Kresowy Serwis Informacyjny

ORGAN MEDIALNY POROZUMIENIA POKOLEŃ KRESOWYCH Kresowy Serwis Informacyjny Wydanie podwojone www.ksi.kresy.info.pl PAMIĘTAĆ O KRESACH, O MAŁEJ OJCZYŹNIE PRZODKÓW, TO NIE TYLKO OBOWIĄZEK, ALE ZASZCZYT Numer 03 - 2011 15 sierpień N I E Z B Ę D K 2011 KRWAWE ŻNIWA, sierpień 43 Redakcja kowo emocjonalna, ponieważ chodzi o kobiety i dzieci. Na koniec sierpnia wstępnie planowaliśmy zbudowanie Obecny numer naszego serwisu poświę- upamiętnienia w tym rejonie. Odkry- camy pamięci ofiarom mordów nacjo- cie to nieco przesunie tę datę, prawdo- nalistów ukraińskich z OUN-UPA, w podobnie o jakieś dwa miesiące. Jego ostatnich dniach sierpnia 1943r. Druga znaczenie jest jednak ogromne. Każde fala ludobójczych akcji miała miejsce szczątki ofiar, które odkrywamy i- któ w dniach 29-31 sierpnia i dotknęła te- rym jesteśmy w stanie zapewnić godny reny północnej części powiatu włodzi- pochówek, są dla nas ważne. Istotne jest mierskiego i lubomelskiego. Oddziały także, iż będziemy mogli uwzględnić to OUN-UPA przy wsparciu miejscowej odkrycie w budowanym tam upamięt- ludności zaatakowały m.in. wsie: Jan- nieniu” – powiedział sekretarz general- kowce, Kąty, Czmykos, Borki, Holen- ny Rady Ochrony Pamięci Walk i Mę- dry Świerżowskie, Ostrówki i Wolę czeństwa Andrzej Krzysztof Kunert.* Ostrowiecką. Zaatakowano też Polaków Nadal jednak pozostaje wiele innych w powiatach kowelskim, horochow- miejsc, gdzie nikt nie prowadzi prac skim, łuckim, rówieńskim, dubieńskim archeologicznych, jak na przykład ko- i wszędzie tam, gdzie Polacy przyby- lonia Gaj, pow. Kowel, gdzie 30 sierp- wali na żniwa. Było to jednak żniwa nia 1943 r. bojówki UPA wymordowały śmierci: w sierpniu, zamordowano kil- około 600 Polaków. Kolonię spalono. Na zbiorowej mogile w uroczysku stoi kanaście tysięcy Polaków ….Ta fala / toto - znalezione w sieci ludobójczych mordów o ile nie była drewniany krzyż. Postawili go byli większa, to porównywalna z lipcową. mieszkańcy Gaju, którzy cudem ocaleli termin ludobójstwo wszedł za sprawą który nie tylko prof. Szawłowskiego, ale "eksterminacja", zaznaczając, że zostało Rzezi mieszkańców dokonał kureń UPA z masakry. ** Konwencji ONZ w sprawie Zapobie- i dr. Kulińską określa mianem antyukra- użyte "jako ogólne określenie masowej dowodzony przez “Łysoho”. Po zbrodni O takich miejscach również będziemy gania i Karania Zbrodni Ludobójstwa ińskich radykałów. – „ Jest odwróce- zagłady, a nie jako ścisły termin". Skutki pisał w sprawozdaniu do kierownictwa wspominać i pisać, bo nie wolno o tym podpisanej 9 grudnia 1948 r. Natomiast niem pojęć nazywanie antyukraińskimi „ miękkich sformułowań” i „złagodze- Organizacji Ukraińskich Nacjonalistów zapomnieć. Tradycyjnie apelujemy do prof. Szawłowski znany jest w środowi- radykałami tych, którzy ludobójstwo nia retoryki” i fakt, że uczyniono to na (banderowskiej): “(…) 29 sierpnia 1943 naszych czytelników o nadsyłanie do- sku naukowym także jako twórca tzw. nazywają ludobójstwem. Natomiast nie- skutek nacisków strony ukraińskiej, to r. przeprowadziłem akcje we wsiach wodów zbrodni, o których będziemy kwalifikowanej koncepcji ludobójstwa. pokojąca jest rezygnacja z nazywania obraza dla ofiar mordów OUN-UPA, o Wola Ostrowiecka i Ostrówki głowniań- pisać dosłownie w każdym numerze, bo Zaproponował na jego określenie łaciń- rzeczy po imieniu, żeby zadowolić tych, których teraz autor tego artykułu i wie- skiego rejonu. Zlikwidowałem wszyst- jest to nieuniknione jeśli chcemy pisać ski termin GENOCIDUM ATROX - ge- którzy z ludobójców robią bohaterów lu jemu podobnych powinni poczytać w kich Polaków od małego do starego. o Kresach Wschodnich. Nie zapomi- nocyd okrutny, okropny, dziki, straszny. narodowych. Na zakłamywaniu histo- dalszej części naszego serwisu. Czy będą Wszystkie budynki spaliłem, mienie i namy również o samoobronie ludności W swoich pracach zachęca innych bada- rii i lekceważeniu zbrodni na własnym mieli jednak odwagę to uczynić i potem bydło zabrałem dla potrzeb kurenia“. polskiej tworzonej i walczącej w nie- czy do stosowania tego terminu wobec narodzie nie da się zbudować trwałego ponownie tak samo pisać? W tym miej- Dokument ten odnalazł w archiwum i spotykanie trudnej i skomplikowanej Wołynia i np. Darfuru. W 2008 roku porozumienia. Czyżby ci, którzy stara- scu zapraszamy również do czytania, umieścił w książce “Wołyń 1939-1944″ sytuacji . redaktor Marcin Wojciechowski na ją się relatywizować zbrodnie UPA nie wszystkich obecnych i przyszłych par- prof. Władysław Filar * Zbrodnie Ukraińców wychodzą wciąż łamach Gazety Wyborczej w artykule „ zauważyli, jak się odbija na stosunkach lamentarzystów, albowiem nadal omija- Źródła historyczne dowodzą, że w tym na jaw. Odnaleziono kolejną masową Program zmieniono, ale antyukraińscy polsko-rosyjskich sprawa Katynia? Po- ne jest szerokim łukiem we wszystkich rejonie zginęło w 1943 r. ok. 2 tys. Po- mogiłę Polaków -(PAP/ro) Za: Aspekt radykałowie zostali” (1) postawił pyta- trzebna powtórka z historii zaprzecza- uchwałach i wystąpieniach słowo „Lu- laków. „W tej chwili dopiero zidentyfi- Polski (09 lipiec 2011 ) nie: „Ale dlaczego "okrutne, okropne, nia zbrodni i skutków takiej polityki? A dobójstwo”. Dla opisania kowaliśmy to miejsce, badanie szcze- **„Po Polakach pozostały mogiły… dzikie i straszne" mają być tylko zbrod- może o ludobójstwie w Katyniu, Mied- eksterminacji Polaków, Żydów, Ormian gółowe i ekshumacja będzie jeszcze …”Jerzy Platajs http://www.rp.pl/ar- nie ukraińskich nacjonalistów wobec noje i pozostałych miejscach mordo- oraz przyjaźnie usposobionych Ukraiń- trwała kilka tygodni. To sprawa wyjąt- tykul/160974.html Polaków, a nie inne straszne wydarze- wania Polaków przez NKWD mówią ców, dokonywanej masowo na Woły- nia XX w?” Patrząc na to wszystko co tylko antyrosyjscy radykałowie? --- W niu, Podolu, ale też na Lubelszczyźnie, się wokół sprawy ‘Ludobójstwa” nadal przeciwieństwie do rosyjskich zbrodnie Rzeszowszczyźnie czy w Bieszczadach, dzieje w mediach i polityce , sądzimy, że litewskich i ukraińskich nacjonalistów wprowadzono termin Genocidum atrox, nie tylko w/w redaktor nie zna odpowie- są tuszowane. Widocznie jednym wol- który oznacza: ludobójstwo okrutne, GENOCIDUM dzi na to pytanie. Nie przekonało tych no było Polaków mordować innym nie. dzikie, straszne. Dlaczego? Bo czystki ludzi stwierdzenie, że „Ludobójstwo Nie zapominajmy o pomordowanych etniczne, dokonywane przez banderow- ukraińskie na Polakach pod względem obywatelach polskich: dzieciach, kobie- ców, rezunów i siekierników spod zna- bezwzględności i barbarzyństwa, a po tach, starcach -wszystkich niewinnych ku tryzuba odznaczały się wyjątkowym ATROX jego dokonaniu - do dziś ze względu na ofiarach zdziczenia ukraińskiego.(…)” zapamiętaniem, rodzajem morderczego zaprzeczania lub co najmniej grubymi – Taki komentarz znaleźliśmy w sieci amoku, sadystyczną wręcz pasją. Tu nićmi szyte relatywizowanie i wykręty do w/w wypowiedzi z G.W. a my na chodziło nie tylko o pozbawienie życia, - znacznie «przewyższa » ludobójstwo razie więcej nic nie dodamy. Na samym ale dziesiątki sposobów tortur, czy do- –Ludobójstwo okrutne niemieckie i sowieckie" – jak napisał wstępie swojego artykułu Marcin Woj- datkowo nawet, pośmiertnego pastwie- Redakcja nie mieli czasu, a może przeraziła ich prof. Szawłowski w firmowanym przez ciechowski napisał:” Cieszę się, że IPN nia się nad ludzkim ciałem. Przykładem obszerność tej dokumentalnej pracy. Tu IPN dodatku historycznym do „Naszego na skutek protestów m.in. mniejszości zagłady polskich wsi, określanej przez Ten artykuł jest informacją i ostrzeże- i teraz jest okazja do zapoznania się cho- Dziennika" w 2008 r. Zamiast pogłę- ukraińskiej w Polsce oraz nacisków am- ukraińskich historyków jako "walki niem dla wszystkich czytelników , że ciaż z częścią relacji naocznych świad- bić wiedzę, łatwiej jest napisać, że” W basady Ukrainy złagodził retorykę pro- polsko-ukraińskie", a przez G. Motykę obecny numer naszego serwisu prze- ków i często uczestników tych drastycz- ramach wolności słowa każdy - nawet gramu konferencji oraz zaprosił trzech jako "akcja antypolska", niech będzie znaczony jest tylko dla ludzi o mocnych nych wydarzeń, które na siłę próbuje się osoba z tytułem profesorskim - może badaczy ukraińskich (…)- IPN na sku- opis losu kolonii Augustów (pow. Ho- nerwach i mających problem ze zrozu- nazywać „morderstwami o znamionach głosić, co chce. Ale nie rozumiem, tek protestów m.in. mniejszości ukraiń- rochów) oraz sąsiedniej wsi Władysła- mieniem słowa „ludobójstwo”. Sądzimy ludobójstwa”. Termin "ludobójstwo" dlaczego tak kontrowersyjne poglądy skiej w Polsce oraz nacisków ambasady wówka. , że tylko niewielki odsetek Polaków a dokładniej genocide, który później uwiarygodnia organizująca konferencję Ukrainy złagodził retorykę programu Pod koniec lipca, na wieść o rzeziach przeczytał pracę Władysława i Ewy został przetłumaczony na ludobójstwo Kancelaria Prezydenta oraz instytucja konferencji oraz zaprosił trzech badaczy ludności polskiej, 40 polskich rodzin z Siemaszków;” Ludobójstwo dokonane wprowadził polski prawnik Rafał Lem- państwowa - w założeniu obiektywna, ukraińskich.(…) W nowej wersji pro- Augustowa i sąsiedniej wsi Władysła- przez nacjonalistów ukraińskich na lud- kin ,w swojej pracy "Axis Rule in Occu- apolityczna i dążąca do prawdy - jaką gramu użyto znacznie bardziej miękkich wówka, chciało wyjechać do Włodzi- ności polskiej Wołynia 1939 - 1945”, w pied Europe" ("Rządy Osi w okupowa- powinien być IPN.” Oczywiście po- sformułowań, np. zrezygnowano ze sło- mierza Wołyńskiego, zabierając ze sobą tym domniemamy jest znacząca więk- nej Europie") wydanej w 1944 r. w USA. nownie zacytowaliśmy Marcin Woj- wa "ludobójstwo" w tytule konferencji tylko żywność, a zostawiając inwentarz szość ludzi mediów i świata polityki , Użyto go w akcie oskarżenia w procesie ciechowski ze wspomnianego artykułu, i w programie. Zastąpiono je słowem żywy i martwy. Zatrzymali ich Ukraińcy o rządzących już nie wspomnę. Może norymberskim .Do języka prawnego Kresowy Serwis Informacyjny - 15 sierpnia 2011 - strona 1 HISTORIA - WSPOMNIENIA - RELACJE uzbrojeni w ręczny karabin maszynowy, żyjącym ludziom rozpruwano brzuchy, Zbrodnie te nie są w pełni rozpoznane, rozprawy z Lachami”. dzie mnożyły się, zwłaszcza po dezer- zastrzelili kilku Polaków. Z wozu zdję- wyciągano rękami wnętrzności - ciągnę- m.in. z powodu napadów na nieznanych Wszystkie antypolskie działania OUN cji policjantów ukraińskich ze służby u li 2-letnie dziecko, jeden z Ukraińców li kiszki, a inni ofiarę trzymali; jak gwał- w danej okolicy uchodźców i dokony- w latach 1939 i 1941 - morderstwa, po- Niemców w marcu 1943 r. Wzmocnione strzelił mu w ucho - zabił. Uciekinierom cili kobiety, a później je zabijali, wbijali wania znacznej ich części w miejscach bicia, liczebnie (ok. 5 tys. przeszkolonych lu- nakazali wrócić do wsi. W tym czasie, na kołki, stawiali żywe kobiety do góry ustronnych. rabunki, podpalenia, przeróżne szykany dzi) i lepiej uzbrojone oddziały zostały niedaleko paliła się jakaś duża wieś. nogami i siekierą rozcinali na dwie po- Na podstawie dotychczas zebranych da- i prześladowania ludności polskiej, nazwane Ukraińską Powstańczą Armią. Za kilka dni Ukraińcy przysłali kart- łowy, topili w studniach. Powiedział nych straty polskie (będące wynikiem zbrodnicza agitacja ludności ukraińskiej W pierwszych miesiącach roku 1943 kę pisaną po polsku, ażeby się nie bać, Pawluk, że nigdy w życiu nie widział i mordów i walk) w 1939 r. wyniosły co - składają się na przygotowania do póź- mordami i pożogą ogarnięte były pół- sprzątnąć zboże z pola, nic nikomu się nie słyszał o takiej rzezi, i nikt, kto tego najmniej 1036 osób na Wołyniu i 2242 niejszego ludobójstwa, stanowiąc tzw. nocno-wschodnie powiaty Wołynia, w nie stanie. Pod koniec sierpnia z Włady- nie widział, nigdy w to nie uwierzy, że osoby w Małopolsce Wschodniej. Wy- pregenocydalną fazę zbrodni wołyńsko- drugim kwartale zbrodnie rozszerzyły sławówki przybiegł zakrwawiony męż- jego pobratymcy tego dokonali. (...) Po daje się, że ofiar było jednak znacznie małopolskiej. Do fazy tej należy zali- się na południowo-wschodnie powiaty i czyzna krzycząc, że Ukraińcy mordują wybiciu ofiar wszyscy rzucili się na do- więcej, na co wskazywałaby reakcja czyć również rok 1942, który dla Mało- centrum Wołynia, w lipcu (11-14 lipca) w tej wsi Polaków. Świadek, W. Mali- bytek - rabowali wszystko, nawet jedni sowiecka (o czym dalej). Zbrodnicza polski Wschodniej można uznać jeszcze nastąpiło potężne uderzenie na znaczne nowski ukrył się ze swoją rodziną w le- drugim zabierali, były bratobójcze bójki ukraińska aktywność uwidoczniła się za spokojny - w trzech województwach części zachodnich powiatów oraz niesie. Pomagał im sąsiad, Ukrainiec Józef (...). Nie mogłem patrzeć się na dzieci z zwłaszcza w pięciu powiatach: brze- niepełna liczba ofiar napadów które rejony i wybrane miejscowości na Pawluk. Poszedł on do wsi Władysła- roztrzaskanymi głowami i mózgiem na żańskim i podhajeckim w woj. tarno- to co najmniej 85 osób. Natomiast na całym Wołyniu - jeszcze zamieszkane wówka sprawdzić, co się dzieje. Wrócił ścianach, wszędzie trupy zmasakrowa- polskim, w łuckim i lubomelskim na Wołyniu nastąpił wyraźny wzrost śmier- przez Polaków. W sierpniu 1943 r. UPA po około 3 godzinach i zdał relację. ne, krew - aż czerwono... Wołyniu oraz w drohobyckim w woj. telnych ofiar terroru ukraińskiego - co przystąpiła do likwidacji ostatnich więk- Prowidnyk ich powiedział, że taka rzeź W Augustowie ocalał świadek Kajetan lwowskim. Powiaty brzeżański i pod- najmniej trzysta ofiar napadów na poje- szych skupisk polskich w zachodnich jednocześnie jest przeprowadzana na Cis, ukryty w kopie zboża złożonej z hajecki jeszcze przed wojną wyróżniały dyncze osoby i rodziny - co zwiastowało powiatach (29-31 sierpnia). Na pozo- całej Ukrainie, że jest nakaz wybicia dziesięciu snopków. Widział nieudaną się agresywnością nacjonalistów ukra- bliski genocyd. stałym obszarze Wołynia mordercze wszystkich Lachiw - żeby nikt nie po- próbę ucieczki rodziny Malinowskich, ińskich wobec Polaków. Jednakże w W tym czasie - z czego ludność polska napady miały miejsce na terenach wiej- został - komunistów i Żydów też. Po- brata świadka, który spisał relację Ukra- innych rejonach zagrożenie było tak na Wołyniu nie zdawała sobie w pełni skich - tam, gdzie Polacy trwali mimo wiedział (Józef Pawluk - przyp. S.Ż.), ińca Pawluka. Rodzina ta liczyła 7 osób: wielkie, że polscy żołnierze poddawali sprawy - OUN banderowska była tam zagrożenia, próbując się obronić lub że we wsi Władysławówce wybili rodziców, teściową i dzieci lat: 2. 3, 4 się Sowietom, by nie wpaść w ręce ukra- w znacznym stopniu przygotowana do licząc na tzw. uspokojenie sytuacji - wszystkich, 40 rodzin - ogółem 250 i 5. Rozjuszona banda, jeszcze okrwa- ińskie, i prosili o wzmocnioną ochronę, rozpoczęcia na masową skalę likwidacji aż do wkroczenia wojsk sowieckich w osób, leżą martwi, trupy. Zapytany, jak wiona i rozgrzana we Władysławówce jak np. w Bursztynie w pow. rohatyń- bezbronnego „elementu polskiego”. pierwszych miesiącach 1944 r. Oprócz to się stało, opowiedział, że rano napa- - widłami, siekierami, sierpami i kosa- skim, woj. stanisławowskim. Jeszcze w 1942 r. obie frakcje OUN akcji, w których zginęło wiele osób, na dli na kolonię, 50-ciu Ukraińców - UPA, mi - zabijała, maltretowała tę rodzinę; Napady na Polaków, do których też tworzyły w leśnych masywach Wołynia całym Wołyniu OUN-UPA mordowała uzbrojonych, otoczyło i "zdobyło" wieś, kobiety, żonę Malinowskiego i teścio- chwilowo zachęcał za pomocą ulotek oddziały partyzanckie *[Oprócz party- w różnych okolicznościach pojedyncze podczas "zdobywania" wsi zastrzelili wą, rozebrali do naga i gwałcili - chyba sowiecki agresor, przybrały rozmiary zantki osoby i rodziny. Całokształt działań na- kilku Polaków, którzy uciekali. Pozo- gwałcili już nieżywe kobiety, bo leżały niespodziewane nawet dla Sowietów. banderowskiej i melnykowskiej, znacz- cjonalistycznych formacji i wciąganych stali bezbronni i sterroryzowani zostali bez ruchu i co raz jakiś ryzun kładł się Sądzili oni, że Ukraińcy będą tępić tylko nie wcześniej, bo od 1941 r., w północ- do zbrodniczego procederu Ukraińców oddani Ukraińcom, którzy oczekiwali w na nie, były całe we krwi. Żywe dzieci tzw. panów i półpanów, a nie wszyst- no-wschodnich rejonach Wołynia organizacyjnie z nimi niezwiązanych rejonie wsi przed jej "zdobyciem". Była podnosili na widłach do góry - straszny kich. istniała trzecia formacja nacjonalistycz- świadczył o zaplanowanym i realizo- to zbieranina ludzi bez broni palnej, ze krzyk (...). Kilku ryzunów poznałem - Jeszcze we wrześniu zostały wydane na, wanym przez banderowskie OUN-UPA 150 osób, między nimi były nawet ko- mieszkali w przyległych wioskach, są- wojskom sowieckim odpowiednie in- zwana bulbowcami - od jej przywódcy dążeniu do całkowitego biologicznego biety - wszyscy posiadali kosy, sierpy, siedzi. strukcje oraz nowa ulotka, zawężająca Maksyma Borowca „Tarasa Bulby” - unicestwiania ludności polskiej, według siekiery, widły, noże, cepy, szpadle, W wiatraku koło wsi Augustów, wymor- „zachętę” do tępienia Polaków do „pa- także obwiniana przez ludność polską o ówczesnego hasła: wyriżemo wsich la- grabie, kłonice, orczyki i inne narzędzia dowali rodzinę Romanowskiego. Jego nów- obszarników”. Po zorganizowaniu zbrodnicze napady; w drugiej chiw do odnoho, od małoho do staroho. stosowane w rolnictwie. Tak, na dany żona, z pochodzenia Niemka, zdołała władzy na zajętych przez siebie terenach połowie 1943 r. za pomocą terroru Na Wołyniu, gdzie ludność polska była znak przez uzbrojonych Ukraińców, ukryć się i obserwowała rzeź. Widzia- Sowieci ukrócili wszelkie samodzielne wchłonięta przez banderowską UPA. rozproszona wśród ukraińskiej (więk- rzucili się na Polaków. Rozpoczęła się ła z ukrycia, jak siekierami zabili ojca i akcje, wziąwszy całość życia społeczne- Tymi samymi metodami banderowcy szość małych osiedli złożonych z kil- straszna rzeź, w tym zamieszaniu pobili dzieci: dwie córki w wieku 18 i 20 lat i go pod swą kontrolę. Toteż aż do wybu- przyłączyli wówczas do UPA melny- ku do kilkunastu zagród, pojedyncze i swoich. O tym opowiedział mi ojciec dwóch synów w wieku 15 i 18 lat. Cór- chu wojny niemiecko-sowieckiej Polacy kowców. polskie gospodarstwa we wsiach ukra- - mówił Pawluk, a sam widziałem ko- ki, przed zabiciem, zgwałcili na oczach nie byli mordowani przez Ukraińców, Oddziały banderowskie stanowiły ińskich, nieliczne osiedla kilkusetoso- niec tego mordu - najgorzej znęcali się matki. Ukraińców było około dziesię- choć negatywny stosunek ukraińskich najliczniejszą i najsilniej obciążoną bowe), o zawziętości w wyniszczaniu nad ostatnimi Polakami - rozszarpywali ciu.(2) aktywistów do Polaków nie uległ zmia- zbrodniami partyzantkę na Wołyniu.], w ludności polskiej świadczą wysokie ludzi, ciągnęli za ręce i nogi, a inni ręce 1) http://wyborcza. nie. Ukraińcy donosili na Polaków do których znajdował się aktyw nacjonali- liczby zamordowanych: w 33 miejsco- te odżynali nożami, przebijali widłami, pl/1,76842,5145406.html władz, przyczyniali się do aresztowań, styczny wościach liczba ofiar wyniosła od 101 ćwiartowali siekierami, wieszali ży- 2)Relacje świadków pochodzą z książki usuwania z sadyb polskich osadników i i młodzież ukrywająca się przed wydo 150, w 16 - od 151 do 200, w 12 - od wych i już zabitych, rozcinali kosami, W. i E. Siemaszków; "Ludobójstwo...", kolonistów, uczestniczyli w zaborze ich wiezieniem na przymusowe roboty w 201 do 450 i w 5 miejscowościach po- wydłubywali oczy, obcinali uszy, nos, s. 1235 - 1238. mienia i w sporządzaniu list do depor- Niemczech. Mało liczni melnykowcy, nad 450 osób (Janowa Dolina, Ostrów- języki, piersi kobiet i tak ofiary puszcza- tacji. po półrocznej współpracy z banderow- ki, Wola Ostrowiecka, Gaj, Kołodno). li. Inni łapali je i dalej męczyli, aż do Następna fala mordów na Polakach wy- cami Udokumentowane liczby ofiar śmier- zabicia. Przy końcu ofiara była otoczona stąpiła po wybuchu wojny niemiecko- w akcjach przeciw Polakom, zostali im telnych ludobójczych akcji na Wołyniu grupą ryzunów - widziałem, jak jeszcze sowieckiej. Wraz z atakującymi Sowie- podporządkowani. Prowadzona wynoszą odpowiednio: w 1943 r. - 35 tów wojskami niemieckimi podążały w różnych formach wśród całej spo- 258, w 1944 r. - 1823 i w 1945 - 35. tzw. grupy marszowe OUN (pochidne łeczności ukraińskiej propaganda na- Najciężej doświadczone przez rzezie hrupy), których zadaniem było przejmo- cjonalistyczna wytworzyła atmosferę powiaty to: włodzimierski (co najmniej wanie władzy (w tym tworzenie milicji przychylności bądź obojętności wobec 4275 ofiar), łucki (co najmniej 4755), BILANS ZBRODNI ukraińskiej) oraz inicjowanie „narodo- wyniszczania „Lachów”. W takich wa- kostopolski (co najmniej 8068). Zginęło Ewa Siemaszko 1939 r. krążyły pogłoski o gotowości wej rewolucji”, tj. mobilizowanie człon- runkach tam jednak znacznie więcej Polaków, bojowej do ogólnego powstania ukra- ków OUN i ludności ukraińskiej do nisz- rozpoczął się okres właściwego ludo- których nie udało się zidentyfikować. Działająca na terenie II Rzeczypospoli- ińskiego w razie przewidywanego przez czenia wszystkich wrogów niepodległej bójstwa Polaków. Zbrodnie popełnione przez wszystkie tej od roku 1929 nielegalna Organizacja OUN zbrojnego starcia polsko-niemiec- Ukrainy, do których zaliczeni zostali Nieco odmienna była sytuacja w Mało- nacjonalistyczne formacje, włączając Ukraińskich Nacjonalistów, zgodnie ze kiego. Polacy, Moskale i Żydzi. W tym czasie, polsce do podsumowania ofiary fazy pregeno- swym programem, którego głównym Ukraińska rewolta była też brana pod po podziale OUN w 1940 r., istniały Wschodniej, gdzie istniały tylko dwa cydalnej, objęły wówczas ok. 60 tys. celem było stworzenie niezależnego uwagę jako jeden z wariantów opano- dwie frakcje: OUN Andrija Melnyka nacjonalistyczne ugrupowania - bande- osób w 1865 miejscowościach. państwa - „ Ukrainy dla Ukraińców wywania Polski przez Niemcy, co było (melnykowcy) i OUN Stepana Bande- rowcy i melnykowcy. Gdy banderowcy Ludobójstwo w Małopolsce Wschodniej „ - w momencie międzynarodowego uzgadniane z emigracyjną ekspozyturą ry (banderowcy). Liczniejsza i bardziej przystąpili do zbrodniczych akcji prze- W drugiej połowie 1943 r., od razu po konfliktu zamierzała wystąpić z akcją OUN (także wcześniej współpracującą ekspansywna frakcja banderowska zdo- ciw Polakom, melnykowcy od kwietnia utworzeniu UNS, fala morderstw doko- zbrojną przeciw państwu polskiemu. W z Niemcami). Wkroczenie 17 września minowała całkowicie nacjonalistycz- 1943 r. zajęci byli organizowaniem nywanych przez OUN-UPA przemie- drugiej połowie lat trzydziestych OUN 1939 r. wojsk sowieckich na teren Pol- ny ruch ukraiński, toteż począwszy od u boku Niemców Dywizji SS- ściła się na województwa małopolskie: nasiliła przygotowania organizacyjne, ski spowodowało, że Niemcy wycofały 1941 r., to ona była odpowiedzialna za Galizien. Do czerwca 1943 r. działały lwowskie, stanisławowskie, tarnopol- propagandowe i bojowe. Plany walki o się z inspirowania i wspierania ukra- prawie wszystkie zbrodnie na Polakach. tam tylko bojówki OUN obu odłamów skie. niepodległą Ukrainę OUN urzeczywist- ińskiego powstania. Niemniej jednak Ustalona dotąd łączna, choć z pewno- nacjonalistów ukraińskich. Gdy na Wo- Najbardziej ucierpiały powiaty grani- niła podczas II wojny światowej, jed- odwołanie rebelii nie dotarło do wszyst- ścią niepełna, liczba Polaków zamor- łyniu czące z Wołyniem - skąd przechodziły nakże w stosunkach: Polacy - Ukraińcy kich ogniw OUN, doszło więc do dy- dowanych na Wołyniu i w Małopolsce UPA panowała w terenie wiejskim zbrodnicze bandy - zbaraski, sokalski i nie była to walka w ścisłym tego słowa wersji, walk i mordów, co świadczyło, Wschodniej w 1941 r. wynosi 443, tj. i z rozmachem likwidowała Polaków, przylegający do niego rawski, następnie znaczeniu. że stan gotowości OUN do wystąpienia znacznie mniej niż w 1939 r., kiedy to w czerwcu 1943 r., w Małopolsce powiaty podkarpackie: doliński, nad- Po klęsce wrześniowej w 1939 r., na te- przeciw państwu polskiemu i Polakom OUN szykowała powstanie. Najwięcej Wschodniej dopiero zaczęły tworzyć wórzański, turczański i przyległy do renach wspólnie zamieszkanych przez był zaawansowany. ofiar ukraińskiego terroru było w woj. się banderowskie oddziały partyzanckie niego drohobycki, oraz łańcuch czterech Polaków i Ukraińców, OUN-UPA dą- Bojówki ukraińskie na Wołyniu i w Ma- tarnopolskim. Niemożność poznania pod nazwą Ukraińska Narodowa Samo- powiatów centralnego pasa wschodniej żyła do wyniszczenia ludności polskiej łopolsce Wschodniej, oprócz rozbraja- całości strat z tego okresu sugeruje opis obrona części Małopolski, tj. czortkowski, bu- metodą mordów (na dużą skalę), pożogi, nia żołnierzy i policjantów, rabunku sytuacji na świeżo zajętych terenach, za- (UNS), przemianowane później na czacki, stanisławowski i rohatyński. rabunku i niszczenia mienia. W ocenie mienia państwowego i prywatnego warty w raporcie niemieckim. Stwierdza UPA. Drogą podporządkowywania so- Były mordy pojedyncze i grupowe (w prawnej, sformułowanej w wyniku (zwłaszcza osób uciekających przed on dokonywanie przez milicję ukraińską bie terrorem bojówek OUN Melnyka, nielicznych przypadkach zamordowano śledztw prowadzonych przez Komisję działaniami wojennymi z Polski central- rabunków, prześladowań i mordów - UNS/UPA w Małopolsce Wschodniej ponad dwadzieścia osób, np. w Netre- Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi nej na wschód), mordowały Polaków - m.in. Polaków - które władze niemiec- (podobnie jak na Wołyniu) stała się je- bie, Hnilicach, Potoku Złotym, Mikuli- Polskiemu IPN, zbrodnie te zostały zanie tylko osoby pojedyncze, także duże kie musiały hamować. Napaści, których dyną czynie, Turzy Wielkiej, Kosmaczu, Boł- kwalifikowane jako zbrodnie ludobój- grupy. dokonywali Ukraińcy w 1941 r., wpisa- liczącą się siłą podziemia ukraińskiego. szowcach, Łyśćciu, Tarnowicy Polnej, stwa. Sprawcami zbrodni w Małopolsce ne były w plany OUN doprowadzenia Ludobójstwo na Wołyniu Topolnicy Szlacheckiej, Rulikówce), Rozmiary zbrodni OUN-UPA na Po- Wschodniej, gdzie właśnie OUN przy- do ogólnonarodowego zrywu. Miałby Pierwszy masowy mord miał miejsce ale większość zbrodni dotyczyła jednej lakach na terenie czterech przedwo- gotowywała powstanie i gdzie najbar- on zniszczyć wskazanych przez nacjona Wołyniu 9 lutego 1943 r. w kolonii lub dwu osób. Jak powszechnym zja- jennych województw: wołyńskiego, dziej oddziaływała na ludność ukra- nalistów ukraińskich wrogów Ukrainy, Parośla, w pow. sarneńskim. Oddział wiskiem w Małopolsce Wschodniej w lwowskiego, stanisławowskiego i tar- ińską, byli ounowcy i ich sympatycy, w tym Polaków. W tym czasie, po pra- banderowski wymordował podstępnie 1943 r. były te małe napady, świadczy nopolskiego, zostały określone drogą natomiast na Wołyniu Polaków mordo- wie dwuletniej okupacji sowieckiej, sze- całe osiedle - ponad 150 osób - Polaków liczba miejscowości, w których miały sporządzania drobiazgowych rejestrów wali nacjonaliści i komuniści, wcześniej regi OUN na Wołyniu i w Małopolsce miejscowych i z okolicy, przejeżdżają- miejsce, tj. 520, przy czym w niektórych zbrodni dla poszczególnych miejscowo- związani z Komunistyczną Partią Za- (z wyjątkiem dwunastu powiatów woj. cych miejscowościach nie poprzestawano na ści i zdarzeń, z uwzględnieniem imien- chodniej Ukrainy rozwiązaną w 1938 r. lwowskiego, będących od września lub przebywających tam w krytycznym jednym zbrodniczym incydencie. Ogó- nych list ofiar. (notabene: niektórzy komuniści później 1939 r. pod okupacją niemiecką) były dniu. Napady na polskie osiedla i rodzi- łem w 1943 r. nacjonaliści ukraińscy Napady na Polaków w latach 1939-1942 zmieniali orientację na nacjonalistycz- przetrzebione, toteż nie miała ona jesz- ny żyjące w miejscowościach zamordowali w Małopolsce Wschodniej Jakiś czas przed wybuchem wojny w ną). cze wystarczających sił do „generalnej o mieszanym narodowościowo skła- co najmniej 2924 Polaków (zapewne Strona 2 - Kresowy Serwis Informacyjny - 15 sierpnia 2011 HISTORIA - WSPOMNIENIA - RELACJE są to dane niepełne). Po „sukcesach” mordowane w ustronnych miejscach, (co najmniej 962), żółkiewskim (co które od sierpnia 1945 r. należały do zagrożenia, wymuszając paniczne odniesionych na Wołyniu, tj. prawie nierzadko rodziny nie znajdywały ich najmniej 900). Natomiast w poszcze- ówczesnej Rzeczypospolitej Polskiej. ucieczki z ogarniętych rzeziami tere- zupełnym wyeliminowaniu Polaków z ciał. Drugi typ napadów pozostawiał gólnych województwach małopolskich Na terenie dawnego woj. tarnopol- nów wiejskich do miast i miasteczek. terenów wiejskich, i w związku ze zbli- od kilku do dwudziestu kilku ofiar (w liczba ofiar zbrodni przedstawia się na- skiego były to: pow. zaleszczycki (co Ale dla dziesiątków tysięcy ludzi tu- żaniem się frontu niemiecko-sowieckie- 15 powiatach) i od kilku do trzydziestu stępująco: w woj. lwowskim - co naj- najmniej 583 ofiary), pow. borszczow- łaczka trwała dalej - albo Niemcy zago do Tarnopolszczyzny, począwszy od kilku (w 29 powiatach), stanowiąc gros mniej 8267, w woj. stanisławowskim - ski (co najmniej 304 ofiary), buczacki garniali uchodźców i transportowali do stycznia 1944 r., OUN-UPA na wielką wszystkich napadów (pod względem co najmniej 9238, w woj. tarnopolskim (co najmniej 637 ofiar), tarnopolski (co przymusowych robót w Rzeszy, albo skalę przystąpiła do depolonizacji Ma- wielkości). W 90 miejscowościach z - co najmniej 14 467. W rzeczywistości najmniej 239), kopyczyniecki (co naj- uchodźcy samodzielnie, z narażeniem łopolski Wschodniej. 35 powiatów doszło ponadto do maso- było ich więcej, nie wszystkie bowiem mniej 215) i na terenie dawnego woj. życia uciekali na zachód (zachodnia Widoczne było, że OUN dążyła do po- wych zbrodnicze akty i ich ofiary udało się lwowskiego: dobromilski (co najmniej Małopolska, Lubelszczyzna zbycia się Polaków przed zakończeniem zbrodni, w których OUN-UPA za- dotąd zewidencjonować. 421 ofiar), przemyski (co najmniej i dalsze rejony), gdzie wielokrotnie wojny, by po pokonaniu Niemiec Polska mordowała od czterdziestu do dwustu W roku 1944 w Małopolsce Wschod- 390), jarosławski zmieniali miejsce pobytu i skąd także w międzynarodowych pertraktacjach osób. Warte wspomnienia są chociażby niej Ukraińcy dokonali najwięcej ludo- (co najmniej 326), lubaczowski (co byli wysyłani przez Niemców na robo- odnośnie do swych granic nie wyko- te miejscowości, w których w jednost- bójczych napadów na Polaków - udo- najmniej 315), leski (co najmniej 286). ty. rzystała obecności ludności polskiej kowych napadach (jednym, a nie kilku) kumentowana (acz niepełna) liczba Ogółem udokumentowane straty lud- W trakcie tego przemieszczania się Po- na Wołyniu i w Małopolsce Wschod- zginęło z rąk OUN-UPA stu i więcej zamordowanych wyniosła w zaokrą- ności polskiej Małopolski Wschodniej laków umierały kolejne ofiary: głodu, niej jako argumentu do włączenia tych Polaków. gleniu 32 tys. w 1550 miejscowościach. w 1945 r. wynoszą w zaokrągleniu zimna, braku dachu nad głową, braku ziem do państwa polskiego *[Podczas Są to: w woj. lwowskim - Bryńce Za- Znaczący spadek liczby polskich ofiar 5900 zamordowanych (w tym: woj. leków do leczenia ran i urazów powsta- przesłuchania przez sowieckie służby górne, Hucisko, Pyszówka, Ulicko OUN-UPA nastąpił w Małopolsce w lwowskie - 2624, stanisławowskie - łych w napaściach OUN-UPA. Zgony bezpieczeństwa dowódcy czoty (małego Seredkiewicz, Tarnoszyn; w woj. sta- 1945 r., kiedy to realizowana była umo- 307, tarnopolskie - 2939) w 611 miej- następowały albo w krótkim czasie oddziału) - Stepana Dereszy - przyznał nisławowskim - Dołha Woj-niłowska, wa zawarta 9 września 1944 r. między scowościach. po akcie ludobójczym, albo po kilku on: „Paliliśmy polskie wsie z takim Kuty, Ludwikówka, Mariampol, Pa- Polskim Komitetem Wyzwolenia Naro- Poznane dotąd zbrodnie OUN-UPA z latach poważnych niedomagań *[Do wyrachowaniem, by nie zostały ślady sieczna, Pawlikówka, Podszumlańce, dowego a rządem Ukraińskiej Sowiec- lat 1946-1947 dotyczą terenów należą- skutków ludobójstwa ukraińskiego na ich obecności i żeby Polacy nigdy nie Słobódka Konkolnicka, Szerokie Pole, kiej Republiki Socjalistycznej o wy- cych wówczas do Polski. Intensywne Polakach należą jeszcze różnego stop- pretendowali do ukraińskich ziem. Nas Szeszory; w woj. tarnopolskim - Be- mianie ludności polskiej i ukraińskiej. zwalczanie podziemia ukraińskiego i nia dolegliwości psychiczne, utrudnia- objaśniali [wyżsi dowódcy czy propa- rezowica Mała, Bołdury, Korościatyn, Władze sowieckie wraz z placówkami przesiedlenia Ukraińców, najpierw w jące normalne życie lub powodujące gandyści], że w ten sposób ułatwiamy Presowce. Do tej listy należy dodać pełnomocników rządu polskiego ds. 1946 r. na Ukrainę, potem w 1947 r. w niezdolność do samodzielnego życia.]. urzeczywistnienie przyszłej >>rewolu- masowe zbrodnie, liczone w setkach i ewakuacji ludności polskiej organizo- ramach akcji „Wisła” na tzw. Ziemie Te skutki w największym stopniu do- cji ukraińskiej<<”]. tysiącu Polaków, popełnione wspólnie wały przesiedlenia. Wprawdzie umowa Odzyskane spowodowało stopniowe tyczyły dzieci i osób starszych. Licz- Stopniowe wypieranie Niemców z Wo- przez OUN-UPA z 4. i 5. Pułkami Poli- graniczna między Polską a ZSRS zo- wygaśnięcie fali morderstw. Łączne ba śmiertelnych ofiar i niesprawności, łynia i Małopolski Wschodniej przez cyjnymi SS, w skład których wchodzili stała podpisana dopiero 16 sierpnia straty polskie, z końcowego okresu jako odległych konsekwencji ludobój- Armię Czerwoną zaczęło się na począt- Ukraińcy-ochotnicy do Dywizji SS- 1945 r. (co skutkowało formalnym po- zbrodni OUN-UPA, wyniosły w za- stwa ukraińskiego, nie jest ustalona, ku 1944 r. i trwało ponad pół roku. Na -Galizien, na terenie woj. tarnopolskie- działem okrągleniu 1670 osób. poza nielicznymi przypadkami. zajętych terenach Sowieci natychmiast go: w Chodaczkowie Wielkim, Hucie Małopolski Wschodniej między te dwa Przyjmując - na podstawie analizy wy- instalowali władzę oraz przeprowadzali Pieniackiej, Palikrowach, Podkamie- państwa), ale nieoficjalny podział funk- korzystanego dotąd materiału badaw- 1 Szacunek własny - zob. też W. Sie- mobilizację mężczyzn do I i II Armii niu. cjonował już od umowy o wymianie czego - że niemożliwe było ustalenie maszko, E. Siemaszko, op. cit., s. WP, co wpływało poważnie na pogarsza- W wielu miejscowościach ich miesz- ludności z września 1944 r., zwłaszcza całości strat ludności polskiej w Ma- 1056-1057. nie się stanu bezpieczeństwa pozostałej kańcy byli mordowani „na raty”, a więc że na terenach zajętych przez Związek łopolsce Wschodniej, podobnie jak już 2 Szacowana liczba zamordowanych ludności polskiej - kobiet, dzieci i star- w kilku napadach, co prawdopodobnie Sowiecki od razu był przywracany opisano to odnośnie do Wołynia, wyka- Polaków dla powiatów: Bóbrka, Brzo- ców, pozostawionych na pastwę UPA. miało na celu sprowokowanie ucieczki. podział administracyjny z czasu tzw. zane liczby ofiar zostały powiększone o zów, Dobromil, Drohobycz, Gródek Wprawdzie władze sowieckie wcielały Były też bardziej „łagodne” próby usu- pierwszej okupacji sowieckiej Kresów szacunkowe straty, co jest uwidocznio- Jagielloński, Jarosław, Jaworów, Le-

młodzież męską do tzw. Instriebitiel- nięcia ludności polskiej - w niektórych (1939-1941). Zmiana okupanta, zwal- ne w tabeli. Prawdopodobna liczba zasko, Lubaczów, Lwów, Mościska, Ni- nych Batalionów, tj. pomocniczych for- miejscowościach (np. w woj. lwow- czającego usilnie banderowców, w mordowanych Polaków w Małopolsce sko, Przemyśl, Rawa Ruska, Rudki, macji wojskowych, w których przewa- skim w Czukwi, Łomnie, Mostach pewnym stopniu ograniczała zbrodni- wynosi 70 800. Sambor, Sanok, Sokal, Turka, Żółkiew żali Polacy (niektórzy nawet zgłaszali Wielkich, Mrzygłodzie, Pieczychwo- cze napady na ludność polską. Dalsze badania ukraińskiego ludo- według: S. Siekierka, H. Komański, K. się ochotniczo w zamiarze obrony pol- stach, Wojutyczach; Polacy małopolscy, bardziej niechętnie bójstwa dokonanego na Polakach z Bulzacki, op. cit., s. 31, 94, 148, 187, skich wsi przed banderowcami), jednak w woj. stanisławowskim w Debelówce, niż Polacy z Wołynia, których pozosta- całą pewnością powiększą liczbę ofiar 221, 288, 357, 425, 509, 636, 734, 778, zagrożenie upowskimi napadami nie Felizienthalu, Hołobutowie, Syno- ło po rzezi 1943 r. stosunkowo mniej, zidentyfikowanych z nazwiska, -nato 835, 915, 1030, 1113, 1144. ustawało, szczególnie w Małopolsce. wódzku Wyżnym; w woj. tarnopolskim decydowali się na opuszczenie rodzin- miast ostrożność badawcza powstrzy- Prowadzone przez IB obławy w Bajkowcach, Łopatynie, Łosiaczu) nej ziemi (jedni - licząc na „powrót muje przed twierdzeniem, że łączna 3 Szacowana liczba zamordowanych na upowców, ściganie bojówek i ich podrzucano Polakom lub wieszano w Polski”, drudzy - uważając, że „i tu, i prawdopodobna liczba 130 800 ofiar na Polaków dla wszystkich powiatów rozbijanie było dla OUN-UPA dodat- widocznych miejscach ulotki wzywa- tam Sowiety”), co, jak się wydaje, do- Wołyniu i Małopolsce ulegnie istotnej woj. stanisławowskiego według: kowym propagandowym uzasadnie- jące do natychmiastowego (w ciągu 24 datkowo mobilizowało OUN-UPA do zmianie. S. Siekierka, H. Komański, E. Różań- niem konieczności niszczenia Polaków lub 48 godz.) wyprowadzenia się „za palenia wsi, rabunków i mordów, tak- Do całości strat spowodowanych ski, op. cit., s. 36, 118, 169, 258, 292, jako współpracowników bolszewików. San”, z groźbą utraty życia w razie nie- że masowych, w których liczba ofiar zbrodniami OUN-UPA należy jeszcze 354, 419, 508, 591, 650, 716, 769. Najwięcej zbrodniczych napadów do- zastosowania się do nakazu. wahała się od pięćdziesięciu do ponad dodać liczbę, wstępnie określoną na konano w pierwszym półroczu, szcze- Najwyższe, udokumentowane dotąd stu (np. w woj. lwowskim - Kłodno ok. 3 tys., Polaków zamordowanych na 4 Szacowana liczba zamordowanych gólnie od lutego do kwietnia. Dotyczy- straty ludności polskiej w 1944 r. w Wielkie, w woj. tarnopolskim - Barysz, Lubelszczyźnie i nieznaną liczbę ofiar Polaków dla wszystkich powiatów: ło to 32 z 47 powiatów małopolskich, województwach małopolskich były w Czerwonogród, Eleonorówka, Gaje z południowych powiatów woj. pole- Borszczów, Brody, Brzeżany, Czort- w których w tym czasie atakowano następujących powiatach: brodzkim Wielkie, Głęboczek, Puźniki, Majdan, skiego, ków, Kamionka Strumiłowa, Kopy- Polaków. W pozostałych 15 powiatach (co najmniej 2365 osób), rohatyńskim Uhryńkowce, Uście Zielone). Były też graniczących z Wołyniem. czyńce, Radziechów, Złoczów według: do mordów dochodziło albo z podob- (co najmniej 1629), tarnopolskim (co zbrodnie, w których ginęło od dwu- Bezwzględna, począwszy od 1943 r., H. Komański, S. Siekierka, op. cit., s. ną częstotliwością przez cały rok, albo najmniej 1587), kałuskim (co najmniej dziestu do trzydziestu kilku osób, ale depolonizacja Wołynia i Małopolski 58, 99, 137, 200, 225, 251, 329, 517. głównie w drugim półroczu. 1542), przemyślańskim (co najmniej najczęściej od jednej do kilku. Wschodniej - która była prowadzona Dla pozostałych powiatów szacunki nie Charakterystycznym sposobem usuwa- 1364), sokalskim (co najmniej 1246), W dwu rejonach zbrodnicza aktywność przez OUN-UPA w sposób szczególnie zostały podane. nia Polaków z Małopolski były częste, stanisławowskim (co najmniej 1136), banderowców w 1945 r. była szczegól- okrutny, bowiem z powszechnym za- niewielkie napady, w których ginęło od brzeżańskim (co najmniej 1010), jawo- na - we wschodnich powiatach woj. stosowaniem barbarzyńskich metod /red. - opublikowany także w Biulety- jednej do kilku osób. Te pojedyncze rowskim (co najmniej 877), rawskim tarnopolskiego oraz w zachodnich po- uśmiercania, a wcześniej dręczenia nie osoby były przeważnie uprowadzane i (co najmniej 1008), nadwórzańskim wiatach woj. lwowskiego, tj. w tych, ofiar - siała postrach, stałe poczucie IPN - nr 7-8, 2010 r. „KTO NIE SZANUJE I NIE CENI SWEJ PRZESZŁOŚCI NIE JEST GODZIEN SZACUNKU TERAŹNIEJSZOŚCI ANI PRAWA DO PRZYSZŁOŚCI" JÓZEF PIŁSUDSKI Kresowy Serwis Informacyjny - 15 sierpnia 2011 - strona 3 HISTORIA - WSPOMNIENIA - RELACJE „WNUCZKU ZAGŁADA ABRAMOWCA WYDRUKUJ Feliks Budzisz swoich”. Wróćmy do Abramowca .W żował, pogrążał w beznadziejnej apatii, Janina, syn Stanisław; Stanisław DZIADKOWI” 1941 r. 10 lutego, nocą w siarczysty bo znikąd nie można było liczyć na po- Sobótka, żona Maria, syn Stefan; Jan Tragedia Polaków na Kresach Wschod- mróz dwie rodziny braci Kolasów zosta- moc, ratunek, a ucieczkę trudno było Żabik; ciężarna Maria Kurnicka. W po- nich II Rzeczypospolitej winna być przy- ły wywiezione na Sybir. Jeden z braci, sobie wyobrazić ze względu na wszech- bliskich Piórkowiczach zamordowano Redakcja KSI pragnie wrócona pamięci historycznej współcze- zarządca majątku hr. Stefana Szumow- obecność UPA i otoczenie ukraińskie. pięcioosobowa rodzinę Małków, troje dotrzeć do wszystkich snych pokoleń. (Uchwała Sejmu RP) skiego( również wywiezionego z rodzi- Noce spędzano w różnych kryjówkach, dzieci zostało wrzucone przez okno do ną na Sybir) w sąsiednim Litynie, zosta- zbożu, krzewach, pobliskim lesie. Pro- płonącego domu. Ranni; Antonina Dul- Kresowian, nawet tych Zbrodnia na ludności polskiej Abra- je wywieziony z żoną i dwoma myk nadziei na ocalenie wzbudziła sa- kowska i Stefan Gut, zamordowany nie zaglądających do mowca nie została należycie potrakto- niepełnoletnimi synami. Jego brat był moobrona w sąsiednich Zasmykach, przez upowców we wsi Peresieka nieda- wana w naszej literaturze martyrolo- policjantem w Rożyszczach. Po wejściu polskiej wsi, utworzona 13 lipca przez leko Zasmyk. Lista osób może być nie- internetu i umożliwić gicznej, chociaż w jej wyniku przestała Sowietów zamieszkał z rodziną u brata jedenastu młodych desperatów z Rado- pełna. Lista ofiar ukraińskich nie jest mi istnieć stosunkowo duża kolonia, a lud- – z zoną, ośmioletnim synkiem i kilku- wicz. Samoobrona pod dowództwem znana. Według niemieckiego raportu im dostęp do informa- ność, głównie polska, została w więk- nastoletnią sparaliżowaną córką. Opusz- legendarnego „Jastrzębia” z dnia na zamieszczonego w6 tomie Litopysu cji kresowych. Dlatego szości wymordowana. Abramowiec był czone gospodarstwo zajął Ukrainiec , co dzień zwiększała swoją liczebność i UPA, zawierającego teksty w języku kolonią dużej wsi Radowicze, w poło- było powszechna normą w przypadku zdolność obronną. Optymiści liczyli, że niemieckim, był to zwiad celem zorien- zwracamy się z apelem wie polskiej, w gminie Turzysk, powia- deportowanych na wschód Polaków. w razie bezpośredniego zagrożenia, sa- towania się w postępie żniw na urodzaj- nie tylko do wnuków, tu Kowel. Trakt, idący z Kowla do Tuli- Dodam, że z Radowicz tamtej mroźnej moobrona przyjdzie z pomocą. Więk- nych terenach, z których bogate plony 6 czowa dzielił kolonię na Abramowiec I nocy wywieziono również żonę, Ukra- szość jednak w rozterce i z żalem przy- tygodni później Niemcy przejęli prawie synów ale znajomych a i Abramowiec II. Właśnie ten pierwszy inkę i dwie córki policjanta Lasaka. On gotowywała się do ucieczki, opuszczenia w całości. Możliwe, że celem było rów- nawet sąsiadów o dru- 24 lipca 1943 r. uległ zagładzie. Tuż z synem uniknął wywózki, służył w 27 swoich gospodarstw, dorobku życia, nież przepłoszenie band UPA, które ter- przed II wojną światową Abramowiec WDP AK. Schwytany przez Niemców nieraz wielu pokoleń. Ale zagładę Abra- roryzowały ludność uniemożliwiając kowanie tego serwisu liczył 20 gospodarstw polskich i 5 ukra- przeżył, z moim ojcem, ciężki obóz kon- mowca, części Radowicz, przyniosła jej odstawienie kontyngentów do pobli- dla osób którym bliskie ińskich. Wśród polskich było 100-hek- centracyjny. Przez niemal 3 lata miesz- pacyfikacja niemiecka w upalną sobotę skich garnizonów. Spacyfikowany -ob tarowe gospodarstwo Stanisława Freja. kańcy Abramowca, wtulonego w duży 24 lipca 1943 roku. Przyczyną bezpo- szar, położony miedzy dużymi kom- są sprawy kresowe. W 1939 r. zakupił on 100 ha, wykarczo- kompleks lasu Lityńskiego, wiedli sier- średnią była jednak prowokacja ze stro- pleksami lasów był w tym czasie wał 20 ha, zamieniając je w urodzajne miężny, trwożliwy, okupacyjny żywot, ny OUN – UPA. Tego dnia w godzinach miejscem koncentracji band UPA, któ- Miłośnicy Wołynia, pola. Najstarszy syn przed wojną studio- przymierając często głodem. Niemcy, a porannych traktem przez Abramowiec rych zadaniem była likwidacja zasmyc- Lwowa, Polesia, Tar- wał medycynę, młodszy uczył się w ko- zwłaszcza ukraińscy policjanci , bez- przejechała z Kowla do Tuliczowa ko- kiej samoobrony. Po wyrżnięciu ludno- welskim gimnazjum, córka była na- względnie i brutalnie ściągali niewspół- lumna około 20 ciężarówek niemieckiej ści polskiej w kilku sąsiednich nopola, Nowogródka, uczycielką w Kowlu, najmłodsza miernie wysokie kontyngenty, grożąc żandarmerii. Niebawem od strony Tuli- powiatach (10-13 VII) i likwidacji dużej Wilna, Stanisławowa Marysia i Henryk byli przy rodzicach na rozstrzelaniem i spaleniem zabudowań. czowa, następnie Litynia rozległy się samoobrony w Hucie Stefańskiej (16-18 gospodarstwie. Po wejściu Sowietów w Głęboki niepokój przyniosła ekstermi- strzały. Godzinę później pod Abramo- VII) powinni mieć dostęp 1939 r. Ukraińcy z sąsiednich wsi wy- nacja w sierpniu 1942 r. ludności ży- wiec podeszła gęsta tyraliera żandar- Kolej przyszła na Zasmyki i wyrżnięcie do informacji i spraw wieźli Frejów do Turzyska, gdzie za dowskiej, tym bardziej, że Ukraińcy za- mów, którzy zaczęli strzelać do ucieka- ocalałej z rzezi i zbiegłej tam ludności mostem na Turii wyładowali ich do częli przebąkiwać, ze wkrótce taki sam jących, zapalając pociskami polskiej. OUN – UPA była przekonana, bliskich ich sercu. rowu. Frejowie zamieszkali w Różynie, los spotka Polaków. Wiosną następnego zabudowania. Zaskoczeni, przerażeni że zasmycka samoobrona stanowiła po- gdzie przed wojną działał słynny Uni- roku rozeszły się groźne wieści o mor- mieszkańcy szukali ukrycia w zabudo- ważną siłę obronną, o czym świadczą wersytet Ludowy, kierowany przez dach ludności polskiej gdzieś na waniach, ogrodach, krzewach, bruz- zeznania Jurija Stelmaszczuka „Rude- działacza ludowego Kazimierza Bana- wschodnim Wołyniu, dokonywane – jak dach, łanach zbóż. Niestety, szczelna go” odpowiedzialnego za eksterminację cha. W 1943 r. Marysia i Heniek wstąpi- wówczas mówiono – przez bulbowców, tyraliera wyszukiwała ukrytych, mordu- ludności polskiej na zachodnim Woły- li do oddziału por. Władysława Czer- czyli bandy ukraińskich nacjonalistów. jąc każdego. Niektórzy, ukryci w budyn- niu, złożone przed sądem w Kijowie 6 mińskiego „Jastrzebia” 27 WDP Wkrótce zbrodnie OUN-UPA dosięgły kach, spłonęli żywcem. Słupy czarnego VIII 1945 roku: zadanie (rzezi-F.B.) zo- Polecamy AK. W boju w Ośmiogłowiczach 16 Radowicz; z 10 na 11 kwietnia 1943 dymu złowieszczo wzbijały się w błę- stało wykonane we wszystkich rejonach lutego 1944 r. Henryk „Husarz” został roku ukraińscy policjanci, którzy uciekli kitne niebo. Samolot krążył nad pacyfi- prócz turzyskiego. „Sosenko” (Porfiryj ciężko ranny; zoperowany w dywizyj- do UPA, zamordowali Marcelego Le- kowanymi wsiami ostrzeliwując je z Antoniuk-F.B.) polecił przeprowadzić nym szpitalu w Kupiczowie przez leka- śniewskiego i jego dorosłych synów – pokładowej broni. Artyleria pociągu „akcję” „Besketowi”, który bał się ru- rzy Zbigniewa Kostarskiego „Sępa” i synów – Antoniego i Edwarda. Zbrodnia pancernego spod Turzyska ostrzeliwała szać Polaków w sile 1500 ludzi goto- Włodzimierza Zagórskiego „Osiem- poważnie zaniepokoiła ludność polską płonące wsie. Pociski z szumem przela- wych do sprzeciwu (Wiktor Poliszczuk, nastkę” w asyście felczera Mirona Nie- również sąsiednich miejscowości. Ko- tywały nad nami i wybuchały w płoną- Dowody zbrodni OUN – UPA, Toronto moskalenki i sanitariuszki Moniki Śla- lejny mord dokonany 28 czerwca na pię- cych wsiach. Tę noc, jak i wiele po- 2000, s.444). Tymczasem samoobro- dewskiej – zmarł wkrótce po operacji. cioosobowej rodzinie Daszkiewiczów w przednich, spędziliśmy z rodzicami w na w Zasmykach liczyła w tym czasie Nie sposób pominąć tutaj kilku zdań i o sąsiedztwie Abramowca wzmógł dotkli- ukryciu, tym razem w zbożu. Obudziła mniej niż 100 ludzi, w dodatku słabo Marysi Frej „Klarze”, zamieszczonych wy niepokój i obawy o życie, prawdo- nas gwałtowna strzelanina i głośne wy- wyszkolonych i źle uzbrojonych. OUN w „Pożodze” (s.327); „nie mogąc unieść podobnie na całym Wołyniu. Polacy li- buchy. W trwodze oczekiwaliśmy naj- – UPA przygotowując się do likwidacji rannego, pozostała z nim w zaroślach po czyli się już z najgorszym, wielu traciło gorszego. Abramowiec został starty z Zasmyk nie zrezygnowała z nadarzają- wycofaniu się batalionu z pościgu za nadzieję na przetrwanie. W drugiej po- powierzchni ziemi. W kolonii zamordo- cej się okazji, by zrobić to rękami Niem- Niemcami. Na wypadek powrotu Niem- łowie lipca dotarły do Radowicz, a więc wano 25 osób, a 2 zostały ranne. Są to; ców , a następnie wyrznąć Polaków ców, jej i rannemu groziła niechybna i Abramowca przerażające, hiobowe Władysław Dulkowski, zona Władysła- również pozostałych jeszcze w okolicz- śmierć. A jednak została przy rannym. wprost wieści o masowych rzeziach lud- wa, córka Hanna i syn Krzysztof; Win- nych wsiach. W tym celu sprowokowała Tak rozumiała swój obowiązek. Dopiero ności polskiej, dokonywanych przez centy Dulkowski, żona Aleksandra i żandarmów ostrzeliwując ich od strony po stwierdzeniu braku sanitariuszki, por. OUN – UPA i miejscową czerń w co córka Aleksandra i córka Alfreda: Maria Abramowca. OUN nie pierwszy i nie „Jastrząb” z silnym patrolem wrócił na najmniej 150 miejscowościach sąsied- Gut; Antoni Łukaszewski, córka Teresa, ostatni raz posłużyła się prowokacją, przedpole, odszukał ją przy rannym żoł- nich powiatów – włodzimierskiego, ho- synowie Antoni i Hipolit; Teofil Mindor, by nastawić okupantów przeciwko lud- nierzu. Oboje płakali, oczekując najgor- rochowskiego, łuckiego. Ludność pol- Bronisław Perski, córka Wanda, syno- ności polskiej. Wielokrotnie domagała „Dzieci Kresów” – zbiór wspomnień osób, szego, a później z radości, że to najgor- ską ogarniał przygniatający niepokój, wie Henryk i Eugeniusz; Bernard Ró- się nawet od Niemców, by po likwidacji które jako dzieci lub bardzo młodzi ludzie sze nie stało się i są znów wśród lęk, który słabszych psychicznie parali- żański, żona Teofila, matka Bernarda – Żydów ten sam los spotkał Polaków za- mieszkałych na terenach, które uważała przeżyli gehennę ukraińskiego ludobójstwa, za etnicznie ukraińskie. Wróćmy jednak będąc często bezpośrednimi świadkami do Abramowca. Późnym popołudniem śmierci swoich najbliższych, krewnych lub gdy odjechali Niemcy, pozostali przy sąsiadów – to wstrząsający materiał źródło- życiu mieszkańcy wracali do swoich wy, niezastąpiony w badaniach nad historią dymiących jeszcze zagród, znajdując eksterminacji narodu polskiego. (...) Zadaje zabitych i rannych czy zwęglone zwło- kłam różnym próbom falsyfikacji niedaw- ki swoich bliskich i sąsiadów. Wszyst- nej przeszłości i mających wówczas miejsce kie zabudowania spłonęły, z wyjątkiem bestialstw, jakich dokonywali na kresowych zagrody Siedleckich, z których tez nikt Polakach rządni mordu, ale także i ich mienie zginął. Większość ofiar została - po nia, ukraińscy nacjonaliści, niejednokrotnie chowana na parafialnym cmentarzu w sąsiedzi, a nawet krewni. Zasmykach. Tylko A. Dul- Poszkodowani, którzy ocaleli na ogół przez kowska, która była Czeszką – na cze- zbieg okoliczności, w prostych słowach i bez skim cmentarzu w Kupiczowie. Abra- literackich upiększeń opisują to, co widzieli, mowiec zniknął z powierzchni ziemi, oddając atmosferę tamtych dni jako bezbron- podobnie jak tysiące polskich miejsco- ni i najczęściej politycznie niezaangażowani wości, spopielonych przez OUN – UPA uczestnicy wydarzeń. Motorem tych wypad na Wołyniu, południowym Polesiu, w ków była wyłącznie nieludzka nienawiść i Małopolsce Wschodniej i terenach połu- kulturowe barbarzyństwo sprawców, wsparte dniowo-wschodnich Polski w obecnych drapieżną teorią darwinistycznie zorientowa- granicach, od Bieszczad do Podlasia. nego ukraińskiego nacjonalizmu. Feliks BUDZISZ Przekazywane dziś do rąk czytelników wspomnienia (...) niech będą przestrogą. Niech przypominają, że niektóre lansowa- ne uparcie diagnozy polityczne mogą mieć podwójne oblicza. Nawet gdy jedno z nich zawiera jądro prawdy – drugie może grozić katastrofą. Przed taką możliwością prze strzegają „Dzieci Kresów”.

Fragment Słowa wstępnego Polecana strona : http://www.wolyn.ovh.org/ Prof. dr. hab. Bogumiła Grotta Strona 4 - Kresowy Serwis Informacyjny - 15 sierpnia 2011 HISTORIA - WSPOMNIENIA - RELACJE na przez Ukraińców w Gnojnie!" I za- niego Ukraińcy i siłą wyprowadzili go czął nam opowiadać, jak to się stało: "Z z cerkwi. Razem z nim, zabrano wtedy POGROM NA SMOLARNI posterunku policji ukraińskiej w Gnoj- także jego organistę i za chwilę, obaj nie przyjechało do domu Felicji w Swoj- zostali w niedalekim rowie rozstrzelani Sławomir Tomasz Roch uciekajcie, bo was Ukraińcy pobiją, bo Smolarni. Ta studnia była głęboka na 25 czowie, dwóch znanych jej ukraińskich przez tych samych Ukraińców”. Latem już na Smolarnii pobili Skawińskich, Si- m, co najmniej takiej głębokości kopano policjantów. Powiedzieli do Felicji tak: 1999 r. byłem na Ukrainie, w tym tak- Pan Kazimierz Sidorowicz: „Pamię- dorowiczów, Sawickich i Puchniaczów. u nas studnie. Każdy beton miał metr "Zbieraj się odwieziem cię do Włodzi- że w Swojczowie, interesowało mnie tam, że jeszcze w lipcu 1943 r. ludzie I was też wybiją!” Janek Gawroński wysokości, a potrzebnych było zwykle mierza Wołyńskiego, bo tutaj Ukraińcy wiele rzeczy, zapytałem także miejscowe Włodzimierzu zaczęli opowiadać, mieszkał w Smolarni tylko 3 domy od 25 takich betonów. Ukrainka widziała cię zabiją!" Ona już w tym czasie wie- wego Ukraińca o sprawę zastrzelonego że Ukraińcy rozpuszczają propagandę, naszego domu. Później ci Ukraińcy na- na własne oczy, że studnia została za- działa o tragedii jaka wydarzyła się nie- popa. Podczas tej rozmowy powiedział że mordy 11 lipca w całym powiecie kazali im się zbierać i odprowadzili ich pełniona ciałami pomordowanych lu- dawno w polskim Dominopolu. Zaufała mi wtedy tak: „Faktycznie, że wojsko włodzimierskim, to była jedna wielka w stronę Włodzimierza, aż za ukraińską dzi do tego stopnia, że było widać nogi Ukraińcom, zebrała pospiesznie swoje ukraińskie zabiło Popa i Organistego!” pomyłka. Ukraińcy zapewniali przy tym wioskę Poniczów.” wystające wyżej pierwszego betona. rzeczy do walizek, wsiadła z nimi na Z tego co jeszcze udało mi się wywnio- wszystkich poprzez liczne ulotki wysy- Po wojnie Szaluś osiadł w Siedliskach furmankę i odjechali. Zamiast jednak do skować, mogło to mieć miejsce w 1942 łane do Polaków, że podobna tragedia Pan Kazimierz: „Jednego dnia grałem pod Zamościem. Sabina Błaszczak wy- Włodzimierza Wołyńskiego pojechali w bądź już w 1943 r. na pewno się nie powtórzy. Namawiali we Włodzimierzu na akordeonie, wtedy szła za mąż do Smolarni za Błaszczaka trójkę na posterunek policji ukraińskiej przy tym gorąco, aby Polacy spokojnie przyszedł do nas Wacław Jakubczak i Bolesława, a pochodziła z Bechety, wsi w Gnojnie. Tam ją gwałcili, a w koń- Pan Kazimierz: „Ojciec Stanisława Na- wracali na żniwa i zbierali pozostawio- poprosił, abym przestał grać, ponieważ mieszanej polsko-ukraińskiej.” cu zaciosali kołka i wbili jej ten pal w lepko był mieszkańcem naszej koloni ne na polach zboża. Wielu Polaków dało właśnie przyjechała rodzina Gawro- błonę poślizgową. Tak wbili ją na pal, Siedliska, już nie żyje. Po wojnie opo- się namówić i wrócili do swoich opusz- nów, która twierdzi, że moja rodzina w Pani Antonina i Kazimierz tak wspo- zupełnie jak za okrutnych czasów ich wiadał mi swoje przeżycia z Wołynia. czonych wcześniej domów, szczególnie Smolarni już została wymordowana. Na minają zagładę polskiej wsi Ludmiłpol: bohatera narodowego Bohdana Chmiel- Ich rodzina mieszkała aż koło Równego. ci, którzy zamieszkiwali na przedmie- podstawie tych świadectw jestem prze- "Franciszek Walczak mieszkał w Lud- nickiego." Z tego co nam dalej mówił Razu pewnego Nalepko jechał furmanką ściach. I rzeczywiście w drugiej poło- konany, że moja rodzina została wymor- miłpolu, on i jego rodzina byli Polaka- zorientowałem się, że Bolkowi powie- i wtedy spotkał go znajomy Ukrainiec, wie lipca i na początku sierpnia, było w dowana przez Ukraińskich nacjonali- mi. Ich dom był drewniany, ale bardzo dział o tym Stanisław Czop. Staszek, który ostrzegł w następujący sposób: naszym powiecie wyjątkowo spokojnie. stów w czasie napadu na naszą wioskę, ładny i stał na początku wsi od strony który już umarł, był Polakiem z Nie- „Uciekajcie wszyscy ze wsi do miasta, Osobiście, już w tym czasie nie wierzy- do dziś nie wiem jednak gdzie zakopano Kohylna. Przed domem stała duża, pięk- dzielisk. Ożenił się jeszcze przed wojną bo ma być napad na Polaków i mają was łem w dobre intencje Ukraińców. Mimo ich ciała. Po wojnie do naszego pierw- na figura Matki Bożej Niepokalanej. W z Ukrainką z Siedlisk koło Zamościa i wszystkich wybić!” Nalepko zaraz za- to zdecydowałem się z żoną Antoniną szego domu w Białobrzegach pod Za- czasie napadu na ich wioskę, z samego przystał ściśle do Ukraińców. W lecie brał swoją rodzinę i jeszcze tego same- i jeszcze z kilkoma innymi osobami, mościem przyjechała znajoma Ukrainka rana zauważył, że duża grupa Ukraiń- 1943 r. był komendantem policji ukraiń- go dnia uciekli wszyscy do Równego. wrócić do Smolarni. To było początek Sabina Błaszczak i opowiedziała nam, ców na furmankach zbliża się do wioski skiej właśnie w Gnojnie, gm. Werba, po- Tymczasem jeszcze tej samej nocy, za- sierpnia, zatrzymaliśmy się w naszym jak zginęła moja najbliższa rodzina Ska- od strony Kohylna. Szybko wyskoczył z wiat Włodzimierz Wołyński. Na własne raz po ich wyjeździe Ukraińcy napadli domu u rodziców i przenocowaliśmy. wińskich, mówiła tak: „Moja rodzona domu, ukrył się w schronie pod stodołą oczy widział jak zamordowano Felicję na ich wieś i wszystkich mieszkańców Nasi rodzice byli zdrowi, także wioska siostra, żona Michała Marczuka, którzy i obserwował przez szparę co się będzie Dolecką ze Swojczowa. Po wojnie za- pomordowali, a budynki spalili.” Pan prawie wcale do tej pory nie ucierpiała. mieszkali w Smolarni opowiedziała mi, dalej działo. Już po chwili trzech Ukra- mieszkał ponownie w Siedliskach i wła- Kazimierz: „Mieczysław Pilczuk miesz- W naszej wsi nie było do tej pory po- jak zginęła rodzina twojego szwagra ińców wjechało na jego podwórko, wła- śnie tam opowiedział swoje świadectwo kaniec Siedlisk, opowiadał mi w naszej gromu. Jednak już następnego dnia za- Skawińskiego. Marczukowa chodziła śnie w tym czasie z domu na podwórko Bolkowi Roch.” wsi, w kwietniu 2003 r., że widział stud- uważyłem szczególną ruchliwość Ukra- po rzezi do domu Skawińskich oglą- wyszła jego żona Gustafa lat ok. 22 z nię na Wołyniu, całą napełnioną dzieć- ińców. Jeździli przez naszą wieś konno dać ciała pomordowanych Polaków, to malutkim dzieckiem na ręku. Wyraź- Pan Kazimierz: Ukrainka Sabina Błasz- mi pomordowanymi przez Ukraińców w i wozami, uważnie się przy tym rozglą- co tam zobaczyła w świetle dziennym, nie nie wiedziała jeszcze co jej grozi. czak opowiadała mi też następującą czasie krwawych wydarzeń!” dając na lewo i prawo. Szybko zorien- wstrząsnęło nią do głębi: Bronisław Gdy trzej Ukraińcy, każdy uzbrojony historię: „Pop ukraiński ze Swojczowa Jest to fragment ; towałem się, że to zwiad ukraiński i że Skawiński miał obcięte ręce w łokciach w siekierę, zobaczyli ją przed domem, odprawiał nabożeństwo w swojczow- WSPOMNIENIA KAZIMIERZA I szykuje się coś niedobrego. Gdy jeszcze i nogi w kolanach, jego córka Staszka szybko pojmali ją i wtedy jeden z nich skiej cerkwi. Podczas tej mszy świętej ANTONINY SIDOROWICZ Z D. TU- przyszła do nas znajoma Ukrainka z na- została przerżnięta piłą na pół, a inne powiedział do niej tak: "O jak ty się powiedział w słowie skierowanym do ROWSKA ZE WSI DOMINOPOL W szej wsi Olga Maciocha i powiedziała: osoby zostały porąbane siekierami.” Po- ładnie ubrałaś. Twoja suknia będzie dla zebranych wiernych, w ogromnej więk- POW. WŁODZIMIERZ WOŁYŃSKI „Uciekajcie, bo was Ukraińcy wybiją, a wiedziała także: „Napad miał miejsce w mojej żony." Drugi dodał zaraz: "Twoje szości miejscowych prawosławnych NA WOŁYNIU 1930 – 1944 jak przeżyjecie to dajcie znać o sobie.”, połowie sierpnia, już po żniwach, nocą. buty będą dla mojej żony." Wtedy trzeci Ukraińców takie słowa: „Wróćcie do Spisał :Sławomir Tomasz Roch z cało- nie namyślałem się już wcale więcej. Bronek już zakończył żniwa. Ukraińcy z nich powiedział stanowczo: "Prędzej domu, porzućcie to co macie zrobić, bo ścią można zapoznać się na: http://wo- Zabrałem żonę i furmanką uciekliśmy najpierw wyprowadzili wszystkich z bij!" Ukrainiec uderzył najpierw siekie- będziecie tego bardzo żałować!” Gdy lyn.btx.pl/index.php/ jeszcze tego samego dnia, z powrotem domu, a potem wszystkich pomordowa- rą dziecko, które Gustka trzymała w rę- tylko zakończył modlitwy przyszli po do Włodzimierza Wołyńskiego. Inni Po- li na podwórku.” W tej masakrze zginęli kach. Niemowlę wypadło jej z rąk i upa- lacy zostali jednak w Smolarni. Także także: dło ogłuszone na ziemię, jednak ożyło moi rodzice, choć ich gorąco ponownie 1. Sawicki lat ok. 65 i jego żona lat ok. i zaczęło raczkować. Jeden z oprawców namawiałem, aby z nami uciekali do 65. To byli Polacy, reszta rodziny Sa- powiedział zaraz: "Dobij dziecko, bo wickich zdołała zbiec do miasta Wło- ożyło!." Ukrainiec uderzył jeszcze raz ZBRODNIARZE miasta nie skorzystali z szansy ucieczki i zostali w domu. Będąc jeszcze w Smo- dzimierza. siekierą i tym razem skutecznie. Zaraz larni, tuż przed naszą druga ucieczką, 2. Puchniacz lat ok. 60 i jego żona lat ok. potem zarąbali Gustafę, żonę Francisz- OUN-UPA spotkałem Ukraińca Piotra Marczuka 50 i ich dzieci: córka Józefa Puchniacz ka, który to wszystko widział i słyszał ze z sąsiedniej koloni Barbarówka, który lat ok. 22. Druga córka lat ok. 24, była schronu. Przebieg tej zbrodni Walczak powiedział mi: „Wracaj do Smolarni żoną młodego mężczyzny lat ok. 25, nie opowiadał mi osobiście we Włodzimie- i rób żniwa, nic ci się nie stanie, ja do pamiętam czy mieli już małe dzieci. rzu Wołyńskim jeszcze w sierpniu 1943 ciebie nic nie mam!” Stałem wtedy obok 3. Wdowa Malidz lat ok. 50. Jej córka r. zaraz po jego przybyciu do miasta. Z domu mego szwagra Skawińskiego Bro- Balbina zdołała uciec oprawcom i po tego co nam opowiadał, zorientowali- nisława. Gdy Marczuk na chwilę gdzieś wojnie mieszkała w Hrubieszowskiem. śmy się, że napad na Ludmiłpol był w odszedł, drugi Ukrainiec, który był ra- Syn wdowy Seweryn, zabrany został do pierwszych dniach sierpnia 1943 r. Fra- zem z nim, a którego dobrze znałem i z Niemiec na roboty jeszcze w roku 1942. nek mówił nam także, że rozpoznał zna- którym się przyjaźniłem, powiedział mi Wdowa Malidzowa pochodzi z Nie- jomych chłopów Ukraińców z Kohylna, w tajemnicy tak: „UCIEKAJ BO ZABI- dzielisk koło Zamościa, a do naszej wsi jego zdaniem to oni mordowali polskich JĄ!” Zrobił przy tym bardzo wymow- przyjechali przed wojną. mieszkańców Ludmiłpola. Gdy zakoń- ny znak, abym nikomu nie powiedział, 4. Staruszka Perekupka lat ok. 60, nie czył się napad i wszystko ucichło, pod że mnie ostrzegł. Ten jak się okazało, wiem co się stało z nią i jej rodziną, ale wieczór na podwórko przyszedł jego ro- prawdziwy przyjaciel nazywał się Anto- prawdopodobnie także oni zostali za- dzony brat z żoną, którzy zdołali uciec ni Wrona i pochodził ze wsi Marcelów- mordowani. z ich domu i ukryć się w okolicznych ka. We Włodzimierzu zatrzymaliśmy się 5. Malec lat ok. 60, zamordowana w zbożach. Gdy znaleźli ciała zamordo- na ulicy Modelskiej.” swojej stodole. wanej Gustki i dziecka rozmawiali ze Dmytro Doncow Twórca ukraińskiej sobą o tej tragedii. Ich głosy usłyszał koncepcji nacjonalizmu Pani Antonina i Kazimierz: „Groźne za- Pan Kazimierz: „Franciszek Krawiec, wtedy półprzytomny z rozpaczy Franek powiedzi i ostrzeżenia sprawdziły co do zięć rodziny Malec opowiadał mi w i wyszedł ze schronu. Po chwili uciekli joty. Napad na naszą wieś miał miejsce sierpniu 1943 r. we Włodzimierzu Wo- wszyscy razem do Włodzimierza, gdzie Przywódca Organizacji Ukraińskich w drugiej połowie sierpnia 1943 r. W łyńskim, jak zginęła babcia Perekupka i tymczasowo zamieszkali razem.” Pan Nacjonalistów Stepan Bandera pogromie brali udział Ukraińcy, którzy jego teściowa Malec. To było tak, mó- Kazimierz Sidorowicz: „Kuźmiński wymordowali prawie wszystkich Pola- wił: „Ukraińcy w czasie napadu na Smo- Wacław opowiadał mi także po wojnie, ków, którzy zostali jeszcze w Smolarni. larnię przyszli do domu rodziny Malec i u niego w domu, że Ukraińcy wymor- W naszej wiosce zginęli wtedy: moja zabrali ze sobą obie kobiety do stodoły. dowali rodzinę Ewy oraz większość mama Antonina la ok. 60 i tato Stanisław Tam je prawdopodobnie zamordowali, a mieszkańców wioski Budki, wielu Po- lat ok. 65 Sidorowicze. Mój szwagier następnie podpalając stodołę spalili też laków. Wydaje mi się, że to było w tym Skawiński Bronisław lat ok. 40 i jego ciała. Następnego dnia miejscowi lu- samym czasie co napad na Dominopol, żona Ludwika Skawińska z domu Sido- dzie znaleźli dwa zwęglone ciała kobiet, czyli 11 lipca. Wacek mieszkał w Bud- rowicz, lat ok. 35 i ich ośmioro dzieci, osobiście widzieli to niedalecy sąsiedzi kach Osowskich, niedaleko Dominopo- w tym: Adam lat ok. 12, Mieczysław lat pomordowanych kobiet i wszystko opola, przeżył wojnę i osiadł w Dobromie- ok. 10, Antoni lat ok. 6, Jerzy lat ok. 5 i wiedzieli Franciszkowi Krawiec.” rzycach w Hrubieszowskim, 3 km od córki: Stanisława lat ok. 18, Izabela lat Hostynnego. ok. 16, Maria lat ok. 7 i Aniela lat ok. 3. Pan Kazimierz: „Pani Marczuk, żona Zginęła też moja bratowa Marianna Si- Ukraińca Michała Marczuka widziała Antonina i Kazimierz wspominają tak- dorowicz lat ok. 35 oraz jej dwie córki: na własne oczy jak pomordowano Po- że: "Na rok przed swoją śmiercią przy- Regina lat ok. 10 i Leokadia lat ok. 6. laków w Smolarni i wszystko opowie- szedł do nas Bolesław Roch i jak zwykle działa Błaszczak Sabinie. Mówiła, że wspominaliśmy też tragiczne wydarze- Polak Jan Gawroński, który też miesz- wielu Polaków uciekało ze wschodu do nia na Wołyniu. W pewnym momen- Roman SZUCHEWYCZ „Taras kał w Smolarni opowiadał nam po woj- Włodzimierza, przez naszą wieś Smo- cie wspomniałem moją i mojej żony Czuprynka” jako główny dowódca UPA nie, że do jego domu tuż przed mordem, larnię i wtedy wpadali w ręce Ukraiń- serdeczną koleżankę Felicję Dolecką. ponosi bezpośrednią odpowiedzialność przyszło dwóch Ukraińców: Władysław ców, którzy przygotowali zamaskowa- Zwierzyłem się Bolkowi, że nie wiem za zaakceptowanie taktyki wołyńskiej Dmytro Kljaczkiwśkyj – Kłym Sawur Radzik i Marczuk Piotr. Oni się do- ną zasadzkę w naszej wsi. Następnie do dziś, co się z nią właściwie stało, UPA i przeprowadzenie zorganizowanej dowódca UPA-Północ, członek Prowi- brze z Jankiem znali, nawet przyjaźni- złapanych ludzi mordowali i wrzucali słuch po niej zaginął. Wtedy Bolek za- czystki etnicznej na polskiej ludności du OUN, jeden z inicjatorów i główny li, dlatego przyszli do niego do domu do jednej studni, która znajdowała się skoczony zapytał mnie znacząco: "To ty cywilnej. kierujący rzezią wołyńską i powiedzieli im tak: „Zbierajcie się i na podwórku Piotra Szalusia Polaka ze nie wiesz, została brutalnie zamordowa- Kresowy Serwis Informacyjny - 15 sierpnia 2011 - strona 5 HISTORIA - WSPOMNIENIA - RELACJE Budy Ossowskie przestały istnieć swoim oddziałem, ludność polska nie Bogusław Szarwiło chciała uciekać . Po prostu nie wierzy- ła w grożące niebezpieczeństwo, mimo BUDY OSSOWSKIE gromada Budy że wieś była otoczona dookoła wrogimi Ossowskie, gmina Turzysk, powiat Ko- Ukraińcami. Nikt nie przypuszczał, że wel, województwo wołyńskie parafia nasi niedawni koledzy z którymi cho- Swojczów. dziliśmy razem, nie tylko na tańce, będą Pod koniec XVIII w. Budy Ossowskie zdolni do takiej zbrodni opowiadał swo- (Ossowskie Budy) liczyły 37 gospo- jej córce Witold Kuźmiński. Jego ojciec darstw z liczbą 285 mieszkańców (ź.: był sołtysem i z okolicznymi Ukraińca- Sł. geogr.). mi był w dobrej komitywie. W końcu O pogromie w Budach Ossowskich sierpnia do Zasmyk dotarła kobieta z usłyszałem po raz pierwszy od człon- dwójką dzieci, przynosząc wieść o wy- ków swojej rodziny, partyzantów z mordowaniu mieszkańców w Budach oddziału „Jastrzębia” (por. Władysław Ossowskich. Kiedy oddział „Jastrzębia” Czermiński ), byli zaszokowani tym co dotarł na miejsce zagłady, zastał przera- tam zobaczyli. Rozmawiałem też z wie- żający widok. Wielu partyzantów po raz loma innymi ludźmi, którzy mogli mieć pierwszy ujrzało na własne oczy, ludzi wiedzę w tym temacie i okazuje się, porąbanych siekierami, porżniętych że trudno znaleźć świadków tamtego kosami, kobiety z obciętymi piersiami tragicznego wydarzenia.. Dlatego wie- i zmasakrowane , nie do opisania ciała dza w tej sprawie jest bardzo skromna. dzieci. Widok wielu zapadł w pamięć na Nie mniej pokuszę się o zarys tamtych całe życie. W polach i zaroślach odna- wypadków. Jak podają dostępne źródła leziono, kilkoro ukrytych przerażonych , do sierpnia 1943 r. w Budach Ossow- dzieci i dorosłych osób. Witold Kuźmiń- godniowego niemowlaka, trzymała przy ła się do zaprzyjaźnionych sąsiadów zamieszkałych tam ludzi. Moje zainte- skich z rąk Ukraińców zginęło 20 osób. ski i kilka innych osób uciekali przez piersi puste zawiniątko. Uciekaliśmy Ukraińców, jednak została wydana resowanie Wołyniem wyniknęło z chę- Mimo to nie zawiązano samoobrony, ukraińską wieś, bo tylko ta droga była jak najdalej w las świniarzyński, nie i zamordowana. Jadwiga Aronow- ci poznania historii tej wsi i chcąc wy- przeciwstawili się temu mieszkańcy wolna. Biegnąc krzyczeli po ukraińsku, oglądając się za siebie. Witold Kuźmiń- ska z/d Kuźmińska wraz z mężem i robić sobie rzetelną opinię pojechałem wsi uważając, że zostanie to odczyta- że „Lachy napadły” i razem z nimi bie- ski uratował się jako jedyny z 15 oso- dwójką dzieci i Kazimiera Kuźmińska do Bud Ossowskich i zobaczyłem nie- ne przez Ukraińców jako prowokacja. gli również do lasu Ukraińcy. W lesie bowej rodziny. Ojciec Piotr Kuźmiński panna, również zamordowani przez użytkowane pastwiska, krzaki, rowy Utwierdzały ich w tym zapewnienia dopiero zorientowali się, że biegli z Po- został zamordowany na drodze podczas szalejącą bandę UPA i chłopów ukra- melioracyjne i jakieś kikuty belek. Ukraińców, że mordy nastąpiły przez lakami. Pamiętam, opowiadał córce pan próby uprzedzenia syna o napadzie. ińskich, sąsiadów i znajomych. Wtedy Wieś zniknęła z powierzchni ziemi. pomyłkę. Dlatego, na początku sierpnia Witold, że w czasie tej dramatycznej Konstancja Kuźmińska z/d Chomicka zginęło około 270 osób, a zagubieni w Rozmawiałem ze starszą kobietą, któ- kiedy pojawił się tam por. „Jastrząb” ze ucieczki, jedna z kobiet zgubiła kilku ty- - żona Kuźmińskiego Piotra, schroni- lasach jeszcze długo po tym dociera- ra ma domek w Rewuszkach na pogra- li do ośrodka samoobrony w Zasmy- niczu dawniejszych Bud Ossowskich. kach. Tam też trafił Witold Kuźmiński, Nie była zbyt rozmowna powiedziała wstępując do oddziału „Jastrzębia”. tylko, że wieś spalili upowcy. Nie żyjący już Jan Czechowski jeden z nie wielu ocalałych mieszkańców Bud Ossowskich, widział po raz ostat- 1]http://wolyn.ovh.org/opisy/budy_ ni Wołyn a konkretnie Kowel w sierp- ossowskie-04.html niu 1939 roku. Tak mi odpisał jego syn Wojciech Czechowski. W 1939 na 2] Władysław Siemaszko, Ewa Sie- być może dwa miesiące przed wybu- maszko, Ludobójstwo dokonane przez chem II WŚ został zmobilizowany do nacjonalistów ukraińskich na ludności służby w 50 pp 27 Dywizji Piechoty polskiej Wołynia 1939-1945, Warsza- im Francisca Nullo i wysłany na front wa 2000, s.380 w rejon Borów Tucholskich. Po kilku dniowych walkach 50 pp po ciężkich 3]Nie publikowane wspomnienia Wi- stratach pułk został rozbity a pozostali tolda Kuźmińskiego, relacja córki. przy życiu żołnierze wyłapani przez Wermacht i wysłani do obozów je- 4]Korespondencja z Wojciechem Cze- nieckich. Ostatnim obozem jenieckim chowskim. gdzie przebywał ojciec był Oflag II C Woldenberg obecnie Dobiegniewo Zjazd sołtysów gminy Turzysk, po woj lubuskie. Wyzwolenie nastąpiło w prawej siedzi pop, wójt Tymczuk, sta- styczniu 1945 roku i po wojnie ojciec rosta JózefGubicki,Turzysk. związał swe losy z Łodzią. Wszelkie Znalazłam zdjęcie mojego dziadka poszukiwania licznej rodziny z przy- Piotra Kuźmińskiego, na zjeździe soł- czyn dzisiaj wiadomych nie przynio- tysów gminy Turzysk / siedzi 2-gi z sły żadnych rezultatów. Ojciec miał lewej w I rzędzie/ , Łączę pozdrowie- schizofreniczny stosunek do rodzin- nia TM. nych stron bowiem z jednej strony tęsknił za Wołyniem a z drugiej uwa- Punkt sanitarnyZasmykiX1943, Wi- /Zjazd sołtysów gminy Turzysk, po prawej siedzi pop, wójt Tymczuk, starosta Józef Gubicki, Turzysk. żał tę ziemie za przeklętą. Zmarł nie told Kuźmiński stoi jako trzeci od le- znając dokładnie losów tego miejsca i wej, z tyłu za kobietą. Ojciec Ludwik Wrodarczyk OMI, Proboszcz i Męczennik (1907-1943) Wołynia 14 lat wybiera Zgromadzenie Misjona- Sługa Boży o. Ludwik Wrodar- czyk OMI

1. Rodzice i dom rodzinny Rodzice O. Ludwika Wrodarczyka, Ka- rol i Justyna Wrodarczykowie pobrali się 13 lipca 1903 r. Matka była kobietą pobożną i dobrą. Ojciec był nie tylko rolnikiem, ale pracował także na kopal- ni.

W 1906 r. Karol i Justyna Wrodarczyko- wie zbudowali własny nowy dom przy 2. Dzieciństwo parafii jego pochodzenia. Jego rodzice zwierzył się kiedyś swojemu koledze ulicy Sobieskiego 28, w Radzionkowie należeli do ludzi dobrych, religijnych i Franciszkowi Bączkowiczowi, iż ma na Śląsku, blisko parafialnego kościoła Ludwik Wrodarczyk urodził się w Ra- dzionkowie k/Bytomia, na Górnym pracowitych. Nic dziwnego, że powoła- pragnienie, by jego życie przyczyniło św. Wojciecha. W małżeństwie Karola nie do zakonnego i kapłańskiego życia się do wzmocnienia Królestwa Bożego. i Justyn przyszło na świat 13 dzieci, z Śląsku, 25 sierpnia 1907 roku i był drugim dzieckiem Karola i Justyny z. trafiło u Ludwika na dobry grunt. Już których dziewięcioro przeżyło dzieciń- jako dziecko był wyjątkowo poważny, stwo. Jego ojciec Karol Wrodarczyk d. Wrodarczyk. Od pierwszych lat ży- cia otrzymywał dobre podstawy życia pobożny i zrównoważony. Po lekcjach 3. Powołanie zmarł w młodym wieku, w 10 czerwca w szkole często wstępował do parafial- Rok 1921 był dla Ludwika rokiem wy- 1926 r. w 49 roku życia, zaś matka Ju- z wiary poparte przykładem jego po- bożnych rodziców i religijnie żywej nego kościoła pozostając tam na długiej boru przyszłej drogi życia. Ojcu wyzna- styna 13 sierpnia 1941 r. modlitwie. W przypływie szczerości je, że pragnie zostać kapłanem. Mając rzy Oblatów Maryi Niepokalanej i wstę- Strona 6 - Kresowy Serwis Informacyjny - 15 sierpnia 2011 HISTORIA - WSPOMNIENIA - RELACJE puje do Niższego Seminarium Duchow- dla adeptów do życia zakonnego, czyli Okopy. karza w Rokitnie było 20 km, a na wła- parafianie z Okopów. "W połowie listo- nego tegoż Zgromadzenia. Jest kolejno nowicjuszy, żywym przykładem realiza- Nowa parafia powitała go w przeddzień ściwe lekarstwa ludzi nie było stać. Taką pada zachorowałem na czerwonkę i kil- w Niższym Seminarium w Krotoszynie, cji zakonnego życia. Dla swoich współ- wybuchu wojny - 29 sierpnia 1939 roku. parafię obejmował O. Wrodarczyk. Od ka tygodni przeleżałem w łóżku. Byłem woj. poznańskie (1921-22), w Lublińcu braci był przykładem świętości kapłana W Okopach nowego proboszcza witali początku zdawał on sobie sprawę z fak- bardzo ciężko chory i nie wiadomo, jak na Śląsku (1923-24) i Krobii, woj. po- i zakonnika. wszyscy mieszkańcy, łącznie z prawo- tu, że oprócz posługi kapłańskiej i po- by to się skończyło gdyby, nie pomoc znańskie (1924-26). sławnym. Do czasu ukończenia budowy ciechy religijnej musi im nieść pomoc w księdza Ludwika Wrodarczyka, który W Markowicach przez dwa lata (1937- plebani, obydwaj oblaci przez pół roku chorobie i biedzie i prowadzić działal- mnie leczył i dostarczał potrzebnych W czerwcu 1926 roku zdał maturę, po 39) przy boku superiora i mistrza no- zamieszkali w domu kościelnego Hiero- ność oświatowo-wychowawczą. medykamentów. Jego poświęcenie nie czym 14 sierpnia 1926 r. rozpoczął nowicjatu, bł. O. Józefa Cebula, beaty- nima Rudnickiego. Nieco później, bo o miało granic. Podawał mi sam lekar- wicjat w Markowicach k/Inowrocławia, fikowanego 13 czerwca 1999 r.. O. w 1942 r., w jednym z ostatnich listów Ksiądz Wrodarczyk zajmował się lecze- stwa, robił zastrzyki, pouczał rodziców zaś następnego roku 15 sierpnia 1927 r. Wrodarczyk był przykładem świętości do rodziny O. Ludwik pisał: "Mieszka- niem ludności przy pomocy ziół. Parafia jak mają ze mną postępować. O każdej złożył pierwszą profesją zakonną. kapłana i zakonnika. Wszyscy mogli się my we własnym domku jeszcze nie wy- wspierała i udzielała pomocy ludziom porze dnia i nocy był gotów służyć po- od niego uczyć życzliwości, delikatno- kończonym. Naokoło las, a do miasta 20 biednym, chorym, kalekim i niedołęż- mocą" (Bronisław Janik "Było ich trzy" Po ukończeniu rocznego nowicjatu roz- ści, prostoty, pokory i pracowitości. Je- km. Gdy jest dobra droga to za 2 niecałe nym. Doprowadził do takiego stanu s. 90-91). począł studia w Wyższym Seminarium den ze współbraci tamtej wspólnota po- godziny można tam zajechać, a gdy jest poczucia obowiązku higieny osobistej Duchownym Oblatów w Obrze, jednak wiedział o nim: "O. Wrodarczyk to był dobre błoto, to i 6 godzin za mało, ale w tutejszej ludności, że zaczęła znikać "Ksiądz Wrodarczyk to był bardzo krótko po rozpoczęciu roku akademic- wspaniałym człowiekiem, kapłanem, jedną stronę. Mamy tu piękny drewnia- prawie coroczna permanentna epidemia dobry, nadzwyczajny człowiek. On kiego zachorował i musiał poddać się ekonomem i zakonnikiem" - Br. Józef ny kościółek, jeszcze nie wymalowany. czerwonki. Oprócz leczenia osobistego przyjmował wszystkich ludzi. Nie ro- kuracji w szpitalu. Przełożeni uznali, Jarmuż OMI. Ludzie uczęszczają na nabożeństwa, uczył ludność zielarstwa i zapobiegania bił różnicy, że ten Polak, tamten Ukra- że ze względu za zły stan zdrowia musi chorobom. Nawet czasami w trakcie ka- iniec. Wszystkich traktował jednakowo. przerwać studia w seminarium i pod- zań przypominał parafinom o sprawach Zawsze mówił: "Jest jeden Bóg dla jąć dalszą kurację w domu rodzinnym. doczesnych, wzywając ich do spoży- wszystkich ludzi i musimy wszyscy żyć Powraca zatem do domu rodzinnego w wania wody przegotowanej. Sprowa- zgodnie". Zachorował chłopiec jednego Radzionkowie i po rocznej kuracji znów dzał nasiona z Wielkopolski i Pomorza, Ukraińca. O. Wrodarczyk poszedł pięć wyjeżdża do Obry na dalsze studia. 15 wprowadzał płodozmian, uprawiał zioła kilometrów, żeby go tam na miejscu od- sierpnia 1930 r. złożył wieczystą profe- lecznicze, warzywa, zboże, ziemniaki. wiedzić i leczyć. Szedł te pięć kilome- sję. trów pieszo". Okres ponad czteroletniej pracy w Oko- W Obrze daje piękny przykład życia pach to najpiękniejsza karta życia i po- W roku 1941, mimo trwającej wojny i klasztornego i misjonarskiego. O. An- słannictwa O. Ludwika Wrodarczyka. Z okupacji O. Ludwik głosił w Wielkim toni Grzesik OMI, jego rówieśnik, za- cała gorliwością jako kapłan i misjonarz Poście rekolekcje w Klesowie u księdza świadczył o nim: "Podziwiałem jego przystąpił do organizowania życia para- Antoniego Chomickiego, który wspo- głęboką wiarę, którą wyniósł z domu fialnego. Swoją pobożność i dobroć pra- mina je następująco: "Mówca z niego rodzinnego i jego zdecydowanie. Znam gnął zaszczepić w sercach biednych ka- był słaby, ale coś przez niego przema- go jako człowieka skromnego i pokor- tolików i Polaków żyjących na Kresach wiało. Dziwiłem się, jak temu wszyst- nego. Był wyrozumiały, koleżeński, we- Wschodnich. Działalność duszpasterska kiemu dal radę. Był bardzo skromny, wnętrznie bardzo urobiony. Uchodził za O. Ludwika była szczególna i nie ogra- pokorny. Inni księża jak przyjeżdżali i wielkiego ascetę". niczała się tylko do ołtarza, konfesjona- głosili, to nie spowiadali, a on prawie łu czy ambony. Jego kapłaństwo z jednej sam wszystkich wyspowiada!. Był do- Święcenia kapłańskie otrzymał w Obrze strony było "nadzwyczajne", a z drugiej brym spowiednikiem. Wszyscy się chęt- z rąk Ks. Biskupa Dymka, w sobotę 10 takie "zwyczajne". Dla ludzi Podola stał nie u niego spowiadali. Ci ludzie czuli u czerwca 1933 r., a trzy dni później od- się on "wszystkim dla wszystkich", aby niego świętość. Kiedy głosił rekolekcje, prawił Mszę św. prymicyjną w kościele wszystkich pozyskać dla Chrystusa - to przez niego przemawiała jakaś świę- parafialnym pw. św. Wojciecha -w Ra lecz nieraz były przeszkody albo wiel- jakby powiedział św. Paweł (por. 1 Kor. tość, jakaś energia duchowa. W nim dzionkowie. W jego życiu rozpoczyna 5. Okopy: kapłan, duszpasterz, misjo- kie mrozy do 33o Celsjusza albo wiel- 9.22). Dla wszystkich był kapłanem, czuło się świętego i dobrego kapłana. się nowy rozdział, ale po prymicjach narz, lekarz kie błoto. Zima tego roku była bardzo duszpasterzem i lekarzem. Ludzie garnęli się do niego, jak do ojca. powraca jeszcze na jeden rok do Obry, Kliknij, by zobaczyć dokładniejszą ma- ciężka". To był święty: kaznodzieja, misjonarz i by ukończyć studia. spowiednik". Głosił rekolekcje, bardzo dużo spowiadał - ludzie czuli u niego Nowicjat 1926-1927 Ojciec Ludwik świętość, garnęli się do niego jak da wraz z matką i siostrą Pryscillą ojca. "To był święty: kaznodzieja, misjonarz i spowiednik".

