, GoudappelCoffeng (2019). Uitvoeringsplan scheidende van de regio is dat de sector bij ons meer praktisch in het aantal huishoudens. Mobiliteit Regio Achterhoek en toegepast is. Vakmanschap, betrokkenheid en loyaliteit zijn belangrijke pijlers 5. Oude Luttikhuis, K., Wegstapel, J., Jonker, H. - Atrivé (2020). Er is een aantal belangrijke clusters in Oude IJsselstreek die van de arbeidsmarkt in Oude IJsselstreek.14 Het Achterhoeks Woonwensen- en Leefbaarheidsonderzoek Vraag en aanbod wonen en zorg Oude IJsselstreek bijdragen aan een robuuste industriële sector: de expanderende Robotisering en digitalisering nemen een steeds grotere plek (2017) geeft een helder advies over de bouwopgave: blijf bouwen 6. 8RHK ambassadeurs (2019). Kwalitatieve toetsingscriteria voor hightech maakindustrie in Varsseveld, werken op De Rieze en in op de Nederlandse arbeidsmarkt en in de samenleving. Om voor starters en creëer geschikt aanbod waar (actieve) senioren woningbouw in de Achterhoek innoveren op het DRU Industriepark in Ulft. daarin (economisch) mee te kunnen ontwikkelen, blijft het naar kunnen doorstromen. Dit wordt verder versterkt door de 7. Gemeente Oude IJsselstreek (2011), Welstandsnota stimuleren van menselijke kennis en kunde een kritieke succes­ Het regionale ondernemerschapsklimaat is een belangrijke fac- factor voor (economische) groei. De industriële koplopers in tor in onze economische ontwikkeling.12 Onze rode-loper- Oude IJsselstreek werken allemaal vanuit een driedelige visie:

30 OUDE IJSSELSTREEK - TOEKOMSTVISIE OUDE IJSSELSTREEK - TOEKOMSTVISIE 31 DIMENSIES DIMENSIES

personeel, innovatie en duurzaamheid. Zij ontwikkelen en 11. https://www.lisa.nl/include/nl/lisanieuws/pdf/lisanieuws36.pdf produceren lokaal, om hun producten vervolgens wereldwijd te 12. Wageningen University & Research (2020). Een Sprong Voorwaarts exporteren. Goede mobiliteit is dan een voorwaarde.15 13. Gemeente Oude IJsselstreek (2020). Plan B voor Oude IJsselstreek 8 14. Gemeente Oude IJsselstreek (2017). Economische Beleidsvisie Oude Gezond milieu 10. https://gelderland.databank.nl/jive/?report=economie IJsselstreek 2017-2023 (geraadpleegd op 02-08-2019) 15. 8RHK ambassadeurs, GoudappelCoffeng (2019). Uitvoeringsplan We kijken of onze manier van leven toekomstbestendig is. In de Regionale Energie Strategie (RES) wordt voor de hele Mobiliteit Regio Achterhoek Of we niet een te grote hypotheek leggen op natuur en milieu. Achterhoek aangegeven waar er ruimte is voor de opwekking van duurzame elektriciteit en wordt gezocht naar duurzame BODEM EN ONDERGROND warmtebronnen voor de vervanging van aardgas De bodem draagt, produceert, geeft informatie en reguleert. (www.resachterhoek.nl). In de Warmtetransitievisie die volgt Waar de “vieze” bodem soms voor een uitdaging zorgt, biedt de maken we het tijdspad voor de warmtetransitie inzichtelijk. Compacte winkelvoorzieningen 5 schone bodem veel ontwikkelingen en kansen. De bodem is letterlijk de basis voor bijna elke ontwikkeling en CIRCULAIRE ECONOMIE - GRONDSTOFFEN WINNEN, Winkels hebben een belangrijke rol voor de dagelijkse bood- Het Ontwikkelingskader Detailhandel Oude IJsselstreek dat vraagt om integraal en duurzaam bodembeheer. Het is be- VERWERKEN EN (HER)GEBRUIKEN schappen, maar ook voor sociale contacten, werk en reuring in is gericht op het bewerkstelligen van compacte winkelcentra in langrijk om bij herontwikkelingen zoveel mogelijk in te spelen op 76% van het afval in de gemeente wordt gescheiden. Dit het dorp. Beleving en service in het winkelgebied zijn nodig om een fijne omgeving met groen, horeca en ontmoetingsmogelijk- de kansen en bedreigingen van de aanwezige bodemkwaliteit. willen we de komende jaren nog verbeteren met het Van-Af- bezoekers te blijven trekken, want mede door internetwinkels heden.16 In aanloopstraten kan een transformatie plaatsvinden val-Naar-Grondstof-programma (www.vang-hha.nl/). verandert het consumentengedrag. naar bijvoorbeeld wonen om de leegstand tegen te gaan en de In Oude IJsselstreek kijken we hoe we met de bodem en onder- leefbaarheid te behouden. grond kunnen bijdragen aan het invullen van maatschappelijke In 2030 willen we het gebruik van primaire grondstoffen (mine- In onze gemeente zijn de meeste winkels voor alle inwoners behoeften, zoals voedselproductie, energievoorziening (bodem- raal, fossiel en metalen) met 50% verminderen en in 2050 willen dichtbij. Ulft, Terborg en Varsseveld hebben een bovenlokaal 16. Gemeente Oude IJsselstreek (2020). Ontwikkelingskader energiesystemen), drinkwatervoorziening, grondwaterreserves, we volledig draaien op herbruikbare grondstoffen. We streven verzorgingsgebied. Doetinchem ligt vlakbij voor een hoger ni- Detailhandel 2020-2023 natuur, hittestress, klimaatmitigatie en klimaatadaptatie. Slim naar een circulaire economie waarin geen afval meer bestaat veau van voorzieningen. multifunctioneel gebruik van grond en gebouwen kan leiden tot en grondstoffen worden hergebruikt. Daarvoor gaan we als ruimte elders en zo de druk op het grondgebruik verlichten. gemeente zelf meer circulair inkopen. Zo stimuleren en selec- teren we bedrijven om circulair te werken. Ook stimuleren we BIODIVERSITEIT 18 circulair bouwen en andere circulaire bedrijvigheid door samen Al decennialang neemt de biodiversiteit wereldwijd af, ook in te werken in coöperatie Cirkelregio De Achterhoek. Ruimte voor vrije tijd 6 Nederland en Oude IJsselstreek. Dat komt onder andere door afname en versnippering van natuurgebieden, toename van KLIMAATADAPTATIE Er is meer aandacht voor gezondheid, sport en bewegen, gezond alle voorzieningen die daarbij horen. infrastructuur en verstedelijking en modernisering en intensive- Het watersysteem is momenteel ingericht op snelle afvoer van en lokaal eten en tijd voor elkaar. Die aandacht zorgt ervoor dat Deze sector heeft een grote economische potentie die benut ring van landbouw en industrie. water, wat zowel droogte als wateroverlast kan veroorzaken. mensen meer tijd en geld besteden aan hun vrije tijd. Gastvrij- kan worden. Dit is reden dat de gemeente Oude IJsselstreek, Een aantal beken is natuurlijk, maar vele waterlopen zijn afgelo- heid, ontdekken en beleving zijn essentiële factoren om mensen net als partners in de grensregio, vol inzet op groei in kwantiteit Biodiversiteit is ontzettend belangrijk. Biodiversiteit zorgt voor pen decennia aangelegd om het gebied te ontwateren en het ge- te trekken. en kwaliteit van de vrijetijdssector. Daartoe is infrastructuur verscheidenheid van al het leven op aarde en vormt zo letterlijk bied in cultuur te brengen. Het is belangrijk om in de toekomst aangelegd, worden plannen uitgevoerd en wordt een uitnodi- de basis van ons bestaan. De ecosystemen, met biodiversiteit als oog te hebben voor het lokaal opslaan van water, zowel tegen In Oude IJsselstreek komt ongeveer 5% van de werkgelegenheid gingskader ontwikkeld.17 basis, zorgen voor zuurstof, waterzuivering, afbraakprocessen droogte als wateroverlast.21 Bovendien willen we voorkomen dat tot stand door de vrijetijdseconomie. Lokaal geproduceerd voed- en groeiprocessen van gewassen en grondstoffen. regenwater direct het riool instroomt. sel, natuur en landschap en het kunst- en cultuuraanbod dragen 17. Gemeente Oude IJsselstreek (2017). Economische Beleidsvisie De komende jaren onderkennen we dit belang en werken we in bij aan een aantrekkelijke plek voor bezoekers. En de bezoekers Oude IJsselstreek 2017-2023 Oude IJsselstreek met alle mogelijke partners aan een toename De klimaatatlas maakt duidelijk op welke klimaateffecten we zorgen natuurlijk voor een vitale kunst- en cultuursector, met van de biodiversiteit. ons moeten instellen.22 De atlas is tot stand gekomen in een samenwerking tussen de gemeente en Waterschap Rijn en IJssel ENERGIETRANSITIE en vormt de basis voor een onderzoeksagenda. Risicodialogen We willen als gemeente energieneutraal zijn in 2030. Dat be- vormen vervolgens de opmaat naar een visie. tekent 95% CO2 reductie ten opzichte van de CO2 uitstoot in Gezondheid 7 1990. 18. Gemeente Oude IJsselstreek (2021). Visie op landschap, natuur Om dit te bereiken zijn er al veel acties ondernomen. Er is een en groene kernen Een gezonde leefomgeving (zowel fysiek als mentaal) bereiken We faciliteren en bevorderen zoveel mogelijk een goede regionale energiecoöperatie: AGEM. De eerste zonnevelden en 19. Alofs, R., Huijskes, C., Walther, C., van de Meeberg, K. (2020). we door aandacht te hebben voor gezondheidsbescherming en gezondheid en gezonde leefstijl van inwoners door in te zet- windmolens worden geplaatst conform het Uitnodigingska- Uitnodigingskader Lokale duurzame energieopwekking gezondheidsbevordering. ten op voldoende ruimte om te bewegen en te ontmoeten en de der Lokale duurzame energieopwekking.19 Er is een regionaal 20. Gemeente Oude IJsselstreek (2021). Visie op Landschap Visie op openbare ruimte voor iedereen goed toegankelijk te maken. energieloket om inwoners en ondernemers te stimuleren tot landschap, natuur en groene kernen Door gezondheidsbescherming beperken we zoveel mogelijk za- Ook stimuleren we zaken als een gezonde schoolomgeving, energiebesparing. En met het planten van bomen dragen we bij 21. Wageningen University & Research (2020). Een Sprong Voorwaarts ken die een negatieve invloed kunnen hebben op onze gezond- gezonde voeding, gezonde mobiliteit, integrale veiligheid en aan de opslag van CO2.20 22. https://arcg.is/1yeram heid. Denk daarbij aan geuroverlast, lichthinder, geluidsoverlast een groene omgeving. We gaan voor een rookvrije omgeving van en hittestress. Vanzelfsprekend hebben we oog voor een optima- speelplekken en sportverenigingen. Zo dragen we bij aan (men- le kwaliteit van lucht en (drink)water. taal) welbevinden van inwoners.