Większość Polaków była tak głęboko zrusyfikowana, że nie rozmawiano już po polsku. Posługiwano się językiem tzw. "prostym", czyli miejscowym dia- lektem językowym, którym w równej mierze posługiwali się tak Polacy jak i Ukraińcy. Była to mieszanina słów polskich, rosyjskich i jeszcze bliżej nie określonych. O. Ludwik w dosyć krótkim czasie nauczył się miejscowego dialektu i w ten sposób zdobywał wielkie uznanie i ogólny społeczny szacunek, czego dowodem jest fakt, że Rodzina o. Ludwika pęW sześć lat po otrzymaniu święceń O. Ludwik o każdej porze dnia i nocy w Okopach coraz więcej ludności wy- kapłańskich, w sierpniu 1939 roku, O. "Ksiądz Wrodarczyk objął parafię bar- spieszył do chorych z lekarstwem lub znania prawosławnego brało udział w Ludwik Wrodarczyk zostaje mianowany dzo zacofaną pod względem gospodar- sakramentem ostatniego namaszczenia. obrzędach świat katolickich. Bywało, 4. Kodeń i Markowice: wikariusz i eko- administratorem nowo utworzonej para- czym i społecznym - zeznaje Leon Żur, Garnęli się do niego jednakowo Polacy, że O. Wrodarczyk kazanie głoszone po nom fii Okopy k/Rokitna, w diecezji łuckiej, który był jego ministrantem. Ludność Ukraińcy, Rosjanie, katolicy i nieka- polsku kończył w tzw. języku rusiń- 5 sierpnia 1934 roku O. Ludwik Wro- w powiecie Sarny na Wołyniu, położo- miejscowa oświetlała swoje domostwa tolicy, a nawet partyzanci. Ponadto O. skim, co bardzo podobało się miejsco- darczyk został skierowany na pierwszą nej 2 km od przedwojennej granicy pol- łuczywem, chodzono w ubraniach przez Wrodarczyk zaczął osobiście odwiedzać wej ludności. placówką, a był nią Kodeń nad Bugiem, sko-rosyjskiej. Do pomocy przydzielo- siebie wyprodukowanych i w łapciach chorych w ich domach będąc dla nich koło Terespola. Na młodego wikarego no mu także O. Antoniego Maturę i Br. z łyka. W uprawie roli nie nawet znano lekarzem ducha i ciała. Chorym przy- W Okopach - jak zaświadcza Leon Żur złożono wiele ważnych obowiązków. W Karola Dziembę. "trójpolówki". Ziemniaki sadzono pod nosił różnego rodzaju napary, maści i - masowo odbywały się chrzty ludno- sierpniu 1934 pisał do domu rodzinne- motykę, uprawiano szpadlem, wyko- napoje. Po najdalszej okolicy rozcho- ści zza byłej granicy polsko-rosyjskiej. go w Radzionkowie roku: "Znajduję się Parafia Okopy została wydzielona z pywano rękami lub motyką. Nie znano dziła się fama o księdzu-lekarzu, stąd Chrzczono ludzi dorosłych, którzy z pod opieką naszej potężnej Matuchny parafii Rokitno w 1939 r. i obejmowała pojęcia obradlania. Obce ludności były pod plebanią nie jeden raz można było uwagi na grożące im prześladowanie re- Kodeńskiej. Tutaj mam być wikarym, polskie wioski: Okopy, Dołhań i Boro- nawozy sztuczne i jakiekolwiek zbiory zobaczyć stojące furmanki, na których ligijne ukrywali swoją wiarę. Na pleba- ekonomem i nauczycielem religii w we Budki i częściowo polską Kolonię plonów przy pomocy maszyn. Dopiero leżeli chorzy i których często tam przyni przechowywano i udzielono pomocy szkole. Pracy więc będzie dużo, ale Pan Netreba. Wioski te były otoczone du- tuż przed wojną u zamożniejszych go- wożono po ostatni ratunek. Nikomu nie uciekinierom żydowskim. Bóg i Matka Boska Kodeńska pomogą, żymi wioskami ukraińskimi: Kisorycze, spodarzy pojawił się żelazny pług i kie- odmawiał pomocy. Szedł do każdego, że się wywiążę z zadania dobrze". Karpiłówka i Borowe. Parafia liczyła rat do cięcia sieczki, zaś siłą pociągową kto go potrzebował. Był lekarzem, na- Charyzmatyczna działalność O. Wro- około tysiąca wiernych i posiadała wła- stanowiły woły". uczycielem, kapłanem, ratował chorych, darczyka nabierała rozgłosu i wycho- W ciągu dnia miał tyle zajęć, że czasami sny drewniany kościół wybudowany w wspomagał biednych. dziła poza granice parafii i sięgała na dopiero wieczorem znajdował czas na 1934 roku, jako kościół filialny parafii Wiele do życzenia pozostawiały w pa- teren Rosji. Ponieważ Okopy leżały nad posiłek, który był dla niego równocze- Rokitno. Proboszcz z oddalonego o rafii sprawy związane z higieną i zdro- Kiedy na wskutek nieurodzaju w 1942 r. przedwojenną granicą polsko-rosyjską śnie obiadem i kolacją. Ale na modlitwę 20 km Rokitna tylko od czasu do cza- wiem. Co roku w okolicy pojawiały się zapanował powszechny głód ludzie jedli wielu Polaków z terenów radzieckich zawsze znalazł czas. Resztę dnia spędzał su dojeżdżał do kościoła filialnego w epidemie czerwonki. Ludziom doku- plewy, w żarnach mielono gryczane łu- odwiedzało kościół w Okopach. Bar- na modlitwie i sam na sam z Jezusem Okopach. Czasem odprawiał w nim na- czał ból głowy, brzucha, świerzb, ospa, ski, żołędzie, owies. Mieszano to z nie- dzo licznie przybyli na Pasterkę w 1941 Eucharystycznym. Choć był młodym, bożeństwa kapelan wojskowy Korpusu owrzodzenia ciała i wszawica. Ludzie wielką ilością mąki i wypiekano bliżej roku. Wielu z nich po raz pierwszy był kapłanem bardzo urobionym we- Ochrony Pogranicza (KOP). W inne dni umierali "na brzuch", "na głowę", "na nie określony chleb. Spożywanie takie- widziało księdza i tak uroczyste nabo- wnętrznie, pracowitym, umartwionym, wierni modlili się sami, bez kapłana. płuca". Wiosną, kiedy do wielu domów go chleba powodowało ostre zaparcia żeństwo. Na zaproszenie przybyłych ze a przy tym bardzo pogodnym. zaglądał przednówek, dzieci zbierały żołądkowe, a osłabione organizmy ata- wschodniego Podola Polaków O. Lu- Na nowe miejsce pracy 32-letni O. szczaw, a w lasach i na bagnach wybie- kowała czerwonka i tyfus i inne choroby dwik wybrał się wiosną 1942 r. w od- Po dwóch latach pracy w Kodniu został Ludwik Wrodarczyk i 26-letni brat za- rały ptasie jajka, z czego przygotowy- ludzi niedożywionych. Ludzie wówczas wiedziny do nich. Dotarł do Żytomierza przeniesiony do Markowic, k/Inowro- konny Karol Dziemba, wyruszyli do wano zupę z serwatki, dodając do tego masowo umierali. Wtedy ksiądz zielarz i aż po Kijów. Bilans jego jednej dwu- cławia, w którym mieścił się nowicjat Okopów 20 sierpnia 1939 roku. Ojciec jaglaną kaszę. był jedynym ratunkiem dla biednej lud- miesięcznej wyprawy misyjnej to kilka Polskiej Prowincji Misjonarzy Obla- Matura wyjechał do Okopów z Kodnia ności. tysięcy ochrzczonych, zaopatrzenie 500 tów Maryi Niepokalanej. Tam została dopiero 11 września 1939 r.. Do Oko- Jedynymi lekarzami byli znachorzy, chorych oraz około 600 nawróceń. mu powierzona funkcja ekonoma domu pów jednak nie dotarł bo od 17 wrze- różni zamawiacze, zaklinacze i "babki" Piękne świadectwo o jego posłudze zakonnego, ale O. Ludwik będzie także śnia 1939 roku Armia Czerwona zajęła odbierające porody. Do najbliższego le- przekazali naoczni świadkowie, jego Wierni z terenów rosyjskich obiecywali,

Kresowy Serwis Informacyjny - 15 sierpnia 2011 - strona 7 HISTORIA - WSPOMNIENIA - RELACJE że przyjdą do Okopów z pielgrzymką na mi Rosją, w czasie wywózki Polaków ki. Wieczorem 6 grudnia 1943 roku O. śmierci. ło męczennika O. Ludwika Wrodarczy- odpust św. Jana Chrzciciela 24 czerwca na Syberię. Tak samo czynił kiedy był Wrodarczyk pisał nuty dla chóru ko- Bronisław Janik znał O. Wrodarczyka ka. 1943 r. I rzeczywiście, przybyli bardzo nieurodzaj na polach czy to z powodu ścielnego na Uroczystość Niepokalane- osobiście. Jako parafianin był sprze- Leon Żur (list z 24 września 1990 r.), licznie z terenów za Zbruczem, a dołą- suszy czy nadmiernych opadów. Tak go Poczęcia, a później razem z bratem dawcą w miejscowym sklepie i na- który odwiedzał rodzinne strony Oko- czyli do nich pielgrzymi w wszystkich czynił również i wtedy, kiedy szerzyła zakonnym Karolem Dziembą OMI i uczycielem dla dorosłych w Borowych pów otrzymał informację, że O. Ludwik okolicznych parafii. Na odpuście w się epidemie różnych chorób i kiedy był stuletnią staruszką, która pomagała w Budkach. W swojej książce "Niezwykły Wrodarczyk został zakopany za stodołą Okopach było przewidziane bierzmo- głód na przednówku. Tak też postąpił w pracy na plebani, odmawiał litanię Lo- świadek wiary na Wołyniu 1939-1943 gospodarstwa ukraińskiego chłopa. Ten wanie dorosłych. Biskup Szelążek, ze noc napadu na trzy polskie wioski jego retańską. O. Wrodarczyk - jakby prze- Ks. Ludwik Wrodarczyk" (Poznań z kolei po wkroczeniu armii radzieckiej, względu na podeszły wiek, nie był w parafii. Ludzie widzieli w nim "człowie- czuwając, co niebawem miało nadejść 1993) na stronie 210 tak opisuje ostatni w obawie przed ewentualnymi konse- stanie sam przybyć, ale mianował dzieka świętego, bez żadnej skazy, osobę - pożegnał się z bratem zakonnym Ka- etap męczeńskiej drogi O. Wrodarczy- kwencjami wiosną 1944 r. zwłoki odko- kana z Sarn do bierzmowania wiernych, doskonałą", co również budowało po- rolem Dziembą i udał się do miejscowe- ka: "Po wywiezieniu księdza samocho- pał i przeniósł nieco dalej na teren bar- go kościoła. Na pożegnanie podał mu dem z Karpiłówki do uroczyska Pałki, dziej bagienny. Być może jest to jakiś rękę, ucałował go, przytuli po ojcowsku położonego w pobliżu kolejki wąskoto- wiarygodny ślad pochówku doczesnych i powiedział: "Zostań z Bogiem Bracie. rowej na linii Rokitno-Moczulanka, ro- szczątków O. Wrodarczyka. Kochaj Matkę Najświętszą. Zdajmy się zebranego do naga poddano nieludzkim na wolę Bożą. Ja pójdę do kościoła, nie torturom. Kłucie bagnetami i igłami, Tam gdzie kiedyś były Okopy dzisiaj są mogę zostawić Najświętszego Sakra- przypiekanie zbolałych nóg rozpalo- pola. Wszystkie zabudowania ludności mentu...". Wiele razy różne osoby, a tak- nym żelazem nie odnosiło pożądanego polskiej w Okopach spłonęły w nocy z 6 że brat Karol, namawiały go do ucieczki skutku. Kapłan wciąż jeszcze żył. Roz- na 7 grudnia 1943 roku, gdy Okopy, Do- do lasu. On zdawał sobie sprawę, że wścieczeni oprawcy przystąpili do bar- łhań i Budki Borowskie zostały zaatako- wcześniej czy później bulbowcy mogą dziej bestialskich tortur. Widząc swą wane przez nacjonalistów ukraińskich przyjść także na plebanię, jednak nie dał niechybną śmierć, męczennik poprosił z oddziału Tarasa Bulby. Oprócz kilku się przekonać. Był przekonany, że jego oprawców o pozwolenie odmówienia chat zamieszkałych przez Ukraińców miejsce jest w kościele i przy wiernych modlitwy. Zezwoli wspaniałomyślnie. ocalał wówczas drewniany kościół para- i nie może go spotkać nic złego, skoro fialny pw. św. Jana Chrzciciela. Miesz- sam wszystkim okazywał dobroć. Uklęknąwszy na mchu, kapłan długo kańcy wsi, którym przed pogromem się modli. Po zakończeniu powiedział: udało się ujść do lasu, nazajutrz składali W kościele klęczał i leżał krzyżem "Jestem gotów". Dwanaście ubranych w nim ciała pomordowanych krewnych przed ołtarzem, modli się i czekał aż w czerwone spódnice ukraińskich i sąsiadów. Kościół w Okopach spłonął przyjdą po niego. Godzina jego nade- dziewcząt położyło księdza na ziemi i już po wojnie w 1948 r.. Po dzień dzi- szła i przyjął ją świadomie wraz z tym przywiązało do leżącej kłody drzewa. siejszy jedynym świadkiem wydarzeń wszystkim, co miało nastąpić. O godz. Następnie z zimną krwią rozpoczęły tamtych czasów jest cmentarz, założo- 22.00 płonęły już pierwsze domy w przecinanie jego ciała piłą. Przerżnięte- ny przez O. Ludwika Wrodarczyka we Okopach, Dołhani i Borowskich Bud- go do połowy, dającego jeszcze a życia wrześniu 1939 roku na którym pocho- kach podpalane przez bandy ukraińskie. postawiły na nogi i przywiązały do ro- wał on pierwsze ofiary najazdu wojsk Ludzie szukając schronienia uciekali do snącego drzewa, by z kolei z odległości rosyjskich na Polskę 17 września i na lasu. Jeśli kogoś napotkano żywego mu- kilkunastu metrów otworzyć do niego którym pochowano wszystkich po- siał zginąć. Ginęli mężczyźni, kobiety i karabinowy ogień. mordowanych w tragiczną noc z 6 na dzieci. Owej nocy, tylko w Okopach zo- 7 grudnia 1943 r.. Staraniem ludności stało zamordowanych około kilkadzie- Ks. Ludwik Wrodarczyk był martwy. Po ukraińskiej stanął tam pomnik ku czci siąt, może nawet 50 osób. Rabowany wykopaniu dołu i wrzuceniu do niego pomordowanych Polaków, także pierw- dobytek był ładowany na wozy. zwłok, zbrodniarze przykryli brudnym szego i ostatniego proboszcza Okopów workiem z sieczką głowę swej ofiary. O. Ludwika Wrodaczyka OMI, chociaż Żołnierze Ukraińskiej Powstańczej Na przysypany piaskiem grób nałożyli do dzisiaj miejsce jego grobu jest nie- Armii (UPA) wtargnęli do kościoła w darń i kilka urwanych gałęzi. W takich znane. Okopach. Dopadali go na stopniach oł- to okolicznościach pierwszy i ostatni O. Ludwik Wrodarczyk, kapłan wielkie- tarza i od pierwszych chwil zaczęli się proboszcz w okopowskiej parafii, -mi go ducha i głębokiej wiary, zasłużony znęcać nad bezbronnym proboszczem. sjonarz oblat ks. Ludwik Wrodarczyk, dla społeczności polsko-ukraińskiej, po- Wstawiły się za nim dwie kobiety rów- zakończył swe poświęcone Bogu i Ko- dał się woli Bożej i poniósł śmierć mę- zaś ks. dziekan delegował siedmiu ka- bożność ludzi i umacniał się autorytet nież przebywające w kościele; 18-letnia ściołowi młode trzydziestopięcioletnie czeńską za najwyższe wartości wiary, płanów do pomocy O. Wrodarczykowi duchownego. Weronika Kozińska i 90-letnia Łucja życie". kapłaństwa i życia zakonnego. na czas odpustu. Odpust był wyjątkowy, 6. Droga męczeństwa Skurzyńska. Obie na miejscu zostały W setną rocznicę urodzin o. Ludwika skoro sześć tysięcy osób otrzymało sa- Kliknij, by powiększyćWiosną 1943 zamordowane. Na stopniach ołtarza Czy taka jest prawda o jego śmierci? Wrodarczyka w miejscu jego śmierci oj- krament bierzmowania, a do Komunii r. pojawiło się widmo prześladowania pozostała po proboszczu zakrwawiona Dotychczas nie udało się odnaleźć wia- cowie oblaci z Polski Postawili w miej- św. przystąpiło ponad dziewięć tysięcy ludności polskiego pochodzenia. Nacjo- koloratka, a na podłodze, jak rozsypane rygodnych świadków i szczegółowych scu jego śmierci krzyż. wiernych. naliści niemieccy rozpalali nienawiść ziarno, leżały guziki jego sutanny. Przed wyjaśnień na temat okoliczności jego Krzyż w miejscu śmierci o. Ludwika pomiędzy ludnością polską i ukraińską, drzwiami kościoła leżały wiązki słomy, O. Wrodarczyk był średniego wzrostu, co padała na podatny grunt ukraińskiego którą chciano podpalić kościół. Błagal- szczupły, twarz nieco prostokątna, sta- nacjonalizmu. Organizacja Ukraińskich ne prośby Ks. Wrodarczyka odprowa- rannie uczesane włosy. Nosił okulary Nacjonalistów (OUN) wysunęła hasło dziły od złych zamiarów banderowców o silnych szkłach. Był księdzem z po- budowy wielkiej, niezależnej Ukrainy. i kościół ocalał. wołania. Żył sprawami parafii, którym Partyzanci, którzy stanowili obronę Bandyci nie omieszkali jednak obrabo- niósł wszelką możliwą pomoc. Niejeden miejscowej ludności przed ukraińskimi wać kościoła. Splądrowali i ograbili za- mieszkaniec Okopów, Dołhani, Borow- bandami, na pewien czas zostali odwo- krystię. Włamali się do tabernakulum i skich Budek i Netreby miał mu wiele łani pod Żytomierz. Tę sytuację słabości sprofanowali ołtarz. Jeszcze następnego do zawdzięczenia. Był proboszczem, o polskiej ludności wykorzystali ukraiń- dnia ludzie zbierali na podłodze rozsy- jakim mogła marzyć niejedna parafia. scy nacjonaliści. Na Wołyniu rozpoczę- pane komunikanty. Na czekająca przed Na plebani był samowystarczalny i żył ła się rzeź polskiej ludności. kościołem furmankę załadowali szaty i skromnie. Pomagał ludziom jak mógł, przedmioty liturgiczne takie jak: mon- ale sam też przeżywał wszystko, co na- Okopy zostały bez obrony. Mnożyły się strancję, kielichy i powieźli w kierunku potykało ludzi. Z motywów tylko jemu grabieże i napady na ludność polskiego Karpiłówki. Do odległej o 7 km Karpi- wiadomych, z powodu własnych trud- pochodzenia. Już od wiosny 1943 roku łówki, gdzie znajdował się sztab bandy ności życiowych, czy nieszczęść trapią- w okolicach Okopów ginęły pojedyncze UPA wleczono związanego i przywiąza- cych ludność miał zwyczaj udawania się osoby, całe rodziny i płonęły niektóre nego do sań O. Wrodarczyka. Ostatnim do kościoła i wtedy przez wiele godzin, zagrody. Ludność polska na noc ucho- śladem po księdzu Wrodarczyku były a bywało, że i przez całą noc pozostawał dziła do lasu zabierając ze sobą to, co znalezione na drodze z Okopów do Kar- w kościele. Godzinami leżał krzyżem najbardziej potrzebne, a często nawet piłówki części jego ubrania - kołnierz i przed ołtarzem, w czasie kiedy powi- bydło. Bywało, że z całej wioski tylko część rękawa. Na śniegu pozostały kro- męczeństwa. Ludzie po prostu boją się nien był odpoczywać po całodziennej okopowski proboszcz pozostawał w ple krwi - ślady bicia i maltretowania. mówić. Po tylu latach istnieje jeszcze ------źródło: Towarzystwo Przy- bieganinie odwiedzając chorych. Od- wiosce. Dwukrotny atak band ukraiń- Był to jedyny przypadek uprowadze- zagroda i dom, w którym dokonano jaciół Misji Oblackich list o. Józefa prawiał specjalne Msze św. i modlił się skich na polskie wioski został odparty. nia żywego Polaka z miejsca pogromu. męczeństwa. Nawet jest plama krwi Niesłonego OMI o odwrócenie nieszczęść jakie spadały Trzeci i najtragiczniejszy nastąpił w Prawdopodobnie dla niego, jako dla na ścianie, której nie można wymazać http://www.parafia.radzionkow.pl/ na ludzi. Tak było we wrześniu 1939 nocy z 6 na 7 grudnia 1943 roku. duchownego, obmyślano inny, bardziej i "wyro", na którym go męczono. Nie www/index.php?option=com_conten- roku, kiedy wybuchła wojna z Niemca- Zbliżał się już front rosyjsko-niemiec- wyrafinowany i okrutniejszy sposób wiadomo jednak, gdzie pochowano cia- t&view=category&id=46&Itemid=118

Mieszkańcy polskiej kolonii Aleksandrów- ka w gm. Kupiczów, pow. Kowel. Stojący w górnym rzędzie zamordowani przez upo- Dowody zbrodni wców: w lipcu i sierpniu 1943 r. - druga od lewej Maria Ziółkowska, żona Feliksa Zwłoki zamordowa- (pierwszy od lewej), trzecia od lewej Karo- nych Polaków w Lip- lina Adamowicz z Kańskich, żona Francisz- nikach podczas napadu ka (czwarty od lewej); 4 września 1943 r. - pierwsi od prawej małżeństwo Bronisława i UPA na kolonię. Fot. Teofil Adamowiczowie. Pośród dzieci siedzą Sarnowski. Fotografia seniorzy Adamowiczowie Tekla i Michał; z książki Ewy i Włady- dzieci Ziółkowskich to: Kamila i Bogdan z sława Siemaszków pt. obu stron babci Telki i Leokadia pierwsza od prawej; synowie Karoliny i Franciszka "Ludobójstwo" tom 2, Adamowiczów po prawej ręce dziadka Mi- str. 1294. chała. Zdjęcia dzięki uprzejmości p. Teresie Radziszewskiej z Adamowiczów. Fotografia z książki Ewy i Władysława Siemaszków pt. "Ludobójstwo" tom 2, str. 1294.

Strona 8 - Kresowy Serwis Informacyjny - 15 sierpnia 2011 HISTORIA - WSPOMNIENIA - RELACJE ukryć, oddzielono mężczyzn od kobiet i dzieci, które popędzono do kościoła. W Ostrówkach i Woli Ostrowieckiej Ludzie uspokajali się wzajemnie, po- wstrzymywali przed paniką. Do szkoły w Woli Ostrowieckiej także spędzono ludzi. Gdy ukraiński komendant z pa- tosem opowiadał, jak Polacy i Ukraińcy nie wierzono razem będą walczyć z niemieckim oku- Zbrodniczy atak na Jankowce rozpo- Ukraińcy zamordowali w okrutny spo- się pozbyć traumatycznych wspomnień. pantem, w pobliskich zabudowaniach Bogusław Szarwiło czął się przed świtem w poniedziałek, sób, odrąbawszy jej wcześniej siekierą Tragicznego poniedziałku do dziś nie 30 sierpnia 1943 roku. Z lasu od strony północnej wkroczyło do wsi około 200 Ukraińców po części uzbrojonych Nie tylko w Ostrówkach i Woli Ostro- w broń palną, a po części w narzędzia wieckiej nie wierzono, że Ukraińcy gospodarskie, jak siekiery i widły. Na- mogą na polskich sąsiadów napaść, ale pastnicy zaczęli systematycznie plą- podobnie było w Katach i Jankowcach drować i palić gospodarstwa, zabijając .Przecież zawsze żyli z nimi w zgodzie. każdego napotkanego mieszkańca. Zbu- Jednak; 30 sierpnia 1943r. oddziały dzeni ze snu ludzie rzucili się do panicz- UPA przeprowadziły ludobójczy rajd w nej ucieczki w kierunku linii kolejowej powiecie lubomelskim. ochranianej przez Niemców oraz do po- Najwcześniej, w nocy, uderzono na wieś bliskich większych skupisk Polaków w Kąty. Miejscowość otoczono a ludność Rymaczach oraz Jagodzinie. Ci, którzy mordowano za pomocą siekier itp. na- mieszkali w dalszej części wsi, próbo- rzędzi, do uciekających strzelano. Za- wali zaprzęgać jeszcze konie do wozów bitych i rannych wrzucano do studni. Z i uwalniać zwierzęta z obór i kurników, 310 mieszkańców Kąt uratowało się ok. inni uciekali tak, jak stali. Zaskoczeni 100 osób. mieszkańcy północnej części wsi nie mieli szans na ucieczkę. Rodzina 72-letniego dziś Michała Sa- - Tam właśnie mieszkała moja ciocia wosza ze Stargardu cudem ocalała z Karolina Solipiwko z mężem i piątką banderowskich pogromów. Mieszkali dzieci - mówi poruszony Zdzisław Ko- w powiecie Luboml, koło miasta o tej guciuk. Opowiada, jak czwórka dzieci samej nazwie, we wsi Sawosze. Stało schroniła się do piwnicy na kartofle. tam może trzydzieści chałup, połowa Najstarszy syn przykrył rodzeństwo - polskich, połowa - prawosławnych. swoim ciałem, i patrząc przez okien- W Sawoszach Polak czy Ukrainiec, ko, był świadkiem zabójstwa rodziców Zdjęcie z ekshumacji w Woli Ostrowieckiej ze strony http://www-kresy.pl/wolyn do wojny różnic nie było. Sawosze od i 8-miesięcznego brata, którzy dostali Kątów dzieliło półtora kilometra, rzeka się w ręce Ukraińców. - Jak zginęli, nie ręce. Niektóre relacje znajdujące się w może zapomnieć Stanisława Grzyw- Hapa i kanał przeciwczołgowy zbudo- kopano już groby. Po pewnym czasie z wiadomo, bo ich ciała nie zostały odna- zbiorach Zdzisława Koguciuka posiada- na, która w czasie napadu miała 14 lat. wany przez Rosjan. Właśnie Kąty Ukra- obu szkół zaczęto wyprowadzać małe lezione, prawdopodobnie uległy spale- ją dziś unikatową wartość, gdyż złożyli Zanim uciekła, słyszała rozdzierające ińska Powstańcza Armia wymordowała grupki mężczyzn, mówiąc im, że idą na niu. Musiała to być potworna zbrodnia, je ludzie, którzy już nie żyją. Dotyczy krzyki dochodzące z oddalonego o bli- i spaliła na początku. W 1943 r. Michał badania lekarskie. Zaczęła się rzeź. gdyż młody człowiek, który to widział, to m.in. wstrząsających wspomnień sko 150 metrów gospodarstwa przyna- Sawosz miał 12 lat.(..). Starszy brat nad - Zamknięto okna, drzwi na ganek, dostał potem pomieszania zmysłów i pani Heleny Stachniuk z Chełma. Jej leżącego już do sąsiedniej wsi o nazwie ranem wrócił „z panien”, zapukał w wszystkie wejścia. Trudno już było się spędził resztę życia w szpitalu psychia- ojca Ukraińcy zatłukli na śmierć drew- Zamostecze, do której wtargnęli bande- okno. - Pali się! łudzić. Ludzie płakali i modlili się na trycznym - opowiada rodzinną historię nianym kołkiem. Jako mała dziewczyn- rowcy. Mieszkała tam rodzina z dziesię- Ojciec, matka, jeszcze jeden brat i Mi- kolanach - mówi Tomasz Trusiuk, któ- pan Koguciuk. - Tragiczny był też los ka była świadkiem zastrzelenia mamy i ciorgiem małych dzieci. - Te przeraźli- chał wybiegli przed dom. Kiedy usły- ry przetrwał ukryty na strychu szkoły pozostałych osieroconych dzieci. Już po czteroletniego brata Franka. Tego dnia we krzyki to nie mogło być nic innego, szeli z oddali „Job waszu mać, Polaki!”, w Ostrówkach. Po latach udało mu się wojnie jeden z braci nie przeżył zapale- straciła też babcię i siostrę. jak mordowanie tych dzieci - uważa zaczęli uciekać. - Moja rodzina i służąca precyzyjnie zrekonstruować, jak ginęli nia płuc, drugi utopił się w Bugu, a sio- „Zostałam sama, przytuliłam się do pani Stanisława, do dziś nie mogąc usu- sąsiada uciekaliśmy do zagajnika, który jego bliscy. Mordowano ich siekierami stra zmarła w wyniku zaczadzenia. mamy, zaparłam dech, żeby oprawcy nąć z pamięci koszmaru. - Gdy tylko nazywano Płoskie - opowiada Michał i młotem używanym w rzeźni. Tylko Ponieważ w czasie napadu wieś nie pomyśleli, że nie żyję” - pisze w rela- słyszę słowo Ukraińcy, zaraz odzywa Sawosz. - Ojciec i bracia przed nami, nieliczni zginęli od kuli. Te ustalenia została okrążona przez upowców, więk- cji pani Helena. „Kiedy podpalili za- się to wspomnienie - dodaje. ja z matką zostaliśmy nieco w tyle. Bie- potwierdziła później ekshumacja i opi- szość mieszkańców zdołała się jednak budowania, pobiegli dalej... płomienie Jak wynika z relacji ocalałych miesz- gliśmy przez wysokie, odrastające ze nia eksperta. Tak samo zabijano ludzi uratować. Czas na ucieczkę dała im rozprzestrzeniały się coraz dalej, aż kańców, napastnicy raczej nie pocho- ściętych olch, młode pędy. Matka miała w Woli Ostrowieckiej, a gdy wykopane również obrona zorganizowana w cen- dosięgły mamę i mnie... zaczęłam sama dzili z najbliższej okolicy. Prawdziwie na głowie białą chustkę i chyba dlatego w ziemi jamy były już pełne, Ukraińcy trum wsi przez dyrektora szkoły i kilku na sobie gasić ogień. Udało się, ale zo- krwiożerczy szał ogarnął jednego z jeden z banderowców, na koniu i z ka- obłożyli szkołę słomą, oblali benzyną i mężczyzn. Seria z automatu na pewien stałam naga, bo to, co miałam na sobie, Ukraińców mieszkających w samych rabinem, nas zauważył i dopędził. Za- podpalili. Do środka rzucono granaty. czas ostudziła u bandytów chęć ataku. uległo spaleniu. Podeszłam do tłumocz- Jankowcach - Iwana Szpaka. Po opa- pytał po ukraińsku: „Co wy za naród?” Zginęło około dwustu ludzi, część z Tymczasem w zajętej przez Ukraińców ka, wyciągnęłam jakąś rzecz ubraniową, nowaniu wsi przez oddział OUN-UPA „Ukraińcy” - skłamała matka. „Wracać nich spłonęła żywcem. części wsi działy się prawdziwie dan- przytuliłam do siebie z przodu i poszłam wtargnął z siekierą do obejścia swo- do domu, Polaków bijem” - uwierzył i Potem z kościoła zaczęto wypędzać ko- tejskie sceny. Wspomina je Katarzyna do drogi. Przy drodze widziałam babcię ich sąsiadów Grabowskich, z którymi odjechał. biety i dzieci. - Gdy nas wyprowadzano, Dyczko z domu Grabowska, uciekająca z rozrąbaną głową oraz najstarszą sio- utrzymywał wcześniej bardzo dobre Potem słyszeli, że jedną kobietę w polu śpiewaliśmy „Pod twoją obronę”. Nie- z 3-letnim bratankiem na ręku. strę Marysię z rozerwaną od kuli nogą, stosunki. Zamordował dwoje z nich, a zastrzelili. Wiedzieli także, że ukraiń- które kobiety błagały, by oszczędzono „Wybiegając ze stodoły, widzieliśmy a przy niej kałużę krwi. Usłyszałam trzeciej - Michalinie Grabowskiej - od- scy nacjonaliści z siekierami i nożami chociaż dzieci - wspomina Aleksander już palącą się wieś i słyszeliśmy strasz- przejeżdżający samochód, pomyślałam rąbał rękę. Kobieta przeżyła... przeszli przez Kąty. Ponieważ noc była Pradun. We wsi rozległy się strzały - od ny, przerażający krzyk ‚ratunku’” - re- sobie: teraz już jadą po mnie. Położyłam Opuszczoną w popłochu wieś upowcy ciepła, kilku mieszkańcom, którzy spali strony Równego nadjechali Niemcy, lacjonowała. „W czasie ucieczki koło się obok siostry na trawę i udawałam niemal doszczętnie spalili…(2) w stogach siana w budynkach gospo- prawdopodobnie namówieni przez znaj- nas świstały kule, lecz my ze strachu nie zabitą...”. Następnie oprawcy ruszyli ku sąsiadu- darczych, udało się uciec. Przed świtem dujących się w oddziałach Wehrmachtu odwracaliśmy głów, dopiero zatrzymali- Na szczęście dla dziecka nie byli to jącym ze sobą wsiom Ostrówki i Wola UPA spaliła wioskę. Niemcy przyszli Ślązaków. Ukraińcy, kryjąc się za ko- śmy się na stacji w Jagodzinie”. Ukraińcy, tylko obserwujący rozwój sy- Ostrowiecka. później złupić zapasy i zabrać zwierzę- lumną ludzi, zaczęli zmuszać idących Jak się okazało, krzyczała sąsiadka Ka- tuacji Niemcy. Poparzona dziewczynka Koniec upalnego sierpnia 1943 roku ta. (1) do pośpiechu, a tych, którzy nie wytrzy- tarzyny Dyczko - Teresa Petruk, którą przeżyła, ale do końca życia nie mogła był tu niespokojny. Powtarzano, że w mywali tempa, zabijali na miejscu. (3 ) cerkwi w Połapach pop święcił siekie- Podążającą na śmierć kolumnę widziała ry i noże na „przeklętych Lachów”. Na Helena Popek, była mieszkanka Woli drodze prowadzącej do Sokoła widziano Ostrowieckiej, dziś 90-letnia kobieta o dziesiątki wozów z uzbrojonymi męż- wspaniałej pamięci, która w czasie ukra- czyznami. Zagłada przyszła nad ranem ińskiego napadu straciła ojca Jana i sio- 30 sierpnia. Sąsiadujące ze sobą dwie strę Zofię z dwójką małych dzieci. polskie wsie zostały otoczone, rozległy się strzały. Pojawili się Ukraińcy uzbro- - Uciekaliśmy w piątkę: mama, dwaj jeni w pistolety, siekiery i kołki. bracia i ja z siostrą – opowiada trauma- - Wchodzili do obejść. Pytali, dlaczego tyczne wydarzenia. – Skierowaliśmy się boimy. Przecież są takimi samymi się w stronę cmentarza w Ostrówkach. ludźmi jak my. Mówiliśmy sobie: tyle Ukryci na polu między prosem a koni- było strachu, a wszystko jest tak do- czyną widzieliśmy, jak Ukraińcy wy- brze, tak grzecznie - wspomina mająca cofywali się, pędząc kobiety i dzieci. wówczas dwadzieścia lat Helena Popek. Leżeliśmy płasko na ziemi, żeby nas nie W obu wsiach masowe morderstwo od- dostrzegli, bo to pewna śmierć. było się zgodnie z precyzyjnie zapla- Gdy kobiety i dzieci doszły na polanę nowanym scenariuszem. Przerażonym nieopodal wsi Sokół i stało się jasne, że Polakom powiedziano, że mają pójść to miejsce ich kaźni, jedna z niewiast, do szkoły na zebranie. Tam mieli się do- Ewa Szwed, prosiła banderowców, aby wiedzieć ważnych rzeczy dotyczących oszczędzili przynajmniej dzieci. Zbrod- wspólnej walki z Niemcami. Większość niarze nie zamierzali pertraktować, tyl- uwierzyła. Ci, którzy przeżyli, wspo- ko wyciągali z grupy po kilka osób, kła- minają, jak uśpiono ich czujność wy- dli je na środku polany i zabijali. Dzieci reżyserowanymi gestami - głaskaniem płakały, najbliżsi żegnali się, wybaczali dzieci po główkach, opatrzeniem czy- sobie winy, modlili się. Pierwsze ofiary jejś rany postrzałowej. Często więc szli zakłuwano bagnetami, ale okazało się do szkoły dobrowolnie. Tych, którzy się to zbyt męczące, więc do następnych Wola Ostrowiecka. Rodzina Jesionczaków od lewej siedzą: Helena – zamężna córka, Paweł – ojciec, Józefa – matka z wnuczkiem Janem; opierali, wyciągano siłą. Gdy na pla- już strzelano.“Odprowadzali na środek (stoją); Franciszka – córka, Anastazja – córka, Katarzyna – córka, Stanisław – syn, Marianna; wszyscy zginęli z rąk OUN-UPA. cu szkolnym i w szkole w Ostrówkach polany, kazali kłaść się wkoło, twarza- http://www.stowarzyszenieuozun.wroclaw.pl/luboml.htm byli już wszyscy, którym nie udało się mi do ziemi. Zaczęli strzelać ofiarom Kresowy Serwis Informacyjny - 15 sierpnia 2011 - strona 9 HISTORIA - WSPOMNIENIA - RELACJE w tył głowy, a my, żywi, musieliśmy dokładnie widzieli rzeź poprzedników. na tę tragedię patrzeć, patrzeć, jak giną Potem Ukraińcy dobijali rannych. Oca- niewinni ludzie i ich najbliżsi: babcie, lało wg jednej wersji 13, a wg innej 25 Wołyń 1944 matki, siostry, bracia, córki, synowie, osób. W tym czasie gdy dokonywano bo wszyscy byli ze sobą spokrewnieni” rzezi, zorganizowane grupy Ukraiń- opisuje wnuk Stefana Lipińskiego, syn Jana Grochow- – opowiadał Aleksander Pradun, jeden ców z sąsiednich wsi, plądrowały wieś. z niewielu ocalałych z masakry. “Wi- Spaliły się tylko 2 gospodarstwa. Tego działem okropne sceny. Rozstrzeliwani dnia wieczorem w lesie pod Sokołem skiego por. „Orla” z batalionu „Jastrzębia” z 27 Wołyn- w pośpiechu ludzie nieraz byli trafiani odbyło się wielkie zgromadzenie Ukra- niecelnie. Zranieni śmiertelnie podry- ińców z rodzinami, na którym święto- skiej Dywizji Piechoty AK, zarazem siostrzeniec Zbysz- wali się konwulsyjnie i znów opadali wano rzeź – pito, jedzono, bawiono się na ziemię. Dobijano ich, ale najczęściej wokół ognisk i dzielono rabowanym ka Lipińskiego. w męczarniach kończyli żywot. Z jed- mieniem. (4) ….. w powiecie lubomel- został tylko Zbyszek i jego szkolny kodzie. nej grupy, popędzonej na miejsce kaź- skim oddziały OUN-UPA przy wsparciu Wiesław Maria Grochowski lega, będący gościem mojego dziadka. O porannym blasku, zaszył się w sto- ni, po serii strzałów poderwała się mała miejscowej ludności zaatakowały m.in. Wtedy wnuk leśniczego zdecydował jące na polu dziesiątki zżętego zboża. dziewczynka, może sześcioletnia, i za- wsie: Jankowce, Kąty, Czmykos, Bor- wspólną akcję podjęcia próby ucieczki. Zmęczony zasnął. Obudził go jakiś Opisano na podstawie relacji tego który częła mocno krzyczeć “mamo”, ale matki, Holendry Świerżowskie, Ostrówki Słabszy psychicznie kolega pogodzony szelest, otworzył oczy. Wśród rozchy- umknął śmierci z rąk oprawców z OUN- ka już nie żyła. Widząc to, “bulbacha” i Wolę Ostrowiecką. „Zlikwidowałem ze swym losem, modląc się, odpowie- lających się nad nim snopków, zoba- -UPA. Szczegóły przekazał naoczny podniósł karabin i strzelił do niej. Trafił, wszystkich Polaków od małego do dział” „..i tak złapią, a wtedy jeszcze czył twarz dziewczyny. Przestraszona świadek pochodzenia ukraińskiego. ale nie zabił. Dziewczynka upadła, ale starego. Wszystkie budynki spaliłem, okrutniej będą mordować...” widokiem zakrwawionego człowieka, Był rok 1944 lato 0 trwały mordy na Po- natychmiast się poderwała i krzycząc, mienie i chudobę zabrałem dla potrzeb Zbyszek próbował wydostać się wy- krzyknęła i uciekła. lakach dokonywane przez UPA. zaczęła iść po trupach, padając i wsta- kurenia” - w tak lakonicznym meldun- wietrznikiem . Pilnujacy na zewnątrz jąc. Bulbowiec znowu w nią strzelił. ku „Łysyj”, dowódca kurenia UPA, we rezun, dźgnął w to miejsce bagnetem, Zbyszek chciał się podnieść lecz sił W widłach rzek Styru i Okonki prawego Tym razem aż trzykrotnie. Dziewczynka wrześniu 1943 r. donosił kierownictwu chłopak odskoczył, zrozumiał że tedy nie starczyło. Po chwili snopki znów jego dopływu, w dworkowej zabudowie wciąż podnosiła się i krzyczała. Zdener- OUN o wymordowaniu ponad tysiąca się nie wydostanie. się rozchyliły i usłyszał kobiecy głos stała leśniczówka wtulona w drzewa wowany podbiegł do niej i dobił kolbą mieszkańców Ostrówek i Woli Ostro- Wtedy u szczytu schodów otworzyły wymawiający z ukraińska jego imię lasu. karabinu”( 5 ). Wśród morderców ofia- wieckiej. Był to fragment realizacji się drzwi i padło polecenie: „...wycho- „..Zbyszek..”. Trafił na pole swojej Po drugiej stronie Styru rozsiadł się ry rozpoznawały znajomych z ukraiń- rozkazu dowódcy UPA - Kłyma Sawura dyty...” . Kilkunastoletnie mięścnie szkolnej koleżanki. Zabezpieczono Czartorysk z wielonarodowościową skich pobliskich wsi. „Piwnycza” o „całkowitej, powszech- Zbyszka sprężyły się do skoku, mózg jego rany i sobie tylko znanym spo- społecznością. Kiedy Aleksander Pradun zrozumiał, nej, fizycznej likwidacji ludności - pol pracował tylko na rzecz wyrwania się z sobem, z batalionu „Jastrzębia” (zna- Leśniczym był mój dziadek po kądzie- że zaraz umrze, poczuł wielki smutek. skiej”(5) matni. Kilkoma susami pokonał schody. jomego dziadka z konspiracji) spro- li, Stefan Lipiński, herbu „Suche Kom- Pomyślał, że ma dopiero 13 lat. Poże- Źródła historyczne dowodzą, że w tym Parł ku błękitnemu niebu widocznemu wadzono por. Orła” z żołnierzami 27 naty”. Piastował też stanowisko wice gnał się z mamą i krewnymi. Zapędze- rejonie zginęło w 1943 r. ok. 2 tys. Po- w obrysie piwnicznych drzwi. Wołyńskiej Dywizji Piechoty Armii łowczego na Wołyniu. On to zbudował ni na pole pod Sokołem do ostatniego laków. „W tej chwili dopiero zidentyfi- Pchnął Ukraińca, drugi hajdamaka przy- Krajowej. opisane powyżej domostwo. momentu trzymali się razem, chcąc żyć kowaliśmy to miejsce, badanie szcze- stawił mu pistolet do głowy.... suchy Por. „Orzeł” jest ojcem opisującego choć parę minut dłużej. gółowe i ekshumacja będzie jeszcze trzask iglicy - niewypał. to wydarzenie i zarazem szwagrem - W ciepły letni dzień do leśniczówki . Tomasz Trusiuk (…)po odejściu ban- trwała kilka tygodni. To sprawa wyjąt- Chłopak pędził przed siebie, Naprze- Zbyszka. Chłopcy z partyzantki zabrali przyszedł pojedynczy człowiek Ukra- derowców, zszedł ze strychu szkoły w kowo emocjonalna, ponieważ chodzi ciwko ujrzał dwóch zbrojnych zabiega- rannego do szpitala. iniec. Rozejrzał się po obejściu. Wy- Ostrówkach, skierował się do gospo- o kobiety i dzieci. Na koniec sierpnia jących mu drogę ku wolności. Zbyszek Oddział mojego ojca pomaszerował na szedł mu na przeciw Zbyszek, kilkuna- darstwa swego krewnego. Najpierw wstępnie planowaliśmy zbudowanie znając drogę znając teren zmylił ściga- teren leśniczówki. Rezunów już tam stoletni syn leśniczego. zobaczył wbitego na sztachety kole- upamiętnienia w tym rejonie. Odkry- jących. Strzelali, kule syczały koło nienie było. Zostawili poszarpane zwłoki Obcy napierając szedł na niego. Chło- gę. Potem znalazł ojca. Z odrąbany- cie to nieco przesunie tę datę, prawdo- go. Trzy z nich trafiły w obydwie ręce i pomordowanych i uszli w lasy, słusznie piec potknął się i przewrócił cofając mi nogami i rękami. Po paru dniach podobnie o jakieś dwa miesiące. Jego w prawy bok. - uciekł oprawcom. Szyb- obawiając się zasłużonej kary. Party- przed nieznajomym. dowiedział się, że zabił go znajomy, znaczenie jest jednak ogromne. Każde ko biegł po najważniejszy medal w tym zanci ciała pogrzebali. Mojej mamie a Obcy zaglądając w sień domu powie- dawny sąsiad, obok którego kiedyś szczątki ofiar, które odkrywamy i- któ wyścigu ze śmiercią. - Biegł po życie. żonie por. „Orła”, córce leśniczego Ste- dział: ”...ot chłopiec wywernułsia...” i mieszkali w ukraińskiej wsi Równe. - rym jesteśmy w stanie zapewnić godny Daleko w lesie zorientował się, że jest fana Lipińskiego, nie powiedziano ca- wyszedł poza obejście znikając w lesie. Razem handlowali wieprzkami, razem pochówek, są dla nas ważne. Istotne jest ranny. Z prawej dłoni zwisały oderwane łej prawdy. Dowiedziała się tylko że jej Po kilkunastu minutach, ze wszystkich p i l i w ó d k ę i k r a d l i d r z e w o z l a s u . ( 3 ) także, iż będziemy mogli uwzględnić to kulą strzępy palców. Lewa ręka prze- ojciec nie żyje, ale ciała nie znaleziono. stron, na dziedziniec weszło kilkunastu Wg W. i E. Siemaszko 30 sierpnia 1943r. odkrycie w budowanym tam upamięt- strzelona pod łokciem była bezwładna. Była w tym czasie młodą matką i mój uzbrojonych mężczyzn. Byli to upowcy. rano po wymordowaniu Polaków we wsi nieniu” – podkreślił sekretarz generalny Prawy bok krwawiąc palił niemiłosier- tatuś chciał ją ustrzec przed głębszym Prowadzili ze sobą pojmanego wcze- Kąty i Jankowce (gm. Bereżce) bojówki Rady Ochrony Pamięci Walk i Męczeń- nie. traumatycznym przeżyciem. śniej leśniczego. UPA ruszyły na Ostrówki. Sotnie UPA stwa Andrzej Krzysztof Kunert. (6 ) dowodzone przez „Worona” przybyłego Chłopak zdawał sobie sprawę, że nie Co wyprawiali ukraińscy bandyci Wypędzili z domu mieszkańców którym z Małopolski Wschodniej, wspierane 1)Ocaleni z wołyńskiej rzezi - Autor: jest bezpieczny od pogoni i może na- mordujący mieszkańców leśniczówki, kazali zejść do kamienno-zimnej piwni- przez chłopów (mężczyźni i kobiety) z Magdalena Łukasiuk, Krystyna Pohl, tknąć się na nieprzychylnych Ukraiń- opowiedział stangret leśniczego, Ukra- cy w ogrodzie. okolicznych wsi uzbrojone częściowo w Piotr Polechoński ców, którzy rannego dobiją lub prze- iniec, który wraz z kucharką ocalał, a Nie wprowadzono tam jedynie kucharki broń palną, a w większości widły, kosy, http://www.gp24.pl/apps/pbcs.dll/ każą oprawcom. Zębami wyrwał z był świadkiem tego mordu. i stangreta którzy byli ukraińcami za- topory i narzędzia, do zabijania zwierząt article?AID=/20030711/MAGA- kieszonki na piersiach harcerską legi- - Dziadkowi mojemu wyłupiono oko, trudnionymi przez leśniczego. gospodarskich. Wieś została otoczona ZYN/307110020 tymację. Butem zakopał ją pod mchem, obcięto język i przerżnięto go piła. Do zamkniętych w piwnicy ludzi zaczę- kordonem przez striłciw UPA z bronią 2)Ból kresowych serc- Adam Kruczek - zapamiętując miejsce. Teraz jeżeli Podobnie męczono pozostałych, nie ły dochodzić z dziedzińca okropne od- gotową do strzału. Mężczyzn mordo- www.naszdziennik.pl - , 30-31 stycznia zauważą go ukraińscy wieśniacy, bę- wyłączając dwóch kobiet, guwernantki wano uderzeniami w tył głowy siekierą 2010, lub wielkimi maczugami drewnianymi. 3)Pamięć i zapomnienie- MAJA NA- Spalono w dwóch miejscach zabudowa- RBUTT -http://niniwa2.cba.pl/upa_wo- nia by zatrzeć ślad mogił. Mordowano lyn_61_pozniej.htm w sadzie, w mieszkaniach, w obejściach 4)Lipcowe ludobójstwo - Ewa Siemasz- gospodarskich, na drodze i wrzucano ko-„ Nasz Dziennik 10 07 2011 m.in. do studni. Kobiety z dziećmi i 5) Wołyńskie pola śmierci -Adam Kru- starców ok. 300 os. Zabijano na rży- czek- Nasz Dziennik, Czwartek, 14 lip- sku pod lasu Kokorawiec po położeniu ca 2011, Nr 162 (4093) się ich twarzami do ziemi, mordowano 6)(PAP/ro Za: Aspekt Polski (09 lipiec strzałami w tył głowy oraz uderzeniami 2011 ) bagnetów. Oczekujący na swoją kolej ZBRODNIARZ - przywódca Orga- nizacji Ukraińskich Nacjonalistów Stepan Bandera w mundurze

UWAGA!!!!Zdjęcie które zo- stało zdjęte z tego miejsca miało przedstawiać Banderę

ale okazało się, że na zdjęciu /wieś w płomieniach podpalona przez OUN-UPA dzie udawał Ukraińca, ich język znał Zbyszka i jej córki. głosy katowanego tam mojego dziadka. był ktoś kto jest podobny po- dobrze. Takimi zbrodniczymi czynami „boha- Kiedy jęki ucichły, z piwnicy wyprowa- Zatamował upływ krwi wchodząc do terzy” z OUN-UPA zapisali się w księ- dzano następną ofiarę. leśnego jeziorka, z którego pił łapczy- gach hańby. dobny do Bandery a nie sam Potworny scenariusz powtarzał się za wie chłodną wodę. Zbliżał się mrok każdym otworzeniem piwnicznych wieczorny. Wyszedł na brzeg i szedł /red. - na podstawie listu przysłanego drzwi. Bandera w kierunku „zbawczego celu”, którego do redakcji KSI Po pewnym czasie w ciemnej piwnicy nie mógł umiejscowić - wróg był wszę- Strona 10 - Kresowy Serwis Informacyjny - 15 sierpnia 2011 HISTORIA - WSPOMNIENIA - RELACJE Nigdy nie zapomnę tych bestialskich mordów na Polakach- wspomina Zdzisław Schab rzy tu mieszkali, jak również niektórzy Sławomir Tomasz Roch dobrzy Ukraińcy. Jedno z takich wy- darzeń mogę dokładnie opisać bowiem miało miejsce na naszej kolonii, tuż po Jak to dobrze, że nasze wytwórnie fil- wkroczeniu wojsk niemieckich. Moja mowe nakręciły setki filmów z czasów cioteczna siostra Sztafij Regina w gro- wojny, w których pokazano całemu na- nie koleżanek i kolegów widziała grupę rodowi jak hitlerowcy mścili się nad na- Ukraińców okrutnie rozprawiającą się rodem polskim. Wydano też bardzo dużo z młodym radzieckim oficerem, który książek o tych sprawach. Filmy i książki zawołał konając: „Daragaja Matier po pokazują nie tylko sprawy bardzo dra- szto Ty mienia na swiet radiła!”, po tych matyczne ale i wydarzenia mniej strasz- słowach będąc już prawie w kawałkach ne, takie jak różnego rodzaju łapanki, zmarł. konfiskaty mienia itp. Za to wszystko naszej wytwórni oraz pisarzom książek Zanim żołnierze radzieccy zorientowali jestem ogromnie wdzięczny. Niestety się, że giną z rąk Nimców i Ukraińców, filmy te obrazują zdarzenia, które działy wyginęło ich bardzo dużo, pozostali się w innych państwach oraz na terenie uciekli głęboko w las tworząc radziec- Polski ale tylko na zachód od Bugu. ką partyzantkę. Do roku 1943 wraz z Natomiast o faktach najokrutniejszych, rodzicami i rodzeństwem mieszkałem które miały miejsce na Wołyniu, w ogó- we Władysławówce w powiecie Wło- le się nie mówi, ani nie czyta. Wpraw- dzimierz Wołyński, obecnie znajdującej dzie w latach 60 – tych ukazało się parę się na terenie Rosji Sowieckiej. książek Sobiesiaka i Cybulskiego ale i one nie obrazują dokładnie, co się działo PRELUDIUM LUDOBÓJSTWA na wschód od Bugu. Nigdy nie zapomnę tych bestialskich mordów na Polakach Wiosną 1943 r. wojna uderzyła krwawo w latach 1942 – 1943 i nie mogę tak- w moją rodzinę, jak również i w wiele że pogodzić się z tym, że wciąż milczy innych polskich rodzin zamieszkałych się o tym. A wydarzenia te znane są z na terenie Wołynia. Banderowcy pogłę- pewnością większości naszego narodu, bili waśnie narodowościowe i roznieci- gdyż ludzie z Wołynia rozproszeni są po li walki bratobójcze. Wczesną wiosną całej Polsce i opowiadają innym o okru- 1943 r. ukraińscy nacjonaliści zaczęli kogoś znajomego. Mordu dokonywano pan Dobrowolski zorganizował w bia- miał dobrą wiedzę o położeniu naszego cieństwach banderowców, drastycznych mordować ludność polską i podpalać w spiżarni, następnie ofiary wrzucono ły dzień ucieczkę furmankami kilku schronu). Po kilku dniach uciekinier z mordach, przebijaniu widłami, wyci- polskie zagrody na terenie całego Wo- do piwnicy. Jedna z dziewcząt została rodzin polskich, zabierając ze sobą rze- Dominopola opuścił nasz schron udając naniu kobietom piersi, wydłubywaniu łynia. Kolonia Władysławówka na któ- przedtem zgwałcona. Gospodarstwo czy i żywność. Gdy wyjechali na szosę się w nieznanym kierunku. oczu. rej mieszkałem liczyła około 30 rodzin doszczętnie obrabowano. Mord ten od- Włodzimierz – Łuck koło Mikulicz, polskich i 10 ukraińskich. Prostopadle bił się szerokim echem wśród Polaków Bulbowcy wzięli ich w krzyżowy ogień BANDEROWCY MASAKRUJĄ W kierunku na zachód od naszej kolonii do naszej koloni w odległości około 800 okolicznych wsi. Zwłoki rodziny Rud- i wybili niemal wszystkich. Pozostałym MIESZKAŃCÓW Władysławówka, w odległości 500 m metrów znajdowała się niewielka wieś nickich pochowano we Włodzimierzu przy życiu kazali wracać do Władysła- WŁADYSŁAWÓWKI był duży las tzw. Kochyliński. W lesie Dojewa, którą zamieszkiwało 50 % Po- Wołyńskim. Nikt jeszcze wtedy nie wie- wówki, obiecując że jeśli nie będą ucie- tym stacjonowała radziecka jednostka laków i 50% Ukraińców. Spośród tych dział, że jest to dopiero początek krwa- kać, to nikt nie będzie ich ruszał. Jed- Po wymordowaniu Polaków z Domino- wojskowa. Gdy w 1941 r. hitlerowcy Ukraińców ludzie w wieku od 17 do 35 wego żniwa do jakiego szykowali się nocześnie zjawili się w naszej kolonii i pola mieszkańcy naszej kolonii zaczęli napadli na ZSRR, z powodu błyska- lat w przeważającej części należeli do ukraińscy nacjonaliści. ostrzegli wszystkich Polaków, że jeżeli jeszcze bardziej się niepokoić, gdyż wicznego zaskoczenia, jednostka ta nie bandy UPA. Banderowcy zaczęli naj- Po kilku tygodniach wymordowano całą ktokolwiek spróbuje uciekać, będzie z było już jasne, że i na nas przyjdzie ta zdążyła wystąpić do walki z Niemcami pierw mordować Polaków tzw. podpa- rodzinę Romanowskich zamieszkałą w nim to samo, co z tamtymi na szosie. sama klęska. Ludzie zaczęli więc ucie- w całości. W konsekwencji bardzo dużo dających, zamożniejszych gospodarzy, sąsiedniej kolonii Augustów. W maju Nasza kolonia w tym czasie była już ob- kać nocami do miasta. Było to jeszcze żołnierzy radzieckich ukrywało się w inteligencję. Tydzień przed Wielkanocą zamordowano naszego sąsiada Włady- stawiona przez banderowców od strony bardziej niebezpieczne niż dotąd, Ukra- tym lesie oraz w gospodarstwach ludno- we wsi Hobułtowa, odległej od naszej sława Nowaczyńskiego. Po jego śmierci Włodzimierza Wołyńskiego, południa i ińcy bowiem łapali uciekinierów, po ści cywilnej. Dla ukraińskich nacjona- koloni około 10 km, banderowcy w ludność naszej koloni zaczęła się ukry- wschodu, zaś od strony północnej był czym zabijali ich na miejscu. Z dnia na listów przyjście wojsk niemieckich na bestialski sposób wymordowali rodzi- wać, zwłaszcza nocą, w zaroślach, ogro- wielki las zwany Świnarzyńskim. W dzień ludzie wypatrywali radzieckich nasze tereny było bardzo korzystne. Po nę Rudnickich, składającą się z ośmiu dach, w lesie. Na dzień przychodzili do tym czasie w lesie tym, stacjonowały partyzantów, przy których pomocy by- zajęciu przez wojska niemieckie Lwo- osób. Był to chyba pierwszy mord zbio- swych zagród, by nadal pracować przy już wielkie siły ukraińskich bandytów. łoby można wyjść z tej banderowskiej wa, grupa Bandery wzmożyła swą dzia- rowy, jakiego dopuścili się Ukraińcy na gospodarstwach, a noc znów wychodzi- Słowem, o jakiejkolwiek ucieczce nie matni. Lecz nie zjawili się, gdyż Ukra- łalność i utworzyła we Lwowie (choć nie polskiej rodzinie w naszych okolicach. li poza budynki. Ponieważ zagrożenie było już mowy. ińców było tak dużo, że małe jednostki na długo) Tymczasowy Rząd Ukraiński. Śmierć tej rodziny podstępnie nadeszła śmiertelne Polaków stało się widoczne, Przy lesie Świnarzyńskim, w odległości partyzanckie nic by nie zdziałały i nie Po utworzeniu tego rządu nacjonali- w nocy i prawdopodobnie miała twarz niektóre rodziny zaczęły nocami ucie- około 10 km od naszej kolonii położona pomogły. W końcu Polacy zdali się na ści ukraińscy poczuli twardy grunt pod bliskich ukraińskich sąsiadów. Można kać do Włodzimierza Wołyńskiego. Jed- była bardzo duża wieś Dominopol, w pastwę losu. Banderowcy zaczęli łapać nogami i zaczęli masowe mordowanie tak sądzić dzięki ustalonym faktom. nak i z tych uciekających część zawsze której w maju 1943 r. banderowcy zor- mężczyzn i furmankami wywozili do ukrywających się żołnierzy radzieckich, Większość domowników została za- ginęła po drodze. Dlatego też ucieczka ganizowali polską partyzantkę. Rzeko- swj siedziby, znajdującej się w lesie jak również nasyłali na nich Niemców. mordowana w ubraniach, część w bie- do miasta była bardzo ryzykowna. W mo oddział ten miał walczyć ramie w ra- Świnarzyńskim, a stamtąd już nikt nie O mordach żołnierzy ZSRR na naszych liźnie. Nie było żadnych śladów walki. miesiącu lipcu jeden z naszej koloni mię z Ukraińcami przeciwko Niemcom. powracał. Pewnego dnia wzięli mojego terenach stwierdzić mogą Polacy, któ- Widocznie drzwi otworzono na stukanie Dowódcą tej partyzantki był nauczyciel kolegę Bolesława Liperta. Wieźli drogą tejże wsi (nazwiska nie pamiętam). Po- przy naszym domu, mijając nas ze łzami nieważ akty mordów były jeszcze wów- w oczach pokiwał ręką na pożegnanie. czas rzadkie, część polskich chłopaków Wieczorem tegoż dnia przyszedł do z okolicznych wsi przyłączyła się do mnie mój cioteczny brat Tadeusz Szta- tego wojska. Z naszej kolonii poszło fij z propozycją, abym z nim uciekał tam kilku chłopców, którzy wraz z inny- do miasta. Nie wyraziłem zgody, gdyż mi partyzantami przyjeżdżali do nas by nie chciałem oddalać się od rodziny. Na werbować pozostałych. Reszta miesz- drugi dzień Tadeusz wraz ze swym oj- kańców wyczuła, że z tą partyzantką jest cem i sąsiadem Buczkiem udali się do coś nie w porządku, skoro przyjeżdżają Włodzimierza, niestety w drodze do do nas bez broni i tylko z orzełkami na miasta zostali złapani i zamordowani czapkach. Starsi ludzie od razu zoriento- przez banderowców. wali się, że to jakaś pułapka. Jak się póź- Ojciec mój miał dobrego znajomego niej okazało, w rzeczywistości chodziło Ukraińca, zamieszkałego we wsi Ewin, o to, aby wyprowadzić polską młodzież odległej od nas o 1 tylko km. Bardzo z domów i znaleźć potrzebną broń. często odwiedzał go, aby dowiedzieć się Zwerbowano około 100 osób, więcej cośkolwiek o dalszych losach Polaków. nikt już nie poszedł. Banderowcy wi- Znajomy ten obiecywał, że ostrzeże dząc, że nikogo i niczego stąd nie ścią- przed nadejściem niebezpieczeństwa. gną, gdzieś około połowy lipca okrążyli W dniu 28 sierpnia 1943 r. jak zwykle na całą wieś Dominopol i wymordowali noc Polacy opuścili swe zagrody udając ludność wsi oraz całą partyzantkę, bu- się poza budynki. Ja i mój dziadek udali- dynki podpalili. Z pod noży uciekło tyl- śmy się do pobliskiego lasu i zaszyliśmy ko siedem osób, był wśród nich męż- się pod konarami świerków. Matka i czyzna o nazwisku Nowaczyński i miał dwie siostry, z których jedna miała 19, a brata o imieniu Józef zamieszkałego na druga 14 lat udały się do ogrodów w po- naszej kolonii. Gdy uciekinier przybiegł bliżu naszych zabudowań. Ojciec udał do niego, Józef przyszedł do mojego się do znajomego Ukraińca, lecz nie ojca z prośbą o ukrycie brata. Ojciec zastał go w domu. Jego żona zapropo- przyjął nieszczęśnika i ukrył w dobrze nowała ojcu, by zaczekał na męża, któ- zamaskowanym schronie przy budyn- ry lada chwila powinien wrócić. Ukra- kach. Przez kilka dni brat uciekiniera iniec przybył do domu bardzo późno i /Latem 1941 roku na Ukrainie witano Niemców jak wyzwolicieli przynosił do schronu żywność (a zatem natychmiast wywołał ojca z domu, po Kresowy Serwis Informacyjny - 15 sierpnia 2011 - strona 11 HISTORIA - WSPOMNIENIA - RELACJE czym zapytał: „Gdzie dziś podziewa się momencie wychyliłem głowę przez biec chyłkiem do lasu znajdującego się jego żona i urodziwa córka Marysia z ca, który nie brał udziału w mordowaniu pańska rodzina?!” Ojciec odpowiedział, otwór schronu. Przez gałęzie i drzewo od strony miasta. W czasie ucieczki trudnością zawsze ich nie dopuszczali Polaków. że rodzina ukryta jest poza budynka- zasłaniające otwór, zobaczyłem przez przez pole, cały czas słyszeliśmy krzyki do stodoły, stawiając im wódkę, za- W październiku br. cudem udało mi się mi, znajomy powiedział: „A to dobrze, Dziubę karabin skierowany w stronę i strzelaninę na opuszczonej przez nas gadując itp. Na drugi dzień Dymitruk wyjechać do Łucka na zaproszenie oby- bo dziś w nocy wasza kolonia będzie naszych oraz kilku jeszcze banderow- kolonii. Gdy podbiegliśmy do traktu odprowadził grupę, w której znalazła watela radzieckiego. A że w czasie tym, zlikwidowana białą bronią”. Na to oj- ców również z karabinami i siekierami. dzielącego kolonię i las, zobaczyliśmy się moja żona wraz z siostrą i mamą. jechał również znajomy z Wałcza pan ciec: „To może pobiegnę o odszukam Wśród nich był Józef Łupinka. Zapew- chodzące patrole banderowców w od- Siostra żony, Helena miała wówczas Górnisiewicz, pojechałem razem z nim. żonę z dziećmi i będziemy uciekać do ne było tam więcej znajomych, lecz ze stępach 20 i 30 metrów. Zatrzymaliśmy 11 lat i była bardzo chora, a ponieważ Po dwóch dniach pobytu w Łucku po- miasta”. Ukrainiec zaprotestował wyja- strachu nie zwróciłem uwagi i cofnąłem się na chwilę by poczekać na większą nie mogła chodzić, Dymitruk niósł ja na prosiłem znajomego by pojechał ze mną śniając: „Na to już za późno, ponieważ się z powrotem do schronu. Gdy tylko przestrzeń patroli. Chcieliśmy przebiec swoich rękach przez cały las, aż do sana Władysławówkę. Poprosiłem jego z w tej chwili waszą kolonię już się ob- się cofnąłem, natychmiast matka za- między nimi i dopiero około godziny mego Włodzimierza. Ojciec żony Piotr dwóch przyczyn: po pierwsze dlatego, stawia ale ja schowam pana u siebie w wołała: „Panie Dziuba, za co pan nas 24.00 zdecydowaliśmy się na ucieczkę, Kaliniak uciekł do miasta w innych oko- że znał bardzo dobrze język ukraiński, stodole”. Ojciec musiał wyrazić zgodę, zabija, przecież my tak dobrze żyli?!” ponieważ dalsze wyczekiwanie nic by licznościach i mimo, że warto byłoby tę a po drugie bezpieczniej jest jechać we ponieważ wyjścia innego nie było. Noc A on na to krzyknął coś po ukraińsku, nie dało. Gdy tylko jeden z patroli mi- ucieczkę opisać, tym razem nie, gdyż dwóch. Obywatel Górnisiewicz zgodził ta minęła spokojnie, a o świcie Polacy lecz treści nie zrozumiałem. Gdy tylko nął nas na odległość około 10 metrów, zajęłoby to wiele czasu. W każdym ra- się i pojechaliśmy. Gdy zajechaliśmy na jak zwykle zaczęli wracać do swych do- krzyknął, matka zawołała: „Dziewczęta szarpnąłem dziadka i w mgnieniu oka zie miał on bardzo dużo różnego rodzaju miejsce okazało się, że rzeczywiście na- mów. Gdy wróciłem z dziadkiem z lasu, nie uciekajcie!” Po tych słowach pa- przeskoczyliśmy na drugą stronę. Bul- przykrych przygód i po kilkudniowej tu- szej kolonii już nie ma, pozostała tylko w domu zastaliśmy już matkę i siostrę, dły strzały. Po zaprzestaniu strzelaniny bowcy zauważyli nas, zaczęli nas gonić łaczce przybył wreszcie o miasta. dróżka wiodąca do połowy naszej kolo- które krzątały się przy obrządku inwen- przez dłuższy czas słyszałem jęk sąsiada i strzelać. Na szczęście było ciemno i nii. Samochód zostawiliśmy na głównej tarza. W momencie gdy weszliśmy na Nowaczyńskiego, a po kilku minutach ukazał się nam natychmiast las. A gdy Po dwóch lub trzech tygodniach ban- drodze, a sami ruszyliśmy dalej. Po dro- podwórze od strony lasu usłyszeliśmy usłyszałem głuche, silne uderzenie i jęk dopadliśmy krzaków wpadliśmy w gę- derowcy pojawili się u kuzynki żony, dze spotkaliśmy kobietę pasącą krowy. jakieś dzikie krzyki. Zobaczyliśmy nad- sąsiada zamilkł. Po zakończeniu mordu stą tarninę. Bulbowcy po chwilowym Nachwatiukowej z propozycją, ażeby Zapytaliśmy ją czy w głąb kolonii są chodzących od strony lasu bulbowców, banderowcy zaczęli wesoło wykrzyki- przeszukaniu krzaków, oddalili się na mąż zabił swoją Laszkę, a gdy on się jakieś budynki. Odpowiedziała, że tu rozstawionych w odstępach około 5 me- wać i śpiewać; usłyszałem takie słowa swoje miejsca, a my ostrożnie oddalili- nie zgodził, Ukraińcy zabili całą rodzi- żyli Polacy, którzy zostali wybici. Zapy- trów jeden od drugiego. Uzbrojeni byli jak: „...smert Lachom!” I z tymi śpiewa- śmy się w głąb lasu. nę. Wspominany uprzednio Giergiel, tałem wówczas czy mieszkają na pobli- w siekiery, widły, kosy i broń palną. Jako mi odeszli z podwórza. W lesie tu i ówdzie słychać było strzały, gdy się zorientował o czystce tzw. ro- skiej wsi Dojewa moi znajomi Ukraiń- chłopak zaproponowałem ucieczkę w by w ten sposób odstraszać i nie dopusz- dzin mieszanych, uciekł wraz z żoną i cy, podając jednocześnie nazwiska, a w odwrotną stronę na pola. Zboże było już TROPIENI JAK ZWIERZĘTA PRZE- czać do ucieczki niedobitków. Pomimo dziećmi do Włodzimierza. A po wyzwo- tym nazwiska głównego mordercy. I tu zebrane i horyzont był bardzo widocz- MYKAMY DO MIASTA tego ruszyliśmy przez las do miasta. Las leniu wyjechali na ziemie odzyskane do znów potwierdziła się teza, że morderca ny. Gdy wybiegliśmy za budynki, zoba- ciągnął się przez około 15 km Pokonu- Polski. Giergiel w czasie rzezi również mej rodziny mieszka w tych okolicach. czyliśmy że i tam na polu rozstawieni Nastała zupełna cisza. Po dłuższej chwili jąc drogę przez różnego rodzaju krzaki przechowywał i przeprowadzał do mia- Po zakończeniu rozmowy udaliśmy się są banderowcy z karabinami, w jeszcze wysunąłem głowę z wyjścia i ostrożnie i bagna, nad ranem znów znaleźliśmy sta bardzo dużo Polaków narażając się dalej. Dróżka się skończyła, a dalej zo- większych odstępach od 50 do 100 me- przez szczeliny gałęzi zobaczyłem, że się pod swoją kolonią. Postanowiliśmy na wielkie niebezpieczeństwo ze strony baczyliśmy same pola zasiane łubinem. trów. Zrezygnowaliśmy z tej ucieczki, nikogo nie ma. Cofnąłem się do schronu wówczas odczekać w krzakach cały Bulbowców. Ludzie w osobach Dy- Miejsca na którym stały nasze budynki a matka krzyknęła: „Dzieci chodźcie i rzekłem do dziadzia: „Dziadku ucie- następny dzień, a nocą znów udaliśmy mitruka i Giergiela przez swe wielkie nie znaleźliśmy. Wróciliśmy więc z po- do schronu!”. Tak też uczyniliśmy, a po kajmy stąd bo mogą tu jeszcze wrócić, się w drogę. Tym razem udaliśmy się wyczyny dla dobra Polaków w czasie wrotem do samochodu, poprosiliśmy około 20 minutach banderowcy wpadli by zabrać znajdujące się tu rzeczy.” do małej rzeczki i zanurzeni po uszy krwawych dni, powinni być wyróżnieni kierowcę ażeby jeszcze chwilę zacze- na nasze podwórko i dokładnie obszu- Dziadek nie bardzo chciał wychodzić w wodzie powoli przesuwaliśmy się w i zasługują na duże uznanie. kał, a sami udaliśmy się do niejakiego kali wszystkie zakamarki budynków ale lecz ja nalegałem. Wreszcie dziadek stronę miasta. Gdy się rozwidniło, byli- Dymitruka, który mieszkał pod samym gdy nas nie znaleźli, po kilku minutach zgodził się i znów ostrożnie przybliży- śmy już w pobliżu niemieckiej placówki ŁAKNĄCY SPRAWIEDLIWOŚCI lasem. pobiegli dalej. Gdy nadeszła chwila ci- liśmy się do wyjścia, a gdy upewniliśmy stacjonującej we Włodzimierówce, od- BĘDĄ NASYCENI Dymitruka zastaliśmy na podwórzu, szy matka wyszła ukradkiem ze schronu że nikogo nie ma, w oka mgnieniu wy- ległej od Włodzimierza około 3 km. Uj- poprosiliśmy jego do mieszkania i za- by wziąć z mieszkania trochę chleba, bo skoczyliśmy ze schronu i pobiegliśmy rzawszy Niemców wyszliśmy z rzeczki Od chwili opuszczenia przeze mnie pytałem się jego czy mnie poznaje. nie wiadomo jak długo mieliśmy tam przez sad za stodołę. W trakcie biegu i prawie nadzy i brudni udaliśmy się w Władysławówki aż do roku 1974, w Odpowiedział że nie, a zarazem zapy- przebywać. A gdy powróciła powiedzia- spojrzałem na lewo, na podwórko, gdzie ich kierunku. Po dłuższych badaniach rodzinnej wsi nie byłem. Przez długie tał, kim my jesteśmy. Powiedziałem, że ła, że w mieszkaniu wszystkie meble zobaczyłem leżącą na wznak matkę i le- przyjęli nas, śmiejąc się z naszego dziw- lata gnębiło mnie to, że zbrodniarze, jesteśmy Polakami z Władysławówki, zostały poprzewracane, a szyby z okien żącego na brzuchu w dużej kałuży krwi nego wyglądu. We Włodzimierówce którzy zamordowali moją całą rodzinę wtedy zaczął bardzo nalegać ażeby po- powybijane. Banderowcy przychodzili Nowaczyńskiego. Gdy dobiegliśmy umyliśmy się ubraliśmy w daną nam mogą spokojnie gdzieś żyć. A przy tym wiedzieć nazwisko. Nazwiska nie ujaw- jeszcze kilka razy i nadal szukali nas za stodołę, wcisnąłem się pod podłogę przez tutejszą ludność odzież, a następ- bardzo często śniły mi się słowa mamy: niłem, a powiedziałem tylko, że jestem lecz bez skutku. Wreszcie nastała jakaś dobudówki, która przeznaczona była nie udaliśmy się do Włodzimierza gdzie „Zdzichu, zbrodniarze chodzą a ty nic mężem jednej z córek Kaliniaka. Staru- dłuższa chwila ciszy. Wydawało nam się na sieczkę i plewy. Wcisnąłem się dość mieszkał mój stryjek. Po kilku dniach nie robisz!” Wkrótce po wojnie rozeszły szek zaczął płakać i nadal nalegał, aby że już do nas więcej nie przyjdą, a my głęboko, dziadek wcisnął tylko głowę, do Włodzimierza przybył mój ojciec, się pogłoski, że Rosjanie rozprawili się powiedzieć nazwisko. A że człowiek ten przesiedzimy do nocy, a potem będzie- dalej nie mógł wejść. Widząc, że dzia- którego w czasie rzezi przechowywał, odpowiednio z banderowcami. Dlatego narażał się życiem, przechowując Pola- my uciekać do miasta. dek nie wejdzie zacząłem prosić, aby poprzednio wspomniany już Ukrainiec. byłem przekonany, że banderowców już ków, przyznałem się do nazwiska i po- Nasz sąsiad Józef Nowaczyński zdołał udał się w dziesiątek żyta, który stał nie ma. Niemniej, przez cały czas drę- prosiłem, aby nikomu nie mówił, że tu umknąć między rozstawionymi bande- w pobliżu. Dziadek nie chciał tam iść, LOSY RODZINY KALINIAKÓW Z czyła mnie myśl, aby pojechać do ZSRR byłem. Dymitruk obiecał, że obecności rowcami. Uciekł do stodoły Ukraińca obawiał się że go zobaczą ale w końcu WŁADYSŁAWÓWKI i w miarę możliwości odnaleźć miejsca mojej nie zdradzi. Wówczas przyznałem Miljana, który mieszkał na Ewinie. W usłuchał i niezauważony dopadł zboża, gdzie pochowana jest rodzina. W spra- się kim jestem, a dziadek zaczął bardzo stodole tej zastał 16 –letniego chłopca gdzie się schował. Po pewnym czasie, Obecna moja żona Regina, z d. Kali- wie tej pisałem do konsula Radnickiego płakać i całować mnie jak swego syna. Jana Głowińskiego, który przebywał do przybudówki gdzie byłem schowany niak, zamieszkiwała wówczas z rodziną w Gdańsku, a później do Ministerstwa W trakcie rozmowy zapytałem go, czy chwilowo u swego wujka Kaliniaka, podszedł mężczyzna i uklęknął stawia- również we Władysławówce. W czasie Sprawiedliwości w Warszawie, gdzie jest tu jeszcze ktoś kto maczał palce we mieszkającego na naszej koloni. Gdy jąc kolbę na ziemi. Gdy to zobaczyłem rzezi, wraz z siostrą przechowały się w prośbę moją załatwiono odmownie ze krwi naszej rodziny. Odpowiedź była syn Miljana, Paweł zobaczył że w ich zamknąłem oczy i czekałem na strzał w stodole sąsiada Kłosowskiego, razem z względu na nie dostarczenie przeze przecząca, ale natychmiast powiedział, stodole ukrywa się dwóch Polaków, głowę. Strzał jednak nie padł. Bande- nimi była także ich matka. Dwudziesto mnie dowodów, które by potwierdzi- że w 1959 roku zmarł niejaki Hart, któ- sprowadził banderowców, którzy ich rowiec nie widział mnie ponieważ pa- kilkuletni syn Kłosowskiego brał bar- ły że rzeczywiście posiadam tam grób ry bardzo długo umierał i strasznie się pojmali i wyprowadzili ze stodoły. Tak nowała ciemność pod podłogą. Około dzo czynny udział w rzezi Polaków. rodziny. Przed pięcioma latami zjawił męczył za Polaków, których mordował. ujętych poprowadzili w stronę naszej godziny trzynastej podszedł i zajrzał do Około południa wpadł wraz z kolega- się w Wałczu obywatel radziecki, który Po krótkiej rozmowie odjechaliśmy w kolonii, a po drodze postawili im wa- mnie drugi człowiek. Rozpoznałem jego mi do domu swego ojca, żądając by przyjechał na grób swego ojca na wa- kierunku Łucka. Po drodze zajechali- runek, że jak pokażą gdzie schowała twarz, mieszkał w naszej kolonii, a jego rodzice wydali jemu i towarzyszom łecki cmentarz wojenny. Obywatel ów śmy do mojego kolegi Ukraińca, który się rodzina Schabów, darują im życie. żona była Polką. Wiedząc, że człowiek rodzinę Kaliniaków, których ojciec za- obiecał mi, że po powrocie do Moskwy mieszka w Berezowiczach, odległych Sąsiad Nowaczyński powiedział im, że ten jest dobry dla Polaków, zapytałem: pewne przechowuje. Ojciec jednak ich postara się załatwić abym mógł również od Władysławówki o około 10 km Gdy wie gdzie Schabowie mają schron i na „Panie Borys jak wygląda sytuacja?” Na nie wydał, tłumaczył spokojnie, że cała pojechać do ZSRR na grób swej ro- przyznałem się kim jestem, kolega przy- pewno są tam teraz schowani. Nie uszli to on: „Nie, Nie! Siedź tu do wieczora, rodzina Kaliniaków uciekła w kierun- dziny. Po kilku miesiącach przysłał mi witał mnie serdecznie i płacząc bardzo daleko, gdy Janek Głowiński zaczął a w nocy uciekaj do miasta, ja chodzę ku na Ewin. Bandyci nie wierząc ojcu odcinek gazety „Krasnaja Zwiezda” z ubolewał nad tym, co się stało. Zapyta- uciekać w kierunku lasu. Banderowcy z tyłu i zakopuję zabitych.” Podgarnął wpadli do stodoły i przewrócili niemal wyjaśnieniem, że gdy przedłożę doku- łem go, czy wie gdzie pochowana jest zaczęli strzelać i gonić go, lecz nada- pod podłogę jeszcze trochę ziemi, by wszystko do góry nogami ale nie zna- ment stwierdzający że mam tam grób moja rodzina. Powiedział, że trafi tam remnie. Chłopiec dopadł lasu i błąkał się zmniejszyć szczelinę i odszedł. Po odej- leźli nikogo, pomimo tego, że szukani rodziny, to wówczas mogę starać się o nawet w nocy, proponując mi pozosta- tam około dwóch tygodni, podczas któ- ściu słyszałem kroki osób krzątających Polacy byli w tej stodole i to w dość nie- taki wyjazd. nie u niego na noc i pójście ze mną na rych kilkakrotnie wpadał w zabrudzo- się przy zaciąganiu zwłok rodziny do bezpiecznym miejscu. Ale na szczęście W roku 1973 będąc na urlopie w Hru- grób. Powiedziałem, że nie mogę zostać ne krwią ręce, lecz zawsze szczęśliwie dołu. Nie mogłem zorientować się, w dla nas, Ukraińcom nasunęła się jakaś bieszowie spotkałem znajomą Ukra- gdyż wolno przebywać mi tylko w Łuc- uciekał. Wreszcie po wielu przejściach, którym miejscu chowali, gdyż byłem z czarna plama na oczy, tak że nic nie inkę, która z powodu tego, że maż jej ku, a jeśli chce porozmawiać, to niech niemal nagi dotarł do miasta Włodzi- drugiej strony stodoły. Po odejściu osób, zdołali znaleźć. Natomiast szczęśliwa był Polakiem również uciekła przed przyjedzie do Łucka. mierz Wołyński. które chowały zwłoki, zobaczyłem ko- rodzina widziała ich niemal jak na dłoni, banderowcami. Kobieta ta bardzo czę- Natomiast Józef Nowaczyński, w na- bietę, która wypędzała nasze bydło, pę- jej członkowie widzieli ich zakasane po sto jeździła do swej rodziny do ZSRR. PO LATACH – PRZY RODZINNEJ dziei że darują mu życie, przyprowa- dząc je zapewne do swojej zagrody, wy- łokcie i całe we krwi ręce. Po wyjściu ze Spotkaniem tym ucieszyłem się bardzo. MOGILE WE WŁADYSŁAWÓWCE dził banderowców na nasze podwórko nosiła również odzież i inne przedmioty stodoły bandyci ponownie udali się do W trakcie rozmowy dowiedziałem się i wskazał im schron, o którym dobrze z naszego mieszkania. Kobiety tej nie zabudowań mojej żony, a że po powtór- że kolonia na której mieszkaliśmy już W Łucku w czasie rozmowy zapytałem wiedział, gdyż przed kilkoma tygodnia- poznałem, gdyż spod podłogi widziałem nym przeszukaniu nic nie znaleźli, zanie istnieje. Zapytałem ją o nazwiska go: „Władziu, powiedz szczerze, czy mi przynosił tutaj pożywienie swojemu tylko nogi. Niemniej musiała to być na- częli przewracać wszystkie kopki zboża, tamtejszych Ukraińców, między innymi jest jeszcze ktoś, kto maczał palce we bratu. Po okrążeniu schronu usłyszeli- sza sąsiadka Ukrainka. stojące w pobliżu budynków. o nazwisko Dziuba, który zamordował krwi mojej rodziny?! W jego oczach śmy głos znajomego Ukraińca, który Przesiedzieliśmy w tych ukryciach do Gdy zbliżył się wieczór, żona wraz z moją rodzinę. Okazało się że zbrodniarz pojawiły się łzy. Przy dalszej rozmowie powiedział po polsku: „Wychodzić ze wieczora, po czym wysunąłem się z siostrą i mamą udały się przez pola żyje. Było to dla mnie dużym zaskocze- powiedział: „Zdzichu, musisz pojechać schronu, to nie będziemy was bić, a jak pod podłogi i na brzuchu przesunąłem do sąsiedniej wsi Barkarów, gdzie za- niem i nie mogłem uwierzyć w to, że ze mną na grób, ja cię zaprowadzę, prze- nie wyjdziecie to wszystkich wybije- się do zboża, w którym siedział dziadek. mieszkiwała ich kuzynka. Jej mąż był udało mu się przeżyć bezkarnie tyle lat. cież nie możesz tak odjechać”. I choć my!!” Na to matka: „Dzieci wychodzi- Zaproponowałem mu ucieczkę do lasu. Ukraińcem, nazywał Nachwatiuk. Ku- Ale jak dowiedziałem się później część nie wolno mi się było oddalać, zdecydo- my, to Piotr Dziuba!” Myślała, że jak Dziadek nie chciał uciekać, gdyż było zynka w obawie przed banderowcami tych banderowców została aresztowana wałem się i pojechaliśmy. Dojechaliśmy znajomy, to jakiś sposób się ocalimy. jeszcze za widno ale cofnąć się z powro- nie przyjęła ich i skierowała do innego przez władze radzieckie, ale z powodu do Dojewy, samochód zostawiliśmy na Zaczęliśmy wychodzić w następują- tem też nie mogłem, gdyż znów usłysza- Ukraińca, który mieszkał pod lasem. braku dowodów wszystkich wypusz- początku wsi, gdyż z powodu dużego cej kolejności: pierwsza matka, za nią łem jakieś głosy zbliżające się od zabu- Był to Dymitruk Ostap, który przyjął ich czono. Podobno we władzach powiatu błota nie moglibyśmy dalej jechać. Po- siostry, a za siostrami ja lecz z małym dowań. Szarpnąłem dziadka za rękę i na bez wahania, chowając w swojej stodo- Włodzimierz były osoby, które pomogły szliśmy więc piechotą, pytając kolegę o opóźnieniem. Gdy mama wychodzi- brzuchach zaczęliśmy odsuwać się do le. Miał tam już bardzo dużo Polaków, banderowcom, a które to wstąpiły do nazwiska ludzi zamieszkujących w mi- ła usłyszałem głos Nowaczyńskiego: najbliższej miedzy, a dalej bruzdą przy których dzielił na grupy i przeprowadzał tych władz tuż po zakończeniu wojny. jających domach, i znowu potwierdziło „Panie Dziuba, można zapalić?!” Dziu- miedzy odsunęliśmy się od budynków o pod Włodzimierz. Kilkakrotnie dobijali Nie mogę tego udowodnić i przedłożyć się że Dziuba mieszka. Doszliśmy do ba odpowiedział: „Można!” W tym około 500 metrów w pole. Zaczęliśmy się do jego stodoły banderowcy lecz on, faktów, ale słyszałem o tym od Ukraiń- jego brata Michała Steciuka, zamieszka- Strona 12 - Kresowy Serwis Informacyjny - 15 sierpnia 2011 HISTORIA - WSPOMNIENIA - RELACJE łego przy lesie na końcu tejże wsi. Brat lami myślałem, że doskoczę do niego poznał mnie, pomimo że upłynęło 30 by pomścić rodzinę, a chwilami że nie 5. Łupinka Michał - zam. w Chubełto- lat. Zresztą był to mój najserdeczniejszy wolno dokonywać samosądu, zwłaszcza wie „PIEKŁO” w Gaju kolega z owego czasu, na propozycję że jestem na obcej ziemi. Gdy dochodzi- by poszedł z nami na grób zgodził się i liśmy do samochodu zatrzymałem się na 6. Hartion - zmarł w 1959 r. Bogusław Szarwiło kiem „OBRZĘDU ŚWIĘCENIA NA- zabrał swoją żonę Nadię, która chodzi- chwilę, aby obmyć buty. Zatrzymała się RZĘDZI ZBRODNI DO ZABIJANIA ła ze mną do szkoły. Do miejsca gdzie przy mnie żona Michała, Nadia, a gdy 7. Sietczuk Piotr - s. Lucyny, zam. Be- Pogrom jakiego na polskiej ludności do- POLAKÓW.” stały moje budynki, trzeba było przejść żegnałem się z nią, powiedziała: „Zdzi- heta konali upowcy w miejscowości Gaj, jest Gdy wyszedłem z kościoła – to wszy- przez róg lasu. Gdy weszliśmy do lasu, chu rób coś, nie daruj i gdybyś mógł nie dość słabo opisany, mimo, że w.g. Sie- scy Ukraińcy byli już przy furmankach przypomniało mi się natychmiast, jak włączaj nas w tę sprawę.” Przytaknąłem 8. Kosowski - (ok. 20 lat) zam. w Chu- maszków zginęło tam około 600 osób, i pili wódkę. Przy jednej furmance było krytycznego dnia, z lasu tego wyszli jej i odszedłem do samochodu. Michał bełtowie w tym bardzo dużo dzieci. Wpisując w najwięcej chłopów. Był nawet Pop i w odstępach co 5 metrów banderow- z żoną odeszli, a my odjechaliśmy. Gdy internecie hasło „Mord w Gaju” najczę- Diakon /pamiętam, że mieli długie bro- cy, zaopatrzeni w broń palną, siekiery, dojechaliśmy do Berezowicz, drugi ko- 9. Milian Paweł - nie żyje ściej pojawia się informacja: „30 sierp- dy/ i śpiewali ukraińskie piosenki. Jedną widły i kosy. Zacząłem się trząść ze lega Władek wraz z żoną wysiedli, a ja nia 1943 r. - w kolonii Gaj (pow. Kowel) zapamiętałem i będę pamiętał do końca strachu. Gdy koledzy zobaczyli mnie sam już odjechałem do Łucka. Na miej- 10. Horbacz Michał - nie żyje bojówki UPA wymordowały około 600 życia. Śpiewano o Tarasie Szewczence. tak roztrzęsionego, chwycili pod ręce i sce zajechałem dość późno, na miejscu Polaków. Kolonię spalono. Na zbioro- „ Tarase, Tarase nasz Baćko, ne stało powiedzieli: „Nie bój się, nie spadnie ci zastałem bardzo zaniepokojonego go- 11. Pryśniak Wasyl wej mogile w uroczysku stoi drewnia- Tebe na ziemli”/Tarase, Tarase nasz włos z głowy”. Uspokoiwszy się trochę, spodarza i pana Górnisiewicza, którzy ny krzyż. Postawili go byli mieszkańcy Ojcze – zabrakło Ciebie na ziemi/ – to wyszliśmy z lasu i doszliśmy do miej- podejrzewali, że jeździłem na Włady- O osobach wyżej wymienionych naj- Gaju, którzy cudem ocaleli z masakry”.(1) powtarzali bez przerwy. Niektórzy mie- sca, gdzie stały nasze budynki. Koledzy sławówkę drugi raz. Nie przyznałem się więcej rozeznania mają państwo Gier- Szukałem świadków i relacji o tym co li opaski na rękach - żółte z wyciętym podprowadzili mnie do byłej sadzawki jednak tłumacząc, że to kolega odwie- gielowie, zamieszkali obecnie we się tam wydarzyło i muszę przyznać, że tryzubem. Pamiętam, że podszedł do (obecnie tylko lekkie wgłębienie) i po- dził mnie w Łucku i właśnie odjechał Wschowie przy ulicy Wolszyńskiej w nie wiele znalazłem. Mimo wszystko nas jeden z Ukraińców i powiedział; kazali tuż przy sadzawce miejsce gdzie ostatnim autobusem. Usprawiedliwie- woj. Zielonogórskim. Pan Bolesław postaram się zrekonstruować te tragicz- UCIEKAJCIE LACHY DO DOMU. pochowana jest rodzina. Powiedzieli: niom moim uwierzono. Pragnę tu jesz- Giergiel w dniu rzezi zakopywał ciała ne wydarzenia. Pomocne będą tu wspo- Na drugi dzień już zaczęli mordować „W dole tym pochowanych jest 9 osób, t cze wspomnieć, że morderca Hartion pomordowanych Polaków na Władysła- mnienia Stanisława Sobolewskiego, po wioskach Polaków. Przypominam j. moja rodzina i rodzina sąsiada .” Przy zmarł w 1959 r., a za swoje morderstwa wówce. Lecz co istotniejsze dla sprawy, który dopiero po 65 latach zaczął opo- sobie również inne zdarzenie, wybra- tym dowiedziałem się od Władka, że nie został ukarany więzieniem. A gdy od tego krytycznego dnia mieszkał jesz- wiadać córce swoje traumatyczne prze- łem się do krewnych /siostry mojego Józef Łupinka w trakcie rozprawiania zapytałem kolegę Władka dlaczego nie cze dwa miesiące na Władysławówce. życia, oraz inne źródła które prezentuję ojca/, którzy mieszkali na Przedmieściu się z naszą rodziną, kilkakrotnie ganiał sypnęli, poruszał ramionami i nic mi A gdy nadeszła rzeź rodzin mieszanych na końcu. Pan Stanisław miał wtedy 15 Łucka, nazywało się Krasne. Naprze- do lasu i z powrotem moją starszą sio- nie odpowiedział. Wniosek jest taki, że (ukraińsko-polskich) pan Giergiel wraz lat i mieszkał w Słobodarce, gmina Ro- ciwko mieszkania krewnych znajdowa- strę. Posyłając ją ostatni raz, strzelił jej oprócz Hartiona są jeszcze inni, którzy z żoną i z dziećmi uciekli do Włodzi- żyszcze, powiat Łuck województwo ło się Seminarium Duchowne Księży w plecy. Zaś kolegi siostra Ewa Steciuk mogliby się chcieć potem zemścić. mierza Wołyńskiego. Nadmieniam przy Wołyń, gdzie jego rodzina mieszkała, Katolickich. Z krewnymi udałem się widziała jak rąbali siekierami sąsiadkę Dla szerszego obrazu sprawy podaję tym, że osoby, które zamieszkują tamte jak powiedział, chyba od zawsze. Przez do centrum miasta, gdzie była Bazyli- Nowaczyńską. poniżej kilka nazwisk banderowców, okolice, a z którymi to się spotkałem Słobodarkę przechodziła droga z Ro- ka Katedralna SOBÓR. Z bezpiecznej Gdy wracaliśmy do samochodu, zatrzy- którzy w tym czasie zamieszkiwali na bardzo dużo wiedzą lecz boja się przy- żyszcza prosto aż do Sokóla, a 8 km dla nas odległości, widziałem jak przy małem nieco w tyle kolegę Michała, Władysławówce i Dojewie. O przyna- krych następstw ze strony żyjących tam dalej był Gaj. Miejscowość ta należała Bazylice było duże zgrupowanie Ukra- którego poprosiłem, by powiedział mi leżności ich do UPA potwierdzić mogą jeszcze banderowców. do gromady Gaj, gmina Wielick, powiat ińców, a wśród nich stało dużo duchow- nieco więcej. Lecz on nic mi na to nie Polacy z Dojewy i Władysławówki, a Kowel, parafia Sokól (Sokul) nych prawosławnych – pamiętam ich powiedział, a poradził mi tylko mówiąc: obecnie zamieszkujący w Polsce. Są to Zdzisław Schab „Był tu Sobiepana Tolek, który powie- następujące nazwiska: dział że będzie coś robił i odjechał do Wspomnienia wysłuchał, spisał i opra- Polski ale ślad po nim zaginął, a ty Zdzi- 1. Dziuba Piotr - zamieszkały w Doje- cował Sławomir Tomasz Roch, 2009 r chu radziłbym ci, ażebyś coś zrobił”. Do wie Jest to część I WSPOMNIENIA samochodu odprowadzali mnie wszy- ZDZISŁAWA I REGINY SCHAB scy. A gdy dochodziliśmy do zagrody 2. Krutij Wasyl - zam. w Dojewie Z KOLONII WŁADYSŁAWÓWKA W Dziuby, Michał wskazał mi Dziubę POW. WŁODZIMIERZ WOŁYŃSKI krzątającego się w ogrodzie w odległo- 3. Łupinka Józef - zam. w Dojewie NA WOŁYNIU 1935 - 1944 ści 15 metrów od nas. Gdy go zobaczy- łem, krew uderzyła mi do głowy i chwi- 4. Łupinka Piotr - zam. w Dojewie KARTKA Z KALENDARZA Redakcja ińcy zamordowali kilka rodzin polskich, ków, w tym 10 osób z rodziny Zagoż- imiennie znane są tylko 3 ofiary dżona Rok 1943 był najtragiczniejszym okre- * w kol. Sucha Łoza pow. Kowel upo- sem dla mieszkańców Wołynia, nie * we wsi Myślina pow. Kowel Ukraińcy wcy oraz chłopi ukraińscy obrabowali zamordowali co najmniej 26 Polaków, i spalili gospodarstwa polskie oraz za- wiele osób jednak zdaje sobie sprawę, Wieś miała 105 numerów, mieszkali tam głównie kobiety i dzieci; zgwałcili przed mordowali siekierami, widłami, łopata- długie brody i krzyże na piersiach. Ci że praktycznie codziennie jest jakaś sami Polacy. Powstała w dwudziestole- zabiciem 16-letnią Leokadię Czarny; mi, nożami, piłami do cięcia drzewa 71 wszyscy zgromadzeni głośno śpiewa- rocznica mordów OUN-UPA... W po- ciu międzywojennym i składała się z zamordowali też 4 rodziny żydowskie Polaków; 70-letnią kobietę podrzucali li pieśni o wolnej Ukrainie i słyszałem przednim numerze padały różne daty dwóch częśći- Nowego i Starego Gaju. liczące 16 osób, ukrywane przez Pola- na widłach aż do uśmiercenia okrzyki „Niech żyje samodzielna Ukra- lipcowe, w tym padają sierpniowe, jak Były 2 sklepy: u Żyda (Mejor) i u Pola- ków ina”, „Niech żyje Taras Szewczenko”, na przykład: ka, Szkoła Podstawowa (7 klas), W * we wsi Sztuń pow. Luboml upowcy „PRECZ Z LACHAMI” i wiele innych 30 sierpnia 1943 szkole 1,2 razy w miesiącu odbywały * w kol. Ostrówek koło Turii pow. zamordowali kilkanaście rodzin pol- okrzyków ….. Najpierw mieliśmy do * w kol. Antonówka pow. Luboml Ukra- się nabożeństwa, przyjeżdżał ksiądz z Włodzimierz Wołyński upowcy zamor- skich, zdołała uciec tylko jedna rodzina czynienia z mordami pojedynczych ińcy zamordowali 1 Polaka parafii Sokól. Działalność gospodarczą dowali 3 córki Moroziuków w wieku osób i niektórych rodzin polskich. W prowadził stolarz; Piwnik (robił stoły 4 – 13 lat, które ich rodzice powierzyli * we wsi Turia pow. Włodzimierz Wo- mojej miejscowości pierwszą ofiarą był * w kol. Gaj pow. Kowel upowcy oraz szafy, wozy konne), kowal Woźniak opiece Ukraińca z Turii a sami ukryli się łyński upowcy z sąsiednich wsi Gnojno, Kazimierz Tański - brat mojego dobre- chłopi ukraińscy z okolicznych wsi wy- Aleksander (ojciec) i syn Aleksander. w lesie (W. i E. Siemaszko..., s. 930) Mohylno i Rewuszki zamordowali oko- go znajomego Jana Tańskiego. Kazi- mordowali za pomocą kul, siekier, noży, Częste rozrywki we wsi to: „darcie ło 50 Polaków, w większości kobiety i mierz Tański wracając od kolegów do kos i innych narzędzi ponad 600 Pola- piór”, gra w karty u Żyda, chodziło się * we wsi i majątku Ostrówki pow. Lu- dzieci; część ofiar wrzucili do zbiornika domu – była już noc – niedaleko swo- ków do sąsiadów „na wieczorki. W sąsiedz- boml upowcy oraz okoliczni chłopi z gnojówką; poza wsią wymordowali jego domu został zamordowany przez twie były bogate wsie ukraińskie: Ka- ukraińscy zamordowali około 520 Pola- także Polaków w majątku Szpilbergów Bandę UPA i nad ranem został znale- * we wsi Jankowce pow. Luboml upo- szubka, Podlisy, Mielnica ,tam robiło się ków, imiennie znane jest 476 ofiar (W. i w Turii ziony przez rodzinę. Uczestniczyłem wcy oraz chłopi ukraińscy siekierami, zakupy art. przemysłowych np. lemie- E. Siemaszko..., s. 502 – 511) w pogrzebie Kazimierza – został pocho- widłami, drągami i innymi narzędzia- sze do pługa. Do lekarza jechało się do * we Włodzimierzu Wołyński upowcy wany na cmentarzu w Rożyszczach. Za- mi zamordowali ponad 100 Polaków, miejscowości: Hołoby, Kowel, Sokól. * w futorze Piskorowo pow. Luboml zamordowali 18-letniego Polaka raz po zamordowaniu Kazimierza Tań- imiennie znane jest 88 ofiar Najczęściej na targ jeździło się do miej- upowcy zamordowali kilka rodzin polskiego zaczęto mordować inne rodziny scowości Mielnica ok. 12 km. od Gaju. skich, liczby ofiar nie ustalono * we wsi Wola Ostrowiecka pow. Lu- polskie. Pamiętam rodzinę Kasztanów. * w folwarku Kaznopol pow. Luboml Mieszkańcy Gaju często najmowali się boml upowcy oraz chłopi ukraińscy z Mąż został wzięty do niewoli. Została Ukraińcy zamordowali 6-osobową rodo prac polowych u Serafina w sąsied- * we wsi Radoszyn pow. Kowel Ukraiń- okolicznych wsi dokonali rzezi około żona z córką /11 lat/ i była z nimi starsza dzinę polską z 4 dzieci niej Kaszówce (dobrze im płacił). (2) cy zamordowali co najmniej 2 rodziny 620 Polaków, imiennie znane są 572 kobieta / nie pamiętam kim była ta ko- Pan Stanisław wspomina, znaliśmy się polskie ofiary (W. i E. Siemaszko..., s. 513 – bieta dla rodziny Kasztanów/. Rodzina * we wsi Kąty (Kuty) pow. Luboml upo- z mieszkańcami Gaju, bo należeliśmy 521) ta mieszkała na końcu wioski. Z „ nie- wcy i chłopi ukraińscy z okolicznych do jednej parafii w Sokólu. Nikt z nas * we wsi Radziechów pow. Luboml wiadomych przyczyn „dom ich został wsi siekierami, widłami, drągami i in- nie spodziewał się tego wszystkiego co upowcy zamordowali kilka rodzin pol- * w kol. Wólka Swojczowska pow. spalony. Przeprowadziły się do domu, nymi narzędziami wymordowali około przyniósł nam rok 1943. W marcu tego skich, liczby ofiar nie ustalono Włodzimierz Wołyński Ukraińcy za- w którym mieszkała rodzina żydowska, 250 Polaków, imiennie znane jest 213 roku -wspomina - była to niedziela. Wy- mordowali 74-letnią Polkę którą zabrano do Getta w Rożyszczach ofiar; całe studnie napełnili żywymi, brałem się do kościoła tym razem do * we wsi Rudka Miryńska pow. Kowel – a budynek znajdował się w środku poranionymi bądź już martwymi; np. miasta Rożyszcze. Było to nieduże mia- upowcy zamordowali kilka rodzin pol- * w kol. Zamostecze pow. Luboml upo- wioski. Samotnymi kobietami opieko- Jaszczukową z 5 córkami wrzucili do sto. Przed wojną większość mieszkań- skich; w stodole spalili 9-mieszięcznego wcy zamordowali co najmniej 40 Pola- wali się sąsiedzi, którzy często je od- studni żywcem )W. i E. Siemaszko..., s. ców stanowili Żydzi. Wszystkie sklepy, 494 – 495) Ignasia Łubiankę ków wiedzali i pomagali jak mogli. To wła- szkoła były żydowskie. Pamiętam, że śnie u nich rano usłyszeliśmy okropne tylko restauracja była Polska. * w kol. Łuczyce pow. Kowel Ukraińcy * we wsi Rudniki pow. Kostopol upo- Źródło: krzyki i płacz sąsiadów. Pobiegliśmy do wcy zamordowali ponad 12 Polaków Władysław Siemaszko, Ewa Siemaszko, tego domu, gdzie w piwnicy zobaczyli- zamordowali 3 Polaków: starsze mał- Przed Cerkwią Ukraińską stało kilka- "Ludobójstwo dokonane przez nacjona- śmy leżące ciała zamordowanych kobiet żeństwo i kobietę naście furmanek. Wszystkie siedzenia * we wsi Sawosze pow. Luboml Ukraiń- listów ukraińskich na ludności polskiej i małej dziewczynki. Pamiętam, że trzy- przykryte były białym płótnem. Wszy- cy zamordowali kilkunastu Polaków, w Wołynia 1939-1945", Warszawa 2000. mała ona w ręku przyciśnięty do piersi * w kol. Marianowka pow. Łuck upo- scy ukraińscy chłopi byli w Cerkwi. Z tym 20-leynią dziewczynę Kalendarium ludobójstwa ukraińskiego budzik. Ze względu na tłum ludzi mu- wcy zamordowali 4-osobową rodzinę przerwami bił dzwon. Widziałem jak dokonanego na ludności polskiej w la- siałem opuścić piwnicę. Jak się później polską wnosili koszyki plecione z wierzby, * w futorze Skalenica pow. Kowel upo- tach 1939 -1948 Opracował : Stanisław okazało – dziewczynka przeżyła trage- worki i torby. W nich były narzędzia do wcy zamordowali co najmniej 43 Pola- dię, zemdlała ze strachu i padając zosta- * we wsi Maszów pow. Luboml Ukra- Żurek mordowania Polaków. Byłem świad- Kresowy Serwis Informacyjny - 15 sierpnia 2011 - strona 13 HISTORIA - WSPOMNIENIA - RELACJE ła „przykryta” ciałem matki, oprawcy – nie wiem co się z nimi stało!” W tym „Wołk” (Wilk). Zaatakowano Polaków; dziecko. Za kilka dni na miejsce zbrodni zostali zabici przez bandytów z band byli pewni ,że nie żyje, koszmar tej nocy samym dniu w miejscowości Wiszenki w futorze Skalenica pow. Kowel gdzie przybył też do Gaju oddział Schutmann- „UPA” ... Wiadomo mi o następujących prześladował ją do końca życia.. gm. Rożyszcze pow. Łuck, gdzie był upowcy zamordowali co najmniej 43 schaften z Rożyszcz i częściowo odsło- polskich koloniach zniszczone przez mały drewniany kościółek katolicki na Polaków, w tym 10 osób z rodziny Za- nił masowy grób w rowie strzeleckim, bandy „UPA” na terenie rejonu Ho- POZOSTAŁ JEJ BUDZIK – KTÓRY obrzeżach wioski, bo wioska była za- gożdżona, w kol. Sucha Łoza zamor- z którego wypłynęła krew, znajdując łubie - kolonia Gaj, w której było 150 TRZYMAŁA W RĄCZKACH . mieszkała w większości przez Ukraiń- dowali siekierami, widłami, łopatami, w nim zmasakrowane ciała. Teren zo- gospodarstw, Wielicko, Wilsko - Porsk, Ciała kobiet zamordowanych przez ców zrobiono to samo. Kościół został nożami, piłami do cięcia drzewa 71 stał przeszukany i odnaleziono około Popowicze,(..), Bytyń. Mieszkańcy tych Ukraińców złożono do trumien, wy- zniszczony - ale ludność polska jeszcze Polaków; 70-letnią kobietę podrzucali 10 osób, poukrywanych w snopkach i kolonii zostali zabici, a kolonii spalone konanych przez miejscowego stolarza. nie ucierpiała, bo postawiono w stan na widłach aż do uśmiercenia. Potem innych kryjówkach, żywiących się kło- (...) Jaka była liczba zabitych, nie wiem, Trumny wieziono furmankami na cmen- gotowości, posterunki Samoobrony (Ja zrabowali co mogli, a resztę podpalili. sami zbóż, prawie w stanie obłędu. Oca- w kolonii Gaj było 150 gospodarstw, tarz do Rożyszcz. Za trumnami jechało razem z moim ojcem już należeliśmy do Na Gaj napadli o świcie, kiedy więk- leni byli w tak wielkim szoku, że bali mieszkańców tej kolonii wszystkich bardzo dużo furmanek z ludźmi z mojej Samoobrony) .Następna próba spalenia szość spała, lub krzątała się w gospodar- się wyjść z kryjówek na nawoływanie zabito, z wyjątkiem 10-15 osób, którzy wioski. Pamiętam bardzo dobrze tą tra- kościoła była w Rożyszczach , gdzie stwach. Spędzono wszystkich do szkoły, poszukujących Polaków. Wszyscy zo- byli w stanie się uratować, domy spalo- gedię i brałem udział w pogrzebie tych banderowcy tylko wystrzelili kilkana- gdzie wymordowano przy użyciu broni stali zabrani do Rożyszcz. Wzburzony no.” (4) Podsumowując powyższe trzeba kobiet. W miejscowości Pożarki gm. ście rakiet zapalających, bali się jednak palnej lub ostrymi narzędziami. Ciała oddział spalił kilka ukraińskich domów stwierdzić; Rożyszcze pow. Łuck był duży ma- zbliżyć wiedząc o silnym oddziale Sa- zrzucono do rowu strzeleckiego znajdu- i zastrzelił kilku Ukraińców. Podczas Akcja ukraińskich nacjonalistów była jątek rodziny polskiej, która w 1939r. moobrony polskiej. Gdyby nie fakt, że jącego się obok szkoły, wypełniając go odwrotu oddział został zaatakowany realizacją tajnej dyrektywy terytorialne- wyemigrowała za granicę. Sowieci za- mieszkańcy mojej wioski szybko zro- do wysokości 1m. Część osób zamor- przez dobrze uzbrojonych upowców, go dowództwa UPA - „Piwnicz”, pod- łożyli kołchoz i pracowali w nim Pola- zumieli o pojawieniu się realnego za- dowano w ich własnych obejściach, na w wyniku czego zginął jeden z uczest- pisanej przez „Kłyma Sawura”, czyli cy, Ukraińcy. Gdy wybuchła wojna, to grożenia i starali się zapobiec tragedii, drodze, w polu lub w krzakach – dogo- ników wyprawy Marian Czarnecki. Dmytro Kłaczkiwśkiego. Czytamy w cały majątek przejęła władza niemiecka. to dziś nie było by komu opowiadać o nionych na trasie ucieczki. Jeszcze inni (s396) Wśród uratowanych byli Edward niej m.in.: ”(...) powinniśmy przeprowa- W maju 1943r – w godzinach popołu- Sławobarce i Helenówce . Stosunkowo zginęli w wykrytych schronach w wyni- i Stanisława Pietrzyk którzy podczas dzić wielką akcję likwidacji polskiego dniowych pracowałem w polu, redliłem szybko powstała u nas placówka sa- ku wybuchów granatów wrzuconych do napadu byli w polu i zdążyli się ukryć, elementu. Przy odejściu wojsk niemiec- wtedy ziemniaki z moim ojcem. Obok moobrony .A było nas około 100 osób. środka przez upowców. Po tym zrabo- ale w domu pozostała dwójka dzieci kich należy wykorzystać ten dogodny naszego pola była droga, która prowa- Dowódcą naszej Placówki Samoobrony wano gospodarstwa i spalono kolonię. i rodzice Edwarda. Upowskie piekło moment dla zlikwidowania całej lud- dziła do Pożarek. Nagle zobaczyłam, że w Słobodarce był sierżant Michał Ba- Telemon Majdaniec ze swoją bojówka ich pochłonęło. Bardzo ciężko przeżyli ności męskiej w wieku od 16 do 60 lat. drogą jedzie kolumna wozów w stronę nach, przedwojenny Komendant Strzel- uprowadził z Gaju do Janówki wdowę tą tragedię , uciekli z Wołynia. Wojnę (...) Tej walki nie możemy przegrać i za majątku. Na pierwszej bryczce siedzieli ców Polskich. Siedziba mieściła się w Szwedową, jej dzieci; córkę lat 11, syna spędzili u siostry stryjecznej w Kucz- każdą cenę trzeba osłabić polskie siły przebrani w mundury niemieckie Ukra- budynku Sienkiewicza Antoniego. W Władysława, lat 10, druga córkę, lat 9 kach w gminie Gózd k. Radomia. (3) leśne. Leśne wsie oraz wioski położone ińcy z bronią w rękach. W następnej Rożyszczach była następna placówka, a oraz jej syna Tadeusza , lat 23 z jego Bolesław Czelebąk, uratował się ukryty obok leśnych masywów powinny znik- furmance na tylnym siedzeniu siedziało główna Baza znajdowała się w miejsco- żoną i 2,5 rocznym synkiem. Na po- w schronie, ale był świadkiem jak jego nąć z powierzchni ziemi”. Dyrektywę dwóch duchownych prawosławnych. wości Przebraże , najbardziej znanym czątku września zamordował ich przy żonę, będącą w stanie odmiennym, upo- tą oddziały UPA realizowały z wyjąt- Duchowni brali udział w dodawaniu ośrodkiem samoobrony na Wołyniu. pomocy ostrych narzędzi, mordując wcy przepiłowali piłą do drewna.(s 395) kowym okrucieństwem. Mordowali nie otuchy do mordowania i brali udział w Niestety nie wszyscy dostrzegali grozę jednocześnie mieszkającego w Janówce Józefa Kosior z d. Kociołek z niemow- tylko mężczyzn w zalecanym przedziale grabieniu majątku. Tych furmanek było sytuacji , było wielu takich Polaków co Karola Szweda z żoną i dwójką dzieci. lęciem schowała się do schronu razem wiekowym, ale wszystkich, którzy się około 30. Gdy dojechali do majątku za- nadal wierzyli zapewnieniom Ukraiń- Zginęli również inni Polacy, którzy w z dwoma innymi rodzinami, z obawy, nawinęli pod nóż, w tym zwłaszcza ko- częła się strzelanina. W wielkim strachu ców, że żadne niebezpieczeństwo pol- porę nie opuścili Janówki.( s 396) Wra- aby płacz dziecka nie zdradził kryjówki, biety, starców i dzieci . Rzeź w Gaju jest zaczęliśmy uciekać z pola razem z moim skim koloniom nie grozi. Do Słobodarki cając jednak wcześniejszych wydarzeń, ukrywający się udusili niemowlę. Mimo nie tylko typowym przykładem realiza- ojcem i innymi ludźmi, którzy pracowali przybyła nawet 3-osobowa delegacja z to w odległej Słobodarce zauważono ocalenia J. Kosior umarła z rozpaczy. cji tej dyrektywy, ale również naiwności na sąsiednich polach do swoich domów. Gaju, na czele z gospodarzem Paskiem, łunę pożarów i następnego dnia poja- (393) Istnieją ponadto świadectwa osób, i bezradności prostych mieszkańców Jak się dowiedziałem to najpierw zabito z interwencją by tamtejsza samoobrona wiły się tu liczne oddziały samoobrony które widziały „efekty” działalności niektórych polskich wiosek. To przypo- Administratora Majątku – Niemca Otto przepuściła bojówki UPA i wspólnie z nawet z dalszych okolic. Najwięcej było upowskich katów: „ My weszliśmy.. mina „rzeź owiec” w pełnym tego sło- i Ukraińców, którzy przeszli na stronę nimi wyruszyła przeciwko Niemcom nas, opowiada pan Stanisław, z bronią z (do Gaju) od strony północnej. Po lewej wa znaczeniu. Jeśli dziś ktoś , zamiast niemiecką. W tej strzelaninie kilku ban- w Rożyszczach. Propozycja ta została Helenówki Starej, również z Rożyszcz stronie w środku wioski była szkoła, a nazywać sprawy po imieniu, twierdzi że derowców zostało zabitych i zabrano przez Słobodarkę odrzucona z powo- i dużo ludzi z okolic Przebraża. Byliśmy za nią prostopadle do drogi strzelnica to były tylko walki polsko - ukraińskie, ich na furmanki. Po ustaniu strzelaniny du znanych faktów niedotrzymywania zaszokowani, upowcy wymordowali (...) cały wykop strzelnicy był zapełnio- a takie zdarzenia miały tylko „znamiona zaczęto grabież całego majątku. Mniej- przez Ukraińców obietnic. Jednakże na ok. 800 osób, przeważnie całe rodziny. ny zwłokami pomordowanych Polaków ludobójstwa, to musi zostać nazwany sze przedmioty załadowano na furman- skutek krążących pogłosek o zbliżają- Spalone domy, na podwórkach leżały na wysokości 1 m. (...) Dookoła leżały kłamcą, albo poplecznikiem pogrobow- ki, a zwierzęta i większe przedmioty cym się pogromie niektórzy gospodarze ciała, ubrania, buty i było dużo krwi. porzucone narzędzia zbrodni siekie- ców OUN-UPA. Niestety mamy takich przywiązano do furmanek. Dwóm Pola- w Gaju pobudowali schrony na terenie Jak tam stałem nie mogłem uwierzyć, ry, widły, motyki, piły, drągi i inne – osobników w naszym własnym kraju, kom, którzy pracowali w majątku udało swoich gospodarstw. przypomniało mi się święto 3-go Maja wszystkie we krwi. „ Odnotował w swo- wykształconych w polskich szkołach i się uciec. Po grabieży majątku Ukraiń- 29 sierpnia 1943r. w ukraińskiej wsi święto z przed wojny – wyjazd do ko- ich wspomnieniach Stanisława Pachla ( to nie jest tylko przykre, to jest hanieb- cy podpalili cały majątek – tak, że łunę Iwanówka ukraińska bojówka UPA za- ścioła w Sokólu.(..). Główna uroczy- s1149) ne. Artykuł ten oparty jest o materiały było widać na kilkanaście kilometrów. mordowała mieszkające tam trzy pol- stość była na placu kościelnym. Oprócz Ukrainiec, J. Szewczuk się ze wsi Kor- pochodzące z książki; W. Siemaszko, Na drugi dzień przyjechało wojsko nie- skie rodziny. Zginęli w tragiczny spo- dzieci z naszej szkoły, przyjechały dzie- synie rejonu Hołubie (obecnie Rożysz- E. Siemaszko, “Ludobójstwo dokona- mieckie do spalonego majątku. sób; Stanisław Chmielewski, jego żona ci ze szkoły z Gaju wraz z kobietami, cze) w obwodzie Wołyńskim zeznał: ne przez nacjonalistów ukraińskich na Maria ,dzieci Cecylia, Józefa, Teofila które ubrane były w stroje ludowe – „Gdzieś przy końcu roku 1942 lub na ludności polskiej Wołynia 1939-1945”, Potem już było tylko coraz gorzej. i jeszcze dwoje o zapomnianych imio- były to stroje chyba opoczyńskie – bo początku 1943 roku na terenie rejonu Warszawa 2000 i niepublikowane wspo- Była niedziela 11 lipca Przed Cerkwią nach. Pochowano ich na podwórku jed- pamiętam kolorowe – pasiaste peleryny Hołubie zaczęły się organizować z ludzi mnienia Stanisława Sobolewskiego, za- w Sokólu było około 100 Ukraińców. nego z gospodarstw. Tego dnia również i zapaski Były bardzo piękne i koloro- służących w niemieckiej policji i w ba- notowane prze Agnieszkę Sobolewską- Przemawiał Pop dłuższy czas i mówił upowcy dokonali rzezi w miasteczku we. Te kobiety stały obok dzieci z Gaju- talionach i z miejscowej ludności ban- -Bury, jak również oparty o informacje również, aby „wyrżnąć Lachów”. Po Mielnica napadając na kolonię. Zginę- ….a teraz… ofiary mordu zakopano w dy „UPA” ...(..)Spośród kierowników z niżej wymienionych źródeł; przemówieniu wszyscy poszli pod nasz ło 40 osób, Zdążyła uciec rodzina Ro- dwóch mogiłach. Blisko stała kuźnia. bandy „UPA” ja widziałem setników Kościół, otworzyli drzwi kościoła, roz- dziewiczów do której przybiegł zbiegły Nie wiem ilu rodzinom udało się uciec „Czarnego”, „Żeleźniaka”, „Wilka”. Od 1/„Po Polakach pozostały mogiły…”Je- łożono słomę i podpalono. Starsze ko- z pogromu w miasteczku 12-letni Sta- lub komuś z rodziny z tego „piekła” samych uczestników bandy słyszałem, rzy Platajs http://www.rp.pl/arty- biety ukraińskie, na kolanach prosiły, nisław Walkiewicz. W ukraińskiej wsi jakie zgotowali im banderowcy. Ale że wszystkie znajdujące się na terenie kul/160974.html aby nie podpalali Kościoła. Ale to nic Janówka zorganizowaną bojówką UPA pamiętam, że uciekł chłopiec miał wte- rejonu Hołubie bandy podporządkowa- 2/ http://wolyn.ovh.org/opisy/gaj-04. nie pomogło. Zrobili to co zaplanowali. przewodził Telemon Majdaniec wyra- dy ok.8 lat ze swoim wujkiem /bratem ne są jakiemuś wielkiemu komendan- html Jak Kościół został spalony – zostały tyl- żający wyraźną pogardę do Polaków. matki/ Po wielu dniach przebywania w towi „UPA” Rudemu „, który często 3/ Ze wspomnień -Edwarda i Stani- ko mury i konstrukcja dachu - z wieży, 30 sierpnia właśnie w tej wsi upowcy lasach udało im się dotrzeć do Manie- przebywał w rejonie Hołubie, ja nie sławy Pietrzyk- spisanych przez Mirka na której były zawieszone trzy dzwony zebrali wszystkich Ukraińców cywi- wicz -gdzie wujka jego zabrali Niemcy widziałem go i nie wiem, skąd on po- Mastalerza, Jerzwałd dn. 8.12.2009 r. - jeden duży i dwa małe – wieża która li i pod groźbą rozstrzelania popędzili i wywieźli na roboty do Niemiec. Po chodzi ...(…) http://www.forum.jerzwald.pl/ też była drewniana i została spalona – ich do Gaju, aby mordowali Polaków. wielu jeszcze przejściach - chłopiec Na terenie rejonu Hołubie było kilka 4/ -- Z książki wydanej w Sewastopolu te dzwony leżące w spalonym wnętrzu W napadzie wzięło wiele więcej ukra- został wzięty do rodziny Fabryckich z polskich kolonii i wszystkie one, za w grudniu 2010 r. pod tytułem „OUN Kościoła - zabrali już Niemcy i wy- ińskiego chłopstwa z okolicznych wsi Helenówki Starej która miała już swo- wyjątkiem dwóch lub trzech zostały - UPA. Z kim i przeciw komu oni wal- wieźli w nieznanym nikomu kierunku i osad. Całą akcją dowodził sotenny ich troje dzieci - i jego przyjęli jak swoje zniszczone, a mieszkańcy tych kolonii czyli.” - Kim byli „Bulbowcy” i Taras Bulba=Boroweć ?