32 OUDE IJSSELSTREEK - TOEKOMSTVISIE OUDE IJSSELSTREEK - TOEKOMSTVISIE 33 RUBRIEK RUBRIEK

Duitse buren

De directe grensligging van Oude IJsselstreek brengt voordelen met zich mee, zoals de mogelijkheid om van goedkopere producten Samenwerken en diensten in het buurland te profiteren. Daarnaast zoekt Oude IJsselstreek naar grensoverschrijdende samenwerking en kansen voor werkzoekenden, ondernemers en studenten. Het is belangrijk aandacht te hebben voor informatievoorziening, arbeidsbemiddeling, buurtaal en -cultuur, Bedrijven, instellingen en inwoners denken steeds minder of niet meer in gemeentegrenzen. diploma-erkenning, stages, leerwerkplekken Samenwerking is en moet steeds meer onderdeel van onze werkwijze worden. Leven en het en ondernemerschap. Ook hebben we oog voor maken doen we lokaal en samen met onze partners in de regio en Duitsland. de bereikbaarheid: het grensoverschrijdende wegennet en het openbaar vervoer kunnen beter op elkaar aansluiten.

’t is niks zonder mensen Als innovatieve Oude IJsselstreek onderhoudt bilateraal grensoverschrijdende samenwerkingsrelaties die het maken regio op de kaart met Duitse partners, is lid van EUREGIO Rijn Waal en is daarnaast vanuit Regio Achterhoek Zonder inwoners, ondernemers en Oude IJsselstreek te delen tijdens vele Gemeente Oude IJsselstreek ligt in één van onderdeel van EUREGIO Gronau. inhoudelijk betrokken partners kan een ontmoetingen en gesprekken. Daarvoor de meest innovatieve regio’s van Nederland: toekomstvisie niet tot stand komen. Zij zijn we hen zeer erkentelijk. Niet alle de Achterhoek. Oude IJsselstreek is zich maken Oude IJsselstreek. En dus werden input kan letterlijk een plek krijgen in bewust van de noodzaak om regionaal zij de afgelopen jaren uitgenodigd deze toekomstvisie, maar hopelijk is de samen te werken. Met haar lokale focus om hun beelden bij de toekomst van grote lijn van de gesprekken herkenbaar. draagt de gemeente actief bij aan het Achterhoekse economische ecosysteem.

De gemeente investeert in meer ruimte voor innovatie en verdere groei in kwaliteit. Met vele regionale ondernemingen, maatschappelijke organisaties en overheidsinstanties zijn we georganiseerd in 8RHK Ambassadeurs. Daarnaast heeft de gemeente zitting in de Achterhoek Raad en het Dagelijks en Algemeen Bestuur van de Regio Achterhoek. De gemeente neemt actief deel aan de regionale Thematafels en diens partneroverleggen. Samen d’ran

We zijn als gemeente lid van SmartHub Een beweging ontstaat door nu samen te wer- Achterhoek en aangesloten bij de ken met de focus op de langere termijn. Innovatiehub. Daarmee leveren we een bijdrage aan het behouden en binden van Wij kunnen Brede Welvaart niet alleen bewerk- nieuwe generaties voor de regio. stelligen. We hebben commitment van onze En met het voorgenomen lidmaatschap samenleving nodig. Ook blijven we bouwen aan van coöperatief Agro-Innovatiecentrum duurzame samenwerking met onze ketenpart- De Marke participeren we om het ners op diverse thema’s. We vragen hen om Achterhoekse koploperschap in advies waar het relevant is, trekken gezamenlijk kringlooplandbouw, natuurinclusieve op en maken zinvolle vervolgstappen die het landbouw en precisielandbouw te einddoel dichterbij brengen. versterken en verbreden.

34 OUDE IJSSELSTREEK - TOEKOMSTVISIE OUDE IJSSELSTREEK - TOEKOMSTVISIE 35 BRONCKHORST Toekomstvisie in vogelvlucht Feiten & O OOST GELRE ud 5 e IJ Cijfers ss el Groene parels - Groen karakter Oude IJsselstreek versterken Doetinchem - Biodiversiteit 7 - Educatie - Toerisme Het witte vel - Natuurontwikkeling - Onvoorziene toekomst - Landbouw te gast 1 - Experimenteren Westendorp - Flexibiliteit Benut de stroom van - Samen toekomst de Oude IJssel maken - Ecologie A A - Klimaatrobuuste Varsseveld Land Stad leefomgeving 2 - Culturele hotspot DRU - Wonen op en aan het Florerende Smart 13.615 ha 1 water Industry - Recreatie en toerisme - Bruisend vestigings- - Bewegen en klimaat Water Dorpen ontmoeten - Koploper in Smart Aalten Terborg Industry - Goed bereikbaar 180 ha 14 - Werkgelegenheid - Uitnodigend Winterswijk woonmilieu Inwoners Silvolde - Doorlopende leerlijn O Etten u 4 d e Sinderen 39.331 De allernieuwste energie I Js NEDERLAND - Recreatie en beleving se - Off-grid wonen l Bedrijfsvestigingen - Wind, zon en waterstof 6 - Energieneutraal Gezond oud worden - Duurzame logistiek Ulft 3.495 én gezond jong zijn - Bereikbaarheid MONTFERLAND - Inwonersinitiatief - Positieve gezondheid - Naoberschap Varsselder - (digitale) Bereikbaar- heid Vestigingen Breedenbroek - Verantwoordelijkheid 3 Gendringen - Ontmoeten - Bewegen A Vitaal platteland - Lokale voedselketen - Wonen DUITSLAND - Natuurinclusief - Nieuwe (woon)erven - Recreatie en beleven - Ondernemerschap - Weidsheid Netterden - Agricultural techno- Rivierenlandschap logy en innovatie

Kampenlandschap Arnhem Oude IJsselstreek Nederland A Megchelen Heide- en Broekontginnings- Emmerich landschap am Rhein Landbouw Industrie O Veenontginningslandschap ud Handel Zakelijke Isselburg e dienstverlening IJ s Collectieve Ov. dienstverlening sel dienstverlening 36 OUDE IJSSELSTREEK - TOEKOMSTVISIE A OUDE IJSSELSTREEK - TOEKOMSTVISIE 37 Rurhgebied COLUMN OPGAVEN

In Oude IJsselstreek kiezen we voor zeven opgaven die gedreven mensen je meenemen in hun enthousiasme en Kenmerken verbeelding. Hun verhalen zijn één van de vele voorbeelden die die centraal staan op weg naar 2030. De keuze voor deze specifieke zeven opgaven komt voort uit alle bijdragen aan het waarmaken van de Oude IJsselstreekse opgaven. Oude IJsselstreek gesprekken met de samenleving die in aanloop naar deze toekomstvisie zijn gevoerd. Het zijn opgaven De opgaven hebben een inspirerende en uitnodigende werking. De waarmee Oude IJsselstreek antwoorden kan bieden grote lijn van iedere opgave staat, precies zoals een omgevingsvisie Column Flexibel op maatschappelijke uitdagingen die er zijn en als bedoeld is. gemeente verder kan groeien. Het is een bewuste keuze om sommige opgaven plaatsgebonden Kenmerkend voor Voor zes opgaven zijn de ambities in grote lijnen weergegeven. De te formuleren, wat niet wil zeggen dat er op andere plekken geen de brede welvaart zevende opgave (het witte velletje) biedt ruimte voor wat we nog kansen zijn. samenwerken in niet weten. Deze toekomstvisie is niet in beton gegoten en vraagt Concretere invulling en uitvoering krijgt de komende jaren Leefbaarheid en woontevredenheid zijn hoog. om open te blijven staan voor nieuwe opgaven die een antwoord vorm. Voor die verdere invulling spreken we de creativiteit en Veiligheid scoort hoog. En werkgelegenheid op orde. vormen op nieuwe uitdagingen. innovatiekracht van ondernemers en inwoners uit de gemeente aan. Als gemeente zorgen we dat onderliggende beleidsnota’s en Oude IJsselstreek zou Oude IJsselstreek niet zijn als er geen uitvoeringsprogramma’s een stevige basis bieden om op voort te Oude IJsselstreek inwoners en ondernemers waren die direct mogelijkheden zien. bouwen. Die nota’s geven de zorgplicht weer die we als overheid Kenmerkend voor de inwoners, ondernemers Mensen die bij het horen van de opgaven zin in aanpakken krijgen. hebben voor een goede fysieke leefomgeving. door Prof.dr. Gert-Jan Hospers (Stichting Stad en Regio, Na de beschrijving van iedere opgave volgt een interview waarin en hun mentaliteit Radboud Universiteit & Universiteit Twente) Mensen kennen en helpen elkaar, Juist voor de toekomst van de gemeente verbonden via sterke netwerken, Oude IJsselstreek is deze flexibele vorm van aanpakken, korte lijnen. De naam ‘Oude IJsselstreek’ zet buiten- Hoe divers al deze verborgen kampioenen samenwerking het devies. In een tijd waarin staanders makkelijk op het verkeerde ook zijn, ze hebben één ding gemeen: ze alles met elkaar verbonden is en de ont- been. De woorden ‘oud’ en ‘streek’ roepen verstaan de kunst van samenwerking in wikkelingen elkaar in rap tempo opvolgen associaties op met een gebied waar de optima forma. Ondernemers in Oude IJs- is snel kunnen schakelen cruciaal. Telkens mensen terug- in plaats van vooruitkijken. selstreek zoeken elkaar op en slaan de han- komt het erop aan dat je als gemeentebe- Maar wie op het industrieterrein Hofskamp den ineen. Neem de Kaak Groep die enkele stuur per beleidsopgave bepaalt wat het re- in Varsseveld rondloopt, gelooft zijn ogen jaren terug een geavanceerde 3D-printer levante geografische schaalniveau is, welke bijna niet. Het ene na het andere innovatie- aanschafte, niet alleen voor zichzelf, maar partners je nodig hebt en hoe je daarom- ve maakindustriebedrijf trekt de aandacht, ook voor bedrijven uit de buurt. Behalve heen een werkbaar arrangement opzet. of het nu gaat om Van Raam (producent voor het maken van stempels voor bakblik- Bestuurskundigen noemen deze wendbare van aangepaste fietsen), Contour Advanced ken gebruikt Kaak de printer om samen manier van handelen wel ‘adaptief bestuur’, Kenmerkend Systems (bouwer van mobiele laboratoria met regionale ondernemers te experimen- ‘dynamische bestuurskunst’ of ‘dansen door en datacentra) of 247TailorSteel (online teren, leren en innoveren. Ondernemingen de schalen’. Voor economische ontwikke- voor cultuur leverancier van lasergesneden platen en kijken daarbij ook verder dan het bedrijfs- ling trek je bijvoorbeeld op met de buurge- en historie buizen). Vaak zijn het ondernemingen die leven, zoals de Smart Bending Factory in meente, maar op klimaat- en energiegebied Hecht verenigingsleven en veel lokale tradities die tot uiting bij het grote publiek onbekend zijn, maar Varsseveld laat zien. In deze ‘proeffabriek’ haak je aan bij de Achterhoek. En als de komen in schuttersfeesten, kermissen en boerenbruiloften. wereldberoemd in de nichemarkt waarin ze verkennen staalbedrijven en onderwijsin- lobby in Den Haag van belang is, kies je Veel monumenten, ijzerhistorie & DRU-Industriepark. opereren. Ze hebben specifieke knowhow, stellingen uit de wijde omtrek gezamenlijk voor het schaalniveau van Oost-Nederland. Activiteiten zoals samen sporten, muziek maken, feest maken iets unieks en zetten soms wereld- de toekomst van de metaalbewerking. En En bij deze wisselende coalities kan de aard vieren (kermis, carnaval, bruiloft) en naoberschap (bij rouw wijde trends. Oude IJsselstreek heeft flink omdat de ondernemers zich realiseren dat van de partijen verschillen: de ene keer gaat en trouw) zitten in de haarvaten van de inwoners van Oude wat van die ‘verborgen kampioenen’, ook in ze niet alles op eigen kracht kunnen, gaan het om een ondernemers- of bewonerscol- Dossier Toekomst IJsselstreek en dat is wat hen verbindt. de andere kernen van de gemeente. Zo zit ze tevens strategische allianties aan met lectief, de andere keer om het waterschap in Terborg de Kaak Group, een wereldspe- opleidingsinstituten buiten de regio. Zo of de provincie. Adaptief besturen is niet ler op het gebied van industriële bakkerij- kom je bij de Kaak Groep, Hencon en D2D eenvoudig, maar net zoals haar ‘verbor- Kenmerkend machines, terwijl er in Ulft bosbouwvoer- Water Solutions steevast studenten van de gen kampioenen’ is de gemeente Oude tuigen (Hencon), waterzuiveringssystemen HAN, Universiteit Twente en Westfälische IJsselstreek er bedreven in. Een gedeelde Maken zeven Oude voor recreatie (D2D Water Solutions) en uienschilma- Hochschule in Bocholt tegen. De stagiairs liefde voor de lokale woon- en leefomge- Muziek, natuur en cultuur zijn chines (Finis Foodprocessing Equipment) en afstudeerders roemen de creatieve sfeer ving zorgt er blijkbaar voor dat bewoners, uitnodigend voor bezoekers. worden geproduceerd. En wie had ooit en de menselijke maat op werkvloer. Wat bedrijven en bestuurders geneigd zijn tot Van Huntenpop en Hootchie Koe tot gedacht dat de DRU Fabriek van een ver- dat betreft is de slogan van de Universiteit samenwerking om ‘hun’ gebied verder te Huntenkunst, het Hippisch Festijn vallen industriecomplex zou uitgroeien tot Twente (‘hightech, human touch’) ook hele- brengen. Anders dan de naam ‘Oude IJssel- IJsselstreekse Varsseveld, de uitgestrekte natuur een creatieve broedplaats die tot ver buiten maal op Oude IJsselstreek van toepassing. streek’ doet vermoeden, kijken de mensen en Openluchttheater Engbergen. de Achterhoek bekend is? hier juist vooruit! •

38 OUDE IJSSELSTREEK - TOEKOMSTVISIE opgaven 39 OPGAVEN OPGAVEN

GEMEENTELIJKE OPGAVE I 1 Benut de stroom van de Oude IJssel

Ecologie Recreatie en toerisme Wonen op en aan het water Culturele hotspot DRU Klimaatrobuuste leefomgeving Bewegen en ontmoeten INTERVIEW BIJ OPGAVE I 1 Schitteren aan het De Oude IJssel vormt het natuurlijke ‘blauwe goud’ dat door onze gemeente stroomt. De gemeente zet de komende jaren in op het water bij Terborg benutten van alle kansen die de Oude IJssel als zone biedt. Het gebied op en rondom de rivier kan een vliegwiel zijn voor toerisme en recreatie, bedrijvigheid, klimaatvraagstukken en wonen. INTERVIEW MET:

LEVEN van het water genieten via wandel- en fietspaden die plekken met Guus Böhmer en Maurice Ebbers Om te wonen willen we de Oude IJsselzone aantrekkelijk maken elkaar verbinden. Voorzitter en penningmeester Terborg Centraal voor (nieuwe) inwoners. Het gebied biedt een prachtig woonmilieu, maar de bestaande woningvoorraad sluit niet altijd aan bij de vraag. Door te investeren in de Oude IJsselzone maken we het gebied We bieden ruimte aan wonen op en aan het water. Aan duurzame tot een aantrekkelijke (leef)omgeving voor inwoners, toeristen en woningen en aan experimentele en bijzondere woonvormen. Van recreanten. De Oude IJssel is veel meer dan alleen een Het stadsstrand aan de Ettense zijde is een Werk samen met anderen en gun elkaar waterwoningen tot ‘tiny boats’, we denken in principe over alles rivier die door onze gemeente stroomt. Het regionale publiekstrekker.” kansen. Dan krijg je veel meer voor elkaar mee. HET MAKEN stroomgebied van het water biedt unieke en pluk je er zelf ook de vruchten van. Onze gemeente heeft een ondergrond die niet gevoelig is voor kansen op het gebied van wonen, recreëren WAAR KOMT JULLIE PLAN VANDAAN? Wij namen voorbeeld aan andere aanspre- Het is nodig om het gebied op en rondom het water beter te be- verzakkingen door droogte en de kans op wateroverlast door hoog en klimaat. Guus Böhmer en Maurice Guus: “We willen veel meer mensen naar kende voorbeelden binnen de Oude IJssel- stemmen. Gemeente oude IJsselstreek zet in op het toestaan van water in rivieren is nihil. Voor uitdagingen rondom klimaatbe- Ebbers zagen dat en werkten, namens Terborg trekken om te winkelen en te laten zone, zoals de revitalisering van Engbergen, meer recreatie op meer locaties aan de Oude IJssel. In samen- stendig wonen biedt het gebied van de Oude IJssel een prachtig Terborg centraal, samen met Terborgs zien wat Terborg te bieden heeft. Al jaren de herontwikkeling van het DRU-complex, werking met Waterschap Rijn en IJssel willen we de rivier beter woongebied. Belang en dorpsbelang Etten aan een plan werd er gesproken over de Hoofdstraat KUBAAI in Bocholt, Isseldocks in Doetin- bevaarbaar maken, met bijvoorbeeld kano- en vaarroutes van en om die kansen te benutten. en de winkels. Door de blik te verrui- chem en de transformatie van het havenge- naar Anholt en Doesburg. Om de doorgang naar Duitsland mogelijk De Oude IJssel kan een structurele bijdrage leveren aan de uitda- men en van de opgave een visie te maken bied in Doesburg.” te maken, zien we het liefst een sluis in plaats van een stuw bij gingen die er zijn rond het veranderende klimaat. Bij het ontwik- HOE WILLEN JULLIE TOEKOMST waar recreatie onderdeel van is, kwam de Gendringen. kelen van onze plannen, houden we rekening met de functie die de MAKEN IN OUDE IJSSELSTREEK? verbinding met de Oude IJssel in beeld. WANNEER IS DE GEMEENTELIJKE OP- zone heeft als het gaat om het vasthouden, bergen en afvoeren van Maurice: “In de toekomst worden Terborg Jarenlang keerden we die de rug toe. Het GAVE OUDE IJSSELZONE VOOR JULLIE DRU Industriepark is al een unieke locatie als het gaat om het water. En met de ecologische verbindingszone die de Oude IJssel en Etten verbonden door een landschaps- gebied tussen Etten en Terborg, daar wordt GESLAAGD? beleven van industrieel erfgoed. Het is de centrale plek in onze vormt voor waterleven, zoals otters en vogels. park waarin de Oude IJssel centraal ligt. In helemaal niks mee gedaan. Dat gaan we an- Maurice: “Wij zijn blij als het stadspark er gemeente waar sociaal-maatschappelijke functies, kunst & cultuur, Het gebied moet worden ingericht op droogte én hogere piekaf- het park kijken mensen vanuit hun apparte- ders doen. Van het één kwam het ander. Nu is én onderdeel is van de Oude IJsselzo- onderwijs & innovatie (start-ups), wonen en werken samenkomen. voeren. We stimuleren Nederlandse en Duitse waterbeheerders en ment uit over de rivier en zien hoe mensen ligt er een breed gedragen visie die richting ne-route die in 2030 door vele mensen Het bestaande industriepark biedt enorme kansen voor verdere ontwikkelaars om afspraken met elkaar te maken over waterveilig- hun bootje aanleggen. Mensen wandelen en geeft en hopelijk aanzet om mooie ideeën wordt bezocht. Wij geloven dat de hele re- uitbreiding van wonen, horeca en toerisme. Letterlijk dus een heid, waterkwaliteit en biodiversiteit. fietsen over één van de vele verbindende te realiseren.” gio aantrekkelijker wordt voor (toekomsti- smeltkroes van hoogwaardige voorzieningen voor onze inwoners, paden. ge) inwoners, ondernemers en toeristen als de grensregio en daarbuiten. Vanaf de rivier loopt een logische route WAT IS JULLIE TIP AAN ANDEREN? er over de hele stroomlinie mooie plekken Belangrijke nota: naar het knusse centrum van Terborg, dat Guus: “Onze tip zou zijn: kom uit je eigen zijn om te wonen, verblijven en onderne- Aan de vaarroutes zoeken we nieuwe ruimte voor aantrekkelij- - Samen, voor een ijzersterk DRU Industriepark. Dromen, aangekleed is met veel overhangend groen zaak, anders komen die klanten niet. Denk men. Ons stadspark wordt zo’n plek.” ke aanlegplekken, zoals jachthavens en horeca. We ontwikkelen Denken, Doen (2018) en aantrekkelijke verblijfsplekken, zoals de na over projecten die echt bijdragen aan groene ruimtes om van de rust te genieten. Ook op de kade kun je Sint Joris pomp. een kwaliteitsslag voor het héle gebied.

40 OUDE IJSSELSTREEK - TOEKOMSTVISIE OUDE IJSSELSTREEK - TOEKOMSTVISIE 41 OPGAVEN OPGAVEN

GEMEENTELIJKE OPGAVE II 2 Florerende Smart Industry

Bruisend vestigingsklimaat Uitnodigend woonmilieu Werkgelegenheid Goed bereikbaar Koploper in Smart Industry Doorlopende leerlijn