Redakcja Oddziały Tarasa Borowca -„Bulby” na- tępiał ich zbrodnie.” (2) k. Ludwipola na Wołyniu (ówcześnie bowców" o mordy ludobójcze na Pola- (1) cjonalistycznego polityka ukraińskiego, Imperium Rosyjskie), zm. w 1981 r. w kach. Jednak z prac W. Poliszczuka oraz od pseudonimu którego wzięły swoją Przez bardzo wielu Wołyniaków jednak Toronto) – ukraiński działacz niepodle- jeden z książek Aleksandra Kormana. (5) nazwę. Kim jednak był Taras Bulba? ta postać nie jest tak jednoznacznie od- głościowy, ataman konspiracyjnej Siczy Na to pytanie próbował odpowiedzieć bierana jak sugeruje autor. Na pytanie, Poleskiej UPA, a następnie dowódca (Można je także znaleźć na stronie jed- w swojej książce: „ Zapomniany ataman kto mordował Polaków na Wołyniu, Brygady Spadochronowej "Gruppe B" nodniówki narodowej) wyłania się inny Taras Bulba=Boroweć ”- Prus Edward . zwykle padała i pada odpowiedź „Bul- podczas II wojny światowej. (…)We- obraz Tarasa Bulby. ” Istnieją natomiast Oto opis: bowcy”. Dlaczego? Zapewne w tym dług jednych źródeł Maksym Boroweć dowody przeciwstawne takiej tezie: miejscu nie udzielimy odpowiedzi na potępiał dyktatorskie zapędy banderow- w trakcie prowadzonych na Wołyniu „Zapomniany ataman to ukazana w sze- to trudne pytanie, ale przynajmniej za- ców oraz stanowczo odrzucał składane rozmów T. Bulby-Borowca z przedsta- rokim kontekście historycznym biogra- stanowimy się nad tym problemem. Jak mu przez nich propozycje "oczyszcza- wicielami OUN Bandery, poruszana fia Maksyma Tarasa Bulby-Borowcia napisał na Marek Koprowski "Niektórzy nia terytorium ukraińskiego z ludności była sprawa polska, o niej T. Bulba- (1908-1981), jednego z przywódców badacze obciążają je( oddziały Bulby) polskiej", według innych źródeł praw- -Borowiec pisał w Liście do Krajowego nacjonalistów ukraińskich na kresach winą za rozpoczęcie na Wołyniu mor- dopodobnie, podległe mu oddziały brały Przywództwa Organizacji Ukraińskich południowo-wschodnich Rzeczpospo- dów ludności polskiej. Sprawa jest jed- udział (obok UPA) w morderstwach do- Nacjonalistów pod przywództwem Ste- litej w latach II wojny światowej. W nak nie wyjaśniona do końca. Borowiec konywanych na ludności polskiej .” ( 4 ) pana Bandery z dnia 25 III 1943 r.( co przeciwieństwie do takich postaci jak był postacią, która wymyka się łatwym następuje: Stepan Bandera czy Roman Szuche- ocenom .” (3) Są też dwie publikacje ,książka T. Isa- wycz, ataman Bulba inaczej zapisał się W Wikipedii znajduje się informacja, że kowicza- Zalewskiego "Przemilczane Polski problem.: Na wspomnianej nara- w pamięci Polaków na Wołyniu. Był „Maksym Taras Boroweć, ukr. Василь ludobójstwo na Kresach." a drugą "Sa- dzie w dniu 21 I 1943 r. sprawa ta była zdecydowanym przeciwnikiem metod Дмитрович Боровець, ps. "Taras Bul- moobrona Polska na Kresach II RP" przedyskutowana wszechstronnie. Tym- stosowanych przez banderowców i po- ba" (ur. w 1908 r. w osadzie Bystrzyce W.Jastrzębskiego , z oskarżaniem "Bul- czasem zamiast przestrzegania ustalonej Strona 14 - Kresowy Serwis Informacyjny - 15 sierpnia 2011 HISTORIA - WSPOMNIENIA - RELACJE taktyki, Organizacja w ostatnich dniach otworzyła dla Ukraińców jeszcze jeden front – polski. Poszły w ruch siekiery Świadectwo z życia i walki na i żagwie. Wyrąbuje się i wiesza całe polskie rodziny i wypala się polskie zabudowania. „Siekiernicy” wyrąbują i wieszają w haniebny sposób bezbronne kobiety i dzieci. W podobnym liście do Wołyniu - Wspomina Jan Jakubiak OUN Bandery z 10 VIII 1943 r. T. Bul- a następnie przekazała ukrywającej wykonywania swojego zawodu. Jest dowanych Żydach. Zarobek był niski, ba-Borowiec pisze: Ukraina ma bardziej Na wiosnę 1943 r. dotarły do nas wia- się drugiej cioci Dominice Kwarcia- nam też wiadome, że ojciec został w tak że to nie wystarczało mi na żyw- groźnych wrogów, niż Polacy ... naród domości, że banderowcy mordują Po- nej. Ciocia Kwarciana opiekowała się terminie późniejszym zamordowany ność. W połowie października 1943 r. polski tak czy inaczej istnieje, i jak dłu- laków, przede wszystkim w wieku od dzieckiem do 1946 r., a następnie moja przez Ukraińca Iwana Poliszczuka syna przedostaliśmy się do Kowla i zamiesz- go będzie on w tej samej niewoli co i 16 do 60 lat, później okazało się jed- mama Janina. Józefa. kaliśmy, u kuzynów Łuckiewiczów. my, tak długo w następstwie okolicz- nak to nieprawdą. Dowiedzieliśmy się Kuzyn Jan Łuckiewicz znalazł mi pra- ności będzie on nie naszym wrogiem, a bowiem, że mordują wszystkich Pola- ATAK „BOHATERÓW UPA” NA Informacja o śmierci ojca i o jego mor- cę w niemieckiej firmie: „Handwerk- sojusznikiem. Jakie zamiary mogą mieć ków od niemowlęcia, po staruszków. OKOLICE OSSY dercy pochodzi od Żeni Korneluk (cór- stette” w zakładzie szewskim. Załoga Polacy wobec nas w przyszłości i jak się Mój ojciec nie wierzył, twierdził, że ki Marii i Bazylego), która w końcu tego zakładu była zorientowana, że ja ułożą nasze stosunki – to inna rzecz inny to niemożliwe, żeby ktoś mordował Osiedla polskie położone wokół Ossy lat 70-tych odwiedziła nas w Polsce i nie wiele znam się na tym rzemiośle, list Bulby do Banderowców niewinnych ludzi. Duży odsetek Pola- zostały zaatakowane przez banderow- przywiozła wycinek z gazety ukraiń- ale umiałem już wykonywać niektóre ków, był podobnego zdania. Niektórzy ców 13 września 1943 r. Około połu- skiej “Radiańska Wołyń”. Zamiesz- czynności. Mama i siostra zatrudniły „Co wspólnego z wyzwoleniem Ukra- sąsiedzi Polacy, namawiali jednak ojca, dnia nasz sąsiad Ukrainiec Jaworski czony był tam artykuł: “Hańba i prze- się w charakterze pomocy domowej, a iny mają banderowskie próby aby już by majątek – wszystko zostawił i czym zawiadomił nas, że zbliżają się bande- kleństwo. Prawda o nacjonaliźmie” brat został „pucybutem”. Zarobki nie teraz podporządkować masy ukraińskie prędzej wyjechał do Włodzimierza rowcy. Moja mama z moją siostrą Ma- z dnia 14.11.1976 r. oraz reportaż z były wysokie, ale można było przeżyć. swojej partyjnej dyktaturze i faszystow- Wołyńskiego. Zabierając ze sobą ko- rią i bratem Józefem byli w polu, a ja z rozprawy sądowej przeciwko Iwanowi W drugiej połowie grudnia 1943 r. roz- skiej ideologii, która jest ohydna dla nie, krowę i część niezbędnych rzeczy. ojcem Antonim. Na słowo ojca uciekli- Poliszczukowi, mordercy m.in. mojego poczęła się mała tajna mobilizacja do narodu ukraińskiego i przeciwko której Ojciec nie mógł zdecydować się na ten śmy z domu, ale nie do lasu, a na pole ojca. Choć w artykule tym, jest błędnie oddziałów partyzanckich. Około 20 walczy cały świat ... O co wy walczy- krok. sąsiada, który właśnie kopał ziemniaki, napisane nazwisko mego Ojca, jednak grudnia 1943 r. wieczorem podzieliłem cie? O Ukrainę, czy waszą OUN? O było to około 400 m.! Ukrainiec Wasyl Żenia autorytatywnie stwierdziła, że to się opłatkiem z rodziną i nocą w grupie Państwo Ukraińskie, czy o dyktaturę w W tym czasie, ja ukrywałem się w Korneluk był dobrze zaprzyjaźniony z jest mowa właśnie o Antonim Jakubia- około 10 chłopców z przewodnikiem tym państwie? „ schronie wykopanym w ogrodzie, koło naszą rodziną. Kiedy zauważyliśmy, ku. Rodzina Korneluków była szcze- poszedłem do lasu. Trasa wiodła przez stodoły. Wychodziłem najczęściej w że zbliża się grupa uzbrojonych ban- gólnie zainteresowana tą sprawą. Znać wieś Zielona do wsi Zasmyki. Działała Na temat przyswojenia przez OUN nocy, ale kiedy przez dłuższy czas w derowców to Korneluk stwierdził, że także, że korespondent gazety zabar- tam prężnie samoobrona i powstawały Bandery bulbowskiej nazwy „Ukraiń- okolicy był spokój, to bywało, że i w będzie bezpieczniej, kiedy ja ucieknę wia, przynależnością i obywatelstwem oddziały partyzanckie. Znalazłem się ska Powstańcza Armia” (UPA) w tym- dzień byłem poza schronem. Przez do lasu, co też zaraz uczyniłem. Ucie- sowieckim. To była dogodna sytuacja w oddziale partyzanckim „Jastrzębia”. że liście T. Bulba-Borowiec pisze: 9 pewien czas, nie byłem nawet infor- kłem najkrótszą drogą przez podwórze chwili, kiedy jeszcze niepodzielnie Dowódcami OP byli najczęściej ofi- kwietnia 1943 roku odbyła się pierwsza mowany o masowych morderstwach, i sad innego Ukraińca. Banderowcy za- działała propaganda ustrojowa, lat 70 cerowie rezerwy, a byli też oficerowie nasza narada z dowódcą waszych od- dla przykładu we wsi Dominopol, czy uważyli mnie i zaczęli strzelać w moim -tych na sowieckim Wołyniu. „Cichociemni”, którzy szkoleni byli w działów wojskowych „Jurką”. Stwier- Budy Ossowskie. Nic nie wiedziałem kierunku z maszynowego karabinu. Na Anglii. Posiadali spore doświadczenie dzono potrzebę jednego wspólnego o placówkach samoobrony n.p: w Za- szczęście był tam rów, wykorzystałem Ale wracam do września 1943 r. . Po- i umiejętności w sabotażu i dywersji. sztabu, przyjęto, że oddziały wojskowe smykach, czy na Bielinie. Wiedziałem te nierówności terenu i szczęśliwie czątkowo, nic nie wiedziałem o losie Ze sztuką wojenną zapoznawali nas OUN przestają istnieć, a cała ukraiń- natomiast na bieżąco o pomordowa- dobiegłem do lasu, uważam że cudem pozostałej rodziny. Po kilku dniach podoficerowie, prowadzili z nami- in ska narodowa partyzantka występu- nych członkach naszej rodziny. Bardzo ocalałem od śmierci. Ten Ukrainiec, Bazyli Korneluk odnalazł moją mamę tensywne szkolenia. Ja znalazłem się w je pod naszą starą nazwą - Ukraińska przeżyłem śmierć mojego dziadka To- który strzelał, był zaledwie 100 m. ode z siostrą i bratem, ukrywających się, u plutonie artylerii. Zajęcia były wyłącz- Powstańcza Armia ... przerwaliście masza Pietruka. 11 lipca 1943 r. wracał mnie. znajomych Ukraińców, koło wsi Bobły. nie teoretyczne. Brak było nie tylko ar- wszelkie kontakty z nami, ale poprzed- on pieszo z Kościoła w Swojczowie Czego zatem dowiedziałem się później, mat, ale nawet i karabinów. Z trudem nie spotkania, rozmowy i plany wy- (to była nasza parafia oddalona ok 10 W środku lasu, było zabudowanie rol- otóż w tej krytycznej chwili, mianowi- udawało się dozbroić nowo przybyłych korzystaliście przez przyjęcie naszej km od Ossy). Szedł najkrótszą drogą: nika, Białorusina z pochodzenia Józe- cie: napadu upowców na naszą kolonię; partyzantów. Byliśmy wyposażeni w b. popularnej nazwy UPA ... Już w czasie przez most na rzece Turia w polskiej, fa Skiepko, tam za jego wiedzą ukry- mama z młodszym rodzeństwem, wo- różną broń: t.j. karabiny polskie i nie- rozmów, zamiast tego, żeby prowadzić starej i b. dużej wsi Dominopol. War- łem się w stodole, gdzie wcisnąłem zem wracała z pola do domu, właśnie w mieckie „Mansor”, karabiny sowieckie, działania zgodnie ze wspólnie nakre- townik banderowski nie przepuścił go się między świeżo ułożone snopy, a tym czasie, kiedy upowcy drogą jechali węgierskie, włoskie, francuskie. Były śloną linią, oddziały wojskowe OUN, przez most, wobec czego dziadek po- ścianę. Potem przez szpary pomiędzy na kolonię Hirki. Zachowując przy- wielkie trudności w zaopatrzenia w pod marką UPA, w dodatku niby to z stanowił, że przejdzie w innym miej- deskami, obserwowałem sytuację na tomność umysłu, w języku ukraińskim amunicję, właściwą do tych karabinów. rozkazu Bulby, w haniebny sposób za- scu, wpław przez rzekę. Wartownik za- zewnątrz, między innymi drogę, obok pozdrowiła upowców słowami: “Sława Ja miałem karabin niemiecki z końca częły wyniszczać polską ludność cy- uważył i strzałami z karabinu zastrzelił tego gospodarstwa. W tym czasie, dro- Ukrainii”, oczywiście upowcy odpo- XIX w., pasowała do niego amunicja wilną.” (7) tam dziadka. Sytuację tę obserwował gą tą przejechały kilka razy furmanki wiedzieli: “Na wieki sława!”, zażarto- typu „Mansor”. Pamiętnym dniem w Warto również zwrócić uwagę na inne Ukrainiec (NN), który prawdopodob- wypełnione uzbrojonymi upowcami. wali w jakiś tam sposób i myśląc, że moim życiu partyzanckim był dzień 16. fakty z życiorysu Tarasa Bulby. W nie wyciągnął ciało dziadka z rzeki i Do gospodarstwa jednak, na szczęście to Ukraińcy, pojechali dalej. Tymcza- 01. 1944 r. W tym dniu na polanie przy czerwcu 1943 roku banderowcy po- zakopał na łące, miejsca niestety nie nie zachodzili. Po dwóch, może trzech sem mama nie zajeżdżając do własne- wsi Suszybaba, w zimowy słoneczny i stanowili siłą podporządkować sobie znamy. Także 11 lipca 1943 r. we wła- dniach Skiepko stwierdził, że boi się go domu przejechała tylko spiesznie mroźny dzień, stanął na białym śniegu partyzantkę Borowcia. 19 sierpnia snym domu został zamordowany mój mnie dłużej przechowywać, bo jego przez kolonię Hirki i pojechała dalej, Ołtarz Polowy. Na przeciw w czworo- 1943 roku rozbili sztab Siczy Poleskiej wujek Piotr Obuchowski i pogrzebany małe dzieci mogą zauważyć i powie- w kierunku wsi Bobły. Tam dopiero boku 300 nowych partyzantów, goto- oraz wzięli do niewoli żonę Maksyma we własnym ogrodzie. dzieć Ukraińcom, że ja się tu ukry- zatrzymała się u znajomego Ukraińca, wych do złożenia przysięgi wojskowej. - Annę Opoczenską-Boroweć. W listo- wam. Groziło to wymordowaniem, a dodam, że odjeżdżając tak, słyszeli Wypowiadane słowa przysięgi woj- padzie 1943 r. zamordowano ją. Początkowo, w naszej okolicy upowcy całej jego rodziny. Nocą poszedłem do wszyscy za sobą, przejmujące strzały skowej ścisnęły za gardło, a łzy z oczu 1996).”(4) mordowali Polaków wybiórczo. Około zabudowań Wasyla Korneluka. Spotka- w naszej kolonii. popłynęły przy śpiewaniu Mazurka Dą- 15 lipca 1943 r. została zamordowana łem jego żonę Marię, która była moją browskiego: „Jeszcze Polska nie zginę- Powyższe tłumaczy dlaczego wie- w czasie ucieczki, moja ciocia Kata- chrzestną Matką. Zostałem przez nią NA PARTYZANCKIM SZLAKU ła....” Tego hymnu, którego nie można lu spośród ludności polskiej, czasem rzyna Obuchowska. Uciekała z małym przyjęty, z propozycją ukrycia się w ich nam było śpiewać przez ostatnich kilka nawet jeszcze w 1945 r., mordujące 3-letnim dzieckiem Heleną Obuchow- zabudowaniach. Działo się to wszystko Na początku października 1943 r. Ba- lat. Wyzwoliło się we mnie, tak wielkie ją struktury nazywali „bulbowcami”, ską. Kiedy matka Katarzyna, po śmier- na terenie naszej rodzimej kolonii Hir- zyli Korneluk pod osłoną nocy, prze- uczucie radości, że do dziś nie sposób chociaż faktycznie mordercami byli telnym strzale upadła, to i tuż obok ki. Dowiedziałem się wtedy, że mojego prowadził nas, jemu tylko znanymi tego zapomnieć. banderowcy, a nie bulbowcy. Zarów- upadło dziecko, oblane krwią matki. ojca z pola zabrali upowcy. Jakiś upo- ścieżkami do miasta Turzysk, oddalo- no Poliszczuk w swoich pracach , jak Przestraszone dziecko leżało bez ru- wiec rozpoznał mojego ojca i wskazał, nego około 15 km i tam ulokował nas, i inni są zdania, że” Borowiec jest na- chu. Banderowcy byli przekonani, że że jest Polakiem. Jest mi wiadome, że u swojego znajomego Ukraińca. Zaś po Mgr historii Sławomir Tomasz Roch- szym najsilniejszym argumentem wo- dziecko nie żyje i tak już ofiary -zo ojciec był więziony w garnizonie UPA i kilku dniach, znaleźliśmy schronienie, WSPOMNIENIA JANA JAKUBIAK bec nacjonalistów Ukraińskich, i argu- stawili na pastwę losu. Można powie- tam był zarazem zatrudniony w warsz- już w polskiej rodzinie, byliśmy jednak http://wolyn.org/index.php/wolyn-wo- mentem najsilniej oddziaływającym na dzieć, że Helena cudem ocalała. Dziec- tacie szewskim. Ojciec posiadał drugi bez pracy i bez środków do życia. Ja la-o-prawde/119-wspomnienia-jana-ja- Ukraińców. Borowiec to chyba jedyna ko znalazła sąsiadka Ukrainka (NN), zawód, był rolnikiem i szewcem. Jako zatrudniłem się u Niemców, przy roz- kubiak.html pozytywna postać historii UPA. Ory- która przechowała niemowlę kilka dni, szewc był znany w okolicy z dobrego biórce domów pozostałych po zamor- ginalny jej twórca który był przeciwny mordom i głośno je krytykował. ” Nie wykluczone, że właśnie dlatego pogrobowcy UPA nie stawiają pomników Ta- rasowi Borowcowi. We wrześniowym numerze II Wojna Światowa na Kresach

1) Zdjęcie pochodzi ze strony: http://wolyn1943.eu.interii.pl/dokumenty.html 2) Zapomniany ataman Taras 1 września1939 ; 17 września 1939 Bulba=Boroweć - Prus Edward . 3) Za kresy.pl „Bulbowcy” Czekamy na Państwa materiały dotyczące tego tematu Marek A. Koprowski 4) http://pl.wikipedia.org/wiki/ Taras_Borowe%C4%87 5) Z książki A. Kormana: „Kon- spiracja anty Banderowska” 6) "Samoobrona Polska na Kre- sach II RP w latach 1939-1946 " Sta- nisława Jastrzębskiego 7) "Nacjonalizm ukraiński w dokumentach", cz. 2, Wiktor Polisz- czuk

Kresowy Serwis Informacyjny - 15 sierpnia 2011 - strona 15 HISTORIA - WSPOMNIENIA - RELACJE BANDEROWCY WYRZYNAJĄ LUDNOŚĆ LIPNIK, PRZEWAŁY, BEREMESZÓW, KISIELÓWKI, CZESNÓWKI I JAWORÓWKI Relacja CZESŁAWA ŻYCZKO Ogólne mordy ludności polskiej zaczęły może, po lasach, zagajnikach, polach drewnianej Kaplicy hrabiego Szumiń- słychać było strzały karabinowe, na wzięła kropidło ze święconą wodą i po- się z początkiem lipca 1943 r., pierwsze i miedzach. Ale nawet wtedy, pomimo skiego. Kaplica stała przy Krzyżówce szczęście przestali strzelać z moździe- kropiła nas dobrze mówiąc: „Trzymajcie ofiary padły właśnie w Dominopolu, a tak nieznośnych warunków współżycia w lesie i póki co, szliśmy sosiną dość rzy. Dotarliśmy tam po jakiejś godzinie się dzieci za rączki i idźcie do szkoły ra- także na terenie naszej gminy Kisielin. z Ukraińcami nie wszyscy Polacy wie- pewnie bowiem las ten znałem od daw- i naszym oczom ukazała się już duża gru- zem. Niech was Bóg prowadzi. Czesiu to W kościele parafialnym w Kisielinie, rzyli, że może dojść do takiej masakry, na dość dobrze. Od kiedy jeszcze przed pa ludzi z różnych miejscowości, w tym twoja przyszła narzeczona.” . Los chciał brutalnie wymordowano w czasie nabo- jaka spotkała mieszkańców Dominopo- wojną, wraz z hrabią Szumińskim polo- z Dominopola, Kisielówki, Augustowa, jednak inaczej i Marysia została zabrana żeństwa setki Polaków, pozostała część la. Byli nawet i tacy, którzy liczyli na to, waliśmy na ptaki, zające i sarny. Do dziś ale przede wszystkim z Jasionówki oraz na roboty do Niemiec w roku 1942, tam broniła się w murach, nieprzerwanie że to wszysko jakoś przejdzie. I chociaż pamiętam, jak często bywałem w jego polskiej koloni Czesnówka, która była też niestety zginęła, podczas ciężkich przez 12 godzin. Bandyci odstąpili do- nasza organizacja istniała, oczywiście w domu, widziałem tam całe dwa pokoje, położona za Czarnym Lasem. To był bar- bombardowań. Po chwili byliśmy już w piero nocą, po temu wyratowała się pewnym ograniczeniu, byli i tacy miej- wystrojone przeróżnymi ptaszkami, wy- dzo dogodny teren do ukrycia się gęsty, moim domu, był otwarty, bardzo się ba- trudno dostępny las olchowo-brzozowy łem, tak że zaraz po wejściu dosłownie i mnóstwo przeróżnych krzaków, gdzie struchlałem. Nawoływałem mamusię, ale bardzo łatwo można było się schować, a nigdzie jej nie było, wtedy wyszedłem z przy tym były tam bagna i moczary. Tam domu do sadu, gdzie był nasz piec chle- właśnie zatrzymaliśmy się, a tymczasem bowy i poczułem zapach świeżego, upie- przybywały, coraz to nowe osoby i całe czonego chleba. Rzeczywiście był jesz- rodziny. Właściwie prawie wszystkich cze chleb, ale mamy naszej nigdzie nie znałem, byli tam dla przykładu: Stani- było, ani śladu, także schron był pusty. sław Łachowski oraz jego rodzina z Cze- Ponieważ nikogo nie znaleźliśmy, wróci- snówki, oraz bardzo wielu innych. liśmy do lasu.

Póki co, byliśmy w samym piekle i PORANIENI, BRUDNI, GŁODNI I wspólnie zastanawialiśmy się, co robić BLISCY OBŁĘDU, PRZEKRADAMY dalej, gdzie uciekać i jak się stąd wydo- SIĘ NOCĄ DO MIASTA..... stać, z tych nie lada tarapatów. Jak zwykle w takich chwilach zdania były bardzo Po drodze w chłopskim lesie napotka- podzielone, niektórzy chcieli przeczekać liśmy jakichś ludzi, ale na razie nie spokojnie na tym uroczysku do rana, wiedzieliśmy kto to jest. Zaczęliśmy a potem wrócić do swoich domów, do podpatrywać i poznaliśmy, że to Helena swojego całego dorobku życia. Takie Petelicka wraz z swoim synkiem Hen- stanowisko zajęli przede wszystkim lu- rykiem lat około 5. To byli nasi ludzie z dzie starsi, mówili tak: „My wracamy Kisielówki, którzy skryli się tu, ucieka- rano do domów naszych, tam cały nasz jąc spod Kaplicy, gdzie napadli na nich majątek, tam nasza chudoba, a to przej- ukraińscy sadyści. Gdy ją znaleźliśmy dzie i znów będzie u nas spokojnie, bę- była pół przytomna i zupełnie nie wiedzie znów dobrze. Przecież Ukraińcy to działa, co ma teraz z sobą zrobić, gdy też ludzie, za co oni mają nas bić, prze- nas poznała i trochę do siebie przyszła, cież my tyle lat przeżyli w zgodzie i w tak zaczęła nam opowiadać horror, który najlepszym porządku”. Inni byli jednak sama niedawno przeżyła: „Byłam z mę- przeciwni, aby wracać do swoich domów żem Eugeniuszem, synem Henrykiem uważali, że Ukraińcom po tym, co zrobi- oraz wieloma innymi Polakami w zaro- li nie można już zaufać, ale przeciwnie ślach przy Kaplicy myśliwych. Tam na- /Ruiny kościoła w Kisielinie - kadr z filmu "Kryptonim Pożoga" trzeba koniecznie próbować przedostać padli na nas Ukraińcy i zaczęli wszyst- się do miasta Włodzimierz Wołyński. kich mordować, rąbiąc kogo się da cześć ludności polskiej. W tym samym scowi Polacy, którzy ostrzagali nas, że pchanymi od środka tytoniem. Może przynajmniej tam uda się przeżyć siekierami. Zarąbali mojego męża, a ja czasie i także podczas nabożeństwa, do- jeśli okażemy, że posiadamy broń, to Kiedy zbliżyliśmy się do Kaplicy w le- i doczekać do końca wojny. Tak uważali wyrwałam się dosłownie spod siekiery konano masowej zbrodni w kościele w nas Ukraińcy pobiją, taka była po pro- sie, nagle wokół nas zaczęły rwać się przede wszystkim młodzi, mówili więc i uciekłam, teraz chowam się jak widzi- Porycku. Następnie atakowane były stu mentalność. Członkami naszej kon- pociski moździerzowe, które Ukraińcy tak: „Pójdziemy do miasta, zobaczymy cie i naprawdę nie wiem, co mam z sobą inne miejscowości, w tym Rudnia, a spiracji w tych dniach grozy byli: kol. miotali gdzieś z lasu Świnarzyńskiego. jak tam jest, przekonamy się, czy tam zrobić!”. Oczywiście zabraliśmy ich z ludność polska bestialsko mordowana Wacław Pogorzelski, kol. Gronowicz Widać mieli dość dobry zwiad, bądź w ogóle da się przeżyć. Potem tu wróci- sobą, do całej naszej grupy w Czarnym od niemowląt po starców. Ogólny mord z Oździutycz, Stanisław Ferenc, Kon- po prostu domyślali się, że właśnie tam my i wszystko wam opowiemy”. Wtedy Lesie. Tam zapadła decyzja, aby wyru- naszej kolonii Kisielówka nastąpił 21 stanty Zymon, Czesław Życzko oraz Polacy szukają dziś swego schronienia. odezwał się Stanisław Łachowski, który szyć jednak do miasta, a była już ciemna sierpnia 1943 r., poniżej zamieszczam wielu innych kolegów.” . Świadectwo Oczywiście w lesie powstała wielka pa- był wyraźnie zdenerwowany mówiąc: noc. Niestety około pietnastu osób nie dokładny opis tamtych tragicznych wy- naszego kolegi Bronka rzuca zatem nika, zszokowani ludzie nie wiedzieli „Zanim pójdę do miasta, pójdę do naszej przystało na ten plan i zostało na miej- darzeń oraz okoliczności, które poprze- pewne światło, dlaczego i w naszej ko- zupełnie, gdzie mają uciekać, gdzie szu- kolonii i spalę swój dom, kto pójdzie ze scu, w tym mój brat Longin oraz rodzice dziły napad banderowców. A było to lonii nie zawiązała się czynna, zbrojna kać ratunku. A było tam już około kil- mną?!”. Zgodził się pójść Bronek Nie- Heli, brat Eugeniusz i siostra Czesława. tak: gdy dowiedziałem się, że Ukraińcy samoobrona, która mogłaby stawić opór kadziesiąt osób z bardzo różnych miej- czyporowski, mój sąsiad z Kisielówki, Zostali także: organista ze Swojczowa, wymordowali Polaków w Kisielinie i na rozjuszonym banderowcom w razie spo- scowości, wśród nich było bardzo wielu zanim jednak jeszcze wyruszyli, ktoś rodzina Kosiorów z Czesnówki, Adam Rudni, postanowiłem wrócić w rodzin- dziewanego ataku. naszych sąsiadów. W pewnym momen- tak przemówił: „Nie rób tego bo ogień Zymon i wielu innych. Tymczasem my ne strony, aby przekonać się, co się wła- cie dostrzegłem mężczyznę, który szedł rozniecisz i ściągniesz nam na głowy umówiliśmy się, że grupę będzie prowa- ściwie dzieje w moim domu. Tak ukrywaliśmy się, aż do 21 sierpnia bardzo szybko, a przy tym wydawał mi banderowców, którzy nas tu wszystkich dzić trzy osoby: ja osobiście, Stacho Ła- 1943 r., kiedy w biały dzień, w samo po- się bardzo podobny do mojego tatusia, rychło wykończą.” . Poszli ale ognia chowski i Hela. Ustaliliśmy także hasło Dlatego nocą poszedłem do Kisielówki łudnie, około godziny 14.00 miał miej- więc pogoniłem za nim i krzyknąłem: rzeczywiście nie podłożyli, tylko Stach rozpoznawcze na wypadek, gdybyśmy i zapukałem w okno, gdy rodzice zoba- sce zbrojny napad na naszą kolonię. Sta- „Tatusiu!” . Tymczasem on gwałtownie zdemolował wszystko w swoim domu, się rozproszyli, wobec zbliżającego się czyli mnie zdrowego, popłakali się ze łem na brzegu lasu chłopskiego, gdy się się odwrócił, a dzieliło nas już ledwie a odchodząc zabrał z sobą duży garnek wroga, pomodliliśmy się i ruszyliśmy w szczęścia, nie wiedzieli bowiem, czy w zaczęło, naprzeciw pola Polaka Zymona 10 metrów i bez jednego słowa wypa- miodu pszczelego. A trzeba dodać, że drogę. ogóle jeszcze gdzieś tam żyję. Okaza- z Kisielówki. Nagle zobaczyłem, że do lił do mnie z broni. Na szczęście, gdy od miejsca naszego ukrycia, do domu ło się przy tym, że w naszych stonach naszego domu idzie pieszo kilka osób, tylko zobaczyłem jego twarz, poznałem Staszka było zaledwie 300 metrów. Mio- Mijaliśmy pola i łąki, aż dotarliśmy do Ukraińcy również mordują Polaków nie mogłem jednak dostrzec, czy posia- Ukarińca z Tumina o imieniu Wasyl, du było bardzo dużo, więc wszyscy, kto łąk księdza Franciszka Jaworskiego koło i że całkiem niedawno wymordowa- dają broń, jedna osoba jechała na koniu. nazywanego też „Wargatym”, od razu chciał mogli trochę zjeść. Swojczowa, około 1 km od samego Ko- li ludność cywilną Dominopola. Nie Gdy oni zniknęli wśród naszych zabu- rzuciłem się na ziemię, tak że mnie nie ścioła. Tam dostrzegliśmy bardzo dużą mogłem oczywiście pozostać w domu, dowań, usłyszałem jeden strzał, a potem trafił. Zaraz też przytomnie wskoczyłem Trwaliśmy w lesie, cenny czas uciekał, łunę i jedni mówili, że to pali się probo- dlatego nieustannie ukrywałem się w nastąpiła cisza. Za chwilę usłyszałem w leśny gąszcz, który mnie ochronił. a nasze trudne położenie wcale się nie stwo, a inni że to pali się Kościół. Takie kopach na polu, w pobliskich zaroślach więcej strzałów, już na terenie samej poprawiało, coraz więcej osób chciało to zrobiło na nas wrażenie, że dosłownie oraz w lesie, podobny los dzielił w tym kolonii. Zobaczyłem także jak na dło- Potem szybko wróciłem do naszych i ra- jednak uciekać do miasta Włodzimierz poklękaliśmy na ziemi i poczęliśmy od- czasie mój tatuś. W domu pozostawała ni, jak od zabudowań naszej kolonii w zem z dużą grupą ludzi uciekających od Wołyński. Widząc to poprosiłem Staszka mawiać Litanię do Najświętszej Marii najczęściej mama Rozalia i brat Longin, kierunku lasu uciekają ludzie w różnym Kaplicy, ruszyliśmy w kierunku Czarne- Łachowskiego i Helenę Furtak, aby udali Panny. Modlitwę zaproponowała i pro- ale nawet oni często chowali się w pod- wieku, w tym dzieci, nie mogłem jednak go Lasu. Wielu ludzi krzyczało bowiem się ze mną do Kisielówki, gdzie w domu wadziła Stefania Uleryk, Polka z Cze- ziemnym schronie, który znajdował się nikogo rozpoznać ponieważ wciąż było do nas, by nie iść pod Kaplicę bowiem została moja mamusia Rozalia. Wzięli- snówki, lat około 45, zwana popularnie w sadzie, obok pieca. daleko, choć już po chwili rozpoznałem tam już rozpoczęła się rzeź, Ukraińcy śmy ze sobą karabin i dwa granaty i przez „Stefanichą”. Była to kobieta pobożna, Wacława Pogorzelskiego. strzelają kogo popadnie oraz rąbią sie- las dotarliśmy do gospodarstwa Heli, pa- znana z tego, że zawsze w maju prowa- Zatem były to dni i miesiące niezwy- kierami i widłami kogo się da. Tak więc nował tam spokój, więc wypuściliśmy dziła przy Krzyżu w Czesnówce nabo- kle trudne, oto jak wspomina je Bronek W tej dramatycznej chwili, tuż obok nie mając wyboru, uciekaliśmy razem z zwierzęta gospodarcze, aby się nie mę- żeństwo majowe. Pamiętam, że był tam Nieczyporowski: „W tym czasie byli- mnie stała nasza sąsiadka Helena, moja nimi, to były naprawdę straszne chwile. czyły. Następnie przeszliśmy przez po- duży drewniany Krzyż, który stał przy śmy bardzo ostrożni, a gdy zostaje wy- przyszła żona oraz jej rodzice Francisz- Jakby piekło rozwarło się na ziemi, je- sesję Polaków Stanisława i Zofii Mikul- krzyżówce, często mijałem go, gdy sze- mordowany Dominopol, gdy „krwawa ka i Andrzej Furtak. Nagle usłyszeliśmy den uciekał i płakał, inny biegł i krzy- skich, których syna Władka oraz córkę dłem na ryby do rzeki Turii, na grzyby niedziela” nie ominęła nawet świątyń strzały w lesie, w tej sytuacji przestra- czał coś tam, może kogoś nawoływał, Marysię rocznik 1921 osobiście znałem. do lasu Świnarzyńskiego, czy do pracy w Kisielinie i Porycku zaczynają nam szyliśmy się i rzuciliśmy się do gwał- a może jakiś amok właśnie go ogarnął, Przypominam sobie jak pierwszy raz ja i przy drzewie. Do dziś nie wiem, co się serca drżeć. Chowamy się gdzie kto townej ucieczki w głąb lasu, w kierunku dzieci piszczały. Przyczym cały czas ona szliśmy do szkoły do Tumina, mama wtedy paliło, w każdym razie na pew- Strona 16 - Kresowy Serwis Informacyjny - 15 sierpnia 2011 HISTORIA - WSPOMNIENIA - RELACJE no paliło się blisko samego Kościoła, i Longin Życzko właśnie wyszliśmy z jeszcze żywych, a ukrywających się ka bardzo częstym gościem, przede może to był nawet sam Kościół. tego lasku do swoich domów, by za- ludzi, także członków naszych rodzin. wszystkim gdy przychodził naprawiać Dec Stanisław lat 38, Józefa lat 61, brać nieco więcej ubrań i żywności. Na początku skierowaliśmy się do swoje schodzone buty. Marian lat 2 – Kisielówka. Tymczasem my ruszyliśmy w dalszą Jeszcze z lasku zobaczyliśmy, że przy Czarnego Lasu, gdzie ostatni raz wi- drogę i spotkaliśmy dwóch mężczyzn, naszych zabudowaniach pojawiają się dzieliśmy żywymi nasze rodziny nie- Podczas tej drogi Piotr Przybyła opo- Ferenc Józef lat 29 – Kisielówka. szybko okazało się, że to Bronek Nie- jacyś osobnicy, a jeden z nich jedzie stety, gdy tam trafiliśmy, na miejscu wiadał mi również, jak zginęła moja czyporowski i Eugeniusz Głogowski, na koniu. Słyszymy strzał, Lonek zanie było już żadnej żywej osoby. Tylko mamusia Rozalia. Dowiedział się, że Mikulska Zofia lat 45, Wanda lat 12, którzy wcześniej zdecydowali się wy- czął płakać i klęknął i mówi: „Już na- luźne pozostałości po ludziach leżały została zastrzelona w ogródku, tuż Stefania lat 10 – Kisielówka. brać na własną rękę do miasta. Teraz szą mamusię zabili!”. w krzakach, ale śladów krwi nigdzie obok pieca, była właśnie w fasoli, o postanowili dołączyć do naszej grupy. nie znaleźliśmy. Tylko na wzgórku ile dobrze pamiętam i to usłyszał pod Głogowski Józef lat 15, Rozalia lat 14 Gdy mijaliśmy pole, na którym wciąż Niemal w tym samym czasie w lesie widać było zruszoną ziemię, tak jakby podłogą. Opowiadał jeszcze wiele in- – Kisielówka. znajdowały się pół kopki zboża, ktoś zaczęła się obława na Polaków, wśród dwie mogiły, mieliśmy złe przeczucia, nych historii, ale niestety nie utrwaliły przeskoczył, tuż przed nami do dru- naszej przerażonej ludności wybuchła spodziewaliśmy się, że tam leżą komi się w pamięci, a kiedy byliśmy już Michalczuk Antoni lat 69, Maria lat 65 giego pół kopka. Zaraz go okrążyli- panika. Banderowcom o to właśnie lejne ofiary ukraińskich zbirów. Nie w mieście, nasze drogi się rozeszły. – Kisielówka. śmy i wydobyliśmy, okazało się, że chodziło, by nie było żadnej próby mieliśmy jednak odwagi, aby to zaraz Po wojnie spotkałem się z nim jesz- jest to mężczyzna lat około 45, któ- oporu z naszej strony, mogli teraz wy- sprawdzić, sami bowiem baliśmy się cze dwa razy w Hrubieszowie, był tam Ferenc Bolesław lat 7, Stanisław lat 5 rego zabraliśmy ze sobą do zrewido- łapywać ludzi jak kuropatwy. Grupa swojego cienia. Tak przesiedzieliśmy przez długie lata wójtem. Niestety już oraz noworodek 2 dni – Kisielówka. wania. Niedługo później dotarliśmy ludności polskiej zgromadziła się w w krzakach cały dzień, szperając tu i nie żyje, został pochowany na cmenta- do Cegielni, już świtało, gdy zatrzy- lesie, koło kaplicy hrabiego Szumiń- tam, a nocą wróciliśmy do miasta. rzu w Hrubieszowie. Warto też dodać, Pogorzelski Antoni lat 71 – Kisielów- mała nas czujka polska, która zaraz skiego, tam dopadli ich Ukraińcy i za- że Piotr Przybyła pochodzi z Kisielów- ka. wprowadziła nas na placówkę, a tam częła się prawdziwa rzeź. Z tej grupy Po kilku dniach znowu wybraliśmy ki, gdzie mieszkali jego rodzice oraz było już sporo naszych chłopców pod spod siekiery wyrwała się Helena Pe- się w tamte strony na poszukiwa- siostra Zofia, która wyszła za mąż za Uleryk Antoni lat 72, Aniela lat 50, bronią. Tam wszyscy trochę odpoczę- telicka ze swoim synkiem Henrykiem, nia naszych bliskich, tym razem to- Piotra Krzeszowiec. Mieli razem dzie- Stefan lat 57 – Kisielówka. liśmy, napiliśmy się gorącej kawy, a którą odnalazłem na wpół obłąkaną w warzyszył mi Władysław Mikulski, ci, a on był Ukraińcem, ale mało kto gdy słońce było już dość wysoko, wy- lesie i już razem udaliśmy się do lasku który również szukał swojej rodziny. o tym wiedział. Niestety podczas mor- Michalczyk Stanisława lat 9 – Kisie- ruszyliśmy do Włodzimierza Wołyń- bagnistego Czesnówki zwanego La- Znów wyruszyliśmy pełną nocą i dość dów Piotr Krzeszowiec zamordował lówka. skiego. Przed południem byliśmy już sem Czarnym. Niestety nie znalazłem szybko dotarliśmy do polskiej kolo- swoją żonę Zosię. Osobliwą tragedię w mieście. A oto pełna liczba osób, tam swoich rodziców, choć było tam ni Świczówka, mieszkał tam Polak o przeżyli także ich najbliżsi sąsiedzi Zybura Michał lat 53 (mój wujek), Ka- które udało się uratować i bezpiecznie wielu ludzi, w tych zaroślach jedni nazwisku Buchowiecki. Miejscowość Józef i Józefa Gnatiuk oraz ich córka tarzyna lat 40 (moja ciocia), Zofia lat przeprowadzić z Czarnego Lasu do się modlą, jedni płaczą, nikt nie wie była opuszczona, tylko w jednym lat 14, których ukraińskie bandziory 75, Marian lat 15, Jan lat 9, Tadeusz Włodzimierza Wołyńskiego: co ma robić, jeszcze inni twierdzą że domu mieszkała rodzina Buchowiec- powiązali drutem ostrym, kolczastym lat 7, Teresa lat 4 (to moje kuzyno- to wszystko przejdzie, a rankiem wró- kich, była to rodzina mieszana polsko i tak ich okrutnie zamęczyli. Tak przy- stwo) – Jaworówka. Łachowski Bronisław lat 60 i jego cimy do swoich domów. Część ludzi – ukraińska. Na podwórzu wyczuły najmniej opowiadali sobie ludzie w żona lat 51, córka Antonina lat 25, chce się dostać do Włodzimierza Wo- nas psy i zaczęły od razu ujadać, wte- mieście we Włodziemierzu. Wyszyński Aleksander lat 45, (mój Anastazja lat 18, Alfreda lat 15, Lu- łyńskiego, a Andrzej Furtak twierdzi, dy wyszła z domu Antonina Przyby- szwagier), Maria lat 40, (moja sio- cyna lat 8, synowie Kazimierz lat 5 i że dobrze zna gajowego o nazwisku ła, córka Buchowieckich i zobaczyła Oto wykaz pomordowanych Polaków stra), Aleksander lat 16, Janina lat 14, Edmund lat 17. Marko, który był Ukraińcem. Dopo- nas. Od razu przywitała nas z radością na kolonii Kisielówka, Czesnówka, Aniela lat 12, Jadwiga lat 10 (mój brat wiada jak to mu buty robił, Furtak był mówiąc: „Witajcie, skąd przychodzi- Jaworówka, Bermeszów i Lipnik w i siostry cioteczne) – Bermeszów. Łachowski Stanisław lat 20, żona He- szewcem i jak się razem gościli, zna- cie?!” . W tym momencie z domu wy- dniu 21.08.1943 r., który ja Czesław lena lat 30, dwie córki 1,5 roku i 1,4 cząco pyta: „Dlaczego ma mnie zabić, szła także jej matka Buchowiecka i jak Życzko sporządziłem w porozumieniu Wrońska Maria lat 65 moja ciocia – miesiące. za co?!” tylko nas zobaczyła, od razu krzyknęła z towarzyszami niedoli, w tym: moją Lipnik. na cały głos: „Lachi priszły!!” i pogo- żoną Heleną Życzko z domu Furtak, Łachowski Marian lat 33, Łachowski W obliczu tych wydarzeń Czesław niła do sąsiadów. Tymczasem my dalej Stanisławem Łachowskim z kolonii Kutowicz Antoni lat 40 mój kuzyn – Stanisław lat 17. Życzko prosi Stanisława Łachowskie- rozmawialiśmy z Antosią, która zaczę- Czesnówka oraz Bronisławem Nie- Lipnik. go, aby udał się z nim na Kisielówkę, ła nas błagać: „Weźcie ze sobą mojego czyporowskim: Lipińska Anna lat 40, Uleryk lat 50, po jego matkę, Stach godzi się, razem męża Pietryka, który już dwa tygodnie Rowiński Walenty lat 32 mój kuzyn – Anzołka Jerzy lat 19. z nimi poszła Helena Życzko. Ja sam siedzi pod podłogą, gdzie ukrywa się Życzko Rozalia, maja mama lat 50, Lipnik. widząc tak wielkie zamieszanie poprzed Ukraińcami.” . Zaraz na niego mój brat Longin lat 15 – Kisielówka. Suszyńscy: mąż i żona lat ok. 65. stanawiam wraz z Gienkiem Głogow- zawołała, a on rzeczywiście wyszedł Pajta Józef lat 32 komendant PW – skim opuścić tę grupę i razem udaje- na podwórze, od razu poznaliśmy, że Furtak Andrzej lat 52 mój teść, jego Lipnik. Suszyński Hipolit i jego żona Helena my do miasta Włodzimierz Wołyński. jest zarośnięty i skrajnie wyczerpany, żona Franciszka lat 40, syn Eugeniusz lat 35. Kiedy jeszcze byliśmy w drodze, w le- miał poważne trudności z ustaniem o lat 11, córka Czesława lat 9 – Kisie- Wolski Józef lat 19 to z dalszej rodzi- sie napotykamy dużą grupę ludzi i roz- własnych siłach. Dobra żona podała lówka. ny – Lipnik. Suszyński Józef lat 30, Sabina lat 20, poznajemy tych samych niedobitków, też jego rzeczy, a my zaraz wyruszy- Kazimiera lat 18, Regina lat 17. których wcześniej zostawiliśmy w liśmy z powrotem do miasta Włodzi- Michalec Stefania lat 10, Michalec Uleryk Stefan lat 65 – Czesnówka. Czarnym Lesie. Grupę tę ubezpieczali mierza. Poszliśmy jednak w kierunku Maria lat 47, obie były naszymi są- Kuczko lat 46 i troje małych dzieci. Czesław Życzko, Stanisław Łachow- na Chorostów, aby zmylić ewentualną siadkami – Kisielówka. Łachowski Aleksander lat 70, żona lat ski i Helena Furtak, dołączyliśmy pogoń, a potem skręciliśmy na Wło- 67 – Czesnówka. Zymon Adam lat 40, żona i dwoje teraz do nich i pomagaliśmy w razie dzimierzówkę. Ambroziak Mieczysław lat 16, był na- dzieci ataku ze strony rezunów. Na szczęście szym sąsiadem – Kisielówka. Kuczko Bronisław lat 53 i troje dzieci już bez większych problemów dotarli- W drodze odpoczywaliśmy w lesie, lat 20, 8 i 6 – Czesnówka. Lenard lat 50 i syn Janek lat 14. śmy do samego miasta.” . Takie to są po przeróżnych krzakach i tam wła- Kampanowski Michał lat 40, Janina właśnie zapiski mojego kolegi Bronka śnie Piotr Przybyła opowiadał nam ze lat 35, Stanisław lat 15, to byli nasi Kosior Józef lat 22 i brat Edward lat Uleryk matka lat 50 i dzieci lat 22, 18 Nieczyporowskiego. szczegółami, jaką gehennę przeżył w sąsiedzi także – Kisielówka. 19 – Czesnówka. i 16. ostatnich dniach w domu swojej te- W podobnym duchu, choć jeszcze ściowej, mówił tak: „Już od prawie Marceniuk Mieczysław lat 20, nasz Uleryk Jan lat 72 i zona lat 60 – Cze- Gniot Eugenia lat 26. skąpiej, o tych wydarzeniach pisał po dwóch tygodni ukrywam się u mojej sąsiad – Kisielówka. snówka. wielu latach w miejscowości Rzepno- teściowej pod podłogą, obawiałem się Uleryk Jan lat 22. wo na Pomorzu Stanisław Łachow- bowiem, żeby mnie Ukraińcy nie za- Zymon Katarzyna lat 60, Bolesław lat Błędowski Stefan lat 30 i 1-roczny ski, oto jego krótki opis: „W wyniku mordowali, gdyby dowiedzieli się, że 35, Hipolit lat 30, Janina lat 27, Maria synek – Czesnówka. Głogowski z żoną i dziećmi, razem 5 masowych mordów ludności polskiej wciąż tam jestem, już bym zapewne lat 6, Stanisława lat 4, Zymon Kazi- osób. na Wołyniu w czerwcu i lipcu 1943 r. nie żył. Przez cały ten straszny czas mierz lat 33, Emilia lat 27, Józefa lat Torkowski Jan lat 30 i żona Włady- oraz palenia polskich wiosek i osiedli pomagała mi moja dobra żona Tosia, 5, Agata lat 3, Zymon Medzik lat 45, sława lat 20 – Czesnówka. Kotera Oktawia, córka organisty ze przez bandy UPA, została spalona i teściowa nic nawet nie wiedziała o Władysława lat 30, Stanisław lat 6, Swojczowa lat 18. moja rodzinna wioska Czesnówka w moim miejscu ukrycia. W tym czasie Marian lat 4, Zymon Michalina lat 22, Dumański Wacław lat 58 oraz cała ówczesnym powiecie Horochowskim. w naszym domu przebywali bande- Władysław lat 5., to też nasi sąsiedzi rodzina tj. 6 osób od 17 do 4 lat – Kosior Jan, był on błąkającym się Uratowawszy życie tułałem się po rowcy, którzy gościli się tu niekiedy – Kisielówka. Czesnówka. dzieckiem. zbożach i krzakach i w dniu 12 lipca i na cały głos przechwalali się, jak 1943 r. (oczywiście jest to błąd wyni- to Polaków mordowali. Słyszałem to Suszyński Kazimierz lat 67 – Kisie- Zymon Jan lat 63, żona lat 51 oraz 4 Ludzie powyżej wymienieni kający z upływu czasu, który skutecz- bardzo wyraźnie, gdyż mówili do- lówka. dzieci od 21 do 5 lat – Czesnówka. 21.08.1943 r. umknęli śmierci przed nie zaciera ślady w pamięci – atak na słownie nad moja głową. Jednego bandą UPA ukrywając się w zaroślach Czesnówkę i okolice był 21 sierpnia razu usłyszałem głos Ukraińca, który Czerwonko Rozalia lat 78 – Kisielów- Błędowska Helena lat 31 i jej syn lat lasu Szumińskiego, nierzadko wyry- 1943 r., a Stach Łachowski dociera do opowiadał jak zginęła rodzina polska ka. 3 – Czesnówka. wając się z rąk oprawcom, szczęśliwie miasta 22 sierpnia) dotarłem do mia- Furtaków, których wcześniej znał do- doprowadzeni do miasta Włodzimierz sta Włodzimierz Wołyński. Mając w brze. Kiedy ich znalazł Andrzej Futrak Merszałek Natalia lat 22, Jan lat 4 – Błędowska Maria lat 60 – Czesnów- Wołyński, już nad ranem 22 sierpnia perspektywie wyjazd na roboty przy- uklęknął przed nim, złożył ręce jak Kisielówka. ka. 1943 r. Przebieg tych tragicznych musowe do Niemiec, lub wstąpienie do modlitwy i zaczął go prosić, aby wydarzeń potwierdza także Broni- do polskiej samoobrony, wybrałem to im wszystkim darował życie. Wtedy Nieczyporowski Tadeusz lat 14 – Ki- sław Nieczyporowski, który w dużo ostatnie. W sierpniu 1943 r. znalazłem Ukrainiec Marko z Tumina, jak sam sielówka. Jest to tylko fragment „ WSPO- większym skrócie, tak relacjonuje te się w oddziale zbrojnym sierżanta (a się potem przechwalał, jak go rąbnął MNIENIA CZESŁAWA I HELENY godziny męki: „W dniu 21.08.1943 wówczas plutonowego) Kazimierza siekierą w głowę, aż krew trysnęła na Gałuszka Julian lat 43, Aniela lat 45, ŻYCZKO Z DOMU FURTAK Z KO- r. zostaje napadnięta nasza kolonia Sondaja w miejscowości Werba koło niego! A potem pozabijał wszystkich Władysław lat 16, Wanda lat 9, Stani- LONII KISIELÓWKA W POWIECIE Kisielówka. W tym czasie część lud- Włodzimierza. Brałem czynny udział pozostałych, którzy tam byli, również sław lat 7, Józef lat 5, Stefan lat 3 – HOROCHÓW” ności polskiej ukrywała się, a część w obronie mienia i życia ocalałej jesz- bezlitośnie rąbiąc ich siekierą.” . War- Kisielówka. Opracował i opublikował ;Mgr Sła- była jeszcze w swoich domach. Dla cze z banderowskich rzezi ludności to dodać, że mój teść Furtak, był czło- womir Tomasz Roch całość na; przykładu moi rodzice byli już w le- polskiej w tamtej okolicy.” . wiekiem potężnie zbudowanym i mógł Niemiec Magdalena lat 57 – Kisielów- sie, ale mama Longina Życzko do- temu Ukraińcowi łeb ukręcić gołymi ka. http://wolyn.btx.pl/index.php/wolyn- piekała chleb, bo siedział w piecu i W POSZUKIWANIU OCALONYCH rękoma. Nie wiem dlaczego tego nie wola-o-prawde/221-wspomnienia- mówiła do nas: „Jak tylko chleb się I UKRYWAJĄCYCH SIĘ zrobił, może napastników było więcej Gnatiuk Józef lat 47, Józefa lat 45, czesawa-i-heleny-yczko-z-domu- dopiecze i ja zaraz przyjdę do was do i nie było realnych szans na obronę, Stefania lat 15 – Kisielówka. furtak-z-kolonii-kisielowka-w- lasu.” . To był ostatni raz jak widzie- Już parę dni później ja Czesław Życz- a może postawił na litość i liczył, że powiecie-horochow-na-woy.html liśmy panią Życzko przy życiu, było ko i inny mój kolega Wacław Pogo- prośbą i modlitwą przejedna znajome- Gronowicz Władysław lat 70, Maria około 14.00 kiedy udaliśmy się do la- rzelski, również z Kisielówki posta- go Ukraińca. Tym bardziej, że gajowy lat 65 – Kisielówka. sku. Gdy banderowcy zaatakowali ja nowiliśmy wyruszyć na poszukiwania Marko był w domu Andrzeja Furt- Petlicki Witold lat 12 – Kisielówka. Kresowy Serwis Informacyjny - 15 sierpnia 2011 - strona 17 HISTORIA - WSPOMNIENIA - RELACJE A ZBOŻE OBRODZIŁO TEGO Fotografia Redakcja