Een bloeiende en concurrerende lokale economie heeft een aanzuigende werking op mensen en kapitaal waarmee demografische ontwikkelingen kunnen worden gekeerd INTERVIEW BIJ OPGAVE II en wonen een boost krijgt. Drie duidelijke clusters dragen bij aan een robuust eco- nomisch systeem. Werken op De Rieze, innoveren op het DRU Industriepark en rond Varsseveld is de innovatieve en hightech maakindustrie dominant. Gemeente Oude 2 IJsselstreek zet zich daarmee de komende jaren nog beter op de kaart en zet in op het Het VIP, ontwikkelen van het nieuwe Varsseveld Industriepark (het VIP). LEVEN Bijvoorbeeld, bij de koop van een stuk grond, koop je 10% extra smart tech hotspot In Oude IJsselsteek komen landschap, natuur en hightech bij elkaar. grond om te besteden aan ‘groen/natuurzone’ of we verwachten Toekomstbestendige bedrijventerreinen nodigen uit tot innova- dat je werk biedt aan mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt. tie, inspiratie en recreatie. Zo ook het VIP. We bieden er ruimte Woningen die nieuw worden gebouwd, voldoen aan standaarden INTERVIEW MET: aan (lokaal) ondernemerschap en met name aan de innovatieve voor circulariteit en duurzaamheid. maakindustrie. De bedrijven staan ruim en in het groen. Het gebied Luke Gilbers, Jan Willem Boezel en Marco Willemsen is klimaatbestendig en veilig, ingericht voor ommetjes en goed We hebben nadrukkelijk oog voor de bredere context. Zo vergroten Ondernemers op industriepark Hofskamp bereikbaar met de fiets, auto en mogelijk OV. we de kracht van onze gemeente. We zijn gebaat bij een optimale Niet alleen op het terrein is innovatie voelbaar, al vanaf de snelweg bereikbaarheid. We benadrukken de nabijheid van Airports Weeze worden mensen nieuwsgierig gemaakt naar Oude IJsselstreek als en Düsseldorf en internationaal treinstation Emmerich/Oude koploper op het gebied van Smart Industry. IJsselstreek. Spoor, luchthavens, water- en snelwegen zorgen voor Aan tafel zitten Jan-Willem Boezel (Van HET VIP, DÉ HIGHTECH HOTSPOT VAN nelen op het dak, wadi’s om wateroverlast een logische verbinding met Rotterdam, het Ruhrgebied en de rest Raam), Marco Willemsen (Frontis) en Luke DE WERELD? en droogte tegen te gaan en over manieren Een passend en uitnodigend woonmilieu is essentieel om aan- van de wereld. Gilbers (Waterkracht). Drie ondernemers Marco: “Het belangrijkste ingrediënt, de om gezond gedrag van medewerkers te trekkelijk te zijn voor medewerkers en studenten. Dat omvat naast We nemen initiatief om de ambitie tot doorontwikkeling van de N18 met een bedrijf op industriepark Hofskamp innovatieve maakindustrie, is natuurlijk al stimuleren.” voldoende passende woningen, ook onderwijs, netwerken, (digitale) tot een regionale stroomweg (100 km/uur, 2x2 rijstroken, ongelijk- en allemaal een vooruitstrevende blik op de aanwezig. Laten we dat op een on-Achter- bereikbaarheid, een duurzame leefomgeving en een vitaal econo- vloers) waar te maken. De beoogde realisatie van de RegioExpres toekomst. hoekse manier uitdragen. Daarmee trekken HOE BLIJFT OUDE IJSSELSTREEK misch ecosysteem. (sneltrein Doetinchem – Arnhem) maakt het voor studenten en we nieuwe innovatieve bedrijven en verster- INNOVEREN? forensen interessanter om in onze gemeente te wonen, te studeren HOE WILLEN JULLIE TOEKOMST MA- ken onze positie. Jan-Willem: “Nieuwe frisse ideeën binnen- HET MAKEN en te werken. Ook het slim organiseren van vervoer heeft onze KEN IN OUDE IJSSELSTREEK? Bedrijven zijn er binnen hun vakgebied bezig halen is essentieel. Via een Innovatiehub Met de rode-loper-benadering faciliteren we bedrijven optimaal, volle aandacht. Juist in onze regio, waar het vervoersaanbod kwan- Jan-Willem: “Als voorzitter van de VIV, denk met de laatste ontwikkelingen en ontvangen trekken we high potentials van hogescho- zodat zij zich kunnen blijven ontwikkelen. Dat komt ten goede aan titatief minder is en de afstanden groter zijn, moet op innovatieve ik dat ik namens ons allemaal spreek als ik hier internationale gasten en uitmuntende len en universiteiten. de economie en de werkgelegenheid. wijze (Mobility as a Service en deelconcepten) worden voorzien in zeg dat we van het Varsseveld Industrie- studenten van alle niveaus en uit alle wind- Het liefst zie ik een eigen ecosysteem de mobiliteitsbehoefte van inwoners. park (VIP) dé hotspot maken voor hightech streken. Dat vraagt natuurlijk ook om een van talent in onze gemeente: we grijpen Binnen de gemeente hebben we een continue interactie met diver- maakindustrie. De hightech maakindustrie goede bereikbaarheid van het park.” middelbare scholieren ‘bij de kladden’ se onderwijsinstellingen. We stimuleren het opstarten en aantrek- levert al jaren een grote bijdrage aan de en we laten ze nooit meer gaan. Na een ken van start-ups en er is volop experimenteerplek op de DRU en economische positie van Oude IJsselstreek. WAT MAAKT HET VIP UNIEK? (snuffel)stage, vinden mensen er plek voor bij het CIVON. Zo creëren we een uitstekende (eigen) kweekvijver Ook internationaal staan we bekend om Luke: “Toeleveranciers en maakindustrie hun eerste start-up, scale-up en dan een en toestroom van innovatief talent dat zich kan vestigen in de het bedenken én realiseren van oplossin- zitten op het VIP bij elkaar in het netwerk. vestiging op het VIP. Natuurlijk kunnen ze gemeente. Belangrijke nota’s: gen voor wereldwijde maatschappelijke We versterken elkaar echt.” ook passende woonruimte in onze gemeen- - Economische Beleidsvisie Oude IJsselstreek 2017-2023 (2017) uitdagingen op het gebied van voeding, Marco: “Dat zie je ook terug in het ontwik- te vinden. Telkens als iemand denkt dat ‘ie De energietransitie en circulair leven hebben een prominente - Mobiliteitsagenda Achterhoek (2019) 8RHK ambassadeurs mobiliteit, gezondheid, veiligheid, energie- kelen en verduurzamen van gezamenlijke niet verder kan, is er toch weer een nieuwe plek in de ontwikkeling van het VIP. We stellen maatstaven, vanuit - Woningbouwplanning Oude IJsselstreek (2016) transitie en klimaatverandering. Door het faciliteiten. Wij zien liever dat we het hele kans.” environmental SROI, die bijdragen aan energiebesparing, duurzaam - www.hetvip.nl VIP te ontwikkelen, blijven we economisch gebied collectief verduurzamen, dan dat en lokaal opwekken van energie en schoon, circulair en duurzaam - Plan B voor Oude IJsselstreek (2020) en technologisch vooroplopen. In 2030 zijn ieder bedrijf dat voor zichzelf moet orga- bouwen. Dit doen we vanuit het adagium: voor wat, hoort wat. we nummer één van de topsector Hightech niseren. Dan hebben we het over zonnepa- Systemen & Materialen (HTSM).”

42 OUDE IJSSELSTREEK - TOEKOMSTVISIE OUDE IJSSELSTREEK - TOEKOMSTVISIE 43 OPGAVEN OPGAVEN

GEMEENTELIJKE OPGAVE III 3 Vitaal platteland

Lokale voedselketen Nieuwe (woon)erven Ondernemerschap Agricultural technology en Natuurinclusief innovatie Weidsheid Recreatie en beleven

INTERVIEW BIJ OPGAVE III 3 Natuurinclusief wonen, werken en eten Het agrarisch buitengebied is een belangrijke en karakteristieke pijler in onze gemeente. De landbouwsector is voor ons als plattelandsgemeente een cruciale sector, zowel qua economische omvang als qua ruimtebeslag INTERVIEW MET: in het buitengebied. Wij zien dat het platteland zich het komende decen- nium ontwikkelt tot een multifunctioneel buitengebied. Maurits Steverink Trekker en coördinator ‘Platform Achterhoek Food’

LEVEN Het platteland biedt letterlijk ruimte aan gezond leven. Inwoners en We stimuleren innovaties die samenkomen in de landbouw en de Als trekker en coördinator van het LEADER het stimuleren van biodiversiteit, duurzaam zitten (inter)nationale bekende experts en toeristen kunnen er bewegen, sporten, lokaal en gezond eten. Het voedselketen. Denk daarbij aan circulaire bedrijfsvoering en kring- Achterhoek project ‘Platform Achterhoek materiaal gebruik, drinkbaar grondwater, vakmanschap. Steeds meer mensen willen buitengebied wordt binnen de kernen gehaald door lokale afzet van looplandbouw, precisielandbouw en ketenbenaderingen. Ook digita- Food’ heeft Maurits Steverink als geen geen fossiele energie, vogels en bijen in weten waar hun eten vandaan komt en op streekproducten. Door herstel en versterking van landschaps- en lisering en Artificial Intelligence zullen een cruciale rol gaan spelen. ander een visie op een vitaal platteland in stand houden. Werken aan een circulaire een duurzame manier leven en beleven. cultuurhistorische waarden én door een goede bereikbaarheid blijft Het aangelegde glasvezelnetwerk rondom de kleine kernen in het Oude IJsselstreek. Platform Achterhoek economie, zonder afval en uitputting en Als iedereen meedoet en we cross-overs het gebied aantrekkelijk om te beleven. buitengebied voorziet in de behoefte van moderne (landbouw) Food draagt door projecten en structuur in met respect voor mens en natuur.” maken met bijvoorbeeld toerisme, kunnen bedrijven. Het biedt hen mogelijkheden voor onder andere smart de regio bij aan het verduurzamen van de we van de natuurinclusieve Achterhoek Als gemeente stimuleren we bewustzijn van de natuur. Gebrui- farming. voedselketen én aan een mooi landschap IS DAT HETZELFDE ALS een prachtig businessmodel maken. Als kers van het gebied weten de natuur op waarde te schatten. Een en natuur. KRINGLOOPLANDBOUW? we dat goed uitdragen, trekken we nieuwe natuurinclusief leven lijkt ons mogelijk in Oude IJsselsteek. Het Toeristische ontwikkelingen en eventuele nieuwe vestiging van “Het woord kringlooplandbouw wordt nu bewoners, bezoekers en ondernemers.” platteland kan de motor zijn om systemische opgaven rond ener- bedrijven in het buitengebied willen we zoveel mogelijk plaats HOE WIL JIJ TOEKOMST MAKEN IN volop gebruikt dankzij minister Schouten, gie, circulariteit, klimaatadaptatie, biodiversiteit, leefomgeving en laten vinden op erven van boeren die vrijkomen. Zo houden we het OUDE IJSSELSTREEK? maar legt wat mij betreft veel te veel VEEL NIEUWE BEDRIJVIGHEID DUS? landschap verder te brengen. gebied aantrekkelijk en voorkomen we ondermijnende criminaliteit “In 2030 is de Achterhoek het Italië van nadruk op alleen de landbouw. De tijd dat “Gebruik ruimte van vrijkomende en onveiligheid in leegstaande stalgebouwen. Functieverandering Noordwest Europa: natuurinclusief wonen, alles buiten de kernen boerengebied is en gebouwen en kavels om plek te bieden Met nieuwe woningbouwconcepten willen we bouwen voor jonge- van bestaande percelen en de mogelijkheid om boerderijen te split- werken en eten zijn er de normaalste dat we in de kernen vestigingsvraagstukken aan ambachtelijke, duurzame bedrijven, ren en ouderen in het buitengebied mogelijk maken. Denk daarbij sen kunnen daarbij nodig zijn. Al dit soort ontwikkelingen verster- zaak van de wereld. Voedsel is daar de hebben, ligt achter ons. Ook scholen, zorgboeren en vergaderruimtes in oude bijvoorbeeld aan het landschappelijke Es-wonen. ken het landschap. verbindende factor in, iedereen moet bedrijven(terreinen), sportvelden en boerderijen. En zorg voor aanpassing van immers eten. Oude IJsselstreek is één van particulieren kunnen bijdragen aan een regelgeving en infrastructuur. Dan denk HET MAKEN de spelers die dat samen met vele anderen natuurinclusieve samenleving.” ik bijvoorbeeld aan het eenvoudig kunnen De landbouwsector is volop in beweging. Dat vraagt om meebewe- mogelijk maakt. aanpassen van de bestemming van een gen en innoveren als het om het buitengebied gaat. Er is een mooie Belangrijke nota’s: HOE KRIJGEN WE IEDEREEN IN boerderij en de bereikbaarheid ervan door koppeling te maken met de innovatiekracht en maakindustrie in - Visie op Vitaal en leefbaar platteland (2021) LEG EENS UIT, ‘NATUURINCLUSIEF’? BEWEGING? wegen en fietspaden. Als iedereen de fun onze gemeente. We maken gebruik van de nieuwste kennis van za- - Functies zoeken plaatsen zoeken functies (2006) “Natuurinclusief betekent in mijn ogen “Er ligt een prachtige kans om ons op ziet van natuurinclusiviteit, kunnen we het ken, die bijvoorbeeld wordt opgedaan door het coöperatief Agro-In- Regio Achterhoek dat we natuurlijke oplossingen toepassen de kaart te zetten als natuurinclusieve ook integreren in ons leven en naar buiten novatiecentrum De Marke en Civon. - Plan B voor Oude IJsselstreek (2020) en de natuur versterken. Zet in op minder regio. De markt daarvoor is gunstiger presenteren. Zo blijft onze hele gemeente vervuiling, minder bestrijdingsmiddelen, dan ooit en in onze gemeente en regio vitaal!”