Gdy wpisałam w wyszukiwarkę temat ROKU PIĘKNIE "ludobójstwo na Kresach" oprócz nie- samowitych, tragicznych wspomnień Relacja Heleny Wójtowicz można też zobaczyć fotografie zamor- razem szczęśliwie dotarłyśmy, a brat już nawet w bieliźnie pod łóżkiem. obu pozostałych sióstr. Po chwili nastą- dowanych Polaków. Wśród nich jest Właśnie wtedy przyszedł także na nasze w drodze opowiedział nam, co się wła- piła znowu gwałtowna cisza. My w tym zdjęcie nagiej kobiety całkowicie po- podwórko Ukrainiec sołtys Środa i tak śnie wczoraj na Poniczowie wydarzyło. Mimo wszystko w mieście panował spo- czasie, zdjęci strachem, staraliśmy się głę- ćwiartowanej piłą przez UPA, co cha- zaczął nam tłumaczyć: „To jest kąkol, a kój i czuliśmy się tam o wiele bezpiecz- biej zakopać w koniczynie. Baliśmy się rakterystyczne - Jej twarz wyraża jakąś to jest prenyca. Kąkol z prenycy treba To był ostatni raz, jak widziałyśmy na- niej, często chodziliśmy do Kościoła bowiem, że teraz zaczną szukać także w trudną do opisania ulgę, spokój, który wybiraty!” . Nic jednak więcej nie po- sze siostry za życia. Zostały już tam na Najświętszego Serca Pana Jezusa. Spo- stodole. Do świtu było już jednak cicho i zaznała już w Wieczności. Wczoraj nie wiedział tak, że nie zdradził, czego miały wieczność, uświęcając tę ziemię swo- tykaliśmy tam naszych znajomych z Te- spokojnie. Nad ranem, jak tylko się roz- mogłam zasnąć przez to zdjęcie, znając tyczyć się te słowa, ani czemu miało słu- ją męczeńską krwią. Od tamtego dnia resina i okolic, dla przykładu w sierpniu widniło, wyszliśmy z ukrycia i starannie ten fakt nic już nie będzie takie samo. żyć jego opowiadanie. Choć każdy z nas wszelki ślad po nich zaginął, jestem rozmawiałam z panią Wesołowską, Polką obszukaliśmy nasz dom i podwórko, ale Kiedyś się dowiemy o heroiźmie wielu w swoim sercu domyślał się, że kąkol to prawie pewna, że zostały bestialsko za- z Tartaku. Pamiętam, że poszłam w nie- nigdzie nie znaleźliśmy ciał pomordo- Ukrainek i Ukraińców, którzy ratowali Polacy, a pszenica to Ukraińcy. Nikt go mordowane, jak Inni, podczas napadu dzielę rano do kościoła, tam zobaczyła wanych, ani nawet śladów krwi. Jedynie swoich polskich sąsiadów. Poznamy też jednak o to nie pytał, tak że on chwilę po- banderowców na Teresin. My tymcza- mnie Wesołowska, kiwnęła na mnie gło- pobite okna świadczyły, o tej tragedii, prawdę o wyciu piekła podczas mor- tem zabrał się i poszedł dalej. sem szczęśliwie dotarłyśmy do miasta. wą, a gdy wyszłam ze świątyni, pytała która się tu dziś wydarzyła, a której byli- dów. Spotkamy tysiące anonimowych Tam odnalazłyśmy tatusia, który opowie- mnie czy wiem, że był pogrom na Teresi- śmy świadkami. Ponieważ wciąż baliśmy obecnie Ofiar, które według wszystkich Tej nocy spałyśmy w kopkach na polu, bo dział nam, jak wczoraj próbowali razem nie? Ona to właśnie opowiadała mi także, wychodzić, gdzieś dalej, wróciliśmy do świadków umierały w kaźni z modlitwą bałyśmy się, aby nas Ukraińcy w domu z naszym wujkiem Janem Borkowskim i jak zginął jej mąż i kilku innych Polaków, stodoły i przesiedzieliśmy tam, aż do wie- na ustach. To jest ta właściwa lekcja hi- nie pomordowali. Nasze sąsiadki i sio- z tym Ukraińcem, co to dał schronienie, mówiła tak: „Ukraińcy zamordowali mo- czora. Gdy zaś zapadły ciemności, okręż- storii, wobec której nie możesz przejść stry, były już mocno zaprawione i obyte z dostać się wozem na Teresin. Wybrali jego męża oraz kilku innych Polaków na ną drogą przedostaliśmy się do miasta obojętnie. tym wszechobecnym lękiem, dlatego po- się zatem na wieś, żeby przywieźć coś Tartaku Kohyleńskim. Powrzucali Ich do Włodzimierz Wołyński. W tej masakrze Nasza redakcja zauważyła p/w tekst blo- szły spać do mieszkań, ale ja bardzo się do jedzenia, bo w mieście panowała już studni, a potem rozerwali Ich granatami!” zginęło wielu naszych sąsiadów, choć gera w „sieci”, tak jak w innym zapre- bałam. Przecie to nawet ten wiaterek, co straszna bieda. A ze wsi zawsze się coś . Długo z nią nie rozmawiałam, a ona jesz- były przypadki, jak u Sobolewskich, że zentowane zdjęcie. Nie chcemy jednak zaczął kołysać, to był jakiś bardzo smut- jednak przywiozło, a to ziemniaki, wa- cze tylko dodała: „Czy wy wiecie, że Two- chłopak dostał siekierą w głowę i przeżył, skomentować ,ani jednego ani drugiego, ny, dlatego powiedziałam mamie, że ja rzywa, owoce, a nawet kuraka, jeśli moż- je siostry, też zostały już zamordowane na tak że w tej rodzinie ocalało troje dzieci.” . oddajemy to pod osąd naszych czytelni- nie pójdę spać do mieszkania. Po temu ja, na było gdzieś wypatrzyć. Teresinie?” . I na tej strasznej informacji ków, szczególnie tych co nie uznają GE- mama i Stasia poszłyśmy spać na pole, zakończyła się nasza rozmowa, a ja szyb- Staszek był zrozpaczony i nic już więcej, NOCIDUM ATROX. Dziś nie jesteśmy tam gdzie nastawiałyśmy zżętego zboża i Mieli szczęście bowiem, gdy jechali w ko pobiegłam do naszych, aby im powie- nie chciał nam opowiadać, a gdy tylko w stanie ustalić, konkretnie kto znajduje we trzy, w jednej kopce noc żeśmy prze- kierunku Barabarówki, pochwycili ich dzieć o tym, co właśnie usłyszałam. Gdy zakończył swoje świadectwo, spiesznie się na tym zdjęciu, bo może to być; siedziały. Rano tylko świt, wróciłyśmy Ukraińcy, ale zawsze Optarzność Boża powtórzyłam rodzicom te czarne wieści, opuścił nasz magazyn. To był ostatni raz, „Nieznana kobieta w kolonii Konstan- do domu. Ja ze Stasią poszłyśmy jeszcze czuwa. Akurat bowiem na motorach bardzo wtedy rozpaczali, ale nic nie mo- jak go widziałam, od tego dnia nie mamy tynówka, pow. Dubno, Wołyń, sierpień spać do stodoły, a mama wydoiła kro- nadjechało dwóch znajomych ojca w gliśmy już dla Nich, biednych zrobić. o nim żadnych wieści, może zaginął na 1943 wy, gdy znów przyszły do nas sąsiadki, niemieckich mundurach, to był znajomy wojnie, a może żyje jeszcze gdzieś w Pol- Maria Sudoł, lat ok. 23, las świnia- by porozmawiać. Mamusia udała się też volksdojcz z Dominopola. Nie zatrzyma- Nie byłam już przerażona, od tygodni i sce. Naturalnie wszelki ślad po naszych rzyński k. Wierbiczna, pow. Kowel, do innych w kolonii, by się wypytać, co li się, tylko pojechali do Włodzimierza, na codzień w mieście spotykałam wielu siostrach, także zaginął i po dziś dzień nie 6.09.1943 się dzieje, ale właściwie nic nowego nie wzięli jeszcze czterech Niemców i zaraz poranionych ludzi, wielu uciekinierów z wiemy, gdzie zostały złożone Ich ciała, Żona Bolesława Czelebąka w stanie przyniosła. Wszędzie ludzie bali się bar- udali się na Poniczów. Dzięki poręczeniu różnych stron Wołynia, niekiedy do mia- gdzie spoczywają Ich doczesne szczątki, odmiennym, kolonia Gaj, pow. Kowel, dzo i trwożyli, co to będzie z nimi dalej. Niemców, tatuś i wujek Jan Borkowski sta przywożono także ciała pomordowa- jest to wielka tragedia i bardzo bolesna 30.08.1943 zostali przez Ukraińców zwolnieni, przy nych. Raz jeden, gdzieś pod koniec sierp- Karta naszej rodziny. Poza tym nie przy- „...jedną z kobiet (nazwisko panieńskie Ponieważ póki co, było spokojnie, wy- zapewnieniu, że pojadą teraz na Teresin. nia Niemcy przywieźli siedem trumien, pominam sobie, abym spotkała jeszcze Michałowska) przerżnięto piłą”, Huta brałyśmy się ponownie w pole i praco- Naturalnie dojechali tylko do Smolarni, a a w nich ciała pomordowanych. Właśnie kogoś, kto opowiedziałby mi swoje prze- Stara, pow. Krzemieniec, Wołyń, kwie- wałyśmy przy żniwach. Właśnie tam potem inną drogą wrócili pod ukryciem przechodziłam tą ulicą i widziałam, że życia z pogromu na Teresinie. Owszem cień 1943r. przyszła do nas, przed południem, nasza do miasta, wiedzieli już, że Ukraińcy po był tam już tłum ludzi, zatem popatrzy- spotykałam różnych ludzi z Teresina, ale Janina Polewa, lat 15, Dermanka, pow. siostra Irena i powiedziała do nas tak: nich przyjdą. łam i ja. Byłam przerażona tym, na co jakoś nie mogę spamiętać, już żadnych Łuck, Wołyń, 10.04.1943 r. „Rzućcie tę robotę, bo to już nikomu nie teraz patrzyłam. To była polska rodzina z innych historii żona Franciszka Kwiatkowskiego, ko- będzie potrzebne, przed minutą, byli w polskiej wsi Włodzimierzówka, wszyscy (…)na jednym z takich spotkań w Warsza- lonia Nowa Ziemia, pow. Łuck, Wołyń, naszym domu uzbrojeni Ukraińcy po ta- OFIARY „BOHATERSKIEJ UPA” I mieli wydłubane oczy, tak że wisiały na wie, usiedliśmy razem: Ludwik Szwyda 1943 r., tusia i upierali się, że wczoraj przyjechał ŚWIADKOWIE policzkach, języki mieli powyciągane, aż ze Szczecina, ja z Nowej Soli i Eugeniusz żona gajowego (NN), Chinocze, pow. do domu.” . W tej sytuacji odeszła nam poniżej brody, brzuchy były porozcinane, Świstowski z Kopyłowa na Zamojszczyź- Sarny, Wołyń, czerwiec 1943 ” ochota do dalszej pracy i zaraz wróciły- Od tych wydarzeń, jeszcze przez krótki a do środka zapchany był drut kolczasty. nie. Wspominaliśmy przedwojenne czasy, Na pewno wiemy jednak, że jest to je- śmy do domu. Ledwie żeśmy weszły do czas panował spokój, ale o tym co się Czworo dzieci miało powykręcane nogi losy naszych najbliższych, mówiliśmy den z dowodów „ludobójstwa okrutne- mieszkania, ja zaczęłam wybierać wiśnie działo na Teresinie, już nie wiedzieliśmy i to tak okrutnie, że aż skóra popękała na o okrucieństwie banderowców i o wciąż go” którego w żaden sposób nie można z pieca, bo siostra włożyła do suszenia, bowiem nie mieliśmy stamtąd, żadnych nogach. Stałam tam przez chwilę i słysza- bezimiennych mogiłach naszych krew- wytłumaczyć , a zapomnieć w żadnym okno miałam na przeciw i widzę, że idzie informacji. Tymczasem w mieście pano- łam, jak ludzie opowiadali sobie tak: „Ten nych i rodaków na Kresach. Podjęliśmy wypadku. Świadków naocznych nie dwóch Ukraińców z bronią. Stanęłam i wał głód, brakowało żywności i ludzie zabity dziadek był Ukraińcem i dostał także próbę zliczenia ofiar ukraińskiego ma, piły są prawdopodobnie mitem-Ja- nie mogłam się ruszyć, innych również zapadali na choroby, dlatego Niemcy rozkaz od innych Ukraińców: ‘Albo ty ludobójstwa na Teresinie i w Tartaku Ko- rosław Hrycak, ukraiński historyk, opanowała podobna trwoga, lecz oni zezwolili na organizowanie wypadów zabijesz swoją rodzinę, albo my wykoń- hyleńskim i naliczyliśmy razem ponad W artykule w GW, w którym pewien zapytali się grzecznie o ojca i gdzie te- po żywność do ukraińskich wiosek i na czymy was wszystkich!’ . Ponieważ ten 120 osób. dziennikarz, opisywał swoje uczestnic- raz jest? Ja odpowiedziałam, że jest we pola. W tym czasie Polacy zorganizo- dziadek, podobno się opierał, zbrodniarze Spisane powyżej świadectwo, osobiście two w warsztatach, które naukowo udo- Włodzimierzu, pytają zatem nas dalej, wali także sieć placówek samoobrony, zrobili tak, jak zapowiedzieli.” . Gdy lu- podyktowałam panu Sławomirowi Roch wodniły mit o piłach na Wołyniu. kiedy tam pojechał. Mówię w naszym które ochraniały Włodzimierz Wołyński dzie powtarzali sobie tę historię z ust do w moim domu w Nowej Soli na Dolnym imieniu, że jak wszyscy wyjeżdżali, a oraz zgromadzonych tam ludzi, najczę- ust, Niemcy fotografowali zmasakrowane Śląsku w dniach od 12. 03. do 16.03. 2004 oni na to przecząco, że niby wczoraj miał ściej uciekinierów z najbliższych okolic. ciała rodziny polsko – ukraińskiej. Długo r., a prawdziwość zawartych powyżej tre- [1]http://malymodlitewnik.bloog.pl/ przyjechać na Teresin. Zaczęli się więc Jedna taka placówka znajdowała się na tam już nie stałam i zdruzgotana wróciłam ści, potwierdzam własnoręcznym podpi- id,329416068,title,Fotografia,index. rozglądać po domu, zaglądali do pokoju, terenie starej Cegielni, około 4 km od do domu. Zdarzenie to miało miejsce, już sem.-Helena Wójtowicz html a ponieważ go nie było, oznajmili nam, miasta i właściwie to ta placówka, oka- po rzezi na Teresinie. [2]http://politicalmediashow.blogspot. że spotkali go wczoraj w Poniczowie i zała się najbardziej pożyteczna w nie- Jest to fragment WSPOMNIENIA HELE- com/2011_07_01_archive.html zapewniał, że właśnie jedzie na Teresin. sieniu wszelakiej pomocy. Wypadów po Kilka dni po tym, jak spotkałam Weso- NY WÓJTOWICZ Z D. KARBOWIAK My tymczasem wyjaśniłyśmy, że wi- żywność poza miasto, było bardzo dużo, łowską do naszego domu przyszedł, mój Z OSADY BUDKI KOHYLEŃSKIE W [3] W. Siemaszko, E. Siemaszko, “Lu- docznie tu nie dotarł, bo go tu jak dotąd w tygodniu zdarzały się dwa, a czasami szwagier Stanisław Rokicki lat ok. 25. POW. WŁODZIMIERZ, Które w całości dobójstwo dokonane przez nacjonali- nie widziałyśmy. Pytali się zatem, czy to i trzy takie wypady, ludzie musieli coś Z miejsca zaczął nam opowiadać, co się można przeczytać na: http://wolyn.btx. stów ukraińskich na ludności polskiej my chodzimy czasem do miasta, odpo- jeść, by po prostu przeżyć. Osobiście by- wydarzyło w ostatnich dniach na naszym pl/index.php/wolyn-wola-o-prawde/2- Wołynia 1939-1945”, Warszawa 2000, wiedziałyśmy twierdząco, że chodzimy. łam po żywność kilka razy, dla przykładu Teresinie, mówił z przejęciem tak: „Ci co 51-wspomnienia-heleny-wojtowicz-z-d- [4] Gazeta Wyborcza nr 23 z dnia 27- Wtedy oni na to tak: „To idźcie do miasta w okolicach kolonii Marcelówka. nie uciekli do miasta, to Ukraińcy zachę- karbowiak-z-osady-budki-kohyleskie-w- 28.01.2001) i powiedźcie swojemu tacie, niech przy- cali ich, żeby zbierali zboże, co było na pow-wodzimierz.html [5] Art.” Jak to było z piłami na Woły- jeżdża na Teresin, bo jest nam bardzo Razu jednego z samego rana, przyszli ła- polach i wszystko zwieźli z pól w sterty. niu” w bieżącym wydaniu KSI potrzebny”. Ja zaraz spiesznie odpowie- pać na przymusowe roboty do III Rzeszy, I w tą właśnie sobotę wszystkim dali po działam, że dobrze! Po tym odeszli, a my na szczęście był z nimi Niemiec. Ojciec kawale mięsa, żeby się jeszcze najedli, zaraz wyruszyłyśmy do miasta, już nawet bardzo go prosił, aby nas nie zabierali, a w nocy zaszli od strony Włodzimierza obiadu żeśmy nie jadły, choć był ugoto- bo na wsi została reszta dzieci, a jakby Wołyńskiego i kogo spotkali, to już żywy wany, tylko sierpy w rękę i w drogę. wszyscy byli razem, to byśmy chętnie ponie uszedł. Na szczęście już od pewnego Wcześniej, tym razem, to my prosiłyśmy jechali. Wtedy Niemiec przeliczył nas, a czasu, wszyscy baliśmy się o swoje życie nasze siostry, aby uciekały z nami, póki widział, że są z nami małe dzieci, dlatego i nie nocowaliśmy w naszych domach. Ja jeszcze mogą, bo tu nic dobrego je nie zapytał, czy mamy co jeść? Ojciec odpo- i moi koledzy, (w tym chyba Sobolewski), czeka. Oczywiście nawet przez moment wiedział twierdząco, że mamy dla siebie i spaliśmy zwykle w naszej stodole na wynie myślałyśmy, by ponownie wracać starczy nam na przeżycie, wtedy sobie nas schniętej koniczynie. Moja żona Maria z na Teresin. Nasze siostry odpowiedziały odpuścił. I tak nieustannie trzeba było się naszym synkiem Kazimierzem, zaledwie nam wtedy tak: „Idźcie wy teraz, a my ukrywać, a w dzień jechać, by przynieść 6-miesięcznym dzieckiem, Irena z córką przyjdziemy do was za jakieś dwa, trzy coś do jedzenia, dla tak wielu osób. Już Celinką oraz Leokadia nocowali wszyscy dni. Razem będzie nas za duża grupa.” . I dość długo mieszkaliśmy u pani Korze- razem, zwykle w naszym domu. I tej tra- myśmy poszły polami, po drodze wstąpi- nioskiej, dlatego ojciec wyszukał dla nas gicznej nocy, kiedy banderowcy urządzi- łyśmy jeszcze do Rokickich, a potem na- pusty magazyn, róg ulic Gnojeńskiej i Ko- li nam rzeź na całym Teresinie, było tak szłyśmy brata Stanisława, który właśnie welskiej. Miejsce było dogodne z uwagi samo. szedł do nas na Teresin z Włodzimierza na możliwość schowania się i gdy nastę- Jeszcze była noc, gdy obudził nas gwał- Wołyńskiego. Zawróciłyśmy go i razem powało jakieś poruszenie w okolicy, zaraz towny brzęk bitych szyb oraz straszny, już szliśmy polami do miasta, gdzie i tym się chowaliśmy w piwnicy, na strychu, a przeraźliwy krzyk mojej żony Marii oraz Strona 18 - Kresowy Serwis Informacyjny - 15 sierpnia 2011 HISTORIA - WSPOMNIENIA - RELACJE nie krzyczały w chlewie, poszłam na dzinny mamy. Miałam zapytać Sabiny uciekło 68 jak liczyłam. Ostatniej nocy ogród, narwałam czerwonej koniczyny i co mamy robić? Pobiegłam, tak że nikt uciekło 21 osób, inni Polacy wyjechali POLSKA NIOBE zaniosłam świniom, wodę także zanio- mnie nie zauważył, pytam się co mamy wcześniej, w tym wielu naszych krew- słam. Potem poszłam nocować do wio- robić? Wujenka tak mi powiedziała: nych wyratowało się ucieczką z tej rzezi RELACJA MARIANNY SOROKI ski, u stryja bałam się nocować. Śpimy “Nie wracajcie, by my jeśli uciekniemy, z 29 sierpnia. W tym nasza młodzież. w stodole, ze mną Antosia, ciocia 23 to tak jak stoimy!” Wróciłam i mamie Nazywam się Marianna Soroka. Uro- z krowami na pastwisko. Do chłopaka lata i Jadwiga. W nocy jechała furmanka to przekazałam. Wtedy mama podebrała W DOMU JADWIGI MROZIUK dziłam się 8 września 1908 roku we strzelano, lecz dzięki opatrzności Bożej drogą, tuż koło stodoły, a w tym cza- miodu z uli i złapała parę kogucików do wsi Wola Ostrowiecka, powiat Lubomi, uszedł z życiem. Ukrył się w zaroślach, sie to już tylko bandyci jeździli. Kiedy kosza i około południa idziemy do Wer- Tej strasznej nocy spali na Obrożku sia- woj., Wołyń w rodzinie chłopskiej. W ja zaś z czwórką pozostałych dzieci uda- dziewczyny posłyszały wóz, poklękały i by. Uszliśmy 3 km do Owadna przez las, na pod dachem, stał w sadzie Jadwigi roku 1943 byłam matką pięciorga dzie- łam się wraz z sąsiadami na to zebra- modlą się. Jedna mówi litanię do Matki mama w Owadnie zaszła do obcych lu- Mroziuk. W nocy usłyszeli krzyki oraz ci: Stanisława – lat 15; Edwarda – lat 12; nie. Tymczasem Ukraińcy – mordercy Bożej, a druga “Kto się w opiekę odda dzi, pytać co oni zamierzają robić. Czy jęki Antoniego Siateckiego, który miał Janka – lat 10; Leona –lat 6 i Józefa 1,5 nie zapędzili nas na szkolny plac, lecz Panu swemu….” I ja się obudziłam i też pozostaną w domu na gospodarstwie, własny wiatrak. Odrąbali mu obie nogi roku. Mój mąż Stanisław był rolnikiem do stodoły sąsiada i tam nas zamknęli. zaczynam się modlić. Odmawiałam pa- czy moze zdecydują się uciekać. Ta pani i tak w boleściach leżał na podwórku i 8-hektarowego gospodarstwa rolnego. Spośród nas wybierali mężczyzn i pę- cierz i modlitwę do I Komunii Świętej, Polka powiedziała, że póki Niemcy są w krzyczał z bólu niemiłosiernego. A było Żyło się nam chociaż ubogo, ale spokoj- dzili pod eskortą. A kiedy już nie stało dalej nie umiałam się modlić. Zaczęłam Owadnie, to oni siedzą ale kiedy tylko do niego około 700 m przez pola, tak danie i szczęśliwie. mężczyzn, zabierali kobiety i dzieci i rozmawiać z Bogiem: “Boże daj mi Niemcy wyjadą, oni też stąd wyjadą. leko i słychać było ten krzyk rozpaczy. pędzili pod eskortą uzbrojonych bandy- szczęśliwie zajść do miasta, a przyrze- Wszystko mieli już spakowane. Owad- Od razu zorientowali się, że to Siatecki Kiedy wracam myślą do tamtych cza- tów w nieznanym kierunku. Nie wiem o kam że nauczę się na pamięć Litanię no to była stacja kolejowa. Teraz mama krzyczy. Był szwagrem Zofii Buczek, a sów, do tamtych dni, to słyszę gwar której godzinie, ale było to chyba grubo do Niepokalanej NMP oraz “Kto się w juz zrozumiała, że nie ma po co wracać, dla Antosi wujkiem. W tej dramatycznej moich kochanych dzieci, który wypeł- po południu, rozległy się strzały z broni opiekę odda Panu swemu!” Raniutko jeśli inni ludzie także uciekają. Wróciły- chwili Edek wydaje rozkaz by spuścić niał cały dom. Gdzież one są? Odeszły maszynowej od strony południowej wsi idę do pani Sabiny Buczek, wdowy, śmy do Werby. Okazało się, że w trakcie drabinę i schodzić na ziemię, tam cze- tak nagle. Mój Boże. Trudno mi wspo- Wola Ostrowiecka. wiem że ma jechać do Włodzimierza. naszego zatrzymania u tej Polki, szukał kać, aż wszyscy zdążą zejść z brożka. mnieć tamte dni. Była niedziela, 29 Wśród Ukraińców powstał popłoch. Namawia mnie bym się ukryła w ży- nas ów Ukrainiec na koniu, ktoś nas wi- Gdy wszyscy byli na dole, rzucili się sierpnia 1943 roku. Poszłam do kościoła Już nie wyprowadzali ze stodoły grup- cie i tam przy drodze na nią poczekała, dział i powiedział mu, że udałyśmy się do ucieczki w pola, w ciemną noc. A na Ostrówki, bo tam była nasza para- ki kobiet i dzieci, ale zaczęli strzelać przez wieś bowiem niepodobna jechać. na Werbę. Ujechał kawałek drogi, był już bandyci byli przy ich domu, słysze- fia, na sumę, na godzinę 11-tą. Ksiądz do zebranych w stodole. Powstała pa- Tak też uczyniłam i czekam, kto jedzie uzbrojony ale nas nie znalazł i zawró- li nawet jak jeden do drugiego mówił: Dobrzański podczas kazania podał do nika wśród zebranych w stodole. Wielu drogą, boję się choćby głowy wychylić. cił. Nazywał się Waziłko. O tym do- “Strzelaj!” Na szczęście nie strzelali za wiadomości wiernych, że Ukraińcy szy- zginęło od pierwszych strzałów. Trójka Z dala poznałam, że jedzie pani Sabina, wiedzieliśmy się, gdy już byliśmy z po- nami. Dodam, że w tym samym czasie kują się do mordowania Polaków we moich dzieci: Stanisława, Janek i Leon, poznałam gniadego konia. Jedziemy ra- wrotem we Włodzimierzu. Przy drodze już zabijali na podwórku Adama Mro- wsiach Wola Ostrowiecka i Ostrówki. została zabita przez Ukraińców-mor- zem, naraz przed nami, może nie cały do Owadna mieszkała pani Kozłowska, ziuka. Słyszeli jak go mordowali, przy Ostrzegł swoich parafian, aby czuwali, derców. Ja zaś ze swoim najmłodszym kilometr jedzie cały wóz chłopa, ja już zbierała zboże na polu, to właśnie ją ów tym nie strzelali wcale. Jadwiga Mro- bo nigdy nie wiadomo, kiedy to nastą- synkiem na ręku wybiegłam ze stodoły. truchleję na tym wozie. Jeśli są z Mo- Ukrainiec pytał: “Czy dawno temu szła ziuk uciekała za Edkiem, gdy go dogo- pi. Całą noc czuwaliśmy, bo właśnie Biegłam, biegłam. Usłyszałam huk i w hylna to na pewno mnie poznają, zabiją Szewczukowa z dziewczyną?” Opo- niła prosiła by na nią poczekał bowiem w nocy spodziewaliśmy się napaści tym samym czasie okropny krzyk mo- mnie nie ma mowy. Ale chwała Bogu, wiadała, że był bardzo zdenerwowany, nie ma tyle sił co on. Poszli juz razem Ukraińców na naszą wioskę. Noc mi- jego dziecka Józia. Upadłam trzymając jak jechali ze wschodu na zachód, tak koń aż pod nim tańczył. Pani Kozłow- przez lotnisko na wschód od Mohylna, nęła spokojnie. Nadszedł zwykły dzień, dzieciaka na ręku. Poczułam ból w ra- pojechali. Chociaż wioski omijali- ska męża miała w niewoli niemieckiej z blisko Turii. Natrafili na dom Władysła- poniedziałek 30 sierpnia 1943 roku. mieniu lewej ręki. Krew sączyła się z śmy, to niestety i na drogach bandytów 1939 r. i miała sześcioro dzieci i wszy- wa Mroziuka, Jadwigi stryja z rodziną i Wraz ze wschodem słońca robiłam ob- rany. Kula dum-dum przeszyła mięsień i można było spotkać. Było jeszcze trzy scy razem zbierali zboże. Dziś myślę o pobudzili ich ze snu, podobnie z Kraw- rządek w gospodarstwie wraz z mężem. kość ramienia lewej ręki. Nie zdawałam km do miasta, patrzę mama wyszła po tym tak: “ Tak coś, czy ktoś kieruje czło- czuka rodziną. Muszę dodać, że Edka Dzieci spały. Tymczasem we wsi działy sobie sprawy, czy mój syn Józio żyje, mnie. Kiedy mnie zobaczyła powiedzia- wiekiem, żeśmy uniknęły tej tragicznej siostra cioteczna Stefania Szewczuk się dziwne rzeczy. Do wsi wola Ostro- czy tez nie. Byłam bardzo osłabiona z ła: “Ludwisiu, ja myślałam że Cię już śmierci, to był sierpień 1943 r.!” Kiedy była synową Krawczuka i rodziny Gdy- wiecka od strony zachodniej wkroczyły upływu krwi. Nie pamiętam ile trwało to nigdy nie zobaczę”, a tak przy tym pła- z Werby z powrotem pojechaliśmy do rów. Wszyscy uciekli zaraz w zarośla zwarte oddziały Ukraińców na koniach omdlenie. Wkrótce poczułam pragnie- kała, że mówić prawie nie mogła. Opo- miasta Włodzimierz, dowiedzieliśmy że nad rzeką Turią. Przesiedzieli tam cały i pieszo, uzbrojone w karabiny i pisto- nie, więc zaczęłam się czołgać. Na moje wiadała potem, że ludzie bardzo na nią tata brat Jan, co mieszkał na Marcelów- upalny dzień, dopiero na następną noc lety. Nikt we wsi nie spodziewał się, że szczęście pojawi się cudem ocalały brat nakrzyczeli: “Po coś ty wysłała dziecko ce także uciekł wozem z żoną i córką do udali się do Włodzimierza, kierując się Ukraińcy w biały dzień mogli wkroczyć mojego męża Aleksander Soroka. On do Mohylna, żeby tam zabili?” A po- miasta. Z miasta już, udał się do Mohyl- poza lasem Owadeńskim. Szli przez do wsi. Tego jeszcze nie było. Zobaczy- to przyniósł mi wody, która ugasiłam wszechnie mówiono, że kto poszedł na na, ponieważ dowiedział się, że zmarła błota, na rano dotarli do miasta. Wszy- łam Ukraińca na koniu, który jechał w moje pragnienie. Lecz wkrótce znów swoją wioskę z miasta, to już często nie Matka, a moja babcia Agnieszka. W tym scy jak stali tak uciekali, matki z małymi kierunku naszego domu. Ogarnęła mnie straciłam przytomność. Obudził mnie z wracał nigdy. Jadwiga Buczko wróciła ostatnim czasie przebywała u Szczu- dziećmi, Jadzia bosa i w sukienczynie, trwoga, ale zachowałam spokój. Mój omdlenia właśnie szwagier Aleksander. z miasta do domu i rano krowę doiła, rowskich. Przyszli tam także Ukraińcy i w której spała na brożku. Tymczasem mąż Stanisław krzątał się po podwórku. Poprosiłam Aleksandra, aby poszedł do przyszli zabrali i zabili, w mieście zo- zabrali stryja, tak że nawet nie pochował Antosia i Bolek brat Antosi oraz Zosia Ukrainiec na koniu zbliżył się ku nam, mojego mieszkania, wziął prześcieradło stawiła męża i osierociła dwoje małych swojej matki. Jak go potem zamęczyli i Buczek siedzieli w ukryciu, aż zrobiło pozdrowił i zawiadomił nas, żeby męż- i pociął na bandaże i owiną moja ranę. dzieci. Nasza dalsza kuzynka wróciła z gdzie pochowali, tego nikt nie wie, miał się widno. Rano przyszli na swoje po- czyźni stawili się na zebranie na placu Wkrótce Soroka Aleksander przyniósł miasta po krowę do domu w Kohylnie. około 53 lata. We Włodzimierzu za- dwórko, mieszkali bardzo blisko tego szkolnym. To jest obowiązek. Cóż było płótno-prześcieradło i naftę. Zabili, najmłodsze dziecko miało 3 latka mieszkaliśmy na ul. Lotniczej, w domu obrożka. Było na podwórzu dużo krwi czynić. Stanisław przebrał się, coś nie- tylko. Z Zagadki Polak Cybulski uciekł gospodarskim na przedmieściu. Dom i nic już w domu z odzienia nie było. coś się posilił i udał się na to zebranie, Naftą wydezynfekował ranę i owinął całą rodziną, mieli troje dzieci: córkę i był pusty, po Ukraińcach, którzy byli w Zrozpaczeni Antosia i Bolek stali i pła- z którego już nigdy nie powrócił. Został czystym płótnem. Poczułam ulgę. Posta- dwóch synów. Wysłał ojciec do domu niemieckiej policji, a nawiali z bronią kali na swoim podwórku, a było już wraz z innymi zarąbany siekierami i nowiłam dowlec się do swojego domu, syna, w moim wieku był, tylko 14 lat. do lasu do bandy. Bali się niemieckie- widno. Tak znaleźli ich Ukraińcy, zaraz wrzucony do rowu za stodołą Strażyca. by tam umrzeć. Cóż mi pozostało. Ci, Miał przynieść uprząż, była zakopa- go odwetu dlatego zabrali ze sobą całe ich tam pomordowali. A rodzice i inni, Nie upłynęło wiele czasu, kiedy znowu których kochałam najbardziej odeszli na na, już nie wrócił, zabili go Ukraińcy. rodziny. Ten Ukrainiec nazywał się Ka- co razem spali w stodole już wszyscy pojawiło się tym razem dwu konnych zawsze. Chciałam się z nimi połączyć Zagadka leżała trzy km na północ od lińczuk. Tam zamieszkaliśmy z drugą byli zakopani za domem. To wszystko Ukraińców, którzy tym razem wzywali tam, na drugim Świecie, u pana Boga... Mohylna. Niestety, w mieście los nas rodziną Mirowskich z Marcelówki, było opowiedziała nam potem osobiście Zo- wszystkich mieszkańców na zebranie Fragment wspomnień. -Źródło ;Na Ru- wszystkich wcale nie oszczędzał, dlate- ich 7 osób. Mirowscy mieli duży pokój, sia, która zanim to się stało, zostawiła na plac szkolny W przeczuciu zagro- bieży nr.3/1993. go ludzie nawet z narażeniem życia wra- a my mały. Mieszkaliśmy tam do lutego ich dwoje tak płaczących, a sama poszła żenia wysłałam syna Edwarda- lat 12 cali do swoich zagród po resztki dobyt- 1944 r. Wielu Polaków zostało zabitych do swego domu, który stał ze 300 m da- ku, po ukrytą żywność czy inne dobra. przez Ukraińcow, nawet w samym mie- lej. Dodam, że oni mieszkali poza wsią, Najgorzej było z końmi i krową nie było ście Włodzimierz Wołyński. choć do samej wsi było blisko. co dać im jeść. Mieszczanie mają tylko niewiele ziemi dla utrzymania swojej POGROM W DOMU ZOFII BUCZEK SIERPNIOWY trzody. Jedziemy więc na drugi koniec miasta do innych gospodarzy, tam nie- Jest 29 sierpnia 1943 r. Ukraińcy na W domu u Zosi była matka lat około 73 stety to samo. Moja mama nalega by je- wioskach i koloniach mordują w okrut- oraz siostra lat około 45, była jeszcze chać do Werby do mamy wujka Lewan- ny sposób wszystkich Polaków, którzy panna, poza tym była chora. Zosia poin- dowskiego, tłumaczy że tam są Niemcy jeszcze zostali. Żniwa są zebrane. W formowała mamę, ze Sabina i jej dzieci POGROM i Polacy stamtąd nie uciekają. Pojecha- tamtych czasach ciężko było zbierać zostali pomordowani. Sama ubiera na liśmy do Werby, było gdzie paść konie i zboże, maszyn nie było. Kosą kosiło się siebie kilka sukienek i chowa się prze- krowę. Brat zwiózł zboże wujkowi, bo zboże i każdy snopek trzeba było zwią- zornie w chlewie nad świńmi, były tam oni mieli tylko jednego konia, a u nas zać ręcznie. A gdzie zboże leżało od złożone gruchowiny. Włazi tam do koń- W MOHYLNIE para silnych koni. Byliśmy w Werbie burzy i deszczu to i sierpem trzeba było ca, pod samą strzechę i siedzi cichutko. dwa tygodnie. Po 15 sierpnia znów wró- żąć. Więc Ukraińcy czekali, aż zboże Tymczasem za niedługo przyszli na Relacja Ludwika Podskarbi ciliśmy do Włodzimierza. Pewnej nocy będzie w kopkach, to oni sobie zwiozą. podwórko Ukraińcy, przyszli zabijać Edek Bernacki i Antoś Konstantyno- banda ukraińska biła się z Niemcami w Już wokół wioski były wymordowane stareńką matkę i chorą siostrę. Stukają dzień był słoneczny, jechaliśmy prze- wicz, kowala syn. Wujek Adamek był Werbie, my uciekliśmy ze stodoły i le- całymi rodzinami. A wciąż nie wierzo- do drzwi, matka otworzyła, patrzy a oni ważnie przez pola. Gdy dojeżdżaliśmy na podwórzu, przychodzi do mieszkania żeliśmy na łące, baliśmy się, że mrowie no, bo nie ujrzeli na własne oczy. Mó- stoją z siekierami. Matka prosi po imie- do Mohylna, zsiadłam z wozu bowiem i mówi do mnie “Ludwisiu schowaj się. kul zapalających dopadnie i naszej sto- wili: “Za co będą nas zabijać, przecież niu: “Pawel nie zabijaj nas!” Potem było Ukraińcy wszystkich którzy wrócili z A gdzie? Pytam się i chowam się za piec doły. Od rakiet było w nocy widno jak w my nic nie zawinili Ukraińcom!” A mój już słychać tylko trzask, za sekundę dru- miasta, z miejsca zabijali. Wiedzieli, w pokoju. Wujek wyszedł z powrotem dzień. Niemcy wzywali pomocy z Wło- tata mówił, że jeszcze podczas I wojny gie uderzenie i cisza. Słychać było tylko że tacy Polacy przynosili informacje na podwórek do Ukraińca, który szedł dzimierza. Rano rodzice zdecydowali, światowej Ukraińcy pytali się zaborców, jak zakopywali ciała pomordowanych z miasta i namawiali ludzi do uciecz- do wujka. Ukrainiec mówi do wujka: że trzeba wracać do miasta. Z Werby do żołnierzy austriackich: “Co mamy zro- kobiet, dokładnie za chliwkiem, w któ- ki. Poszłam więc przez żyto prosto do “Szcze priszła Frankowa dziewczyna z naszego domu było 7 km, raz z mamą bić z Polaczkami?” Austriacy odpowia- rym ukryła się Zosia. Słyszy wyraźnie, Szczurowskich, to był pierwszy dom Brechiw!” Wujek Adamek odpowiada wybrałyśmy się do domu i zaczęłyśmy dali wtedy: “Ani trań!” Co znaczy: “Nie jak zbrodniarze jeszcze po zadaniu im od pola. W domu był tylko wujek An- twardo: “Nie widziałem żadnej dziew- żąć żyto. Wszyscy Polacy, którzy zostali zaczepiaj, ani trącaj!” Zapamiętałam 29 śmierci, przeklinają swoje bezbronne toni Szczurowski, chwilę u niego po- czyny, zgłupiałeś czy co może?” A był we wsi zbierają zboże, a nasze stoi na sierpnia, bo był kalendarz w książeczce ofiary, słyszy: “Masz tobie ty - Polsz byłam, a potem idę dalej. Przechodzę to niedaleki sąsiad Sergiej lat około 45, pniu. Nikt nie wiedział co robić. Mama do nabożeństwa i tam pod datą 29 sierp- czu!!” Po zakopaniu ciał rozpoczęło przez drogę i boję się strasznie, by mnie jego syn mordował Polaków. Wieczo- już chciała wracać do domu. Od połu- nia znajdujemy ścięcie Jana Chrzciciela, się grabienie pozostawionego majątku. Ukraińcy nie zobaczyli. Biegnę dalej rem poszłam do swego domu, bardzo dnia do wieczoru żęłyśmy żyto. W tym to mi utkwiło na zawsze. Z soboty na Kłócili się ze sobą Ukraińcy, było o co, przez żyto poza wioską i wychodzę pro- się bałam tam iść, spotkałam stryjenkę czasie jechał z lasu na koniu Ukrainiec niedzielę mordowali bezbronną ludność bo to i było co brać: para koni, kilka sto na dom wujka Adamka. Spotkałam Wicha żonę, płakała i ubolewała nad na- i bardzo bacznie nam się przyglądał. polską. Od kołyski do starców. Zabija- sztuk bydła, dużo odzienia. Zosia prze- tam młodzież: Antonina Adamek lat 19, szym losem tułaczym. Wzięłam co trze- My tymczasem nocowałyśmy u wujka li siekierą, łopatą, młotem bez żadne- siedziała do nocy, a nocą sama szła po- Jadwiga obecnie po mężu Kozioł, Fran- ba i tak sobie myślę, że nie wiem czy Franka zabitego wcześniej. Raniutko go strzału po cichu, tak żeby nikt nie lami do Włodzimierza. ciszka Mroziuk lat 17 oraz jej koleżanka dam radę wrocić do miasta. A tu jeszcze mama kazała mi iść do wojenki Sabiny, usłyszał, co się dzieje u sąsiada. I tak w Halinka Buczko. A z chłopaków to był samogonę każą przynieść. Bardzo świ- mieszkała w środku wsi, to był dom ro- Mohylnie zamordowali 69 Polaków, a W DOMU MICHAŁA BUCZKO Kresowy Serwis Informacyjny - 15 sierpnia 2011 - strona 19 HISTORIA - WSPOMNIENIA - RELACJE Mąż a zarazem ojciec rodziny wszystko kuliszyn, był greko katolikiem. Miał często ze snu, wystraszeni, nie wiedzieli uciekli im cudownie spod siekiery, na- Buczko Michał również mieszkał za słyszał dokładnie, w noc ciemną sły- już drugą żonę, pierwsza zmarła. Dru- co się dzieje! tychmiast pobiegł do naszych sąsiadów wioską z żona i córką, od pewnego cza- chać dobrze, kiedy nawet ptaszki śpią. ga żona nazywała się z domu Tchórz. Kubickich. To także była rodzina pol- su chowali się w stodole, gdzie zrobili Jak otumaniony przedostał się do mia- A że chodził do starej panny Ukrainki Oto bracia mojej mamy: ska, chciał od nich pożyczyć wóz, aby sobie sprytną kryjówkę. W stodole, w sta Włodzimierza i tu nam wszystkim w Pistymki, Ukraińcy nakazali mu zabić wziąć na niego trochę rzeczy osobistych zapalu było złożone zboże, aż po bel- domu opowiadał co przeżył. swoją drugą żonę, a wziąć Pistymkę, 1. Adam Mroziuk, jego żona Aniela oraz i najpotrzebniejszych z domu. Jeszcze ki i tam właśnie się ukrywali. Zrobili to go nie zabiją. Więc zabił swoją żonę dzieci: Antonina lat 19, Bolesław lat 14, tej samej nocy, uciekliśmy wszyscy do sobie tę kryjówkę zanim zboże zwieź- W DOMU JADWIGI SZCZUROW- i tak został przy życiu. A że nogi miał Regina lat 9. Włodzimierza, zabierając ze sobą led- li. To było w sobotę, żona napiekła SKIEJ odrąbane Siatecki to był przy nim Kraw- wie poduszki i pierzynę, reszta naszego pierogów, wyjęła z pieca i udali się na czuk i widział. Siatecki prosił go żeby 2. Franciszek Mroziuk, jego żona Hele- majątku została w domu, gdzie wkrót- spoczynek. Kiedy przyszli Ukraińcy Jadwiga Szczurowska córka Antoniego i go dobił, Krawczuk przyszedł potem do na oraz córka Dioniza lat 11, a także teść ce została doszczętnie rozgrabiona. Tej szukali ich wściekle ponieważ widzieli Marty, właśnie Marta była rodzoną sio- Włodzimierza i wszystko nam opowie- Piotr lat 80 i teściowa Maria lat 82. samej nocy razem z nami uciekła na- świeże i ciepłe pierogi. Rozmawiali na strą mojego taty Franciszka Szewczuka. dział. Krawczuk był ożeniony z Polką, sza sąsiadka Eugenia Kubicka i jej brat podwórku, a Buczko z rodziną wszystko Jest to przekaz wiarygodny bowiem a sam pochodził z rodziny ukraińskiej. 3. Adolf Mroziuk, jego żona Sabina oraz Zygmunt Kubicki. Naszym sąsiadem w słyszeli. Czepiali się przy tym chłopca jeszcze żyje Jadzia, obecnie mieszka Sądził zatem, że go Ukraińcy nie za- dzieci: Stanisław lat 6, Kazimiera lat 3. Sierakówce był także Juliusz Kubicki, Ukraińca, który miał za zadanie ich pil- w Darłowie i ma już 76 lat. Mieszkali biją i wybrał się ponownie z miasta do rodzony brat Tadeusza i Jana Kubic- nować, by czasem nie uciekli. Chłopak w Mohylnie, Józef Szczurowski, syn swojego domu ale już nie wrócił, niemal 4. Leon Mroziuk – był jeszcze kawale- kich, który podobno przeżył wojnę. W uparcie twierdził, że nie mogli pójść z uciekł do Włodzimierza z żoną i dwoma na pewno zabili go. Żona, dwie córki, rem. każdym razie już z miasta Zygmunt, posesji, ponieważ pilnował dobrze. Kie- małymi córkami jeszcze w lipcu 1943 r. syn i synowa pozostali już w mieście. Tadeusz i Jan Kubiccy wybrali się w dy jednak nie znaleźli Buczków rzucili oraz siostra Rozalia Szczurowska, która Krawczuk mieszkał w Turii, a droga Oto rodzeństwo mojego tata: ukryciu do naszej wsi Sierakówka, aby się do grabienia majątku, kłócili się przy była zakonnicą. Gdy przyszli nocą za- z Włodzimierza do jego domu wiodła pewnie przynieść trochę ukrytej gdzieś tym, kto ma co wziąć z żywego inwen- bijać rodziców i dwie córki to wszyscy przez lotnisko, tuż przy wiatraku, gdzie 1. Jan Szewczuk lat 55. żywności, może broni albo kosztowno- tarza niedoszłych ofiar. Po pewnym cza- spali w stodole na sianie. Zaczęli wołać, mieszkał nieszczęsny Siatecki. ści. Już więcej nikt o nich nie słyszał, sie, gdy już wszystko ucichło Buczko ktoś się odezwał, więc nakazują scho- 2. Wincenty Szewczuk, jego żona Sta- choć ludzie powiadali, że chcieli wró- opuścił kryjówkę i wszedł do domu ale dzić na dół do stajni. Gdy wyprowadzali DRAMAT RODZINNY W REWUSZ- nisława oraz dzieci: Tadeusz lat 9, Le- cić z powrotem do miasta, można więc z odzienia nie było już nic dosłownie, konie ze stajni Jadzia rzuciła się do roz- KACH okadia lat 7, Jadwiga lat 4, Zygmunt przypuszczać, że zostali zamordowani, zabrali wszystko co się nadawało do paczliwej ucieczki, niestety zaczepiła o miesięcy 8. bądź zginęli w walce z Ukraińcami, któ- użycia. Rodzina Buczków jeszcze nocą coś i przewróciła się, tak ją dogonili i Opiszę teraz los Karola Mroziuka i jego rzy odkryli ich obecność. szczęśliwie dotarła do Włodzimierza. szpadlem okładają po udach i po gło- żony. To stryjeczny brat mojej mamy. 3. Marta Szczurowska, jej mąż Antoni wie. Było ich dwóch jeden trzymał ją Mieszkali blisko wsi Turia, bo i rzeka oraz dzieci: Genowefa 19, Kazimiera WE WŁODZIMIERZU WOŁYŃSKIM W DOMU BERNACKICH za usta, a drugiemu kazał bić szpadlem Turia jest na Wołyniu. Miejscowość 12. za uchem. Jadzia po kolejnych cięciach nazywała się Rewuszki. Przy lesie, uro- W mieście zamieszkaliśmy na ulicy Jeszcze przed 29 sierpnia w Mohylnie, straciła przytomność, myśleli że ją zabi- dzajna ziemia. Oboje pobrali się już w Oto inni członkowie naszej rodziny: Kowelskiej w pożydowskiej kamienicy, uzbrojeni Ukraińcy przyszli i zabrali z li i pobiegli z powrotem mordować ro- starszym wieku, przeważnie mężczyźni która stała pusta. Obok nas w innych domu Feliksa Szewczuka, brata Adolfa. dziców i siostrę Genowefę lat 19, by też dawniej w starszym wieku żenili się. 1. Stanisław Szewczuk – stryj mego pokojach mieszkały inne rodziny pol- Zabrali go pod pretekstem, że ma im nie próbowali uciekać. Przy tym mor- Mieli troje dzieci, same córeczki: 15 tata, jego żona Ludwika oraz córka Sta- skie, w tym wspominana już rodzina coś tam przewieść, już więcej nie wró- derców było więcej. Jadzia jeszcze nocą lat, 9 lat i 3 latka. Stasia, Felicja i Ka- nisława lat 23. Kubickich. Codziennie wychodziłam na cił, zabili go gdzieś tam skrytobójczo ocknęła się cała zakrwawiona ale nie zimiera. Od lipca 1943 r, już nie no- naszą ulicę i chodziłam nawet do mia- jak wielu innych mężczyzn. Jego żona była w stanie się podnieść. Na kolanach cowali w domu, tylko po lasach albo 2. Bronisław Chrzanowski – siostrze- sta, a szczególnie do głównego kościoła oraz pięcioro dzieci spały od tego czasu i na rękach zaczołgała się do snopków w zbożu, razem z sąsiadami. Sąsiadka niec tata, kawaler lat 23. w tym mieście, gdzie uczestniczyłam u siostry Bernackiej, bała się nocować żyta, które stały za sadem, na ich wła- Ukrainka mówi do Mroziuka żony, aby Jest to fragment; WSPOMNIENIA we Mszy Świętej. Dlatego codziennie sama w domu, bez męża. Sąsiadka Ber- snym polu. W tych dziesiątkach siedzia- dzieci przyszły spać do jej domu. Gdy- LUDWIKI PODSKARBI Z D. SZEW- widywałam grupy uciekinierów, którzy nackich była Ukrainką, była wdową i ła kilka dni. W nocy marchew na polu by przyszli Ukraińcy to ona powie, że CZUK przepisał i opracował Sławomir widać było, że tak jak moja rodzina, do- miała dwóch synów, jeden miał 22 lata i wyrywała i jadła by przeżyć, niedaleko to są jej dzieci. Posłuchała matka i dała Tomasz Roch w 2009 r w Glasgow w piero co uciekli spod ukraińskiego noża chodził zabijać Polaków. Taki miał roz- rosła trzcina, to rosę spijała z wielkiego swoje dzieci do Ukrainki na noc, a nie Scotland. Całość na http://wolyn.btx. i siekiery. Wielu z nich gorzko płakało i kaz, gdyby tego nie uczynił, to by go na pragnienia. Była przy tym bosa i tylko wiedziała że mąż Ukrainki jeździ po no- pl/ lamentowało nad ostatnimi doświadcze- miejscu zabili. W tej sytuacji tragicznej w jednej sukience, a było już chłodno, z cach i zabija Polaków. Pewnego ranka niami, które ich spotkały. Jednak nikogo owa Ukrainka wysyła drugiego syna, kolei w dzień upał, muchy ją gryzły, aż wpadła matka do tej chaty ukraińskiej, KRWAWY ROK 1943 z tych ludzi nie zatrzymywałam i nie młodszego ma 14 lat ponieważ cho- robaki się w ranach zalęgły. Po temu też a widząc że dzieci spokojnie śpią lepiej Relacja Wacławy Roch rozmawiałam z nimi. dził ze mną do szkoły. Ma powiedzieć głowa ją bardzo swędziała! Dodam, że poprzykrywała. A tu naraz przed do- Bernackim, by natychmiast uciekali po- gdy Ukraińcy rano przyszli by zakopać mem staje furmanka i bandyci idą do Pewnego wieczoru, właściwie to była Moja Mama Jadwiga oraz tato Jan opo- nieważ za 20 minut zabiją wszystkich jej ciało to szukali jej po tych snopkach, tego mieszkania. Ukrainka krzyczy do już noc, usłyszeliśmy wszyscy w na- wiadali mi osobiście we Włodziemierzu Polaków we wsi Mohylno. Ów chłopiec nawet widłami dźgali czy czasem nie Mroziukowej by uciekała na strych. Ta szym domu krzyki i jakieś szczególne Wołyńskim, że rodzona siostra mojej nie zawiódł matki i szukał Bernackich siedzi w jednym z nich. Jadzia widzia- rzuca się i w sieni po drabinie ucieka poruszenie dochodzące z naszej wsi. mamy Leokadia z domu Kaliniak lat i znalazł w stodole. Powiedział co wie- ła nawet jak zbliżali się do miejsca jej na strych, matka trojga dzieci. I co wi- Wyszliśmy więc wszyscy na drogę, aby około 30, została zamordowana przez dział, radził natychmiast uciekać ze wsi ukrycia i bardzo na ten czas gorąco się dzi przez okienko na strychu, jej dzieci zobaczyć, co się właściwie tam dzieje. czterech Ukraińców, niedaleko Swoj- do miasta. Posłuchali i nawet do domu modliła do Matki Bożej, by tylko jej nie zostały przez uzbrojonych w karabiny Gdy już znalazłam się na drodze prze- czowa, we wsi Ewin. To było podczas już nie wchodzili. U Bernackich też w zobaczyli i nie zamordowali. A słyszała Ukraińców poprowadzone przodem, a chodzącej przez środek naszej wsi, zo- rzezi ukraińskich w 1943 r. Opowiadali tym czasie było pięcioro dzieci, żona przy tym, jak mówili Ukraińcy do sie- mordercy za nimi. Po chwili usłyszała baczyłam jedną kobietę i jednego męż- o jej śmierci tak: "Dwóch Ukraińców oraz matka żony, staruszka już. Dziad- bie: “Ona daleko i tak nie zajdzie, tyl- trzy strzały, dzieci zostały rozstrzelane. czyznę, oboje byli w średnim wieku, ją trzymało, a dwóch przeżynało piłą na ka jakiś czas wcześniej zabrali ze sobą, ko padochne!” Po kilku dniach zaczęła Matka biegnie do męża do lasu i tam ubranych ledwie w koszule. Biegnąc pół i tak Lodzię zamęczyli na śmierć!" niby to na jakąś wartę i już oczywiście nocą iść do miasta Włodzimierza, po bije go z rozpaczy. Chciała uciekać wie- krzyczeli bardzo głośno, chcieli widocz- Leokadia wyszła za mąż i miała swoje wszelki słuch po nim zaginął. Tak że ra- miedzach na polu spała, gdzieś zaszła le razy wcześniej do miasta ale mąż nie nie, aby ich wszyscy mieszkańcy usły- dzieci, niestety nie pamiętam już dziś zem 14 osób uciekło, w tym jeden tylko do sadu to jabłko jakie zjadła. Nad ra- godził się na to, nie godził się opuścić szeli i zobaczyli. Pamiętam, że krzyczeli ile. Moi rodzice nic nie mówili o jej mężczyzna Bernacki. Przez rów przeno- nem, może to była 08.00 gdy nasze gospodarstwa rolnego i tego wszystkie- tak: „Uciekajcie, czego nie uciekacie, mężu, w każdym razie nie pamiętam, si ofiarnie babcię i małe dzieci, wszyscy chłopaki na Cegielni wypatrzyli ją lor- go, co stało w oborze. Teraz włosy rwie czy chcecie żeby i was tak wymordowa- aby o nim wspominali. Pamiętam jednak razem uciekali do lasu Owadeńskiego, netką. Widząc, że ktoś żywy w polu sie- na głowie. Żona jego mówi, że teraz już li, jak tam ludzi w Turii wymordowali!” bardzo dokładnie, że z naszej rodziny a mieszkali w samym środku wsi Mo- dzi, wysyłają patrol, gdy inni obserwują nie pójdzie do miasta bowiem nie ma Na pytania ludzi z naszej wioski, co się Kaliniaków banderowcy zamordowali hylno. pole dwóch chłopców wypytuje ją kto już dla kogo żyć. Sąsiedzi poprowadzili stało, dlaczego krzyczycie i uciekacie? o wiele więcej osób, tak przynajmniej ona jest, a ona ze Jadwiga Szczurow- ją do miasta. Kłócili się oboje przez lata, Odpowiadali, że ich wioskę otoczyli mówiła jeszcze za życia nasza mama W DOMU JÓZEFA GACZYŃSKIEGO ska z Mohylna. Zaraz zorganizowano że dali dzieci do sąsiadki Ukrainki na Ukraińcy i podpalili, a ludzi zaczęli be- Jadwiga. Niestety nie pamiętam dziś, kożuch, bardzo trzęsła się z zimna oraz śmierć. I tak skłóceni szli z węzełkiem stialsko mordować. Oni właściwie krzy- ani szczegółów, ani nazwisk, ani nawet Józef Gaczyński podczas nocy, w któ- wóz i obstawę, która zawiozła Jadzię do chleba w ręku. Tysięcy było takich lu- czeli do nas i płakali przy tym zarazem. imion tych tragicznych ofiar. rej mordowali mieszkańców naszej wsi szpitala w mieście. Włosy brzytwą zgodzi, ja dałam przykład jednej tylko ro- Tak właściwie nawet na chwilę się nie Mohylno spał w ogrodzie w chaszczach. lili i leczyli rany na głowie. Dziwne ale dziny, bo to byli nasi kuzyni. zatrzymując, pobiegli dalej polami aż Fragment: WSPOMNIENIA CZESŁA- Gdy przyszli mordować jego rodzinę nie wdało się zakażenie ponieważ roba- do Włodzimierza. Mieli jeszcze kawał WA ALBINGIER I WACŁAWY ROCH żona otworzyła drzwi, bandyci pytają ki oczyściły zagrożone miejsca i rany ZOSTALI TAM NA ZAWSZE drogi, bowiem od nas do miasta było Z D. ALBINGIER ZE WSI SIERA- o męża, a on wszystko słyszy. Na ten głowy. przez Orlechówkę 2 km, a dalej 10 km KÓWKA NA WOŁYNIU http://wo- moment małe dziecko zaczęło płakać, Podam tylko spis najbliższej rodziny, z Werby. lyn.org/ żona mówi do nich, że weźmie dziecko MORDOWANO NAWET UKRAIN- którzy zostali zamordowani w Mohyl- Opracował ;Mgr historii Sławomir To- na ręce i pójdzie męża poszukać. Lecz CÓW nie. W Mohylnie zostało zamordowa- Gdy nasz tato Jan zobaczył na wła- masz Roch Ukrainiec zaraz na progu zarąbał ją nych razem 69 Polaków, ja wypisałam sne oczy straszne dzieło banderow- bezlitośnie siekierą, a potem wszedł do W Mohylnie blisko Jadzi Mroziuk tylko najbliższą rodzinę. Mordowani ców i usłyszał na własne uszy dobrą domu i pomordował jeszcze troje dzieci. obecnie Kozioł mieszkał Andrzej Mi- byli przeważnie nocą, gdy zbudzeni radę tych, którzy ledwie przed chwilą,

Obrona Kisielina - http://www.volhynia-galicia.pl/foto/ogien1.jpg Strona 20 - Kresowy Serwis Informacyjny - 15 sierpnia 2011 HISTORIA - WSPOMNIENIA - RELACJE szramę od drutu kolczastego. Nie zna- (i ustalając na przyszłość) zakwaterowa- łam Wyrki. Wydawało mi się, że jestem nie właśnie w tamtejszym sanatorium. Obrona Huty Stepańskiej wśród zbóż. I tylko ten straszliwy obraz: wozy poprzewracane, porozrzucane pie- (Na podstawie rozmowy z organizatorami tegorocznej, VI Pielgrzymki rzyny, konie pobite. Ludzie leżący tu i Kresowian do Stepania – Grzegorzem Naumowiczem i Januszem Horosz- tam - jedni martwi, inni ranni. Krowy chodzące dookoła i ryczące, bo nie były kiewiczem, oraz innymi uczestnikami pielgrzymki) dojone. Zauważyłam spaloną blachę i zorientowałam się, że to resztki spalo- ukraińskich chłopów, zmobilizowanych odciągnąć obrońców od przeciwnej, nego kościoła. i dowodzonych przez upowców, zaczę- najbardziej newralgicznej strony, gdzie Jacek Borzęcki Zaczęłam uciekać taką dróżką pomiędzy ły podpalać jednocześnie kilkadziesiąt krzaki i drzewa podchodziły prawie do zbożami - a zboża były piękne tamtego pomniejszych polskich wiosek i kolonii, wioski, stanowiąc dobrą osłonę dla ata- Huta Stepańska - czysto polska wieś, roku. Nagle usłyszałam za sobą tętent mordując mieszkańców i rabując ich doku. Rozkazał więc swoim oficerom do- założona została na surowym korzeniu konia. Pomyślałam: to na pewno ban- bytek. Był to łatwy łup, bo wioski były pilnowanie aby obrońcy, rozmieszczeni w XVIII wieku przez Jakuba Sawic- derowiec. A więc to już koniec! Zaraz zbyt małe i słabe aby móc się skutecznie w bunkrach i okopach, pod żadnym kiego, polskiego szlachcica przybyłego zarąbie mnie siekierą albo zakłuje wi- bronić. W tę jedną noc spalonych zo- pozorem nie opuszczali zajmowanych spod Żytomierza. W ciągu następnych dłami. Zrezygnowana, nawet nie oglą- stało kilka tysięcy domów i zabudowań stanowisk. I rzeczywiście, banderowcy stuleci, w okolicy powstawały wioski dając się, stanęłam przy stojącej tam gospodarczych. Polacy, którzy z tego natarli początkowo od strony Stepania i kolonie zasiedlone - tak jak i Huta małej kapliczce i zaczęłam się gorąco zmasowanego napadu uszli z życiem, a wkrótce główny, zmasowany atak sił - przez zubożałą polską szlachtę tzw. modlić. I nagle, w jednym momencie, schronili się w Hucie Stepańskiej. banderowskich nastąpił od strony lasu. zagrodową. Stąd też mieszkańcy nosili jakby lotem błyskawicy, znalazłam się Ucieczka Przygotowani na to obrońcy, odparli nazwiska takie jak np. : Lipińscy, Na- na grzbiecie konia. Na moje szczęście, do Huty oba ataki, zadając napastnikom dotkli- umowiczowie, Wiatrowie, Harewicze, to galopował jeden z naszych zwiadow- O ucieczce do Huty Stepańskiej opo- we straty. Sulikowscy, Popławscy, Horoszkiewi- ców z czoła kolumny. Wspaniały młody wiada Andrzej Bukowski z Wrocławia, Po trzech dniach oblężenia, w czasie cze, Bukowscy, Kwiatkowscy, Piotrow- mężczyzna, o proszę, mam tu jego zdję- opierając się na wspomnieniach swoich których Polacy skutecznie odpierali ko- scy, Myszakowscy, Janiccy, Kobylań- cie. Bez zatrzymywania się, w pełnym dziadków oraz stryjka Zygmunta. lejne ataki banderowców, zapasy amu- scy, Domaszewicze, Chorążyczewscy, biegu chwycił mnie za sukienkę i jed- Bukowscy żyli w niewielkiej (42 gospo- nicji były już na ukończeniu i dalsza Myczewscy, Konwerscy, itp. Wszyst- nocześnie podniósł sprawnym ruchem darstwa) polskiej wiosce Stara Kamion- obrona miała coraz mniejsze szanse po- kie rody osiedlone od dawna w Hucie nogi . Strzelano za nami z karabinu ma- ka. Byli przygotowani, że w przypadku wodzenia. Do dowódców i wszystkich Stepańskiej i w okolicy - były rodami szynowego ale szczęśliwie omijały nas banderowskiego ataku uciekną do od- obrońców docierała świadomość ko- szlacheckimi i dlatego mieszkańcy tych kule. Zajechaliśmy do lasu, gdzie była dalonej o 3 kilometry Huty Stepańskiej. nieczności wycofania się z wioski, prze- wiosek nigdy nie podlegali pańszczyź- duża grupa rozbitków z czoła kolumny. Na furmance mieli spakowane najważ- bicia się przez oblegające siły upowskie nie. W 1943 roku Huta liczyła ponad Mój wybawca tam mnie zostawił mó- niejsze rzeczy niezbędne do przeżycia. i dotarcia do odległych o ponad 30 ki- 220 domów (gospodarstw). W latach wiąc: „to jest polska dziewczynka”. Gdy usłyszeli pierwsze strzały, sygnał lometrów stacji kolejowych, chronio- 30-tych w pobliżu Huty powstało sana- Byłam uratowana, choć bosa i w po- wioskowej nocnej warty o rozpoczyna- nych przez żołnierzy niemieckich. Gdy torium tzw. „Słone Błota”. rwanej sukience. Czułam się, jakby jącym się ataku banderowskim, rodzina 18 lipca nad ranem pojawiła się gęsta Jak podkreślają moi rozmówcy, była to podarowano mi drugie życie. Z tymi Bukowskich z załadowaną furmanką mgła, część mieszkańców - bez uzgod- jakby polska wyspa na ukraińskim mo- rozbitkami dotarliśmy bezpiecznie do rzuciła się do ucieczki. Niestety, pod- nienia z dowództwem - podjęła decyzję rzu. Huta Stepańska, Wyrka i okoliczne stacji kolejowej w Grabinie. Tam Niem- czas przejeżdżania w bród przez rzeczkę o wymarszu. Około tysiąc osób - część polskie kolonie otoczone były szczel- cy podstawili wagony, bydlęce wagony, Gołubicę obciążony wóz ugrzązł, trzeba na furmankach ustawionych w dwóch nym pierścieniem dużych ukraińskich aby zawieść nas do Sarn. Weszłam do więc było wyprząc konie i uciekać bez rzędach a część pieszo - zaryzykowało wsi. Parafia huciańska była chyba- naj wagonu, podniosłam głowę, spojrza- niczego. Szczęśliwie schroniwszy się w opuszczenie wioski-fortecy. większą parafią na Wołyniu, bo liczyła łam – a tam stał mój brat! Rzuciliśmy Hucie, już w trakcie oblężenia następnej 4253 dusze a rozciągała się na przestrze- się sobie w objęcia - z wielkim płaczem, nocy, dziadek Bukowski zaryzykował P i e r w s z a p r ó b a o p u s z c z e n i a H u t y ni około 20 na 10 kilometrów. bo ludzie mówili, że Huta Stepańska już i wyprawił się do pozostawionej fur- Opowiada Stanisława Guzowska: nie istnieje, że została wysadzona w po- manki, z której udało mu się przynieść Pierwsze mordy w Hucie Stanisława wietrze. Nie wiedzieliśmy, co stało się z m.in. tytoń. W Hucie, ponieważ – tak W trzeciej pielgrzymce (rok 1998) upa- Guzowska - z domu Roman - z Białej naszymi rodzicami i dziadkami?” jak większość schronionych tu Pola- miętniono wielkim bazaltowym krzy- Podlaskiej, urodzona w 1929 roku w ków – nie miał broni palnej, trafił do żem miejsce po spalonej i wymordo- Hucie Stepańskiej w rodzinie wła- Ewakuacja Huty oddziału tzw. kosynierów, uzbrojonych wanej przez banderowców (w Wielki ściciela restauracji, byłego legionisty, we własnej roboty piki, dzidy i kosy Piątek, 23 kwietnia 1943 roku) polskiej wspomina, że gehenna Polaków w tej Tymczasem, gdy Stasia Romanówna, przekute na sztorc. Dzięki czujności osadzie robotniczej w Janowej Dolinie. wiosce zaczęła się już wczesną wiosną uratowana przez bohaterskiego zwia- nocnej warty i wcześniejszym przy- Od kul i ognia zginęło tam wówczas 1943 roku od mordu w pobliskim mająt- dowcę, wędrowała z grupą rozbitków gotowaniom do ucieczki, większości około 600 Polaków. Stanął wtedy krzyż ku ziemskim: z czoła kolumny w kierunku linii ko- mieszkańców Starej Kamionki udało się także na miejscu spalonego kościoła w -Pierwszą ofiarą w naszej miejscowości lejowej, reszta furmanek wracała w zbiec do Huty Stepańskiej – zginęło 11 Chołoniewiczach. było narzeczeństwo - Jadzia Jucewi- popłochu do Huty Stepańskiej. Tam, osób. Pomnik-krzyż na miejscu nieist- Przed dwoma laty kolejne krzyże sta- czówna z huciańskiego sanatorium w po zebraniu od rozesłanych zwiadow- niejącej wioski Stara Kamionka stanął nęły - już z inicjatywy Janusza Horosz- Słonych Błotach i Edward Kalus. Moja ców informacji co do rozstawienia sił w 2010 roku. Ufundowała go rodzina kiewicza - w odbudowanej po wojnie najstarsza siostra Wanda miała być banderowskich w okolicy, porucznik Bukowskich a postawił Janusz Horosz- i zasiedlonej przez Ukraińców Hucie pierwszą druhną na ich ślubie. Edzio był Kochański przeprowadził z oddziałem kiewicz. Zygmunt Bukowski wydał w Stepańskiej. Tam, obok starego cmen- głównym księgowym w majątku ziem- obrońców taktyczny atak na pozycje niewielkich nakładach kilka książek, w tarza, na dawnym boisku sportowym, skim w pobliskiej wiosce Butejki i poje- banderowców w okolicy Słonych Błot, których opisał swoją rodzinną oraz kilka w okresie od kwietnia do 18 lipca 1943 chał tam ze swoją narzeczoną aby przed- po czym zarządził ewakuację. Wszyscy sąsiednich polskich wiosek, jak również roku, miejscowy proboszcz, ks. Drze- stawić ją zarządcy majątku i zaprosić na Polacy opuścili Hutę Stepańską w upo- ich zagładę. pecki, pochował około 250 Polaków ślub. Zasiedzieli się w gościach i pora rządkowanej, kilkukilometrowej kolum- zamordowanych w okolicznych kolo- była już późna, więc przyjęli propozycję nie furmanek, osłanianej przez uzbro- Oblężenie niach lub zbiegłych do Huty i zmarłych przenocowania. I właśnie tej nocy ban- -„Siedzieliśmy z młodszym o 4 lata bra- jonych obrońców - a dodatkowo także z odniesionych ran. W tym właśnie derowcy napadli na dwór i zamordowali tem na naszym eleganckim, dużym wo- przez gwałtowną popołudniową burzę. Huta Stepańska, w której liczba miesz- miejscu Janusz Horoszkiewicz postawił całą rodzinę zarządcy wraz z małymi zie, zaprzężonym w parę pięknych koni. Przed nocą dotarli do wymordowanej kańców i uchodźców z sąsiednich w 2009 roku pomnik nagrobny z krzy- dziećmi oraz tę młodą parę. Wszyst- Kolumnę żegnał - z przyniesionym z kolonii Hały, gdzie urządzili warowny miejscowości sięgała w sumie około żem i tablicą, na której widnieje dwu- kim obcięto głowy toporem na pniu do kościoła przenajświętszym sakramen- obóz i tam przenocowali. Wcześniej czterech tysięcy osób, była dobrze przy- języczny napis: „Przechodniu, pochyl rąbania drewna. Byłam wstrząśnięta, tem - ksiądz proboszcz Drzepecki, któ- jednak uzbrojona czołówka kolumny gotowana do odparcia ataku. Głównym głowę. Tu spoczywają Polacy, miesz- gdy te trumny wnoszono do kościoła ry błogosławił nas i mówił: „Kochane stoczyła zwycięski bój z banderowcami punktem obrony wewnątrz wioski była kańcy Huty Stepańskiej i okolicznych w Hucie Stepańskiej. To były pierwsze dzieci, może wy jesteście godne u Pana plądrującymi ocalałe od ognia budynki. nowo zbudowana szkoła. Ten murowa- wiosek. Ofiary bratobójczych walk z ofiary banderowskich zbrodni w naszej Boga, módlcie się. I zaintonował „Pod Do stacji kolejowej w Rafałówce dotarli ny, piętrowy budynek był, niczym for- 1943 roku. Tylko Bóg Miłosierny ich najbliższej okolicy. Później były drugie Twoją Obronę”. Ale to nie był śpiew, po dwóch dniach marszu, bez żadnych teca, wyposażony w gniazda karabinów imiona zna. A jedno imię mają: „Wo- ofiary w rodzinie Piotrowskich - i kolej- tylko jeden wielki szloch. Wszyscy pła- strat. Stamtąd większość polskich ro- maszynowych. Mury chronione były łyńskie Dzieci”. Panie zmiłuj się nad ne, kolejne. kali. Mój dziadek, Krawczyński, który dzin dobrowolnie wyjechała na roboty przez osłonę z desek z warstwą ziemi nami, w Tobie mamy nadzieję.” Drugi Po tych tragediach i po mordzie w Paro- nie chciał jechać, powiedział do mojej do Niemiec, część znalazła schronienie i specjalną siatką, od której odbijały się nagrobek z krzyżem stanął na miejscu śli, mieszkańcy Huty wiedzieli, że trze- mamy: „Franiu, ty jedź z dziećmi a ja u krewnych i znajomych w większych granaty wystrzeliwane z granatników spalonego kościoła. Zdobi go bazaltowa ba się uzbroić i być gotowym do obrony tu zostanę, trudno, zginę to zginę”. No miastach a młodzi mężczyźni stanu wol- przez oblegających wioskę upowców. płyta z dwujęzycznym napisem: „Miej- przed banderowcami. Już od kwietnia i mamusia zostawiła nas na tym wozie nego wstąpili do oddziału partyzanckie- Budynek był też podminowany, bo w sce kościoła p.w. najświętszego Serca 1943 roku pomagał organizować tutej- z ludźmi i pobiegła na chwilę do dziad- go, sformowanego przez porucznika przypadku gdyby ataku banderowców Pana Jezusa. Parafia licząca 4253 dusze szą samoobronę porucznik Władysław ka. Miała zaraz wrócić ale tymczasem Kochańskiego. nie udało się odeprzeć, obrońcy woleli obejmowała w 1922 roku następujące Kochański („cichociemny”, pseudonim czołówka dała rozkaz do wyjazdu w Zaskoczeni banderowcy, po wkroczeniu wysadzić się w powietrze, aniżeli do- osady: Borek, Grabina, Huta Mydzka, „bomba” - później okoliczne dzieci kierunku na Wyrkę i cała kolumna ru- 19 lipca do opuszczonej przez Polaków stać w ręce oprawców. Tam, w klasach Huta Stepańska, Kamionka Nowa i Sta- nadały mu pseudonim „wujek”), który szyła. Mama już nie zdążyła wrócić. A Huty Stepańskiej, wysadzili w powie- szkolnych, znalazły schronienie matki z ra, Omelanka, Ozgów, Podseleszcze, zawiązywał w tej okolicy sieć Armii wozy jechały i jechały, bo to przecież trze budynek szkoły i doszczętnie spalili dziećmi przy piersi i kobiety z zaawan- Romaszkowo, Tchory, Temne Rządowe, Krajowej. Była to najsilniejsza samo- były tłumy, chyba tysiące ludzi. Mgła wioskę nie szczędząc nawet kościoła. sowaną ciążą (zdarzyły się nawet poro- Temne Stepańskie, Lady, Wyszka, Mile- obrona w okolicy. Dorównywała słynnej była niesamowita. Gdy dojeżdżaliśmy dy). Z kolei kobiety z małymi dziećmi nik, Mutwica, Polany, Osówka, Wyrka, polskiej samoobronie w wiosce Przebra- do Wyrki, banderowcy, przepuściwszy Polskie krzyże w okolicach Stepania umieszczono w umocnionych okopach Siedlisko, Sosznki, Użanie, Perepsa, że, która zwycięsko obroniła się przed czoło kolumny, zaczęli strzelać z ka- wokół budynku. Na obrzeżach wioski Szymonisko, Wyrobki, Ziwka Nowa zmasowanymi atakami banderowskimi. rabinu maszynowego. I te ich okropne Pierwszy krzyż upamiętniający pole- były zbudowane bunkry stanowiące i Stara, Ostrówka, Osy Bród. Parafia Tam jednak sprzyjała Polakom bliskość krzyki: „Hurra! Bić Lachiw! Rezać la- głych mieszkańców Huty Stepańskiej i główny pierścień obronny. przestała istnieć 19 VII 1943 roku.” miasta i większe możliwości kupowania chiw! Hurra!” okolicznych wiosek stanął na dawnym Po oblężeniu Huty przez banderowców, U dołu wszystkich pamiątkowych tablic uzbrojenia i amunicji od Niemców. W tym momencie mój 10-letni brat, starym polskim cmentarzu z inicjaty- dowództwo nad obroną wioski przejął Janusz Horoszkiewicz umieścił słowa Oddziały UPA, które w niedzielę 11 który zawsze na boisku szkolnym bawił wy gen. Czesława Piotrowskiego. Zo- od rannego Jana Szabelskiego doświad- skierowane do okolicznych mieszkań- lipca 1943 roku dokonały masakry lud- się z chłopakami w strzelców, krzyknął stał poświęcony w 1996 roku podczas czony oficer, Władysław Kochański, ców: „Bracia Ukraińcy - prosimy o ności polskiej w kilkudziesięciu wołyń- do mnie: skaczemy z wozu! I dalej, ni- pierwszej wołyńskiej pielgrzymki kre- który do pomocy miał kilku podofi- opiekę nad tym krzyżem”. Jak mi po- skich wioskach, w ciągu kilku następ- czym taki mały dowódca, rozkazującym sowian, która stacjonowała w Sarnach. cerów rezerwy. Porucznik Kochański wiedział, gdy podczas jednej z poprzed- nych dni zgrupowały się w rejonie Huty głosem mówił: czołgaj się, czołgaj! No W czasie drugiej pielgrzymki (w 1997 przewidział, że Ukraińcy będą pozoro- nich pielgrzymek postawił krzyż z tabli- Stepańskiej. Pogrom rozpoczął się 16 więc, czołgając się, uciekałam od tych roku) postawiono krzyż na dawnym wali atak od strony Stepania po to, by cą pamiątkową w Siedlisku, dodatkowo lipca o godz. 22-giej, kiedy to tysiące strzałów. Do dzisiaj mam na kolanie cmentarzu w Stepaniu, znajdując zresztą ogrodził go metalowymi słupkami i łań- Kresowy Serwis Informacyjny - 15 sierpnia 2011 - strona 21 HISTORIA - WSPOMNIENIA - RELACJE czyną tych bolesnych przypadków na koniach i z ochrypłym okrzykiem do mordowania Polaków potrafiła miały być porachunki osobiste. „Lachy tutaj” mordowali dzieci i ko- karać śmiercią. Mówi pan Kuczek biety, nie oszczędzając nikogo [...]”. Władysław z Gucina: „ [...] miejsco- W tym czasie otwarcie głoszono, że [35] [Gł. K. B. Zbr. p. N. Pol. IV/23] wi Ukraińcy nie brali bezpośredniego każdy kto dopuści się zbrodni i zosta- udziału w wymordowaniu mieszkań- nie schwytany, będzie karany śmier- Ignacego Nieradko, organistę z Okta- ców Gucina ale też nie zrobili nicze- cią za śmierć. Tymczasem napady nie wina, gm. Mikulicze rozebrano do go, aby do tego nie dopuścić. Uwa- ustawały, a wręcz przeciwnie jeszcze naga, przywiązano do drzewa i roz- żam jednak, że opinii o Ukraińcach się nasilały. Ludność polska wciąż palono pod nim ognisko. Zmarł w nie można uogólniać. Znałem wiele była jednak solennie zapewniana o potwornych mękach. Staruszkę No- rodzin ukraińskich, wielu światłych nieistniejącym niebezpieczeństwie. wakowską (ponad 80 lat) z Ułanów- Ukraińców, którzy nie podzielali ów- Widać co innego głoszono, a co in- ki wywleczono z domu, położono czesnych poglądów swoich rodaków. nego czyniono, bowiem napady na na pieńku jej głowę i odrąbano. [36] Terror był jednak zbyt silny i brutalny ludność polską nie ustawały, a od 11 [Zbr. Nacj. Ukr., s. 82] Nie było li- aby mogli mu się otwarcie przeciw- lipca przybrały już całkowicie jawne tości nawet dla rodzin mieszanych. stawić. „ [39] [Gł. K. B. Zbr. p. N. rozmiary ludobójstwa. [30] [Gł. K. B. W przypadku gdy żona lub mąż Pol. IV/14] Zbr. p. N. Pol. IV/6] W obliczu zagła- byli pochodzenia ukraińskiego, ich dy Dominopola i wielu innych osiedli obowiązkiem było zamordowanie Generalnie rzecz biorąc trzeba się z polskich, w nie dotkniętych tragedią męża Polaka lub żony Polki, dzieci tym zgodzić. Wydaje się jednak, że cuchem. Jak się jednak okazało, ogro- dołu tablicy prosi braci Ukraińców tylko polskich osiedlach i koloniach po- rzecz jasna również. Taki był waru- zaważyły tutaj jeszcze inne czynni- dzenie ktoś rozebrał i ukradł - zanim o opiekę nad krzyżem - a nic nie mówi wstała panika. Polacy gremialnie de- nek niejako oczyszczenia własnego ki. Pan Jan Dziuba z Marcelówki gm. jeszcze pielgrzymi odjechali do Polski. o ogrodzeniu”. No więc, dlatego tych cydowali się na opuszczenie swoich i wstąpienia do OUN. W przypadku Werba pisze: „ [...] Z synem Marcza- Bardzo to go wówczas wzburzyło ale nowych krzyży już nie ogradzamy me- domów i ucieczkę do Włodzimierza. odmowy mordowano bez pardonu ków - Aloszą chodziłem przed wojną teraz już humorystycznie wspomina ów talowym płotkiem – ze śmiechem kon- całą rodzinę. Tak zginęła rodzina do jednej szkoły. Kiedy została za- incydent: kluduje mój rozmówca. Ciekawą relację przytacza pan Piotr Ukraińca Władysława Dziducha z mordowana rodzina polska w Cho- -Gdy poszliśmy tam i stwierdziliśmy Rozmowę kończy jednak gorzką reflek- Potapiuk ze wsi Kraki gm. Korytni- Marii Woli gm. Mikulicze, który miał bułtowie, brak ogrodzenia, to przewodniczący sją: „Zostały po nas tylko ugory i puste ca. Możemy się z niej dowiedzieć o za żonę Polkę i wiele innych. [37] Alosza powiedział mi, że nie może- Rady Wiejskiej w Hucie Stepańskiej, tereny. Tam gdzie wymordowali i złupili przebiegu „rozprawy polowej” przed [Zbr. Nacj. Ukr., s. 90-91] Zdarza- my już być dłużej przyjaciółmi. Użył Wiktor Krot, bardzo pomagający mi w nasze wioski – nie ma nic. Tylko pola dużym zgromadzaniem Ukraińców, ły się jednak i takie przypadki, kiedy wtedy następujących słów: ‘ Bo my tych wszystkich upamiętnieniach, filo- zarośnięte chwastami i krzakami. I tylko na której ważyły się losy jego najbliż- ta miłość i więź rodzinna nie była już złożyli przysięgę was wszystkich zoficznie zauważył: „Janusz, niesłusz- wiatr.” szej rodziny. tak mocna, aby wytrzymać tak cięż- wybić. ‘ Z tego co mówił zoriento- nie masz pretensję, bo przecież napis u Warto przypomnieć, że głównym ką próbę i mąż lub żona w obawie o wałem się, że po wsi chodzi chleb, oskarżycielem na rozprawie, był nie swoje własne życie, mordowali swo- w którym przekazywana jest przy- kto inny, tylko jego stryj - lokalny do- ich najbliższych. Niejednokrotnie by- sięga dla Ukraińców, żeby wymor- wódca UPA, który po wcześniejszym wało tak, że podczas pierwszego na- dować polskie rodziny”. [40] [Akta zamordowaniu własnego rodzonego padu na wioskę uprowadzano samych Śledcze OKL/S28/91/In, s. 276–277] OD REZUNO- brata (ojca Piotra), teraz także żądał mężczyzn, rabowano majątek, zabi- Nie mamy powodu, żeby nie wierzyć kary śmierci. [31] [Gł. K. B. Zbr. p. jano wybrane, szczególnie znienawi- panu Dziubie. Nie o to nawet w tym N. Pol. IV/2, s. 8] Podczas napadu dzone rodziny innych pozostawiając momencie chodzi. Faktem jest to, że stosowano różne sposoby uśmierca- w spokoju. W rezultacie pozostali, w nie zawsze, prości Ukraińcy posta- WEGO NOŻA nia ludzi. W Sielcu, gm. Mikulicze większości przypadków decydowali wieni byli nagle przed dramatycznym dla przykładu nie stosowano broni się na opuszczenie swoich domów. wyborem: mordujesz Polaków i jesteś palnej. Niektórzy jednak zostawali. Za co z nami, a jak nie, to jesteś wróg i na- Mordowano siekierami i widłami płacili, niedługo później najwyższą leży ci się śmierć. Wielu z nich ule- NIKT NIE MIAŁ bądź żywcem palono w płonących cenę. Staruszka Michalina Gaczyńska gło po prostu propagandzie nacjonali- zabudowaniach. [32] [Archiwum z Mohylna gm. Werba po pierwszym stycznej, usilnie przekonywującej, że Wschodnie, II/1455, Gł. K. B. Zbr. p. napadzie, gdy wszyscy pozostali przy warunkiem zbudowania niepodległej N. Pol. IV/15, IV/ 31, Zbr. Nacj. Ukr., życiu pakowali się naprędce i ucieka- Ukrainy jest pozbycie się raz na za- s. 43-44] li, zdecydowała się zostać, argumen- wsze Polaków. TA RY Y ULGOWEJ W wielu miejscowościach, jak np. w tując swoją decyzję tym, że staruszki Marii Woli, gm. Mikulicze powtarza- Ukraińcy ruszać nie będą. Wkrótce Milgram dowiódł, że 75% ludzi do- ły się przypadki wrzucania ludzi do potem została zamordowana wraz ze browolnie, a często nawet pomimo NIE BYŁO PRZEPROŚ studni. Czasami były to już trupy, a swoim synem kaleką Ignacym Ga- znacznych wątpliwości natury mo- czasami żywi ludzie, których następ- czyńskim. [38] [Zbr. Nacj. Ukr., s. ralnej, jest gotowych zagrozić życiu dla Polaków. W znakomitym dziele nie pozbawiano życia kamieniami, 134] Wielu Polaków uratowało się innych ludzi, jeśli uznany przez nich Sławomir Tomasz Roch państwa Władysława i Ewy Siemasz- bądź granatami. [33] [Archiwum dzięki temu, że zostali zaalarmowani autorytet w sposób wiarygodny wska- ków: „Ludobójstwo.....” czytamy, że Wschodnie, II/1721, Archiwum pry- odgłosami wystrzałów, bądź krzyka- że im, że to służy rzekomo wyższym Polacy chętnie skorzystali z tej wia- wat. Teresy Radziszewskiej z Zamo- mi mordowanych ludzi, dochodzący- celom. [41] [Przestroga przeszło- Rzezie w powiecie włodzimierskim domości, namęli mąki i powrócili do ścia, Gł. K. B. Zbr. p. N. Pol. IV/36, mi z innej części wsi, a nawet już z ści wskazaniem dla Europy pokoju, nie zakończyły się z końcem tragicz- domów, kładąc się spokojnie spać i IV/64, IV/66, IV/71, Zbr. Nacj. Ukr., gospodarstw sąsiadów. Większość z Oświęcim 1989 r., s. 37] Wydaje się, nego dnia 11 lipca. niczego nie przeczuwając. Wielu było s. 90-91] W ukraińskiej wsi Mokrzec, nich polami i bezdrożami przedosta- że wielu uczciwych Ukraińców, cho- Można powiedzieć, że stanowiły ich przekonanych, że nastąpiła zgoda gm. Werba kowala Aleksandra Funę wała się do miasteczek Włodzimie- ciaż niejednokrotnie musiało to być początek. Przez następne dwa miesią- między Ukraińcami i Polakami. Rano przecięto piłą, pozostałych Polaków rza Wołyńskiego, Uściługa, Sokala sprzeczne z ich sumieniem, przyj- ce w całym powiecie dochodziło do wioska została otoczona, a jej miesz- mordowano w kuźni młotami rozbi- i Kowla szukając tam schronienia. mowało straszny rozkaz mordowania ataków nacjonalistów ukraińskich na kańcy kompletnie wymordowani. jając głowy. [34] [Gł. K. B. Zbr. p. Niektórzy, poukrywani w różnych Polaków za swój święty obowiązek, ludność polską, w różnych miejsco- Akcją dowodził Mikołaj Dembyćki N. Pol. IV/8, IV/9, Zbr. Nacj. Ukr., s. schowkach i schronach dopiero po który muszą wypełnić wobec naj- wościach. Szczególne ich nasilenie ze wsi Krać, a wspomagali go chłopi 73-74] Najczęściej jednak gromadzo- kilku godzinach, a nawet dniach, droższej ojczyzny. Czyniąc to w imię miało miejsce pod koniec miesiąca ukraińscy z innych okolicznych wsi, no całą ludność polską w określonym odnajdywani byli przez żołnierzy z wielkiej idei, jaką było dla nich wal- sierpnia na terenie gminy Olesk i w okrutnych mękach zginęło blisko miejscu, zmuszając zebranych do polskiej samoobrony (z Włodzimie- ka o niepodległe państwo czuli się gminy Werba. 200 osób. kopania dla siebie zbiorowych mogił rza Wołyńskiego, Iwanicz, Bielina). rozgrzeszeni. Doskonale zdawali so- Spośród wielu polskich osiedli zaata- Doprawdy trudno w to uwierzyć, tym (bywało, że doły były już uprzednio Samoobrona przybywając na miejsce bie z tego sprawę nacjonaliści, którzy kowano wtedy także wieś Przewały, bardziej na tamtej ziemi i w tamtych przygotowane) i dokonywano masa- zdarzenia, niejednokrotnie ratowa- pozbawieni jakichkolwiek skrupułów gdzie w kościele zamordowano około okolicznościach, że był to tylko efekt kry. Często powtarzającym się sposo- ła w ten sposób, niejedno istnienie i wyzbyci do cna moralności a priori 70 wiernych zebranych na nabożeń- jakiegoś tylko donosu, nieporozumie- bem pozbycia się ludności polskiej, ludzkie od niechybnej śmierci. Były odpuszczali grzechy. stwie. [28] [Gł. K. B. Zbr. p. N. Pol. nia i chwilowej furii, które można było także zbiorowe spalenie w za- jednak i takie jednostki, które całymi IV/38, IV/69, Zbr. Nacj. Ukr., s. 136] było wyjaśnić i naprawić. Świeża, mkniętych budynkach, którymi naj- tygodniami a nawet miesiącami ukry- Niecodzienny przykład, wyrafino- gotowa mąka znalazła się w ukraiń- częściej były stodoły, kuźnie, domy, wały się w lasach, niedostępnych uro- Jest to fragment opracowania; „ZIE- wania i podstępu, jak wszystko na to skich spichrzach. [29] [Władysław i bądź inne pomieszczenia gospodar- czyskach, na cmentarzach (w Swoj- MIA WŁODZIMIERSKA W DOBIE wskazuje ze strony Ukraińców, przy- Ewa Siemaszko, Ludobójstwo....jak cze. Śmierć w płomieniach poprze- czowie) lub u znajomych Ukraińców, WIELKIEJ PRÓBY W LATACH tacza pan Karol Chwała, który opisu- wyżej, s. 880-881, Gł. K. B. Zbr. p. dzana była najczęściej torturami, a ludzi dobrego serca. Polacy bowiem 1939 – 1944 „ autor: Sławomir To- je zagładę wsi Sokołówka gm. Olesk. N. Pol., IV/2, s. 15, IV/3, Zbr. Nacj. w najlepszym wypadku uderzeniem w obliczu grożącego śmiertelnego masz Roch w całości do przeczytania Przypomnijmy, że jeszcze w lip- Ukr., s. 122] siekierą, bądź postrzałem. niebezpieczeństwa, zwracali się do na; http://wwww.wolyn.btx.pl/ cu 1943 r. upowcy zwołali zebranie zaprzyjaźnionych Ukraińców z proś- Polaków, mieszkańców Sokołówki i Z relacji wynika również, że Polacy Zazwyczaj w drugiej fazie rzezi, bą o pomoc w ukryciu lub ucieczce. Jasienówki (gm. Olesk), w sąsiedniej w wielu regionach, szczególnie na urządzano polowania na tych, którzy I trzeba tu powiedzieć, że w bardzo ukraińskiej wsi Krać i zapewnili, że początku, byli nieświadomi prawdzi- zdążyli się ukryć i przeżyli pierwsze wielu przypadkach ją otrzymali. Była Polacy mogą spokojnie pracować, wych intencji banderowców, którzy minuty napadu. Dla przykładu w Do- to pomoc bezcenna, bo w większości Polecamy nie bać się o swoje życie, bo nad ich wielokrotnie stosując podstęp zwa- minopolu po splądrowaniu mieszkań przypadków ratująca życie ludzkie. bezpieczeństwem czuwają Ukraińcy. biali Polaków, zapewniając ich o swo- wymordowanych w większości Pola- Tym bardziej i to trzeba podkreślić Wyjaśniali, że wieści jakoby Ukra- ich dobrych zamiarach w stosunku do ków, przystąpiono do przeszukiwań szczególnie, że za udzielanie pomo- ińcy mordowali Polaków są rozpo- nich, a później bez pardonu mordo- pozostałych zabudowań gospodar- cy Polakom UPA wymierzała surowe wszechniane przez niemiecką propa- wali wszystkich naiwnych, którzy im skich, sadów i zarośli z nadzieją, że kary, włącznie z karą śmierci. Ale gandę, a Niemcy przebierają się za zawierzyli. Wielokrotnie obiecywano może uda się jeszcze znaleźć jakie- były i takie przypadki, kiedy nawet partyzantów ukraińskich i mordują także, szczególnie młodym chłopa- goś „żywego Lacha”. Jeżeli kogoś dobrzy znajomi okazywali się zwy- Polaków, chcąc w ten sposób skłócić kom, że jeśli się z nimi udadzą to tra- znaleziono nie trzeba dodawać jaki kłymi bandytami, jak dla przykładu Polaków z Ukraińcami. fią do polskiej partyzantki. był jego dalszy los. Pan Bronisław we wsi Smołowa i Zimno, gm. Miku- Ci, którzy uwierzyli, nigdy już nie Kraszewski wspomina: „ [...] Wscho- licze. Dramat rozpoczął się zupełnie nie- wracali. Pan Stanisław Dolecki ze dzące słońce na bezchmurnym niebie winnie gdy 28 sierpnia po zakoń- Swojczowa gm. Werba we wspo- oświetliło na łące miejsca, w których W większości materiałów i opraco- czonych żniwach Ukraińcy kazali mnieniach napisał, że w obliczu po- szukały schronienia osoby cudem wań możemy spotkać się z tezą, że wszystkim Polakom zabrać swoje wtarzających się mordów na ludności uratowane z pierwszej fazy mordu. tak poważny udział w mordach na zboże i pojechać do wsi Stawki i Wła- polskiej, kiedy pytali znajomych par- Bezlitośni bandyci niczym wprawni ludności polskiej był spowodowa- dynopol aby mleć zboże. Tłumaczyli, tyzantów ukraińskich dlaczego giną myśliwi wykrywali miejsca schronie- ny terrorem służby bezpieczeństwa że w tym dniu młyny będą mleć tylko Polacy, najczęściej wymienianą przy- nia Polaków. Uciekających dopędzali UPA, która niepokornych, nieskorych Strona 22 - Kresowy Serwis Informacyjny - 15 sierpnia 2011 HISTORIA - WSPOMNIENIA - RELACJE Samoobrona polska w Ostrówkach i Woli Ostrowieckiej Redakcja ra praca Adama Peretiatkowicza, Polska Ostrówek. Powszechnie uważano, że ny ruch w ukraińskich wioskach tłu- czał, by uciekać do Jagodzina, bo Ukra- samoobrona w okolicach Łucka, Kato- ataku należy spodziewać się ze strony maczono przygotowaniem bliżej nie ińcy zaczęli mordować Polaków w Woli Napisany powyżej tytuł to raczej py- wice 1995, s. 19-27). Sokoła i dlatego Wola Ostrowiecka jest określonej akcji przeciwko Niemcom. Ostrowieckiej. Niektórzy postanowili tanie niż stwierdzenie, bo wymienione Dotychczasowe wyjątkowo dobre i bardziej zagrożona niż Ostrówki. Nato- Resztki czujności rozwiało powszechne ukryć się w zabudowaniach, inni nadal miejscowości praktycznie nie posia- bezkonfliktowe współżycie z okoliczną miast zrezygnowano z wyjazdu kobiet z przekonanie - jak się później okazało dyskutowali i czekali na dalszy rozwój dały oddziałów samoobrony. Mamy ludnością ukraińską nakazywało wie- dziećmi do Jagodzina. fałszywe - że Ukraińcy nie odważą się wydarzeń. tu do czynienia z dwoma zjawiskami, rzyć, że z jej strony nie spotka Polaków Atak Ukraińców poprzedziło kilka zaatakować polskich wsi w ciągu dnia. Gajowy Trusiuk był zdania, że wobec pierwsze to pozytywne nastawienie do nic złego. Także położenie obu wsi przy niepokojących zdarzeń, które zostały Z tymczasowych kryjówek na polach ogromnej przewagi przeciwnika obrona ukraińskich sąsiadów i drugie ściśle uczęszczanym trakcie Luboml-Huszcza, zauważone przez mieszkańców obu wsi, zaczęli wychodzić ludzie. Wszyscy szli nie ma szans powodzenia. To zadecydo- powiązane z wcześniej wymienionym, bliskie sąsiedztwo jednostek niemiec- ale i one nie wywołały pożądanej reak- w kierunku własnych domostw, by tam wało, że schowano posiadaną broń (kil- naiwność Polaków w ocenie sytuacji. kich (stacja kolejowa Jagodzin, Lu- cji, która powinna pobudzić określone odpocząć po niespokojnej nocy. ka sztuk karabinów). Gdy do wsi weszli Lata dobrej współpracy i sąsiedztwa z boml) i wielkość wsi stwarzały pozory zachowanie. W niedzielne popołudnie Najbardziej zmęczeni poszli spać, inni Ukraińcy, pytano ich, co się dzieje. Ci ukraińskimi sąsiadami, nie dopuszczały bezpieczeństwa. 29 sierpnia 1943 r. pastuchy pasący by- krzątali się w obejściach przy codzien- odpowiedzieli, że wszystko będzie po- do głowy takich wydarzeń jakie zasko- Krótko przed napadem por. Kazimierz dło poza Ostrówkami widzieli dziesiątki nym obrządku inwentarza. Zaczął się wiedziane na zebraniu. Dopytywali się czyły nie tylko mieszkańców Ostrówka Filipowicz ps. „Kord”, komendant wozów z uzbrojonymi mężczyznami, normalny dzień pracy. jednocześnie, kto do nich strzelał. (Do i Woli Ostrowskiej, ale bardzo wielu Obwodu AK Luboml przeprowadził in- które jechały do ukraińskiej wioski So- W tym czasie na posterunkach pozosta- Ukraińców strzelał Rafał Kupracz lub innych miejscowości na całym Woły- spekcję placówek w Ostrówkach i Woli kół. Tego samego dnia do sąsiednich li tylko najwytrwalsi wartownicy. Oni Łukasz Trusiuk, który broniąc się przed niu. Dla przykładu przywołamy tu iden- Ostrowieckiej. Stwierdził, że ludność ukraińskich wsi (Sokół, Połapy, Prze- to zauważyli zbliżających się do Woli pojmaniem zdążył wystrzelić kilka razy tyczną sytuację w miejscowości Gaj w była uprzedzona przez księdza Dobrzań- kurka) udało się co najmniej kilka osób Ostrowieckiej uzbrojonych ludzi, któ- z pistoletu, nim został zabity). powiecie kowelskim, którą opiszemy w skiego o możliwości ataku, jednak do- celem załatwienia prywatnych spraw. rzy szli tyralierą. Natychmiast wysłano Stanisławowi Muzyce, byłemu żoł- osobnym artykule. Niestety nie tylko wództwo placówek nie miało należyte- Ludzie ci nie wrócili na noc do domów, w ich kierunku zwiad, na widok którego nierzowi Korpusu Ochrony Pogranicza zwykli ludzie zbytnio zaufali ukraiń- go wyszkolenia i instrukcji na wypadek mimo że nic nie wskazywało na to, iż napastnicy zatrzymali się i przykucnę- udało się przedrzeć przez linię okrąże- skim zapewnieniom, ale i przedstawi- ataku Ukraińców. będą nocować u sąsiadów ukraińskich. li, a po chwili zaczęli biec w kierunku nia. Dotarł on do Nowego Jagodzina, ciel rządu RP. londyńskiego Kazimierz Brakowało również broni, a wartow- Kilku starszych Ukraińców z Równa wartowników. Ci - nie uzbrojeni - wy- gdzie zawiadomił tamtejszą placówkę Banach również to uczynił. Wysłał par- nicy nie stosowali się do podstawowych i Przekurki ostrzegało Polaków przed straszyli się i uciekli. Za nimi wbiegli do AK o napadzie i poprosił o pomoc. W lamentarzystów do kwatery dowództwa zasad służby wartowniczej i dyscypliny. grożącym im niebezpieczeństwem. Ktoś wsi Ukraińcy. drodze powrotnej został zabity koło ce- UPA 7 lipca 1943 Zygmunta Rumela z Odnotowany stan był typowy dla całego inny wspomniał, że w Sokole upowcy Ostrówki i Wola Ostrowiecka zostały gielni. oficerem Krzysztofem Markiewiczem. dawnego powiatu lubomelskiego, gdzie kazali wszystkim młodym mężczyznom otoczone. Na drodze łączącej obie wsie Gdy na placu szkolnym i w szkole ze- Zostali skatowani, a niecałe trzy dni Polacy powszechnie bagatelizowali iść „rezat Lachiw”. stanęły posterunki ukraińskie, które nie brało się dużo ludzi, oddzielono kobiety później zamordowani przez rozerwanie docierające ostrzeżenia o możliwości Doniesiono też, że w Połapach, w cza- przepuszczały nikogo. Prawie do każde- i dzieci, które popędzono do kościoła. końmi w sobotę 10 lipca koło wsi Ku- ukraińskiego ataku. (W. Romanowski, sie prawosławnych uroczystości odpu- go gospodarstwa weszło 3-5 Ukraińców. Przestraszonych i zdezorientowanych stycze koło Turzysk. Polska naiwność op. cit., s. 228, 229 (przypis 48). stowych, pop święcił siekiery i noże na Uzbrojeni byli w broń palną, siekiery, Polaków uspokajano, mówiąc cały czas i zaufanie w ukraińskie dobre intencje W sobotę 28 sierpnia 1943 r. mieszkań- „praklatych Lachiw”. Mówił też w ka- noże i kołki. Informowali, że o godzi- o zebraniu, na którym miały zapaść srogo się zemściły na tych co tak my- cy Ostrówek i Woli Ostrowieckiej zaniu o „żniwach i wycinaniu kąkolu z nie 10 odbędzie się w szkole zebranie, ważne decyzje wiążące się ze wspólną śleli. Wszyscy zapłacili za to najwyższą zauważyli wzmożony ruch Ukraińców pszenicy”. A przy cerkwi prawosławnej na którym muszą być obecni wszyscy walką z Niemcami. Do szkoły w cenę, bo stracili życie. na drogach wiodących do Równa, Po- w Równie został zorganizowany punkt Polacy. Ostrówkach przybiegła dziewczyna, Jak do tego doszło? Dlaczego? Gdzie łap i Sokoła. Szczególnie dużo młodych zborny dla Ukraińców mających brać Jadący z Ostrówek mieszkańcy Woli prosząc o pomoc dla rannej matki. w tym momencie było AK , co zrobi- mężczyzn z niedbale ukrytą bronią udział w rzezi. Ostrowieckiej, którzy nocowali u swo- Ukraiński oficer polecił swojej -sani ło i czego nie uczyniło ? Na te i wiele podjeżdżało furmankami na odpust do Informacje te były komentowane, ale ich krewnych, zostali zatrzymani przy tariuszce, aby opatrzyła ranę. Gest ten innych pytań starali się odpowiedzieć: cerkwi prawosławnej w Połapach. Nie nikt z Polaków nie dawał im do końca cmentarzu parafialnym i zawróceni do podziałał bardzo uspokajająco na zebra- Leon Popek, Tomasz Trusiuk, Paweł wszyscy znali drogę, bo pytali Polaków wiary. Ciągle czekano na bliżej nie okre- wsi. nych. Gdy ktoś nawoływał do ucieczki i Zenon Wira, w opracowaniu pod ty- o właściwy kierunek. Pochodzili z od- ślone zdarzenie, które miało - zdaniem Zawracano także wszystkich próbują- lub obrony, był natychmiast strofowany tułem „Testament Wołyński’. Fragment ległych wsi ukraińskich - Hołowno, Hu- mieszkańców Ostrówek i Woli Ostro- cych przedrzeć się pieszo lub furmanka- przez sąsiadów. Panowało ogólne wręcz dotyczący tej kwestii prezentujemy po- pały, Piszcz, Pulemiec, Rogowe Smola- wieckiej - rzeczywiście ostrzec mi do Jagodzina. przekonanie, że Ukraińcy nie mają złych niżej; ry, Szack, Zabuże. przed zbliżającą się tragedią. Dowódcy Równocześnie obie wsie zostały ostrze- zamiarów. W czasie, gdy Polacy oczeki- Nadeszła niedziela 29 sierpnia 1943 r. placówek wysłali jednak na skraj wsi lane świetlnymi pociskami. Do wali na rzekome zebranie, kopano już w Do wsi docierały wprawdzie informa- Mieszkańcy Ostrówek i Woli Ostrowiec- kilkuosobowe warty uzbrojone jedynie uciekających poza obręb zabudowań kilku miejscach doły, do których wrzu- cje, że gdzieś daleko ukraińscy nacjona- kiej tradycyjnie udali się do kościoła w widły i siekiery. Miały one za zadanie strzelano. Niektórzy z nich zostali zabi- cono później ciała pomordowanych. liści mordują Polaków, ale nie potrafio- parafialnego na nabożeństwo. Podczas obserwować otoczenie - szczególnie od ci. Słychać było jęki rannych i dobija- Mężczyzn i chłopców wyprowadzono no sobie wyobrazić, iż podobna tragedia kazania ksiądz Stanisław Dobrzański strony ukraińskich wiosek, a w przypad- nych. dziesiątkami do zabudowań Trusiuka i może wydarzyć się w Ostrówkach czy poinformował wiernych, iż doniesio- ku zagrożenia atakiem uprzedzić miesz- Niepokojące odgłosy tego, co działo Suszka. Wcześniej Ukraińcy zarządzi- Woli Ostrowieckiej. Tym bardziej że aż no mu, że nad obiema wsiami zawisło kańców Ostrówek i Woli Ostrowieckiej. się na polach, docierały do wsi. li pod karą śmierci oddanie broni, ze- do połowy sierpnia 1943 r. na terenie śmiertelne niebezpieczeństwo ze strony Wieczorem dużo Polaków z obu wsi Wzbudziło to zrozumiały niepokój garków i złota. Przybyły też posiłki w Obwodu AK Luboml panował spokój. nacjonalistów ukraińskich. W czasie opuściło zabudowania i noc spędziło w wśród mieszkańców. postaci dwóch dużych oddziałów uzbro- (Przykładem dobrego współżycia lud- odprawianych nieszporów do Ostrówek kopach zboża, krzakach, brogach lub na Ukraińcy widząc narastający strach jonych w moździerze i karabiny maszy- ności polskiej i ukraińskiej tego regionu przyjechało furmanki kilku uzbrojonych polach. W Ostrówkach warty zatrzyma- wśród Polaków, uspokajali ich mówiąc, nowe. Ludzie przed śmiercią modlili się była odmowa brania udziału w akcjach mężczyzn z placówki AK w Jagodzinie. ły kilka ukraińskich furmanek, które w że nic im się złego nie stanie. Twierdzili, i śpiewali pieśni religijne. Nie wszyst- UPA ze strony mieszkańców wsi Uprzedzili księdza Dobrzańskiego, że nocy jechały rzekomo po siano. Domy- że ich dowódca ma bardzo ważną kich złapanych doprowadzono do szko- nadbużańskich: Bereżce, Bołtuny i Te- przygotowywany jest atak Ukraińców ślano się, że jest to zwiad, który ma za informację do przekazania. Niektórzy ły. Były wypadki, że mordowano Pola- rechy. na obie wsie. (Przekazanie informacji zadanie rozpoznać, czy Polacy przygo- uwierzyli napastnikom i dobrowolnie ków w obejściach, a ciała pozostawiano Jak nigdzie indziej, bezkrwawo koń- zebranych przez wywiad AK było nie- towali się do odparcia ataku. Dłuższy poszli w kierunku szkoły. lub wrzucano do studni. W stercie słomy czyły się nocne kontakty patroli UPA z stety jedyną pomocą, jaką mogły służyć czas radzono, co zrobić z zatrzymanymi Tych, którzy zastanawiali się nad sło- został zauważony ksiądz Dobrzański. placówkami polskiej samoobrony, nie- sąsiednie placówki. Tworzenie oddziału Ukraińcami. Większość była zdania, że wami Ukraińców, siłą wywlekano z Zaprowadzono go do okólnika Trusiuka skorymi do czuwania mimo groźnych lotnego, tzw. Wyodrębnionego Oddzia- nie wolno podejrzanych przybyszów domów i prowadzono na plac szkolny. i tam zamordowano wraz z grupą około wieści o masowych rzeziach Polaków w łu Polskiej Partyzantki dowodzonego wypuścić ze wsi, a niektórzy chcieli Kazano iść wszystkim, nawet starcom i 70 mężczyzn i kilku kobiet z dziećmi. innych powiatach (obwodach AK); przez por. Kazimierza Filipowicza ich nawet zabić. O losie zatrzymanych dzieciom. Uciekających zabijano. Za- Z tego miejsca śmierci ocalały tylko 2 W. Romanowski, op. cit., s. 226, 228) ps. „Kord” rozpoczęto dopiero 1 wrze- zadecydował ksiądz Dobrzański, który równo w Ostrówkach, jak i Woli Ostro- osoby: Józef Jeż i Antoni Ulewicz. Znad W okresie poprzedzającym bezpośred- śnia 1943 r. Do tego czasu na terenie powiedział: „Jeśli nikt was nie rusza, to wieckiej Ukraińcy zachowywali się we- dołu śmierci zostali uratowani przez nio rzeź w Ostrówkach i Woli Ostro- Obwodu AK Luboml nie działał ani je- i wy nie podnoście pierwsi ręki na nie- dług tych samych reguł. Obie akcje były znajomego Ukraińca, który doprowadził wieckiej dało się zaobserwować pewne den polski oddział partyzancki. Dlatego go”. Ukraińców puszczono więc wolno. także zsynchronizowane w czasie. ich do przepustu pod szosą, gdzie kazał działania, które zmierzały do przygoto- też nie było możliwości udzielenia po- Warty z Woli Ostrowieckiej poinfor- W chwili ataku na Ostrówki ksiądz Sta- im schować się. Równolegle z mordowania obrony przed ewentualnym ata- mocy zbrojnej zaatakowanym m.in. mowały, że usłyszały dobiegający z nisław Dobrzański, nauczyciel Michał waniem Polaków zorganizowane grupy kiem. Placówki AK wystawiały syste- Ostrówkom i Woli Ostrowieckiej). Pro- daleka turkot furmanek, które jechały Blat oraz inżynier Jan Niziuk nocowali Ukraińców z sąsiednich wiosek rabo- matycznie warty na obrzeżach wsi. ponowali, aby ratował się i jechał razem w kierunku zachodnim. Około północy w domu Antoniego Ulewicza. Tuż przed wały mienie pozostałe po zabitych. Za- Sporządzono też bardzo ogólny plan z nimi. Ksiądz kategorycznie odmówił, nad ukraińską wsią Połapy została wy- wschodem słońca zauważono, że pali bierano rzeczy znajdujące się w domach obrony, a cenniejsze rzeczy zostały informując o tym postanowieniu zebra- strzelona sygnalizacyjna rakieta. Tylko się polska wieś Jankowce. (Nikt wów- oraz inwentarz żywy. Zdarzało się, że w ukryte. Niektórzy mieszkańcy nie noco- nych w kościele parafian. Powiedział na drodze prowadzącej do Przekur- czas nie wiedział, że Ukraińcy wymor- trakcie rabunku odkrywano schowanych wali w domu, a prawie wszyscy byli wówczas: „Dobry pasterz nie zostawia ki wartownicy naliczyli 46 wozów, na dowali w nocy w Jankowcach niemal ludzi, których na miejscu mordowano. przygotowani do ucieczki, mając spa- swoich owiec na pastwę wilka”. Na- których jechało po 8-10 uzbrojonych wszystkich Polaków - około 100 osób. W zabudowaniach Suszków w Ostrów- kowane najpotrzebniejsze rzeczy. mawiał jednak wiernych, aby kobiety z mężczyzn. Powoziły kobiety, które już W tym samym czasie zamordowali w kach zamordowano przy użyciu siekier, Faktycznie jednak obie wsie nie były dziećmi wyjechały jeszcze tego samego same wracały z końmi do domów. Nikt Kątach około 150 osób, w Borkach oko- wideł i kołków około 100 osób. Dla za- przygotowane do czynnej obrony na wy- dnia na stację kolejową w Jagodzinie, jeszcze nie wiedział, że już zamordowa- ło 60 osób, a w Czmykosie około 250 tarcia śladów zbrodni zabudowania padek napadu. W działalności konspira- gdzie stacjonował oddział niemieckie- no kilka polskich rodzin mieszkających osób). Ci, którzy nie spali, wybiegli z podpalono. (Jeszcze tego samego dnia z cyjnej uczestniczyło (w obu wsiach) go wojska, którego obecność mogła przy drodze na obrzeżach Woli Ostro- domów. Wkrótce do zebranych przyłą- dołu wydobyto ciężko rannego starsze- zaledwie kilkadziesiąt osób. Próba zor- ochronić uciekinierów przed rzezią. wieckiej. czyli się m.in.: go mężczyznę i 14-letniego Bolesława ganizowania samoobrony nie powiodła Mężczyźni zaś po uzbrojeniu się w sie- Nad ranem wszystkie niepokojące od- Ignacy Szwed, Jan i Łukasz Trusiuko- Ulewicza. Obaj zmarli w szpitalu w Lu- się z uwagi na dużą bierność mieszkań- kiery, widły i kosy mieli bronić obydwu głosy ucichły. Zwiedzione tym pozor- wie. Zastanawiano się, jak zachować się bomlu). Gdy wymordowano wszystkich ców i ich powszechne przekonanie o wsi. Wiadomość ta została natychmiast nym spokojem warty opuściły swoje w tej sytuacji i jak przygotować się do mężczyzn, zaczęto w wielkim pospie- braku celowości takich działań. przeniesiona do wszystkich domostw w stanowiska o świcie. odparcia ewentualnego ataku. Mimo chu wypędzać z kościoła kobiety i dzie- (Ostrówki i Wola Ostrowiecka nie były Ostrówkach i Woli Ostrowieckiej. Dowództwo obu placówek, nauczycie- ożywionej dyskusji nie zapadła żadna ci. Było w nim około 300 osób. jedynymi miejscowościami na Wołyniu, Długo trwały dyskusje na temat wypo- le, ksiądz i kilku gospodarzy, których konkretna decyzja. Stanu tego nie zmie- Zbliżało się południe. W kościele roz- gdzie nie udało się przełamać bierności wiedzi księdza, ale jedynym ich skut- darzono powszechnym uznaniem, doszli niło przybycie nauczyciela Jana Lisso- brzmiewał płacz, prośby, błagania i Polaków i pobudzić ich do działania. kiem było spakowanie najpotrzebniej- do wniosku, że krążące wcześniej nia, który był uzbrojony w widły. modlitwy do Boga o ocalenie. W chwili Stan ten był zjawiskiem powszechnym. szych rzeczy przez kilkanaście rodzin z pogłoski o mającym nastąpić ataku Nadbiegł także Józef Jeż z kosą w ręku wyprowadzania wszyscy śpiewali „Pod Cenne uwagi i dane na ten temat zawie- Woli Ostrowieckiej i wyjazd na noc do Ukraińców były fałszywe. Niecodzien- i siekierą za pasem. Już z daleka krzy- Twoją obronę”. Ukraińcy w wielkim po- Kresowy Serwis Informacyjny - 15 sierpnia 2011 - strona 23 HISTORIA - WSPOMNIENIA - RELACJE śpiechu zaczęli pędzić kobiety i dzieci rzają wszystkich wymordować, Polacy rozpoznawczy. Prawdopodobnie wyko- W wyżej zamieszczonym tekście, nie Sztunia, Wydżgowa i wsi Czmykos, w kierunku cmentarza parafialnego w wzajemnie uspokajali się i sprawiali nywał zdjęcia miejsc zbrodni. ma jednak wyczerpującej odpowiedzi zaatakował kolonię Czmykos zamiesz- Ostrówkach. W tym czasie rozległy się wrażenie pogodzonych z losem. Jedynie Ci, którzy ocaleli z rzezi, przedostawa- na postawione we wstępie pytania, dla- kałą wyłącznie przez ludność polską. W serie z broni maszynowej. Do wsi od Stanisław Kruk, Stanisław Pogorzelec li się do Jagodzina, Lubomla lub bez- tego zaprezentujemy jeszcze inny opis okrutny sposób wymordowano ponad strony Równego nadjechali Niemcy, i kilku młodych mężczyzn ukryło się pośrednio za Bug. W Lubomlu Niemcy zdarzeń, w uzupełnieniu tematu. 150 osób. Uratowali się nieliczni. Lu- którzy z dużej odległości ostrzelali na- w przygotowanym wcześniej i dobrze zamknęli uciekinierów w obozie, z któ- Józef Turowski podaje, że „ na terenie dzie ginęli tam gdzie dopadli ich mor- pastników. (Niemcy zostali zawiado- zamaskowanym schronie. Byli uzbroje- rego wywieźli część osób do Rzeszy na powiatu lubomelskiego powstało kilka dercy, w mieszkaniach, na podwórzach, mieni przez placówkę AK w Nowym ni. Zostali jednak wydani przez swoje- przymusowe roboty. Około 30 młodych odcinków AK: na drodze. Uciekających w pole dopa- Jagodzinie). Przestraszeni Ukraińcy go kolegę oraz członka AK - Ukraińca mężczyzn wstąpiło na ochotnika do - Odcinek w Lubomlu (gdzie na 10 tys. dano zabijając siekierami czy widłami. próbowali odpowiadać ogniem, chowa- Użwieja z Lubomla. Wszyscy zginęli w tworzonego przez por. Kazimierza Mieszkańców było zaledwie tysiąc Po- Zginęli przywódcy tamtejszej konspi- jąc się przy tym za kolumnę pędzonych walce. Filipowicza ps. „Kord” i por. Ryszar- laków) obejmujący sąsiednie polskie racji – Wierzbicki z żoną i trojgiem ludzi. Idących zmuszano do szybszego Podczas gdy Ukraińcy wyłapywali i da Markiewicza ps. „Mohort” oddziału osiedla, jak Kąty, Borki i pomniejsze dzieci, zabito Jakubowską oraz wielu marszu. Tych, którzy nie mieli już sił, mordowali mieszkańców Woli AK. (Do tworzonego Wyodrębnionego kolonie. Komendantem miasta miano- innych żołnierzy AK. Nie był to koniec. zabijano po drodze. Niemcy dość szyb- Ostrowieckiej, w zabudowaniach wsi Oddziału Polskiej Partyzantki zgłosili wany został ppor. Ryszard Markiewicz O świcie dnia następnego 31 sierpnia ko zaprzestali ostrzału. Nie mając prze- inna grupa - w tym kobiety i dziewczęta się m.in.: „Marek”. 1943 r. podobny los spotkał ludność wagi liczebnej ograniczyli się jedynie ukraińskie z Hupał, Połap, Przekurki i z Ostrówek - Główny punkt kontaktowy mieścił się polską w: Katach, Ostrówkach, Woli do obserwacji dalszych wydarzeń. Sokoła - rabowała mienie Polaków. W Jan Gracz ps. „Dysk” (poległ 2 kwietnia w mieszkaniu Anny i Czesława Pełków Ostrowieckiej i Jankowcach. Z około Zdarzenie to spowodowało jednak po- trakcie grabieży znajdowano ukrytych 1944 r. w Zamłyniu), koło stacji kolejowej. Sekcją łączników tysiąca ludzi ocalało kilkadziesiąt. W śpieszne wycofywanie się Ukraińców z mieszkańców, których natychmiast Wincenty Kalita ps. „Gąsiorowski”, Mi- kierował Lachor. Woli Ostrowieckiej zginął cały pluton Ostrówek i Woli Ostrowieckiej. Brak zabijano, a ciała wrzucano do studni. chał Kudan ps. „Patyk”, W mieście działały dwie drużyny łącz- konspiracyjny, który na rozkaz dowódcy czasu na szczegółowe przeszukanie Wszyscy napastnicy dla wzajemnego Czesław Kuwałek ps. „Rybka”, ności i wywiadu oraz plutony bojowe, a Jasiączaka chciał podjąć walkę. Uśpiła wszystkich zabudowań ocalił życie rozpoznania mieli podwinięty prawy rę- Tadeusz Kuwałek ps. „Jodła”, także sekcja sanitarna. jego czujność początkowo spokojna ukrywającym się w nich Polakom. kaw ubrania. Jan Lissoń ps. - Odcinek obejmujący wsie położone postawa upowców, zwołujących miesz- Kobiety i dzieci z kościoła w Ostrów- Około godziny 10 Ukraińcy zaczęli „Cień” (poległ 28 czerwca 1944 r. pod na krańcach powiatu graniczące z po- kańców do szkoły na zebranie. Wraz z kach zostały zapędzone pod ukraińską wyprowadzać po 5-10 mężczyzn z bu- Parczewem), wiatem włodzimierskim. Były to ko- innymi mieszkańcami zamknięto ich, a wieś Sokół, gdzie kazano wszystkim dynku i placu szkolnego do odległej o Antoni Łysiak ps.„Grusza”, lonie: Czmykos, Ziemlica, Zamłynie, budynek szkoły oblano benzyną i pod- kłaść się na ściernisku i zabijano następ- około 50 metrów stodoły Strażyca na Józef Łysiak ps. „Komin”, zamieszkane tylko częściowo przez lud- palono. Ludzi próbujących się wydostać nie strzałami z broni palnej i pchnięcia- rzekome badania lekarskie. Na miejscu Jan Muzyka ps. „Michalczuk” (poległ ność polską, a także Rakowiec i Bindu- z płonącego budynku oknami mordowa- mi bagnetów. Przed egzekucją przyje- polecono Polakom oddać broń, złoto i 8 czerwca 1944 r. w Dropiejewiczach), ga położona nad Bugiem na wysokości no seriami z broni maszynowej. Pozo- chał na koniu Ukrainiec, który dowodził zegarki. Bolesław Pradun ps. „Skrzetuski”, Dubienki po drugiej stronie. stałych mieszkańców wsi kierowano do oddziałem UPA. Odczytał wszystkim Następnie kazano wszystkim rozebrać Stanisław Trusiuk ps. „Kowelski” (po- - Odcinek obejmujący wsie Ostrówki i zagród chłopskich, m. in. Do zagrody zebranym wyrok śmierci. Niektóre ko- się do bielizny i przejść na tok. Tam legł 2 kwietnia 1944 r. w Zamłyniu), Wola Ostrowiecka położone nad trak- Aleksandra Strażyca, skąd pod bronią biety rozpoznawały wśród oprawców mordowano uderzeniami siekier, ma- Antoni Uszaruk ps. „Skrzypek”, Stani- tem drogowym Luboml – Huszcza byli wyprowadzani grupami i mordowa- znajomych z pobliskich wiosek. czug, drewnianych kołków w głowę i sław Uszaruk ps. „Kozik”; n/Bugiem w północno-zachodniej czę- ni…(…) Wstrząsające wypadki dwóch Po zakończeniu egzekucji między leżą- przebijano widłami. Ciała układano na- z Woli Ostrowieckiej - ści powiatu - Odcinek obejmujący środ- ostatnich dni oraz spodziewane dalsze ce ciała wrzucono granaty. Sprawdzano stępnie warstwami w wykopanym Piotr Bednarz ps. „Komarczewski”, Jan kowo-zachodni rejon powiatu o naj- krwawe akcje ze strony UPA spowo- także, czy wszyscy zginęli, a dostrzeżo- wcześniej za stodołą dole. W ten sposób Kloc ps. „Cichy”, większym skupisku ludności polskiej, dowały mobilizację polskich sił zbrojnych rannych dobijano. Obrabowano zamordowano około 250 osób - Józef Łysiak ps. „Piątek”, przecięty linią kolejową i traktem drogo- nych obwodu lubomelskiego AK, go- też niektóre zwłoki z cenniejszej odzie- głównie mężczyzn. Z miejsca kaźni Wojciech Palec ps. „Góral”, wym Luboml – Dorohusk – Chełm. Na towe podjąć desperacką obronę.(…) W ży. Po odejściu Ukraińców z pola zaczę- udało się uciec tylko jednej osobie - Franciszek Soroka ps. „Sroka”, północ od stacji kolejowej Nowy Jago- przygotowaniu do walki w Rymaczach li wstawać ci, którym udało się przeżyć. Władysławowi Soroce. Kazimierz Szwed ps. „Sobota”, dzin leżały wsie: Nowy Jagodzin, Stary powołano kierownictwo wojskowe i cy- Niektórzy byli ciężko ranni i wkrótce Po zabiciu wszystkich mężczyzn, do Antoni Waleczek ps. „Gołąb”; Jagodzin, Sawosze, Kupracze i kolonia wilne tworząc bazę samoobrony.” (2) zmarli w pobliżu pobojowiska, inni - po stodoły zaczęto doprowadzać kobiety z z Piotrówki - Piotrówka. Na południe Rymacze, Tere- Można się w tym miejscu pokusić o otrząśnięciu się z szoku - uciekali. dziećmi. Kilka kobiet i dziewcząt próbo- Antoni Kupracz ps. „Czapicki”. bejki oraz kolonie Ostrówki i Ostrowy. małe podsumowanie, które praktycznie Ciała pomordowanych leżały około 3 wało uciekać, ale były powstrzymywa- Był to największy rejon i główna baza już zrobił każdy z czytelników, po za- dni. Gdy zaczęły się rozkładać, upowcy ne przez inne. W jednej z sal lekcyjnych W ciągu kilku dni oddział powiększył konspiracyjna AK. W centrum rejonu w poznaniu się powyższym tekstem. Lud- spędzili z Sokoła tamtejszą ludność, było zgromadzonych około 50 kobiet z się do 80 ludzi, a w marcu 1944 r. - jako Jagodzinie mieszkał i pracował komen- ność cywilna mogła się zastanawiać, która pogrzebała zwłoki w trzech ol- dziećmi. Prosiły Ukraińców o darowa- I batalion 43 ppw składzie 27 Wołyń- dant obwodu AK por. „Kord” – Filipo- wierzyć lub nie wierzyć ukraińskim na- brzymich dołach. nie życia przynajmniej dzieciom. W od- skiej Dywizji AK - liczył około 420 wicz kierując pracami konspiracyjnymi cjonalistom, ale dowództwo AK, prze- W Woli Ostrowieckiej mordowanie Po- powiedzi usłyszały, że wszyscy Polacy ludzi; na terenie całego powiatu: miał zorgani- spało sprawę w całej rozciągłości. Mel- laków przebiegało podobnie jak w zostaną zabici. J. Turowski, op. cit., s. 220; zowanych około 300 ludzi. dunki o mordach, chociażby z pierwszej Ostrówkach. Jednym z pierwszych, któ- Gdy zapełnił się dół u Strażyca, Ukra- W. Romanowski, op. cit., s. 229). (…) W kwietniu 1943 r., w zespole połowy lipca w takiej liczbie i z takim ry zauważył zbliżających się Ukraiń- ińcy zamknęli szkołę, obłożyli ściany W kilka dni po rzezi kilkunastu chłop- działaczy Delegatury doszło do ostrej nasileniem , nie powinny być zlekcewa- ców, był Marian Paszczyk, komendant budynku słomą, obleli benzyną i pod- ców - już częściowo uzbrojonych - uda- różnicy zdań co do dalszych poczynań żone. Wnioski z tego wyciągnęli jednak Związku Strzeleckiego „Strzelec” i do- palili. ło się do Ostrówek i Woli Ostrowieckiej. w zakresie organizacji obrony ludności inni w innych rejonach Wołynia i o tym wódca placówki AK w Woli Ostrowiec- Dodatkowo wrzucili do wnętrza grana- Odnaleźli ranne osoby (m.in. Magda- cywilnej. Por. „Marek” – Markiewicz też będziemy pisać. Na zakończenie kiej. Dostrzegł on, że w pobliżu wsi, w ty. W tym czasie w szkole znajdowało lenę Lewczuk, 70-letnią, niewidomą po porozumieniu się w Kowlu z za- jeszcze zaprezentujemy jeszcze jeden lasku „Dąbrówka” ukryli się napastnicy. się około 150-200 osób. Większość zgi- staruszkę) i pogrzebali część pomordo- stępcą delegata okręgowego Julianem dokument, sumujący wywołany temat. W trakcie ucieczki do wsi został przez nęła od eksplodujących granatów, wiele wanych. Zastrzelili także kilku Ukraiń- Kozłowskim „Cichym” ,proponował nich schwytany i jako jeden z pierw- spłonęło żywcem. Niektórzy próbowali ców, którzy rabowali resztki mienia po niezwłoczne zorganizowanie oddziału W meldunku półrocznym 31 sierpnia szych doprowadzony siłą do szkoły w uciekać przez okna, ale te były obsta- zamordowanych Polakach. partyzanckiego dla ewentualnej obrony 1943 r. gen. Komorowski podsumowu- Woli Ostrowieckiej. Wszystkich miesz- wione przez napastników, którzy strze- Koło cmentarza parafialnego zostali przed terroryzmem nacjonalistów ukra- jąc wydarzenia na Wołyniu stwierdza: kańców wsi i przyległych kolonii lali do wyskakujących. Z tego tragiczne- ostrzelani z daleka przez Ukraińców. ińskich. Wniosek jego jednak nie zyskał „(…) warunki do samoobrony są roz- informowano, że w szkole odbędzie się go miejsca ocalało zaledwie kilka osób, Takie wypady do obu wsi były orga- aprobaty. Obawiano się prowokować paczliwe: wszędzie przemoc okupan- zebranie, na którym miano rzekomo w tym m.in.: Henryk Kloc (ranny i po- nizowane jeszcze kilkakrotnie, przede Ukraińców. Wówczas „Marek” zgłosił ta, (..) przewaga liczebna i uzbrojenie omawiać szczegóły wspólnej walki parzony), Irena Kozłowska, Aleksander wszystkim w celu zdobycia żywności i rezygnację z pracy w Delegaturze, ko- Ukraińców przesądza wynik. Ponosimy Ukraińców i Polaków z Niemcami. Lubczyński, Katarzyna Palec, Jadwiga odzieży. munikując o przejściu do pracy w ko- dotkliwe straty w ludziach mordowa- Mieszkańcy Woli Ostrowieckiej nie Szwed (w ciąży, ciężko ranna). Uciekinierzy z Ostrówek i Woli Ostro- mendzie obwodu AK, gdzie spodziewał nych i wyłapywanych, całe połacią są uwierzyli jednak w słowa napastników i Równocześnie podpalono z czterech wieckiej spotkali się z dużą pomocą się bardziej zdecydowanego działania. ogołacane z elementu polskiego, gdyż we wsi wybuchła panika. Ludzie szukali stron stodołę Jesionka. W płomieniach i mieszkańców m.in. Lubomla i Rymacz, Tam przyjął pseudonim „Mohort”. Jed- reszta pozostałych przy życiu uchodzi w schronienia w zabudowaniach. od kul zginęło tam około 30 osób. Oca- a po zachodniej stronie Bugu - Chełma, nakże i por. „Kord”, komendant obwo- bezpieczne strony” (3) Gdy Polacy wypełnili szkołę i sąsiadu- lały jedynie 2 osoby: Paulina Pogorze- Dorohuska, Okopów, Świerż i Żalina. du, nie był przekonany o potrzebie or- jący z nią plac, otoczył ich kordon lec i ciężko ranna Marianna Soroka. Olbrzymią pomoc wyświadczyli ka- ganizowania oddziału partyzanckiego, 1)WOŁYŃSKI TESTAMENT- Lublin uzbrojonych Ukraińców. Grupę około Po wymordowaniu mieszkańców toliccy księża, w tym: kanonik Stefan aczkolwiek czynił do tego przygoto- 1997 - ISBN 83-908042-1-2 40 kobiet i dzieci, która nie mogła zmie- Ostrówek i Woli Ostrowieckiej kilku- Jastrzębski z Lubomla, Wiktor Kry- wania w poszczególnych placówkach. Wydawca: ścić się w szkole, zaprowadzono do po- osobowe grupy Ukraińców przeczesy- weńczuk z Przewał i Marceli Mrozek Tymczasem każdy dzień przynosił coraz Towarzystwo Przyjaciół Krzemieńca bliskiej stodoły Jesionków - „Witiów”. wały wsie i okoliczne pola, głośno na- z Chełma. Wydawali oni uciekinierom tragiczniejsze wieści o napadach UPA i i Ziemi Wołyńsko-Podolskiej 20-006 Niektórzy rozpoznawali wśród bandy- wołując - po polsku - do wychodzenia z zaświadczenia o tożsamości, rannych mordowaniu całych osiedli polskich, Lublin, ul. Hugona Kołłątaja 5/1b tów sąsiadów z Sokoła, Połap czy Prze- kryjówek. Ci, którzy nie podejrzewając umieszczali w szpitalach, wykupywa- a równocześnie donoszono z terenu o http://superfon.myftp.org: kurki. Kilku mężczyzn (w tym Łukasz podstępu wyszli, byli natychmiast zabili od Niemców uwięzionych, udzielali pojawieniu się licznych grup i oddzia- 2)Józef Turowski – POŻOGA Walki 27 Jesionek i „Martyn”) nawoływało do jani. Ukrytych ludzi wskazywały także schronienia, wspierali materialnie i ży- łów Upa w rejonie Zamłynia, Ziemlicy Wołyńskiej Dywizji AK zorganizowania obrony lub wspólnej Ukrainki, które rabowały mienie pozo- wili. i Oleska. Zagrożenie było bliskie i wy- 3) Armia Krajowa w dokumentach… ucieczki, za co zostali na oczach zebra- stałe po zabitych. W Chełmie Rada Główna Opiekuńcza buchło dnia 30 sierpnia 1943 r., kiedy …,op.cit.,str.68 Za: W. Filarem „Burza” nych zastrzeleni. Mimo tragicznej sytu- Po południu nad Ostrówkami i Wolą urządziła przy ulicy Szkolnej szpital dla pod wieczór oddział UPA, wspomaga- na Wołyniu acji i świadomości, że Ukraińcy zamie- Ostrowiecką krążył niemiecki samolot rannych Polaków z Wołynia.” (1) ny przez nacjonalistów ukraińskich ze Jak to było z piłami na Wołyniu