44 OUDE IJSSELSTREEK - TOEKOMSTVISIE OUDE IJSSELSTREEK - TOEKOMSTVISIE 45 OPGAVEN OPGAVEN

GEMEENTELIJKE OPGAVE IV INTERVIEW BIJ OPGAVE IIV 4 De allernieuwste energie 4 Energiehotspot Recreatie en beleving Duurzame logistiek Netterden Energieneutraal Wind, zon en waterstof Off-grid wonen Bereikbaarheid

In onze gemeente vinden ontwikkeling plaats op vele fronten, van woningbouw tot het ontwikkelen van industrie en bereikbaarheid. Bij al die ontwikkelingen maken we optimaal gebruik van de meest duurzame en nieuwste vormen van energie. We willen als gemeente energieneutraal zijn in 2030.

INTERVIEW MET: LEVEN Samen gaan we ‘van het aardgas af’. We stimuleren het gebruiken De netcapaciteit is een probleem voor het afvoeren van (te veel) Dick Snippe en opwekken van duurzame energie, zowel op grote schaal als ook opgewekte zon- en windenenergie. Waterstof kan worden ingezet Directeur Netterden Zand en Grind op particuliere daken. Nieuwe gebouwen worden al zonder ga- als energiedrager die de piekspanningen op kan vangen. Waterstof saansluiting gebouwd. Bij bestaande gebouwen moeten eigenaren past uitstekend bij ons als smart tech gemeente. Netterden Zand vaak nog isoleren en op een andere manier warmte verkrijgen. We & Grind is een aantrekkelijke testlocatie voor waterstof waar ook bieden daarover bij/met het Agem Energieloket inspiratie, infor- Liander gebruik van kan maken. matie en hulp aan inwoners, bedrijven en non-profit organisaties. We onderzoeken in co-productie met ketenpartners, zoals netbe- We spreken met Dick Snippe, directeur van DE GEMEENTE WIL DAT HET GEBIED de ecologie van de plas heeft. Als dit goed Daarnaast doen we onderzoek naar alternatieven voor aardgas om heerders en provincie, de mogelijkheid voor een waterstoffabriek. Netterden Zand en Grind. Hij onderstreept TEN NOORDEN VAN NETTERDEN IN uitpakt, zijn er met de juiste onderbouwing woningen en kantoren te verwarmen. De energie voor deze fabriek wordt rechtstreeks geleverd door het belang van verduurzaming en het ge- 2030 HÉT VOORBEELD IS VAN DE AL- zeker mogelijkheden voor een verruiming Dit komt samen in onze visie op de warmtetransitie. Eind 2021 windturbines en zonneparken. bruik van nieuwe energie. We stellen hem LERNIEUWSTE EN DUURZAME ENER- van deze vorm van energieopwekking in de moeten we een planning klaar hebben wanneer welke wijk van het een aantal vragen over de toekomst van GIE. HOE KIJKT U DAARNAAR? toekomst.” aardgas af gaat. Daarna gaan we per wijk een plan maken hoe dat Er is een groeiende stroom vrachtverkeer door de groei van de Oude IJsselstreek op dat vlak. “Het dorp Netterden en omgeving heeft gebeurt en welk alternatief voor aardgas het beste is voor elke wijk. logistieke hub DocksNLD op de grens van Netterden en ’s Heeren- al jaren een groot aandeel in duurzame WELKE KANS MOETEN WE ZEKER berg en de geplande doortrekking van de A15. We zoeken Europese HOE WILT U TOEKOMST MAKEN IN energieproductie door de zes bestaande BENUTTEN ALS HET GAAT OM DÉ HOT- HET MAKEN samenwerking op het gebied van waterstof als nieuwe brandstof OUDE IJSSELSTREEK? windturbines. Ook wij dragen daaraan bij SPOT VAN NIEUWE ENERGIE? Het gebied ten noorden van Netterden wordt de motor en het voor de toekomst, zodat we het vrachtverkeer daarvan kunnen “We kunnen alleen maar toekomst maken door de realisatie van het eerste drijvende “Logistiek gezien ligt Netterden op een voorbeeld voor de nieuwste fase van de energietransitie. Het voorzien. De nu nog beruchte dozen van DocksNLD, straks op in- als we in alles wat we doen inzetten op een zonnepark van Oost-Nederland op ons internationale logistieke hotspot, zowel weidse gebied bij Netterden leent zich goed voor windenergie. novatieve wijze ingepast in het landschap, worden wat ons betreft energietransitie. De aarde raakt uitgeput, terrein in Gendringen. We hopen dat inwo- qua spoor, water als snelweg. De gemeente Windpark Den Tol ontwikkelt een tweede lijn windturbines, parallel het voorbeeld van duurzame en verantwoorde logistiek. en er ligt nu nog een kans om dat tij te ners en bedrijven daardoor nog bewuster Montferland biedt al ruimte aan een logis- aan de bestaande. We gaan een duurzame samenwerking aan met keren. Daar moeten we wel hard voor aan worden van de kansen die nieuwe energie tieke hub (DocksNLD) en heeft nog plannen Netterden Zand & Grind om nog meer zonne-energie op water op het werk. Wij niet alleen. Het heeft meer biedt. Het lijkt mij fantastisch als we daarin die uit te breiden. Er ligt een kans om daar te wekken. Belangrijke nota’s: impact als partijen samenwerken op een voorop blijven lopen. Binnen ons project een voorbeeld van duurzame, energieneu- - Uitnodigingskader Lokale duurzame energieopwekking duurzame manier, letterlijk en figuurlijk. Azewijnse Broek is naast het vergroten trale en verantwoorde logistiek te maken.” De uitbreiding van Netterden Zand en Grind gebruiken we om een (2020) Inwoners, gemeente, energieleveranciers van de biodiversiteit in het gebied, het landschappelijk aantrekkelijk recreatiegebied te creëren tussen de - Rode Loperbeleid uit Economische Beleidsvisie en bedrijven. Uit ervaring kan ik zeggen opwekken van duurzame energie een lijnen van de windturbines in. We herstellen landschapselemen- Oude IJsselstreek 2017-2023 (2017) dat Netterden een uitstekende omgeving is doelstelling. We gaan uitvoerig monitoren ten en versterken de groene zone rondom Netterden. Bezoekers - https://www.wrij.nl/thema/kennis-informatie/ voor zo’n samenwerking.” welke effecten het huidige zonnepark op komen voor een unieke beleefervaring op het vlak van nieuwe waterthema’-0/energieneutraal/energieneutraal/ energie. Het zicht op de windturbines en het zonnepark vormt het thermische-energie/ Kinderdijk van de 21e eeuw.

46 OUDE IJSSELSTREEK - TOEKOMSTVISIE OUDE IJSSELSTREEK - TOEKOMSTVISIE 47 OPGAVEN OPGAVEN

GEMEENTELIJKE OPGAVE V 5 Groene parels

Groen karakter versterken Toerisme Biodiversiteit Natuurontwikkeling Educatie Landbouw te gast INTERVIEW BIJ OPGAVE V 5 Glansrijke natuurontwikkeling voor de Vennebulten

Van de Slangenburg tot de Vennebulten en van het Zwarte Veen tot de INTERVIEW MET: Anholtse bossen vormen prachtige landgoederen, oude bossen en natuurgebieden een groene parelketting door Oude IJsselstreek. Pim Leemreise De opgave ‘Groene Parels’ zet in op het verder versterken van dit Directeur Stichting De Vennemarke karakteristieke landschap.

LEVEN Pim Leemreise is directeur van Stichting meer plekken zijn met bijzondere natuur- ontstaan de komen de tijd. Mensen moeten We gebruiken het landschap iedere dag. Zodra we ons huis uit We dragen als gemeente zelf actief bij aan meer biodiversiteit en De Vennemarke. Deze stichting beheert waarden. Die moeten we koesteren om de soms even tijd hebben om tot concrete stappen om te werken of te ontspannen. Ons landschap geeft het bieden van een groene en gezonde leefomgeving. Het netwerk de Vennebulten en natuurstroken in het natuurlijke waarden te behouden en het ideeën te komen. Zo zijn er gedachten om het gebied karakter. Het is een essentieel deel van ons cultureel van verharde wegen, fiets- en zandpaden zorgt ervoor dat het Zwarte Veen. Bomen namen de heide over liefst te herstellen. delen van het gebied extensiever te bewer- erfgoed. landschap bereikbaar en toegankelijk is en vergroot de mogelijkhe- op de Vennebulten waardoor kenmerken- Natuur bestaat niet altijd uit niets doen. ken. Ik kan me voorstellen dat agrariërs den voor vrijetijdseconomie en educatie. de planten en dieren van de heide in de Juist door actief landschapsbeheer, creëer aan dat idee moeten wennen, maar het is We stimuleren dat onze inwoners het landschap waarin ze leven Ook grondeigenaren stimuleren we tot natuurontwikkeling. Onze verdrukking kwamen. De stichting helpt de je diversiteit. Zo hebben we de Rijsbes nog wel een ontwikkeling die vermoedelijk over beter leren kennen. Kennen is de eerste stap om vervolgens ons aansluiting bij het Gelders Natuurnetwerk biedt daarvoor extra natuur een handje. Door het juiste beheer net weten te behouden. Zonder onze inzet een paar jaar verplicht wordt gesteld door landschap te kunnen waarderen, ontwikkelen, verbeteren en uit- kansen. van de Vennebulten en het Zwarte Veen was de plant voorgoed verdwenen.” Brussel. Wij sorteren daar vast op voor.” breiden. komen bijzondere soorten terug. Doorlopend zijn we op zoek naar nieuwe ideeën en kansen die GEMEENTE OUDE IJSSELSTREEK WIL WELKE UNIEKE KANS MOGEN WE NIET HET MAKEN bijdragen aan het behouden en blijvend ontwikkelen van de natuur, HOE WIL JE TOEKOMST MAKEN IN INZETTEN OP HET VERSTERKEN VAN UIT HET OOG VERLIEZEN? Biodiversiteit is de basis van ons bestaan en dus is het belangrijk landgoederen en het groen. Daarvoor werken we intensief samen OUDE IJSSELSTREEK? DE KETTING MET GROENE PARELS IN “Vergeet bij het aantrekkelijk maken van de om het landschap en het groene karakter te behouden voor onszelf met particulieren, Natuurmonumenten, Geldersch Landschap en “We zien in toenemende mate aandacht DE GEMEENTE, HOE KIJK JIJ DAAR- groene gebieden niet om ook routes aan te en de generaties na ons. Kastelen, Staatsbosbeheer, aangrenzende gemeenten (ook in Duits- voor natuur en landschap, zoals voor NAAR? leggen. Landgoederen en natuurgebieden Er zijn parels waar flora en fauna alle ruimte krijgen en parels die land), VAL, LTO en vele anderen. patrijzen, wilde bijen en andere insecten. “De Vennebulten en het Zwarte Veen mag kunnen schitterend met elkaar verbonden ruimte bieden aan vergroening en verduurzaming van de land- Ook zijn er veel vrijwilligers actief op het je zeker beschouwen als parels, al kunnen worden door wandel- en fietsroutes over bouw- en vrijetijdssector. gebied van natuurbescherming en land- ze nog veel harder glanzen. Op dit moment bestaande wegen, fiets- en zandpaden. schapsbeheer. Deze aandacht is ontstaan werken partijen als gemeente, water- Langs al die routes kun je natuurlijk extra Woningbouw kan mogelijk zijn als agrarisch vastgoed wordt Belangrijke nota’s: door het steeds verder verschralen van de schap, provincie en vrijwilligers namens De aandacht hebben voor ontspanning en gesloopt of getransformeerd. Landschappelijk inpassing is een ver- - Visie op landschap, natuur en groene kernen (2021) natuurkwaliteit van het agrarisch cultuur- Vennemarke aan een visie voor het gebied, recreatie én voor het realiseren van doelen eiste om aan te tonen dat het woningbouwplan ruimtelijke kwaliteit - Natuurbeheerplan 2021 Provincie Gelderland (2020) land. Het wordt er steeds stiller. waarna vele andere partijen uitgenodigd op het gebied van natuur, klimaat en milieu. biedt. Een andere optie waarbij woningbouw in het buitengebied Provincie Gelderland Lokaal komen er initiatieven zoals nieuwe worden aan te haken. Gebiedsontwikkeling Daarmee kun je de kracht van het groen mogelijk is, is bij landgoedontwikkeling waarbij natuurontwikkeling - Beleidsnotitie recreatie en toerisme (2020) landgoederen en nieuwe natuur. Denk aan is altijd een gezamenlijk project. heel sterk neerzetten.” de tegenprestatie is. de Aa-Strang bij Engbergen. Ik geloof dat er Wie weet welke nieuwe initiatieven nog

48 OUDE IJSSELSTREEK - TOEKOMSTVISIE OUDE IJSSELSTREEK - TOEKOMSTVISIE 49 OPGAVEN OPGAVEN

GEMEENTELIJKE OPGAVE VI 6 Gezond oud worden én gezond jong zijn

Inwonerinitiatief Naoberschap Verantwoordelijkheid Bewegen Positieve gezondheid (digitale) Bereikbaarheid Ontmoeten Wonen INTERVIEW BIJ OPGAVE VI 6 Streetball door zelf initiatief te nemen

Oude IJsselstreek is de plek waar mensen zich kunnen ontplooien, INTERVIEW MET: gezond kunnen leven en regie op hun eigen leven hebben. Benny Vonk en Lucas Scholman Initiatiefnemer en deelnemer Stichting Streetball Oude IJsselstreek LEVEN Bewoners van Oude IJsselstreek zijn gehecht aan hun eigen auto- voldoende ruimte voor jongeren om te bewegen en elkaar te nomie. Ze blinken uit in het zelf organiseren van activiteiten die ontmoeten.­ de leefbaarheid in hun omgeving en hun welbevinden vergroten. We sluiten aan op het ondernemerschap en de (digitale) interesses Benny Vonk startte in 2013 met Streetball samenleving en spreek mensen daarop aan. nodig is en daar een plan voor te maken. Daarbij leggen inwoners continu verbinding met mensen uit hun van jongeren. Bij het Almende en Anton Tijdink Techniekopleidin- in Silvolde. Streetball (straatbasketbal) geeft Mooie projecten ontstaan dan vanzelf.” Het liefst met de betrokkenen samen. Ik netwerk. Het naoberschap zit in ons DNA. gen hebben jongeren alle kans zich te ontwikkelen. een positieve uitdaging aan (hang)jongeren geloof niet in het ‘uitrollen van een pro- Om tot duurzame oplossingen te komen is initiatief en betrokken- De (digitale) infrastructuur is goed waardoor jongeren zich binnen en brengt hen letterlijk in beweging. WAT IS VOLGENS JULLIE DE SUCCES- gramma’. Het is veel beter om in te zetten heid van inwoners van groot belang. en buiten de gemeente veilig kunnen verplaatsen; met de bus naar Streetball is inmiddels spin-off voor veel FACTOR OM MENSEN IN BEWEGING TE op eigenaarschap, energie te laten waar de Radstake, op de fiets een avondje stappen in Doetinchem. andere activiteiten. Lucas Scholman KRIJGEN? energie zit en uit te gaan van gemeen- In de basis benutten we vooral de kracht van de maatschappij om ervaart zelf de kracht van Streetball. Benny Lucas: “Doordat ik mee ging doen met schappelijke waarden. Dat geldt niet alleen een plek te maken waar mensen hun leven lang fijn en gezond kun- Jong en oud kunnen zelf initiatief nemen om met een collectief van en Lucas zien een toekomst vol beweging Streetball kwam ik letterlijk weer in be- voor jongeren, maar eigenlijk voor ieder- nen wonen. Om de kracht uit de samenleving optimaal te benutten particuliere opdrachtgevers (natuurinclusieve) woningen te bou- voor Oude IJsselstreek. weging op verschillende fronten. Gewoon een. Bovendien is de laagdrempeligheid een bieden we voldoende aanleidingen voor ontmoeting, duurzaam wen. Samen werken we aan een groenere leefomgeving. een beetje streetballen, dat leek me wel echte succesfactor van wat we doen.” gedrag, leren, spel en bewegen. HOE WILLEN JULLIE TOEKOMST MA- wat. Inmiddels ben ik zelf trainer en houd KEN IN OUDE IJSSELSTREEK? ik me ook actief bezig met het runnen van OUDE IJSSELSTREEK IN 2030? HET MAKEN Benny: “Streetball is in Silvolde ooit gestart jongerencentrum De Lichtenberg, direct Benny: “Een plek waarin mensen uitgeno- Extra aandacht geven we aan twee maatschappelijke uitdagingen: om jongeren een uitdaging te geven en naast de sporthal. Daar ontmoeten we digd en gefaciliteerd worden om dingen te gezond oud worden én gezond jong zijn. overlast te voorkomen. Inmiddels zijn de elkaar en organiseren we activiteiten, zoals doen waar ze energie van krijgen. Die ener- Het streven is dat ouderen in Oude IJsselstreek in 2030 wonen in Belangrijke nota’s: hangjongeren uit 2013 de vrijwilligers van Fataalsessies waarin jongeren een gesprek gie kun je ook uitdragen naar anderen.” woningen die passen bij hun gezinssituatie en hun eventuele zorg- - (vervolg op) Beleidskaders volksgezondheid 2017-2020 nu geworden die het goede voorbeeld hebben over levensthema’s als joyriden, Lucas: “Hopelijk een plek waar ik heer- behoefte. Er zijn voldoende mensen die zorg kunnen leveren. Regiogemeenten Achterhoek “Positieve gezondheid en en wekelijkse sporttraining aan jongeren reanimatie, zinloos geweld of corona. Het lijk woon en een plek om te streetballen Daarnaast maken we gebruik van de kracht van de samenleving om preventie”, Achterhoek gezondste regio geven. thema wordt altijd gekozen op aangeven natuurlijk.” eenzaamheid onder ouderen tegen te gaan. Daar wordt ook direct - Samen langer gelukkig en gezond leven in de Achterhoek. Ik durf wel te zeggen dat het leven van veel van één van de jongeren.” een mooie verbinding gemaakt tussen jongeren en ouderen. Een gezamenlijke, regionale visie op zorg en gezondheid - jongeren die bij ons mee hebben gedaan Thematafel De Gezondste Regio (2020) leuker is geworden voor henzelf. Dat Benny: “Ik geloof dat je mensen in bewe- We willen jongeren zoveel kansen en plezier bieden dat ze, nadat - Gemeentelijke Startnotitie: “op weg naar een stevige dragen ze uit en daarmee inspireren ze ook ging kunt krijgen als je de juiste randvoor- ze het ouderlijk huis uitvliegen, graag in de gemeente blijven wonen sociale basis.” + vervolg (2020) anderen. Naar de toekomst toe zou ik dan waarden en benadering kiest. Dat vraagt óf na een periode van studeren weer terugkeren. Dat betekent ook zeggen: kijk waar de energie ligt in de om iedere keer opnieuw te kijken wat er