samoobronie. Antoni Mariański, mieszkaniec Za- BITWA POD GRUSZÓWKĄ smyk, opowiadając o tamtych cza- pokazać zupełnie inną sytuację. udział. Następna przyczyna leżała jowe nastawienie większości środo- sach powiedział:” u nas nie było Bogusław Szarwiło Pogrom ludności polskiej w wy- w naiwnym mniemaniu Polaków, że wisk polskiej ludności. Obawa przed donosicieli”. Myślę ,że to dzięki mienionych miejscowościach , był skoro my Ukraińcom nie zrobiliśmy sprowokowaniem Ukraińców, poja- temu nie wywieziono w głąb ZSRR, GRUSZÓWKA( Groszówka) wieś niczym innym jak „rzezią bezbron- nic złego, to i oni nie mogą nam nic wia się dosłownie w każdej relacji. byłych legionistów i byłych wojsko- i kolonia, gmina Lubitów, powiat nych zaskoczonych ludzi”. Dlacze- uczynić. Pogłębiała to jeszcze bar- Cena za to zachowanie była wysoka, wych . Oni pierwsi zaczęli myśleć o Kowel, województwo wołyńskie. go do tego doszło, mimo tak wielu dziej wiara w pokrętne tłumaczenia za wysoka jak dla ludzi miłujących samoobronie i pierwsi znaleźli się Właśnie pod tą miejscowością, 31 czytelnych sygnałów o zbliżającym samych Ukraińców. Piszę celowo pokój. Nie wszędzie, na Wołyniu, również w konspiracji. Tak zupeł- sierpnia 1943 r. polska samoobrona się niebezpieczeństwie? Dziś można ogólnie o Ukraińcach, nie wyod- jednak ludność polska była taka nie otwarcie samoobrona zasmycka z Zasmyk odniosła pierwsze swoje wyraźnie powiedzieć, że było wiele rębniając nacjonalistów, bo wtedy bierna . Zasmyki i okalające je ko- zaistniała jednak , kiedy przybyła zwycięstwo nad ukraińskimi rezuna- przyczyn, pierwsza z nich był fakt trudno było odróżnić kto jest kim lonie polskie są tu tego najlepszym do Zasmyk, 13-osobowa grupa mło- mi. Celowo po tak wielu relacjach „ogłowienia” polskich środowisk z i to była następna przyczyna braku przykładem. Tu bacznie nadsłuchi- dzieży z Radowicz, w dniu 13 lip- o zagładzie takich miejscowości jak, inteligencji, w tym byłych wojsko- prawidłowego rozpoznania sytuacji. wano tego co się dookoła dzieje i ca 1943r. Radowicze odległe 7km Ostrówki , Wola Ostrowiecka, Gaj , wych, przede wszystkim przez So- Najważniejszym powodem biernego może nie od razu, bo sceptyków też od Zasmyk, wieś z której , 10 lipca Budy Ossowskie , czy innych ,chcę wietów a i Niemcy mieli w tym swój czekania na to co będzie, to poko- nie brakowało, ale zaczęto myśleć o wyruszył w swoją ostatnią tragiczną Strona 24 - Kresowy Serwis Informacyjny - 15 sierpnia 2011 HISTORIA - WSPOMNIENIA - RELACJE podróż por. Zygmunt Rumel, komen- chy”. Oczywiście , że nie obyło się dant BCh na Wołyń i jego oficer do bez ofiar, zginął jeden partyzant i zleceń specjalnych por. Krzysztof dwóch zostało rannych. Przywołam Jak to było z piłami na Wołyniu Markiewicz. Śmierć parlamentarzy- tu ponownie słowa Feliksa Budzisza Dymitr Bagiński słuszność zaprzeczeń Hrycaka. Jeden świa- Iwan Oksiutycz, Ukrainiec przecięty piłą stów i krwawe wydarzenia z 11 lipca : „w bitwie tej poległ, Stasio Ro- dek może się mylić, ale nie kilkudziesięciu! przez swego bratanka Lońkę, członka (krwawe mordy w kościołach :Po- mankiewicz. Jego śmierć przeżyli- Dlaczego z czasów, gdy ludzie ginęli milio- eczytałem wiele wspomnień świadków, UPA, za odmowę udziału w mordach Pola- ryck, Kisielin, Krymno, Zabłoćce, śmy głęboko. Na pogrzeb 1 września nami, w pamięci ludzkiej pozostaje żywe – które pełne są wstrząsających faktów nt. ków, wieś Klewieck, pow. Kowel, Wołyń, Chrynów ) spowodowały,zarządze- przybyły tłumy uciekinierów i miej- co więcej wciąż budzi kontrowersje i boli zwyrodnienia banderowskiego „ruchu wy- jesień 1943 [12] nie przez por. „Znicza” (Henryka scowej ludności. Ks. M. Żukowski jak niezagojona rana – wspomnienie „wy- zwoleńczego”, jak choćby to… Nadratowskiego) dowódcy miejsco- wygłosił płomienne kazanie. Oznaj- darzeń” na Kresach Południowo-Wschod- W pewnej chwili jeden z bandytów powie- Maria Sudoł, lat ok. 23, las świniarzyński wej konspiracji, o ewakuacji pol- mił, że za chwilę uderzy dzwon, nich, gdy Organizacja Ukraińskich Na- dział do drugiego: „daj niż, ja jemu jazyk k. Wierbiczna, pow. Kowel, 6.09.1943 [13] skich rodzin do Zasmyk. Przejazd ukryty i milczący od 17 września cjonalistów i Ukraińska Powstańca Armia wyriżu (daj nóż, ja mu język wyrżnę)”. odbywał się przez ukraińskie wsie, 1939r. Kapłan obwieścił również oraz bojówki chłopstwa ukraińskiego zabi- Kiedy podano mu duży nóż rzeźnicki, Żona Bolesława Czelebąka w stanie od- dlatego wyciągnięto broń i utworzo- dla pokrzepienia serc skazanych na ły „zaledwie” 120-200 tysięcy ludzi? jedną ręką chwycił mnie za brodę, a w miennym, kolonia Gaj, pow. Kowel, no konny oddział konwojujący jadą- zagładę – powstanie skrawka wolnej Przyczyn jest wiele, a jedną z nich jest po- momencie, kiedy zbliżał nóż do mojej twa- 30.08.1943 [14] ce wozy. Polski: Rzeczpospolitej Zasmyc- wszechne bestialstwo oprawców dążących rzy, został wywołany przez prowidnika do Po drodze przytrafiło się nawet spo- kiej.” Ludność polska , zarówno do tego, by nie tylko zabić, ale i zadać ofia- wyniesienia dużego kosza [z rabowanymi „...jedną z kobiet (nazwisko panieńskie Mi- tkanie z upowskim oddziałem ( czo- miejscowa jak i uciekinierzy z tere- rom jak najwięcej cierpień. Jak powiedział rzeczami – D.B.]. (...) Po wyniesieniu ko- chałowska) przerżnięto piłą”, Huta Stara, tą) ćwiczącym musztrę, tyle, że za- nów opanowanych przez upowców, ostatnio dowódca samoobrony Rybczy na sza bandyta wrócił do mnie, ale już nie z pow. Krzemieniec, Wołyń, kwiecień 1943r. miast broni mieli kije. poczuła się pewniej i wreszcie bez- Wołyniu, Jan Niewiński, żołnierze jego nożem, tylko z naganem w ręku i z odległo- [15] Ukraińcy byli zaskoczeni pojawie- pieczniej. Zwycięstwo to miało rów- placówki wspólnie modlili się o śmierć od ści około 30 cm od mojej głowy wycelo- niem się polskiego zbrojnego od- nież olbrzymie znaczenie dla wielu kuli – uważaną za śmierć dobrą – a błagali wał do mnie. Patrzyłem w lufę rewolweru i Staniszewski (imię nieznane), na terenie działu i bez przeszkód przepuścili w okolicznych kolonii polskich, jak o uchronienie od śmierci w męczarniach ogruchowo odchyliłem głowę. W tej samej pow. krzemienieckiego, Wołyń, zima 1943 kierunku jazdy. W samych Zasmy- Janówka, Radomle i inne znajdujące za przyczyną ukraińskich nacjonalistów. chwili padł strzał. Nie straciłem przytom- lub 1944r., [16] kach, mieszkańcy również byli za- się w zasięgu działania zasmyckiego To właśnie odczłowieczenie napastników ności, gdyż pocisk trafił tuż za uchem i skoczeni przybyciem oddziału z ośrodka. To w tych wsiach powsta- – czasem we wspomnieniach świadków przeszył kark. Chcąc uniknąć „popraw- Jan Matyszczuk, lat 40, zabity widłami, a odkrytą bronią, co oczywiście u nie- ły oddziały samoobrony tworzące uznawanych za diabły, a ich dzieło za ki”, zwaliłem się pod stół i postanowiłem następnie porżnięty na kawałki. Terebejki, których wzbudziło nie zadowolenie. sieć wzajemnej współpracy . W dwa piekielne – którzy napadali na zazwyczaj udawać martwego. (Bolesław Sienkiewicz pow. Luboml, Wołyń, sierpień 1943 r., [17] Tu też padły wcześnie wymieniane dni po boju pod Gruszówką bande- spokojną i nie spodziewającą się złego „Żuraw”, komendant placówki AK w Cie- zwroty, ”po co drażnić Ukraińców rowcy napadli na duża wieś polską ludność, powodowało szok „od którego mierzyńcach, pow. Przemyślany, Tarnopol- Stanisława Sawicka, lat 37,kolonia Alek- ”! Zdecydowana większość na czele Wierzbiczno. Wymordowali kilka- siwiały młode dziewczęta”, jak wyraził skie) [1] ...lecz dotychczas rzeczywiście nie sandrówka, pow. Łuck, Wołyń, maj 1943 z proboszczem ks. M. Żukowskim naście rodzin, ale część zdołała się się pisarz Jarosław Hałan. Owo dotknięcie odnalazłem nigdzie zeznania mówiącego r., [18] jednak podjęła trud tworzenia samo- schronić do Osiecznika , również absolutnego Zła, które często miało twarz wprost: „byłem/byłam świadkiem przeci- obrony. W tym czasie poszła wieść zamieszkałego przez Polaków. Spo- niedawnego dobrego sąsiada, spowodowa- nania człowieka piłą...”. Są jednak przeka- 9 osób z rodziny Piwowarskich (Piwow- po ukraińskich wsiach, jak opowia- dziewano się lada moment napadu i ło u ofiar nieukojony ból i jest przyczyną zy o istnieniu takich osób: np. w Nakwaszy skich?), kolonia Marianówka, pow. Łuck, dał mi Ryszard Romankiewicz: „ na tą wieś, ale oddział „ Jastrzębia” sprzeciwu wobec prób wrzucenia „tragedii (Tarnopolskie) przecięcie piłą Rozalii Wró- 2.06.1943 [19] wójt ukraiński w Turzysku, ogłosił śmiałym atakiem odrzucił siły upo- wołyńskiej” na półkę ze sprawami „zała- blewskiej odbyło się na oczach jej córki Janina Polewa, lat 15, Dermanka, pow. na sesji sołtysom, że Romankiewicze wskie i dokonał ewakuacji miesz- twionymi odmownie”. Stefanii Petrasz. W Hucisku (Lwowskie) Łuck, Wołyń, 10.04.1943 r. [20] wywieźli do Zasmyk dwa wozy pełne kańców do Zasmyk. W ten sposób Temat okrucieństwa i tortur poruszałem nie Józef Doskoczyński został przerżnięty na broni ręcznej i maszynowej”. Tego rosła również legenda „Jastrzębia” i raz. Celowo pomijałem jednak sprawę chy- oczach mdlejącej żony. W kolonii Gaj na żona Franciszka Kwiatkowskiego, kolonia rodzaju pogłoski rozsiewali i Pola- jego oddziału. W okolicy 7 września ba najbardziej makabrycznej zbrodni, jaką Wołyniu ukryty w schronie Bolesław Cze- Nowa Ziemia, pow. Łuck, Wołyń, 1943 r., cy, by wywołać większy respekt do dowództwo UPA w Tuliczowie po- było przeżynanie ludzi piłą. Jest to temat lebąk słyszał, jak przepiłowuje się jego [21] słabej wówczas samoobrony. Takie nownie dokonało koncentracji swo- wart osobnego poruszenia – i czas na nie żonę. przerośnięte wieści prawdopodobnie ich sił w liczbie 3000 uzbrojonych dzisiaj. Istnieją ponadto świadectwa osób, które M.P. Ilczuk, Ukrainiec, okolice Tuczyna, były jedną z przyczyn, że upowcy nie „striłciw” plus artyleria. Ta liczba Sprawa pił budzi skrajne emocje. Z jednej widziały „efekty” działalności upowskich pow. Równe, Wołyń, 1944 r. [22] zaatakowali Zasmyk jak planowali wyraźnie wskazuje na fakt liczenia strony rżnięcie piłami przedstawia się tak, katów: w drugiej połowie lipca. Tym cza- się z bardziej z legendą niż faktycz- jakby niemal każdy Wołyniak został prze- My weszliśmy [do Gaju, Wołyń – D.B.] gajowy i jego żona (NN), Chinocze, pow. sem w nocy z 16 na 17 lipca przybył ną siłą zasmyckiej samoobrony. Tym rżnięty piłą. Z drugiej strony pojawia cał- od strony północnej. Po lewej stronie w Sarny, Wołyń, czerwiec 1943 [23] do wioski por. „Jastrząb” z kilkoma razem jednak, nie doszło do zagłady kowita negacja. Oto jej przykłady: środku wioski była szkoła, a za nią pro- partyzantami z Kowla. Oddział sa- dzięki zbiegowi okoliczności i poja- Kolejna czarna legenda brzmi: na Wołyniu stopadle do drogi strzelnica (...). (...) cały Józef Ejsmont, okolice Antonówki, pow. moobrony po woli, ale rozrastał się wieniu się Niemców szukających za- Ukraińcy cięli Polaków piłami. Tymcza- wykop strzelnicy był zapełniony zwłokami Sarny, Wołyń, przed 13-14.06.1943 [24] i nabierał wojskowego charakteru. pasów zboża. Starcie upowskich sił sem nie stwierdzono ani jednego takiego pomordowanych Polaków na wysokości 1 Ukraińscy nacjonaliści zaniepoko- z niemieckim wojskiem zapewniło przypadku. Wszystkie osoby powtarzające m. (...) Dookoła leżały porzucone narzędzia ksiądz Karol Baran, lat 61, Stężarzyce, jeni rozwojem sytuacji podjęli próbę na jakiś czas spokój w okolicy. Na takie informacje słyszały je od kogoś inne- zbrodni: siekiery, widły, motyki, piły, drągi pow. Włodzimierz Wołyński, 12.07.1943 rozpoznania sił polskiej samoobro- początku października 120 osobowy go. Świadków naocznych nie ma, piły są i inne – wszystkie we krwi. (ze wspomnień [25] ny. Używając podstępu, proponując oddział „Jastrzębia” wykonał rajd prawdopodobnie mitem. (Jarosław Hrycak, Stanisława Pachli, pogrubienie moje) [2] „dogawory” w sprawie wspólnej demonstracyjny przez ukraińskie ukraiński historyk, Gazeta Wyborcza nr 23 albo: - Po wyjściu z piwnicy, to co zobaczy- Piotr Bronicki (Branicki), kolonia Sta- walki z Niemcami, odwiedzali co wsie w kierunku Buga. z dnia 27-28.01.2001) łam, było straszne. Wszystkie domy były nisławów, pow. Włodzimierz Wołyński, kilka dni Zasmyki. Nikt jednak nie Był to następny psychologiczny ma- Osobiście pamiętam nawet artykuł w GW, spalone, mężczyźni którzy schwytani przez 29.08.1943 [26] wierzył w „chachłackie gadanie”, ale newr ostudzający zapędy upowskich w którym pewien dziennikarz, bodajże banderowców zostali zamknięci w jednej prowadzono z Ukraińcami rozmowy, zagonów śmierci. Bitwa pod Gru- Marcin Wojciechowski, opisywał swoje ze stodół i tam dokonano masakry. Odcięto kowal Aleksander Funa, lat 40, Mokrzec, grając na czas. szówką, to początek chwały zasmyc- uczestnictwo w warsztatach, które nauko- im uszy, nosy, wydłubano oczy, niektórych pow. Włodzimierz Wołyński, czerwiec 19 sierpnia do Zasmyk przybył na- kiego ośrodka samoobrony i jedna z wo udowodniły mit o piłach na Wołyniu. przecinano piłą stolarską, odrąbywano 1943 [27] stępny oficer z Kowla, cichociemny najwspanialszych kart historii samo- Taki naukowy negacjonizm doprowadził ręce i nogi, rozpruwano brzuchy (...). (z por. Michał Fijałka „Sokół”, któ- obrony polskiej na Wołyniu. do tego, że mógł grzmieć red. Smoleński relacji Zyty Malec, Hucisko, Lwowskie, „7 czerwca 1943 r, na cmentarz we Wło- ry rozpoczął tworzenie następnego W materiałach ukraińskich odno- potępiając antyukraińskie stereotypy w 12.04.1944, pogrubienie moje) [3] dzimierzu zwieziono liczne zwłoki okrut- oddziału. Kiedy „dogawory” nie towano: ”Do najpotężniejszych polskim społeczeństwie: ... nacjonaliści, W końcu, istnieją dowody zdjęciowe. nie pomordowanych w okolicy Polaków. przyniosły oczekiwanego rezultatu, polskich baz samoobrony można mordercy, hajdamaki, piłami rżnęli, żyw- Uwaga, widok jest makabryczny: /link Były to kobiety z obciętymi piersiami i upowcy postanowili w zdecydowany zaliczyć te, które powstały miej- cem palili, pacyfikowali Powstanie itd., itp. Piły na Wołyniu – a także poza nim! – były rozciętymi brzuchami i przecięci na pół sposób pozbyć się Polaków w oko- scowościach Przebraże (do1921 – (GW z 10.01.2001, pogrubienie moje) więc faktem. Może nie były tak powszech- mężczyźni.” [28] licy. Zaplanowali napad na Zasmy- Przebrodź) w regionie łuckim, Huta Trochę rozumiem takie postawy. Wystar- ne, jak niektórzy uważają, ale jednak praw- ki, ściągając do Gruszówki co naj- Stepańska i Huta Stara w regionie czy przeprowadzić na sobie test – zadać da wydaje się inna niż twierdzili prof. Hry- jeniec sowiecki o imieniu Tichon, który mniej dwie dobrze uzbrojone sotnie i kostopolskim, Pańska Dolina regio- sobie pytanie, czy byłoby się zdolnym, cak i redaktorzy GW. oświadczył, że nie wierzy, by Ukraina stała znaczną ilość „czerni”, czyli siekier- nie dubieńskim, Zasmyki w regionie oczywiście w skrajnych warunkach, do rą- ______się samostijna, Tajkury, pow. Zdołbunów, ników. Mieli zdecydowana przewa- kowelskim….”(1) Jest to przykład , bania człowieka siekierą czy sieczenia go Poniżej przedstawiam listę męczenników Wołyń, 1943 r. [29] gę na zasmycką samoobroną i polscy kiedy tak nie wielu ratowało życie czymś ostrym – i – do rżnięcia go piłą. O ile wołyńsko-małopolskich zamordowanych dowódcy zdawali sobie doskonale tak wielu i „niemożliwe stawało się wydaje się, że np. w samoobronie człowiek przez przecięcie piłą. Niech posłuży jako Antoni Podskalny, lat 44, wieś Cygany, sprawę. Obrona była niemożliwa, możliwe”. Szczegółowy opis bitwy jest zdolny do wielu rzeczy – ba, wspiera tu pomoc naukowa dla wyżej wymienionych. pow. Borszczów, woj. tarnopolskie, 1945r., nie było żadnych szans, pozostał tyl- jest w trakcie opracowania i znajdzie go kultura, wszak uważano kiedyś rąbanie [30] ko atak. swoje miejsce wśród wspaniałych i sieczenie ludzi za zajęcia rycerskie! – to Nieznana kobieta w kolonii Konstanty- Po naradzie podjęto decyzję wyprze- kart historii Wołynia. wyobrażenie sobie siebie przecinającego nówka, pow. Dubno, Wołyń, sierpień 1943 dwie polskie nauczycielki [NN], wieś Za- dzenia upowskiego ataku i zaatako- Zapewniam tu wszystkich moich człowieka na pół, przyprawia już o mdło- [4] ojciec Tomałówny (imię nieznane), wieś łucze, pow. Borszczów, woj, tarnopolskie, wania zgrupowania UPA wcześniej. rozmówców i świadkom tamtych ści. Jest to bowiem zajęcie wyłącznie ka- Zastawie, pow. Horochów, Wołyń, między październik 1944 [31] Wzięło w tym udział około 50 żoł- zdarzeń którzy wspominali tamten towskie… Co więcej, wymagałoby ono kwietniem a lipcem 1943 [5] nierzy samoobrony, podzielonych czas i tamtych bohaterów. Pamięć pewnej premedytacji, wręcz organizacji, rodzina Sikorów, wieś Nakwasza, pow. na dwie grupy. Obeszli nocnym tych co oddali swoje życie i tych co której normalny człowiek psychicznie Piotr Stasiuk, ojciec Feliksa, kolonia Dąbro- Brody, woj. tarnopolskie, 26.12.1943 [32] marszem upowców i zaatakowali od wtedy ratowali dziesiątki innych ist- mógłby nie wytrzymać. Tak więc nie dzi- wa, pow. Horochów, Wołyń, 24.08.1943 [6] tyłu, czyli tam, gdzie nikt ich się nie nień pozostanie utrwalona na zawsze wię się, że trudno uwierzyć, szczególnie Rozalia Wróblewska, lat ok. 60, wieś Na- spodziewał. Efekt zaskoczenia i de- w gorących słowach i myślach. Na- Ukraińcowi, z wyższych sfer, w „piły na Antoni Kawarski, kolonia Jachimówka, kwasza, pow. Brody, woj. tarnopolskie, terminacja polskiej samoobrony spo- dal jeszcze zbieram strzępy informa- Wołyniu”. pow. Horochów, Wołyń, lipiec 1943 [7] luty 1945 [33] wodowały, że „niemożliwe stało się cji i nazwiska uczestników tej bitwy, Tymczasem według moich, niepełnych możliwe”. Zwycięstwo było totalne i dlatego jeżeli tylko ktoś z czytają- jeszcze rachunków, opracowania dotyczą- Stefan Uleryk, wieś Tumin, pow. Horo- Michał Popiel i jego syn, wieś Łapszyn, nie tylko w tym dniu, bo znów legen- cych cokolwiek może wiedzieć pro- ce ludobójstwa OUN i UPA na Wołyniu i w chów, Wołyń, sierpień 1943 [8] pow. Brzeżany, woj. tarnopolskie, początek da o zasmyckiej samoobronie urosła szę o kontakt przez pocztę redakcyj- Galicji (Małopolsce) Wschodniej wymie- stycznia 1944 [34] jeszcze bardziej. Feliks Budzisz ną lub telefon stale zamieszczany w niają 49 osób zabitych poprzez przecięcie Antoni Rudnicki, s. Franciszka, lat 28, ko- mieszkaniec Radowicz powiedział naszym serwisie. piłą, plus kilka przypadków, w których lonia Podsielecze, pow. Kostopol, Wołyń, Misa… brat Marii – Ukrainiec, inwalida, mi;” Dzięki zwycięstwu wielu pol- liczba osób nie jest sprecyzowana. Spośród 20/21.07.1943 [9] wieś Jurkowce, pow. Kopyczyńce, woj. skim rodzinom z Radowicz, w tym i tych osób, 21 jest znanych z imienia i na- tarnopolskie, 1945 r. [35] nam z mamą i siostrą(ojciec był już zwiska, 20 tylko z nazwiska, 1 osoba tyl- „jeden z mieszkańców” wsi Mały Porsk, w samoobronie)udało się bez więk- 1) Tragedia Wołyńska w latach ko z imienia. Tylko 7 osób jest całkowicie pow. Kowel, Wołyń, 1943r.[10] Wiktor Kopociński, 17 lat, Krosienko, szych przeszkód uciec do Zasmyk. 1943-1944,: poszukiwania pomiędzy anonimowych. Tak dokładna znajomość pow. Przemyślany, woj. tarnopolskie, Dla ludności polskiej, wątpiącej już „dwoma prawdami”. ich personaliów (dla porównania: znamy Polak (NN) w kolonii Popielówka, pow. 17.01.1944 [36] w przetrwanie, zwycięstwo w Gru- Igor Iljuszyn nazwiska tylko ok. 1/3 wszystkich ofiar Kowel, Wołyń, lipiec 1943 [11] szówce było źródłem nadziei i otu- OUN-UPA) każe zacząć powątpiewać w ksiądz (kleryk?) Florek, pocięty piłą za Kresowy Serwis Informacyjny - 15 sierpnia 2011 - strona 25 HISTORIA - WSPOMNIENIA - RELACJE skrytykowanie sprawców mordu z 17. „...kilku z nich [mężczyzn-Polaków] dobójstwo dokonane przez nacjonali- [15] tamże, s. 448 [33] tamże, s. 77 i 591 stycznia (patrz wyżej). Na drugi dzień na oczach kobiet i dzieci [upowcy] stów ukraińskich na ludności polskiej [16] tamże, s.483 [34] tamże , s. 116 podrzucono do wsi jego pocięte piłą żywcem przerżnęli piłami na pół (...)”. Wołynia 1939-1945”, Warszawa 2000, [17] tamże, s.500 [35] tamże, s. 234 zwłoki. Krosienko, styczeń 1944. [37] Wśród nich Józef Doskoczyński [42] i s. 1149 [18] tamże, s. 553 [36] tamże, s. 779 Antoni Gryglewicz, lat 46 [43], Józef [3] S. Siekierka, H. Komański, K. Bul- [19] tamże, s. 573 [37] tamże, s. 293 i 779] ksiądz Karol Procyk, proboszcz w Ba- Podkowicz i Paweł Mulik44 – Hucisko, zacki, “Ludobójstwo dokonane przez [20] tamże, s. 588 [38] tamże, s. 825 worowie (Tarnopolskie) prawdopodob- pow. Bóbrka, woj. lwowski, 12.04.1944. nacjonalistów ukraińskich na Polakach [21] tamże, s. 591 [39] S. Siekierka, H. Komański, E. Ró- nie przecięty piłą po porwaniu do lasu, ___ w województwie lwowskim 1939- [22] tamże, s. 727 żański, “Ludobójstwo dokonane przez listopad 1943 [38] 1947”, Wrocław 2006, s. 54 [23] tamże, s. 798 nacjonalistów ukraińskich na Polakach Opublikowane; http://65-lat-temu.sa- [4] W. Siemaszko, E. Siemaszko, „Lu- [24] tamże, s. 811 w województwie stanisławowskim małżeństwo Wizer (60 i 65 lat), Karo- lon24.pl/114661,jak-to-bylo-z-pilami- dobójstwo…”, s. 77 [25] tamże, s. 849 1939-1946”, Wrocław 2007, s. 397 lówka, pow. Rohatyn, woj. stanisła- -na-wolyniu [5] tamże, s.136 [26] tamże, s. 883 [40] tamże, s. 690 wowskie, 3.05.1944 [39] [6] tamże, s. 153 [27] tamże, s. 928 [41] tamże, s. 123 Źródła: [7] tamże, s. 156 [28] tamże, s. 952 [42] J.Węgierski, “W lwowskiej Armii Jan Zalewski, lat 49, Bohorodyczyn, [8] tamże, s. 170 [29] tamże, s. 995 Krajowej”, Warszawa 1989, s. 109 pow. Tłumacz, woj. stanisławowskie, [1] H. Komański, S. Siekierka, „Ludo- [9] tamże, s. 315 [30] H. Komański, S. Siekierka, „Ludo- [43] S. Siekierka, H. Komański, K. Bul- 19.03.1944 [40] bójstwo dokonane przez nacjonalistów [10] tamże, s. 334 bójstwo dokonane przez nacjonalistów zacki, “Ludobójstwo dokonane przez ukraińskich na Polakach w wojewódz- [11] tamże, s.350 ukraińskich na Polakach w wojewódz- nacjonalistów ukraińskich na Polakach Jan Skiba, Dźurków, pow. Horodenka, twie tarnopolskim 1939-1946”. Wro- [12] tamże, s. 375 twie tarnopolskim…”, s. 33 w województwie lwowskim…”, s. 20 woj. stanisławowskie, 1943r. [41] cław 2006, s. 791-792 [13] tamże, s. 391 [31] tamże, s. 56 [44] tamże, s. 47 [2] W. Siemaszko, E. Siemaszko, “Lu- [14] tamże, s.395 [32] tamże, s. 591 GRUZ Z PAŁACU POTOCKICH W STANISŁAWOWIE NA BUDOWĘ UKRAINY Aleksander Szumański ce do całkowitych zniszczeń struktural- „mrówek” / legalnych przemytników /, roku – z rozkazu Hitlera palenie stosów Ukraińcom, którzy padli jako ofiary pol- ny budowli. słyszymy : „my was do tiurmy”, ale „re- naukowych książek. skiego terroru, oraz okupacji ziem ukra- Jałtańsko-teherańskie państwo Ukraina buchy” nie dajemy. Czas oczekiwania ińskich w XX wieku, osądzenia prze- usiłuje budować swoją historię, czyli Dopełnieniem dramatu technicznego na przekroczenie granicy w Medyce „ w Akcja zniszczenia profesora Dmytra To- stępstw polskich formacji zbrojnych, samo kwalifikuje się do rozbiórki. W miasta jest całkowity brak kanalizacji te i we w te” średnio 10 godzin. Po prze- karczuka przez ukraińskich faszystów w tym Armii Krajowej, anulowania rdzennie polskim Lwowie nie istnieją ogólnospławnej, Wody opadowe pod- kroczeniu granicy z Ukrainą podróżni z OUN – UPA, jako żywo przypomi- uchwały Sejmu RP z 15 lipca 2009 roku żadne historyczne ślady państwowo- mywają fundamenty, skutecznie wymy- nagle znajdują się w latach 50 ubiegłego na fanatyczną agitację komunistyczną dotyczącej „znamion ludobójstwa”. ści ukraińskiej, przy spotykanej na wając spod nich cząsteczki gruntu. wieku. Henryka Hollanda i Ireny Rybczyńskiej, „Swoboda” nie zmieni podejścia do każdym kroku polskości, tego niegdyś rodziców Agnieszki Holland - pary sta- ukraińskich bohaterów nieakceptowa- wspaniałego miasta, pięknego, boga- Włodarze, wszak nie gospodarze miasta To miasto widniejące jeszcze na liście linowców z zajadłością uczestniczących nych w Polsce i będzie protestowała tego, dumnego ze swojej polskości. wykonali we Lwowie, zapewne nie ba- Światowego Dziedzictwa Kulturowego w bolszewickich nagonkach na nonkon- przeciw polskim inicjatywom doty- Dzisiejszy, ukraiński Lwów, to nędza, gatelnym kosztem, malowanie podmu- i Przyrodniczego Ludzkości z obiektami formistycznych naukowców - m.in. w czącym tragedii wołyńskiej – uważa brud, umierające miasto z kamienica- rówek kamienic w kolorze popielatym objętymi szczególną ochroną międzyna- haniebnym donosie na wybitnego pol- Askold Jeriomin – zastępca redaktora mi, które w swoich monumentalnych, zakrywając „malunkiem” ślady wilgoci rodowej organizacji Unesco, filii ONZ, skiego naukowca - profesora Władysła- naczelnego lwowskiej gazety „Wysoki niepowtarzalnych urbanistycznie cią- i zagrzybienia. I na tym oszustwie bu- ze względu na unikatową ich wartość wa Tatarkiewicza. Zamek”. gach, zagrażają istniejącym stanem dowlanym zakończono „remonty”. kulturową, bądź przyrodniczą dla ludz- technicznym bezpieczeństwu publicz- kości – zapewne opuści tę zaszczytną Na zachodzie Ukrainy rośnie w siłę par- Tiahnybok powiedział: „Żołnierze UPA nemu. Budynki mieszkalne i użytecz- „Nasza Polska” nr 34, 24 VIII 2004 r w listę. tia Swoboda. Jej nacjonalizm jest przede brali automaty, szli do lasu i walczyli z ności publicznej już w 100% wykazują tytule „Lwów umiera” Aleksandra Szu- wszystkim antypolski, gloryfikujący Or- POLAKAMI, NIEMCAMI, MOSKA- katastrofalny stan techniczny zewnętrz- mańskiego podaje: Ukraina usiłuje zacierać ślady polskości ganizację Ukraińskich Nacjonalistów i LAMI, ŻYDAMI I INNYM PLUGA- ny i wewnętrzny polegający na ich za- fałszem historycznym. Ukraińską Powstańczą Armię. Eksperci STWEM, które chciało nam odebrać wilgoceniu do wysokości od około 0,5 …ulice śmietniska. Na placu Halickim w Kijowie mówią o związkach jej lide- ukraińskie państwo. My też nie powin- m. do 2,0 m w zależności od materia- w pobliżu kościoła św. Antoniego i na Fundacja Ukraina – Ruś wydała w 2010 ra Oleha Tiahnyboka z rządzącą Partią niśmy się bać. Oddajmy wreszcie Ukra- łu przyziemia / drewno, cegła, kamień innych centralnych lwowskich ulicach i roku przewodnik po ukraińskich miej- Regionów prezydenta Wiktora Janu- inę Ukraińcom”. naturalny, tłuczeń kamienny na zapra- placach stoją rzędem baby w chustach w scach w Polsce. kowycza, zagrożeniach dla Warszawy. wie cementowo – wapiennej, inne / . kwiaty polne z brudnym towarem Oleh Tiahnybok słynie również z haseł A tymczasem Ukraińcy na bieżąco W tych starych budowlach nie istnieje wyłożonym bezpośrednio na bruku, z Znalazło się w nim m.in. stwierdzenie, antysemickich. „naprawiają” historię, usiłując znisz- izolacja pozioma przeciwwilgociowa i zasady bez żadnego podkładu. Towar że poeta Juliusz Słowacki i królowie czyć we Lwowie wpisaną przez wieki brak wieloletnich remontów bieżących ten to jarzyny, ser, owoce, oraz mleko w Zygmunt August, oraz Stanisław Au- Przed otwarciem Cmentarza Obrońców polskość tego miasta. Tablice żeliwne kamienic powoduje kapilarne podcią- butelkach po wodzie mineralnej. Baby gust Poniatowski byli Ukraińcami, a Lwowa Tiahnybok przekonał deputo- na elewacjach wszystkich polskich za- ganie wody z gruntu. Tak zawilgocone mają brudne łapska i tak podają towar. także, że Kraków jest „staroukraińskim wanych do zmiany stanowiska w spra- bytków sakralnych, w tym kościołów mury przyziemia wykazują porażenie Ceny tu niskie, w porównaniu ze skle- grodem”. Nowożeniec, prezes owej fun- wie inskrypcji na grobach. Sprawą god- rzymsko – katolickich informują, iż przez szkodniki biologiczne głównie powymi, ale i tak przewyższają krakow- dacji, wystąpił z inicjatywą, aby stadion ności narodowej według Tiahnyboka cerkiew posadowiono w roku np. 1550 grzyby i pleśnie. Materiał budowlany skie. Ulice lwowskie stanowią jedno we Lwowie, który powstaje z myślą o jest usunięcie tablic z „prowokacyjnymi co jest oczywistym kłamstwem i doty- przyziemi sypie się w rękach na pro- wielkie śmietnisko z kubłami na śmieci organizowanych wspólnie przez Pol- antyukraińskimi” napisami i symbolami czy kościoła, a nie cerkwi. szek, a elementy drewniane przerośnięte zawsze wypełnionymi po brzegi, usado- skę i Ukrainę finałach piłkarskich - mi wojskowymi i miecza „Szczerbca”” wy- grzybami domowymi przyjmują postać wione w różnych centralnych punktach strzostw Europy w 2012 roku nosił imię mierzonego przeciw Ukrainie w zbrod- Na Cmentarzu Łyczakowskim systema- brunatnej zgnilizny. Należy wziąć pod miasta. przywódcy Organizacji Ukraińskich niczym najeździe Polaków na etniczny tycznie niszczy się polskie, zabytkowe uwagę iż strzępki grzybni w poszuki- Brak całkowicie ulicznych śmietniczek, Nacjonalistów Stepana Bandery. Jesz- ukraiński Lwów w 1918 roku”. grobowce, wpisując ukraińskie nazwy waniu pożywki organicznej przerastają a śmieci i kurz w porywach wiatru hu- cze wcześniej w lipcu 1990 roku opi- po usunięciu polskich zabytkowych na- mury nośne, doprowadzając obiekty lają beztrosko nad ulicami i placami. niotwórczy lwowski tygodnik „Za wilnu „Swoboda” nie tylko mówiła, ale i dzia- pisów i litografii. do śmierci technicznej. To od dołu. Od Wozów śmieciarskich przez wiele lat Ukrainu” podał na stronie tytułowej, iż łała – jej aktywiści postawili „tablicę góry, nieremontowane pokrycia dacho- nie oglądałem. matka Jana Pawła II była Ukrainką. prawdy” w rocznicę wymordowania Jaworów i Nowojaworowsk honorują we i w większości drewniane więźby Jezdnie wybrukowane zapadającymi Polaków we wsi Huta Pieniacka. Dowo- Banderę i Szuchewycza, nadając im ty- dachowe wykazują porażenie głównie się kocimi łbami z czasów Franz Jose- 15 marca 2010 odbyła się we Lwowie dzili w niej, że zbrodni dokonali Niem- tuły honorowych obywateli regionu. owadami – technicznymi szkodnikami fa, w tej strukturze szyny tramwajowe akcja palenia książek, autorstwa profe- cy / a nie dywizja SS „Hałyczyna”, czyli drewna / kołatek domowy, spuszczel – wąskotorowe przeważnie już bez pod- sora historii i nowego ministra oświaty SS Galizien wraz z UPA , jak twierdzi „Kurier Galicyjski” nr 3 z 15 – 28 lute- to najgroźniejsze owady /, doprowadza- kładu bruku, a po nich jeżdżące tram- i nauki Dmytra Tabacznyka. Wybitny strona Polska /. „Bandera, Szuchewycz go 2011 donosi w artykule „ZBURZYĆ jąc elementy drewniane do zniszczenia, waje trupo-jezdki z szybkością 2 – 6 historyk, który obiektywnie wyświe- – bohaterowie narodowi walczyli o na- GALICJĘ”, iż w dniu 5 lutego 2011 na przez całkowite rozsypanie. W tej sytu- km/godz. obsługiwane wyłącznie przez tla fakty zbrodni formacji OUN-UPA sza wolność” – głosił transparent usta- iwanofrankowskim portalu firtka.if.ua acji więźby dachowe grożą zawaleniem, konduktorki cywilne w fartuszkach w i jej watażków – teraz atakowany jest wiony pod krzyżem w pobliżu pomnika. ukazał się tekst Mariany Warciw, pielę- a obiekty budowlane niszczone od fun- kwiatki. Od czasu do czasu wstają z ław przez faszystów ukraińskich. Przywód- Jeden z liderów „Swobody” Oleh Pan- gniarki. Oto pełny tekst tego wpisu: damentów w każdej chwili narażone są tramwajowych „jacyć dwaj cywili” z cy OUN-UPA rozpętali na Ukrainie za- kewycz na konferencji prasowej mówił, na katastrofę budowlaną – zawalenia okrzykiem „kontrol !”. Nierzadko kon- chodniej agresywną akcję zniszczenia że pomnik upamiętniający Polaków za- Pałac Potockich trzeba zburzyć się budowli. Należy jeszcze przyjąć do- duktorki sprzedają „lewe” bilety, oczy- Tabacznyka jako naukowca i osobę pu- mordowanych w dawnej Hucie Pieniac- datkowo wskaźnik zachorowalności na wiście do spóły z „kontrolą”, zatrzymu- bliczną. Ale głównym celem faszyzmu kiej wzmaga „antyukraińską histerię w „Nasi tak zwani „intelektualiści” kocha- choroby nowotworowe, zważywszy, iż jąc tramwaj przed przystankiem, zawsze ukraińskiego OUN-UPA jest zwolnie- Polsce i w Europie”. Przekonywał, że ją wszystko co całe stare i starodawne. niektóre grzyby domowe są kancerogen- tuż przy kantorze wymiany walut. nie profesora Tabanczyka z zajmowa- w zrównanej z ziemią wsi, która była Im jeść nie dawaj, a pokaż jakieś roz- ne / rakotwórcze /. Rodzaj zagrzybienia Nieszczęsnych pasażerów – turystów z nego stanowiska ministra i powołanie bazą dla sowieckich dywersantów i Ar- bite, skrzywione drzwi w austriackiej rozpoznaje się nie tylko mikroskopo- Polski „kontrolerzy” prowadzą do kan- na to stanowisko faszystę – banderow- mii Krajowej rozstrzelano tylko nielicz- ruderze i będą obok tych drzwi długo wo, ale również makroskopowo przez toru, oczekując na wymianę np. na 150 ca. W akcji palenia książek w centrum nych. W Europie szerzy się opinia, że cmokać i z rozumnym wyglądem dudlić doświadczonych mykologów / oglę- hrywien , pobierają „grzywnę” i natych- Lwowa uczestniczyły: Kongres Ukra- Ukraińcy to barbarzyńcy, którzy zabijali piwo. Z pewnością to austriackie, staro- dziny elementów porażonych grzybem miast znikają bez wydania pokwitowa- ińskich Nacjonalistów / KUN /, Mło- Polaków, oskarża się OUN – UPA o do- dawne, tak pachnie Europą! /. Warto zapamiętać , iż najgroźniejsze nia. Taka przygoda spotkała mnie i moją dzieżowy Nacjonalistyczny Kongres / konywanie czystek etnicznych. Powin- w częstotliwości zapadania na choroby żonę w 2009 roku. Takimi pasażerami MNK /, Ukraińska Rada Ludowa / URL niśmy zniszczyć ten mit – mówił. A jaki gwałt wszczęli wokół tej nikomu nowotworowe, są niestety najczęściej „na gapę” są wyłącznie Polacy. /, Organizacja Ukraińskiej Młodzieży nie potrzebnej rudery, która nosi „dum- występujące – grzyb domowy właściwy Po jezdniach typu „Wańka – Wstańka” „Dziedzictwo” /, organizacja parami- We wrześniu 2010 roku „Swoboda” ne” imię Pałacu Potockich! / Zamek Po- / Merulius lacrymans /, grzyb piwniczny z cyrku Staniewskich bujają się auta i litarna „Bojówkarz”. Zasiane przez po- opublikowała apel do polskich władz, w tockich XV – XVIII wiek dopisek A.S. / Coniophora cerebella /, grzyb domowy atobusy, a my zwykle w naszych sa- przedniego prezydenta Ukrainy Wiktora którym zażądała oficjalnych przeprosin / Zrobili z tego niemal główny problem biały / Poria vaporaria /, grzyb kopalnia- mochodach bujających się po zapada- Juszczenkę ziarna faszyzmu zaczynają za politykę pacyfikacji wobec Ukraiń- Iwano-Frankowska. Oddawać oligar- ny / Paxillus acheruntius /. Grzyby te są jących się kocich łbach śpiewamy: „… bujnie owocować. Akcja która odbyła ców w Galicji w latach 30 ub. wieku i sze Bachmatiukowi tę tak zwaną „perłę również najbardziej złośliwe w niszcze- bujaj się Fela, bo jutro niedziela…”. się 15 marca 2010 roku we Lwowie jest przymusową polonizację Ukraińców europejskiej architektury” czy nie od- niu konstrukcji budynku doprowadzają- Nierzadko na granicy pośród stada kopią wydarzeń berlińskich z maja 1933 w XV – XX w, wypłaty odszkodowań dawać. Bo to taka straszna „bezcenna Strona 26 - Kresowy Serwis Informacyjny - 15 sierpnia 2011 HISTORIA - WSPOMNIENIA - RELACJE wartość”! spotkają się z należytą reakcją, czyli Nr. 20 poz. 104/- włączone terytoria należące dzisiaj do Iwanenko Barnaba, Myron Zajaczkiwś- stanowczym sprzeciwem. „Trzeba jed- Polski / Podlasie, Chełmszczyzna, Nad- kyj Kosar. A tak naprawdę co my tam mamy, w nak pamiętać – pisze Romer – że brak P r o t e s t u j e k a t e g o r y c z n i e sanie, Łemkowszczyzna, czyli tzw. Za- „SWOBODA”, „BLOK JULII TYMO- tym „pałacu”? Straszne z wyglądu ob- reakcji to też reakcja”. curzonie, razem dziewiętnaście tysięcy SZENKO”, „UKRAIŃSKA PARTIA darte budowle, stare i śmierdzące. Nie Przeciwko wypowiedziom i pogróż- pięćset kilometrów kwadratowych /… LUDOWA” ma tam żadnego „rycerskiego ducha”, Dlatego należy oczekiwać zdecydowa- kom, wyrażonym przez Pana w związku Dzisiaj Związek Ukraińców w Polsce o którym tak lubią wygadywać nasi no- nej reakcji ze strony władz polskich na z uroczystościami, jakie odbyły się w jawnie zalicza tereny tzw. Zacorzonia do Gdy w lipcu 2009 roku Sejm RP pod- woobjawieni „szlachcice” (ich prababki tego typu antypolskie wystąpienia, wpi- Przemyślu dla upamiętnienia rocznicy ukraińskich terytoriów etnograficznych, jął uchwałę w sprawie tragicznego losu do panów po kolacji wołali?). sujące się we wcześniejsze działania w masowych mordów i rzezi ludności Kre- a więc tych które winny wejść w skład ludności polskiej na Kresach Wschod- tym tonie, prowadzone m.in. przez sa- sów południowo – wschodnich w latach Państwa Ukraińskiego, a WŁADZE nich II Rzeczypospolitej w zapisie „zna- Tam, w tym pałacu, za sowieckich cza- morząd Lwowa. II wojny światowej, to jest ludobójstwa POLSKI WOBEC TAKICH OŚWIAD- miona ludobójstwa” „Swoboda” ostro to sów wybiło kanalizację i piwnice zala- dokonanego na Polakach przez faszy- CZEŃ POZOSTAJĄ ZUPEŁNIE OBO- potępiła. - „Decyzja Sejmu RP podsyca ło, wybaczcie, gównem. I to, jak ludzie A tymczasem: stowskie nacjonalistyczne ukraińskie JĘTNE …Jedną z metod zbudowania antyukraińską histerię i obraża godność mówią, nie raz. I oto od tego gówna cały ugrupowania spod znaku OUN – UPA. takiego państwa ukraińskiego przewi- narodową Ukraińców, którzy od wieków tamtejszy „rycerski duch” przekształcił AMBASADA UKRAINY W RZECZY- Ta niespotykana ingerencja ambasadora dzianą przez uchwałę OUN z 1929 było mieszkali na Wołyniu. Termin „Kresy się w „ruski duch”. I dodatkowo wszyst- POSPOLITEJ POLSKIEJ , Al. Szucha 7 Ukrainy w wewnętrzne sprawy Polski, całkowite usunięcie wszystkich okupan- Wschodnie” w ustawie oznacza, że w ko tam przesiąkło smrodami szpitalny- w liście z dnia 01.06 2005 pisze: kwalifikuje się do uznania Pana za „per- tów z ziem ukraińskich. Do okupantów Polsce nadal istnieją „wrogie nastroje mi, gnojem, mikrobami i pleśnią przez /PISOWNIA ORYGINALNA/ sona non grata” w Polsce! Pańska posta- ziem ukraińskich OUN zalicza wszyst- wobec etnicznych ziem Ukrainy w tym ponad sto lat, gdy mieścił się tam szpital wa i wypowiedzi jątrzą między ludźmi kich stale na nich zamieszkujących Wołynia”. Gdy w Polsce potępiono de- wojskowy. „…pilne! i burzą dopiero co nawiązany dialog nie-Ukraińców. Usuwanie, zgodnie ze cyzję prezydenta Wiktora Juszczenki, Pan Waldemar Dąbrowski polsko – ukraiński.- wspomnianą uchwałą miało nastąpić który nadał tytuł bohatera Ukrainy Ste- I miejsce tam niedobre. Wiemy jeszcze Minister Kultury Protestujemy, gdyż skandalem jest fał- w toku rewolucji narodowej. „Rewo- panowi Banderze, liderowi Organizacji ze szkoły, kim byli Potoccy i podobni do Rzeczypospolitej Polskiej szowanie historii i ochranianie nacjo- lucja” ta zgodnie z uchwałą Bandery z Ukraińskich Nacjonalistów, Tiahnybok nich magnaci. Jak bardzo nienawidzili nalistycznych formacji OUN – UPA, 1941 r. nastąpiła w toku wojny niemiec- w studiu telewizji Kanał 5 mówił: „Pol- wszystkiego co ukraińskie, „chłopskie”. Wielce Szanowny Panie Ministrze, znanych powszechnie jako ludobójcze i ko-sowieckiej. W języku ukraińskim ska obraża pamięć Bandery i narodu A teraz wnuki tych bitych kańczuga- przestępcze.- „usuwanie” oznacza „doprowadzenie ukraińskiego. Dziwnym trafem reakcja mi chłopów i gwałconych ukraińskich Niestety, w kolejny raz i co jest istot- Protestujemy, bo prowokacją jest sta- do nieistnienia…”. Metody „usuwania” Polski i ukrainofobia szerząca się w tym dziewcząt, aż podskakują, tak chcieliby ne, w trakcie podpisywania Międzyna- wianie pomników „ku chwale dywi- „okupantów” omawia Wiktor Polisz- kraju, zbiegają się z histeryczną reakcją by nasze miasto znów nazwano Stani- rodowego Protokołu o upamiętnieniu zji SS-Hałyczyna” we Lwowie, czy czuk dalej w swojej publikacji, m.in. w Rosji. Nie chciałbym myśleć, że to za- sławowem. Tak byłoby po europejsku miejsc ukraińskich w Polsce i polskich nadawanie ulicom nazw „Dywizji SS- rozdziale „Na tle 60 rocznicy mordów planowane akcje Moskwy i Warszawy”. (tak im się zdaje, bo to nieuki, którzy nie na Ukrainie, szczególnie w trakcie osią- -Hałyczyna” w Tarnopolu! To chyba wołyńskich”. słuchają ludzi mądrych, prawdziwych gniętych porozumień w sprawie otwar- jedyna w Europie ulica z faszystowską Komentując polską ocenę Ukraińskiej Ukraińców). cia polskich wojskowych pochówków symboliką „SS” w nazwie! Formację tę Zagrożenie wcielenia Państwa Polskie- Powstańczej Armii, odpowiedzialnej za na cmentarzu Łyczakowskim we Lwo- Międzynarodowy Trybunał Wojskowy go do Ukrainy jednak nie kończyło się eksterminację polskiej ludności na Wo- Nie mają niewolnicy godności i bólu za wie jestem zmuszony interweniować. w Norymberdze w 1946 roku uznał za tylko na planowanej likwidacji Państwa łyniu w Galicji Wschodniej w latach 30 swoich pradziadów. Jest tylko pragnie- W sprawie kontynuacji skandalicznych organizację przestępczą, obok NSDAP, Polskiego przez nacjonalizm ukraiński. XX wieku, lider Swobody Tiahnybok nie, aby samemu zostać panem i żeby antyukraińskich przedsięwzięć. Tym SD i gestapo. Dywizję „SS – Galizien” Niedługo po odzyskaniu niepodległości twierdził, że „w Polsce zapominają o jakiś zwyrodniały arystokrata Otto czy razem chodzi o uroczystość pod tytu- utworzono na wyraźną prośbę ukraiń- w 1918 r powstało zagrożenie bolsze- systematycznym wielowiekowym ter- Kazimierczyk za ukraińskie pieniądze łem „Ludobójstwa i deportacji ludno- skich nacjonalistów, była w kolejności wickie stworzone nie tylko przez wojnę rorze Polaków, skierowanym przeciwko przyjechał tu, pojadł, dobrze popił i po- ści polskiej na kresach wschodnich RP, czternastą esesmańską dywizją w gronie polsko-bolszewicką 1919 – 1920, ale Ukraińcom”. klepał naszych „nowych arystokratów” 1939 – 1947, która odbędzie się w dniu tych „najsławniejszych”: - Leibstandar- również przez dywersję wewnętrzną po plecach: „Gut, chłopie, dobrze!”. 4 czerwca b.r. w Przemyślu. W trakcie te Adolf Hitler- SS, Totenkopf-SS, Das działającej w Polsce Komunistycznej KURIER GALICYJSKI NR 18/2009 uroczystości jest zaplanowana konferen- Reich SS, itd. Była jeszcze łotewska Partii Zachodniej Ukrainy/ KPZU /. Ten prześmierdnięty karbolem i fekalia- cja o tematyce ludobójstwa OUN-UPA SS-Lettland, jako pietnasta w kolejno- „Blok Julii Tymoszenko”, faszystowsko mi pałac (a naprawdę syfilityczną ruinę) na Polakach i wystawa fotograficzna o ści.- Protestujemy, gdyż wyjątkową pro- http://pl.wikipedia.org/wiki/Komuni- - nacjonalistyczna Partia „Swoboda”, należy zburzyć do fundamentów jako tej tematyce. Organizatorem w/w uro- wokacją wobec Polaków jest pomnik styczna_Partia_Zachodniej_Ukrainy „Ukraińska Partia Ludowa” zgłosiły na wrzód na ciele miasta. czystości jest Związek Kombatantów i Stepana Bandery we Lwowie, czy po- sesję Rady Obwodu Lwowskiego pro- Rodzin Kresowych przy poparciu ofi- mnik kata wołyńskich Polaków Kłyma Komunistyczna Partia Zachodniej jekt uchwały ustanawiającej „dzień ofiar Nie ma w nim jakiejkolwiek architekto- cjalnych czynników samorządowych Sawura w Równem. Bandera skazany Ukrainy, KPZU – nielegalna partia ko- polskiego terroru we wrześniu 1939 nicznej wartości. I o wartości też należy i państwowych: patronatu Honorowe- w Polsce na karę śmierci zamienioną munistyczna, działająca w Drugiej RP roku”, uzasadniając wniosek: już mówić prawdę i mówić głośno. Ide- go Prezydenta m. Przemyśla, Starosty na dożywocie za zamordowanie w 1934 w województwach lwowskim, stanisła- alnym typem budowli, jak już wiadomo Przemyskiego, udostępnienie pomiesz- roku polskiego ministra Bronisława wowskim, tarnopolskim i wołyńskim. „W najbliższych wrześniowych dniach naukowcom, jest prosta prostokątna czeń przez Muzeum narodowe Ziemi Pierackiego, po opuszczeniu więzienia mija 70 lat od tragicznych wydarzeń, ukraińska wiejska chata typu stodoła, Przemyskiej i Klubu Garnizonowego mordował bestialsko Polaków, a tak- Prekursorami późniejszej KPZU były: szczególnie dla mieszkańców obwodu która powstała jeszcze w czasach Try- Wojska Polskiego. Rozumiemy, iż w że Ukraińców, gdy ci chcieli Polakom lwowskiego. Wycofujące się z zachod- pola. Osiem tysięcy lat jej architektura Przemyślu są duże problemy w stosun- pomagać. Sam został zamordowany w grupy socjalistyczno-komunistyczne nio – ukraińskich ziem polskie wojska i pozostaje niezmienna. Dlaczego? Po- ku do mniejszości ukraińskiej (cmentarz mrocznych okolicznościach przez swo- Borysławia, Drohobycza i Stryja policja zniszczyły dziesiątki wsi, zabiły nieważ to ona jest szczytem całej ar- wojskowy w Pikulicach, Pawłokoma, ich pobratymców w październiku 1959 działacze IRSD (Osyp Kriłyk Wasyl- setki pokojowo nastawionych Ukraiń- chitektury, całego światowego designu. ukraiński „Dom Ludowy”). Wygląda na roku w Monachium, gdzie ukrywał się kiw, Roman Kuźma, Roman Rozdolś- ców” – podpisał Oleh Pankiewicz, wi- Wszystko co genialne - proste. A to co to, iż władze miejscowe uciekając od pod przybranym nazwiskiem „Stefan kyj) ceprzewodniczący „Swobody” w lwow- przynieśli tutaj zaborcy, wszystkie te rozstrzygnięcia tych trudnych kwestii i Popiel”.- działacze borotbistów (Karol Saw- skiej radzie obwodowej. kaprysy i «style», to wszystko jest nam w celu odwleczenia uwagi społeczno- Kopie niniejszego pisma – protestu rycz, Mykoła Chrystowyj, Mychajło obce, to sztuka okupantów. Uwalniać ści od nich, organizowują właśnie takie otrzymują: MSZ, MON, Ministerstwo Jałowyj) KURIER GALICYJSKI nr 17 Ukrainę od wpływu tysiącletniej oku- prowokacyjne uroczystości, które mogą Kultury i Dziedzictwa Narodowego, 18 – 28 września 2009 pacji, należy nie poprzez poniżający nas wywołać fale sprzeciwu w Ukrainie, a związki kombatanckie, organizacje pa- Partia powstała w październiku 1923 z szacunek do gnębicieli – magnatów, a szczególnie we Lwowie. triotyczno – niepodległościowe i kre- przekształcenia Komunistycznej Partii ADAM MICHNIK NA UKRAINIE – przez niszczenie okupacyjnego spadku, sowe, a także środki przekazu celem Galicji Wschodniej. Opowiadała się za SPOTKANIE W STANISŁAWOWIE Z tych to austriacko-polskich kamienic w Ponieważ to już nie pierwsza w ostat- publikacji. W załączeniu wydawnictwo zbrodniczym oderwaniem terytorium UDZIAŁEM M.IN. centrum Iwano-Frankowska i w innych nich czasach antyukraińska akcja w „Pamięć Narodowa – 2005” poświęcone południowo-wschodniej części Rzeczy- REDAKTORA NACZELNEGO miastach, których architektura deformu- Polsce zajmą właściwe stanowisko w tej głównie rocznicowym uroczystościom pospolitej Polskiej i przyłączeniem do „GAZETY WYBORCZEJ” ADAMA je psychikę przechodniów – Ukraińców, sprawie i uczynią wszystko, aby nie do- ludobójstwa na Kresach Południowo- ZSRR. W 1924 połączyła się z Ukra- MICHNIKA, WYDAWCY „GW” przypominając im, że są oni i dzisiaj szło do tego typu „uroczystości”. -Wschodnich RP w latach II wojny ińską Partią Socjal-Demokratyczną AGORY HELENY ŁUCZYWO, mali, biedni i zniewoleni. Z poważaniem światowej, które odbyły się w Krakowie (USDP), następnie w 1925 została wcie- ALEKSANDRA HNATIUKA I RAD- Ihor Charczenko 17 września 2004 roku.- lona na zasadzie autonomii do Komuni- CY AMBASADY POLSKIEJ W KI- Nie mamy własnej szkoły architekto- Ambasador stycznej Partii Robotniczej Polski. JOWIE DR. IGORA HAŁAGIDY / nicznej, która by wiodła ukraińską ar- Prezes INSTYTUT PAMIĘCI NARODOWEJ chitekturę od ukraińskiej prawdziwej Do wiadomości: Zarządu Głównego W 1927 większość członków KPZU po- GDAŃSK /. chaty. Od ojczystego, swojego, nie znie- Ministerstwo Spraw Zagranicznych RP parła odchylenie nacjonalistyczne (czyli kształconego obcą myślą. Szewczen- Ministerstwo Obrony Narodowej RP mgr Jerzy Korzeń kierunek ukrainizacyjny) Ołeksandra TEMAT: „ZMIANA PARADYGMATU ko, Franko, Bandera nie urodzili się w Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i PIECZĘĆ OKRĄGŁA TOWARZY- Szumskiego, co spowodowało szybką W BADANIACH NAJNOWSZEJ HI- pałacach. A w pałacach rodzili się ci, Administracji RP STWA PAMIĘCI NARODOWEJ IM. reakcję Łazara Kaganowicza. Partia STORII POLSKI I UKRAINY”. którzy strzelali do Ukraińców i wieszali Wojewoda Podkarpacki PIERWSZEGO MARSZAŁKA POL- została oskarżona o zdradę idei komu- ich. Dlatego ucieszę się, kiedy wyburzy- Prezydent Przemyśla SKI JÓZEFA PIŁSUDSKIEGO nistycznej, i podzieliła się. Większość ADAM MICHNIK: my te przeklęte przez naszych dziadów (szumskiści) popierała politykę ukraini- MARZĘ BYŚMY POTRAFILI RA- rumowisko, nad którym tak cmokają I dalej: WIKTOR POLISZCZUK „GORZKA zacji Szumskiego w USRR, natomiast ZEM ZBUDOWAĆ COŚ WSPÓLNE- przyszywani chłopi i grantożercy. Niech PRAWDA” 2011 WYDAWNICTWO mniejszość pozostała wierna Kagano- GO. będzie tam choć i centrum handlowe, z TOWARZYSTWO PAMIĘCI NARO- ANTYK wiczowi. 18 lutego 1928 większość niego chociaż jakaś korzyść dla ukraiń- DOWEJ IM. PIERWSZEGO MAR- (wasylkiwcy) pod przewodnictwem MOJE MARZENIE: skiej gromady”. SZAŁKA POLSKI JÓZEFA PIŁSUD- „…celem strategicznym nacjonalizmu Kriłyka i Kuźmy została wykluczona SKIEGO W KRAKOWIE ZARZĄD ukraińskiego jest zbudowanie imperium z Kominternu, i od tej pory występo- STWÓRZMY COŚ NA KSZTAŁT Mariana Warciw, ukraińska pisarka i po- GŁÓWNY ukraińskiego, ekspansja terytorialna w wały dwie partie: KPZU-większość BENELUXU NP. POLUKR, LUB etka, pracuje jako pielęgniarka. 31-060 KRAKÓW, UL. ŚW. WAW- nieskończoność… sprowadza się ona do i KPZU-mniejszość. Przedstawiciele UKRPOL . RZYŃCA 15 zbudowania soborowego państwa ukra- wasylkiwców występowali przeciw po- Mirosław Rowicki / Marcin Romer ińskiego na wszystkich terytoriach etno- lityce Iosifa Stalina i Ł. Kaganowicza, JEŻELI ZROBILIBYŚMY WSPÓLNY / red. nacz. „Kuriera Galicyjskiego” Pan Ihor Charczenko graficznych, przy czym przynależność żądali realnej ukrainizacji USRR. Pod TWÓR PAŃSTWOWY NA PRZY- Lwów - Iwanofrankowsk autor tekstu KRAKÓW 30. 06. 2005 do ukraińskich terytoriów etnograficz- koniec 1928 KPZU-większość ogłosiła KŁAD POLUKR LUB UKRPOL, TO „Zburzyć Galicję”, w którym przywo- AMBASADOR UKRAINY W POL- nych w sposób arbitralny określa OUN samorozwiązanie, a jej liderzy wyznali BĘDZIEMY PAŃSTWEM Z KTÓ- łane zostały fragmenty artykułu Ma- SCE WARSZAWA ; chodzi o państwo o obszarze jednego swoje błędy, i wyjechali do ZSRR, gdzie RYM BĘDZIE SIĘ MUSIAŁ LICZYĆ riany Warciw, porównuje jej apel m.in. miliona dwustu tysięcy kilometrów wkrótce zostali zgładzeni. KAŻDY I NA WSCHODZIE I NA ZA- do działań afgańskich talibów, którzy Towarzystwo Pamięci Narodowej im. kwadratowych sięgające od Krynicy CHODZIE. TO JEST OLBRZYMIA wysadzili w powietrze jeden z uznanych Pierwszego Marszałka Polski Józefa Górskiej w Krakowskiem na zachodzie Czołowi przywódcy: Aleksander Szpil- SZANSA. OCZYWIŚCIE ONA NIE cudów świata – olbrzymie skalne posągi Piłsudskiego w Krakowie, działając do granic Czeczenii na wschodzie. We- man, Nestor Chomyn, Ostap Dłuski, JEST NA JUTRO, ONA JEST NA „Z Buddy. I ma nadzieję, że tego typu tek- zgodnie z art. 1 ust. 3 Ustawy Prawo o dług ocen OUN w skład obecnie istnie- Roman Kuźma Turianśkyj, Osyp Kri- A JAKIŚ CZAS”, ALE ONA JEST RE- sty siejące nienawiść narodowościową Stowarzyszeniach z 7.IV. 1989r. / Dz. U. jącego państwa ukraińskiego mają być łyk, I. Senyk, Ozjasz Szechter, Hryhorij ALNA. Kresowy Serwis Informacyjny - 15 sierpnia 2011 - strona 27 PUBLIKACJE-POGLĄDY-POLEMIKI

„GAZETA WYBORCZA” 17 SIERP- Cała Polska czci tę wschodnią Golgotę, y d z i, zostanie przepracowana należy- ścią cywilną i jeńcami oraz dla zdrajców śledztwa IPN 10 lipca 1941 r. w Jedwab- NIA 2007 z wyłączeniem prezydenta Rzeczypo- cie przez polskie myślenie…”. Narodu Polskiego – wobec nie wykrycia nem grupa Polaków z inspiracji Niem- PATRIOTYZM JEST JAK RASIZM.- spolitej Bronisława Komorowskiego, - „Strach” – a n t y s e m i t y z m w sprawców czynu. ców zamordowała ponad 300 swoich b. premiera Tadeusza Mazowieckiego, Polsce tuż po wojnie”. żydowskich sąsiadów” - podpis –js, pap PATRIOTYZM NIE MA ŻADNEGO rabina Polski Michaela Schudricha, Dalej następuje szerokie wielostronico- UZASADNIENIA MORALNEGO. dwóch rabinów incognito, oraz bisku- Pierwszy atak terrorystyczny Jana To- we uzasadnienie z którego precyzyjnie Te doniesienia medialne opierające się JEST POZOSTAŁOŚCIĄ PO CZA- pa Mieczysława Cisło z Komitetu ds. masza Grossa „Sąsiedzi” na Polskę oka- wynika, iż sprawców tego czynu nie na rzekomych ustaleniach Instytutu Pa- SACH GDY HORDY PLEMIEN- Dialogu z Judaizmem Episkopatu Pol- zał się całkowitym niewypałem, tak me- wykryto. mięci Narodowej, wbrew cytowanym, NE WALCZYŁY O TERYTORIUM, ski, którzy błagają o wybaczenie za Je- rytorycznym jak i prawnym zważywszy, należy zaliczyć do kolejnego antypol- ŻYWNOŚĆ I KOBIETY /AUTOR dwabne . Panowie rabini biorący udział iż postępowanie przygotowawcze w tej Wszelkie komentarze, opinie, porady, skiego kłamstwa wymierzonego prze- TOMASZ ŻURADZKI – FILOZOF w modlitewno – błagalnej uroczystości sprawie prowadził Instytut Pamięci Na- opisy, źródła, dane z Wikipedii rów- ciwko Narodowi Polskiemu i polskiej I POLITOLOG, ABSOLWENT UNI- zapomnieli, łącznie z prezydentem RP rodowej Oddziałowa Komisja Ścigania nież i obcych np. niemieckiej, artykuły, racji stanu. „Ustalenia” owe należy po- WERSYTETU JAGIELLOŃSKIEGO Bronisławem Komorowskim i przed- Zbrodni przeciwko Narodowi Polskie- znawstwa medialne, konferencje, udo- równać do pierwszego kłamstwa katyń- I LONDON SCHOOL OF ECONOMI- stawicielem Episkopatu Polski bp. mu w Białymstoku 15-637 Białystok, ul wadniania, porównywania, wywiady, skiego „Komisji Specjalnej do ustalenia CA. PRZYGOTOWUJE DOKTORAT Mieczysławem Cisło, iż ofiarami prze- Warsztatowa 1A. opinie do uzasadnienia Postanowienia i zbadania okoliczności rozstrzelania Z ETYKI – PUBLICYSTA „GAZETY rażających, okrutnych i zwyrodniałych białostockiego Oddziału Instytutu Pa- przez niemieckich najeźdźców faszy- WYBORCZEJ”. morderców ukraińskich nacjonalistów Postępowanie przygotowawcze zostało mięci, wyroki rodem z bierutowskich stowskich w lesie Katyńskim oficerów OUN – UPA na Wołyniu i w Małopol- zakończone - Postanowieniem o umorze- „sądów”, przyznawania się do winy polskich” t.zw. Komisji Burdenki usta- Rzeczpospolita” z dnia 11 lipca 2011 sce Wschodniej byli nie tylko Polacy, niu śledztwa wydanym w Białymstoku, sprawców, potem odwoływanie ze- lonej w Smoleńsku 24 stycznia 1944 r. zamieszcza fotografię trzech modlących ale też i obywatele polscy narodowo- dnia 30 czerwca 2003 r: znań, tortury sprawców, etc. nie posia- się rabinów ilustrującą tekst „PREZY- ści żydowskiej. Nie bardzo rozumiem dają żadnej legitymacji prawnej, a tym Pałeczkę od Burdenki w Jedwabnem DENT PROSI O WYBACZENIE ZA więc ideę zawartą w tytule „RZ” kogo „Prokurator Radosław J. Ignatiew – samym prawnej wartości źródłowej i przejął w 2001 roku wspólnie z „Sąsia- JEDWABNE” Tekst modlitewno – bła- pan prezydent prosi o wybaczenie i za Naczelnik Oddziałowej Komisji Ści- dowodowej w zestawieniu z „Postano- dami” Grossa Kwaśniewski, a sztafetę galny ukazuje się w dniu 11 lipca 2011 co. Jeżeli czyni to w imieniu Narodu gania Zbrodni przeciwko Narodowi wieniem o umorzeniu postępowania z w 2011 roku kontynuuje Komorowski, roku, jako nieuznany przez Sejm „11 Polskiego, to jako członek tego Narodu Polskiemu działając w sprawie wzięcia powodu nie wykrycia sprawców” wyda- ”pierwszy niekomunistyczny premier LIPCA DNIEM PAMIĘCI MĘCZEŃ- protestuję, ponieważ ani mi się śni ni- udziału w dokonaniu zabójstw obywa- nym przez białostocki Oddział Instytutu Polski” Mazowiecki, wspólnie i w poro- STWA KRESOWIAN” i planowane kogo przepraszać, oczekuję więc prze- teli polskich narodowości żydowskiej Pamięci Narodowej z dnia 30 czerwca zumieniu z Janem Tomaszem Grossem, modlitwy wspólnie z wrogim Rzeczpo- prosin od prezydenta RP Bronisława w dniu 10 lipca 1941 r. w Jedwabnem, 2003 roku. Ireną Grossową, wyssanym przez Pola- spolitej prezydentem Ukrainy Wiktorem Komorowskiego, / jeżeli je przyjmę / za tj. o czyn art.1 pkt. 1 dekretu z dnia 31 ków z mlekiem matki antysemityzmem, Janukowyczem, jako, że Administracja nieuznanie „11 LIPCA DNIEM PAMIĘ- sierpnia 1944 na podstawie art.322& 1 Adwersarze tego „Postanowienia o szmalcownikami i mordercami w ce- prezydenta Ukrainy Wiktora Janukowy- CI MĘCZEŃSTWA KRESOWIAN”. kpk postanowił umorzyć śledztwo w umorzeniu śledztwa z powodu nie wy- lach rabunkowych i antypolskimi, gra- cza i Kancelaria Prezydenta Bronisława To historyk Komorowski nie rozróżnia sprawie wzięcia, w dniu 10 lipca 1941 krycia sprawców” podają jako źródło fomańskimi „Złotymi Żniwami” w tle. Komorowskiego, będą wspólnie upa- Ostrówek od Sahrynia? Oddziela Ko- r. w Jedwabnem, powiat Łomża, b. woj. grafomańską i antypolską książkę Jana miętniać ofiary zbrodni dokonanej na łymę od obozów zagłady? A likwidując Białostockie, udziału w dokonaniu ma- Tomasza Grossa „Sąsiedzi” wydaną w Źródła: Polakach przez OUN – UPA w Ostrów- 11 Lipca Dzień Męczeństwa Polaków sowego zabójstwa nie mniej niż 340 2001 roku, a więc przed umorzeniem kresy.pl kach na Wołyniu i banderowców, któ- na Kresach jedzie z Janukowyczem do obywateli polskich narodowości żydow- postępowania. „Kurier Galicyjski” „Zburzyć Galicję” rzy ponieśli śmierć we wsi Sahryń na Sahrynia składać hołdy banderowcom. skiej, których po uprzednim zgromadze- Marcin Romer, Lubelszczyźnie. niu na rynku miejskim, dozorowaniu, Tak więc sprawa „Jedwabnego” zosta- „Rzeczpospolita” „Marsz Swobody” Nie spotkałem w Jedwabnem Henryka doprowadzono następnie w okolice ła umorzona, a kolejni prezydenci RP, Tatiana Serwentyk, Piotr Kościńki. Prezydent, Parlament i rząd RP darują Woźniakowskiego wydawcę „Znaku”, wiejskiej stodoły, gdzie grupę co naj- najpierw Kwaśniewski 10 lat temu, a na „Rzeczpospolita” 11 lipca 2011 „Prezy- więc, iż wołyńskich Polaków rąbano który przy okazji innego paszkwilu na mniej 40 osób zabito w nieustalony spo- bieżąco Komorowski z rabinami i Epi- dent prosi o wybaczenie za Jedwabne” siekierami, przecinano na pół piłami, Polskę – „Strachu” Jana Tomasza Gros- sób, a grupę co najmniej 300 osób płci skopatem Polski „błagają o przebacze- Salon24.pl „Antypolonizm na Ukrainie” rozpruwano brzuchy, wydłubywano sa napisał w przedmowie: obojga w różnym wieku po zamknięciu nie”, wystawiając się na pośmiewisko i dr Artur Górski – poseł na Sejm RP, oczy, wrzucano do studzien, bito aż - „…podczas okupacji miały miejsce we wnętrzu wzmiankowanej stodoły, upokarzając Naród, jako antysemickich „Kurier” Chicago „Lwów dole i niedo- do zabicia, krzyżowano na otwartych zbrodnie na Żydach dokonywane przez spalono żywcem, przy czym dokonano morderców. W obchodach tej błagalno le” Aleksander Szumański. drzwiach, gwałcono i obcinano genita- Polaków…” uprzednio także pojedynczych zabójstw - modlitewnej manipulacji rabinacko „Nasza Polska” „Lwów umiera” Alek- lia, nie mówiąc o masowych rabunkach. - „…chroniący Żydów nieraz już po w bliżej nie ustalonych okolicznościach, - prezydenckiej nie uczestniczyły ani sander Szumański, Dzieci patrzyły na kaźń rodziców, rodzi- wojnie spotykali się ze społecznym a sprawcy dokonali czynu, idąc na rękę władze miasta, ani mieszkańcy Jedwab- firtka.if.ua ce na mękę swoich dzieci, a prezydent ostracyzmem i ukrywali swoje czy- władzy państwa niemieckiego, tj. o czyn nego, zapewne dla pełnego komfortu Towarzystwo Pamięci Narodowej im. Bronisław Komorowski jedzie do Sah- ny…” z ar, 1 pkt. 1 dekretu z dnia 31 sierpnia polskiej prezydencji w UE. Pierwszego Marszałka Polski Józefa rynia pokłonić się zbirom, zwyrodnial- -„…ta hańba, jaką był fakt, że po wojnie 1944 r. o wymiarze kary dla faszystow- Piłsudskiego – Zarząd Główny. com i katom Narodu Polskiego. Polska była jedynym krajem, w którym sko – hitlerowskich zbrodniarzy win- A „Rzeczpospolita” pomieszczony na Żydzi byli zagrożeni fizycznie j a k o Ż nych zabójstw i znęcania się nad ludno- wstępie tekst kończy : „według ustaleń KORESPONDENCJA KRESOWIAN Z MINISTER EDUKACJI NARODOWEJ szkół ponadgimnazjalnych stosuje się proponować wybrany utwór literacki umiejętności opisanych w formie ogól- Polski będące następstwem II wojny Maria i Leszek Jazownikowie dotychczasową podstawę programową swoim uczniom lub zaakceptować, je- nych i szczegółowych wymagań doty- światowej. kształcenia ogólnego (Rozporządzenie śli z inicjatywą omówienia go wystąpią czących wiedzy i umiejętności, które Ministra Edukacji Narodowej z dnia uczniowie. W związku z powyższym powinien posiadać uczeń po zakończe- Poniżej przykłady podręczników dla W artykule Sejm sobie - MEN sobie 26 lutego 2002 r. w sprawie podstawy nie ma żadnych przeszkód formalnych, niu określonego etapu edukacyjnego, szkół ponadgimnazjalnych, napisa- zamieszczonym w grudniowym nu- programowej wychowania przedszkol- aby nauczyciel omówił z uczniami III oraz zadania wychowawcze szkoły, nych do tzw. „starej" podstawy progra- merze „Nad Odrą” (2010, nr 11-12) nego oraz kształcenia ogólnego w po- lub IV etapu edukacyjnego […] tek- uwzględniane odpowiednio w programowej, w których została poruszona informowaliśmy Czytelników o liście szczególnych typach szkół - Dz. U. z sty literackie podejmujące tematykę mach wychowania przedszkolnego i problematyka zbrodni wołyńskich (ze otwartym środowisk kresowych do Mi- 2002 r. Nr 51, poz. 458, z późn. zm.). ludobójstwa dokonanego na Kresach programach nauczania oraz umożliwia- względu na harmonogram wdrażania nisterstwa Edukacji Narodowej. Miło Nowa podstawa programowa kształ- Wschodnich II Rzeczypospolitej. jące ustalenie kryteriów ocen szkol- nowej podstawy programowej nie ma nam poinformować, że na list ten Mini- cenia ogólnego jest wdrażana sukce- nych i wymagań egzaminacyjnych. jeszcze podręczników do szkół ponad- ster Katarzyna Hall udzieliła obszernej sywnie i rok po roku obejmuje kolejne 2. Teki edukacyjne IPN. Stosunki pol- gimnazjalnych): odpowiedzi. Stwierdziła m.in.: roczniki uczniów aż do zakończenia sko-ukraińskie w latach 1939 -1947. Oto przykłady zapisów nowej podsta- cyklu kształcenia, w szkołach ponad- Ministerstwo Edukacji Narodowej wy programowej które muszą zostać nawiązując do […] listu otwartego do- gimnazjalnych nowa podstawa progra- nigdy nie aprobowało tych materia- obligatoryjnie wykorzystane przez au- Historia. Podręcznik klasa III. Wydaw- tyczącego uchwały Sejmu Rzeczypo- mowa zacznie być stosowana, począw- łów – była to autonomiczna inicjatywa torów programów nauczania i podręcz- nictwo Szkolne PWN, Warszawa 2009 spolitej Polskiej z dnia 15 lipca 2009 szy od 1 września 2012 r. Instytutu Pamięci Narodowej, który ników w celu przedstawienia sytuacji r. w sprawie tragicznego losu Polaków Jeżeli chodzi o dobór tekstów kultu- materiały te, wraz z innymi 10 mate- na Wołyniu w czasie II wojny świato- Na wschodzie kraju, zwłaszcza tam na Kresach Wschodnich przedstawiam ry, to w kanonie znajdują się przede riałami przesłał do ok. 10 tysięcy szkół wej. gdzie ludność polska była w mniej- następujące wyjaśnienia. wszystkim utwory literackie należące w Polsce. Zgodnie z ustawą z dnia 18 szości, działała partyzantka radziecka i do klasyki światowej i polskiej. grudnia 1998 r. o Instytucie Pamięci Gospodarka i społeczeństwo II Rzeczy- ukraińska. Oddziały radzieckie korzy- 1. Lektury szkolne. Kanon lektur W nowej podstawie programowej Narodowej – Komisji Ścigania Zbrodni pospolitej. Uczeń: stały ze zrzutów broni i ludzi z ZSRR. szkolnych przewidzianych dla po- szkolny spis lektur został pomyślany przeciwko Narodowi Polskiemu, in- Oddziały Ukraińskiej Powstańczej Ar- szczególnych etapów edukacyjnych jako propozycja, a nie kanon, co daje stytucja ta ma prawo prowadzić dzia- • charakteryzuje strukturę społeczną, mii (UPA) zasilili masowo policjanci określa rozporządzenie Ministra Edu- możliwość wyboru poszczególnych łalność edukacyjną wystawienniczą i narodowościową i wyznaniową odro- ukraińscy, uzbrojeni wcześniej przez kacji Narodowej w sprawie podstawy pozycji przez nauczyciela lub - w wydawniczą (Dz.U.07.63.424, art. 53 dzonego państwa polskiego, dostrzega- Niemców. Miedzy różnymi ugrupo- programowej wychowania przedszkol- starszych klasach - przez nauczycie- p.5). jąc przyczyny konfliktów społecznych i waniami polskimi, radzieckimi i ukra- nego oraz kształcenia ogólnego w pola wespół z uczniami. Do podstawy narodowościowych. ińskimi dochodziło do spięć, a potem szczególnych typach szkół. Obecnie programowej wprowadzona jest długa 3. Sprawa podręczników. Gwarancją Ziemie polskie pod dwiema okupacja- starć zbrojnych. W 1943 r, UPA rozpo- w klasach I i II szkoły podstawowej lista pozycji, spośród których nauczy- obecności wzmiankowanej problema- mi. Uczeń: częła „akcję antypolską", której celem oraz w klasach I i II gimnazjum obo- ciel może wybierać, jakkolwiek może tyki w programach nauczania i pod- było oczyszczenie z Polaków spornych wiązuje nowa podstawa programowa on zaproponować inne dzieła, przy ręcznikach jest Rozporządzenie Mi- • porównuje cele i metody polityki terenów Wołynia i Galicji Wschodniej. kształcenia ogólnego (Rozporządzenie czym nie może on pominąć autorów nistra Edukacji Narodowej z dnia 23 niemieckiej i radzieckiej w okupowa- Była to akcja ludobójcza: oddziały Ministra Edukacji Narodowej z dnia i utworów oznaczonych w dokumen- grudnia 2008 r. w sprawie podstawy nej Polsce; ukraińskie atakowały polskie wioski, 23 grudnia 2008 r. w sprawie podsta- cie gwiazdką. Lista lektur powinna programowej wychowania przedszkol- paląc i mordując w okrutny sposób wy programowej wychowania przed- bowiem uczyć inteligentnej lektury, nego oraz kształcenia ogólnego w po- • opisuje strukturę polityczną i woj- mężczyzn, kobiety i dzieci. Akcja UPA szkolnego oraz kształcenia ogólnego otwartej na różne interpretacje, a zara- szczególnych typach szkół (Dz.U. 2009 skową oraz działalność polskiego pań- wywołała wojnę domową polsko-ukra- w poszczególnych typach szkół Dz. U. zem świadomej granic dowolności in- r. Nr 4 poz. 17). Postawa programowa stwa podziemnego i ocenia historyczna ińską „wojnę w wojnie", w której ofiarą z 2009 r. Nr 4, poz. 17), natomiast w terpretacyjnej. Temu służą wymagania wychowania przedszkolnego lub pod- rolę Armii Krajowej; akcji odwetowych polskich oddziałów pozostałych klasach wymienionych ty- zapisane w podstawie programowej. stawa programowa kształcenia ogólne- • analizuje zmiany terytorialne, straty zbrojnych padali także niewinni ukra- pów szkół oraz we wszystkich klasach Nauczyciel języka polskiego może zago to zestawy celów, treści nauczania i ludnościowe, kulturowe i materialne ińscy cywile. Strona 28 - Kresowy Serwis Informacyjny - 15 sierpnia 2011 PUBLIKACJE-POGLĄDY-POLEMIKI Minister ̶ długa lista lektur, spośród mięci Narodowej ma prawo ̶ jak pisze tom zawartym w Uchwale Sejmu z 15 gogiczne Operon, środowiska kresowe Komentarz MEN: w podręczniku tym których nauczyciel może wybierać. Pani Minister ̶ „prowadzić działalność lipca 2009 r. w liście otwartym do Pani Minister po- mowa jest o „akcji ludobójczej", pomi- Podsuwa się zatem poloniście pewien edukacyjną, wystawienniczą i wydaw- Oczywiście wiele zależy od podręcz- stulowały: mo że w przytoczonej uchwale Sejmu pakiet propozycji. Teksty w nim ujęte niczą”. Tego rodzaju przywilej nie jest ników. Te są jednak bardzo różne. Pan Dokonanie przeglądu podręczników RP mowa jest o „mordach o charakte- nie mają wprawdzie charakteru lektur czymś nadzwyczajnym. Nadawany Minister była uprzejma wspomnieć historii i usunięcie (przynajmniej do rze czystki etnicznej i znamionach lu- obowiązkowych, są jednak traktowa- jest on w zasadzie każdej organizacji podręcznik historii dla klasy trzeciej czasu wniesienia odpowiednich po- dobójczych". ne priorytetowo. W obręb tego pakie- pożytku publicznego, która zapisze to szkół średnich, opublikowany przez prawek) z listy książek szkolnych tu weszły utwory dobrane nie tylko z swoim statucie. Mają takie prawo na Wydawnictwo Szkolne PWN. W pod- aprobowanych przez MEN do użytku Historia 3. Historia najnowsza. Wy- uwagi na ich walory artystyczne, ale przykład organizacje reprezentujące ręczniku tym pojawia się m. in. zapis: szkolnego tych publikacji, w których dawnictwo Pedagogiczne OPERON, także ̶ z uwagi na ich wartości po- mniejszości narodowe czy stowarzy- przedstawiony został zafałszowany 2004 r. znawcze. Konstruujący podstawę pro- szenia religijne. Ma je nawet kościół W 1943 r, UPA rozpoczęła „akcję anty- obraz sytuacji Polaków na Kresach Wojenne straty w Polsce szacuje się na gramową w zakresie nauczania języka scjentologów, mimo że nie został za- polską", której celem było oczyszcze- Wschodnich II RP. 6 milionów osób, z tego część zginęła polskiego zespół pod kierunkiem Prof. rejestrowany w Polsce jako związek nie z Polaków spornych terenów Woły- w czasie działań wojennych (ok. 644 Sławomira J. Żurka z KUL-u (zna- wyznaniowy. Nie oznacza to jednak, ze nia i Galicji Wschodniej. Była to akcja Postulat ten podtrzymujemy, prosząc tysiące), a około 5.1 miliona poniosło komitego znawcy nie tyle może pro- kościół ten na ma prawo wpływać na ludobójcza: oddziały ukraińskie atako- Panią Minister o objęcie jego realizacji śmierć w wyniku działań okupantów blematyki oświatowej, co zagadnień model edukacji w polskich szkołach i wały polskie wioski, paląc i mordując osobistą pieczą. - zarówno niemieckiego jak i radziec- literatury żydowskiej) uznał, na przy- ma prawo rozprowadzać jakiekolwiek w okrutny sposób mężczyzn, kobiety i kiego. W liczbie tej zawiera się liczba kład, że uczniowie powinni czytać w materiały jako aprobowane do użytku dzieci. Akcja UPA wywołała wojnę do- IV. Komisje podręcznikowe. Polskie ponad 2.5 miliona Żydów polskich. gimnazjum opowiadania Idy Fink, a szkolnego. Wedle naszego rozeznania mową polsko-ukraińską „wojnę w woj- środowiska kresowe nigdy nie wątpiły Część Polaków została zgładzona przez na wyższym etapie kształcenia ̶ wy- takimi uprawnieniami nie dysponuje nie", w której ofiarą akcji odwetowych w potrzebę budowania dobrosąsiedz- nacjonalistów ukraińskich na Wołyniu. wiad-rzekę Hanny Krall Zdążyć przed także IPN. polskich oddziałów zbrojnych padali kich relacji między Polską i Ukrainą. W 1942 r, nacjonaliści ukraińscy roz- Panem Bogiem oraz opowiadania Być może nie mamy dostatecznej wie- także niewinni ukraińscy cywile. Z tego względu przeciwstawiają się poczęli na Wołyniu pierwsze akcje Grynberga. Mimo nawet znacznej i nie dzy na temat przyjmowanego obecnie nawet mówieniu o konflikcie polsko- przeciwko polskiej ludności cywilnej. do końca zrozumiałej nadreprezenta- sposobu rozumienia zakresu obowiąz- Przywołany przez Panią Minister zapis -ukraińskim. Zakładają bowiem, że W tym czasie nie działały jeszcze na tywności w podstawie programowej ków i zakresu pełnomocnictw Mini- zasadniczo odpowiada tej wizji histo- stanowiąca 1-2% narodu ukraińskiego Wołyniu struktury AK, które mogłyby utworów o tematyce żydowskiej (Stryj- sterstwa Edukacji Narodowej i być rii, o którą upominają się środowiska grupa zwyrodnialców z OUN-UPA, stanąć w obronie Polaków. Ustalenia kowski Austeria i Singer Sztukmistrz może dysponujemy w związku z tym kresowe. Pewne wątpliwości budzi zaślepionych ideologią Doncowa i za- polsko-ukraińskiej komisji historyków z Lublina), postanowiono więc zapro- fałszywie wyolbrzymionymi wyobra- użyta w podręczniku metafora „wojna patrzonych w sukcesy wojenne Hitlera, badającej problem Wołynia dowodzą, ponować polonistom omawianie serii żeniami na temat odpowiedzialności w wojnie”, zważywszy, że mowa tu o nie może być traktowana jako repre- że wymordowano tam co najmniej 50- tekstów podejmujących problematykę resortu oświaty za kształt nauczania i sytuacji, polegającej przede wszystkim zentacja narodu ukraińskiego. 60 tysięcy Polaków. W odwecie Pola- Holokaustu. A przecież równie dobrze wychowania polskiej młodzieży. We- na tym, że szkolone i uzbrajane przez Kresowianom towarzyszy intencja cy wymordowali około 10-20 tysięcy można było przyjąć, że jeśli uczniowie dle naszego rozeznania nic jednak nie Niemców oddziały ukraińskich nacjo- przebaczenia i pojednania. Jednakże Ukraińców. będą zainteresowani tematyką żydow- zwalnia Ministerstwa Edukacji Naro- nalistów dokonywały pogromów lud- nie lekceważą oni tego, że od czasu ską, a w szczególności ̶ problematyką dowej z odpowiedzialności za to, czego ności cywilnej, głównie starców, kobiet zawarcia Porozumienia o Współpra- Fotografia: Pomnik upamiętniający Holokaustu, to polonista jakiś ciekawy i z czego uczona jest polska młodzież. i dzieci (w tym czasie bowiem polscy cy pomiędzy Ministerstwem Edukacji Polaków pomordowanych na Wołyniu. utwór im podsunie. Nikt też nie ma prawa bez porozumie- mężczyźni w sile wieku walczyli na Narodowej Rzeczypospolitej Polskiej Gdańsk. Otóż cały problem polega na tym, że nia z Ministerstwem Edukacji i bez różnych frontach lub byli przetrzymy- a Ministerstwem Oświaty Ukrainy edukacja polonistyczna ma pewne zo- jego aprobaty wprowadzać w skali ma- wani w łagrach i lagrach). Mimo tego (1993) sytuacja na Ukrainie gruntow- 4. Komisie podręcznikowe. Jeżeli bowiązania społeczne. Kierując się tym sowej do szkół produkowane przez sie- zastrzeżenia, z szacunkiem odnosimy nie się zmieniła. W sąsiednim państwie chodzi o Państwa postulat odstąpienia założeniem, twórcy podstawy progra- bie materiały. Jest to, oczywiście, pro- się do Autorów podręcznika za to, że do głosu doszły siły, które kultywu- od uzgadniania treści podręczników mowej stwierdzili ̶ zupełnie zresztą blem prawny, którego rozwiązanie ̶ jak zgodnie z prawdą piszą o ludobójstwie, ją pamięć zbrodniczych organizacji. historii do chwili, kiedy Strona ukra- słusznie ̶ iż istnieje potrzeba propono- sądzimy ̶ warto uczynić przedmiotem bo taka właśnie kwalifikacja prawna Mało sobie one robią z jakichkolwiek ińska bezwarunkowo uzna swoją od- wania młodzieży dzieł poświęconych głębszej refleksji. W każdym razie śro- przysługuje rzeziom urządzanym przez ustaleń strony polskiej. Wiedząc o tym, powiedzialność za akty ludobójstwa, eksterminacji narodu żydowskiego. dowiska kresowe podtrzymują pogląd, nacjonalistów ukraińskich. że żaden ośrodek w Polsce nie monito- uprzejmie wyjaśniam, że na podstawie Autorzy podstawy programowej nie że MEN powinno się przeciwstawić Zupełnie inaczej przedstawia się drugi ruje tego, czy na Ukrainie przestrzega Porozumienia o Współpracy pomiędzy uznali natomiast za zasadne włączenie stosowaniu w praktyce edukacyjnej i z wymienionych przez Panią Minister się postanowień komisji podręczniko- Ministerstwem Edukacji Narodowej do zakresu lektur rekomendowanych dalszemu upowszechnianiu w szkołach podręczników ̶ Historia 3. Historia naj- wych, kreują zupełnie odmienną wizję Rzeczypospolitej Polskiej a Mini- przez resort oświaty wybranych utwo- haniebnych Tek edukacyjnych. Trudno nowsza Wydawnictwa Pedagogicznego historii. sterstwem Oświaty Ukrainy z dnia 12 rów, które podejmują przemilczaną bowiem znaleźć racjonalne przesłan- Operon. We wskazanym podręczni- Strona polska wcale nie zadbała o to, stycznia 1993 r. działa Polsko - Ukra- przez lata problematykę ludobójstwa ki, które uzasadniałyby potrzebę za- ku mamy do czynienia z jaskrawymi, aby na Ukrainie upowszechniony zo- ińska Komisja Ekspertów do spraw dokonanego przez bandy OUN-UPA. poznawania polskiej młodzieży z tym skandalicznymi wręcz przejawami ma- stał obraz zdarzeń historycznych, który doskonalenia treści podręczników Tymczasem Uchwała Sejmu Rzeczy- dziwacznym opracowaniem, które ob- taczenia (czy – jak mówią Kresowianie nakreśla choćby cytowany tu podręcz- szkolnych historii i geografii. Do tej pospolitej Polskiej uznająca, że „Tra- ciążone jest tak potężną liczbą błędów i ̶ „motyczenia”) w badaniach historycz- nik Wydawnictw Szkolnych PWN: pory odbyło się 13 spotkań Komisji, na gedia Polaków na Kresach Wschodnich przeinaczeń, że ich redaktor – Grzego- nych. W duchu Tek edukacyjnych… Była to akcja ludobójcza: oddziały których omawiano najbardziej kontro- II Rzeczypospolitej winna być przy- rza Motyka – za rozmijanie się z praw- Motyki: ukraińskie atakowały polskie wioski, wersyjne wydarzenia naszej wspólnej wrócona pamięci historycznej współ- dą „wyróżniony” został przez londyń- paląc i mordując w okrutny sposób historii oraz sposób ich przedstawiania czesnych pokoleń”, oraz traktująca to ski „Głos Emigracji” nagrodą „Oślich a/ uwzględnia się w tym podręczniku mężczyzn, kobiety i dzieci. w podręcznikach obu państw. Autorzy jako „zadanie dla wszystkich władz Uszu”. wyłącznie kilkadziesiąt tysięcy po- programów nauczania i podręczników publicznych” nie powinna ̶ jak się wy- Na marginesie należy podkreślić, iż mordowanych na Wołyniu, pomija się Jakich treści uczy się młodzież zwłasz- są prawnie zobowiązani do uwzględ- daje ̶ być przedmiotem kontestacji czy wydawnictwa IPN nie są publikacjami natomiast co najmniej drugie tyle ofiar cza na Zachodniej Ukrainie, wiadomo niania ustaleń Komisji. Działania Ko- choćby nawet negocjacji ze strony tej o jakiejś szczególnej randze naukowej. okrutnych rzezi dokonywanych w Ma- powszechnie. Wydawało się, że sytu- misji służą realizacji postulatu zawar- czy innej agendy rządowej. Przeciwnie, częstokroć grzeszą one łopolsce Wschodniej; acja ulegnie zmianie po objęciu rzą- tego w cytowanej uchwale Sejmu RP, brakiem rzetelności badawczej. Praca dów przez Prezydenta Wiktora Janu- w której zapisano że przywracanie 3. Zakładając, że konstytucyjnym Motyki nie stanowi pod tym wzglę- b/ horrendalnie zawyża się liczbę ofiar kowycza. Wprowadzony przez niego pamięci historycznej jest zadaniem obowiązkiem zarówno poszczególnych dem wyjątku. Potworkiem intelektu- polskiej działalności odwetowej ̶ bez minister edukacji szybko jednak został wszystkich władz publicznych w imię resortów rządowych, jak też podle- alnym okazał się na przykład wydany żadnych dowodów podaje się absur- odwołany przez ukraiński parlament. lepszej przyszłości i porozumienia na- głych im struktur, jest rzetelna i wy- przez IPN w 2008 roku doktorat Mo- dalnie wysoką liczbę pomordowanych Zastąpił go reprezentant skrajnie szo- rodów naszej części Europy, w tym korzystująca wszelkie możliwe środki niki Tomkiewicz Zbrodnia w Ponarach Ukraińców, nie biorąc pod uwagę ani winistycznej frakcji „Swoboda”. I szczególnie Polaków i Ukraińców. realizacja postanowień Sejmu, trudno 1941-1944. Prezes IPN śp. Janusz Kur- ustaleń prof. P. Wieczorkiewicza czy wszystko wróciło do nienormalności. uznać za zasadne pominięcie w zesta- tyka po zapoznaniu ze stanowiskiem prof. W. Rezmera (którzy oceniają, że W obliczu lekceważenia przez stronę * * * wie utworów rekomendowanych przez reprezentującej Stowarzyszenie „Ro- łącznie, a więc nie tylko na terenach ukraińską ustaleń komisji wspólnej siłą władze oświatowe naszego państwa dzina Ponarska” Heleny Pasierbskiej, Wołynia, zginęło ok. 3 tys. Ukraiń- rzeczy nasuwa się pytanie, jaki sens Kresowianie, podziękowawszy za dzieł poświęconych Zagładzie Kresów. która wytykała doktorantce liczne nie- ców), ani nawet ustaleń komisji wspól- ma dalsze funkcjonowanie tej komi- udzieloną odpowiedź, podkreślili, że Co więcej, zupełnie niezrozumiałe ścisłości i przekłamania, wynikające z nej (która mimo iż nie zawsze uwzględ- sji? Jest rzeczą charakterystyczną, że w stanowczo nie podzielają stanowiska staje się usunięcie z dotychczasowej naiwnego i bezkrytycznego odwoływa- nia to, że wielu Ukraińców w zginęło imię budowania wspólnej przyszłości kierownictwa resortu oświaty. Sformu- oferty programowej wybitnej powieści nia się do litewskich materiałów (przy z rąk OUN-UPA za pomoc udzielaną wcale nie dąży się do tego, aby przed- łowana została więc wypowiedź pole- Włodzimierza Odojewskiego Zasypie pomijaniu polskich źródeł), stwierdził, Polakom lub za przeciwstawianie się stawiciele organizacji żydowskich w miczna, w której stwierdza się m.in.: wszystko, zawieje…. Jak była już oka- że wiele uwag zawartych w tym stano- ściąganym przez banderowców kontry- Polsce uzgodnili wspólną wizję Ho- zja sygnalizować w poprzednim liście, wisku całkowicie pokrywa się z odczu- bucjom, szacuje tę liczbę na co najwy- lokaustu z przedstawicielami działa- I. Lektury szkolne. […] Przedstawi- powieść Odojewskiego funkcjonowała ciami członków IPN, oraz dodał z ubo- żej kilka tysięcy osób); jącej w Niemczech neofaszystowskiej ciele środowisk kresowych bacznie ob- już w programie szkół średnich, ale – lewaniem, iż „autorka nie uwzględniła partii NPD. Tymczasem Kresowianom serwują poczynania twórców podstawy niestety – obowiązującym wyłącznie opinii krytycznych (zawartych w Re- c/ w podręczniku tym celowo przemil- funduje się próby uzgadniania obrazu programowej. Mają zatem świadomość na poziomie rozszerzonym. Jednakże cenzji wydawniczej) [!] i wzięła na sie- cza się nawet nazwę organizacji odpo- historii z nacjonalistami ukraińskimi. kierunku, w którym zmierzają rozwią- i tu przeszkadzała ona współczesnym bie ciężar odpowiedzialności za kształt wiedzialnej za ludobójstwo dokonane Aby przedsięwzięcie było jeszcze bar- zania wysunięte przez Ministerstwo twórcom programów. Postanowili więc swojej książki”. Trudno wyobrazić na Kresach; dziej groteskowe, jako reprezentant Edukacji Narodowej. W szczególności – całkowicie lekceważąc dążenia pol- sobie, że kiedykolwiek elukubracja strony polskiej w komisjach podręczni- zaś znana jest im oferta programowa w skiego parlamentu do upamiętniania Tomkiewicz trafi na ławy szkolne tyl- d/ zamiast określeń „ludobójstwo”, kowych występuje Grzegorz Motyka ̶ zakresie nauczania języka polskiego. ofiar zbrodni ukraińskich nacjonali- ko dlatego, że IPN ma prawo do pro- „zbrodnia” czy choćby „rzeź” stosu- człowiek zaangażowany w poczynania Biorąc pod uwagę tę ofertę, wypadnie stów – usunąć ją z listy lektur. Konte- wadzenia działalności wydawniczej i je się eufemizmy w rodzaju „problem mniejszości ukraińskiej, natomiast nie stwierdzić, że: stacja przez twórców podstawy progra- edukacyjnej. Wołynia” (znowu pominięte rzezie w współpracujący z organizacjami Kreso- mowej do nauczania języka polskiego Małopolsce Wschodniej!) czy „akcje wian i w wielu wypadkach traktowany 1. Wiele kontrowersji budzi rezygna- Uchwały Sejmu z 15 lipca 2009 r. jest III. Sprawa podręczników histo- przeciwko Polakom”; przez nich jako persona non grata. cja przez resort oświaty z prób wynie tylko niezrozumiała, ale też niedo- rii. […] W naszym odczuciu istnieje pracowania kanonu, który pozwoliłby puszczalna. poważna obawa, czy wskazane przez e/ stawia się w istocie znak równości Widać wyraźnie, że lansowany przez ujednolicić wymagania stawiane absol- Panią Minister zapisy w podstawie między planowymi (zgodnymi z fa- polski resort spraw zagranicznych mo- wentom polskiej szkoły. Ponieważ dys- 4. Środowiska kresowe podtrzymu- programowej są wystarczająco instruk- szystowską ideologią D. Doncowa) del „polityki bez charakteru” wywiera kusyjność tego pomysłu wkrótce okaże ją postulat poszerzenia spisu lektur tywne, aby dzięki ich urzeczywist- i metodycznie prowadzonymi przez swoje negatywne piętno także na poli- się dość oczywista, nie będzie się go tu rekomendowanych przez Minister- nianiu tragedia Polaków na Kresach ukraińskich nacjonalistów czystkami tyce oświatowej. W tej sytuacji wypad- czynić przedmiotem szerszej refleksji. stwo Edukacji Narodowej o wskazane Wschodnich II Rzeczypospolitej w etnicznymi a spontanicznymi akcjami nie ponowić apel o uzależnienie dal- uprzednio utwory o tematyce kresowej. istocie została „przywrócona pamięci odwetowymi Polaków. szych prac komisji podręcznikowych 2. W podstawie programowej oprócz historycznej współczesnych pokoleń”. od przyznania przez stronę ukraińską, namiastki kanonu, którą stanowią II. Teki edukacyjne IPN Stosunki pol- Wydaje się, że byłoby korzystniej, Biorąc pod uwagę funkcjonowanie ta- że rzezie dokonane przez zbrodniczą utwory oznaczane asteryksem, wy- sko-ukraińskie w latach 1939-1947. gdyby brzmienie tych zapisów bardziej kich właśnie podręczników, jak ten, organizację OUN-UPA mają charakter mieniona została ̶ jak zauważa Pani Nie ulega wątpliwości, że Instytut Pa- bezpośrednio odpowiadało dezydera- który ufundowało Wydawnictwo Peda- ludobójstwa, i po uzyskaniu zapewnie- Kresowy Serwis Informacyjny - 15 sierpnia 2011 - strona 29 PUBLIKACJE-POGLĄDY-POLEMIKI nia, że taki właśnie obraz historii będzie wisk kresowych (którzy są współauto- 2. Wskazane byłoby opatrzenie Tek edu- su funkcjonowania polsko-ukraińskich Tylko nieudolność i moralna degren- upowszechniany w podręcznikach wy- rami przedkładanego tu pisma) podtrzy- kacyjnych IPN (Stosunki polsko-ukra- komisji podręcznikowych, zwłaszcza golada polskiej prokuratury i polskiego dawanych na Ukrainie. Warto, aby mło- mują wysuwane w poprzednim liście ińskie w latach 1939-1947) pod red. G. w obliczu tego, że na Ukrainie realizo- wymiaru sprawiedliwości sprawia, że dzież w sąsiednim państwie poznawała otwartym prośby do Pani Minister. W Motyki klauzulą informująca, że to ku- wany jest szeroko zakrojony program przestępstwo to nie jest surowo ściga- nie tę wizję historii, którą serwuje w opinii tych środowisk: riozalne dzieło nie jest dopuszczone do heroizacji OUN-UPA i że sprzyja mu ne prawem. Nie ma jednak potrzeby, swoich pracach polski negocjator ̶̶ Grze- użytku szkolnego. reprezentujący stronę polską Grzegorz aby Ministerstwo Edukacji Narodowej, gorz Motyka, utrzymujący, iż Zachodnia 1. Istnieje konieczność bezpośrednie- Motyka, dostrzegający wielkie bohater- spadkobierca chlubnych tradycji Komisji Ukraina jest najbardziej uświadomionym go uwzględnienia w zapisach podstawy 3. Pożądane byłoby zainicjowanie i obję- stwo w działaniach sprawców okrutnych Edukacji Narodowej, biernie przygląda- narodowościowo regionem w całym kra- programowej utworów podejmujących cie przez Panią Minister osobistą pieczą rzezi na polskich starcach, kobietach i jąc heroizacji OUN-UPA, sankcjonowało ju, oraz podkreślający, że (....) ma w tym problematykę kresową (w szczególności: prac nad weryfikacją dopuszczonych do dzieciach. Rzecz jasna, heroizacja for- bezprawie. swój udział bohaterska i zarazem okrutna Włodzimierza Odojewskiego Zasypie użytku szkolnego podręczników szkol- macji bezpośrednio odpowiedzialnych UPA, ale tę, którą przedstawiał wybitny wszystko, zawieje…, Stanisława Sro- nych pod kątem rzetelności przekazywa- za zbrodnie, które Sejm Rzeczpospoli- Przytoczonym tu słowom adresowanym badacz ukraiński ̶ Wiktor Poliszczuk w kowskiego Duchy dzieciństwa lub Repa- nej w nich wiedzy na temat ludobójstwa tej Polski traktuje jako akty „masowych do Minister Katarzyny Hall towarzyszy pracy pod znamiennym tytułem Gorzka trianci oraz wybrane opowiadania z tomu dokonanego przez OUN-UPA na Kre- mordów o charakterze czystki etnicznej nadzieja, że wreszcie po wielu latach prawda oraz w wielu innych swych zna- Nienawiść, wybrane utwory liryczne sach Wschodnich Rzeczypospolitej i znamionach ludobójczych”, stanowi ja- przemilczeń i zafałszowań wiedza o tra- komitych publikacjach. Krzysztofa Kołtuna i Kazimierza Józefa skrawe naruszenie polskiego prawa; jest gedii Kresów będzie rzetelnie przekazy- Podsumowując, przedstawiciele środo- Węgrzyna). 4. Konieczne byłoby rozważenie sen- po prostu przestępstwem. wana polskiej młodzieży. POLSKIE MINISTERSTWO EDUKACJI NARO- DOWEJ Z ZAFAŁSZOWANĄ UKRAIŃSKĄ HI- STORIĄ W TLE Aleksander Szumański szczególnych typach szkół - Dz. U. z 18 grudnia 1998 r. o Instytucie Pamięci waniem historii i nie został zapewne Gdy w lipcu 2009 roku Sejm RP pod- 2002 r. Nr 51, poz. 458, z późniejszy- Narodowej – Komisji Ścigania Zbrodni uzgodniony z IPN - Komisją Ścigania jął uchwałę w sprawie tragicznego losu W bieżącym numerze KRESOWY mi. zmianami)”. przeciwko Narodowi Polskiemu, insty- Zbrodni przeciwko Narodowi Polskie- ludności polskiej na Kresach Wschod- SERWIS INOFRMACYNY zaprezen- tucja ta ma prawo prowadzić działal- mu, i do takich uzgodnień MEN jest nich II Rzeczypospolitej w zapisie tował KORESPONDENCJĘ KRE- Zważywszy, iż sam program nauczania ność edukacyjną wystawienniczą i wy- w każdym przypadku niewiedzy hi- „znamiona ludobójstwa” „Swoboda” SOWIAN Z MINISTER EDUKACJI budzi tak wiele kontrowersji w szcze- dawniczą (Dz.U.07.63.424, art. 53 p.5) storycznej zobowiązane. Nie istniały ostro to potępiła. - „Decyzja Sejmu RP NARODOWEJ KATARZYNĄ HALL gólności w środowiskach kresowych, jest oczywistą manipulacją, ponieważ żadne odwetowe działania polskich podsyca antyukraińską histerię i obra- AUTORSTWA MARII I LESZKA JA- czego wyrazem jest zapis autorów: cytowany zapis daje inne uprawnienia oddziałów zbrojnych, była jedynie ża godność narodową Ukraińców, któ- ZOWNIKÓW SKIEROWANĄ DO „…wiele kontrowersji budzi rezygna- IPN, niż zapisany w ustawie o naucza- samoobrona mająca na celu ochronę rzy od wieków mieszkali na Wołyniu. CZYTELNKÓW MIESIĘCZNIKA cja przez resort oświaty z prób wy- niu w szkołach podstawowych, śred- ludności polskiej przed bestialstwami Termin „Kresy Wschodnie” w ustawie „NAD ODRĄ” I OGÓLNOPOLSKICH pracowania kanonu, który pozwoliłby nich, gimnazjalnych i ponad gimnazjal- OUN – UPA. Co oznacza przymiot- oznacza, że w Polsce nadal istnieją KÓŁ KRESOWYCH. ujednolicić wymagania stawiane absol- nych. Zapisana w cytowanej ustawie nik sporny? Tereny Wołynia i Galicji „wrogie nastroje wobec etnicznych wentom polskiej szkoły…”, należałoby działalność IPN to zupełnie inna forma Wschodniej były zawsze polskie a nie ziem Ukrainy w tym Wołynia”. Gdy w Na wstępie autorzy podają: dążyć przede wszystkim do zmiany edukacji – wystawiennicza i wydawni- „sporne”. Polsce potępiono decyzję prezydenta Szanowni Panowie, istniejącego prawa w pełni odpowiada- cza, z którą MEN nie posiada żadnych Cały ten wpis jest jedna wielką niekon- Wiktora Juszczenki, który nadał tytuł przesyłam - zgodnie z obietnicą - tekst jącego żądaniom środowisk kresowych historycznych styczności czy zbliżeń i sekwencją historyczną, fałszowaniem bohatera Ukrainy Stepanowi Bande- szczegółowo referujący w tym zakresie. „…Ponieważ dysku- cytowanie tej ustawy w kontekście na- historii, manipulacją na styku poglą- rze, liderowi Organizacji Ukraińskich korespondencję z min. Hall. syjność tego pomysłu wkrótce okaże uczania podstawowego nie jest zbieżne dów Grzegorza Motyki i wielu pol- Nacjonalistów, Tiahnybok w studiu te- Odpowiedzi na ostatnie pismo nie otrzy- się dość oczywista, nie będzie się go z zadaniami kompetencyjnymi MEN i skich historyków unikających tematu lewizji Kanał 5 mówił: „Polska obraża małem. tu czynić przedmiotem szerszej reflek- zadaniami kompetencyjnymi IPN w za- bestialstwa OUN – UPA jak ognia. Ten pamięć Bandery i narodu ukraińskie- Myślę, że dobrze byłoby, aby organiza- sji…” wydaje się, iż wymuszanie na kresie edukacji zasadniczej, a nie wy- wpis jest „poprawnością polityczną” go. Dziwnym trafem reakcja Polski i cje kresowe wsparły działania MEN należytej realizacji prawa jest stawienniczej, czy wydawniczej. establishmentu polskiego. ukrainofobia szerząca się w tym kraju, wymuszające na MEN należytą realiza- bezprzedmiotowe i zapis: „…myślę, zbiegają się z histeryczną reakcją Ro- cję prawa. Realizacja uchwał Sejmu że dobrze byłoby, aby organizacje kre- „Na wschodzie kraju, zwłaszcza tam Ponadto MEN nie odróżnia „mordów sji. Nie chciałbym myśleć, że to zapla- jest psim obowiązkiem agend rządo- sowe wsparły działania wymuszające gdzie ludność polska była w mniej- o charakterze czystki etnicznej” od nowane akcje Moskwy i Warszawy”. wych, stanowiących ciało wykonawcze. na MEN należytą realizację prawa…” szości, działała partyzantka radziecka i „ludobójstwa”, podobnie jak Sejm RP Komentując polską ocenę Ukraińskiej Z poważaniem należałoby zamienić na konkretne w ukraińska. Oddziały radzieckie korzy- nie odróżnia „znamion ludobójstwa” Powstańczej Armii, odpowiedzialnej za Leszek Jazownik pełni merytoryczne ustanowienie przez stały ze zrzutów broni i ludzi z ZSRR. od „ludobójstwa” kładąc przy tych eksterminację polskiej ludności na Wo- Sejm Ustawodawczy takiego prawa Oddziały Ukraińskiej Powstańczej Ar- definicjach znak równości. I tak we- łyniu w Galicji Wschodniej w latach 30 Do owej korespondencji, pomijając edukacyjnego, które spełni w sposób mii (UPA) zasilili masowo policjanci dług prawników sowieckich „Katyń to XX wieku, lider Swobody Tiahnybok fakt braku odpowiedzi na ostatnie pi- należyty oczekiwania oświatowych ukraińscy, uzbrojeni wcześniej przez zbrodnia wojenna, która ma znamiona twierdził, że „w Polsce zapominają o smo autorów skierowane do MEN, środowisk kresowych. Niemców. Między różnymi ugrupo- ludobójstwa". A zbrodnia wojenna ule- systematycznym wielowiekowym ter- mam pewne spostrzeżenia, którymi „Teki edukacyjne IPN. Stosunki pol- waniami polskimi, radzieckimi i ukra- ga przedawnieniu i w tym cała „mą- rorze Polaków, skierowanym przeciw- pragnę podzielić się z autorami Marią sko-ukraińskie w latach 1939 -1947. ińskimi dochodziło do spięć, a potem drość”. ko Ukraińcom”. i Leszkiem Jazownikami i zapewne z Ministerstwo Edukacji Narodowej starć zbrojnych. W 1943 r, UPA rozpo- czytelnikami miesięcznika „Nad Odrą” nigdy nie aprobowało tych materia- częła „akcję antypolską", której celem Polsko – ukraińska komisja historycz- KURIER GALICYJSKI NR 18/2009 w nawiązaniu do artykułu „Sejm sobie łów – była to autonomiczna inicjatywa było oczyszczenie z Polaków spornych na powołana została do jakich ustaleń? MEN sobie” pomieszczonym w grud- Instytutu Pamięci Narodowej, który terenów Wołynia i Galicji Wschodniej. Czy w komisji tej biorą udział przed- Julia Tymoszenko jest liderką partii niu 2010 w rzeczonym miesięczniku. materiały te, wraz z innymi 10 mate- Była to akcja ludobójcza: oddziały stawiciele IPN? „Batkiwszczyna” oraz „Bloku Julii Ty- riałami przesłał do ok. 10 tysięcy szkół ukraińskie atakowały polskie wioski, Powołanie takiej historycznej komisji moszenko”. „Blok Julii Tymoszenko”, „MEN działa w oparciu o wymienione w Polsce. Zgodnie z ustawą z dnia 18 paląc i mordując w okrutny sposób polsko – ukraińskiej przypomina śledz- faszystowsko - nacjonalistyczna Partia w tekście (Rozporządzenie Ministra grudnia 1998 r. o Instytucie Pamięci mężczyzn, kobiety i dzieci. Akcja UPA twa katyńskie i smoleńskie. W atmosfe- „Swoboda”, „Ukraińska Partia Ludo- Edukacji Narodowej z dnia 23 grudnia Narodowej – Komisji Ścigania Zbrodni wywołała wojnę domową polsko-ukra- rze antypolskich, nie tylko lwowskich wa” zgłosiły na sesję Rady Obwodu 2008 r. w sprawie podstawy progra- przeciwko Narodowi Polskiemu, in- ińską „wojnę w wojnie", w której ofiarą wieców i demonstracji, stawiania po- Lwowskiego projekt uchwały ustana- mowej wychowania przedszkolnego stytucja ta ma prawo prowadzić dzia- akcji odwetowych polskich oddziałów mników ludobójcom Szuszkiewiczowi, wiającej „DZIEŃ OFIAR TERRORU oraz kształcenia ogólnego w poszcze- łalność edukacyjną wystawienniczą i zbrojnych padali także niewinni ukra- Banderze i batalionom SS Galizien – POLSKIEGO WE WRZEŚNIU 1939 gólnych typach szkół Dz. U. z 2009 wydawniczą (Dz.U.07.63.424, art. 53 ińscy cywile”. Nachtigall – mordercom 45 profesorów ROKU UZASADNIAJĄC WNIOSEK: r. Nr 4, poz. 17), natomiast w pozo- p.5)”. Obecnie nie stosuje się już w zapisach lwowskich wyższych uczelni 4 lipca „W najbliższych wrześniowych dniach stałych klasach wymienionych typów Stanowisko MEN jest oczywiście historycznych terminów „radziecki”, 1941 roku na stokach Góry Kadeckiej mija 70 lat od tragicznych wydarzeń, szkół oraz we wszystkich klasach szkół błędne, choćby z tej przyczyny, iż nie czy „ZSRR”. Właściwa terminologia – Wzgórz Wuleckich we Lwowie dzia- szczególnie dla mieszkańców obwodu ponadgimnazjalnych stosuje się do- posiada ono kompetencji naukowo – historyczna to „sowiecki” czy „ZSRS”. ła polsko – ukraińska komisja histo- lwowskiego. Wycofujące się z zachod- tychczasową podstawę programową historycznych i zostało powołane do W latach II wojny światowej nie istnia- ryczna. Pracuje na Ukrainie słuchając nio – ukraińskich ziem polskie wojska i kształcenia ogólnego (Rozporządzenie zupełnie innych zadań, niż Instytut ła „wojna polsko – ukraińska”, ani też skandowania nazwisk bandziorów fa- policja zniszczyły dziesiątki wsi, zabi- Ministra Edukacji Narodowej z dnia Pamięci Narodowej – Komisja Ści- „wojna w wojnie”. To kłamstwo histo- szystowsko – ukraińskich!!! ły setki pokojowo nastawionych Ukra- 26 lutego 2002 r. w sprawie podstawy gania Zbrodni przeciwko Narodowi ryczne. Istniało wyłącznie ludobójstwo A tymczasem: ińców” – podpisał Oleh Pankiewicz, programowej wychowania przedszkol- Polskiemu (IPN) – instytucję naukową wykonywane przez nacjonalistów fa- „SWOBODA”, „BLOK JULII TYMO- wiceprzewodniczący „Swobody” w nego oraz kształcenia ogólnego w po- o uprawnieniach śledczych. Podanie szystowskich OUN – UPA na ludności SZENKO”, „UKRAIŃSKA PARTIA lwowskiej radzie obwodowej. przez MEN, iż zgodnie z ustawą z dnia polskiej. Zapis ten w MEN jest fałszo- LUDOWA”

Zostań korespondentem Kresowego Serwisu Informacyjnego i skontaktuj się z nami: Redakcja - Bogusław Szarwiło [email protected] Dział "Barwy Kresów" - Aleksander Szumański [email protected]

Strona 30 - Kresowy Serwis Informacyjny - 15 sierpnia 2011 PUBLIKACJE-POGLĄDY-POLEMIKI stwie o nazwie akcja „Wisła”. Żyłabym. I pewnie teraz bym WYBITNI POLACY KUSTOSZAMI dobrze się miała, bo ci wszyscy przesie- dleni mają się dobrze. Państwo polskie i rząd o nich pamięta. TO może i o mnie, małej 5 letniej dziewczynce, też by pa- miętali. PAMIĘCI NARODOWEJ polski prawnik Rafał Lemkin (1900– „…ŚWIADOMOŚĆ HISTORYCZNA go. Zbliża się kolejna 65 rocznica mojej śmierci. Aleksander Szumański 1959; po emigracji do USA używający WŁASNEGO NARODU NIE MOŻE To co był moim w n ę t r z e m znalazło imienia Raphaël) w swojej pracy "Axis BYĆ PRZEZ LATA BUDOWANA NA się na z e w n ą t r z. Jest mi smutno i płakać mi się chce. Bo może znów SEJM naszej ukochanej Oj- Kustosz Pamięci Narodowej – nagroda Rule in Occupied Europe" ("Rządy Osi ZAKŁAMANIU. PRAWDA NAWET w okupowanej Europie") wydanej w PO DŁUGIM CZASIE WYCHODZI Ofiary napadu UPA na kolonię Katery- czyzny przyznawana za szczególnie aktywny Zdradzi pamięć o mnie i moich kole- udział w upamiętnianiu historii Narodu 1944 r. w USA. Użyto go w akcie oskar- NA JAW I MOŻE ZBURZYĆ NAJMI- nówka w nocy z 7 na 8 maja 1943 gmina żenia w procesie norymberskim (choć STERNIEJ SKONSTRUOWANE BU- Bożyszcze. Powiat Łuck: gach z podwórka i tysiącach, dziesiąt- Polskiego w latach 1939–1989, a tak- kach tysięcy innych, że za działalność publiczną zbieżną z Karta Międzynarodowego Trybunału DOWLE POROZUMIENIA I WSPÓŁ- Wojskowego w Norymberdze nie wy- PRACY. KTO ZAPOMINA HISTORIĘ dwóch synków Piotra Mękali i Anieli zakatowanych w tamtych latach – i od- ustawowymi celami Instytutu Pamięci rzuci lub zniekształci PRAWDĘ. Narodowej; ustanowiona w lipcu 2002 mieniała expressis verbis ludobójstwa, POWTARZA JĄ…”. z Gwiazdowskich, między nimi Stasia lecz jedynie zbrodnie przeciwko ludz- Stefaniak lat ok. 5, I wtedy ja mała 5-letnia dziewczynka, przez Prezesa Instytutu Pamięci Naro- która nie żyła za długo i nie nacieszyła dowej prof. Leona Kieresa. Inicjatorem kości, których kwalifikowaną postacią Dla mnie najbardziej porażające są nie której rozpruto brzuch i powyłamywano jest właśnie ludobójstwo). Do języka liczby pomordowanych przez OUN – ręce i nogi (córka Polaka i Ukrainki). się słoneczkiem, trawką, i innymi miły- wyróżnienia był prof. Janusz Kurtyka, mi rzeczami na świecie, ówczesny dyrektor Oddziału IPN w prawnego termin ludobójstwo wszedł za UPA Polaków i mniejszości narodowych sprawą Konwencji ONZ w sprawie Za- z terenów wschodnich II Rzeczypospo- Mój wygląd musiał ich chyba bardzo JA STASIA STEFANIAK lat 5 - u m r ę Krakowie. p o r a z d r u g i . Kandydatów do Nagrody mogą wysu- pobiegania i Karania Zbrodni Ludobój- litej, dochodzące zapewne do 200 tysię- śmieszyć, bo zaczęli rechotać wołając stwa podpisanej 9 grudnia 1948 r., któ- cy zakatowanych ofiar, choć mord ten jednocześnie: „Tak treba robyty z La- A może pan Prezydent i jego żona wsta- wać instytucje, organizacje społeczne i wią się za mną? Przecież też mają có- naukowe, oraz osoby fizyczne. Ma cha- rej wstępny projekt był współtworzony widzę ogromny. Porażające, otwierające chami !” przez Lemkina. Istnieje jednak różnica usta w okrzyku przerażenia są sposoby A ja umierałam w cierpieniu… reczkę rakter honorowy, a jej laureaci otrzymu- Może ich córka zaopiekuje się mną? ją tytuł Kustosza Pamięci Narodowej. w wykładni prawnej ludobójstwa i np. dokonanych mordów. Czy ci mordercy Zawsze lubiłam żołnierzy i czułam się zbrodni wojennej, która ulega przedaw- posiadają swoich protoplastów znanych przy nich bezpiecznie, ale choć byłam Byłoby mi znacznie lżej. Nagroda ma przywrócić szacunek dla Tu w „ZACISZU” wiemy, że już nie- narodowej przeszłości, chronić warto- nieniu, podczas gdy przedawnienie nie z takich metod mordowania? taka mała, to przecież wiedziałam, że dotyczy ludobójstwa. żołnierze walczą z żołnierzami, ale ni- długo umrą ostatni świadkowie i wtedy ści, dzięki którym Polska przetrwała będzie łatwiej kłamać nacjonalistom przez lata zniewolenia. ZE SZCZEGÓLNYM OKRUCIEŃ- gdy z DZIEĆMI. Tragiczne zjawisko, jakim były maso- STWEM MORDOWALI NACJONA- Dlaczego w takim razie zrobili mi to? ukraińskim w Polsce i na Ukrainie. I nikt już o mnie nie będzie pamiętał; bo W roku 2011 nagrody otrzymali: we zbrodnie dokonane przez nacjona- LIŚCI UPA – OUN DZIECI: Dlaczego „walczyli” ze mną – dziec- listów ukraińskich na ludności polskiej kiem przecież ja nie byłam żołnierzem? nikt nie chce. na wschodzie Rzeczypospolitej, a na- - rozdzierali nóżki z morderczym ha- Czy to byli naprawdę żołnierze? I będzie to najnikczemniejsza rzecz, - Ewa Siemaszko i Władysław Siemasz- jaka się może przytrafić nam w „ZACI- ko stępnie opuszczenie przez setki tysięcy słem – „tyś polski orzeł”, naszych obywateli swych kresowych - rozdzierali usta z hasłem „Polska od Patrzę na to, co się dzieje na ziemi, po SZU”. - Adam Macedoński Już nikt w Polsce nie chce być Polakiem, - Adam Borowski siedzib, w wyniku przymusowej, za- morza do morza”, której już nie stąpam, i płaczę ( w „ZA- twierdzonej traktatami ekspatriacji do - żywym dzieciom wyrywali kończyny, CISZU” się nie śmiejemy każdy za to chce mieć dużo pieniędzy. - Społeczny Komitet Pamięci Górników Pieniędzy i to jest dla Was najważniej- - KWK „Wujek” Poległych 16 grudnia Polski o nowych granicach, wywarły języki, wykłuwali oczy, tak umęczone – nie nasze roczniki) długoletni traumatyczny wpływ na dużą wbijali na widły. Bo tym „bohaterom”, „rycerzom” sta- sze? Dla Waszych dzieci? 1981 r. Nie wiem, czy ja się już przez te 65 lat w - Związek Sybiraków. część naszego społeczeństwa. Dla więk- - rąbali siekierami, wia się pomniki, moja kochana ojczyzna szości z nich jest to do dzisiaj boląca i - przecinali na pół piłami, rozpruwali pielęgnuje ich pamięć. swoich myślach zatraciłam. nie gojąca się przez dziesięciolecia rana, brzuchy, wydłubywali oczy, wrzucali je Ja już chyba tylko na cud mogę liczyć. Laureatami nagrody Kustosza Pamięci Naprawdę, nie wiem. Narodowej w 2010 roku byli: bo w grę wchodzą dziesiątki, być może studzien, bili aż do zabicia, krzyżowali NIE MOJĄ, zamordowanego bezbron- nawet setki tysięcy polskich ofiar. na otwartych drzwiach, gwałcili i obci- nego dziecka, - a ICH - MORDERCÓW. nali genitalia, nie mówiąc o masowych Mnie nikt nie postawi pomnika (na ogół Mój adres obecny: Janusz Kurtyka „ZACISZE”, ulica Dzieci Wołyńskich Ks. Tadeusz Isakowicz-Zaleski Przez lata wiedza o tych faktach była rabunkach. Dzieci patrzyły na kaźń ro- dzieciom się nie stawia, bo jeszcze nic ukrywana, lub fałszowana zarówno za dziców, rodzice na mękę swoich dzieci. wielkiego nie zrobiły- ja tylko umarłam Stasia Stefaniak Jan Łopuski Kolonia Katerynówka Muzeum Sługi Bożego ks. Jerzego czasów komunistycznych ze względów w męczarniach). „klasowych”, internacjonalistycznych”, ZNALEZIONE W SIECI – LIST STASI gmina Bożyszcze, Popiełuszki powiat Łuck WOŁYŃ Niezależny Komitet Historyczny Ba- jak i obecnie z nieszczęsnej dla współ- STEFANIAK: Mój Boże, co ja takiego zrobiłam, że tak dania Zbrodni Katyńskiej czesnej historii Polski „poprawności strasznie i okrutnie mnie zabili? Komitet Katyński. politycznej” polskiego establishmentu. KOLONIA KATERYNÓWKA GMINA Czy dlatego to zrobili bo moja Mamu- Polacy, jakby zapomnieli o dramacie BOŻYSZCZE POW ŁUCK. sia wyszła za Tatusia, który przecież 2008- Rok Pamięć Golgoty Wschodu, lub zostali prze- był dobry i mocno mnie kochał. Tatuś Uroczystość wręczenia nagród odbyła POMÓŻCIE 5 LETNIEJ STASI STE- się w dniu 14 czerwca 2011 roku w Sali konani w przeciągu zaledwie jednego POMÓŻCIE 5 letniej STASI STEFA- mówił inaczej niż Mamusia po polsku – pokolenia, o jakiejś wojnie polsko – NIAK!!! Mamusia mówiła po ukraińsku. FANIAK !!! Koncertowej Zamku Królewskiego w NIE DAJCIE JEJ UMRZEĆ PO RAZ Warszawie. ukraińskiej, wbrew oczywistym faktom, tak przedstawianych przez niektórych (Nie dajcie jej umrzeć po raz drugi!!!) A poza tym, dlaczego wywlekli moje DRUGI !!! autowykreowanych historyków. Pod- wnętrzności? Adam Siemaszko i Ewa Siemaszko - ZE ZBIORÓW W.E. SIEMASZKO / ojciec i córka – dokumentaliści ludo- ręczniki historyczne omijają tę „drażli- Nazywała się STASIA STEFANIAK. wą kwestię”, a na fali „przepraszania” Miała 5 lat, kiedy ją brutalnie zamordo- Do dziś się wstydzę tego wyglądu choć, DAR W. ROMANIOWSKIEGO I A. bójstwa dokonanego przez Organizację BIELSKIEGO / Ukraińskich Nacjonalistów – Ukraińską rozpoczęliśmy naszą masową ekspia- wano rozpruwając brzuch i łamiąc ręce jak ot przyjęte w „ZACISZU”, nikt nie cję wobec mniejszości narodowych. i nogi. zwraca na to uwagi. List otrzymałem w lipcu 2011, dlaczego Powstańczą Armię na ludności polskiej tak długo trwała przesyłka? Może listo- Kresów Południowo – Wschodnich. Ta narodowa „pokuta” mająca na celu Ze mną jeszcze nie było najgorzej, bo hipokrytyczne „zbliżenie” narodu do Tylko za to, że była Polką. mogę patrzeć i mówić, a co z tymi dzieć- nosz schował? A może suszył ten list Podczas uroczystości zaapelowali do mokry od łez listonosza, przecież on też władz państwowych i samorządowych Pana Boga, niejednokrotnie staje się mi, którym odrąbano siekierami głowy? szyderczym kłamstwem politykierów, Pozwólmy jej, aby o tym opowiedziała: Poćwiartowano? Spalono żywcem? ma dzieci? A może chcieli schować ten o nieprzemilczanie tych tragicznych list przed panem Juszczenką, tylko mój wydarzeń, jak to miało miejsce w cza- zapewne nie polityków, wobec własne- Ani nie widzą, ani nie porozmawiają, a i go narodu. Przykłady można mnożyć, „Miałam 5 latek, kiedy w nocy 8 maja poznać ich nie można. tata go odnalazł bo został zamordowany sach PRL w odniesieniu do zbrodni ka- dwa lata wcześniej od Stasi bo w 1941 tyńskiej. jak choćby pogromy - kielecki, czy młody Ukrainiec w czapce z ”tryzu- krakowski, będące udowodnioną pro- bem”, Najlepiej jeszcze wyglądają wśród nas roku. wokacją Służb Bezpieczeństwa PRL pchnął mnie bagnetem w brzuszek i mój ci, których zakopano żywcem, uduszo- Gdy na Zamku Królewskim w Warsza- Pragnę na ten list odpisać wie w dniu 14 czerwca 2011 roku wraz ma melodię „polskie dzieci na macę”. malutki dziecięcy świat nagle się zawa- no, lub wrzucono do studni, do lodowa- Doczekaliśmy się w końcu efektów lił. tej wody. z moją małżonką składaliśmy Pani Ewie Ale nie mogę Siemaszko i Panu Władysławowi Sie- – zaczęto mordercom budować obeli- Zastanawiam się, dlaczego to uczynił, ski chwały, nie tylko w „Swobodnej” ale nie znajduję odpowiedzi… Patrzę z góry, i martwię się, bo w Polsce maszko gratulacje za uzyskane honoro- Coś mi gardło ściska we tytuły Kustosza Pamięci Narodowej Ukrainie. Świadków wydarzeń doko- Może nie umiem jej znaleźć w końcu wszyscy o nas zapomnieli. Nie chcą pa- nywanych okrutnych mordów nie tylko mam tylko 5 lat… miętać tysięcy nas, którzy tu jesteśmy w szepnąłem Pani Ewie Siemaszko, iż Może dzwon na trwogę? współpracuję publicystycznie z Panią na Polakach, ale i na mniejszościach Przebywam od tamtego dnia w „ZACI- „ZACISZU”, i nie śmiejemy się. Od lat narodowych wtłoczono do zamknięte- SZU” razem z dwoma moimi chłopczy- cisi i martwi. dr Lucyną Kulińską – uśmiechnęła się Źródła wówczas do mnie jeszcze chyba bar- go kubła obwołując ich nikczemnikami kami, towarzyszami zabaw z podwórka. dziej serdecznie. Nie zdążyłem Jej na- i kłamcami występującymi przeciwko Zginęliśmy w wyniku, jak to mówią polskiej racji stanu. Taki stan rzeczy Nie wiemy, dlaczego nas zabili. w naszym dawnym kraju – „wojny dr Lucyna Kulińska – „Co się zdarzyło tomiast przekazać o moich już również na Kresach RP w latach 1943 – 1944” długich więzach publicystycznych z ks. wygodny jest oczywiście dla odradza- bratobójczej”. To znaczy że ja 5 letnia jącego się nacjonalizmu – faszyzmu w Żołnierze bandy o nazwie Ukraińska dziewczynka moi chłopcy z podwórka Tadeuszem Isakowiczem – Zaleskim, co dr hab. Wiktor Poliszczuk – „Gorzka obecnie czynię. „bratniej” Ukrainie grożącej „w piątek Powstańcza Armia najpierw zabili i tysiące innych dzieci walczyliśmy z – świątek” „śmierć Lachom”, „na pohy- chłopczyków. Ukraińską Powstańczą Armią. prawda – cień Bandery nad zbrodnią ludobójstwa” Nie byłem wówczas jeszcze członkiem bel Lachom” i uściskami „braterskimi” Dwóch miłych roześmianych, blondyn- I trzeba było nas spalić, poćwiartować, politykierów z Janukowiczem. Kućmą, ków, na zawsze zamykając im buzie… zakopać, udusić, zatłuc, utopić. redakcji Kresowego Serwisu Informa- wyd. Antyk 2006 cyjnego, informuję więc równocze- czy ober - neokatem nacjonalistycznym Potem zaatakowali mnie – małą bez- I to była ta „walka”. Juszczenką, niestety doktorem honoris bronną dziewczynkę. śnie, iż portal ks. Tadeusza Isakowicza dr hab. Wiktor Poliszczuk – Zaleskiego jest naszym partnerem causa polskiego uniwersytetu. Temu Jeden z nich mocno mnie chwycił za A 140 tysięcy przesiedlonych Ukraiń- „braterstwu” towarzyszy „bratnia po- moje małe rączki po czym wyłamał mi ców, w dużej części rodzin tych „żołnie- medialnym, a również ksiądz Tadeusz „Ludobójstwo nagrodzone” Toronto Isakowicz – Zaleski, jak i Pani Ewa moc Rosji” w odkrywaniu przyczyn ka- je. Jak bardzo mnie to bolało. Krzycza- rzy”, dla naszych polskich przywódców, tastrofy TRAGEDII NARODOWEJ w łam i płakałam. Drugi chwycił mnie za to ofiary LUDOBÓJSTWA. A ja? 2003 Wiktor Poliszczuk, Ph.D. Prince Siemaszko wspierają Kresowy Serwis John Circle Informacyjny. Smoleńsku i „dokonana już” lustracja i nóżki i połamał je. dekomunizacja w Polsce, dla „śmichu – Mój rozpaczliwy dziecięcy płacz nie NIE JESTEM OFIARĄ tego słowa na Oakville, ON, Canada, L6J 6S 7 Termin "ludobójstwo" (a dokładnie chichu” razwiedki w Polsze, co zapew- przeszkadzał im, śmiali się…. „L”, którego tak się boją używać w sto- ne potwierdzi niedoceniany przez rzą- sunku do nas? genocide, który później został przetłu- Ewa Siemaszko KSI 15 08 2011 maczony na ludobójstwo) wprowadził dzących red. Stanisław Michalkiewicz. Trzeci, chyba ten najodważniejszy, wbił Boże! Ile bym dała żeby być przesiedlo- Dr Lucyna Kulińska twierdzi od lat: bagnet w mój mały brzuszek i rozpruł na w tym ich „ludobójstwie”, ludobój- Kresowy Serwis Informacyjny - 15 sierpnia 2011 - strona 31 PUBLIKACJE-POGLĄDY-POLEMIKI W poszukiwaniu „ZAGUBIONEJ PRAWDY” Bogusław Szarwiło na temat filozofii kłamstwa. Jedno i Wydawnictwa Naukowego Uniwer- pieniądze na swoją działalność, jak instytutu prof. Leon Miodoński kilka drugie zaś pozostaje w pewnym związ- sytetu Wrocławskiego na wydanie tej to się dzieje obecnie. Wreszcie piąty tygodni temu wysłał w trybie pilnym Jako średnie pokolenie kresowe, przez ku z tematem organizowanej przeze publikacji została podpisana w marcu element, być może najważniejsza ze pismo, w którym domagał się od pre- ostatnie co najmniej 20 lat, zadaję so- mnie konferencji i publikacji na temat br. Wcześniej wszystko zostało zaak- wszystkich przyczyna problemów, ja- zesa Górnego wyjaśnień dotyczących bie pytanie, jak długo jeszcze prawdzi- ludobójstwa. Bezpośrednim powodem ceptowane. Były też dwie pozytywne kie towarzyszą wydaniu omawianego zaistniałego stanu rzeczy i do dzisiaj wa historia Kresów II RP , będzie fał- podjęcia prac nad tym tomem było recenzje: dyrektora Instytutu Historii tomu. Jest to wskazanie na całkowite nie otrzymał żadnej odpowiedzi. szowana i w imię czego? Równolegle niezwykle groźne zjawisko manipu- Uniwersytetu Rzeszowskiego prof. fiasko w polityce wschodniej - opar zastanawia mnie ilu jeszcze żyję Po- lacji kategorią prawdy historycznej, Włodzimierza Bonusiaka i prof. Zdzi- tej na tak zwanej doktrynie Jerzego Rzecznik prasowy uniwersytetu twier- laków, posiadających fałszywy zapis w które ma swoją bazę w postmarksi- sława Juliana Winnickiego z Instytutu Giedroycia. Jej dzisiejszym skutkiem dzi, że władze uczelni są zaintereso- metrykalny- „urodzony w ZSRR” i ilu stowskiej formacji znanej pod nazwą Studiów Międzynarodowych Uniwer- jest otwarcie antypolska polityka rzą- wane wydaniem tej publikacji, pod ich doczeka rzetelnej oceny przeszło- postmodernizmu. Postmodernistyczna sytetu Wrocławskiego. Nie ma też żad- du i parlamentu państwa litewskiego, warunkiem że będzie ona na najwyż- ści. W tym miejscu muszę przyznać manipulacja prawdą historyczną nie nych problemów ze sfinansowaniem ale także np. odwoływanie się przez szym poziomie naukowym. Z kolei z się, że ze smutkiem świętuję każdą oznacza już zwykłego fałszowania tomu, ponieważ uzyskałem dotacje od działaczy białoruskich z Frontu Naro- informacji krążących po uniwersytecie następną rocznicę odzyskania niepod- historii przez wypowiadanie niepraw- rektora Uniwersytetu Wrocławskie- dowego do tradycji nazistowskich for- wynika, że w piśmie prezesa wydaw- ległości, ciągle mam wrażenie, że na- dziwych sądów o przeszłości, jak w go prof. Marka Bojarskiego, dzieka- macji kolaboracyjnych. Zjawiska glo- nictwa do dziekana prof. Jerzego Juch- dal ktoś inny decyduje o naszym losie. przypadku np. zbrodni katyńskiej, ale na Wydziału Nauk Społecznych prof. ryfikacji ludobójców Polaków przez nowskiego jest zawarta sugestia anulo- Ktoś mądry powiedział, że” ten kto realizowana jest niejako dwukierun- Jerzego Juchnowskiego, dyrektora struktury państwa ukraińskiego (m.in. wania zawartej umowy. zapomina o przeszłości, ten nie myśli kowo. Po pierwsze, prawdę klasycznie Instytutu Filozofii Uniwersytetu Wro- dekrety Juszczenki) chyba nie trzeba - Myślę, że wydawnictwo stosuje re- o przyszłości”. Warto aby zrozumieli rozumianą jako zgodność myśli z rze- cławskiego prof. Leona Miodońskiego przypominać. W tomie można znaleźć alizowaną z premedytacją obstrukcję. to nie tylko obecni decydenci „polskiej czą zastępuje się kategorią politycznej oraz od władz Starostwa Powiatowego analizy, które wykazują, że obecny Proszę zwrócić uwagę, że tytułu opra- polityki wewnętrznej i zagranicznej” poprawności. W myśl postmoderni- w Wołowie. stan rzeczy w postaci agresywnej anty- cowywanego przeze mnie tomu nawet ale i całe społeczeństwo, komu w wy- stów, którym wtórują liczni politycy, polskiej polityki naszych wschodnich nie ma w oficjalnym spisie zapowiedzi borach powierza honor naszego kraju i prawdziwe jest to, co jest zgodne z Trudno o bardziej komfortową sytu- sąsiadów był po prostu nieunikniony. wydawniczych na stronie Wydawnic- jego spuściznę. Udało mi się trafić na aktualnym standardem politycznej ację dla wydawnictwa. Skąd więc bio- Nie można się było spodziewać innych twa Naukowego Uniwersytetu Wro- wywiad przeprowadzony przez, Mar- poprawności. Chyba najbardziej wyra- rą się opory przed dokończeniem prac efektów, biorąc w polityce wschodniej cławskiego, choć – jak już wcześniej ka Zygmunta z dr. hab. Bogusławem zistą jej formułę wypowiedział znany redakcyjnych? Polski za wzór Giedroycia. On to jako wspomniałem – umowa o jego wyda- Paziem z Zakładu Historii Filozofii marksistowski historyk Jerzy Topol- pracownik polskiej ambasady w Buka- niu została zawarta na początku marca Nowożytnej Instytutu Filozofii Uni- ski. Pod koniec życia postulował on, - Trudno tu doszukiwać się jakichkol- reszcie osobiście wręczył w 1940 roku br., wydawnictwo zaś zna całą zawar- wersytetu Wrocławskiego, gdzie zna- aby klasyczną formułę prawdy zastą- wiek powodów redakcyjnych. Sądzę, polski paszport Dmytro Doncowowi tość tomu już od grudnia ubiegłego lazłem nadzieję na odpowiedź na nur- pić tzw. konsensusem, którego naczel- że dzieje się tak dlatego, ponieważ – czołowemu ideologowi ukraińskie- roku. Natomiast przedstawiciele me- tujące mnie pytanie. Tu wyczytałem o nym kryterium miałoby być sprzyjanie praca uderza aż w pięć głównych ele- go integralnego nacjonalizmu, miło- diów i organizacji kresowych mówią funkcjonowaniu obok „prawdy histo- "umacnianiu się korzystnych przeko- mentów obecnych we współczesnym śnikowi Adolfa Hitlera i tłumaczowi mi, że dzwoniąc do wydawnictwa, rycznej” jeszcze „prawdy politycznej” nań". Korzystne przekonania zaś to myśleniu o historii Polski. Po pierw- jego “Mein Kampf”. W swej postawie dowiadywali się, że jego pracownikom i ruszyłem tym tropem. Pozwolę so- inna nazwa dla przekonań "politycz- sze, zawiera radykalną krytykę nurtu Giedroyc pozostał konsekwentny, do nic nie wiadomo o przygotowywanym bie zaprezentować ten fragment który nie poprawnych". Dawałoby to taki postmodernizmu w historiografii, któ- końca życia aktywnie wspierając po- przeze mnie tomie. zwrócił moją uwagę. rezultat, że wszelkie opracowania, ry neguje pojęcie prawdy jako takiej. lakożercze środowiska ukraińskich i „(…) Przygotowuje Pan obszerną dokumentujące np. zbrodnie UPA, mu- Reprezentują go przede wszystkim litewskich nacjonalistów. Postępowanie Wydawnictwa Nauko- publikację poświęconą ludobójstwu siałyby zostać w myśl tego kryterium współcześni postmarksiści. Trzeba wego Uniwersytetu Wrocławskiego na Kresach. Co będzie ona zawierała i uznane za nieprawdziwe, gdyż mogą przy tym pamiętać, jak ogromnych Pozytywnie ocenione przez recenzen- sprzyja tym, którzy dążą do zamazy- kiedy się ukaże? sprzyjać przekonaniom niekorzystnym spustoszeń w naszej humanistyce do- tów teksty spotkały się w wydawnic- wania okrutnej prawdy o ludobójstwie - Przygotowuję do druku dość obszer- dla stosunków polsko-ukraińskich. konał marksizm, spychając ją często na twie z chłodnym – żeby nie powie- na Kresach? ny interdyscyplinarny tom pt. "Prawda Wszak poprzedni prezydent Ukrainy zupełny margines światowej nauki. W dzieć: wrogim – przyjęciem… historyczna a prawda polityczna w ba- Wiktor Juszczenko ogłosił bohaterami szczególności dotyczy to etosu same- - Trudno tu mówić o jakimś zamazy- daniach naukowych. Przykład ludobój- Ukrainy ludobójców: Romana Szuche- go naukowca, którego naczelną zasadą - Przykro mi o tym mówić, ale rzeczy- waniu prawdy, bo mamy do czynienia stwa na Kresach południowo-wschod- wycza, Stepana Banderę wraz SS-Ga- działania powinno być bezinteresowne wiście takie fakty miały miejsce. Tej wprost z działaniem na rzecz jej prze- nich II RP w latach 1939-1946". Duża lizien i OUN-UPA. Drugą tendencję w poszukiwane obiektywnej, tj. zastanej miary niekwestionowani specjaliści milczenia. Konkretnie: przemilczenia część zebranego materiału to efekt postmodernistycznej historiografii wy- przez nas i od nas niezależnej, prawdy. jak prof. Czesław Partacz z Koszali- ogromu banderowskiego ludobójstwa ubiegłorocznej konferencji, która od- raził ten sam wspomniany wcześniej Trudno o taki etos u postmodernistów, na, dr Lucyna Kulińska (AGH) czy na Kresach w latach 1939-1946. Trze- była się pod tym samym tytułem na marksista (po 1989 roku nagle stał się którzy jak Jerzy Topolski – po 1987 prof. Ewa Thompson z USA mogli ba mieć na uwadze, że prawda ta dla Uniwersytecie Wrocławskim. Łącznie postmodernistą), który postulował, aby roku “nawrócony” radykalny post- przeczytać pochodzące od redaktora wielu wpływowych gremiów w na- w tomie znajdują się teksty dwudzie- "odrzucić przeświadczenie, że istnieje modernista, a wcześniej ortodoksyjny Wydawnictwa Uniwersytetu Wrocław- szym kraju jest bardzo niewygodna. stu sześciu autorów z: Polski, Kana- jakaś jedna prawda, do której w toku marksista-komunista – wprost postu- skiego nie tylko inwektywy pod swoim Proszę sobie wyobrazić, że funkcjo- dy, USA, Niemiec, Holandii, Ukrainy poznawania świata się zbliżamy, oraz lowali zastąpienie kategorii prawdy adresem, ale i żałosne, a niekiedy po nują w Polsce wpływowe instytucje i Rosji. Wśród nich jest m.in. trzech przyjąć punkt widzenia pluralizmu polityczną poprawnością. Po drugie, prostu głupie komentarze, obnażające i środowiska, które dążą np. do tego, prokuratorów z trzech oddziałów IPN, prawd". W myśl tej zasady prawdą jest ekspertyzy prawne, jakie w tomie za- ignorancję ich autora. Prezes Marek aby nasze państwo wypłacało emerytu- którzy napisali teksty o prawnej kwa- zarówno to, o czym możemy przeczy- mieściło trzech prokuratorów pionu Górny w rozmowie ze mną na począt- ry kombatanckie ludobójcom z OUN- lifikacji działalności band OUN-UPA tać w kolejnych opracowaniach IPN na śledczego IPN, zajmujących się zbrod- ku czerwca w pełni się zgodził, że mia- -UPA. To jest kolejny praktyczny etap i ukraińskich oddziałów SS-Galizien. temat zbrodni katyńskiej, jak i to, co niami dokonywanymi przez ukraiń- ły one skandaliczną formę, która – jak stosowania “grubej kreski” już nie w Trzykrotnie została orzeczona przez o niej pisała wcześniej przez pół wie- skich nazistów z SS-Galizien i OUN- powiedział – “jest niedopuszczalna w bieżącej polityce, ale w polityce histo- nich ta sama kwalifikacja: ludobój- ku sowiecka historiografia. Pomimo -UPA, nie pozostawiają najmniejszych wydawnictwie naukowym”. W czasie rycznej. stwo. Jest to niezwykle ważne, gdyż absurdalności i niezwykle szkodliwe- wątpliwości. To było niepodlegające tej rozmowy kilkakrotnie obiecał mi, zbrodnia tak kwalifikowana nie -ule go charakteru takich poglądów, które przedawnieniu ludobójstwo. Taka dia- ale także rektorowi UWr i dziekanowi Uniwersytet Wrocławski nosił przez ga przedawnieniu i stanowi kategorię historię zrównują z mitologią, są one gnoza pociąga bardzo konkretne kon- Wydziału Nauk Społecznych, że au- wiele lat imię Bolesława Bieruta. Jakie prawa międzynarodowego, które daje wykładane w instytutach historii już sekwencje prawnomiędzynarodowe, torzy ci zostaną natychmiast przepro- bariery utrudniają dziś rozwój badań Polsce duże uprawnienia przy badaniu od pierwszego roku studiów.” (1) które są bardzo niekorzystne dla obozu szeni przez wydawnictwo. Niestety, do naukowych? jej okoliczności np. na terenie Ukrainy. Do połowy lipca nie udało mi się jed- “pomarańczowych” elit, reprezento- dzisiaj nie tylko tak się nie stało, ale Ponadto mamy w tym tomie podjęte nak nigdzie natrafić na żaden ślad o wanych i finansowanych przez Wikto- z posiadanych przeze mnie informa- - Z siermiężnego upiora Bieruta nie takie zagadnienia, jak kwestia prze- wydaniu w/w opracowania. Zadzwoni- ra Juszczenkę i Julię Tymoszenko. Po cji wynika, że redakcja wycofuje się pozostało nic. Teraz na uniwersytetach milczeń w historii stosunków polsko- łem więc wprost do autora z pytaniem, trzecie, książka zawiera materiał fakto- z tych przeprosin. Myślę, że wydaw- straszy zupełnie inny upiór. Pisał o -ukraińskich lat II wojny światowej, gdzie i kiedy mogę dotrzeć do tej pu- graficzny przedstawiający bestialstwo nictwo postępuje tak celowo, aby po nim Zbigniew Herbert w znanym ską- problem tzw. polityki historycznej blikacji? Zaskoczyło mnie wszystko wspomnianych ukraińskich nazistów. raz kolejny upokorzyć autorów tomu dinąd wierszu “Potwór Pana Cogito”, poszczególnych państw. Osobny roz- to co usłyszałem, a że autor udzielił Budzi on po prostu grozę. Po czwarte, i zmusić ich do rezygnacji z dalszej iż “pozbawiony jest wymiarów/ trudno dział stanowią świadectwa naocznych wcześniej wywiadu w tym temacie, w tomie zamieścili swoje prace auto- współpracy przy jego wydawaniu. go opisać/ wymyka się definicjom”. świadków banderowskiego ludobój- ograniczę się do jego prezentacji. Po- rzy z kilku krajów: Stanów Zjedno- To oczywiście potwór politycznej po- stwa. Uwzględniliśmy także różne sta- nownie z dr. hab. Bogusławem Paziem czonych, Kanady, Holandii, Niemiec, Rektor Uniwersytetu Wrocławskiego prawności: “jest on jak ogromna de- nowiska, jakie na Ukrainie zajmują hi- rozmawiał red. Marek Zygmunt . Ukrainy (trzech autorów) i Rosji oraz prof. Marek Bojarski wyrażał wcze- presja/ rozciągnięta nad krajem/ nie storycy wobec problemu ukraińskiego Opracowany pod Pana kierownictwem – oczywiście – Polski. Co ciekawe, po- śniej poparcie dla wydania tego tomu, da się przebić/ piórem/ argumentem/ integralnego nacjonalizmu, który zro- tom interdyscyplinarny pt. “Prawda mimo różnic, jakie występują w podej- także w formie pomocy finansowej. W włócznią”. Z tym irracjonalnym, a dził omawiane ludobójstwo. Oscylują historyczna a prawda polityczna w ba- ściu do różnych spraw u tych autorów, obliczu problemów na Pana prośbę poprzez to trudnym do zdefiniowania one między radykalną negacją ideolo- daniach naukowych. Przykład ludobój- istnieje praktycznie całkowita zgoda nownie doszło ostatnio do spotkania. potworem przegrywają wszelki racjo- gii ukraińskiego faszyzmu i jego kry- stwa na Kresach Południowo-Wschod- w obrazie ludobójstwa dokonanego na Jak zareagował rektor? nalizm i nauka. Wszyscy jakoś do- tyką a aprobatą wyrażoną w zacieraniu nich II RP w latach 1939-1946″ miał Polakach i innych nacjach na terenie świadczamy jego obecności (”jest na genetycznego kontekstu i rozmiarów się ukazać pod koniec czerwca br. dawnych Kresów. Stąd tak ogromną - Pan rektor z życzliwością wysłuchał pewno [...] zatruwa studnie/ niszczy zbrodni. W tomie znalazło się także nakładem Wydawnictwa Naukowego rolę odgrywa tu sprawa wizerunku. moich argumentów i zapowiedział, że budowle umysłu”). Przykładem może m.in. niezwykle ciekawe opracowanie Uniwersytetu Wrocławskiego. Dlacze- Zarówno żyjący na Ukrainie, jak i zwróci się do prezesa wydawnictwa z być właśnie mój tom. Okazuje się, że poświęcone ukraińskim ofiarom OUN- go do dziś nie został opublikowany? działający w Polsce pogrobowcy Ste- prośbą o pilne wyjaśnienie zaistniałej pozytywne opinie napisane przez wy- -UPA, które zostały zamordowane z pana Bandery nie mogą nie liczyć się sytuacji. Na drugi dzień otrzymałem bitnych profesorów, posiadających powodu pomocy udzielonej Polakom. - Sam sobie zadaję to pytanie i nie z tym, że umiędzynarodowienie badań telefon z jego sekretariatu z informa- ogromny dorobek naukowy, nie mają Spodziewam się, że tom ukaże się w potrafię na nie odpowiedzieć. - Wpo nad działalnością banderowskich ludo- cją, że prezes wydawnictwa prześle dla wydawnictwa żadnego znaczenia. końcu czerwca br. łowie czerwca próbowałem uzyskać bójców prowadzi do zupełnie innego jak najszybciej stosowne wyjaśnienia Niemający naukowego dorobku ani wyjaśnienia w tej kwestii od prezesa obrazu ukraińskiego nacjonalizmu niż dziekanowi Wydziału Nauk Społecz- stopni naukowych, ale politycznie po- Co Pana skłoniło do podjęcia tego te- Wydawnictwa Naukowego Uniwer- ten przez nich kreowany. nych. Problem w tym, że mamy obec- prawny redaktor wydawniczy twierdzi matu? Przecież na co dzień zajmuje się sytetu Wrocławskiego prof. Marka nie okres wakacji i dziekan oraz wielu bowiem, że np. umieszczony w tomie Pan dziejami filozofii siedemnastego i Górnego, ale ten, mimo wcześniej Jakie niesie to w praktyce konsekwen- innych pracowników wydziału są na fragment wydanej w H osiemnastego wieku? umówionego spotkania, odwołał je cje? urlopach. Myślę, że wydawnictwo ce- Harvard University Press książki uzna- - To prawda, zajmuję się przede na dzień przed terminem, nie podając lowo tak długo zwlekało z wyjaśnienia- nego holenderskiego historyka Karela wszystkim filozofią nowożytną. Intere- żadnego powodu. Nie zaproponował - Trudniej będzie im w przyszłości mi, aby nikt z moich władz w porę, tj. C. Berkhoffa “nie spełnia naukowych suję się szczególnie kwestią prawdy i też alternatywnej daty naszej rozmo- budować na terenie Polski kolejne przed wakacjami, nie mógł skutecznie standardów”. Cóż, warto tu przypo- jej różnorakich kryteriów w tym okre- wy. Umowa między dziekanem Wy- pomniki ku czci ludobójców z OUN- zareagować. Na potwierdzenie tej tezy mnieć, że jeszcze do niedawna przez sie. Prowadzę też ćwiczenia i wykłady działu Nauk Społecznych a prezesem -UPA i wyciągać od naszego państwa mam inny dowód: dyrektor mojego pół wieku owych standardów “nauko- Strona 32 - Kresowy Serwis Informacyjny - 15 sierpnia 2011 PUBLIKACJE-POGLĄDY-POLEMIKI wości” nie była w stanie spełnić żadna Uchwała Krajowego Prowidu. Naka- byłego premiera. Przestaje ona budzić bolesne, gdy zważyć, iż po rozpadzie z prac o Katyniu czy pakcie Ribben- zuje ona: Osoby zakłamujące prawdę o działal- zdziwienie, gdy uwzględni się, że Jan Związku Radzieckiego wymienione trop – Mołotow. Myślę, że jakikolwiek ności ukraińskich nacjonalistów zalud- Olszewski to były działacz KOR-u, z miejscowości mogły z powrotem na- dodatkowy komentarz jest tu zbytecz- Stanowczo rozprawiać się z anty- niają polskie uczelnie. Pracują głów- dość typową dla tego środowiska bio- leżeć do Polski. Według Żydówki z ny.”(2) ukraińskimi poglądami na historię nie w instytutach ukrainistyki oraz w grafią. Drohobycza, a zarazem wielkiej pol- Rzeczywiście komentarz jest w tym działalności UPA […]. Najlepiej to instytutach historii i politologii. skiej patriotki doc. dr Dory Kacnelson miejscu zbędny i najlepszym tego wy- robić piórem samych Polaków, wśród W zakłamywanie i przemilczanie Doprawdy jest żałosne to, że były pre- na początku pieriestrojki odzyskanie razem jest tytuł jaki temu wywiado- których znajdą się osoby sprzedajne prawdy o dawnej i dzisiejszej OUN mier polskiego rządu, człowiek stoją- Kresów Wschodnich było w zasięgu wi nadano na stronie Myśli Polskiej; (obiecać wysokie honoraria i stypen- silnie zaangażowana jest polska pracy na czele Ruchu Odbudowy Polski ręki. Kiedy bowiem Związek Sowiec- „Banderowska V kolumna w Wydaw- dia zagraniczne). Wskazane jest opa- sa. W wielu gazetach i czasopismach – partii deklarującej podtrzymywanie ki zaczął się rozpadać, w rosyjskich nictwie Uniwersytetu Wrocławskie- nowanie niektórych polskich pism, w pomija się milczeniem wszystko, co tradycji patriotycznych, nie dostrzega stacjach radiowych i telewizyjnych go?” (3) tym "Semper Fidelis", "Tak i nie" i in. może okazać się niewygodne dla ukra- różnicy między Stepanem Banderą a wystąpił wojewoda petersburski, prof. Warto jednak sięgnąć do tematu głę- Wejść do władz Archiwum wschodnie- ińskich nacjonalistów. Oto np. od dłuż- Józefem Piłsudskim oraz między AK prawa międzynarodowego Anatol Sob- biej, czyli do konferencji naukowej pt. -go, infiltrować Główną Komisję- Ba szego już czasu trwa w Kijowie proces (organizacją wojskową powołaną do czak i stwierdził, iż zgodnie z prawem "Prawda historyczna a prawda poli- dania Zbrodni Hitlerowskich (GKB- przeciwko heroizacji przez Juszczenkę walki z hitlerowskim okupantem) a międzynarodowym, jeśli federacja tyczna w badaniach naukowych. Przy- ZHwP), przeszkadzać w zbieraniu Bandery i UPA. Polski obywatel nie UPA (organizacją terrory-styczną, wy- kilku zjednoczonych krajów rozpada kład ludobójstwa na Kresach II RP w obciążających Ukraińców materiałów jest w stanie dowiedzieć się o tym rastającą ze skrajnie nacjonalistycznej się, terytoria, które dołączono później, latach 1939-1946", zorganizowana na z wydarzeń drugiej wojny światowej, procesie ani z prasy, ani z telewizji. ideologii Dmytra Doncowa, szkoloną i mają prawo wrócić do ich poprzed- Uniwersytecie Wrocławskim, która nie do-puszczać do publikowania ma- Nawiasem mówiąc, przez długi czas dozbrajaną przez hitlerowców, odpo- niego statusu. Gorbaczow chciał więc odbyła się w 2o10 r. Jak napisał o tym teriałów obciążających ukraiński na- IPN odmawiał przekazania stronie wiedzialną za masową eksterminacją Polsce oddać: Lwów, Wilno, Stanisła- ks. Tadeusz Isakowicz – Zalewski : cjonalizm rewolucyjny OUN . ukraińskiej materiałów archiwalnych ludności cywilnej). wów, Grodno i Tarnopol. na temat zbrodni UPA na potrzeby po- (…) „Była to ta sesja, która pod na- Idea rozprawiania się z antybande- stępowania sądowego zmierzającego Idąc dalej w rozważaniach, zwróćmy Informację podaną przez doc. Kac- ciskami podwładnych Radka Sikor- rowskimi poglądami na poczynania do odebrania tej organizacji statusu uwagę, że Uchwała Krajowego Prowi- nelson podtrzymał prof. Edward Prus, skiego i ambasady Ukrainy nie mogła Ukraińskiej Powstańczej Armii re- „walczącej o niepodległość Ukrainy”. du zaleca, aby – równocześnie z reha- podkreślając jednocześnie, że na prze- się odbyć w ubiegłym roku. Jednak w alizowana jest bardzo skutecznie. Po bilitowaniem UPA – szkodzie planom Gorbaczowa stanęli wyniku ogromnej determinacji jej or- drugiej wojnie światowej za olbrzymie Na niedawnej konferencji w Warsza- Michnik, Geremek, Mazowiecki i Ku- ganizatora, dr. hab. Bogusława Pazia, pieniądze CIA na Ukrainie i poza nią wie prokuratorzy IPN-u potwierdzili, Wymuszać na Polakach przyznawanie roń, którzy na kolanach błagali rosyj- w końcu doszła do skutku, choć rektor zostały odbudowane struktury UPA że polskie władze państwowe bloku- się do antyukraińskich akcji, potępie- skiego przywódcę, aby tego nie czynił prof. Marek Bojarski bez podania przy- jako narzędzie działań sabotażowych ją prowadzenie dochodzeń w sprawie nia przez nich samych pacyfikacji i . czyny odmówił patronatu. Odmówiła wobec ZSRR. Nadto zaś uruchomiony ludobójstwa dokonanego przez OUN- rewindykacji przed wojną i haniebnej go także TVP i "Rzeczpospolita". For- został potężny przemysł wybielający -UPA na Kresach Wschodnich II Rze- operacji „Wisła” po wojnie . Powracając na do głównej linii rozwa- muła konferencji gwarantowała wol- tę formację zbrojną, a w szczególności czypospolitej. żań, należy podkreślić, iż tam, gdzie ność wypowiedzi, nawet tych najbar- fabrykujący dowody podporządkowa- Dziwnym trafem także i ten dezyderat znikają znaki polskości, natychmiast dziej kontrowersyjnych, ale pomimo ne banderowskiej wizji historii. Dzięki W opisanej tu sytuacji nietrudno o to, jest starannie w Polsce realizowany. W upowszechnia się symbolika faszy- wystosowanych zaproszeń od udziału jego funkcjonowaniu na całym świecie aby urzeczywistniał się inny postulat, wielu wypowiedziach i publikacjach stowska. Dzieje się to na oczach przed- uchylili się m.in. greckokatolicki bi- rozwinięta została szeroko zakrojona zawarty w Uchwale Krajowego Pro- pojawiły się próby usprawiedliwiania stawicieli polskiego MSZ. Radosław skup Włodzimierz Juszczak z Wro- akcja propagandowa. widu: poczynań banderowców oraz przeko- Sikorski jest zbyt dyplomatycznym cławia, Jarosław Hrycak ze Lwowa, nywania, że były one konsekwencją dyplomatą, aby stanowczo przeciw- piewca ideologii nacjonalistycznej, Tymczasem w naszym kraju w okresie Wszelkimi siłami dążyć do tego, żeby wadliwej polityki II RP wobec ukra- działać wskazanym zjawiskom. oraz Bogumiła Berdychowska, orga- PRL-u nie wolno było pisać o zbrod- w różnych naszych kontaktach z Po- ińskiej mniejszości narodowej. Nadto nizatorka akcji przeciwko postawieniu niach dokonywanych przez ukraiń- lakami strona polska przyznawała, iż zaś doprowadzono do napiętnowania Jak dalece środowiska nacjonalistycz- pomnika ku czci pomordowanych Kre- skich nacjonalistów. Nie prowadzono były przykłady palenia wsi ukraiń- tzw. akcji Wisła. W 1990 akcję tę potę- ne na Ukrainie uwrażliwiane są na to, sowian (była ona za to chwalona przez więc systematycznych badań nad tą skich i mordowania Ukraińców przez pił Senat Rzeczypospolitej Polskiej. W aby nikt nie śmiał przypominać o pol- Kongres Ukraińskich Nacjonalistów). problematyką. Później sytuacja nie- AK, wykazywać podobieństwo między roku 2002 z jej krytyką wystąpił Alek- skiej kulturze na Kresach, świadczy Szkoda, bo wszyscy oni mogli publicz- wiele się zmieniła. W okresie 22 lat UPA i AK, podkreślając wyższość pod sander Kwaśniewski. W styczniu 2007 choćby incydent, do którego doszło nie przedstawić swoje racje i poddać je funkcjonowania tzw. wolnej Polski każ-dym względem UPA nad AK . roku Światowy Kongres Ukraińców przy okazji meczu piłkarskiego repre- pod dyskusje. Z kolei naczelnik Marek nasza prokuratura nie była w stanie zażądał od Polski oficjalnych przepro- zentacji Polski i Ukrainy, rozgrywa- Sosnowski w imieniu Głównej Komisji doprowadzić do zatrzymania ani jed- Uroczystości z udziałem oficjeli pol- sin za akcję "Wisła", jak również wy- nego na stadionie Widzewa w Łodzi 4 Ścigania Zbrodni Przeciw Narodowi nego zbrodniarza wojennego spośród skich i ukraińskich uwidaczniają, jak płacenia odszkodowań dla jej ofiar. 27 września 2010 roku. Pracownicy firmy Polskiemu odmówił zgody na przyjazd masowo ujawniających się na Ukrainie starannie za-ciera się różnice między lutego 2007 r. Lech Kaczyński i Wiktor ochroniarskiej na żądanie ukraińskich trzech prokuratorów, którzy mieli po- członków UPA. Jest to zdumiewające, liczbą Polaków zamordowanych przez Juszczenko we wspólnym oświadcze- piłkarzy bezpardonowo zerwali jedną wiedzieć o prowadzonych przez siebie zważywszy, że – jak słusznie zauwa- UPA a liczbą Ukraińców za-bitych niu potępili tę akcję, podkreślając, że z flag kibiców polskiej reprezentacji. śledztwach w sprawie ludobójstwa na ża Lucyna Kulińska – w UPA nie było przez AK. Obserwuje się też inne zja- była ona sprzeczna z podstawowymi Było to płótno w barwach Polski, z Kresach. Oczywiście polscy politycy ludzi niewinnych, bowiem chrzest bo- wisko. Oto w maju 2006 r. w czasie prawami człowieka. godłem narodowym, napisem “Lwów bali się nawet przekroczyć próg uczel- jowy w tej formacji polegał na wyko- organizowanych z udziałem Lecha – kolebka polskiej piłki” i herbami ni. To wszystko najlepiej pokazuje, naniu krwawej egzekucji. Kaczyńskiego i Wiktora Juszczenki Słusznie uznano, iż operacja „Wisła” przedwojennych polskich klubów wydo jakiej paranoi doszła Trzecia RP w uroczystości w Pawłokomie, gdzie z była rezultatem stosowania odpo- wodzących się z tego miasta. sprawie prawdy historycznej.. Na uwagę zasługuje fakt, że prokura- rąk AK zginęło 150-300 Ukraińców wiedzialności zbiorowej. Siłą rzeczy, Pomimo to konferencję otworzył tura częstokroć oświadcza, że skłonna (w tym kobiety i dzieci), hierarcho- dotknęła wiele niewinnych osób po- Tymczasem władze Lwowa postano- dziekan Wydziału Nauk Społecznych jest ścigać banderowskich zbrodniarzy, wie odprawiali pokutę "za winy obu chodzenia ukraińskiego, łemkowskie- wiły nadać stadionowi, na którym roz- prof. Jerzy Juchnowski, a zamknął ale pod warunkiem, że Kresowianie narodów". Nie zająknięto się nawet go i bojkowskiego. Przy całościowej grywane będą mecze w ramach Euro dyrektor Instytutu Filozofii prof. Leon podadzą ich nazwiska. Jej funkcjona- na temat różnicy między systematycz- jej ocenie nie można jednak nie brać 2012, imię Stefana Bandery. Pozwoli Miodoński. Przybyli prelegenci z kil- riusze wiedzą, oczywiście, doskona- nie prowadzoną czystką etniczną, sta- pod uwagę tego, że stanowiła operację to ukazać całemu światu, jak polscy ku ośrodków akademickich w kraju i le, że upowcy nie mieli w zwyczaju rannie zaplanowanym i skrupulatnie militarną realizowaną w stanie wyż- kibice tańczą na grobach przodków. z zagranicy. Wśród gości zagranicz- przed-stawiania się w czasie napadów realizowanym ludobójstwem, a spon- szej konieczności. Podjęcie tej opera- Prawdopodobnie imię Bandery zosta- nych znaleźli się prof. Ihor Iljuszyn i i pozostawiania innych wizytówek niż taniczną akcją odwetową. Nie wspo- cji podyktowane było koniecznością nie przez władze Lwowa nadane tuż dr Adolf Kondracki z Kijowa, dr Per ciała pomordowanych. Oczekiwania mniano też, że w Polsce zbrodnia w utrzymania integralności granic pań- przed rozpoczęciem Mistrzostw Eu- Rudling, Szwed wykładający w Ka- prokuratury są więc na wskroś grote- Pawłokomie została osądzona przez stwa polskiego oraz zapewnienia bez- ropy, aby nie można było temu prze- nadzie, oraz prof. Shalom Newman skowe. Gdyby pies gończy był skłonny samych Polaków, a jej sprawców trak- pieczeństwa jego obywatelom. Użycie ciwdziałać. Natomiast polską opinię z Bostonu, polski Żyd urodzony we łapać szkodniki, ale pod warunkiem, tuje się jako ludzi okrytych hańbą, gdy wszelkich możliwych środków umoż- publiczną z łatwością się urobi, no bo Lwowie. Jak zwykle interesujące były że zostaną mu one przyniesione do tymczasem na Zachodniej Ukrainie liwiających realizację tego celu jest od czego ma się Michnikowską gaze- referaty polskich specjalistów Ewy budy, to pewnie rozważalibyśmy, czy zwykłych zwyrodnialców, bestialskich niezbywalnym prawem każdego pań- tę…” (…..) (5) Siemaszko, dr Lucyny Kulińskiej, dr. nie należałoby oddać go do schroniska. riezunów uznaje się za bohaterów na- stwa, bez względu na jego ustrój. Andrzeja Zięby i prof. dr. hab. Cze- Tymczasem nieudolną prokuraturę rodowych. Na podsumowanie , muszę powie- sława Partacza. Konferencja wrocław- Nawiasem mówiąc, projektodawca dzieć, że fakt zaangażowania się tak ska była jedną z pierwszych, która nie musimy utrzymywać…. Na skutek tego rodzaju przedsięwzięć operacji „Wisła” – gen. Stefan Mos- wielu wybitnych naukowców i co była kontrolowana przez zwolenników „Gazeta Wyborcza” może pisać o sor – został przez stalinowców zde- warte podkreślenia , nie tylko histo- Bandery i przez polskie środowiska je Nie ulega wątpliwości, że nienależycie ,„konflikcie polsko-ukraińskim" i „o gradowany i skazany na dożywocie. ryków, jest szansą na przełamanie do- wspierające. Wstęp był wolny dla każ- funkcjonują państwowe ośrodki doku- bezmyślnej jatce dwóch nacjonali- Ich wnukowie mogą go więc spokojnie tychczasowego impasu w udowodnie- dego i głos w dyskusji też mógł zabrać mentacyjne. W roku 1999 powołany zmów". Może także – jak Prowid przy- opluwać na łamach „Gazety Wybor- niu jednej tej najważniejszej prawdy, każdy. Obecnie przygotowywane jest został do życia Instytut Pamięci Naro- kazał – ukazywać wyższość UPA nad czej”. czyli niepodważalnych faktów. wydanie tomu z wygłoszonymi refera- dowej. W głowie nie może się pomie- AK. Okazuje się bowiem, że „UPA tami.(…). (4) ścić, że mimo iż ten ośrodek badaw- walczyła o nie-podległość", a tymcza- Uchwała Krajowego Prowidu zakłada, 1) Środa, 27 kwietnia 2011, Nr 97 Autor zatytułował swój artykuł „ czo-śledczy nosi także nazwę Komisji sem „AK mordowała". Oczywiście jest że rehabilitacji UPA powinno towarzy- (4028) Więcej na : http://www.na- Spór o prawdę będzie trwał ” i jak Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi to woda na młyn dla neobanderowców. szyć za-cieranie śladów polskości na szdziennik.pl/ wynika z wyżej przedstawionego ma- Polskiemu, to zatrudnia ludzi pokroju W jednym z wywiadów udzielonych Kresach. Głosi więc: 2) Czwartek, 28 lipca 2011, Nr 174 teriału mamy do czynienia zarówno ze Grzegorza Motyki, za-angażowanego prasie zachodniej Wiktor Juszczen- (4104) http://www.naszdziennik.pl/ specyficznym „sporem” jak i wieloma bardziej w usprawiedliwianie poczy- ko stwierdził w duchu pojednania, że Przede wszystkim należy narzucić Po- 3)http://mercurius.myslpolska. prawdami. Maria i Leszek Jazowni- nań UPA niż dokumentowanie zbrodni Ukraińcy już wybaczyli Polakom polakom nasz punkt widzenia na histo- pl/2011/07/banderowska-v-kolumna- kowie w artykule: „W KRĘGU TZW. dokonanych na Polakach żyjących na pełnione przez nich mordy. O mordach rię i na sto-sunki ukraińsko-polskie. w-wydawnictwie-uniwersytetu- UCHWAŁY KRAJOWEGO PROWI- Kresach. Powszechnie wiadomo, że dokonanych przez UPA nie wspomniał. Nie dopuścić do głoszenia, że Lwów, wroclawskiego/ DU ORGANIZACJI UKRAIŃSKICH właśnie pod redakcją Motyki ukaza- Tarnopol, Stanisławów, Krzemieniec i 4) Spór o prawdę będzie trwał -ks. NACJONALISTÓW” rzucają więcej ły się haniebne, otumaniające polską W Polsce realizuje się także inną stra- in. kiedykolwiek odgrywały rolę pol- Tadeusz Isakowicz-Zaleski, Gazeta światła na to wszystko co nas otacza. młodzież Teki edukacyjne, dotyczą- tegię. Dąży się mianowicie do eks- skich ośrodków kultury. Zawsze były Polska (…) ce stosunków polsko-ukraińskich w ponowania podobieństw między AK to ośrodki kultury ukraińskiej. Polacy 5) Więcej na: latach 1939-1947. Motyka, któremu i UPA. Niedawno na temat analogii nie odgrywali w nich najmniejszej roli, „W środowiskach polskich badaczy czytelnicy londyńskiego pisma "Głos między tymi formacjami oraz na temat a to, co o nich głosi się dzisiaj, zali- ukraińskiego pochodzenia modny jest Emigracji'" i "Kwartalnik Kresowy" ich współdziałania w okresie II wojny czyć należy do polskiej szowinistycz- http://wolyn.org/index.php/pub- dziś termin „polityka historyczna”. przyznali za kłamstwa historyczne światowej długie wywody snuł zało- nej propagandy . likacje/250-w-krgu-tzw-uchway- Wyrasta on z popularnej zwłaszcza w nagrodę "Oślich Uszu", po wielu pro- życiel Ruchu Odbudowy Polski, do- krajowego-prowidu-organizacji- Rosji idei politycznego gospodarowa- testach środowisk kresowych został z radca polityczny Lecha Kaczyńskiego W rzeczy samej dokłada się wielu sta- ukraiskich-nacjonalistow.html nia prawdą historyczną. Prowadzenie IPN-u zwolniony, ale wkrótce ponow- – mecenas Jan Olszewski . Środowiska rań, aby na Zachodniej Ukrainie znika- tak pojętej polityki historycznej zaleca nie go tam zatrudniono. kresowe były zaszokowane postawą ły znaki polskości. Jest to szczególne Kresowy Serwis Informacyjny - 15 sierpnia 2011 - strona 33 PUBLIKACJE-POGLĄDY-POLEMIKI Obchody 70 rocznicy Kto i dlaczego apogeum ludobójstwa....?? mordował ludność