50 OUDE IJSSELSTREEK - TOEKOMSTVISIE OUDE IJSSELSTREEK - TOEKOMSTVISIE 51 IDENTITEITSCOLUMNOPGAVEN

GEMEENTELIJKE OPGAVE VII COLOFON Dit magazine is de Toekomstvisie 2020-2030 van gemeente Oude IJsselstreek. Het magazine vormt samen met de 7 Begeleidende notitie Toekomstvisie (2020) Omgevingsvisie Het witte vel Oude IJsselstreek. www.oudeijsselstreek.nl Vanaf de eerste gesprekken is duidelijk geweest dat de Toekomstvisie een levend Onvoorziene > voor de Begeleidende notitie Toekomstvisie (2020) document moet zijn. Want hoe we ook vooruit turen, zowel de nabije als de verre toekomst kennen we niet. Er zullen zich tal van zaken voordoen die ons dwingen toekomst [email protected] deze Toekomstvisie bij te stellen. Hobbels en beren op de weg, maar juist ook > voor vragen of opmerkingen over deze toekomstvisie kansen, versnellingen en innovaties. Het enige dat we zeker weten is dat er vroeg Experimenteren of laat ruimte gaat ontstaan voor dit soort zaken. Om onszelf in de Toekomstvisie MAAK TOEKOMST IN OUDE IJSSELSTREEK (2020) ook letterlijk de ruimte te geven om in te springen op nieuwe ontwikkelingen Flexibiliteit is een uitgave van de gemeenteraad van gemeente heeft het ‘Witte Vel’ vanaf het begin een plek gehad. Een nog blanco hoofdstuk Oude IJsselstreek. dat symbool staat voor de prachtige onzekerheid van de toekomst en al het Samen toekomst INHOUD moois dat daaruit voort gaat komen. Om uitdrukking te geven aan de kansen van maken Vele inwoners, ondernemers, organisaties en medewerkers het witte vel sluiten we de Toekomstvisie af met een column die (een gedeelte) van gemeente Oude IJsselstreek van de toekomstige mogelijkheden schetst. CONCEPT & REALISATIE Geesje Philippi (Procesmakers), Claasje Reijers (CLAASJE/) REDACTIE Vele medewerkers van gemeente Oude IJsselstreek, Geesje Philippi (Procesmakers), Claasje Reijers (CLAASJE/) De seinen staan op groen FOTOGRAFIE Duncan de Fey en Mathijs Hanenkamp, Jan den Brink, door Ir. Bertram de Rooij (Wageningen Environmental Stan Bouman Research - Wageningen University & Research) CONCEPT, ONTWERP EN UITWERKING MAGAZINE Bas Postma en Marcel te Brake (Diep Arnhem) Ik zal geen uitgebreide wetenschappelijk verhandeling geven over lende ambities en systemen vloeien in die basis samen en staan op ILLUSTRATIES alle transitietheorieën, ‘lock-ins’ of ‘tipping points’, maar het is een duurzame wijze in verbinding. Luister weer naar het landschap. Jenny Hasae, Chris Bosch en Marcel te Brake (Diep Arnhem) belangrijk notie te hebben van het feit dat niets zo veranderlijk is En maak dat ook expliciet: verbeeld, bediscussieer en experimenteer. DRUKKERIJ als de toekomst. Langs de gidslijn moeten voldoende mogelijkheden Een gezond natuurlijk fundament is cruciaal voor een gezonde, Drukkerij Tesink, Zutphen zijn om nieuwe opgaven of urgenties snel aan te haken en te be- bestendige economie en maatschappij. Bovendien is het voor deze schouwen wat dat betekent voor de grotere lijn; zonder dat dat af- gemeente een sterke identiteitsdrager. Zet- en drukfouten voorbehouden. breuk doet aan die grotere lijn. Niet wachten tot de onzekerheden zekerheden zijn, want dan ben je vaak te laat. Anticipeer, beweeg en En laat ik afsluiten met dat grotere verhaal. Hospers benadrukt Deze toekomstvisie is gepubliceerd in 2020. stuur. Blijf vooruit denken. in zijn column over flexibel samenwerken in dit magazine Oude Begin 2020 brachten wij als Wageningen University & Research IJsselstreek de kracht en het potentieel van de gemeente om op een toekomstperspectief uit voor een natuurlijkere toekomst voor verschillende schaalniveaus strategisch te gaan samenwerken. Nederland in 2120. Een perspectief dat alle opgaven waar Neder- Oude IJsselstreek, neem ook zelf regie door nog sterker eigen land voor staat vertaalt in één beeld. Een beeld dat inzicht geeft in ambities en kracht uit te dragen. De gemeente laat al op diverse fundamentele keuzes en ruimtelijke implicaties en daarbij ook ruim- vlakken zien zich zeker te willen roeren. Zet het samenbindende, te voor interpretatie en maatwerk laat. Het heeft de discussie over overkoepelende verhaal nog krachtiger neer in een verbeeldende ‘Waarheen met Nederland?’ duidelijk gevoed. Ook Oude IJsselstreek propositie voor de regio, voorbij de regio en voor de eigen bedrijven is ermee in een nieuw perspectief geplaatst. en bewoners. Laat zien hoe het kan en dat het kan. Durf te dromen, durf te doen! En zo gek is dat niet, als we nu naar de bewegingen in Met groot genoegen draag ik dan ook mijn steentje bij aan de toe- het land kijken. Een groenere economie als potentiële herijking van komstvisie van Oude IJsselstreek. Ik geef een aantal inzichten mee de ruimtelijk-economische dogma’s... Ik ben ervan overtuigd dat de die we bij het opstellen en na het publiceren van het toekomstper- Oude IJsselstreek er meer en meer toe zal doen. Een natuurlijkere spectief van Nederland in 2120 hebben opgedaan. Het plaatst deze toekomst voor Oude IJsselstreek...de seinen staan op groen! toekomstvisie niet alleen in een breder en fundamenteel perspec- tief, maar onderstreept ook de ingezette lijn en ambities van Oude IJsselstreek. Een aanmoediging om de visie van Oude IJsselstreek Belangrijke nota: verder te brengen en de gemeente verder in haar kracht te zetten. - Een natuurlijker toekomst voor Nederland in 2120, Een stap voorwaarts! Wageningen University & Research (2019) Koester de natuurlijke basis en de verscheidenheid daarin. Verschil-

52 OUDE IJSSELSTREEK - TOEKOMSTVISIE 53 MAAK IJSSEL STREEK IN OUDE GEMEENTE OUDE IJSSELSTREEK POSTBUS 42, 7080 AA GENDRINGEN

TELEFOONNUMMER: (0315) 292 292 E-MAILADRES: [email protected]

TOEKOMST TOEKOMST OUDE IJSSELSTREEK - TOEKOMSTVISIE 54