Andrzej Łukawski nymi i cały czas krwawiącymi jeszcze ale z tym wiąże się pewien problem, bo ranami i przy takim postępowaniu nie trzeba najpierw założyć partię kresową W poprzednim wydaniu Kresowego widzę skutecznej metody na opatrzenie i wygrać wybory a na to się niestety nie Polską na Wołyniu? Serwisu Informacyjnego zamieściliśmy i złagodzeniu bólu z takich ran wynika- zanosi. Porozumienie Pokoleń Kreso- Redakcja OUN . Już na I Kongresie OUN w 1929 relację z obchodów 68 apogeum ludo- jącego. wych powinno mieć swój udział w pra- roku podjęta została uchwała, zgodnie bójstwa na Wołyniu, a w naszych ser- Od stuleci jako NARÓD dzielimy się i cach parlamentu, bo tego wymaga po- Każdy kto przeczytał chociaż kilka z z którą "w toku rewolucji narodowej wisach internetowych informowaliśmy przez całe stulecia nie potrafimy z tego trzeba chwili i na to czekają same Kresy, opublikowanych w naszym serwisie ma nastąpić całkowite usunięcie z ziem o planowanych na 11 lipiec 2011 przed- wyciągnąć właściwych wniosków. tysiące, tysiące Kresowiaków jak też pa- wspomnień, zastanawia się, nie tylko ukraińskich wszystkich okupantów", sięwzięciach związanych z obchodami To przez wewnętrzne konflikty i podzia- mięć o naszych przodkach spoczywają- dlaczego mordowano Polaków na Kre- do których, jak to wynika z ukraińskiej "Lipca 43". Informacje o planowanych ły nasz kraj jest najeżdżany, rozbiera- cych na Kresach. Żeby tak się stało, to sach, ale z jakiego powodu obok „Praw- nacjonalistycznej historiografii, zalicza obchodach zamieściliśmy z odpowied- ny, wykorzystywany, grabiony.... a my należy do tego podejść w sposób zde- dy historycznej” funkcjonuje zakłama- się ludność nie ukraińską, w konkret- nim wyprzedzeniem, by każdy mógł przez całe stulecia nie potrafiliśmy i na- cydowany i gwarantujący skuteczność. na „Prawda polityczna”. nym przypadku ludność polską. Wołyń sobie zaplanować uczestnictwo w ob- dal nie potrafimy znaleźć na to skutecz- Zamiast wiązać się w niepewne komite- W tym miejscu prezentujemy artykuł , i Halicję nacjonalizm ukraiński trak- chodach. Liczyliśmy na to, że w tego- nej recepty. Zapominamy albo raczej ty Obchodów "Lipca 43" których przed który w bardzo przystępny sposób już tował jako etniczne ziemie ukraińskie, rocznych obchodach weźmie udział co udajemy że nie widzimy zagrożeń wyni- wyborami powstanie zapewne tyle ile w 2003 r. jego autor odpowiedział na a polskich mieszkańców tych ziem jako najmniej kilka tysięcy uczestników z kających z sąsiedztwa z krajami których jest partii politycznych można pomyśleć postawione w tytule pytania.. Przede okupantów. Słowo "usunięcie" w języku ok. ośmiomilionowej populacji Pola- nie wybieraliśmy sobie za sąsiada. o własnej, bo Kresowej reprezentacji w wszystkim wskazał na przyczyny ist- ukraińskim oznacza "doprowadzenie do ków których "korzenie" sięgają Kre- W wyniku "pierestrojki" doszli nam ko- Sejmie. niejącego zakłamania w temacie. nieistnienia", nie jest ono równoznacz- sów II RP. Przeliczyliśmy się. Udział w lejni sąsiedzi ale czy jest to sąsiedztwo Dzisiejsze Pokolenie Kresowiaków z Cytuję:” ne "odsunięciem", "przesunięciem" lub Marszu Pamięci który odbył się w War- takie jakie usiłują wmówić nam kolejne powodzeniem oddaje się swojej kreso- Za mający miejsce zalew kłamstw co "wypędzeniem". "Usunięcie" oznacza szawie wzięło udział zaledwie ....?!?!?! elity rządzące? Zaogniają się stosunki wej pasji oddając Kresom swoje serca do tragicznych wydarzeń na Wołyniu i zniszczenie, w tym przypadku wymor- ok. 30 - 40 osób. Podobnie wyglądało Polsko-Litewskie, Łukaszenko na Bia- więc jeżeli się to udaje w skali mikro w Halicji w dużej części winę ponosi dowanie, bo wypędzony może powró- to w "terenie". To smutne, że oto ko- łorusi nadal szaleje a od ukraińskich dlaczego nie spróbować w skali makro? nauka polska, która nie odseparowała cić, a zamordowany nie. lejna już rocznica potwornej i z preme- nacjonalistów możemy pobierać lekcję Przecież nie brakuje Kresowiaków chęt- się od polityki i która nie prowadzi sa- "Rewolucja narodowa", o której mowa, dytacją zaplanowanej przez OUN-UPA jak się jednoczyć. Tam, na Ukrainie roz- nych zrobić coś wielkiego dla i w spra- modzielnych, opartych na dokumentach zgodnie z wytycznymi politycznymi rzezi ludności polskiej na Wołyniu nie wija się się potężny ruch nacjonalistycz- wie Kresów i to już widać. z archiwów ukraińskich badań, która, OUN Bandery z maja 1941 roku, na- doczekała się w bieżącym roku godnych ny skupiony wokół żyjących jeszcze Bez biurek, bez prezesów i za własne jak to widać z prac historyków -pra- stąpić miała w okresie przełomowym w obchodów. członków OUN-UPA gloryfikujących skromne środki powstają kresowe gru- cowników Biura Edukacji Publicznej wojnie niemiecko-radzieckiej. Przełom Pytanie "dlaczego jest nas tak mało" dzisiaj coraz głośniej swoich "bohate- py rekonstrukcyjne, kresowe muzea, IPN -swoją wiedzę czerpie od ukraiń- taki nastąpił po klęsce stalingradzkiej, krążyło wśród zbierających się pod bu- rów" z lat II Wojny Światowej, którzy kresowe strony internetowe, na Ukrainę skich nacjonalistycznych historyków. wczesną wiosną 1943 roku. Wtedy to dynkiem PASTy uczestników tegorocz- dokonywali eksterminacji ludności wysyłane są paczki świąteczne, porząd- Ujawnienie danych o co najmniej 80 OUN Bandery na swej III konferencji nego "Marszu Pamięci". To wówczas narodowości polskiej zamieszkałej na kowane są pojedyncze mogiły i całe tys. ukraińskich ofiar OUN Bandery po- z lutego 1943 roku podjęła decyzję o po raz kolejny usłyszałem, że podobno Kresach II RP. cmentarze na Kresach, w szkołach or- winno spowodować zmianę kierunku stworzeniu zbrojnych bojówek, które od "ktoś, gdzieś i kiedyś" planuje powsta- 31 października 2010 roku w wyborach ganizowane są spotkania pokoleniowe myślenia i działania zarówno polskiej lata 1943 r. przyjęły nazwę Ukraińska nie kolejnych i kolejnych Komitetów samorządowych partia Ogólnoukraiń- i wiele wiele innych przedsięwzięć jak nauki, jak i polskich polityków” Powstańcza Armia. Ich zadaniem była Obchodów ale..!?!? 70 Rocznicy "Lipca skie Zjednoczenie Swoboda zwyciężyła chociażby Kresowy Serwis Informacyj- Każdy z czytelników zauważył chyba, realizacja wspomnianej wyżej uchwały z 43". na Ukrainie zachodniej, po czym lider ny wydawany przez coraz większą gru- że nadal władze polskie, niestety, oraz 1929 roku. OUN Bandery przystąpiła do Lato ci u nas tropikalne a kampania wy- tej partii - Ołeh Tiahnybok w swoim pę ludzi z pasją która stale powiększa znaczna część elit intelektualnych gor- doktrynalnego, planowego mordowania borcza w "dołkach startowych" więc powyborczym wystąpieniu ogłosił, że się o ich serca oddane Kresom. liwie współpracują w zakłamywaniu ludności polskiej. Powstała w 1929 roku należy spodziewać się wielkiego uro- będzie starał się o rozszerzenie granic Z tym co czujemy my-Kresowiacy nie pamięci o mordach Polaków, a istnie- Organizacja Ukraińskich Nacjonalistów dzaju na "komitety", biura, telefony, se- państwa ukraińskiego, ponieważ obecne jest w stanie konkurować żaden komitet. ją wystarczające dowody na udzielenie (OUN) od samego początku stanowiła kretarki, dotacje...... " są "niesprawiedliwe". To my sami zdecydujemy kiedy i jak odpowiedzi na postawione w tytule ruch typu faszystowskiego. O jej faszy- Zanosi się też na ostrą "jazdę bez trzy- To brzmi groźnie i nie udawajmy że nie mamy obchodzić dzień męczeństwa pytanie: kto i dlaczego mordował lud- zmie decydowała przede wszystkim manki i po bandzie" w celu wykazania, pamiętamy austriackiego kaprala który Kresowian. Żaden Komitet, Prezydent, ność polską? Mamy nadzieję, że niżej ideologia przyjęta w postaci doktryny że oto "mój Komitet jest ważniejszy" a też uważał, że podział ówczesnej Euro- Sejm i partie polityczne nie mają prawa prezentowany artykuł przekona o tym Dmytra Doncowa. Ksiądz greckoka- więc rozbijanie Kresowiaków trwa na- py jest niesprawiedliwy po czym został decydować czegoś za nas samych więc naszych czytelników. Oddajemy głos tolicki, doktor filozofii Jurij Fedoriw w dal. A gdzie byliście Panie i Panowie Kanclerzem III Rzeszy i podpalaczem czas podziękować im za łaskę i wziąć autorowi a jest nim Wiktor Poliszczuk. wydanej w Toronto książce napisał, iż planujący kolejne Komitety w dniu 11 Świata. sprawy w swoje ręce. ideologia ta wymagała od swoich wy- lipca 2011.....???? Co zrobiliście, by Podczas gdy Swoboda organizuje pi- Jesteśmy sami ale mamy gorące i odda- Pisząc o Wołyniu roku 1943, mam też znawców "zaprzeczenia wszystkiego: tegoroczne obchody nie wyglądały tak kiety, stawia pomniki dowódcom UPA, ne Kresom serca, mamy siebie i mamy na myśli Halicję, w której w 1944 roku ojca i matki, Boga i sumienia, prawa i jak właśnie wyglądały a raczej "nie wy- organizuje marsze i parady z pochod- pamięć naszych przodków a to dużo, to równie okrutnie i też w sposób maso- etyki, miłości bliźniego i osobistych glądały"? niami my tworzymy kolejne komitety cholernie dużo. wy mordowana była ludność polska. uczuć ludzkich", ponieważ zgodnie z tą Czy Dzień Pamięci Męczeństwa Kreso- i stowarzyszenia z których nic dobrego Nie potrzebujemy więc publicznego Kto mordował Polaków i dlaczego? Od doktryną nacja, naród jest gatunkiem w wian ma być obchodzony tylko z okazji nie wynika bo i wyniknąć nie może. radia i telewizji które nagle zapomnia- wielu lat twierdzę, że nie ma narodów przyrodzie, tak jak gatunkiem w niej jest okrągłych rocznic? Czy aby komuś nie Czy te marne grosze uzyskane z dotacji ły o rzezi na Wołyniu z 11 lipca 1943. zbrodniczych, są zbrodnicze ideolo- pies, kot, lew, żmija, i dlatego nacje-na- zaczęły dokuczać tropikalne duszności na komitety lub stowarzyszenia warte Nie uwierzę w to, że redakcje nagle gie i organizacje. To motto przyświeca rody walczą między sobą nieustannie o które ostatnio coraz częściej nawiedzają są rozbijania naszej Wielkiej Kresowej zapomniały o ludobójstwie na całych wszystkim moim pracom. (…) byt i przestrzeń. W walce tej dozwolone Polskę? A może czekająca kraj kampa- rodziny? Czy tak mamy czcić pamięć o Kresach II RP. Nie uwierzę w czyste Do dziś nauka polska nie udzieliła od- są wszystkie chwyty, gdyż doncowska nia wyborcza jest tu stosownym "dopa- zamordowanych na Kresach Polakach intencje parlamentarzystów którzy "za powiedzi na pytanie, kto i dlaczego mor- doktryna "odrzuca tę moralność, która laczem" o istotnym znaczeniu dla orga- których szczątki kryją tysiące bezimien- chwilę" i w wyborczej gorączce przypo- dował Polaków, chociaż problem winy i zabraniała szkodzić innym, która życie nizatorów takich Komitetów? nych mogił? mną sobie nagle o Kresach i milionach sprawców jest klarowny, znany od sze- ceniła ponad wszystko, która potępiała Kresy są jedne więc nie rozumiem "dzi- Po raz kolejny cała para idzie w gwiz- wyborców z kresowymi korzeniami. regu lat, napisałem o nim w swej "Gorz- drapieżne instynkty". Zgodnie z tą mo- kiego ciągu" na to, by w jednej i wspól- dek lub papierosowy dym towarzyszą- Jeszcze nie tak dawno żaden z nich nie kiej prawdzie" dziesięć lat temu. Trzy ralnością, jak mówi Doncow, nej sprawie tworzyć steki bytów i nie- cy gadaniu i "będziołkowaniu" na ze- zrobił nic w sprawie Uchwały Sejmu o lata temu szczegółowo, z powołaniem "całej walce o byt obce jest moralne bytów stowarzyszeniowych z których braniach, naradach i konsultacjach, bo uchwalenie Dnia Pamięci Męczeństwa się na dokumenty archiwalne, opisałem pojęcie sprawiedliwości. Tylko filistrzy nic dobrego dla Kresów nie może wy- przecież jak są komitety to i muszą być Kresowian której głosowanie najpierw zarówno sprawców zbrodni, jak i przy- mogą odrzucać i potępiać moralnie niknąć. Stare porzekadło głosi: "gdzie narady, posiedzenia, debaty, zebrania bo było przesuwane by ostatecznie spaść z czyny jej popełnienia, zaś w ostatnim wojnę, mordowanie, gwałt". kucharek sześć tam nie ma co jeść" więc co jak co, ale w tym zakresie jesteśmy obrad Sejmu. roku na potwierdzenie tej tezy, na ponad Zgodnie z ideologią OUN i stosowaną nie zaszkodzi od czasu do czasu pochy- Mistrzami Świata. Albo się jest sprzymierzeńcem Kresów 1600 stronach formatu A-4, w trzech to- przez ten ruch praktyką, na czele OUN lić się nad mądrościami ludowymi bo Żeby nie wyjść na malkontenta chcę na albo się Kresami gra na co nie może być mach, opublikowałem 548 dokumentów stał wódz, który jednocześnie miał być warto. Brak jedności w narodzie którego łamach działu PUBLIKACJE-POGLĄ- przyzwolenia samych Kresowiaków. archiwalnych. To, co się dzieje wokół wodzem całego narodu ukraińskiego. "składową" jest m.in wielomilionowa DY-POLEMIKI zaproponować dysku- To czysta i zerojedynkowa informacja obchodów rocznicy mordów wołyń- Miał do swej dyspozycji "elitę", "war- rodzina Kresowiaków jawi się ogrom- sję na temat utworzenia w parlamencie w której nie występuje i nie ma miejsca skich, woła o pomstę do nieba, na naukę stwę lepszych ludzi", to znaczy człon- Koła Parlamentarnego Kresowiaków na inna opcję. polską kładzie głęboki cień stronniczo- ków OUN, którzy wobec pozostałej ści, ulegania polityce, wreszcie indo- części narodu ukraińskiego, w termi- ledwie kilka miesięcy temu cieszy lencji, przy jednoczesnym stosowaniu nologii ideologii nacjonalizmu ukraiń- skiego "plebsu", "tłumu", "nieokiełzna- się ogromną popularnością. Wśród przez niektórych historyków inwektyw nego bydła", mieli stosować "twórczą naszych publikacji znaleźć można pod adresem tych, którzy mówią prawdę Polecamy przemoc". W OUN panował terror na- o tej straszliwej zbrodni, dokonanej nie perły w postaci nigdzie dotąd nie tylko na ludności polskiej, ale też ukra- wet wobec jej członków, za niesubor- publikowanych wspomnień Woły- ińskiej. Nauka polska bierze udział w dynację wobec zasad ideologicznych niaków o których „pióro” nieustan- tuszowaniu prawdy o zbrodni, w sposób i założe programowych, nawet wśród nie zabiegamy. Przypominam więc, wyraźny broni jej sprawcy -dowodem osadzonych w więzieniu nacjonalistów że cały czas trwa akcja zainicjowana na to są wyniki kilkudziesięciu semi- groziła śmierć przez zastrzelenie. Broń przez „Pokolenia żołnierzy 27 WDP nariów naukowych(…)prowadzonych stanowiła część osobowości członka AK i Wołyniaków Dziadku opo- wspólnie z eksponentami i wyraźnymi OUN, przysięgę na wierność składano nie na krzyż, a na pistolet. Taka ideolo- wiedz mi o Wołyniu. To ważne, by obrońcami nacjonalizmu ukraińskiego. giczno-polityczna organizacja była or- jeszcze za życia Wołyniaków spisać Od dziesięciu lat twierdzę, że zbrod- nię ludobójstwa na ludności polskiej ganizacją typu faszystowskiego. jak najwięcej ich wspomnień bo zaplanowała Organizacja Ukraińskich To ona, realizując nakaz uchwały OUN wiedzą jaką posiadają jest dla histo- Nacjonalistów już w roku 1929. Czym z 1929 roku, w lutym 1943 roku doszła rii Polski bezcenna. „Ocalić Wołyń była ta organizacja, jakimi kryteria- do wniosku, że nastąpił czas rewolucji Serwis w całości poświęcony te- storii Wołynia, jego mieszkańcach, od zapomnienia” - na tym skupia się mi ideologicznymi i politycznymi się narodowej, a więc "usuwania", to zna- matyce wołyńskiej. Znajdziesz tu kulturze, zabytkach, i wiele, wiele zespół redakcyjny i czytelnicy. kierowała? Ideologia i cele polityczne czy mordowania ludności polskiej. Przy drogi czytelniku informacje o hi- innych. Chociaż serwis powstał za- tym cały czas należy mieć świadomość, Strona 34 - Kresowy Serwis Informacyjny - 15 sierpnia 2011 PUBLIKACJE-POGLĄDY-POLEMIKI że nacjonalizm ukraiński jako odmia- skiej. Takie żądania ponawiane były w dów, nad rejonów, rejonów, SKW (dwie, daty zamordowania, za co mordowana faszyzmu jakościowo różni się od toku rozmów niemiecko-banderowskich trzy wsie ukraińskie) i stanic, to znaczy no, czasem kto mordował) pozwala na RADIO PRZEZ SATELITĘ nacjonalizmów w powszechnym tego do końca przebywania wojsk niemiec- wsi. W każdej z tych struktur, jak zresz- dokonanie szacunku, zgodnie z którym słowa znaczeniu. kich na Wołyniu i w Halicji. Każdemu tą i w każdej bojówce UPA, osadzeni z rąk bojówek OUN Bandery padło co Czas warszawski Mordowanie ludności polskiej .Maso- okupantowi na każdym terenie i w każ- byli członkowie "Służby Bezpeky", w najmniej 80 tys. ludności ukraińskiej. 07.00 - 07.59 SAT we, o podłożu doktrynalnym, planowe dym czasie zależy na utrzymaniu spo- każdej stanicy działali banderowscy Do roku 1950 bojówki OUN Bande- 09.00 - 09.59 SAT mordowanie ludności polskiej zaczęło koju na okupowanym terytorium, a nie dziesiętnicy, którzy mieli obowiązek dory, działając z ukrycia -ze schronów, się wczesną wiosną 1943 roku. Wtedy na chaosie. Partyzantka sowiecka też noszenia o tym, co ludność robi, z kim bunkrów leśnych, najczęściej w nocy 12.30 - 12.59 mkHz wymordowana została ludność polska nie miała powodu do rozbudzania kon- się kontaktuje, o czym rozmawia. W ta- -mordowały przewodniczących i sekre- 31.769445 41.187285 SAT Janowej Doliny, co stało się w Wielki fliktu polsko-ukraińskiego. Nie - znaj kiej sytuacji pomoc ludności ukraińskiej tarzy wiejskich rad narodowych, na- 17.30 - 18.29 mkHz Piątek według kalendarza juliańskiego. dują poparcia w dokumentach, w tym dla Polaków przyrównać można do po- uczycieli, traktorzystów, komsomolców, 48.856140 SAT Jeszcze w Wielkanoc według tego ka- autorstwa OUN Bandery, twierdzenia o mocy udzielanej przez Polaków Żydom byłych członków KPZU, tych, którzy lendarza bojówki OUN-UPA "hulały po sowieckiej prowokacji, której następ- w czasie okupacji hitlerowskiej -za po- odmawiali pomocy bojówkom, a także 23.00 - 23.59 mkHz okolicznych wioskach, wykańczały La- stwem miało być mordowanie ludności moc w postaci ukrywania Polaków lub ich rodziny -starców, kobiety, dzieci, z 49.586050 31.059660 SAT chów", jak napisano w sprawozdaniu z polskiej. ich ostrzegania przed zaplanowanym niemowlętami włącznie. O męczeńskiej 00.00 - 00.59 SAT tej ludobójczej akcji. Potem nastał lipiec Niestety, nauka polska jest obiektywnie wymordowaniem groziła śmierć. śmierci Ukraińców z rąk bojówek OUN SAT - program Polskiego 1943 roku, dzień świętych Piotra i Paw- pomocna w takim fałszowaniu historii, Mojego teścia, Władysława Medunę, Bandery nikt dotychczas nie wspomniał, Radia dla Zagranicy ła według starego stylu. W dniu tym bo- sprzyja ona nieuzasadnionym tezom który z rodziną uciekł z Klesowa na Po- tak jakby takich ofiar w ogóle nie było. jówki OUN-UPA dokonały planowych ukraińskiej nacjonalistycznej propa- lesiu najpierw do Sarn, a potem do wsi Jest to następstwo całkowitej znieczuli- rozpowszechniany jest napadów na ponad sto wsi polskich, gandy, ponieważ wysuwane przez nią Uhorsk w powiecie krzemienieckim, o cy, zupełnego upadku moralności ukra- w systemie DVB przez mordując w nich ludność polską, nawet przyczyny mordów wołyńskich należy mającym nastąpić wymordowaniu jego ińskich nacjonalistycznych historyków i satelitê HOT BIRD, modlącą się w kościołach, z księżmi zaliczyć do propagandy, a nie do na- rodziny uprzedził znajomy Ukrainiec. polityków. Trudno uwierzyć, aby o nich pozycja orbitalna 13ºE, włącznie. Mordowanie w święta grec- uki. Kto faktycznie mordował ludność Ktoś, być może dziesiętnik, zauważył nie wiedział pochodzący z Wołynia b. kokatolickie i prawosławne świadczy polską? Przykro jest mi to twierdzić, ale jego kontakt z Meduną. Teść z rodziną prezydent Ukrainy Leonid Krawczuk, czêstotliwooeæ odbiorcza o pozbawieniu uczestników OUN-UPA zgodnie z prawdą, nauka polska do dziś uciekł do Krzemieńca, a ten Ukrainiec Mykoła Żułynśkyj czy haliczanin Dmy- 10,892 Ghz, polaryzacja wiary chrześcijańskiej. Zgodnie z dok- nie zna ani składu, ani sposobu tworze- został powieszony za zdradę tajemnicy tro Pawłyczko, który swego czasu był pozioma (H) FEC, tryną Doncowa nacjonalizm ukraiński nia tzw. UPA. Nauka polska nic nie wie zaplanowanego mordu. OUN Ban- obecny przy wydobywaniu ukraińskich SR 27500, Audio PID 119. był ruchem neopogańskim. W sierpniu o istnieniu i działaniu formacji o nazwie dery nakładała na ludność ukraińską ofiar OUN Bandery z głębokich studni Audycje Polskiego Radia 1943 roku na Wołyniu miała miejsce "Służba Bezpeky" OUN Bandery (SB), kontyngenty -obowiązek dostarczania w Dermaniu. Za mający miejsce zalew trzecia fala zorganizowanych mordów chociaż była to formacja podobna do żywności, odzieży, obuwia, podwód, kłamstw co do tragicznych wydarzeń dla Zagranicy emitowane na ludności polskiej. Same tylko oddzia- hitlerowskich SS, SD i gestapo oraz do w tym podwód do przewożenia mienia na Wołyniu i w Halicji w dużej części s¹ przez platformê cyfrow¹ ły podległe Jurijowi Stelmaszczukowi bolszewickich CzeKa, KWD, KGB. zrabowanego po pomordowanych Pola- winę ponosi nauka polska, która nie Cyfra+ w dwóch dniach wymordowały około To o jej członkach wypowiada się świa- kach. Wobec zbliżania się frontu OUN odseparowała się od polityki i która nie Ukraina - Lwów – Radio 15 tys. Polaków. Na początku 1944 dek wydarzeń, instruktor polityczny w Bandery nakazała robienie zapasów dla prowadzi samodzielnych, opartych na roku fala mordów na ludności polskiej OUN-UPA Danyło Szumuk. Pisze on, UPA. Chłopom odbierano wszystko, co dokumentach z archiwów ukraińskich Niezale¿nist UKF 106,7 przeniosła się do Halicji, jej organi- Se byli to tępi mołojcy, w większości do jednego prosiaka, trzodę chlewną badań, która, jak to widać z prac histo- MHz - Winnica - Radio TAK zatorem i wykonawcą też była OUN haliczanie, ale byli wśród nich też miej- oraz bydło, z wyjątkiem jednej krowiny. ryków -pracowników Biura Edukacji 103,7 FM - Chmielnicki - Bandery i jej zbrojne struktury. Dziś scowi, często 16-letni chłopcy wołyń- Chłopi ukraińscy musieli oddawać na Publicznej IPN -swoją wiedzę czer- Radio Podilla Center 104,6 obrońcy zbrodniczego nacjonalizmu scy, wyposażeni przez banderowców potrzeby OUN-UPA-SB kożuchy, weł- pie od ukraińskich nacjonalistycznych FM- Równe - Radio Kraj ukraińskiego usiłują wytłumaczyć ten w karabiny i pistolety oraz w prawo i nę, bieliznę, buty, wozy, sanie, konie. historyków. Ujawnienie danych o co masowy mord zaszłościami historycz- obowiązek rozstrzeliwania wszystkich Kto zna stan majątkowy oraz mental- najmniej 80 tys. ukraińskich ofiar OUN 68,2 FM- ¯ytomierz – Radio nymi, szczególnie niedemokratyczną "wrogów" OUN. Byli nimi Polacy, ność chłopa wołyńskiego, ten wie, Se w Bandery powinno spowodować zmianę ¯ytomyrska Chwyla 71,1 polityką II Rzeczypospolitej. Z całą Czesi, Żydzi, niesubordynowani Ukra- takiej sytuacji nie mógł on dobrowolnie kierunku myślenia i działania zarówno FM stanowczością należy odrzucić tę tezę, ińcy. Gdy się czyta polską literaturę, popierać OUN-UPA. Jak wynika z do- polskiej nauki, jak i polskich polityków. i 103,4 FM - Dibrowica - gdyż, po pierwsze, w narodzie ukraiń- nawet autorstwa polskich historyków, kumentów, ludność ukraińska Woły- Wykazy ponad 5 tys. tych ofiar opubli- skim, w masie swej będącym chłop- to wynika z niej, że ludność polską nia i Halicji gorzej bała się "Służby kowane zostały w mojej pracy pt. "Na- Radio Melodia 105,3 FM stwem, nie funkcjonowała świadomość mordowali upowcy. Tymczasem praw- Bezpeky" OUN Bandery niż gestapo cjonalizm ukraiński w dokumentach" historyczna sprzed wieków, nie mówiąc da jest taka, Że OUN Bandery, organi- czy NKWD .Poza tym chłop ukraiński (t. V, Warszawa, 2003). Przesłałem je RADIO WNET już o tym, że bunty i powstania kozac- zując masowe mordy, często stosowała wiedział, że na Wołyń wróci władza drogą elektroniczną do MSZ, Kance- kie nie miały charakteru narodowego. taktykę okrążania wsi polskich trzema sowiecka i za pomoc dla UPA nagrody larii Prezydenta, do ośrodków nauko- Po drugie, gdyby polityka II RP miała pierścieniami. Pierwszy z nich składał nie będzie. Dziś, w rocznicę mordów wych w Polsce i na Zachodzie, a także – słychać nas od być przyczyną spontanicznych mordów się nie z upowców, a z esbistów, człon- wołyńskich, w następstwie ulegania do polskich i ukraińskich redakcji, któ- 7,07 – 9.00 w dniu powsze- na ludności polskiej, to masowe mordo- ków "Służby Bezpeky" OUN -to przede nauki polskiej polityce, w następstwie re jak dotychczas "specjalizują się" w dnie, w wanie zaczęłoby się we wrześniu 1939 wszystkim oni mordowali ludność pol- braku samodzielnych, opartych na do- zakłamywaniu prawdy historycznej o piątki 7,07 – 10.00 na falach lub najdalej w czerwcu-lipcu 1941 ską. Drugi pierścień składał się ze zmo- kumentach archiwalnych badań tego, ludobójstwie dokonanym przez OUN roku. Po trzecie, polityka II RP była bilizowanych miejscowych upowców, co w latach 1943-1944 wydarzyło się Bandery na ludności polskiej i ukraiń- 106,2 jednaka wobec Ukraińców, jak i wobec którzy dokonywali rabunku pomordo- na Wołyniu i w Halicji, podejmowane skiej. Z wyjątkiem polskiego MSZ nikt fm lub bezpośrednio z naszej Białorusinów, w Berezie Kartuskiej na- wanych, trzeci zaś pierścień, składający starania o "wyrównanie" win polskich nie zareagował na ten ważki dokument, strony cjonaliści ukraińscy stanowili 4 proc. się często z upowców-haliczan, ale też i banderowskich. Jacek Kuroń, "Gazeta a przecież zbrodnia ludobójstwa nie internetowej www.radiownet. W swoim tłumaczeniu mordów wołyń- ze zmobilizowanych wołyńskich chło- Wyborcza" ze skóry wyłażą, aby tylko ulega przedawnieniu, nie usprawiedli- pl skich nacjonaliści ukraińscy znajdują pów, podpalał zabudowania, w których uwolnić OUN Bandery od winy ludo- wi się jej milczeniem. Wskazując sojuszników wśród wielu historyków spalały się ciała pomordowanych. Inną bójstwa. Prasa za PAP z uporem powta- na OUN Bandery jako na organizatora – po wejściu w zakładkę polskich (…) , wyraźna stała się ten- taktyką mordowania ludności polskiej rza kłamstwo o 10, 20, a nawet 30 tys. i wykonawcę mordów masowych na menu „słuchaj”. dencja zmierzająca do uwolnienia OUN było spędzanie jej do budynków lub ukraińskich ofiar, które rzekomo padły ludności polskiej i ukraińskiej, dostar- Jest tam również rozpisana Bandery od zarzutu zorganizowania wyprowadzanie poza wieś. Zarówno w z rąk polskich. Paweł Smoleński, jawny czam dowodów na to, że nie naród ukra- ramówka radia. i dokonania ludobójstwa na ludności pierwszym, jak i drugim przypadku sa- apologeta nacjonalizmu ukraińskiego, iński, nie chłopi wołyńscy czy haliccy polskiej. Winę za tę zbrodnię usiłuje mego mordu na ludności polskiej do- twierdzi nawet, że Ukraińcy byli mor- winni są tej zbrodni, a ideologicznie i W czasie audycji Krzysztofa się przerzucić na chłopów wołyńskich. konywali esbiści, to znaczy członkowie dowani przez Polaków dlatego tylko, politycznie ukierunkowany ukraiński Skowrońskiego Sugeruje się, że mordów dokonali chło- "Służby Bezpeky" OUN Bandery, a rola że byli Ukraińcami. Jest to ohydne, za- ruch nacjonalistyczny, którego postacią jesteśmy osiągalni na Skype: pi wołyńscy będący prawosławnymi, upowców ograniczała się do spędzania mierzone kłamstwo i potwarz, za którą zorganizowaną była i jest nadal Orga- radiownet.antena. Prosimy podczas gdy haliczanie są grekokatoli- ludności i pilnowania, żeby Polacy nie winien odpowiadać przed sądem. nizacja Ukraińskich Nacjonalistów -w słuchaczy o sygnalizowanie kami. A przecież organizatorami UPA uciekli przed mordem. Upowcy i człon- Prowadzone przeze mnie przez ponad okresie międzywojennym członek mię- i innych struktur OUN na Wołyniu byli kowie tzw. Samoobronnych Kuszczo- 20 lat badania pozwalają na stwierdze- dzynarodówki faszystowskiej. Istnieją swojej haliczanie, wśród nich najważniejsi wych Oddziałów (SKW) dokonywali nie, zgodnie z którym na Wołyniu i w wystarczające dowody na udzielenie obecności na Skype. -Mykoła Łebed', Dmytro Klaczkiwśkyj, też rabunku mienia ofiar. Członkowie Halicji z rąk struktur OUN Bandery mę- odpowiedzi na postawione w tytule py- Zasięg przez radio – Warsza- Roman Szuchewycz; kadra OUN-UPA UPA brali także udział w dużych anty- czeńską śmiercią zginęło co najmniej tanie: kto i dlaczego mordował ludność wa na Wołyniu składała się z haliczan -by- polskich akcjach, jak na przykład w na- 120 tys. bezbronnej ludności polskiej, polską? Ludność polską mordowały łych oficerów, podoficerów i żołnierzy padzie na Janową Dolinę czy Hutę Ste- zaś z rąk polskich, w toku wymuszo- bojówki OUN Bandery w ramach teo- i okolice. W pozostałych batalionów Nachtigall i Roland, jak też pańską i okoliczne wsie. W ukraińskiej nego zdobywania żywności dla otoczo- retycznie zaplanowanej i ideologicznie regionach prosimy z w większości utworzonej z haliczan nacjonalistycznej historiografii nie ma nych przez wsie ukraińskie samoobron, uzasadnionej w 1929 roku czystki et- o słuchanie nas przez Internet. ukraińskiej policji pomocniczej w służ- nawet śladu omówienia "Służby Bezpe- na Wołyniu mogło zginąć około 600 nicznej. W wykazach ukraińskich ofiar bie niemieckiej, którzy na rozkaz ky" OUN Bandery. Temu problemowi Ukraińców, a w Halicji około 1800. OUN Bandery są też dane o polskich OUN Bandery w marcu-kwietniu 1943 nie poświęcił wysiłku żaden z history- Zginęli nie dlatego, że byli Ukraińca- ofiarach, przy których autorzy wyka- Audycje o Polakach r. przeszli "do lasu". Do obrońców OUN ków polskich. Sytuacja ludności ukraiń- mi. W przeciwieństwie do OUN, żadna zu podają wiele mówiącą informację: na Ukrainie w Radiu Opole Bandery przyłączył się też pracownik skiej w trakcie działań OUN Bandery polska struktura podziemna, żadne pol- "zamordowany za przynależność naro- Biura Edukacji Publicznej Grzegorz Nie jest prawdą, Se dla ludności ukra- skie ugrupowanie nie miało charakteru dową". Ludność ukraińską mordowały Motyka, który wobec niemożności ińskiej Wołynia i Halicji OUN-UPA faszystowskiego, które zakładałoby prote same struktury, ponieważ stała ona na Kliknij: http://www.radio. całkowitego obronienia tej zbrodniczej stanowiła formację narodowowyzwo- wadzenie czystek etnicznych. przeszkodzie realizacji celów OUN. opole.pl/moduly/akcje/ organizacji usiłuje winę za mordy wo- leńczą narodu ukraińskiego. Wszelkie Z czyich rąk ginęli Ukraińcy? W wy- ukraina/ łyńskie przerzucić na poszczególnych ruchy powstańcze, wszelkie ruchy wiadzie z min. M. Siwcem Paweł Smo- Wiktor Poliszczuk Do poprawnego odtworzenia dowódców OUN-UPA, takich jak Dmy- sprzeciwu wobec okupanta składają się leński, stwierdzając, że na Wołyniu gi- audycji polecamy program tro Klaczkiwśkyj, który rzekomo osobi- z ochotników, tymczasem UPA, poza nęli też Ukraińcy, zapytał retorycznie: Autor był mieszkającym w Kanadzie ście, wbrew stanowisku przywództwa kadrą ounowską z Halicji, już w maju "To co, Ukraińcy ich zamordowali?". doktorem habilitowanym nauk huma- WinAmp. Do pobrania ze OUN Bandery, podjął decyzję o mordo- 1945 roku w ponad 50 proc. składała Odpowiem temu obrońcy nacjonali- nistycznych, prawnikiem i politolo- strony: www.winamp.com waniu ludności polskiej. Nie wytrzymu- się z wcielonej do niej terrorem ludności zmu ukraińskiego: tak, tych Ukraińców giem. Opublikował kilkanaście prac Klikaj¹c na: http://www. je również krytyki doszukiwanie się ukraińskiej Wołynia. Pod koniec tego mordowali Ukraińcy bojówkarze OUN naukowych, w tym cykl pt. "Integral- radio.opole.pl/moduly/ przyczyny nieistniejącego w rzeczy sa- roku na Wołyniu UPA w ponad 90 proc. Bandery. W ostatnim czasie dotarłem do ny nacjonalizm ukraiński jako odmiana mej "konfliktu polsko-ukraińskiego" na tworzyli "zmobilizowani". Za ucieczkę dokumentów w postaci wykazów ponad faszyzmu" -t. I "Zasady ideologiczne i akcje/ukraina/ Wołyniu na początku 1943 roku w po- z UPA schwytanego rozstrzeliwano, 5 tys. ukraińskich ofiar OUN Bandery, założenia programowe OUN"; t. II "Do- mo¿na pos³uchaæ o osobach, lityce Niemiec i Sowietów, w polityce a niekiedy odrąbywano mu głowę na wymordowanych w latach 1941-1950 wody zbrodni OUN i UPA"; t. III, IV i zwi¹zanych ze tzw. divide et impera -dziel i rządź. oczach oddziału. w sposób nie mniej okrutny od mordo- V "Nacjonalizm ukraiński w dokumen- Stanis³awowem Niemcy, poczynając od maja 1943 roku, OUN Bandery zaprowadziła terror wania ludności polskiej. Zasięg teryto- tach www.naszdziennik.pl Sądali od nacjonalistów ukraińskichza- wśród ludności ukraińskiej, stworzyła rialny ofiar z tych wykazów (nazwiska, Redakcja wykropkowała (…) fragmen- przestania mordowania ludności pol- ona strukturę terenową w postaci obwo- imiona, daty urodzenia, miejscowości, ty związane z 60 rocznicą obchodów. Kresowy Serwis Informacyjny - 15 sierpnia 2011 - strona 35 PUBLIKACJE-POGLĄDY-POLEMIKI wprowadzam w stan paniki. Nie, ja Cię Przez ponad 20 lat, podobno wolnej Pol- tylko ostrzegam, uczę w oparciu o to co ski, nie mogą się Kresowiacy doprosić Kto ma uszy, niechaj słucha mówi Chrystus. nie tylko osądzenia winnych (o tym już nawet nie śmią myśleć), ale nawet hołdu Musimy być ziemią, która przynosi plon ofiarom, złożonego bez przemilczeń i Redakcja odruchy, karmione słowami Chrystusa, ców zbrodni, da rzeczywistą odpowiedź obfity. Ziarno prawdy jest zaczynem relatywizacji wydarzeń i bez manipulo- pozostawały i starali się ratować, poma- kto jest winny, kto jest odpowiedzialny. tego co przyniosą plony zasiane przez wania liczbami ofiar. Nawet publikacja gać często bliskim sobie ludziom, sąsia- siewcę, przez Boga. Jakie będą plony opracowań historycznych na ten temat Tytuł niniejszej publikacji zaczerpnięty dom, krewnym, przyjaciołom. Ilu z nich Nie można równoważyć katów z ofiara- słów, które dzisiaj padają do naszych jest utrudniana, a artykuły cenzuro- został z zamieszczonej poniżej homilii przypłaciło to życiem, tego nie wiemy. mi, nie wolno przyrównywać masowej serc, przekonamy się już wkrótce. wane. Kresowiacy w swojej ojczyźnie wygłoszonej 10 lipca w Legnicy w ko- Bóg to wie. zbrodni, która pochłonęła 200 tyś ofiar, czują się obywatelami drugiej kategorii. ściele pw. św. Jana , przez ks. Krzyszto- planowo i systematycznie zabijanych Przeżywamy dzisiaj kolejną rocznicę Nie mają prawa do własnego muzeum i fa Bojko, duszpasterz Kresowian diece- Chrystusowe słowo padało także i na według określonych z góry planów, spo- rzezi wołyńskiej. Czy tylko po to by roz- do własnej historii. Nie mają prawa do zji legnickiej. Nasi politycy i rządzący glebę żyzną przynoszącą plon. Tym plo- sobów i metod, z reakcją obrony, odwe- pamiętywać przeszłość? Nie. Przeżywa- uroczystych obchodów i sesji nauko- zapewne mają uszy, ale czy usłyszą? nem była obrona godności człowieka, tu i bezsilnej rozpaczy, która zaowoco- my ją po to by wyciągać wnioski, by na wych upamiętniających ludobójstwo na obrona wartości, sprzeciw wobec zła. wała walką osaczonych i mordowanych przemyśleniu i zrozumieniu jej przy- kresach południowo-wschodnich RP w „Oto siewca wyszedł siać. A gdy siał, Ten sprzeciw wyrażał się zarówno obro- z tymi, którzy zagrażali ich egzystencji. czyn, uczynić wszystko co możliwe, by latach 1939 – 1946 http://www.kresy.pl/ niektóre ziarna padły na drogę, inne pa- ną tych wiosek i miasteczek na Wołyniu, Nie wolno ziarna prawdy mieszać z ple- do podobnych sytuacji nigdy nie doszło. dły na miejsca skaliste, inne znowu pa- Podolu, w Ziemi Lwowskiej, z bronią w wami chwastów, mających zagłuszyć Musimy jednak dokładnie je rozpoznać W wielu miejscach Polski w dniach tra- dły między ciernie. Inne w końcu padły ręku Straży Obywatelskiej, która nie głos historii. w oparciu o doświadczenie historii, by gicznej rocznicy nasi współobywatele, na ziemię żyzną i plon wydały.” chciała dopuścić do kolejnych rzezi, stać się mądrzejszymi od tych, którzy nierzadko nasi sąsiedzi - Ukraińcy or- jak też modlitwą za swoje dzieci, rodzi- Dla nas dzisiaj jakże ważne są słowa nie chcąc znać prawdy stają się głupca- ganizują huczne festyny, na które przy- Ziarno chrystusowego słowa pada na ców, dziadków tych wszystkich, którzy Chrystusa wypowiedziane na końcu mi, których można oszukać, zniewolić, bywają ich kandydaci do Parlamentu. różną glebę. Tylko niektóre z nich jed- byli mordowani. Ilu z nich modliło się dzisiejszej Ewangelii: ”Ziarna…padły sobie podporządkować by stali się na- Na nienawiści do Lachów budują swój nak wydają plon. Większość zostaje za swoich oprawców, tego nikt nie wie. na ziemię żyzną i plon wydały, jedno rzędziami przyszłego zła, które może elektorat, a z bandytów robią bohaterów. zniszczona, zatracona. Tą glebą są ludz- Bóg to wie. Jakie tego były plony? Ty- stokrotny, drugie sześćdziesięciokrotny, być jeszcze straszniejsze od tego, które- Wszystko to dzieje się w imię dobrosą- kie serca, które nie przyjmują prawdy o siące ocalonych, którym udało się unik- a inne trzydziestokrotny. Kto ma uszy, go zaznali nasi Rodacy 68 lat temu. Nie siedzkich stosunków z zaprzyjaźnioną miłości Boga i człowieka. Można tu za- nąć śmierci, zebrani razem w różnych niechaj słucha”. My jesteśmy tą żyzną pozwólmy się oszukać. Nie dajmy się Ukrainą i przy milczącej aprobacie pol- pytać, do czego to może doprowadzić? miejscach bronionych przed bandami ziemią, która wydaje plon. Dla jednych z zastraszyć poglądom, że to niemodne, skich partii, bo przecież trzeba wygrać Przekreślenie w ludzkim sercu Bożej UPA i OUN. I ci wszyscy, którzy zginę- nas ten plon będzie stokrotny, gdy przyj- niebezpieczne, zacofane, oszołomskie, wybory, trzeba podlizać się ukraińskim Miłości zawsze skutkuje tragedią, jaką li, a których jak wierzymy, Bóg przyjął miemy za program swego życia głosze- niepopularne. To my znamy prawdę i nacjonalistom. ludzie powodują w relacjach między do swojej chwały, bo ponieśli śmierć nie prawdy o tym co się stało 68 lat temu ona stanie się podstawą do budowania Dla tych stosunków i dla takiej polity- sobą. Zagłusza ją nienawiść i wrogość, męczeńską za wiarę i za miłość do Oj- i w latach kolejnych, bez względu na naszej przyszłości, przyszłości naszej ki wewnętrznej w mediach i w polity- zło, które wypala w sumieniach ludzkie czyzny, za miłość do swojej Ojcowizny to czy się to komu podoba czy też nie. Ojczyzny, dumnej, niepodległej, wolnej. ce przemilczany jest od lat odradzający odruchy czyniąc człowieka straszliwym – za miłość do dzieci, rodziców i dziad- Inni z nas przyjmą tylko 60% z tego co się ukraiński nacjonalizm na Ziemiach narzędziem zbrodni. Tak stało się w la- ków. To święci męczennicy nie znani usłyszeli, inni 30%. Nie można jednak Ks. Krzysztof Bojko Odzyskanych. Polski Marsz Niepodle- tach II wojny światowej, gdy życie ludz- z imienia i nazwiska – księża, siostry pozostać na to obojętnym, twierdząc, co głości nazwany został w wiodących me- kie przestało mieć w oczach zbrodniarzy zakonne, rolnicy, urzędnicy, żołnierze, mnie to obchodzi, to mnie nie dotyczy. Redakcja Kresowego Serwisu Informa- diach marszem faszystów, ale robienie z jakąkolwiek wartość. Potrafili chwycić artyści, nauczyciele, policjanci, Polacy. Jezus jasno powiedział: „Kto ma uszy cyjnego nie podejmuje się w tym miej- Bandery bohatera narodowego, nazywa- za siekierę, nóż, karabin i bezlitośnie niechaj słucha!” Nie można, nie wolno scu komentarza wyżej przedstawionego nie ulic imionami banderowców dzien- zabijać, zabijać, zabijać bezbronne dzie- Ziarno Bożego Słowa padało i pada w być na to głuchym. Jeżeli to słyszysz, to tekstu, po pierwsze, że jest on dostatecz- nikarzom i politykom nie przeszkadza. ci, starców i kobiety tylko dlatego, że ludzkie serca. Pada także w nasze serca. musi cię to poruszyć, wstrząsnąć. Bo to nie czytelny a dwa , znaleźliśmy w sieci Dlaczego tak się dzieje i czy powinni- nie należały do narodu, społeczności, do I dzisiaj jest ono zagłuszane, wypalane, jest ostrzeżenie, wezwanie, apel, by ni- wspaniałą opinię na jego temat, którą śmy się z tym godzić? której oni należeli. odrzucane, gdy nie jest po myśli ludzkim gdy się to nie powtórzyło. niżej prezentujemy. dążeniom i oczekiwaniom. Bo te słowa To, co rosło wraz ze mną; świadomość Moją osobistą i wszystkich Kresowia- Zamiast Bożych słów zasiane w nich są niekiedy zbyt trudne do przyjęcia dla Ktoś powie: żyjemy w innych czasach, utraty korzeni rodzinnych, poczucie ków odpowiedź zawarł w kazaniu ks. było ziarno szatana, który zniewalał w tych, którzy żyją w kłamstwie i grze- ludzie dzisiaj są inni. Czyżby? Zobacz emigranta we własnym kraju, który nie Krzysztof Bojko, duszpasterz Kreso- amoku zbrodni już nie tylko poszczegól- chu. W przeszłości i dzisiaj są ludzie, co się dzieje na świecie, w Afryce, w ma grobów przodków, a świeczkę za- wian diecezji legnickiej, wygłoszonym nych ludzi ale całe narody. A gdy ktoś którzy nie chcą uznać prawdy o czło- Afganistanie, w Pakistanie, na Biało- pala na grobach rodziców w mieście, w w Legnicy w kościele pw. św Jana w 68 spośród nich budził się, uświadamiając wieku i tym, który zhańbił się zbrodnią rusi. Czy myślisz, że jesteśmy samotną którym minęło, co prawda, dzieciństwo, rocznicę rzezi wołyńskich, podolskich i sobie ogrom zbrodni, sprzeciwiał się ludobójstwa i tym, który stał się boha- wyspą, do której żadne niebezpieczeń- ale nigdy nie stało się prawdziwą Ojczy- małopolskich. barbarzyństwu, podzielał los ofiar, sta- terską, ofiarą męczeństwa za wiarę i za stwo nie dotrze? zną, ma swoje konkretne przyczyny. Tu chcę wyrazić ogromną wdzięczność jąc się winnym tego, że miał sumienie. Polskę. Wielu chce tę prawdę ukryć, Jest nią, między innymi, wojna, na którą blogerowi Mohort za umieszczenie tego wymazać z pamięci, bo przeszkadza w Ludzie zaślepieni swoim dobrobytem, pozwolili możni tego świata, bo wyda- kazania w swoim blogu w salonie24. Dzisiaj patrzymy na te odległe, ale jak- obecnych stosunkach, układach i soju- wygodą życia do końca nie chcą wi- wało się im, że ich obywateli ona nie „To my znamy prawdę...” - 68 rocznica że ciągle bliskie czasy, z przerażeniem szach. Naiwni sądzą, że na kłamstwie dzieć tego co jest nieprzyjemne. Zga- dotknie. Milczeli, gdy sowiecka zaraza rzezi wołyńskich http://lubczasopismo. i niedowierzaniem. To niemożliwe, by o przeszłości będą wstanie zbudować dzają się krok po kroku na to co ponad bez wypowiedzenia wojny zajęła Kresy salon24.pl/ człowiek był do tego zdolny. Czy moż- bezpieczną teraźniejszość i przyszłość. nimi się decyduje o ich losie, uważając, Rzeczpospolitej, bo tego wymagała po- Ponieważ i ja czuję się adresatką słów na wyzbyć się tak zupełnie, absolutnie Tak się jednak nie da. Cienie przeszłości że przecież będą się mogli dostosować dobno taktyka walki z Niemcami. Osta- ks. Krzysztofa Bojko, pozwalam so- człowieczeństwa, czy wszyscy ci ludzie, pozostają. I dzisiaj tkwi w wielu sercach do nowych warunków. Nie odezwie się tecznie winna jest zmowa w Moskwie, bie na przeczytanie tego tekstu w Nie- należący do narodu ukraińskiego, byli nienawiść odziedziczona po zbrodniach w nich sygnał, dzwonek alarmowy wzy- Teheranie i Jałcie, którą wielu nazywa poprawnym Radiu Pl. Niech słowa te do tego zdolni? Zapewne nie. Jedni za- ojców i dziadów. Tego nie da się zagła- wający do sprzeciwu wobec zła, które piątym rozbiorem Polski. również tą drogą dotrą do Polaków i ślepieni szatańską nienawiścią odrzucili skać poklepywaniem po plecach i de- raptem może się pojawić u progu ich do polityków, by dobrze je zapamięta- Chrystusa w swoim sercu, choć i oni nie- klaracjami o przyjaźni. Jedni i drudzy domów, gdy ktoś powie, jeśli za godzinę Ale jest i inna, konkretna przyczyna. li i uczynili rachunek sumienia ze swej kiedy deklarowali, że czynią to w imię muszą otworzyć karty historii, te nawet nie opuścisz swego domostwa, zginiesz, Kiedy plan ludobójstwa na Polakach postawy wobec tej straszliwej zbrodni, Boże. Inni przyłączali się do nich ze najboleśniejsze i odpowiedzieć sobie na tak jak to przeżywali Polacy 70 lat temu. po wsiach, został wykonany przez wy- zanim przyjdzie powtórka z tragicznej strachu, tłumiąc w sobie ludzkie odru- pytanie, gdzie tkwi źródło tych zbrodni? Tylko poznanie przyczyn zła, odkrycie znawców ideologii Dmytro Doncowa z historii. chy, by nie być podejrzanym o sprzyja- Odpowiedź jest prosta. Podałem ją na prawdy o człowieku, do czego jest zdol- nawiązką, przyszła kolej na mieszkań- nie wrogom, by nie podzielić losu ofiar. początku kazania. Przekreślenie Prawa ny, a to dzieje się na bazie przeszłości, ców miast, zwłaszcza na ich krańcach. Katarzyna, czw., 14/07/2011 - Jeszcze inni patrzyli na to obojętnie, a Bożego, Chrystusowej Ewangelii Miło- daje nam instynkt samozachowawczy, Ci, których nie wymordowali Niemcy, http://blogpress.pl/node/9131 może z diabelską satysfakcją, licząc, że ści doprowadziło do tej straszliwej rzezi który potrafi określić jakie może - poja nie rozstrzelali, nie wywieźli Sowie- uda się im zdobyć dla siebie ich mie- na wschodnich Kresach Rzeczypospoli- wić się niebezpieczeństwo w przyszło- ci, niewielki mieli wybór; wyjazd albo Homilię opublikował bloger ; Mohort nie, ich dobytek. Czy byli tacy, którzy tej. Poznanie możliwie wszystkich fak- ści. Poznanie historii to najlepsza nauka, śmierć. na http://lubczasopismo.salon24.pl/pre- skrycie lub oficjalnie sprzeciwiali się tej tów, określenie każdego losu człowieka, określająca naszą teraźniejszość i przy- zydentdlawarszawy rzezi? Tak byli i tacy, w których ludzkie który poniósł śmierć, poznanie spraw- szłość. I nie myśl, że cię tylko straszę,

listów ukraińskich. Tymczasem około gółowych ustaleń, które zostały dokona- 60 tys. Polaków , jak wynika z szcze- ne już po ukazaniu się dotychczasowych Kilka słów o statystyce zbrod- gółowych badań przeprowadzonych publikacji o ludobójstwie na Wołyniu i przez mnie i mego ojca Władysława w Małopolsce Wschodniej. Jeśli chodzi Siemaszkę, OUN-UPA zamordowa- o Wołyń, którym nieustannie się zajmu- ły tylko na Wołyniu - zbliżone dane ję, to z zebranych danych po ukazaniu ni na Wołyniu i w Małopolsce do tej liczby odnośnie Wołynia można się książki o ludobójstwie wołyńskim napotkać w dokumentach Polskiego nie wynika, by liczba ofiar była wyższa Państwa Podziemnego, co utwierdza niż 60 tys., natomiast dzięki kontynuacji Wschodniej w prawidłowości ustaleń po kilkudzie- badań przybyło ofiar znanych z nazwi- sięciu latach. Łączna liczba ofiar na ska. Inaczej może być w przypadku nych rodaków na Kresach II RP. Podob- koniec sierpnia 1943 roku liczba ofiar Wołyniu i w Małopolsce Wschodniej Małopolski Wschodniej, a więc wysoce ne informacje o liczbie zamordowanych wśród ludności polskiej w wyniku na- Ewa Siemaszko to ok. 130 tys. Polaków. Około 70 tys. wskazane jest by kompetentni badacze pokazują się różne i niepoparte żadnym cjonalistycznych mordów OUN-UPA Polaków zamordowanych w Małopol- przedstawili dokładne wyliczenia na warsztatem badawczym. Kompleksowo była wyższa niż w lipcu tegoż roku. Nim oddamy głos autorce artykułu, sce Wschodniej wynika z dokumentacji podstawie zebranych nowych informa- tą sprawą od ponad 20 lat zajmuje się Pytania w/w sprawach zadaliśmy pani musimy wyjaśnić naszym czytelnikom zbrodni sporządzonej przez Stowarzy- cji. Stowarzyszenie Upamiętnienia Ofiar Ewie Siemaszko której w tym gronie skąd taki a nie inny tytuł niniejszej pu- szenie Upamiętnienia Ofiar Zbrodni Na Wołyniu były dwa szczególne nasi- Zbrodni Ukraińskich Nacjonalistów we chyba nikomu nie trzeba przedstawiać. blikacji. Otóż przeprowadziliśmy roz- Ukraińskich Nacjonalistów we Wrocła- lenia napadów i masowych zbrodni - w Wrocławiu i w oparciu o zgromadzone Tu oddajemy głos autorce . mowę z panią Ewą Siemaszko, dzieląc wiu i opublikowanej w 3 cennych mo- lipcu 1943 r. i w sierpniu 1943 r. Do- dowody, ustaliło, że na Kresach Połu- się z nią naszymi spostrzeżeniami i uwa- nografiach (każdy tom poświęcony jest tychczasowe badania wykazują, że w dniowo - Wschodnich i w powiatach Liczba 60 tys. zamordowanych jest gami niektórych czytelników naszych ludobójstwu w innym województwie, lipcu było więcej ofiar i miejscowości, w południowo - wschodnich obecnego dość często podawana przez media wcześniejszych numerów. Jak zapewne tj. tarnopolskim, lwowskim i stanisła- których zginęli Polacy z rąk OUN-UPA, państwa polskiego zamordowano mi- jako liczba ujmująca wszystkie ofiary wszyscy pamiętają jednym pierwszych wowskim). Spotyka się również w pu- niż w sierpniu, choć skala zbrodni była nimum 200 tysięcy samych Polaków ludobójstwa dokonanego przez OUN- listów do redakcji pochodził od pana blikacjach i wypowiedziach Kresowian podobna. O obu falach zbrodni pisali- nie licząc innych narodowości.” Sami -UPA, co wynika albo z niewiedzy, Szczepana Siekierki. Pozwolimy sobie jeszcze wyższe liczby zamordowanych śmy w książce „Ludobójstwo dokonane również napotykaliśmy na bardzo różne albo ze świadomej manipulacji, która zaprezentować istotny fragment:”… na Wołyniu i w Małopolsce, a mianowi- przez nacjonalistów ukraińskich na lud- cyfry w różnych publikacjach. Ponadto ma na celu pomniejszanie zbrodni w proszę o sprostowanie mylnie podanej cie łącznie 200 tys. Polaków. Pożądane ności polskiej Wołynia 1939-1945”, a ja spotkaliśmy się z twierdzeniem, że pod celu oszczędzenia wizerunku nacjona- informacji o ponad 130 tys. zamordowa- jest w tej sytuacji opublikowanie szcze- pisałam też w wielu artykułach. Strona 36 - Kresowy Serwis Informacyjny - 15 sierpnia 2011 PUBLIKACJE-POGLĄDY-POLEMIKI Co mamy zrobić ze zbrodniami na Wołyniu? eksterminację wsi ukraińskich w Tawrii rządu państwa, które istniało około 20 czyną wymordowania całych rodzin? O Można spróbować przekonać Europę i Paweł Zubjuk pod hasłem „zabierajcie się do swojej lat - nie zważając na fakt, że większość tym poniżej. wschód Ukrainy, że banderowska frak- Ukrainy”, prawda? z nich mieszkała w Galicji i na Wołyniu cja OUN była tak wspaniała, że miała od wielu pokoleń, na długo przed po- „Opowiedziałem im obydwóm wszyst- prawo do eksterminacji mieszkańców Więc zacznę od niepopularnej w nacjo- Jakakolwiek wojna - czy to „narodowo wstaniem tego państwa. ko od początku. O tym, że zlikwidowa- Ukrainy według własnego uznania w nalistycznych (narodowo-demokratycz- - wyzwoleńcza” jak i „imperialistyczna” no 16 rodzin bez sądu i dochodzenia, imię wolności narodu ukraińskiego. nych, patriotycznych itd.) środowiskach - ma pewne ograniczenia, poza którymi Przypominam, że zabójstwo mężczyzn wraz z małymi dziećmi, i o swojej roz- tezy: OUN-UPA popełniła zbrodnie - bez względu na szlachetność celu - ze względu na pochodzenie etniczne w mowie z rejonowym referentem Bezpie- Tyle że trudno wytłumaczyć w sposób przeciwko ludności cywilnej. działania wojskowe stają się zbrodnia- bośniackiej Srebrenicy zostało uznane czeństwa - Czumakiem. Mytła chmu- logiczny, kto dał to prawo jednej z frak- mi. na arenie międzynarodowej za ludobój- rzył się cały czas i wyłamywał palce, aż cji, w jednej z organizacji. I dlaczego Dotyczy to zarówno zabójstw na tle et- stwo. trzeszczały. Kryłacz także słuchał mnie nacjonaliści w imię świetlanego celu nicznym jak i ideologicznym: ofiarami Sowiecki partyzant Wasyl Kononow Przejdźmy do represji wobec etnicz- z jawną niechęcią. mogą zabijać Ukraińców, a komuniści OUN i UPA były tysiące Polaków i et- ze swoim oddziałem zabił dziewięciu nych Ukraińców. Jak wiadomo, podczas w imię świetlanego celu - zabijać ich nie niczni Ukraińcy, których poglądy zosta- mieszkańców wioski Małe Baty na Ło- niesławnej pacyfikacji w 1930 roku za- - Sowieci niebawem zagarną cały Wo- mogą. ły uznane przez odpowiednie banderow- twie, za co został uznany przez sąd ło- bito kilkunastu Ukraińców, przy czym łyń, więc - jakbyście chcieli, żebyśmy skie „organy” za wrogie. Tych faktów tewski za zbrodniarza wojennego. Euro- niektórzy z nich byli członkami OUN im zostawili gotową siatkę agenturalną? Nowoczesna Europa nie ma jednej in- żaden z naszych historyków nie neguje, pejski Trybunał Praw Człowieka uznał i wystąpili przeciwko pacyfikatorom z terpretacji historii: na te same wydarze- po prostu starają się oni w jakikolwiek ten wyrok za sprawiedliwy - mimo, że bronią w ręku. - Dopóki jest to możliwe, powinniśmy nia Francuzi i Brytyjczycy mogą mieć sposób usprawiedliwić te zbrodnie. niektórzy z zamordowanych mieszkań- wyrywać z korzeniami wszystko to, co różne poglądy. ców wsi współpracowali z okupacyjną Porównajmy te liczby ofiar ze wspo- może umacniać władzę sowiecką - po- Usprawiedliwianie opiera się głównie policją. mnieniami Danyły Shumuka, a konkret- wiedział Mytła.” Jednak pojęcie zbrodni - zwłaszcza w na prawie narodu ukraińskiego do walki nie z jego rozmową z rejonowym refe- XX wieku - jest określone w sposób wyzwoleńczej. Sprawia się wrażenie, że Jak w świetle takiego wyroku można rentem SB OUN „Czumakiem”. Oczywiście, można założyć, że Szumuk jednoznaczny. Wątpliwe więc, czy ko- dawno temu na terenach Galicji i Wo- ocenić niszczenie przez banderowców kłamie i że nic takiego nie miało miej- mukolwiek uda się przekonać Europej- łynia żyli wyłącznie etniczni Ukraińcy, polskich wsi z powodu obwiniania o „- (...) Oto co mnie interesuje. Wczoraj sca. czyków, że ukraińscy nacjonaliści mają którzy mieli własne państwo, a potem „pragnienie odbudowy przedwojennej byłem za rzeczką, ot na tamtych chu- specjalny system wartości, który w cu- nadeszli polscy najeźdźcy, którzy znisz- Polski”? Logika prosta: po pierwsze je- torach - pokazałem głową w kierunku Jednak represje wobec inaczej myślą- downy sposób odpuszcza im zbrodnie czyli ukraińską państwowość i przez śli to Polacy - to znaczy, że chcą tutaj chutorów - tam dowiedziałem się strasz- cych („odstępców” „wykrywano” w popełnione dla szczytnego celu nieza- długi czas wyzyskiwali Ukraińców. Polski, a skoro chcą Polski - to trzeba nych rzeczy. W tej wsi 16 rodzin całko- marszu, nawet nie przy udziale osławio- leżnej zjednoczonej państwowości. Następnie Ukraińcy zbuntowali się i ich zlikwidować. wicie zniknęło, ze starcami i z dziećmi. nych „trójek”, lecz robili to indywidual- Trudno jest przekonać do czegoś po- przepędzili okupantów z powrotem do Chciałbym wiedzieć, dlaczego i w imię nie lokalni referenci SB) ukryć trudno: dobnego i Ukraińców na Wschodzie - Polski. Cóż tu można powiedzieć: Kononow czego takie niewypowiedziane okropno- można je zobaczyć i w raportach SB, i zwłaszcza ze względu na informacyjny jest tylko zwykłym amatorem w po- ści są popełniane? we wspomnieniach mieszkańców wsi. wpływ Moskwy. W rzeczywistości, wszystko było o równaniu z niektórymi z dowódcami wiele bardziej złożone i mniej jedno- UPA, którzy pisali w raportach zupełnie - Jestem zaskoczony, że Wy z takimi Nic dziwnego, że w wielu wsiach na Jestem zdecydowanym przeciwnikiem znaczne. Za czasów Rusi było mało otwarcie: „Po przeprowadzeniu czystki pytaniami przyszliście do mnie. Wy Wołyniu (w Galicji nie widziałem, więc samoponiżania się w imię „integracji” prawdopodobne, aby lokalne plemiona Polaków w terenie rzadko można spo- przecież spotykacie się czasami nawet nie twierdzę) stoją dobrze utrzymane lub „jedności Ukrainy” - ale w tej sy- czuły się „Polakami” czy „Ukraińcami” tkać jakiegoś Laszka” lub „Zabito po- z naszymi największymi zwierzchni- pomniki ofiar nacjonalistów. tuacji samoponiżaniem się jak raz nie - jakieś podziały pojawiły się dopiero nad 180 Lachów, poraniono około 200, kami, więc ich pytajcie - odpowiedział jest potwierdzenie oczywistości, lecz po nadejściu chrześcijaństwa, podczas reszta spaliła się w ogniu. Wieś spalono Czumak. Pomnik sowiecki w jednej ze wsi po- maniakalne trwanie przy „jasnym i do- licznych konfliktów pomiędzy Polska w 80%. przetrwały tylko domy murowa- wiatu Radziwiłów (na granicy Wołynia i skonałym” obrazie „narodowo - wy- i Rusią, podczas katolickiego i prawo- ne i Kościół”. - To „najwyższe” dowództwo nie rozka- Galicji). Warto zwrócić uwagę na liczbę zwoleńczej walki OUN-UPA” - wbrew sławnego opanowywania ziem dawniej zywało Wam zlikwidować tych 16 ro- kobiet wśród ofiar nacjonalistów. Zdję- ogólnie znanym i powszechnie dostęp- pogańskich. Istnieje nawet instrukcja Centralnego dzin, to już wasza bezpośrednia robota. cia autora. nym faktom. Prowydu na temat likwidacji wszystkich I Polacy (katolicy) pojawili się na tery- dorosłych mężczyzn Polaków: - Ja tylko wykonuję rozkazy i to wszyst- I znowu: porównajmy 16 rodzin z „suk- Nadszedł czas, aby przekroczyć grani- torium współczesnej Ukrainy niewiele ko! Zrozumiano? cesem” czerwonego partyzanta Kono- cę, która oddziela piękną propagandową później niż Ukraińcy (prawosławni). „Biorąc pod uwagę oficjalne stanowisko nowa, który zamordował „tylko” dzie- bajkę od surowej, ale realnej prawdy polskiego rządu w sprawie współpracy - Wy rozstrzygacie losy ludzi - czy mają więciu wieśniaków. historycznej. I przekraczanie tej granicy Dlatego traktowanie Polaków wyłącz- z Sowietami, Polacy z naszego kraju żyć czy umrzeć i kto dokładnie. Wy za- - to pierwszy krok do wyjścia z bezna- nie jako takich sobie kolonistów - cu- powinni zostać usunięci. Proszę rozu- bijacie dzieci. Czy Wy rozumiecie, co to Dlatego zdecydowanie nie uda się zrzu- dziejnej „nacjonalistycznej” marginali- dzoziemców jest delikatnie mówiąc, mieć to tak: nakazać ludności polskiej znaczy zabijać dzieci? - powiedziałem z cić wszystkiego wyłącznie na „niektóre zacji. niewłaściwe. Oczywiście, był polski wysiedlenie na ziemie rdzennie polskie. oburzeniem, i nie żegnając się, wysze- ekscesy” walki wyzwoleńczej i „prowo- kolonializm - ale nie różniący się bar- Jeśli ona tego nie wykona, należy wy- dłem.” kacje przebranych eNKaWuDzistów”. Artykuł ukraińskiego geografa z Ki- dzo od kolonializmu Ukraińców, którzy słać bojówki, które będą likwidować Zbrodnicze rozkazy kierownictwa jowa opublikowany, 22 lipca 2011 r na opanowywali dawne stepy tatarskie. mężczyzn, a domy i mienie palić (roz- Tak oto, tylko w jednej wsi zlikwido- OUN-UPA - to fakt, zbrodnicze dzia- stronie; http://www.istpravda.com.ua/ bierać).” wano 16 rodzin - co najmniej trzy razy łania jednostek bojowych - to też fakt. columns/2011/07/22/46394/ Niewielu z patriotów ukraińskich zgo- więcej Ukraińców niż zginęło z rąk Powstaje pytanie, jak się do tego usto- dzi się, że walka narodowo - wyzwo- Tak więc w rzeczywistości Polacy zo- polskich pacyfikatorów w 1930 roku w sunkować. Tłumaczenia dokonał: leńcza Tatarów może logicznie zakładać stali uznani za zakładników polityki całej Galicji i na Wołyniu. Co było przy- Wiesław Tokarczuk Ukraina potrzebuje prawdy o Wołyniu Redakcja części miejscowych Polaków popchnęła dzialności za zbrodnie popełnione na Polaków w 1943 roku. ze strony kierownictwa OUN, z własnej OUN-b do podjęcia decyzji o przepro- Polakach w 1943 r. nie zaszkodzi Euro To prawda, ale to prezydent Ukrainy na- inicjatywy uczestniczyli w tych mor- Pod takim tytułem jest ukazała się roz- wadzeniu „depolonizacji” na Wołyniu 2012 - z prof. Myrosławem Popowy- zywa bohaterem narodu jednego z przy- dach i potem się z tym afiszowali. To mowa Maria Przełomiec z z prof. My- (…)Natomiast, według danych wo- czem kierownikiem katedry filozofii wódców OUN Romana Szuchewycza. jest dla nas bardzo trudne, chociaż wie- rosławem Popowyczem kierownikiem łyńskiego dowództwa AK, polskie od- Akademii Kijowsko-Mohylańskiej roz- To Stepan Bandera, współtwórca Ukra- my, że nie chodzi o karanie konkretnych katedry filozofii Akademii Kijowsko- działy partyzanckie liczyły nie więcej mawia Maria Przełomiec, autorka pro- ińskiej Powstańczej Armii obarczanej sprawców, ale o jakąś rekompensatę -Mohylańskiej. My jednak prezentuje- niż 1300 żołnierzy. Jeszcze około 3600 gramu "Studio wschód" w TVP Info współodpowiedzialnością za wołyńskie moralno-polityczną. Przy czym pamię- my naszym czytelnikom, oprócz wspo- osób działało w bazach samoobrony. To Niedawno na łamach znanego interneto- rzezie, doczekał się we Lwowie swego tać trzeba, że ze strony polskiej też byli mnianego artykułu jeszcze dwa inne, umożliwia wyjaśnienie uderzającej róż- wego portalu "Ukraińskiej Prawdy" uka- pomnika i jest uważany za jednego z ludzie, którzy z własnej inicjatywy mor- godne przeczytania. Z góry zastrzega- nicy w liczbie ofiar tragedii. Po stronie zał się komentarz Bohdana Czerwaka z twórców ukraińskiej niepodległości. dowali swoich ukraińskich sąsiadów. my, że nie zamierzamy ich komentować, ukraińskiej – kilka tysięcy, z polskiej Organizacji Ukraińskich Nacjonalistów, Nie popieram tych decyzji, ale cóż mogę ale wybraliśmy celowo bo wiążą się z – kilka dziesiątków tysięcy” - Igor Ilju- który twierdzi, że "takie antyukraińskie powiedzieć. Politycy w różny sposób Ale ze strony OUN to była decyzja po- treścią historyczną bieżącego numeru szyn (art. Tragedia Wołyńska w latach działania" jak obchody 65. rocznicy rze- starają się zapewnić sobie popularność. lityczna, chodziło o zniszczenie polskie- serwisu. Na początek zamieszczamy 1943-1944,: poszukiwania pomiędzy zi na Wołyniu mogą poważnie zagrozić Jednym z tych sposobów jest gra hi- go elementu na terenach uważanych za kilka cytatów:” 1) Było, minęło... „dwoma prawdami”) wspólnym polsko-ukraińskim przygoto- storią, pamięcią o walkach o ukraińską rdzennie ukraińskie. Natomiast rozkazy Nie, tak być nie może, sprawiedliwości waniom do mistrzostw Europy w piłce niepodległość. Mamy swoich nacjonali- polskiego podziemia były jednoznacz- musi stać się zadość. Musi być jakaś nożnej. stów i mamy polityków, którym zależy ne - samoobrona tak, ale nie zabijanie moralna odpowiedzialność za to, co się Na pewno nie. Jedną sprawą są rocznice na ich poparciu. Chciałbym, żeby tak kobiet i dzieci. Bilans zresztą jest dosyć wtedy działo. To jest potrzebne przede upamiętniające różne wydarzenia naszej nie było, ale jest. jasny: 50-60 tysięcy wymordowanych wszystkim nam, Ukraińcom.”- Myro- wspólnej historii, w tym ocena rzezi Polaków i 2-3 tysiące Ukraińców. sław Popowycz (art. Ukraina potrzebuje wołyńskiej, a zupełnie czym innym jest Był Pan jednym z sygnatariuszy listu To prawda, ale z drugiej strony nie prawdy o Wołyniu) dzień dzisiejszy. Reakcja pana Czerwa- 59 ukraińskich intelektualistów, który mamy żadnych dokumentów bezpośred- 2)”Po prostu jestem przekonany, że ka to bardzo specyficzne stanowisko lu- mówi o potrzebie pojednania na gruncie nio dowodzących winy OUN. Możemy prawda o historii naszego Wołynia w dzi uważających się za spadkobierców rzetelnej wiedzy o zbrodni i o prośbie o tylko wyciągać wnioski z instrukcji i pierwszej kolejności potrzebna jest nam, OUN, stanowiących jednak naprawdę wybaczenie. Jakie znaczenie dla stosun- sprawozdań, które przywódcy poszcze- nie Polsce, Rosji czy Watykanowi. To – niewielką część naszego społeczeństwa. ków polsko-ukraińskich ma Pana zda- gólnych oddziałów wysyłali wyżej. Stąd nasza ziemia. I jesteśmy wystarczająco A co do wydarzeń wołyńskich - to była niem sprawa Wołynia? wiemy, że to nie była samowolna inicja- silni, aby nie zniekształcać jej historii w Ukraina potrzebuje wielka tragedia, którą trzeba wreszcie To wszystko jest bardzo skompliko- tywa, ale zaplanowana akcja. A co do stylu sowieckiej propagandy. zakończyć, czyli ostatecznie wyjaśnić, wane. Mamy do czynienia z dwoma samego kierownictwa OUN i UPA, to o Spróbujmy nie myśleć szablonowo, na- prawdy o Wołyniu kto odpowiada za tę zbrodnię i kto z rzeczami. Jedna to odpowiedzialność ile mi wiadomo, oni wtedy zaprzeczali, zywajmy rzeczy po imieniu.”- Pawło ówczesnego kierownictwa OUN podej- przywódców OUN i UPA, którzy pod- jakoby inicjowali te morderstwa. Zubjuk (art. Czy mamy prawo zabijać Myrosław Popowycz, mował decyzje. Bo przecież nie moż- jęli taką, a nie inną decyzje polityczną, Polaków?) - kierownik katedry filozofii Akademii na obwiniać całej Ukrainy. Nie można druga to zachowanie zwykłych ludzi. Czyli kto zawinił? 3)” Ale dokumenty ukraińskiego pod- Kijowsko-Mohylańskiej identyfikować dzisiejszego ukraińskie- Bo przecież wiemy, że byli Ukraińcy, Jednak oni, i to podwójnie - jako rozka- ziemia dowodzą, że właśnie działalność Debata na temat ukraińskiej odpowie- go państwa z tymi, którzy mordowali którzy nawet bez specjalnych rozkazów zodawcy i bezpośredni mordercy. Ale i Kresowy Serwis Informacyjny - 15 sierpnia 2011 - strona 37 PUBLIKACJE-POGLĄDY-POLEMIKI tutaj musimy pamiętać o jeszcze jednym pomiędzy Chełmem a Lublinem istnia- kwiaty Kuczma i Kwaśniewski. ustalaniu powojennego statusu Wołynia tym do członków kierownictwa OUN-b, - odpowiedzialnością za wołyńskie mor- ła swego rodzaju „granica etniczna”, na W tym miasteczku wiele osób zginęło i Galicji Wschodniej, byli miejscowi w którym stwierdził: dy nie można obarczać całej Ukraińskiej wschód od której mieszkali Ukraińcy, podczas mszy w miejscowym Koście- Ukraińcy. “Już w trakcie negocjacji, zamiast pro- Powstańczej Armii. Tam było wielu lu- a na zachód – Polacy. Następnie pol- le, ponieważ właśnie wtedy przypadał Ponadto czołowe polskie wojskowe wadzić akcję zgodnie z wspólnie wyty- dzi naprawdę wspaniałych, którzy wstą- scy ciemiężyciele naruszyli tę granicę, dzień świętych Piotra i Pawła: obrzucili i polityczne kręgi rozpatrywały ten czoną linią, oddziały wojskowe OUN pili do UPA, wtargnęli na ukraińskie ziemie etniczne, ich granatami, następnie dobili rannych. problem, po pierwsze, jako wewnętrz- pod marką UPA, a także rzekomo z roz- by walczyć za wolną Ukrainę z dwoma gdzie przez wiele stuleci – aż do 1943 Nie jestem ekspertem od chrześcijań- ną sprawę Polski, ignorując istnienie kazu Bulby, szły niszczyć w haniebny okupantami - hitlerowskim i radziec- roku – uciskali biednych chłopów ukra- stwa, ale wątpię, aby chrześcijanin mógł „Wielkiej Ukrainy”, a po drugie, w sposób polską ludność cywilną i inne kim. Na nich żadne zbrodnie nie ciążą. ińskich. na poważnie uznać taki postępek za trakcie negocjacji w kwestii rozwiąza- mniejszości narodowe… Tragedia polega na tym, że stali się ofia- Tu pojawia się jednak pytanie: kim są “walkę z przeklętymi ciemięzcami”. nia sporów terytorialnych, traktowali Czy prawdziwy rewolucjonista – pań- rami zbiorowej odpowiedzialności. In- Ukraińcy i Polacy? Nawiasem mówiąc, dwa lata przedtem miejscowych ukraińskich partnerów stwowiec może podporządkować się nymi słowy, wszyscy żołnierze płacą za To narody słowiańskie, które ukształ- w taki sam sposób likwidowali „wro- jako nierównoprawnych. Od tych ostat- Prowydowi partii, która rozpoczyna rozkazy wydane przez część przywód- towały się z różnych plemion. Tym, co gów” w łuckim więzieniu inni “bojow- nich wymagano przede wszystkim, aby budowę państwa od wyrżnięcia mniej- ców, a wykonywane przez ludzi, którzy je zasadniczo różniło, była, oczywiście, nicy o szczęście ludu pracującego” – ??pozostali lojalni do Polski jako jej szości narodowych i bezsensownego często członkami UPA nie byli. religia: prawosławna i katolicka. Wy- eNKaWuDziści. dawni obywatele. palenia ich domów? Ukraina ma groź- nika stąd, że przez wieki na terenach Cel uświęca środki?!… O podobnym stanowisku świadczy dzia- niejszych wrogów niż Polacy. Może więc jakimś sposobem na oddanie wpływów Rusi, Polski, Litwy, Impe- łalność polskiego rządu na emigracji Każde dziecko wie, że poprzez zagła- sprawiedliwości byłoby jasne potępie- rium Rosyjskiego relacje pomiędzy ka- Komiks o historii UPA z 1953 roku oraz podległego mu podziemia Armii dę setek Polaków w niektórych obwo- nie eksterminacyjnych zaleceń władz tolikami i prawosławnymi zmieniały się (przy okazji, „Historyczna Prawda” Krajowej (AK), która funkcjonowała na dach nie zostanie zlikwidowane polskie OUN i UPA? Pięć lat temu jeździłam po pod wpływem okoliczności zewnętrz- przygotowuje jego opublikowanie w zachodniej Ukrainie. A to było sprzecz- zagrożenie dla Ukrainy. Naród polski Wołyniu i większość tamtejszych miesz- nych: ludzie przyjmując chrzest według dziale „Artefakty”). Za winnych masa- ne z planami najbardziej wpływowej w mimo wszystko nadal istnieje, i jak dłu- kańców, tych pamiętających II wojnę, tej lub innej religii, uznawali się albo za kry na Wołyniu zostali uznani Niemcy. tym czasie w społeczeństwie zachodniej go będzie on w tej samej niewoli, co my, przekonywała mnie, że żadnych rzezi „Polaków”, albo za Rusinów. Tak, chciałbym jeszcze wspomnieć, że Ukrainy siły politycznej – Organiza- tak długą siłą okoliczności nie jest na- nie było, a jeżeli już, to zaczęli Polacy. wiem o symetrycznych działaniach pol- cji Ukraińskich Nacjonalistów (OUN) szym wrogiem, lecz sojusznikiem.” To jest reakcja zrozumiała, ale to nie jest Dlatego jestem gotów zaryzykować skich formacji paramilitarnych w sto- frakcji Bandery: ona chciała stworzyć Jeden z badaczy działalności UPA („Po- reakcja dobra. Uczestniczyłem w kilku przypuszczenie, że znaczna część wo- sunku do ludności ukraińskiej. I wiem, na wszystkich, bez wyjątku, ukraińskich leska Sicz”) A. Żukowskij uważa nawet, konferencjach poświęconych Wołynio- łyńskich Polaków nigdy nie miała innej że wszystkie debaty na ten temat spro- etnicznych ziemiach ukraińskich jedno- że ??właśnie niszczenie polskiej ludno- wi i spotykałem ludzi, którzy mówili, że ojczyzny poza Wołyniem, a ich przod- wadzają się do dyskusji, kto pierwszy lite niepodległe państwo. ści przez formacje banderowskie, które nie chcą o tym ani wiedzieć, ani słyszeć, kowie byli kiedyś wyznawcami prawo- zaczął, kto więcej ludzi zamordował, i Spowodowało to napięcia w stosunkach przywłaszczyły sobie nazwę UPA, zmu- tak jakby nie mogli znieść tych wspo- sławia, a jeszcze dawniej – miejscowy- kto powinien prosić o wybaczenie. polsko-ukraińskich, a były one nie lada siło atamana do rezygnacji z tej nazwy, mnień. Ja sam wojnę spędziłem za rze- mi poganami. Ja nie chcę nikogo przepraszać i nie do- wyzwaniem nawet w przedwojennych aby odciąć się od tego typu działań. ką Horyń, czyli na wschodzie Ukrainy Oczywiście, jest jeszcze temat osadni- magam się przeprosin od nikogo: zresz- czasach. W czerwcu 1943 roku Boroweć pu- - tam żadnych podobnych wydarzeń nie ków. tą, to nie wskrzesi umarłych. W 1943 roku kierownictwo krajowe bliczne potępił mordowanie Polaków było. Ale gdy słyszę o Wołyniu, czuję Kim byli osadnicy? To osiedleńcy, któ- Po prostu jestem przekonany, że prawda OUN-b na Wołyniu i Polesiu zostało i zwrócił się do delegatury polskiego wstyd. Inna sprawa, że mnie może być rym władze państwa Rzeczpospolita o historii naszego Wołynia w pierwszej zmuszone do zorganizowania na sze- emigracyjnego rządu na Wołyniu z ofer- łatwiej, byłem daleko. Polska (RP) przydzielała ziemię na Wo- kolejności potrzebna jest nam, nie Pol- roką skalę akcji depolonizacji ziem tą współpracy. łyniu. sce, Rosji czy Watykanowi. To – nasza Zachodniej Ukrainy, której celem było Może rzeczywiście dać sobie spokój z Osadnicy dzielili się na dwie katego- ziemia. I jesteśmy wystarczająco silni, usunięcie stamtąd miejscowych Po- “Gniew narodu ukraińskiego spadnie na wypominaniem historii? Było, minęło... rie: wojskowi i cywilni. Pierwsi – to aby nie zniekształcać jej historii w stylu laków. Na początku działania ukraiń- Polaków”. Nie, tak być nie może, sprawiedliwości weterani wojenni z lat wojny 1918-21, sowieckiej propagandy. skich powstańców były skierowane musi stać się zadość. Musi być jakaś którzy mieli prawo do noszenia broni i Spróbujmy nie myśleć szablonowo, na- przeciwko polskim współpracownikom Jednak antypolską akcję UPA wsparła moralna odpowiedzialność za to, co się byli traktowani przez władze Polski jak zywajmy rzeczy po imieniu. niemieckiej administracji, którzy praco- część miejscowych Ukraińców. Przede wtedy działo. To jest potrzebne przede filar polskiej państwowości na ziemiach wali w służbie ochrony lasów, szlaków wszystkim przez politykę rolną kie- wszystkim nam, Ukraińcom. Inaczej ukraińskich. Właśnie osadnicy wojsko- Nie kreślmy obrazu sąsiednich narodów komunikacyjnych i gospodarstw pań- rownictwa OUN-b na Wołyniu, odebra- stracimy coś dużo, dużo ważniejszego wi byli podstawą polskich organizacji jako burżujów w cylindrach, panów z stwowych. ną Polakom ziemię rozdzielano wśród niż Euro 2012. patriotycznych, aktywnie uczestniczyli nahajkami, katów z bałałajkami i tym Stopniowo rozprzestrzeniły się na pol- ukraińskich chłopów. Bez żadnych wąt- w „pacyfikacji” i w największym stop- podobnych. Nie wyobrażajmy sobie skich chłopów – przy czym zarówno na pliwości, właśnie wspieranie UPA przez http://www.polskatimes.pl/opinie niu dali się we znaki Ukraińcom. wszystkich ukraińskich organizacji, par- kolonistów okresu międzywojennego, ludność cywilną uzbrojoną w kosy, /19030,ukraina-potrzebuje-prawdy-o- Ale oni stali się ofiarami represji sowiec- tii i instytucji wojskowych jako takich jak i na autochtonów. Od lutego 1943 widły, siekiery i noże, nadało wydarze- -wolyniu,id,t.html kich po “złotym wrześniu”, ponieważ sobie niedoścignionych, idealnych ry- antypolskie akcje ogarnęły wschodnie niom na Wołyniu szczególnie krwawy _____ polskich nacjonalistów Stalin “kochał” cerzy – bohaterów. Dostrzegajmy błędy powiaty Wołynia – Sarny, Kostopol, charakter. nie mniej niż nacjonalistów ukraińskich. zarówno w naszej przeszłości, jak i w Równe i Zdołbunów. Kierownictwo OUN-b uzasadniało ko- Czy mamy prawo “Tylko w okresie sześciu miesięcy, od naszej współczesności. W czerwcu morderstwa zdarzały się w nieczność antypolskich wystąpień także zabijać Polaków? października 1939 do kwietnia 1940 Może wtedy w końcu nauczymy się powiatach Dubno, Krzemieniec i Łuc- innymi czynnikami, w tym: roku, na Zachodniej Ukrainie poddano wyciągać prawidłowe wniosek. I zdobę- ku, w lipcu – Horochów, Włodzimierz i - haniebną polityką rządów II Rzeczy- represjom 1.120.137 osób” – to zdanie dziemy prawo do ludzkiej przyszłości. Kowel, a pod koniec sierpnia – w ostat- pospolitej w stosunku do mniejszości Pawło Zubjuk w różnych wariantach często lubią po- nim powiecie Wołynia – Luboml. ukraińskiej; wtarzać nasi miłośnicy historii. Artykuł ukazał się na ukraińskim por- Polskie zagrożenie i jego przeciwnicy. - współpracą części miejscowych Pola- Zapytałem kiedyś dziewczynkę ze wsi Więc nie zapominajmy, że znaczną talu „Ukrainska Prawda”, w dodatku Od drugiego kwartału 1943 roku mordy ków z Niemcami, który poszli do służby Huta w rejonie Równe, co wie o wy- część tych represjonowanych stanowili historycznym „Historyczna Praw- na Polakach na Wołyniu rzeczywiście niemieckiej (po ucieczce z niej ukraiń- darzeniach z 1943 roku, o konflikcie z polscy osadnicy-pacyfikatorzy i ich roda”: http://www.istpravda.com.ua/co- stały się masowe. Banderowcy tworzyli skich szucmanów) głównie po to, aby miejscowymi Polakami. “A to u nas tu- dziny, a także polska policja, byli woj- lumns/2011/06/8/41972/ własne powstańcze oddziały, wspierała otrzymać broń i zemścić się na Ukraiń- taj byli Polacy?” – zdziwiła się. skowi, harcerze i inni. ich część miejscowych Ukraińców. cach; Właśnie, ta odpowiedź bardzo dobrze To oznacza, że w 1943 roku na Wołyniu Tłumaczenie: Wiesław Tokarczuk Ważną przyczyną akcji antypolskiej - współpracą z sowieckimi oddziałami ilustruje świadomość młodego pokolenie zostało już tak wielu polskich nacjo- ______było także założenie kierownictwa partyzanckimi, które często z polskich nia Wołynian na temat wydarzeń, które nalistycznych aktywistów. OUN-b, że wojna dobiega końca. W osad robili swoje bazy zaopatrzeniowe w sąsiedniej Polsce są wątpliwą “wizy- Czy polski rząd emigracyjny wykorzy- przeddzień decydujących dla obu na- i żywnościowe; tówką” Wołynia. stywał ich w celu utrzymania Wołynia Tragedia Wołyńska w rodów wydarzeń należało zneutralizo- - zabójstwami dokonywanymi przez Największe natężenie tych wydarzeń w granicach Państwa Polskiego? – Bez- latach 1943-1944,: wać chęć potencjalnego pretendenta do polskich partyzantów na ukraińskich przypada na lato 1943 roku. sprzecznie – wykorzystywał. Czy brali przywrócenia władzy nad ukraińskimi działaczach społecznych na Chełmsz- oni udział w likwidowaniu działaczy poszukiwania pomiędzy etnicznymi terytoriami, gdzie w tym czyźnie w latach 1942-1943 podczas Więc teraz akurat jest czas, aby pomy- ukraińskich organizacji nacjonalistycz- czasie nadal mieszkali razem i Ukraiń- przesiedleń i ustanawiania niemieckiego śleć: co wtedy się wydarzyło i kto temu nych? – Bezsprzecznie – brali. „dwoma prawdami”. cy, i Polacy. terytorium osadniczego (tzw. Himmler- jest winien. Oczywiście, zdaję sobie Czy można było na podstawie ich dzia- W marcu i kwietniu 1943 r. do szere- stadtu). sprawę, że wielu czytelników natych- łalności podejmować decyzję o likwida- Igor Iljuszyn gów UPA przyłączyło się około pięciu W tym ostatnim przypadku zauważmy, miast uzna moje rozważania za zdradę. cji całej ludności polskiej jako „okupan- tysięcy uzbrojonych policjantów ukra- że dziś już trudno jest ustalić szczegó- Zgodnie z ich logiką, prawda jest tylko tów” Wołynia? – A, tu już niech każdy Doktor nauk historycznych, profesor ińskich, którzy wtedy byli w służbie łowo, w jakim stopniu anty – ukraińskie jedna: Polacy – to okupanci – ciemię- rozsądzi sam. Igor Iljuszyn wchodzi w skład grupy ro- niemieckiej. Dołączyła do niej młodzież działania Polaków na Chełmszczyźnie życiele, Ukraińcy – to niewinne ofiary, Oczywiście, możemy twierdzić, że nikt boczej ekspertów przeprowadzających ukraińska, której groziło wywiezienie i Hrubieszowszczyźnie wpłynęły na które miały prawo do obrony. Polaków nie likwidował, tylko zapropo- dodatkowe badania tragicznych wydana roboty przymusowe do Rzeszy. ogromny antypolski terror oddziałów nowano im, by zabierali się do Polski. rzeń na Wołyniu w latach 1943 – 1944 Wkrótce UPA podporządkowała sobie UPA na Wołyniu. Jakiekolwiek odchylenie, na milimetr w Ale nie zapominajmy, że drogi w tym roku, a w środowisku naukowym jest formacje wojskowe politycznych prze- lewo lub w prawo od tej bezapelacyjnej czasie były kontrolowane przez hitle- uważany za największego specjalistę z ciwników banderowców, w tym oddzia- Ale dokumenty ukraińskiego podziemia prawdy – to “pełzanie przed polskimi rowców, a lasy – przez banderowców. I kwestii konfliktu polsko-ukraińskiego w ły UPA („Poleska Sicz”) Tarasa Bulby- dowodzą, że właśnie działalność części sponsorami„ i ”narodowe samobiczo- skutecznego przemieszczenia Polaków czasie II wojny światowej. -Borowcia, która od końca 1942 roku miejscowych Polaków popchnęła OUN- wanie”. Ach tak, jeszcze „tolerastja”. z pod Równego do Lublina nikt za- Łaskawie zezwolił Historycznej Praw- działała na terytorium powiatów Sarny i -b do podjęcia decyzji o przeprowadze- Termin ten, ukuty przez rosyjskich szo- bezpieczał ani nie gwarantował, wręcz dzie na przedruk jednego z jego starych Kostopol a także oddziałów OUN-Mel- niu „depolonizacji” na Wołyniu. winistów, nasi „patrioci” najbardziej przeciwnie: szanse były znikome. tekstów o tamtych tragicznych wydarze- nyka. W połowie 1943 r. w UPA było do Jednym z dokumentów najbardziej to ukochali i używają przy każdej okazji. Dlatego propozycja “zabierajcie się do niach, których rocznica upływa w poło- 10-12 tysięcy osób. ilustrujących jest odezwa Krajowego Myślę, że z takimi nie ma sensu dysku- Polski” była z góry niewykonalna. wie lipca. Ale daleko nie wszyscy, nawet w Kra- Prowydu OUN na Wołyniu i Polesiu w tować. Zalecam tej kategorii czytelni- Niektórzy próbowali ukryć się w mia- Gdzie będzie przebiegała wschodnia jowym Prowydzie OUN-b na Wołyniu i dnia 18 maja 1943 roku z apelem do lo- ków zaprzestanie czytania w tym mo- steczkach, ale i tu nie było gwarancji granica Polski. Polesiu, jak również w Centralnym Pro- kalnej społeczności polskiej, aby wpły- mencie. bezpieczeństwa. Jedną z głównych przyczyn polsko- wydzie, nie wspominając o politycznych nęła na rodaków i zmusiła ich do opusz- A wszystkich pozostałych chcę poinfor- Po pierwsze, głód, przecież hitlerowcy -ukraińskiego konfliktu między – etnicz- przeciwnikach banderowców, podzielali czenia służby w niemieckich organach mować, że nie jestem historykiem, więc nie zaopatrywali miejscowej ludności w nego w czasie wojny był fakt, że Polacy opinią jego kierownika Kłyma Sawura administracji i policji. Jeśli nie, to “… nie usiłuję dokonywać jakichś precyzyj- zbyt wielkie ilości żywności. Po drugie, ani przez chwilę nie mieli wątpliwości: (Dmytro Kłaczkiwskij) o konieczności gniew narodu ukraińskiego spadnie na nych naukowych wniosków. To po pro- hitlerowcy nie bardzo starali się chronić to terytorium jest polskie. Oni wysoko “oczyszczenia powstańczego terytorium wszystkich tych Polaków, którzy miesz- stu rozmyślania człowieka, który stara ludność polską, zwłaszcza w mniej- oceniali swój własny, faktycznie bardzo z polskiej obecności”. kają na ziemi ukraińskiej”. Apel ten po- się zrozumieć historię ubiegłego wieku szych miasteczkach. istotny gospodarczy i kulturalny wkład Dokumenty wskazują, że wystąpił prze- został bez odpowiedzi. – ponieważ akurat ta historia ma bezpo- 11 lipca 1943 roku oddział UPA całko- w rozwój zachodniego ukraińskiego te- ciwko temu Maksym Ruban (Mykoła średni wpływ na naszą współczesność. wicie zniszczył miasteczko Poryck, z rytorium, i błędnie uważali, że wkładu Łebiedź), Serhyj (Mychajło Stepaniak) “Darujcie nam życie…” Więc zacznijmy od tego, skąd w ogóle którego pozostała tylko ukraińska dziel- tego nie zaneguje jakikolwiek kraj. i inni. wzięli się Polacy na Wołyniu. nica Pawliwka. Właśnie tam znajduje Według strony polskiej, jedynym na- Szczególnie ostro wystąpił Taras Bulba- Tragedia sytuacji polegała przede Najprościej jest założyć, że od stuleci się znany pomnik, pod którym złożyli rodem, z którym należy się liczyć przy -Boroweć. Zwrócił się z listem otwar- wszystkim na tym, że całkowicie uza- Strona 38 - Kresowy Serwis Informacyjny - 15 sierpnia 2011 PUBLIKACJE-POGLĄDY-POLEMIKI sadniona z punktu widzenia ukraińskich Powstanie powinno wybuchnąć w naj- żadnym wypadku nie wspierać Niem- dzi. Ponadto antypolskie działania UPA 1949 r., która z kolei opiera się na nor- interesów narodowych antypolska akcja bardziej odpowiednim momencie w ców”. wspierali miejscowi Ukraińcy, a to pra- mach XXII artykułu Konwencji Haskiej wkrótce nabrała nie widzianych kiedy- centralnych regionach Polski. Podzie- W apelu podkreślono: wie 80% ludności na Wołyniu, podczas z 1907 r. dotyczącego praw i zwyczajów kolwiek rozmiarów, ostatecznie wcią- mie Armii Krajowej w tym czasie do- “Wszyscy Polacy, kobiety i mężczyźni, gdy Polacy – to nie więcej niż 15%. wojennych, jasno sformułowano zasa- gnęła w swój krwawy wir całe społe- piero się organizowało i zlokalizowane powinni być w szeregach polskiej nie- Natomiast, według danych wołyńskiego dę ograniczenia walczących w doborze czeństwo Ukrainy Zachodniej. było głównie w miastach, a zatem nie zależnej samoobrony… należy zrobić dowództwa AK, polskie oddziały party- środków i metod prowadzenia działań Ten tragizm potwierdzają archiwal- mogło w porę zapewnić pomocy dla wszystko, aby Niemcy jako najmniej zanckie liczyły nie więcej niż 1300 żoł- bojowych i przewidziano kary za naru- ne dokumenty. Zacytujmy fragment polskich chłopów. osób wywieźli na roboty. Wstępowanie nierzy. Jeszcze około 3600 osób działa- szenie tych ograniczeń. sprawozdania z antypolskiego napadu Radykalne środki zostały zastosowane do niemieckiej policji i żandarmerii jest ło w bazach samoobrony. To umożliwia Ponadto, w tym przypadku chodzi o od- ukraińskiego na wioski Górka Połon- dopiero w drugiej połowie 1943 roku. ciężkim przestępstwem przeciwko naro- wyjaśnienie uderzającej różnicy w licz- powiedzialność karną wszystkich osób, ka i Horodyszcze w powiecie Łuck w Stworzono własne oddziały partyzanc- dowi polskiemu. bie ofiar tragedii. Po stronie ukraińskiej które dopuściły się zbrodni wojennych, czerwcu 1943 r. Jego autor, który nie kie, włączono oficerów i szeregowych Policjanci – Polacy, którzy biorą udział – kilka tysięcy, z polskiej – kilka dzie- niezależnie od tego, czy były one przed- podał swojego nazwiska ani pseudoni- żołnierzy z kadry AK do zakładania w w niszczenie domów a także w mordo- siątków tysięcy. stawicielami rządu, funkcjonariuszami mu, informuje: polskich osiedlach baz samoobrony. waniu ukraińskich kobiet i dzieci zo- Dopiero utworzenie w pierwszych mie- publicznymi czy też osobami prywat- “Dostałem rozkaz, aby zniszczyć dwa Jednak ośrodki samoobrony już istniały. staną wykluczeni z narodu polskiego i siącach 1944 roku tzw. 27 Wołyńskiej nymi. folwarki Górkę Połonkę i Horodysz- Stworzyli je mieszkańcy bez jakiejkol- surowo ukarani… Dywizji Piechoty AK uratowało część Jednak w praktyce wszystko jest to o cze… Bez żadnego wystrzału wdziera- wiek pomocy ze strony Armii Krajowej. Współpraca z bolszewikami jest takim Polaków od śmierci i wsparło działania wiele bardziej złożone. Bardzo wątpię, my się w środek folwarku. Spod stajni Pierwsze pojawiły się już w kwietniu. samym przestępstwem jak współpraca z polskich formacji zbrojnych, wskutek czy Komisja do spraw ścigania zbrodni pada strzał wartownika. W odpowiedzi Niemcami. Wstępowanie do sowieckich czego wzrosła liczba ofiar – Ukraińców. przeciwko narodowi polskiemu Insty- zabrzmiały nasze strzały. Rozpoczęła Do najpotężniejszych polskich baz sa- oddziałów partyzanckich jest przestęp- Dostępne dokumenty obalają twier- tutu Pamięci Narodowej, która od 1990 się krótka, ale zawzięta walka. Polacy moobrony można zaliczyć te, które po- stwem. Żaden Polak nie powinien tam dzenia niektórych polskich autorów, że roku prowadzi śledztwa w sprawach ostrzeliwują się spoza murów. wstały miejscowościach Przebraże (do być”. działania tej dywizji, przeznaczonej do masowych mordów w czasie wojny Dla lepszej orientacji, by widzieć, skąd 1921 – Przebrodź) w regionie łuckim, Jednak nie wszyscy Polacy zastosowali walki z nazistami w ramach tzw. planu dawnych obywateli II Rzeczypospolitej wróg uderza, zapaliliśmy słomę. Lachy Huta Stepańska i Huta Stara w regionie się do rad lokalnych przedstawicieli pol- „Burza” nie miały charakteru “działań (zarówno Polaków jak i Ukraińców), zaczęły uciekać z folwarku. Powstań- kostopolskim, Pańska Dolina w regio- skiego rządu emigracyjnego lub dowód- odwetowych” i były spowodowane wy- może pociągnąć kogokolwiek do odpo- cy zdobywali budynek za budynkiem. nie dubieńskim, Zasmyki w regionie ców z AK. Decydującym czynnikiem łącznie koniecznością „oczyszczenia” wiedzialności karnej. Spod budynków wyciągali Lachów i kowelskim, Bielin koło Włodzimierza i nie były rozkazy przywódców podzie- terenu od oddziałów UPA. Wiele osób zaangażowanych w te za- rżnęli ich, mówiąc: “To dla Was za na- wiele innych. Zdecydowana większość mia, lecz instynkt samozachowawczy. Na poparcie tego twierdzenia zacytuj- bójstwa zostało już ukarane swego cza- sze wioski i rodziny, które wyście spa- punktów polskiego oporu nie przetrwała Polscy nacjonaliści na Ukrainie nie byli my fragment raportu skierowanego do su na Ukrainie i w Polsce. Ci, którym lili.” naporu jednostek UPA i została znisz- bez winy. przedstawiciela polskiego rządu emigra- udało się uniknąć kary, zmarli. Polacy wili się na długich sowieckich czona. Niemiecka administracja okupacyjna i cyjnego na Wołyniu. Jeden z podwład- Obciążanie odpowiedzialnością karną bagnetach, błagali: “Na miłość Boga, sowieccy partyzanci byli jedyną siłą, jak nych informował go w dniu 31 stycznia narodowo-wyzwoleńczych formacji darujcie nam życie! ja nic nie jestem wi- Polacy uciekali przez granicę do Ge- się Polakom wydawało, na którą mogli 1944 roku: UPA i AK, do których należały prak- nien i ja nic nie jestem winna”. A z tyłu neralnego Gubernatorstwa (administra- liczyć. “To, co się teraz dzieje w miejscowo- tycznie wszystkie oddziały, które bra- czotowy O., z rozbitą głową, wydzi- cyjnej jednostki w III Rzeszy, która Właśnie za sprawą udziału polskich ściach wiejskich, niczym nie różni się ły udział w zabójstwach cywilów – to wia: “Nasze dzieci, nasi starcy, czy oni obejmowała ziemie południowej Polska policjantów i żandarmów (wśród tych od zezwierzęcenia, które do niedawna ścieżka niebezpieczna. Przecież wtedy byli winni, że wrzucali ich żywcem do i Galicji – Historyczna Prawda) lub zga- ostatnich było wielu przywiezionych przejawiały ukraińskie bandy w swoim odpowiedzialność za zbrodnie wojenne ognia?” I robota idzie dalej… Po krót- dzali się na dobrowolny wyjazd na robo- przez Niemców z Generalnej Guberni) stosunku do Polaków. może spaść na ludzi, którzy prowadzili kiej walce podpaliliśmy domy z Lacha- ty do Niemiec. ucierpiało na Wołyniu najwięcej miej- Polskie oddziały partyzanckie orga- świętą walkę przeciwko prawdziwym mi, gdzie oni się spalili.” Przetrwać w walkach z ukraińskimi for- scowych Ukraińców. Jednak społeczeń- nizują napady na ukraińskiej wioski, okupantom i nie brali udziału w akcjach macjami zbrojnymi udało się tylko kilku stwo polskie, tak samo jak i ukraińskie, wypędzają z nich Ukraińców, odbierają przeciwko nieuzbrojonej ludności cy- Po 11-13 lipca 1943 roku, kiedy nie- bardzo licznym i dobrze wyszkolonym nie powinno ponosić odpowiedzialności inwentarz a wsie palą w całości. Tych wilnej innej narodowości. mal równocześnie oddziały UPA zaata- polskim bazom samoobrony i tym, któ- za działania tych, którzy przeszli na Ukraińców, którym nie udało się uciec, Teraz, gdy polska strona domaga się od kowały ponad sto polskich osiedli, ich rzy korzystali z pomocy partyzantów służbę niemieckiego nazistowskiego zastrzelili w miejscu, nie robiąc wyjąt- Ukrainy pewnej satysfakcji “za zbrod- mieszkańcy zaczęli szukać ocalenia w sowieckich (szczególnie w zalesionych reżimu. Należy ich zbrodnie uważać za ku, jak się wydaje, nawet dla kobiet i nie popełnione przez Ukraińców na sowieckich partyzantów. Tak więc, pol- regionach wschodniego i północnego zbrodnie tego reżimu. dzieci.” Polakach”, kompromisowy krok, we- sko-ukraińskich stosunki pogorszyły się Wołynia). Nacięcia (karby) na karabinie. W innym dokumencie uczestnik tych dług mojej opinii, powinien być taki. jeszcze bardziej. Na Wołyniu w składzie Niektórym polskim wioskom na Wo- wydarzeń podkreślił: Ukraina powinna uznać fakt mordu na sowieckich oddziałów partyzanckich łyniu broń dawali Niemcy lub polska Poza głównym swoim celem – obroną “Polacy w swoich działaniach zastoso- Wołyniu w latach 1943-1944, popełnio- walczyło kilkanaście tysięcy polskich policja pomocnicza, aby Polacy mogli ludzi, członkowie polskich baz samo- wali zasadę odpowiedzialności zbioro- nego na tysiącach niewinnych Polaków, chłopów. bronić się samodzielnie. Z reguły zda- obrony, szczególnie najsilniejszych z wej i na napady, rozbój i rabunek od- nazywać to zbrodnią i bez zastrzeżeń ją Inną konsekwencją masowych antypol- rzało się to na tych obszarach (głównie nich, podejmowali inne akcje. Od po- powiadali zabójstwami, rekwizycjami, potępić. skich lipcowych ataków stało się to, że Łuck, Krzemieniec, Horochów), skąd łowy lata, a zwłaszcza jesienią 1943 r. rabunkiem. Dopiero wtedy, moim zdaniem, moż- dowództwo AK Okręgu Wołyńskiego okupanci wywozili ziarno (na przykład organizowali oni „prewencyjne” napady Zabójstwa zostały uznane za sprawę na oczekiwać takiego samego ruchu ze zdecydowało się wreszcie na częściową kolonia Gali w pobliżu Sarn). Dzięki na ośrodki UPA lub napady odwetowe honoru. Młodzi chłopcy, którzy stracili strony polskiej – potępienia morderstw dekonspirację swoich sił i zastosowanie temu Polacy, na przykład w miejsco- w odpowiedzi na działania oddziałów rodziny, na kolbach karabinów robili popełnionych przez Polaków na ukraiń- radykalnych środków w celu stawienia wości Huta Stepańska, mogli utrzymać UPA, wreszcie atakowali sąsiednie wsie nacięcia, licząc swoje ofiary. Ludzka skich cywilach w czasie wojny. oporu oddziałom UPA i miejscowym obronę przed atakami bojówek UPA od ukraińskie rozwiązując w ten sposób sprawiedliwość przekształciła się w Ukraińcom. 16 do 18 lipca 1943 roku. problemy zaopatrzenia w żywność Pola- zwierzęcą zemstę.” Tekst ukazał się pierwotnie na stro- Do tego momentu AK na Zachodniej Najeźdźcy próbowali wykorzystywać ków zgromadzonych w punktach oporu. Jakie będzie zadośćuczynienie ? nach internetowych ukraińskiej prawdy, Ukrainie za główne swoje zadanie uwa- polską samoobrony także do walki z W wyniku takich działań często cierpie- W okresie powojennym dla uzasad- 13.07.2011, pod tytułem: żała przygotowanie się do powszechne- UPA, która wciąż rosła w siłę oraz prze- li ukraińscy cywile, którzy nie uczestni- nienia zbrodni wojennych często pogo powstania przeciw Niemcom, także ciwko tym Ukraińcom, którzy wspierali czyli w antypolskich napadach. Jednak woływano się na niezgodne z prawem Tragedia Wołyńska w latach 1943- gromadzenie broni, szkolenie wojskowe jej działania. 28 lipca 1943 r. wołyński w 1943 roku to miejscowi Polacy byli postępowanie przeciwnej strony jako 1944,: poszukiwania pomiędzy „dwoma przyszłych powstańców, opracowanie przedstawiciel polskiego rządu emi- stroną, która się broniła. Siły UPA pod podstawę dopuszczalności tych zbrod- prawdami”. odpowiednich planów itp. gracyjnego zaapelował do Polaków “w koniec roku osiągnęły 15-20 tysięcy lu- ni. Jednak w Konwencji Genewskiej z Tłumaczył: Wiesław Tokarczuk Informacja bez komentarza Sahryń nie był

Redakcja zagrożenia, płynące ze strony Unii nym, promocję wartości narodowych i Europejskiej, NATO i odradzającego sprzeciwianie się tendencjom szowini- ludobójstwem W 68 rocznicę „Rzezi na Wołyniu” się imperializmu rosyjskiego. Przedsta- stycznym w Europie (temat omówiony jak i oddziałów UPA. Formacje te doko- doszło w Warszawie do ciekawego spo- wiciele „Swobody” potwierdzili swoje także w kontekście historycznych ks. Tadeusz Isakowicz-Zaleski nywały ustawicznych zbrodni na oko- tkania, wstrzymamy się od komentarza, dążenie do realizowania wytycznych, stosunków polsko-ukraińskich). licznej ludności polskiej. Chcąc chronić niech czytelnicy sami to uczynią. Po opublikowaniu felietonu "Prezydent tę ludność, dowództwo AK postanowi- Warszawa: Robocze spotkanie NOP i przeciwko chłopom" dostałem wiele li- ło zniszczyć wrogą bazę. Ataku tego w „Swobody” stów. Ich autorzy protestują przeciwko nocy z 9 na10 marca 1944 r. dokonał kil- W dn. 29 lipca w Warszawie doszło do pomysłowi prezydenta Bronisława Ko- kusetosobowy oddział pod dowództwem roboczego spotkania przedstawicieli morowskiego i m.in. Andrzeja Kuner- por. Zenona Jachymka ps. "Wiktor". władz Narodowego Odrodzenia Polski ta, aby w ramach upamiętnienia tysiąca Oficer ten, chłopski syn spod Tomaszo- i partii Ogólnoukraińskie Zjednoczenie Polaków, wymordowanych przez UPA wa Lubelskiego, walczył w 1939 r., a „Swoboda”. Zaproszenie do Warszawy w sierpniu 1943 r. we wsiach Ostrówki i następnie w oddziałach partyzanckich. było odpowiedzią na deklarację nawią- Wola Ostrowiecka na Wołyniu, postawić Przed uderzeniem na Sahryń wydał roz- zania współpracy wysuniętą w stosunku znak równości pomiędzy tą zbrodnią a kaz oszczędzenia ludności cywilnej. Fakt do NOP przez stronę ukraińską. wydarzeniami w Sahryniu k. Hrubieszo- ten potwierdza nawet Grzegorz Motyka, wa. O co toczy się spór? Zagłada owych gloryfikator UPA. Niestety, mimo tego Narodowe Odrodzenie Polski repre- dwóch wsi wołyńskich była częścią lu- rozkazu doszło do śmierci ukraińskich zentowali Adam Gmurczyk i Kon- dobójstwa dokonanego na Kresach, w cywili. rad Bednarski, „Swobodę” – Vasyl czasie którego Polaków zabijano tylko Pavlyuk, sekretarz Rady Miejskiej m. dlatego, że byli Polakami. Tak jak Ży- Śp. prof. Józef Wysocki z Wrocławia Lwowa, Taras Osaulenko z Kijowa, dów w czasie Holokaustu zabijano tylko tak to opisuje: "Po wystrzeleniu rakiety, szef wydziału zagranicznego partii oraz dlatego, że byli Żydami. Była to więc Ukraińcy zostali wezwani do poddania Stanisław Stohniy, przedstawiciel OZ zbrodnia przeciwko ludzkości. się lub wyjścia kobiet i dzieci. Krzyk- „S” w Polsce. nięto im, że są otoczeni i nie mają szans. prezentowanych przez Narodowe Od- Wydarzenia w Sahryniu były walką Na te wezwania faszyści odpowiedzieli Omówiono m.in. stan projektów rodzenie Polski i pozostałe europejskie http://www.nop.org.pl/2011/07/31/ zbrojnych oddziałów. Miejscowość ta, chaotycznym ogniem, nie czyniąc ob- polsko-ukraińskich realizowanych we ugrupowania nacjonalistyczne stojące warszawa-robocze-spotkanie-nop-i- zamieszkana w większości przez Ukra- legającym żadnej szkody, gdyż ci byli Lwowie na rzecz polskiej społeczności. na gruncie zasad Trzeciej Pozycji – dą- -swobody/ ińców, była bazą wypadową tak dla po- na to przygotowani. Wówczas oddziały Wskazano na wspólne dla obu narodów żenie do budowy Europy Wolnych Na- licjantów ukraińskich na żołdzie Hitlera, polskie otworzyły zmasowany ogień na rodów, walkę z systemem globalistycz- wieś, która natychmiast stanęła w pło- Kresowy Serwis Informacyjny - 15 sierpnia 2011 - strona 39 PUBLIKACJE-POGLĄDY-POLEMIKI mieniach. Niestety, >>kule nie wybiera- ją<< i w trakcie tej palby mogli zginąć niewinni cywile. Polacy zdobywali dom Bitwa narodów -Kresowianie po domu, a pochowane w piwnicach kobiety i dzieci były zwalniane. Upowcy, policjanci i esesmani (najprawdopodob- niej dezerterzy z dywizji SS-Galizien) ostrzeliwali się, ale nie mieli szans wo- w Powstaniu Warszawskim bec dziesięciokrotnej polskiej przewagi. Zginęli wszyscy, około stu mężczyzn i bliżej nieznana ilość kobiet i dzieci, ks. Tadeusz Isakowicz-Zaleski które zginęły od kul zabłąkanych. Po W 1944 r. - w Powstaniu Warszawskim zdobyciu wsi dopiero okazało się, że - obok Polaków i Niemców walczyli Sahryń stanowił koszary UPA. W stodo- także przedstawiciele innych nacji, i to łach były piętrowe łóżka, duża kuchnia zarówno po jednej, jak i po drugiej stro- polowa, w bunkrach pod niemal każdą nie powstańczych barykad. chałupą były magazyny broni, amunicji, żywności itp. Po dokonaniu tego pre- Kolejna rocznica Powstania Warszaw- wencyjnego ataku, w okolicy zapano- skiego jest dobrą okazją do odsłonięcia wał spokój". mało znanych kart jego historii, wśród których jest udział w walkach cudzo- Propaganda neobanderowców lansuje ziemców. Po stronie powstańców było tezę, że Sahryń to anty-Wołyń. W po- ich bardzo niewielu - jedyną odrębną dobny sposób postępują także Rosjanie, formacją, którą tworzyli, był 535. plu- traktując naturalne zgony jeńców bol- ton AK, składający się w większości ze szewickich w 1920 r. jako anty-Katyń. Słowaków. Obłuda do kwadratu. W tej sprawie za- W odróżnieniu od innych powstańców skakująca jest postawa Kancelarii Pre- nosił oni opaski biało-niebiesko-czer- zydenta RP, która to instytucja zamiast wone z godłem Słowacji. Pluton walczył bronić godności żołnierzy Polski pod- dzielnie na Czerniakowie. W innych ziemnej, skłania się ku tej propagandzie. plutonach znajdowali się pojedynczy Ale po wypowiedzi Bronisław Komo- Węgrzy, Czesi, Francuzi, Gruzini i Or- rowskiego w sprawie Jedwabnego, nie mianie, było także kilku Holendrów i powinno to nikogo dziwić. Belgów, a nawet jeden Australijczyk. Byli to zbiegli jeńcy, dezerterzy z wojsk Uczciwie zachował się IPN, który hitlerowskich lub osoby, które założyły 20 kwietnia br. na spotkaniu Komisji tu rodziny i od dawna mieszkały w pol- Wspólnej Rządu i Mniejszości Naro- skiej stolicy. dowościowych na wniosek mniejszości ukraińskiej przedstawił następujące sta- Do oddziałów powstańczych przyłącza- nowisko: "Po przeprowadzeniu szeregu rzy pochodzili z rodzin mieszanych. (Russkaja Oswoboditielnaja Narodnaja połączone były z rabunkiem. Sam Ka- li się także Żydzi, oswobodzeni z obo- czynności procesowych w tej sprawie Walczyli oni w oddziałach armii Ber- Armia), czyli Rosyjska Wyzwoleńcza miński zgromadził całą skrzynię złota zu "Gęsiówka", pochodzący z Węgier, oraz wyczerpaniu inicjatywy dowodo- linga, która próbowała przeprawić się Armia Ludowa. Dowodził nią pół-Polak i precjozów. W końcu został uwięzio- Rumuni i Grecji. Do cudzoziemców wej, postanowieniem z dnia 19 marca przez Wisłę, idąc na pomoc walczącej Bronisław Kamiński, urodzony pod Wi- ny przez samych Niemców i zgładzo- niosących pomoc powstańcom należy 2010 r. śledztwo w tej sprawie umo- stolicy. Wielu z nich zginęło, gdyż nie tebskiem, swego czasu oficer sowiecki, ny. Inną złowieszczą formacją były zaliczyć także lotników alianckich z rzono (...) oraz na podstawie art. 17 § mieli żadnego doświadczenia w wal- później organizator milicji kolaboranc- oddziały złożone z muzułmańskich Wielkiej Brytanii, Kanady, Nowej Ze- 1 pkt 6 kpk (wobec braku ustawowych kach ulicznych. Poza tym dowództwo kiej w okolicach Briańska na Białorusi. żołnierzy, także radzieckich obywa- landii i Afryki Południowej, którzy jako znamion zbrodni przeciwko ludzkości radzieckie nie wsparło utworzonych Była to formacja składającą się głównie teli. Ci byli szczególnie okrutni wo- ochotnicy brali udział w lotach z zaopa- i przedawnienia karalności czynu) oraz przyczółków. Kresowianie walczyli tak- z Rosjan, Ukraińców i Białorusinów, bec kobiet. Chodzi o dwa bataliony trzeniem zrzucanym na spadochronach. na podstawie art. 322 § 1 kpk (wobec że w szeregach zgrupowania Stołpecko- dobrze uzbrojonych przez hitlerowców. azerbejdżańskie, podporządkowane Były to misje wręcz samobójcze, ponoć niewykrycia sprawców przestępstwa). -Nalibockiego AK, słynnego partyzanta, Nie należy mylić jej z ROA (Russkaja złożonej z kryminalistów brygadzie tak ryzykowne jak atak samolotów tor- Postanowienie o umorzeniu śledztwa por. Adolfa Pilcha "Doliny", które jako Oswoboditielnaja Armia), dowodzo- Oskara Dirlewangera. Dołączono do pedowych na japońskie pancerniki. Dla- - zgodnie z wymogami procesowymi - jedyne przebiło się do Warszawy. Po- ną przez gen. Andireja Własowa, choć nich 3. pułk doński. W ten sposób tego też wielu z nich poległo. Będąc w doręczono ustalonym w toku postępo- niosło ono ciężkie straty w walkach o wszystkich rosyjskich kolaborantów po- powstała szturmowa formacja będąca tym roku w Ottawie, widziałem pomnik wania 42 pokrzywdzonym. Do chwili Dworzec Gdański. pularnie nazywa się "własowcami". mieszaniną pospolitych przestępców, ku czci kanadyjskich pilotów, którzy obecnej do Oddziałowej Komisji nie Całkiem inaczej sytuacja wyglądała po kolaborujących Azerów i Turkmenów nieśli pomoc naszej stolicy i nad nią wpłynęły zażalenia od stron tego postę- stronie niemieckiej, gdzie formacji cu- W trzecim dniu powstania wydzie- oraz rosyjskich Kozaków. Tylko na zginęli. Jednego z wielkich zrzutów do- powania". Oznacza to jednoznacznie, że dzoziemskich było sporo. Jeszcze przez lone oddziały RONA w liczbie 1700 Woli wymordowali oni 40 tys. osób. konali również Amerykanie, ale okazał ludobójstwa w Sahryniu nie było. wybuchem powstania na terenie War- żołnierzy, dowodzonych przez mjr. się niecelny - w 85 proc. wpadł w ręce szawy stacjonowały oddziały policji i Jurija Frołowa, zostały przerzucone W Warszawie walczył także Legion niemieckie. W ostatniej fazie powstania Dodam też, że wspólny protest prze- SS złożone z kolaborujących obywateli na Ochotę. Tutaj w ciągu kilkunastu Wołyński. Jego dowódcą był Petro latali także Rosjanie, ale oni zrzuca- ciwko bezczeszczeniu pamięci żołnie- Związku Radzieckiego. Po 1 sierpnia dni dokonały potwornych mordów na Diaczenko, postać ponura. Urodzo- li ładunki bez spadochronów, dlatego rzy AK i BCh ogłosili m.in. Sławomir gen. Erich von dem Bach-Zelewski cywilach, w tym w szpitalach, które ny pod Połtawą, walczył po 1917 r. większość zaopatrzenia docierała do po- Zawiślak, prezes Światowego Związku (zgermanizowany Pomorzanin z Lę- wpadły w ich ręce, oraz na tzw. Ziele- w formacjach ukraińskich. Cztery wstańców całkowicie zniszczona. Żołnierzy AK Okręg Zamość, Janina borka) sprowadził nowe oddziały, bez- niaku, czyli bazarze przekształconym lata później, tak jak wielu innych żoł- Osobną sprawą jest udział Kresowian Kalinowska, prezes Stowarzyszenia litosne dla ludności cywilnej. Najbar- w obóz dla jeńców. Zgładzono prawie nierzy, został internowany w naszym w walkach o Warszawę. Ci oczywiście Upamiętnienia Polaków Pomordowa- dziej okrutna spośród nich była RONA 10 tys. bezbronnych osób. Mordy te kraju. Stworzono mu możliwość służ- cudzoziemcami nie byli, choć niektó- nych na Wołyniu, oraz Jerzy Krzyżew- by w polskiej armii. Ukończył Wyż- ski, prezes Hrubieszowskiego Towa- szą Szkolę Wojenną w Warszawie, rzystwa Regionalnego. W proteście uzyskując stopień majora dyplomo- swoim napisali: "Z całą stanowczością wanego. Był oficerem kontraktowym oświadczamy, że tego rodzaju informa- w 3. pułku szwoleżerów mazowiec- cje są nieprawdziwe i tendencyjne, sta- kich. jąc się tym samym dogodnym środkiem w rękach wrogich naszemu Narodowi Po kampanii wrześniowej przeszedł ukraińskich nacjonalistów, dokonują- na stronę niemiecką. Legion składa- cych manipulacji polską historią. Wyra- jący się wyłącznie z Ukraińców do- żamy szczególny żal pod adresem tych konał krwawych rzezi polskich wsi. polskich środków masowego przekazu, We wrześniu 1944 r. został przerzu- które te niesprawiedliwe i bezczesz- cony na Czerniaków, gdzie również czące pamięć por. >>Wiktora<< i jego dopuścił się okrucieństw. Rzecz cie- żołnierzy informacje przekazywały kawa, po wojnie Diaczenko przeszedł w ostatnim czasie". Z dobrych spraw na służbę wywiadu amerykańskiego trzeba wspomnieć pielgrzymkę byłych - stał się jej płatnym agentem. Do mieszkańców Huty Stepańskiej i ich końca swoich dni żył spokojnie pod potomków, w czasie której z inicjaty- Nowym Jorkiem, a rząd polski nigdy wy Janusz Horoszkiewicza z Zarzecza nie wystąpił o jego ekstradycję. i Grzegorza Naumowicza z Opola, przy wsparciu bp. Marcelego Trofimiaka Z kolei gen. von dem Bach-Zelewski z Łucka, postawiono krzyże w kilku wprawdzie zmarł w więzieniu, nie zo- miejscach zagłady na Wołyniu, m.in. w stał jednak skazany za wymordowa- Janowej Dolinie, Stepaniu, Chołoniewi- nie setek tysięcy Polaków i Żydów, czach oraz poświęcono tablice pamiąt- lecz za zabicie... sześciu niemieckich kowe w kościele w Sarnach. Wielkie komunistów. słowa uznania. 6 sierpnia w Czarnym Lesie pod Stanisławowem odbędą się uroczystości upamiętniające 70. rocz- Opublikowane; Gazeta Polska, 4 nicę wymordowania tam polskiej inte- sierpnia 2010 ligencji. Sprawę opiszę w następnym felietonie. W artykule wykorzystano zdjęcia Katarzyny Krzykwy z inscenizacji z ks. Tadeusz Isakowicz-Zaleski, Gazeta dnia 1.08.2011 Polska, 3 sierpnia 2011 r

Strona 40 - Kresowy Serwis Informacyjny - 15 sierpnia 2011 AKTUALNOŚCI - WYDARZENIA - INFORMACJE Jest takie radio Fotoreportaż z manifestacji Andrzej Łukawski prawdziwie wyjątkowy portal.

Podczas gdy media publiczne w swoich To szansa dla myślących bo każda myśl, w obronie Polaków na Litwie czasach antenowym zabiegają o pienią- głęboka, oryginalna, ciekawa czy po dze podatnika (abonament RTV), są me- prostu zabawna znajdzie tu swoje miej- dia które nie oglądając się na abonament sce i zyska uznanie! Warto być w Porta- i dotacje ROBIĄ SWOJE. lu, warto być w radiu, warto być – Wnet! W bieżącym wydaniu KSI, w dziale "Barwy Kresów" zaprezentujemy Zaproszony przez red. Zofię Wojcie- Państwu prawdziwe media publiczne - chowską byłem gościem radia Wnet, "RADIO WNET". gościem audycji "Zielone" którą prowa-

dzi Pani Zofia. Zespół redakcyjny Radia Wnet pisze o Nie mogę przemilczeć niesamowitego sobie: wrażenia jakie wywarło na mnie Ra- Wczoraj odbył się zapowiedziany pro- mówią, iż podzielają polski punkt wi- prezydencji w UE z prośbą o podjęcie dio Wnet. Nie było "przygotowanych" test pod Kancelarią Premiera. Depesza dzenia, faktycznie nie chcą załatwić działań, które powstrzymają "prześlado- Radio Wnet to interaktywny multime- pytań, nie było "przygotowanych" od- PAP i zdjęcia Jacka Marczyńskiego. problemu. - Prezydent podpisała anty- wania mniejszości narodowych w UE, a dialny portal społecznościowy i radio powiedzi tak więc to co o sobie mówi "Stop dyskryminacji Polaków na Li- polską uchwałę o szkolnictwie wbrew szczególności dyskryminowanie Pola- internetowe… redakcja sprawdza się. To prawdziwie twie" - pod takim hasłem odbył się w ale przede wszystkim to idea - to miejsce społecznościowe i niezależne radio Warszawie przed Kancelarią Premiera i szansa! internetowe do którego każdy może Donalda Tuska protest, którego organi- przyjść i bez pomocy "jedynie słusz- zatorem było Stowarzyszenie Memoriae Radio Wnet powstało z myślą o stwo- nych suflerów" powiedzieć to co ma do Fidelis. Protestujący wypuścili balon z rzeniu mediów prawdziwie publicznych. powiedzenia. listem do premiera Andriusa Kubiliusa. Radio Wnet to inicjatywa Krzysztofa Miałem okazję uczestniczyć w audycji - Przez 20 lat wszystkie rządy niezależ- Skowrońskiego i ludzi od lat związanych nie od tego, jaka partia polityczna spra- z mediami Grzegorza Wasowskiego, wowała władzę w naszym kraju, bały się Moniki Wasowskiej, Jerzego Jachowi- poruszać temat dyskryminacji Polaków cza, Katarzyna Adamiak - Sroczyńskiej na Litwie. Dzisiaj zwracamy się do pre- i Wojciecha Cejrowskiego, osób których miera Donalda Tuska o aktywne dzia- ścieżki spotkały się w radiowej Trójce. łanie - mówił prezes Stowarzyszenia Z tego spotkania wyrósł pomysł na cał- Aleksander Szycht. kiem nową jakość. Radio Wnet to idea, Jak zaznaczył, Tusk choć zapewnia, że to pomysł na to co z pozoru jest sprzecz- polski rząd będzie przeciwdziałał dys- nością! To idea połączenia prawdzi- w której była mowa m.in o Polakach i kryminacji Polaków, to jednocześnie wego doświadczenia z młodzieńczą dzieciakach "na wschodzie", o Kresach nawołuje do cierpliwości i wyrozumia- pomysłowością, bo Radio Wnet to pro- II RP i wreszcie o 17 Festiwalu Kultury łości wobec Litwinów. fesjonalne medium, które jest otwarte na Kresowej który odbył się w czasie gdy początkujących! bieżący numer KSI leżał jeszcze na stole - Jak długo można mieć cierpliwość, montażowym, i nie mogliśmy zarekla- jeśli przez 20 lat nie udało się załatwić To miejsce, gdzie publikować może każ- mować tej barwnej imprezy ale zapra- problemu dyskryminowania Polaków, dy! Wirtualne bo dostępne za pomocą , szamy do fotorelacji w dziale "Barwy jeśli władze litewskie zamykają polskie ale i realne, prawdziwe – radiowo - stu- Kresów". szkoły, zabierają ziemię naszym roda- dyjne . Radio Wnet łączy ulotność słowa kom, a Polacy obawiają się swobodnie żywego z trwaniem tego co wypowie- Jak można słuchać Radia Wnet..? rozmawiać po polsku - pytał Szycht. dziane - Wnet to radio, którego głos nie Tego drogi czytelniku dowiesz się od- milknie. Trwa w portalu i zapisuje swoją wiedzając stronę www radia: Według niego, ani prezydent Litwy Da- historię na stałe. To wyjątkowe radio i http://www.radiownet.pl/sluchaj/ lia Grybauskaite, ani premier tego kraju Andrius Kubilius, mimo że oficjalnie

swoim obietnicom, a premier Kubilius ków na Litwie". cynicznie stwierdził, że to w trosce o Dzisiaj Stowarzyszenie zwróciło się z polskie dzieci, bo nauka języków to podobnym apelem do premiera Polski, skarb - powiedział Szycht. która obecnie przewodniczy UE. - Nasz apel dotyczy naruszeń praw człowieka i - Zero wyrozumiałości dla łamania praw dyskryminacji mniejszości narodowych człowieka przez litewskie władze - pod- na obszarze Unii - mówił Chajewski. kreślił Szycht. Podkreślił, że kwestia poszanowania praw człowieka, w tym obrona praw Protestujący skandowali: "precz z li- mniejszości - to filary, na których zbu- tewskim szowinizmem", "pozwólcie dowana jest Unia. UE traktuje te warto- wilniukom być Polakami", "wspólna ści jako uniwersalne. Ale jednocześnie sprawa Wilno-Warszawa", "język polski toleruje łamanie praw przez Litwę - do- w polskich szkołach". dał.

Wiceprezes Federacji Organizacji Kre- Protestujący wypuścili balon z listem do sowych Adam Chajewski poinformo- premiera Kubiliusa. wał, że w połowie maja organizatorzy Za : http://www.isakowicz.pl/index. sobotniego protestu wystąpili do pre- php?page=news&kid=8&nid=4618 miera Węgier jako szefa węgierskiej Kresowy Serwis Informacyjny - 15 sierpnia 2011 - strona 41 AKTUALNOŚCI - WYDARZENIA - INFORMACJE Obchody ku czci polskich kapłanów męczenników na Białorusi raz drugi w tym kraju, a o męczenni- Obchody ku czci polskich kapłanów kach z Rosicy usłyszał po raz pierw- męczenników na Białorusi szy w czerwcu 1999 r., gdy Jan Paweł II ogłosił w Warszawie błogosławio- Korespondencja KAI z Mińska. Pyta- nymi 108 ofiar II wojny światowej. nie zasadnicze - kiedy odbędzie beaty- Wśród nowych błogosławionych byli fikacja kapłanów rzymskokatolickich też obaj kapłani z Rosicy. Zwrócił na- zgładzonych przez bandy UPA? Czyżby stępnie uwagę, że papież podczas tam- krew pomordowanych przez Niemców tego wydarzenia wezwał wiernych, aby różniła się od krwi pomordowanych „świadectwo męczenników nie zostało przez Ukraińców? zapomniane” i przypomniał, że wiek XX „można słusznie nazwać czasem Bł. ks. Jerzy Kaszyra i bł. ks. Antoni męczenników chrześcijańskich, których Leszczewicz było być może nawet więcej niż w innych okresach historycznych”. Hierar- Błogosławieni księża Jerzy (po biało- cha poinformował ponadto, że odwie- rusku Juryj) Kaszyra (1904-43) i Anto- dził już Mińsk i Głębokie, a także wieś ni (Antonij) Leszczewicz (1890-1943) Chatyń, której mieszkańców wymordo- pochodzili z Kresów, należeli do Zgro- wali Niemcy w czasie ostatniej wojny. madzenia Marianów. Pracowali dusz- Podkreślił, że był wstrząśnięty faktem, pastersko na tych terenach, a ostatnią iż w latach okupacji zginął co czwarty ich placówką była parafia w Rosicy mieszkaniec tej republiki. na wschodzie dzisiejszej Białorusi. W okresie niemieckiej okupacji tych ziem Oprócz niego w uroczystościach w Ro- nie opuścili swych wiernych i pozosta- sicy wzięli udział m.in. biskup witebski li z nimi do końca. Zginęli z nimi 17 i Władysław Blin, wizytator apostolski 18 lipca 1943 r., spaleni żywcem z kil- dla grekokatolików na Białousi o. ar- kudziesięcioma osobami w miejscowej chimandryta Jan Sergiusz Gajek, księ- stodole. Błogosławionymi ogłosił ich ża marianie, opiekujący się tym miej- wraz ze 106 innymi ofiarami II wojny scem, inni duchowni i siostry zakonne światowej Jan Paweł II podczas Mszy oraz liczni wierni. W czasie liturgii św. na Placu Piłsudskiego w Warszawie śpiewał chór Filharmonii Białoruskiej. 13 czerwca 1999 r. W kazaniu bp Blin zaznaczył, że Rosi- ca jest „źródłem duchowości zarówno Krew męczenników z Rosicy dla kapłanów, jak i dla całej diecezji. „Przyjeżdżamy tu, aby zaczerpnąć siły Krew męczenników z Rosicy jest na- duchowej i brać przykład kapłaństwa sieniem wiary chrześcijańskiej – po- od obu tych męczenników: proboszcza i wiedział bp Stanisław Budzik w rozmo- wikarego. Odznaczali się oni bardzo sil- wie z białoruskim katolickim portalem ną wiarą i takiej samej wiary chciałbym informacyjnym Catholic.by. Sekretarz życzyć wszystkim Białorusinom, aby generalny Konferencji Episkopatu Pol- dawała ona duszy spokój i szczęście, a ski uczestniczył w uroczystościach potem życie w Królestwie Niebieskim” Nacjonaliści czczą pamięć dziękczynienia za dar błogosławionych – powiedział ordynariusz diecezji witeb- księży-męczenników Jerzego Kaszyry i skiej. Wezwał pielgrzymów do modlitw Antoniego Leszczewicza, które odbyły o powołania kapłańskie, zwłaszcza na się 31 lipca w Rosicy – głównym sank- Białorusi Wschodniej. tuarium diecezji witebskiej na Białorusi. esesmanów kg (KAI/Catholic.by) / Rosica Korespondencja z Kijowa - Eugeniusz Tuzow-Lubański, Gość z Polski przyznał, że jest już po

Spadkobiercy OUN-UPA czczą pamięć buje się poniżyć tych bohaterów walki dostępu do środków masowego przeka- żołnierzy ukraińskiej 14 Dywizji o ukraińską niepodległość. zu. Z kolei urzędowa Partia Regionów „SS Galizien”, którzy zginęli w lipcu Ale na mityngu neobanderowców Ukrainy udaje, iż walczy z faszy- Kino kresowe w 1944 roku podczas bitwy pod Broda- nikt nie zadał pytania – dlaczego o zmem ukraińskim ale w istocie swojej mi z Armią Sowiecką. W tej bitwie wolną Ukrainę walczono pod swastyką wspiera współczesnych spadkobierców żołnierzy sowieccy zlikwidowali całą nazistowską i składano przysięgę na OUN-UPA. Dlatego neobanderowcy dywizję ukraińskich esesmanów, która wierność Hitlerowi? aktywizują bez żadnych przeszkód Domu Spotkań z praktycznie przestała istnieć. Służba Eugeniusz Tuzow-Lubański, Kijów swoją propagandę nacjonalistyczną prasowa Rady Obwodu Lwowskiego zwłaszcza we wschodnich, uprzemysło- (ROL), gdzie większość stanowią wionych regionach kraju, gdzie rządzi neobanderowcy organizacji „Swo- „Swoboda” zdobywa władzę na Ukra- zaplecze polityczne prezydenta Wiktora boda”, powiadomiła, iż ukraińska inę Janukowycza. Historią organizacja „Pamięć” i „Brody-Lew” W związku ze zbliżającymi się wy- Rzecznik prasowy Symotiuk zaznacza, Fidei testis. Świadek wiary, 2009, 50 ny duszpasterz białoruskiego kościoła poszukują szczątki żołnierzy Dywizji borami parlamentarnymi na Ukrainie iż nacjonalistom teraz nie wystarczy min., reż. Jurij Goruliow katolickiego. „SS Galizien”, aby je pochować z skrajnie nacjonalistyczna organizacja totalne zwycięstwo w wyborach na honorami. Zdaniem ROL, gdyby nie „Swoboda” oświadczyła, iż najwięk- Ukrainie Zachodniej, bo nacjonaliści 12 sierpnia 2011, piątek, g. 18.00, ul. Niezwykłą postać kardynała i burzli- UPA i oddziały wojskowe ukraińskich sza rywalizacja między opozycyjnymi mają zrealizować własny program zdo- Karowa 20 odbyła się projekcja filmu we dzieje jego życia ukazuje film bia- esesmanów, to zwycięstwo nad Niem- opcjami politycznymi będzie w zachod- bycia władzy w całej Ukrainie. pod wyżej wymienionym tytułem. łoruskiego operatora i reżysera Jurija cami hitlerowskimi nie nastąpiło tak nich regionach kraju. Neobanderowcy, Dlatego zjednoczenie w wyborach Goruliowa, autora licznych filmów szybko. Dlatego do memoriału na Gó- którzy mają większość w radach obwo- parlamentarnych z innymi opcjami opo- 21 lipca 2011 r. zmarł w Pińsku w dokumentalnych poświęconych mię- rze Żbyr w wiosce Jaseniw niedaleko dowych Ukrainy Zachodniej, uczynią zycyjnymi może być nie jest wygodne wieku 96 lat kardynał Kazimierz dzy innymi XX-wiecznym dziejom Lwowa z udziałem władz regionalnych wszystko, aby te pozycje zachować. neonazistom ukraińskim, bo nie chcą Świątek - syn legionisty poległego kościoła katolickiego na Białorusi. i weteranów 14 Dywizji „SS Galizien” Dlatego nacjonaliści, mający poparcie dzielić się władzą z nikim. podczas obrony Wilna w 1920 roku, w i wojaków OUN-UPA odbył się mityng ludności regionu nie będą, jednoczyć Większość obserwatorów politycznych wieku 3 lat wraz z rodziną zesłany na Po projekcji odbyło się spotkanie i pamięci i składni wieńców. W wiosce się z siłami opozycyjnymi, żeby nie na Ukrainie zapowiada, iż w 2012 Syberię, alumn seminarium duchow- dyskusja z udziałem specjalnie przy- Czerwone, obwodu lwowskiego odbył stracić miejsca w radach obwodowych roku „Swoboda” wejdzie do składu nego w Pińsku, gdzie 8 kwietnia 1939 byłego na tę projekcję twórcy filmu się także pogrzeb szczątek żołnierzy Lwowa, Tarnopola i Iwano-Frankow- Rady Najwyższej Ukrainy. I wtedy nie roku otrzymał święcenia kapłańskie. Jurija Goruliowa. hitlerowskiego Wehrmachtu i ukraiń- ska – oświadczył rzecznik prasowy ma wątpliwości, iż Ukraina zostanie W 1941 roku aresztowany i skazany skich esesmanów. „Swobody” Jurij Syrotiuk. państwem totalitarnym, które będzie przez NKWD na karę śmierci, wię- Radny ROL Andrij Cholewka podczas Neobanderowcy będą wystawiać swoje prowadziło wojnę tak z Rosją, jak zień łagrów i gułagów od 1945 roku, Dom Spotkań z Historią, Warszawska uroczystości zarzucił władzom w Ki- kandydatury na wyborach parlamen- i Polską. Ale establishment polski, po uwolnieniu w 1954 roku organi- Inicjatywa Kresowa, ul. Karowa 20, jowie, iż teraz na Ukrainie odbywa się tarnych tak w jednomandatowych jak i opozycja PiS - nie chcą widzieć zator życia religijnego w Pińsku, ar- 00-324 Warszawa, www.dsh.waw.pl, falsyfikacja historii II wojny światowej. okręgach, jak i na listach partyjnych. takiego zagrożenia, bo w sumie myślą cybiskup metropolita mińsko-mohy- e-mail: [email protected], Zamiast uczczenia bohaterskiego czynu Aby wejść do parlamentu „Swoboda” kategoriami prymitywnymi, gdzie brak lewski, przewodniczący Konferencji 14 Dywizji „SS Galizien” w walce z pod wodzą Oleha Tiahnyboka pilnie wyobraźni politycznej. Episkopatu Białorusi, administrator tel. 022 255 05 50 sowieckim i niemieckim najeźdźcą pró- poszukuje sponsorów finansowych i Eugeniusz Tuzow-Lubański, Kijów apostolski diecezji pińskiej, legendar- Strona 42 - Kresowy Serwis Informacyjny - 15 sierpnia 2011 AKTUALNOŚCI - WYDARZENIA - INFORMACJE Stepańskiej, Wiktora Krota, za szcze- Ukrainek, Halina Sereda, wręcz wypo- gólną pomoc w akcji przygotowywania minała poplecznikom banderowców, że Polskie krzyże na Wołyniu i stawiania pomników-krzyży. „ta wasza UPA zastrzeliła, w obecności W Chołoniewiczach łucki hierarcha od- trójki małych dzieci, mojego dziadka, Jacek Borzęcki prawił nabożeństwo i poświęcił świeżo chorego, leżącego w łóżku”. Jak wyja- postawiony pomnik-krzyż na terenie śniła w rozmowie ze mną, była to kara W poniedziałek (18 lipca) zakończyła dawnego majątku ziemskiego, gdzie zo- za krytykowanie przez niego zbrodni się szósta z kolei pielgrzymka kreso- stały zamordowane i zakopane rodziny dokonywanych przez OUN-UPA. wian do Stepania oraz szeregu oko- miejscowych polskich ziemian, w tym Przebieg VI pielgrzymki kresowian licznych, nieistniejących już polskich m.in. 5-osobowa rodzina Trusiewiczów. do Stepania daje nadzieję, iż na pozio- wiosek i kolonii w dolinie rzeki Horyń Miejsce zakopania zwłok wskazała Na- mie zwykłych międzyludzkich relacji, pomiędzy Kostopolem i Sarnami. W talia Sokołec, z domu Słuczyk. W 43 możliwe jest przezwyciężenie nawet ciągu 5 dni ponad 50 pielgrzymów, daw- roku, wówczas 13 letnia Natalia poma- najbardziej bolesnych doświadczeń z nych tutejszych mieszkańców lub ich gała w gospodarstwie u Trusiewiczów przeszłości. I można tylko powtórzyć potomków, uczestniczyło - wraz z du- i na własne oczy widziała ciała ofiar z główną ideę homilii ks. biskupa Mar- chownymi rzymskokatolickimi i prawo- odrąbanymi głowami. cjana Trofimiaka, że jeśli ofiara życia sławnymi - w uroczystym poświęceniu Pielgrzymkę zorganizowali potom- tylu niewinnych istnień ludzkich nie ma kilku najnowszych pomników-krzyży kowie dawnych mieszkańców Huty być daremną i bezsensowną, to trzeba oraz pamiątkowych tablic. W niektó- Stepańskiej i Siedlisk: Grzegorz Na- owo straszne doświadczenie przeszłości rych uroczystościach uczestniczyli umowicz, historyk z Opola i Janusz Ho- traktować jako przestrogę oraz zobo- m.in. ordynariusz diecezji łuckiej, ks. roszkiewicz z Zarzecza koło Przewor- wiązanie do wzajemnego poszanowania biskup Marcjan Trofimiak oraz sekre- ska. Ten ostatni ze środków własnych i życzliwości w relacjach pomiędzy Po- tarz generalny Rady Ochrony Pamięci oraz zebranych wśród kresowian, posta- Walk i Męczeństwa, dr Andrzej Kunert. 79-letni Romuald Drohomirecki z Olsz- oznaczonej mogile. wił w dolinie rzeki Horyń w ostatnich I tak np. w cerkwi w Butejkach po- tyna, zwrócił się do ministra Kunerta o W kościele parafialnym w Sarnach ks. kilku latach ponad dwadzieścia wiel- święcona została, w obecności ministra przekazanie prezydentowi Komorow- biskup Marcjan Trofimiak poświęcił kich 6-metrowych krzyży z tablicami Kunerta, tablica ku czci sprawiedliwe- skiemu prośby kresowian o ustanowie- tablice upamiętniające Polaków po- upamiętniającymi dawne polskie wio- go Ukraińca, Petra Bazeliuka, który w nie „orderu sumienia” dla sprawiedli- mordowanych w kilkudziesięciu polski, spalone kościoły i zamordowanych 1943 roku przechowywał polską rodzi- wych Ukraińców, którzy odważyli się skich wioskach i koloniach w rejonie mieszkańców. nę, ratując ją od niechybnej śmierci w ratować Polaków ryzykując własnym pomiędzy Sarnami i Kostopolem. Po W trakcie całej pielgrzymki miejsco- banderowskim pogromie. W trakcie tej życiem. Ten dawny mieszkaniec wio- nabożeństwie, przedstawiciele sarneń- wi Ukraińcy życzliwie odnosili się uroczystości wójtowie Butejek i Huty ski Derażne, który w 43 roku widział skich władz rejonowych i miejskich do gości z Polski a duchowni prawo- Stepańskiej złożyli na ręce ministra Ku- przez okno męczeńską śmierć swego otrzymali od Janusza Horyszkiewicza sławni - w trakcie licznych uroczysto- nerta pisemne zaproszenie dla prezyden- ojca przed drzwiami rodzinnego domu, obrazy przedstawiające dawne, spalone ści - jednoznacznie potępiali mordy na ta Polski, Bronisława Komorowskiego, na własny koszt postawił na miejsco- przez banderowców, kościoły rzymsko- niewinnej ludności. I tak np. proboszcz do przyjazdu tutaj za dwa lata, czyli w wym cmentarzu pomnik upamiętniający -katolickie w Hucie Stepańskiej i Stepa- prawosławnej parafii w Stepaniu, o. 70 rocznicę zagłady polskich wiosek ponad 70 Polaków zamordowanych w niu. Natomiast minister Andrzej Kunert Stepan Szomonka, podczas poświęce- na Wołyniu. Z kolei jeden z kresowian, tej miejscowości i zakopanych w nie- odznaczył orderem byłego wójta Huty nia krzyża na miejscu spalonej polskiej wioski Nowa Kamionka, zdecydowanie potępił „przywłaszczanie sobie prawa do wyłącznej własności Słońca, Nieba i Ziemi, bo przecież zostały one stworzone przez Boga dla wszystkich ludzi, niezależnie od narodowości i wiary”. lakami i Ukraińcami, czyli po prostu do Jedynie w Stepaniu doszło w niedzie- respektowania ewangelicznego przyka- lę (17 lipca) do nieprzyjemnego acz- zania miłości bliźniego. kolwiek w sumie drobnego incydentu. Miejscowy nacjonalista Bohdan Łazar- Jacek Borzęcki czuk, znany z antypolskich wypowie- Foto – 1 – przy pomniku w Chołoniewi- dzi, zebrał około dwudziestu starszych czach odprawił mszę i poświęcił krzyż mieszkańców i zorganizował pod po- ks. biskup Marcjan Trofimiak. Obecny mnikiem bojowników UPA mini-wiec, był minister Andrzej Kunert (pierwszy z w trakcie którego zarzucał Polakom lewej) - obok niego stoi Janusz Horosz- m.in. zamiar odebrania Ukraińcom w kiewicz z synem oraz z ojcem Szczepa- przyszłości dawnych kresów wschod- nem, trzymającym polskie godło. nich. Następnie, pikietujący starcy unie- Foto 2 – Natalia Sokołec z domu Słu- możliwili uroczyste poświecenie krzyża, czyk , stojąca w towarzystwie biskupa postawionego (dzięki jednomyślnemu Trofimiaka, ministra Kunerta oraz (wi- poparciu miejscowej Rady Wiejskiej) docznego z tyłu) Janusza Horoszkie- na miejscu dawnego kościoła, spalo- wicza, nie bała się wskazać miejsce, nego i zburzonego przez banderowców w którym banderowcy zakopali swoje w lipcu 1943 roku. Przeciwwagą tego ofiary. incydentu był fakt, że część mieszkań- Foto-3 – procesja kresowian na czele z ców, przypatrujących się pikiecie, wy- duchownymi przychodzi na skraj daw- rażała dezaprobatę wobec „niedobrego nego parku dworskiego w Chołoniewi- potraktowania gości z Polski”. Jedna z czach. Korespondencja z Kielc. Weterani protestują

Msza św. w klasztorze na Karczówce wrześniu 1914. Bohaterstwo, patrio- za kapelanów wojskowych - w sposób rozpoczęła obchody 97. rocznicy walk tyzm, sprawność militarną odrodzonego szczególny za ojca ppor. Kosmę Len- Batalionu Kadrowego marszałka Pił- wojska polskiego, wspomniał m.in. w czewskiego, franciszkanina - kapelana I we Lwowie sudskiego z Rosjanami, które rozegrały homilii ks. Jan Oleszko, rektor klasztoru Pułku Piechoty Legionów, za kielczan- się 13 sierpnia 1914 roku w okolicach na Karczówce. Zauważył, że choć nie ki z Ligi Kobiet Pogotowia Wojenne- Korespondencja z Kijowa - Euge- Kielc, nazajutrz po wkroczeniu do mia- zachowały się w klasztorze material- go. Podczas uroczystości wspominano sta I Kompanii Kadrowej. ne ślady po tym wydarzeniu z 1914 r., także harcerzy z I Kieleckiej Drużyny niusz Tuzow-Lubański, ciekawą pamiątką jest jednak wycinek Harcerskiej, którzy w 1917 r. postawili „Naszym celem jest przypomnienie tych prasowy z lat 30. opisujący fakt zawie- krzyż na pobliskiej Bruszni oraz kapela- Władze Lwowa od lat gloryfikujące for- czył prezes weteranów Hrubyj. Bohdan mniej znanych niż marsz kadrówki wy- zienia urny z ziemią z Karczówki na nów harcerskich: ks. Antoniego Źrałka mację wojskową ukraińskich nacjonali- Hałajko z nacjonalistycznej organizacji darzeń, a były to przecież pierwsze boje Kopiec Kościuszki przez uczniów kie- i ks. hm Jana Mauersbergera. Po Mszy stów UPA i 14. Dywizję SS „Galizien” „Sokił” nazwał decyzję sądu lwowskie- legionów” – mówi KAI Andrzej Wiat- leckich. Ten dokument znajduje się w św. odbył się uroczysty apel pamięci, zabroniły decyzją okręgowego sądu ad- go sprawiedliwą, bo jego zdaniem, 27 kowski ze Stowarzyszenia Ochrony Muzeum Historii Kielc. salut armatni i koncert pieśni patriotycz- ministracyjnego Lwowa manifestacje i lipca 1944 roku jeden okupant zamienił Dziedzictwa Kulturowego, który pod- nych. mityngi 27 lipca - w dniu wyzwolenia drugiego okupanta, a Ukraińcy niczego czas Mszy św. odtworzył historyczny Uczestnicy uroczystości modlili się za Lwowa przez Armię Sowiecką od wojsk nie wygrali z tzw. wyzwolenia. Dlatego przebieg pierwszych potyczek legionów żołnierzy z I Pułku Piechoty Legionów Za: http://www.isakowicz.pl/index. Niemiec hitlerowskich. Ale weterani II nie ma co świętować. We władzach re- i ich pobytu w Kielcach w sierpniu i Polskich sformowanego w Kielcach, php?page=news&kid=8&nid=4683 wojny światowej zdecydowali wbrew gionalnych Ukrainy Zachodniej, łącznie decyzji władz przeprowadzili akcje ze Lwowem, teraz dominują neobande- oddania hołdu żołnierzom poległym w rowcy z opcji skrajnie nacjonalistycz- bitwie o Lwów. Prezes lwowskiej or- nej „Swoboda”, której bojownicy 9 Polecamy ganizacji weteranów Oleksandr Hrubyj maja 2011 roku w Dniu Zwycięstwa oświadczył, iż żadna decyzja sądu lub nad Niemcami hitlerowskimi pobili we rządzącej opcji politycznej nie jest w sta- Lwowie weteranów Armii Sowieckiej w Polecamy portal nie zabronić weteranom składanie wień- podeszłym wieku. Rewizja wyników II ców w 67. rocznicę wyzwolenia Lwowa wojny światowej jest podstawą działa- http://kresy.info.pl/ od Niemiec hitlerowskich. We Lwowie nia neonazistów ukraińskich, którzy na jeszcze żyje 32 weterana, którzy brali wszelki sposób próbują się dorwać do udział w wyzwoleniu Lwowa. Zabro- władzy w Ukrainie i urzeczywistnić pla- W portalu codziennie dawka nienie tym ludziom na ogół w starszym ny swoich krwawych wodzów Bandery wieku udziału w uroczystościach byłoby i Szuchewycza. nowych informacji o Kresach. straszną niesprawiedliwością – zazna- Eugeniusz Tuzow-Lubański, Kijów Kresowy Serwis Informacyjny - 15 sierpnia 2011 - strona 43 AKTUALNOŚCI - WYDARZENIA - INFORMACJE „Swoboda” zdobywa wła- Kresowianie na dzę na Ukrainie Śląsku Opolskim Korespondencja z Kijowa - Eugeniusz Tuzow-Lubański okręgach, jak i na listach partyjnych. bycia władzy w całej Ukrainie. W związku ze zbliżającymi się wy- Aby wejść do parlamentu „Swoboda” Dlatego zjednoczenie w wyborach doczekali się borami parlamentarnymi na Ukrainie pod wodzą Oleha Tiahnyboka pilnie parlamentarnych z innymi opcjami opo- skrajnie nacjonalistyczna organizacja poszukuje sponsorów finansowych i zycyjnymi może być nie jest wygodne „Swoboda” oświadczyła, iż najwięk- dostępu do środków masowego przeka- neonazistom ukraińskim, bo nie chcą sza rywalizacja między opozycyjnymi zu. Z kolei urzędowa Partia Regionów dzielić się władzą z nikim. Ukrainy udaje, iż walczy z faszy- Większość obserwatorów politycznych swojej monografii opcjami politycznymi będzie w zachodnich regionach kraju. Neobanderowcy, zmem ukraińskim ale w istocie swojej na Ukrainie zapowiada, iż w 2012 którzy mają większość w radach obwo- wspiera współczesnych spadkobierców roku „Swoboda” wejdzie do składu Redakcja niegdyś nowych, a dziś już dobrze zna- dowych Ukrainy Zachodniej, uczynią OUN-UPA. Dlatego neobanderowcy Rady Najwyższej Ukrainy. I wtedy nie nych wszystkim sąsiadów zza Buga. wszystko, aby te pozycje zachować. aktywizują bez żadnych przeszkód ma wątpliwości, iż Ukraina zostanie Dzięki współpracy licznych opolskich Dlatego nacjonaliści, mający poparcie swoją propagandę nacjonalistyczną państwem totalitarnym, które będzie instytucji oraz ludzi nauki i kultury, […] Wartość merytoryczna, oryginal- ludności regionu nie będą, jednoczyć zwłaszcza we wschodnich, uprzemysło- prowadziło wojnę tak z Rosją, jak pod patronatem Marszałka Wojewódz- ność i wielość unikatowych wątków się z siłami opozycyjnymi, żeby nie wionych regionach kraju, gdzie rządzi i Polską. Ale establishment polski, twa Opolskiego i Rektora Politechniki zadecyduje, że książka nie pozostanie stracić miejsca w radach obwodowych zaplecze polityczne prezydenta Wiktora jak i opozycja PiS - nie chcą widzieć Opolskiej ukazała się praca zbiorowa bez czytelniczego odbioru, trafiając nie Lwowa, Tarnopola i Iwano-Frankow- Janukowycza. takiego zagrożenia, bo w sumie myślą tylko do naukowego obiegu. ska – oświadczył rzecznik prasowy Rzecznik prasowy Symotiuk zaznacza, kategoriami prymitywnymi, gdzie brak KRESOWIANIE NA ŚLĄSKU OPOL- Wywoła zapewne spory i dyskusje w „Swobody” Jurij Syrotiuk. iż nacjonalistom teraz nie wystarczy wyobraźni politycznej. SKIM. gronie antropologów kultury, etnolo- Neobanderowcy będą wystawiać swoje totalne zwycięstwo w wyborach na Eugeniusz Tuzow-Lubański, Kijów gów, historyków i innych badaczy zaj- kandydatury na wyborach parlamen- Ukrainie Zachodniej, bo nacjonaliści Monografia jest kompendium unikato- mujących się problematyką kultury i tarnych tak w jednomandatowych mają zrealizować własny program zdo- wym. tożsamości społeczności lokalnych. Opowiada o powojennych losach miesz- kańców Opolszczyzny o rodowodzie Pojawienie się tego studium jest no- kresowym. Zapoznaje z ich wyjątko- wym wyzwaniem dla badaczy ponieważ Płyta Polskiego Radia wym, duchowym dziedzictwem, przy- rozpatrywana w nim problematyka jest czynia się do popularyzacji wiedzy o znacznie szersza niż standardowa histo- wielokulturowym dorobku Śląska Opol- riografia. Lektura tego wielotematycz- skiego. nego dzieła zrodzi wiele nowych pomy- słów badawczych i edytorskich […]. o Wołyniu W zawartości znalazły się 54 teksty au- Rec.: Dr hab. Antoni Kuczyński

„WOŁYŃ 1943” - to czteropłytowe dzięki współpracy z naszymi Partnera- Walkiewicza, jedynego ocalałego z ca- wydawnictwo Polskiego Radia SA, mi: Instytutem Pamięci Narodowej oraz łej rodziny, który widział śmierć swoich poświęcone tragedii polskiej ludności Radą Ochrony Pamięci Walk i Męczeń- bliskich w Mielnicy, powiat Kowel. Na- Wołynia, wymordowanej przez bojówki stwa. granie premierowe. Autor: Anna Lisiec- ukraińskich nacjonalistów na Wołyniu i ka – 8:37 Mołopolsce Wschodniej w latach 1943- Istnieje także możliwość zakupu w na- 5.„CZUŻENIEC” - opowieść Jana Sto- 44. szym sklepie albumu „WOŁYŃ 1943” rożuka – z matki Polki i ojca Ukraińca. W albumie znalazły się reportaże i w cenach półhurtowych - przy zakupie Ocalał z matką i siostrą dzięki determi- rozmowy nagrane przez dziennikarzy pięciu i więcej albumów zapłacą Pań- nacji dziadka Ukraińca i jego życzli- Polskiego Radia: Annę Lisiecką, Irenę stwo jedynie 30 złotych za sztukę (i wych sąsiadów. Nagranie premierowe. Piłatowską, Iwonę Smolkę i Antoniego nie ponoszą Państwo wówczas kosztów Autor: Anna Lisiecka – 12:04 Szybisa. Jeden z reportaży - „Kainowa przesyłki Pocztą Polską na terenie kra- 6.„WAKACJE 43” - wspomnienia Wło- zbrodnia” Anny Lisieckiej - w 2010 ju). Przy zakupie 6 i więcej albumów dzimierza Odojewskiego. Fragment wy- r. otrzymał Nagrodę Wolności Słowa Przesyłamy je Państwu (na terenie Pol- wiadu z kwietnia 2008 r. Autor: Anna Stowarzyszenia Dziennikarzy Polskich ski) kurierem bez dodatkowych opłat. Lisiecka – 7:34 oraz był nominowany do prestiżowej 7.„OKSANA” – fragment audycji Iwo- nagrody radiowców Prix Europe. Na TRACK LISTA: ny Smolki wyemitowanej w Programie płytach umieszczono także fragmenty 2 Polskiego Radia – 9:40 powieści Włodzimierza Odojewskiego WOŁYŃ 1943 - CD 1 (TT: 78:52) „Oksana” (czyta Krzysztof Goszty- 1.„OKSANA” – fragment powieści WOŁYŃ 1943 - CD 3 (TT: 60:18) ła) oraz słuchowisko Teatru Polskiego Włodzi2.„WOŁYŃSKIE ŁUNY” – 1.„ANIOŁY” - słuchowisko na moty- Radia „Anioły” (w reżyserii Andrzeja audycja Antoniego Szybisa z udziałem wach dwóch opowiadań z tomu „Nie- Piszczatowskiego) na motywach opo- Ewy Siemaszko, współautorki książki nawiść” Stanisława Srokowskiego. wiadań z tomu „Nienawiść” Stanisława „Ludobójstwo dokonane przez nacjona- Reżyseria Andrzej Piszczatowski. Pre- Srokowskiego. Całość uzupełniają wy- listów ukraińskich na ludności polskiej miera w Programie 1 Polskiego Radia, wiady z obydwoma autorami, którzy w Wołynia 1939-1945”. Wspomina Sta- 18 czerwca 2007 r. - 27:13 czasie wołyńskiej rzezi byli chłopcami i nisław Filipowicz – ocalony z mordu 2.Ze Stanisławem Srokowskim rozma- opisali przeżycia w swoich działach. w kościele w Porycku, powiat Włodzi- wia Petar Petrović – wywiad przepro- mierz – 14:14 wadzony na potrzeby tego wydawnic- Częścią wydawnictwa jest też 36-stro- 3.„KAINOWA ZBRODNIA” - wyzna- twa – 33:05 nicowa książeczka z rysem historycz- nia Ireny Gajowczyk, ocalałej z rzezi w nym wydarzeń na Wołyniu i Małopolsce Hurbach, powiat Zdołbunów. Emisja: WOŁYŃ 1943 - CD 4 Wschodniej. Słowo wstępne napisał ś.p. sierpień 2009 r. w Programie 1 Polskie- Andrzej Przewoźnik, sekretarz Rady go Radia. Autor: Anna Lisiecka - 33:39 1.Relacja z uroczystego apelu z okazji Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa 4.„KIEDY PRZESZŁOŚĆ POŁĄCZY” 65. rocznicy tragedii polskiego Wołynia w latach 1992-2010, który zginął w - reportaż Ireny Piłatowskiej. Emisja: 1943-1944 (11 lipca 2008 r.) Odczytanie katastrofie lotniczej pod Smoleńskiem czerwiec 2003 r. w Programie 1 Pol- listu Prezydenta RP Lecha Kaczyńskie- 10 kwietnia 2010 r. Posłowie do za- skiego Radia - 27:30 go. mieszczonych materiałów napisała Ewa torstwa 48 osób, wśród których są bada- Książkę można zamawiać w Oficynie Siemaszko, współautorka z ojcem Wła- WOŁYŃ 1943 - CD 2 (TT: 73:42) 2.Angielska wersja językowa nagrań cze wielu dziedzin nauki oraz populary- Wydawniczej Politechniki Opolskiej, dysławem, monografii „Ludobójstwo 1.„OKSANA” - fragment powieści zawartych na płytach CD1, CD2 i CD3 zatorzy i kronikarze, a także świadkowie ul. Mikołajczyka 3 dokonane przez nacjonalistów ukra- Włodzimierza Odojewskiego. Emisja: (pliki dźwiękowe mp3). opisywanych wydarzeń często o wielo- e - m a i l : o f i c y n a @ p o . o p o l e . p l ińskich na ludności polskiej Wołynia grudzień 1999 r. w Programie 2 Pol- pokoleniowym kresowym rodowodzie. Tel: 77 4006 307; 77 4006 257 1939-45” (Wydawnictwo von borowiec- skiego Radia. Czyta Krzysztof Gosztyła ky, Warszawa 2002). – 8:06] Książka adresowana jest do Kresowian Uroczysta promocja planowana jest i do tych wszystkich, którzy żyjąc od 10.10.2011r. w UMWO na Ostrówku Wydawnictwo „WOŁYŃ 1943” przy- 2.„PO TRAUMIE” - wyznania Witolda wieków na śląskiej ziemi, przyjęli tych gotowane jest w dwóch wersjach języ- Kołodyńskiego, ostatniego żyjącego z kowych. Wszystkie zamieszczone tek- ocalałych z rzezi kolonii Parośla, po- sty pisane są po polsku i tłumaczone na wiat Sarny. Było to pierwsze całkowicie język angielski. Dostępne są także an- wymordowane osiedle polskie. Zginęło *** gielskie tłumaczenia materiałów dźwię- 150 mieszkańców. Nagranie premiero- kowych w postaci plików mp3. we. Autor: Anna Lisiecka – 14:01 Nie wszyscy posiadają Szanowni Państwo! W związku z licz- 3.„POTEM BAŁAM SIĘ KAŻDEGO” nymi pytaniami kierowanymi do na- - wyznania Marii Szweryn, jednej z sze- dostęp do internetu szego sklepu uprzejmie wyjaśniamy, że ściorga sierot, które ocalały w czasie cena wynosząca 35 złotych (plus kosz- rzezi w Ziemlicy, powiat Włodzimierz. ty przesyłki) jest ceną całego albumu Dzieci trafiły do różnych domów,- na dlatego wydrukuj KSI i daj składającego się z czterech płyt oraz wiązały kontakt dopiero po 25 latach. 36-stronicowej książeczki. Tak atrakcyj- Nagranie premierowe. Autor: Anna Li- ną cenę wydawnictwa „WOŁYŃ 1943” siecka – 14:28 sąsiadowi do przeczytania mogliśmy zaoferować tylko i wyłącznie 4.„RAPORT” - wyznania dr Stanisława Strona 44 - Kresowy Serwis Informacyjny - 15 sierpnia 2011 AKTUALNOŚCI - WYDARZENIA - INFORMACJE 70 Rocznica List otwarty Kresowian do „Mordu w Czarnym Lesie " marszałka opolskiego Redakcja Czarny Las blisko 200 polskich na- Kędzierzyn-Koźle, 2 sierpnia 2011 r. uczycieli, lekarzy, księży, urzędników, Następna smutna i trudna rocznica dla wśród nich znalazł się doktor Niem- Szanowny Pan Kresowian, mord na inteligencji do- czewski. Kruger na własną rękę podjął Józef Sebesta się też likwidacji Żydów i w październi- konany przez nazistów niemieckich Marszałek Województwa Opolskiego w ramach planu sprowadzenia narodu ku, w ciągu dwóch dni, wymordował na polskiego do poziomu bezkulturowego. kirkucie 10 tys. osób, a do końca 1942 r. kolejnych 25 tys.” List otwarty do Pana Marszałka Krzyż upamiętniający polskich in- teligentów, wymordowanych przez Na koniec w formie podsumowania in- Szanowny Panie Marszałku Niemców podczas II wojny światowej, formacje ogólne: odsłonięto w sobotę( 6.08) w Iwano- Kędzierzyńsko-Kozielski Oddział Towarzystwa Miłośników Lwowa i Kresów Południowo Wschodnich zwra- -Frankowsku (dawniej Stanisławów) „Akcja AB, niem. Außerordentliche ca się z zapytaniem dlaczego odmówił Pan objęcia swoim patronatem uroczystości VIII Wojewódzkiego Dnia na zachodzie Ukrainy. Befriedungsaktion (Nadzwyczajna Ak- cja Pacyfikacyjna) – kryptonim akcji Kultury Kresowej w dniu 4 czerwca 2011 roku? Nasze uroczystości mają charakter patriotyczny i zawsze przed- W tych dniach mija 70. rocznica wy- represyjnej przeprowadzonej przez oku- stawiają prawdę i tylko prawdę o wydarzeniach historycznych na Kresach Wschodnich. Jest to bardzo ważna darzeń, które rozegrały się w Czarnym pantów niemieckich na terenie Gene- uroczystość, w której biorą udział młodzież, mieszkańcy naszego miasta i delegacje z całego kraju. W tym roku Lesie w okolicach tego miasta. Ofiara- ralnego Gubernatorstwa między majem zorganizowaliśmy już po raz ósmy Dzień Kultury Kresowej. Zawsze w pierwszej części uroczystości odbywa się mi nazistów byli przeważnie nauczy- a lipcem 1940. Ofiarą akcji AB, która konferencja naukowo historyczna, w której uczestniczą znani historycy i politolodzy zajmujący się bardzo trudną ciele. wymierzona była w pierwszym rzędzie sprawą stosunków polsko ukraińskich z lat 1939 - 1947. w przedstawicieli inteligencji, padło co Właśnie w tym czasie Organizacja Ukraińskich Nacjonalistów i tzw. Ukraińska Powstańcza Armia na terenie najmniej 6500 Polaków "Było to nie tylko brutalne uderzenie Kresów Wschodnich II RP wymordowała ponad 200 tysięcy Polaków od niemowlęcia po starca. Mordowano Niemców w polską inteligencję, uzna- ich tylko dlatego, że byli Polakami. Naszym obowiązkiem jest czcić pamięć i przekazywać prawdę historyczną waną przez okupantów za wroga numer (…)Po zakończeniu akcji AB polity- jeden, za najgroźniejszą warstwę spo- ka eksterminacji polskiej inteligencji wszystkim Polakom. Tylko 14% naszego społeczeństwa wie, co wydarzyło się na Kresach. Prawdę tę chcemy łeczną. Był to element szerszego planu była kontynuowana do końca okupacji przekazać głównie młodemu pokoleniu. Uważamy, że historię koniecznie należy oddzielić od polityki, a dzisiaj obu okupantów. niemieckiej, m.in. w 1941 r. we Lwo- poprawność polityczna zagłusza wołanie pomordowanych Polaków o prawdę historyczną. wie rozstrzelano polskich profesorów W czasie tej uroczystości miało miejsce również zakończenie wojewódzkiego konkursu wiedzy o Kresach, w W Katyniu także realizowany był ten tamtejszego uniwersytetu i politechniki którym uczestniczyła młodzież szkół gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych naszego województwa. Było to sam, złowrogi plan wobec Polski" (wśród nich Tadeusza Boya-Żeleńskie- bardzo ważne wydarzenie, gdyż taki konkurs odbył się w naszym województwie po raz pierwszy. Nagrody - powiedział PAP obecny na uroczy- go i byłego premiera Kazimierza Bar- laureatom konkursu wręczył Kurator Oświaty. Jesteśmy Mu bardzo wdzięczni. Podniosło to rangę całego kon- tla) i w Wilnie, w Ponarach wybitnych stościach sekretarz Rady Ochrony Pa- kursu. Już tylko to przedsięwzięcie prosiło się o patronat Pana Marszałka. Nasze stowarzyszenie zaprosiło Pana mięci Walk i Męczeństwa (ROPWiM), uczonych polskich, w Grodnie, w No- Marszałka i członka Zarządu Panią Barbarę Kamińską, odpowiedzialną za kulturę w naszym województwie, na Andrzej Krzysztof Kunert. wogródku (np. polskie bł. zakonnice), w W odsłonięciu krzyża uczestniczyły ro- Stanisławowie ok. 200 przedstawicieli bardzo ważne uroczystości Święta Pamięci Męczeństwa Kresów. O tych uroczystościach powiadomiłem Pana dziny ofiar zbrodni w Czarnym Lesie, Marszałka już w lipcu 2010 roku przesyłając pełny zakres wszystkich uroczystości organizowanych przez nasze mieszkający na Ukrainie Polacy oraz stowarzyszenie. Niestety. Nie odpowiedział Pan Marszałek na nasze zaproszenie i nawet nie delegował żadnego przedstawiciele władz polskich i ukra- swojego przedstawiciela na te bardzo ważne dla Kresowian uroczystości. Nasuwa się pytanie dlaczego? Nasze ińskich. stowarzyszenie istnieje już 22 lata. Jesteśmy oddziałem prężnie działającym na terenie naszego miasta, woje- wództwa i kraju. Na wszystkie nasze uroczystości przyjeżdżają delegacje z całego kraju. Wszystkie te uroczysto- "Z przemówień, które wygłaszali ści są udokumentowane na naszej stronie internetowej www.kresykedzierzynkozle.home.pl. przedstawiciele władz miasta i obwodu iwano-frankowskiego płynęło zro- Panie Marszałku, Sejmik Województwa Opolskiego z naszej inicjatywy podjął trzy bardzo ważne dla Kresowian zumienie, iż jest to nie tylko tragedia Polaków, lecz nasza wspólna, ludzka uchwały: sprawa" - podkreślił Kunert w rozmowie telefonicznej z PAP. 1. Uchwała z dnia 27.10.2009r. w sprawie przyjęcia rezolucji upamiętnienia ofiar ludobójstwa dokonanego na Polakach na Kresach Wschodnich II Rzeczypospolitej Polskiej przez Organizację Ukraińskich Nacjonalistów i Stanisławów był trzecim pod wzglę- tzw. Ukraińską Powstańczą Armię. dem wielkości miastem Małopolski w II Rzeczypospolitej, po Lwowie i 2. Uchwała z dnia 30.03.2010r. w sprawie przyjęcia rezolucji potępiającej uhonorowanie przez Prezydenta Krakowie. W 70-tysięcznym mieście Ukrainy Wiktora Juszczenkę sprawców ludobójstwa Polaków na Kresach Wschodnich II Rzeczypospolitej. funkcjonowało m.in. kilkanaście szkół średnich (w tym jedna z językiem ukra- ińskim). polskiej inteligencji, w Częstochowie i 3. Uchwała z dnia 26.10.2010r. w sprawie przyjęcia Apelu Sejmiku Województwa Po wybuchu drugiej wojny światowej wielu innych polskich miastach. Celem miasto zajęła Armia Czerwona, a w eksterminacji była próba sprowadzenia Opolskiego do Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej o ustanowienie dnia 11 lipca Dniem Pamięci Ofiar Ludobójstwa czerwcu 1941 roku Niemcy. narodu polskiego do stanu społeczeń- Polaków na Kresach Wschodnich II RP. stwa bezkulturowego, które łatwo bę- 8 i 9 sierpnia 1941 roku rozpoczęły się dzie wynarodowić i podporządkować.” Z okazji VIII Wojewódzkiego Dnia Kultury Kresowej w Kędzierzynie-Koźlu Rada Miasta Kędzierzyna-Koźla w Stanisławowie aresztowania polskiej w dniu 30 maja 2011 roku podjęła ważną uchwałę w sprawie upamiętnienia 68 rocznicy zbrodni ludobójstwa Dziś jednak nie można postawić jeszcze inteligencji. Gestapo zatrzymało co Polaków w Hucie Pieniackiej oraz innych bestialskich zbrodni, które dotknęły cywilną ludność polską na Kresach najmniej 130 nauczycieli, 60 oficerów, kropki nad przysłowiowym „i”, bo nie Wschodnich. Uchwałę w czasie uroczystości odczytała Przewodnicząca Rady Miasta Kędzierzyna-Koźla Elżbie- prawników, lekarzy oraz urzędników. wszystkie fakty są do końca znane, a do- Pierwsza egzekucja miała miejsce 14 wodzi tego niżej prezentowana pozycja. ta Czeczot. sierpnia 1941 roku w Czarnym Lesie. "Tajemnica Czarnego Lasu" to książka Egzekucje trwały do 1943 roku. Tylko Tadeusza Kamińskiego wydana w ra- Przypomnę Panu Marszałkowi, że również Sejm Rzeczypospolitej Polskiej dnia 15 lipca 2009 roku podjął ważną w 1941 roku zamordowano ponad 800 mach serii Bibliotek Cracovia Leopolis. uchwałę w sprawie tragicznego losu Polaków na Kresach Wschodnich. Polaków. Wymordowano lub wywie- 8 sierpnia 1941 roku dokonano szeroko ziono do obozu zagłady w Bełżcu też zakrojonej akcji eksterminacji polskiej Stowarzyszenie nasze zapytuje Pana Marszałka, czy nasza patriotyczna działalność i ważne uroczystości nie Żydów ze Stanisławowa i jego okolic. inteligencji w Stanisławowie. zasługują na objęcie jej swoim patronatem i wzięcie w nich udziału. A może jest jakaś przyczyna, której nie znamy, ale bardzo chcielibyśmy poznać. Uważamy, że pamięć o 200 tysiącach pomordowanych Polaków na Kresach Do zbiorowych mogił - były to wów- Mimo upływu wielu lat, starań i poszu- zasługuje na upamiętnienie przez Pana Marszałka naszych uroczystości. czas podmokłe zapadliny - dotarli w kiwań - wciąż nie wiemy dokładnie, ile 1989 roku dawni mieszkańcy Stanisła- było ofiar - pisze Tadeusz Kamiński, au- wowa, którzy po wojnie zostali w Pol- tor książki "Tajemnica Czarnego Lasu". My Kresowianie jesteśmy również podatnikami, zapewne tymi biedniejszymi, którzy tam na Kresach pozostawili sce. Odnowienie mogił oraz ich ogro- Książka ukazała się w 60. rocznicę wszystko co mieli, czyli cały majątek, jaki wypracowali nasi przodkowie i dlatego właśnie mamy prawo doma- dzenie nastąpiło w 1991 r. Tyle suchy zbrodni. gać się tego, co należy się wszystkim Polakom. Zostaliśmy wypędzeni z naszych kresowych domów. O tym co artykuł, teraz wspomnienie z rodzinne- wydarzyło się na Kresach nie wolno nam było mówić. Tam na Kresach pozostała nasza 600 letnia kultura. Uwa- go grodu: (1) http://www.wiadomosci24. żamy, że dzisiaj mamy prawo głośno mówić i domagać się od każdej władzy godnego upamiętnienia ludobójstwa pl/artykul/na_zachodzie_ukrainy_od- Polaków na Kresach i władza każdego szczebla nie powinna nam tego odmawiać. „ Węgierski garnizon opuścił Stanisła- slonieto_krzyz_pamieci_zamordowa- nych_205731.html wów i nastały rządy szefa gestapo Han- Liczymy, że Pan Marszałek odpowie na nasz list i Kresowianie w Kędzierzynie-Koźlu będą usatysfakcjonowani odpowiedzią sa Krugera. To on dokonał wcześniej i działalnością Pana Marszałka, dotyczącą uroczystości IX wojewódzkiego Dnia Kultury Kresowej w Kędzierzynie-Koźlu w (2) Więcej pod adresem http:// brutalnej eksterminacji inteligencji dniu 2 czerwca 2012 roku i 11 lipca 2012 roku. polskiej we Lwowie – profesorów i pi- www.polityka.pl/historia/221473,1,o- sarzy, a następnie przeprowadził iden- powiesci-zrodzinnego-grodu.read#ixz- Jestem też otwarty na rozmowę z Panem Marszałkiem, gdzie przedstawiłbym Panu Marszałkowi pełny plan naszej działalno- tyczną akcję w naszym mieście. z1ULCFOazA Od 10 sierpnia rozpoczęły się aresz- ści i nasze oczekiwania dotyczące pomocy finansowej przez Urząd Marszałkowski. towania zakończone zwołaniem przez (3) http://pl.wikipedia.org/wiki/ gestapo narady polskich nauczycieli Akcja_AB Pozdrawiam Pana Marszałka. pod pretekstem przygotowań do nowe- Z poważaniem. go roku szkolnego. (4) "Tajemnica Czarnego Lasu" Prezes Oddziału Towarzystwa Miłośników Lwowa i Kresów Południowo-Wschodnich Oczywiście, nikt już z tej sali nie wy- Tadeusza Kamińskiego Witold Listowski szedł. Tylko w sierpniu wymordowano pod Stanisławowem w miejscowości www.kresykedzierzynkozle.home.pl e-mail: [email protected] Kresowy Serwis Informacyjny - 15 sierpnia 2011 - strona 45 AKTUALNOŚCI - WYDARZENIA - INFORMACJE OŚWIADCZENIE Otwarcie Kaplicy w sprawie protestu przeciwko poniżaniu godności i bezczeszczeniu pamięci żołnierzy AK i BCh oraz ich dowódcy, Kresowian por. Zenona Jachymka ps. „Wiktor” Z wielkim żalem i niepokojem Znając rolę, jaką Sahryń pełnił w Przeinaczanie faktów i przypisywanie przyjęliśmy informacje medialne antypolskich działaniach nacjonalistów im dokonywania zbrodni, jest zwykłym o rzekomych zbrodniczych działa- ukraińskich, a także niebezpieczeń- bezczeszczeniem pamięci ich samych i we Wrocławiu niach oddziału AK, złożonego z 1300 stwo, jakie z tego powodu czyhało na ich dowódców, w tym w szczególności żołnierzy ze zgrupowania tomaszow- ludność polską zamieszkującą tamte por. Zenona Jachymka ps. „Wiktor”. Zaproszenie. W dniu 4 września 2011 roku o godzi- skiego i hrubieszowskiego oraz grupy ziemie, przywódcy Polskiego Państwa nie 10:00 w Kościele Garnizonowym dr hab Andrzej Krzysztof Kunert - Se- żołnierzy BCh z oddziału „Rysia”, Podziemnego wydali rozkaz o prze- Wyrażamy wiarę, że nierzetelne infor- - Bazylika Mniejsza pw. św. Elżbiety, kretarz ROPWiM na czele z Bronisławem Furmagą prowadzeniu akcji, której celem była macje na temat walk w Sahryniu, po- przy ulicy Św. Elżbiety 1/1 we Wrocła- ps. „Liść”, dowodzonych przez por. likwidacja oddziału UPA i policji ukra- dawane przez niektóre polskie media, wiu odbędzie się uroczysta Eucharystia Rafał Dutkiewicz - Prezydent Wrocła- Zenona Jachymka ps. „Wiktor”, który ińskiej. Rozkaz ten wykonał właśnie są efektem błędów wyłącznie pojedyn- w intencji pomordowanych Polaków wia zdaniem nacjonalistycznych środowisk oddział por. Jachymka, ps. „Wiktor”, czych dziennikarzy - autorów tekstów na Kresach Wschodnich, sprawowana ukraińskich, ale także części polskich żołnierza i bohatera Polskiego Państwa i programów, choć należy zauważyć, przez Jego Ekscelencję Księdza Arcybi- gen. bryg. Zbigniew Smok - Dowódca mediów, miał dokonać świadomej Podziemnego. że jest to już kolejny przypadek ataku skupa Mariana Gołębiowskiego Metro- Śląskiego Okręgu Wojskowego rzezi ukraińskiej ludności cywilnej w na polskich bohaterów na przestrzeni politę Wrocławskiego. Sahryniu, w dniach 9-10 marca 1943 r. Wiemy doskonale, że ofiarą walk ostatnich dwóch lat - niedawno zaata- nadinsp. Zbigniew Maciejewski - Ko- Z całą stanowczością oświadczamy, że toczonych w Sahryniu była także kowano także innego bohatera AK, mendant Wojewódzki Policji tego rodzaju informacje są nieprawdzi- ukraińska ludność cywilna. Wyrażamy Józefa Śmiecha ps. „Ciąg”. Apelujemy, Po Mszy Świętej odbędzie się odsłonię- we i tendencyjne, stając się tym samym ubolewanie z tego powodu, bowiem także w imieniu Zarządu Głównego cie i poświęcenie Kaplicy Kresowian ks. prał. płk January Wątroba - Wika- dogodnym środkiem w rękach wrogich śmierć cywilów jest zawsze najgorszym ŚZŻAK w Warszawie, od którego pw. św. Andrzeja Boboli. riusz Generalny Biskupa Polowego naszemu Narodowi ukraińskich nacjo- efektem działań wojennych. Taka jest otrzymaliśmy stosowne umocowanie i Wojska Polskiego nalistów, dokonujących manipulacji jednak wojna. Ofiary cywilne w wa- poparcie, by w dobie coraz częstszych O godzinie 12:00 w Restauracji "Bro- polską historią. Wyrażamy szczególny runkach działań wojennych są niestety fałszywych oskarżeń pod adresem Pol- war Bierhalle", Rynek - Ratusz 24 - 27, prof. dr hab Marcin Wiatr - Rektor - Ko- żal pod adresem tych polskich środków bardzo często nieuniknione. ski i Polaków - np. polskie obozy kon- Wrocław, na pierwszym piętrze, odbę- mendant WSzOWL im. Tadeusza Ko- masowego przekazu, które te niespra- centracyjne, wrodzony antysemityzm dzie się konferenecja na temat historii ściuszki wiedliwe i bezczeszczące pamięć por. Nie może to jednak stanowić podstawy itp. - zwłaszcza w polskich mediach powstania Kaplicy Kresowian. „Wiktora” i jego żołnierzy informacje do kłamliwych twierdzeń, zgodnie z dbano o rzetelność i obiektywizm w re- płk Stanisław Oleksiak - Prezes Świa- przekazywały w ostatnim czasie. którymi por. „Wiktor” i jego oddział lacjonowaniu wydarzeń historycznych. Podpisani: towego Związku Żołnierzy Armii Kra- dokonał w Sahryniu rzezi, czy wręcz jowej Pragniemy przypomnieć, że miejsco- ludobójstwa (jak to nazywały niektóre Sławomir Zawiślak Prezes Stowarzyszenia UOZUN: Szcze- wość Sahryń w 1943 r. była jednym media) na „bezbronnej, ukraińskiej lud- Prezes pan Siekierka Skład Komitetu Organizacyjnego: z najbardziej umocnionych ośrodków ności cywilnej”. Podkreślić należy, że Światowego Związku Żołnierzy Armii Proboszcz Parafii pw św. Elżbiety: nacjonalizmu ukraińskiego, w którym ten sam por. Jachymek, tuż przed akcją Krajowej Okręg Zamość Ksiądz prałat pułkownik Janusz Radzik Jerzy Pokój - Przewodniczący Sejmiku stacjonowała policja ukraińska, oddział wydał rozkaz, zgodnie z którym żoł- Województwa Dolnośląskiego UPA i wspomagający ich żołnierze z nierze jego oddziału mieli oszczędzić Janina Kalinowska Skład Komitetu Honorowego: ksiądz prał. płk Janusz Radzik - Pro- SS-Galizien. To właśnie Sahryń służył ludność cywilną, a w szczególności pod Prezes Stowarzyszenia Upamiętnienia boszcz Parafii pw. św. Elżbiety ukraińskim nacjonalistom jako dogodne żadnym pozorem nie stosować działań Polaków Aleksander Marek Skorupa - Wojewoda płk Jerzy Woźniak - Prezes ŚZŻAK miejsce, z którego mordercy Narodu odwetowych za śmierć swoich najbliż- Pomordowanych na Wołyniu Dolnośląski Okręgu Dolnośląskiego Polskiego dokonywali zbrodniczych szych, zamordowanych przez UPA. Po Szczepan Siekierka - Prezes Zarządu i ludobójczych ataków na okoliczne zakończeniu akcji por. „Jachymek”, za Edward Zubrzycki Arcybiskup Marian Gołębiowski - Me- Głównego Stowarzyszenia Upamiętnie- polskie wsie i osady, a fakty te zostały niewykonanie rozkazu osobiście wyko- Prezes Ogólnopolskiego Związku tropolita Wrocławski nia Ofiar Zbrodni Ukraińskich Nacjona- doskonale udokumentowane i opisane nał wyrok śmierci na jednym z polskich Żołnierzy Batalionów Chłopskich listów w publikacjach polskich historyków żołnierzy. W tej sytuacji stwierdzenia, Okręg Zamość Rafał Jurkowlaniec - Marszałek Woje- (m. in. w książce autorstwa Ireneusza jakby por. Jachymek dowodził zapla- Za; http://www.isakowicz.pl/ wództwa Dolnośląskiego Cabana pt. Na dwa frony. Obwód nowaną ludobójczą akcją, czy rzezią na Jan Sitek - przedstawiciel Związku AK Tomaszów Lubelski w walce z cywilnych ukraińskich mieszkańcach Wolność i Niezawisłość Niemcami i ukraińskimi nacjonali- Sahrynia, są manipulacją faktami i nie- stami, Stanisława Jastrzębskiego pt. godzi się, by podawane były w polskich Jerzy Krzyżewski - Prezes Hrubieszow- Ludobójstwo nacjonalistów ukraińskich mediach. Żołnierze Polskiego Państwa skiego na Polakach Lubelszczyzny w latach Podziemnego na Zamojszczyźnie wal- Towarzystwa Regionalnego. Pogrzeb ofiar z 1939-1947, Edwarda Prusa pt. Operacja czyli o niepodległość naszej Ojczyzny Wisły - fakty i dokumenty, Kwartalnik na dwa fronty - z Niemcami i Ukraińca- Światowego Związku Żołnierzy Armii mi. Wykazali się ogromnym bohater- Krajowej Nr 30 z 1999 r.). stwem, czego dowodem jest również Za stroną; http://www.isakowicz.pl/ trupiego pola w akcja przeciwko UPA w Sahryniu. Ostrówkach Tymoszenko: Nie popełnię samo- Korespondencja PAP z Wołynia. odnaleziono szczątki dalszych ok. 200 ofiar zlokalizowane w pobliżu znaj- Na 30 sierpnia zaplanowany jest na dującej się tam dawniej szkoły. cmentarzu w Ostrówkach uroczysty bójstwa pochówek Polaków, którzy zginęli z - W odnalezieniu miejsc kolejnych Korespondencja z Kijowa - Eugeniusz Tuzow-Lubański rąk Ukraińców w 1943 r. na Wołyniu. masowych mogił pomagają nam rodziny mieszkających tam przed wojną Szczątki odnaleziono podczas tego- Polaków oraz okoliczni mieszkańcy. Tymoszenko: nie popełnię samobój- na Ukrainie za godne miejsce kraju w Opozycja teraz tworzy miasteczka rocznych prac archeologicznych na stwa świecie. namiotowe w śródmieściu Kijowa tzw. trupim polu koło Ostrówków na Na przykład miejsce pochówku kil- Zaaresztowana 5 sierpnia decyzją – obok sądu pieczarskiego, gdzie Ukrainie. - Pogrzeb odbędzie się w ku ofiar wskazała nam starsza pani, sądu dzielnicy pieczarskiej miasta W związku z aresztem b. premier się odbywa proces sądowy nad lide- mogile, gdzie spoczywają już ofiary której ojciec podczas wojny uratował Kijowa b. premier Ukrainy Julia Ty- Tymoszenkę bokser i polityk Witalij rem opozycji Tymoszenkę i na placu masakry ekshumowane podczas prac dwoje polskich dzieci. We wskaza- moszenko przekazała przez swojego Kłyczko przerwał swoje przygoto- Niepodległości, gdzie się odbywała w 1992 roku. W uroczystości wezmą nym przez nią miejscu mieli spoczy- obrońcę z aresztu śledczego Łukja- wanie w Austrii do walki z polskim „rewolucja pomarańczowa”. Władze udział rodziny ofiar, przedstawiciele wać ich rodzice. nowskiego więzienia oświadczenie, bokserem Tomaszem Adamkiem i kijowskie zabroniły te akcje protestu władz lokalnych, polskiego konsulatu Oprócz szczątków znaleźliśmy także iż w związku z realizacją planu pre- wrócił na Ukrainę, aby bronić w kra- opozycji. oraz mieszkańcy. np. obrączkę z inicjałami, medaliki, zydenta Janukowycza o jej areszto- ju demokrację, której zagraża reżim Planujemy także rozpoczęcie działań przedwojenną monetę dwuzłotową, waniu stwierdza, iż takie postępo- autorytarny. Tymoszenko uwięziono Rząd USA wyraził swoje zaniepoko- zmierzających do zbudowania pomni- guziki od polskiego munduru oraz wanie jest niszczeniem politycznym w przededniu święta 20. rocznicy jenie aresztem b. premier Julii Ty- ka. Mamy nadzieję, że jego odsłonię- łuski i pociski - relacjonował Dance- oponenta obecnej władzy, która jest niepodległości Ukrainy. Postępowa- moszenko. Ambasada Stanów Zjed- cie nastąpi do końca września, być wicz. zdolna na wszystko. Dlatego Tymo- nie obecnej władzy świadczy o tym, noczonych na Ukrainie ogłosiła, iż może z udziałem prezydentów Polski szenko zmuszona oświadczyć, że iż demokracja w kraju nie była w to, co się dzieje na Ukrainie, jeszcze i Ukrainy - powiedział naczelnik wy- Do mordu w miejscowości Ostrówki nie ma żadnych skłonności do po- stanie przetrzymać się nawet przez raz stwierdza, że w kraju brakuje działu zagranicznego Rady Ochrony na Wołyniu doszło 30 sierpnia 1943 pełnienia samobójstwa. Triki, które 20 lat – zaznaczył w Kijowie Witalij dominacji prawa nad politycznym Pamięci Walk i Męczeństwa Maciej roku. W tym samym czasie rozegrała zastosowała władza ówczesnego pre- Kłyczko. prześladowaniem opozycji. Dlatego Dancewicz. się tragedia w sąsiadującej z Ostrów- zydenta Leonida Kuczmy w upozo- W chwili obecnej opozycyjna Partia amerykański rząd apeluje do rządu kami wsi Wola Ostrowiecka oraz w rowanie samobójstwa ministra MSW „Bat’kiwszczyna” Julii Tymoszen- ukraińskiego, żeby odwołać areszt Prace archeologiczne na terenie tzw. Janowcu i Kątach. Zbrodni na miesz- Jurija Krawczenki i ministra trans- ko tworzy ogólnoukraiński komitet Tymoszenki i zwolnić ją z więzienia. trupiego pola trwają od kilku lat. kających tam Polakach dokonała portu Georgija Kirpy z Tymoszenko oporu reżimowi prezydenta Januko- Ambasada USA w Kijowie chce jak Na początku badacze ekshumowali Ukraińska Powstańcza Armia i miej- nie przejdą. wycza. Aresztem Tymoszenki władza naszybciej odwiedzieć lidera opozy- 320 ofiar. scowa ludność ukraińska. przekroczyła próg, za którym znisz- cji w więzieniu Łukjanowskim. Lider opozycji ukraińskiej z całą czenie demokracji i powstanie auto- Wiosną br. podczas dalszych prac zi- świadomością stwierdza, iż nigdy rytaryzmu mogą stać nieodwracalny- Eugeniusz Tuzow-Lubański, Kijów dentyfikowano kolejne miejsce maso- (PAP) nie popełni samobójstwa. Wszystko, mi – oświadczył wiceprzewodniczący wego pochówku ponad 300 polskich Za http://www.isakowicz.pl/ co czyni Tymoszenko jest jej walką Partii „Bat’kiwszczyna” Oleksandr kobiet i dzieci. W czasie obecnie pro- przeciwko reżimowi kryminalnemu Turczynow. wadzonych badań archeologicznych Strona 46 - Kresowy Serwis Informacyjny - 15 sierpnia 2011 AKTUALNOŚCI - WYDARZENIA - INFORMACJE cerski mundur galowy, bez pistoletu w tury, puszczono go przed kilku laty póź- kaburze. Sądził, że ten gest dobrej woli ną nocą. Pamięć o Rumlu uczciła Rada będzie właściwie zrozumiany i srogo się Miasta Gdańska, nadając jego imię jed- pomylił. Prawdopodobnie polski mun- nej z ulic. W tym roku Rada Miasta War- dur oficerski rozsierdził banderowców szawy postanowiła nadać imię Rumla najbardziej. 10 lipca 1943 r., cały Wołyń bibliotece w dzielnicy Praga-Południe, a lotem błyskawicy obiegła wieść, niosąc Muzeum Niepodległości wydało świet- trwogę i potęgując nienawiść między ną książkę Bożeny Gorskiej pt. „Krze- Polakami i Ukraińcami, że w pobliżu mienczanin”, poświęconą twórczości wsi Kustycze koło Turzysk do rąk i nóg autora „Dwóch Matek”. Bohaterem tej Rumla zaprzężono cztery konie i jego ważnej książki, przypominającej dra- ciało rozerwano na cztery części. Po- matyczne wydarzenia na Wołyniu, jest ćwiartowane zwłoki spoczęły w lasku Jan Zygmunt Rumel (1915 – 1943), wyna lewym brzegu jeziora, w dawno już chowanek Liceum Krzemienieckiego, zarośniętej perzem i trawą mogile. Tak poeta , publicysta, społecznik i żołnierz dokładnie do dziś miejsce to nie jest ani Batalionów Chłopskich. pewne ,ani oznaczone. Rosną tam po- Informacje zaczerpnięte: noć czerwone maki jak na Monte Cas- sino. Okropna śmierć, jaką wymierzyli 1) Z biografii napisanej we wstępie do Rumlowi upowcy, jest tak porażająca w tomiku poezji pt. ”Dwie Matki”, przez swym wymiarze, że poprawność poli- Ewę Kaniewską tyczna powoduje 2) Z wstępu do książki Janusza Gmi- przemilczanie jego biografii. truka - „Zygmunt Rumel. Żołnierz nieznany” W książce Janusza Gmitruka - Zyg- 3) Luźne informacje z sieci.

Patronami obchodów munt Rumel. Żołnierz nieznany- znaj- Wiktor Poliszczuk - historyk przemil- „70 ROCZNICY APOGEUM LUDOBÓJSTWA dziemy we wstępie: Żołnierz nieznany czanych zbrodni dla społeczeństwa niepodległego pań- Przyszedł na świat 10 października 1925 DOKONANEGO PRZEZ UKRAIŃSKICH SZOWINI- stwa -to symbol wszystkich poległych r. w wołyńskim Dubnie z ojca prawosław- żołnierzy, którym oddajemy hołd w jednego Ukraińca i matki Polki. Został jednak STÓW W LATACH 1939-1947” zostali obrani: nej bezimiennej mogile. Tą mogiłą jest wychowany na ukraińskiego patriotę. Po- Grób Nieznanego Żołnierza w Warsza- siadał obywatelstwo polskie i kanadyjskie. wie. Nasz bohater - Zugmunt Rumel nie Po agresji ZSRR na Polskę, jego ojciec ZYGMUNT JAN RUMEL i WIKTOR ma swego grobu. Miejsce jego pochów- - wójt gminy Dubno[ został aresztowany ku poszukiwane jest od 65 lat. przez NKWD, a w kwietniu 1940 roz- Choć postać jednego z przywódców strzelany bez sądu. Dla czternastoletniego POLISZCZUK ruchu oporu na Wołyniu Zygmunta chłopca, dojrzewającego w spokoju w wa- Wychował się na poezji Słowackiego 1939 roku Zygmunt Rumel walczył jako Rumla, poety i żołnierza, komendanta runkach, jakie zapewniała II Rzeczpospo- Redakcja i Wyspiańskiego oraz prozie Stefana podporucznik artylerii. Po klęsce wrze- VIII Okręgu Batalionów Chłopskich lita, był to wielki wstrząs, który zapisał się Żeromskiego. Był entuzjastą polityki śniowej znalazł się w Warszawie, gdzie - bestialsko zamordowanego przez na- na długo w jego pamięci, a z czasem stał i koncepcji wojewody Józewskiego. rozpoczął pracę konspiracyjną. Organi- cjonalistów ukraińskich - jest prawie się przyczyną wielu pytań dotyczących nieznana, pamięć o nim trwała w świa- dziedziny polityki, współżycia narodów Wypada w tym miejscu naszym czytel- Głosił potrzebę współistnienia dwóch zował drukarnię ROCH-BCh najpierw domości jego podwładnych, żołnierzy oraz pojedynczych ludzi. 13 kwietnia 1940 nikom, szczególnie tym którzy dopiero kultur – polskiej i ukraińskiej, wzajem- w stolicy później na Wołyniu. W stycz- BCh z Wołynia. Po wojnie systematycz- wraz z matką i siostrami został wywieziony zapoznają się z tym działem historii, nego ich przenikania się i wzbogacania; niu 1943 roku został komendantem BCh nie zbierali się oni, aby wspominać swe- do Kazachstanu, gdzie przebywał do listo- informacja na temat „Patronów”. budowania mostów nad przepaściami na Wołyniu, wykorzystując przedwojen- nacjonalizmów ukraińskiego i polskie- ne kontakty z ludnością polską i ukraiń- go dowódcę i przyjaciela tragicznych lat pada 1944. Potem rodzinę przesiedlono na wojny i okupacji. Miejscem spotkań był wschodnią Ukrainę. W 1946 Poliszczuko- Zygmunt Jan Rumel – po matce poeta, go. Nie przeszkadzała mu dwujęzycz- ską. Jego żona Anna , która przyjechała zazwyczaj pokój Jana Nowaka w Za- wie przybyli do Polski. po ojcu żołnierz. ność społeczności wołyńskiej. Działał na Wołyń w 1942 roku, zajmowała się w ruchu młodzieżowym i wspólnie z łącznością i kolportażem materiałów kładzie Historii Ruchu Ludowego przy Studia ukończył na Wydziale Prawa na ul. Grzybowskiej w Warszawie. Jan No- Uniwersytecie Wrocławskim w stopniu Urodził się 22 lutego 1915 roku w Pe- Antonim Hermaszewskim redagował konspiracyjnych. Nawet w tym czasie wak, twórca archiwum BCh, zapalony magistra. Pracował w Polsce jako proku- tersburgu. Rodzina ojca wywodziła się pismo dwujęzyczne „Młoda Wieś Rumel potrafił pisać swoje wiersze, zbieracz relacji, dokumentów i fotogra- rator, następnie w 1981 wyemigrował do z Kurlandii, matka Janina z Tymińskich – Mołode Seło”. Już w liceum pisał nawiązujące do historii i rysując wizje fii, był w czasie okupacji komendantem Kanady. była warszawianką. Dzieciństwo i lata wiersze w duchu pojednania polsko- przyszłej Polski. Należał do tragicznego sąsiadującego z okręgiem wołyńskim Na emigracji rozpoczął pracę jako korek- szkolne spędził na Wołyniu, gdzie jego -ukraińskiego. Najbardziej znany jego pokolenia Kolumbów, poetów, których - okręgu IX BCh, obejmującego woj. tor techniczny w wydawanym w Toronto ojciec Władysław, jako oficer Wojska wiersz nosi tytuł „Dwie Matki”. talenty rozbłysły w czasie wojny i zo- lwowskie, stanisławowskie i tarnopol- tygodniku diaspory ukraińskiej ukr. Новый Polskiego, kawaler Orderu Virtuti Mili- Był też uzdolnionym aktorem, spor- stały unicestwione przez ten okrutny skie. Шлях (pol. Nowa Droga), związanym z tari, otrzymał osadę wojskową pod Wi- towcem i intensywnie udzielał się w czas. Był trochę starszy od Baczyń- w 60. rocznicę zbrodni banderowskich emigracyjnym OUN-melnykowcy. Zain- śniowcem. Zygmunt ukończył Liceum harcerstwie. Był członkiem Wołyńskie- skiego i Gajcego. Żył zaledwie 28 lat i na Wołyniu Wincenty Ronisz zrealizo- teresował się i rozpoczął badania nad na- Krzemienieckie i w 1935 roku rozpo- go Związku Młodzieży Wiejskiej, or- właściwie zginął na początku swej drogi wał film „Poeta nieznany”, przedsta- cjonalizmem ukraińskim[, którego ofiarą czął studia polonistyczne na Uniwersy- ganizacji skupiającej zarówno Polaków artystycznej. Stało się to w lipcu 1943 wiający kulisy zamordowania Rumla, padła siostra jego matki (zamordowana tecie Warszawskim. Jeszcze w czasach jak i Ukraińców. Współpracował też z r kiedy nadal, ufny, bezbronny, z białą telewizja polska nie zdecydowała się na za publiczne używanie języka polskiego). licealnych pisywał wiersze i artykuły Uniwersytetem Ludowym w Różynie, chorągiewką parlamentariusza poszedł jego emisję. Film trafił na półki. Po licz- Typ patriotyzmu, który reprezentował, oraz wydawane w wydawnictwie szkolnym. gdzie jego matka prowadziła zajęcia budować swój most porozumienia. Bez plastyczne. W kampanii wrześniowej żadnej obstawy, ubrany w polski ofi- nych interwencjach, m.in. ministra kul- atmosfera domu rodzinnego i całego środo- Kresowy Serwis Informacyjny - 15 sierpnia 2011 - strona 47 AKTUALNOŚCI - WYDARZENIA - INFORMACJE Szuchewycz z Banderą pozbawieni tytułu "bohatera". "Swoboda" obiecuje protesty.

wiska uczyniła go przyjacielem Polaków ka). Natomiast tomy trzeci, czwarty i piąty W Kanadzie Wiktor Poliszczuk zetknął się zaopatrzono wspólnym tytułem: "Nacjona- w życiu codziennym z tamtejszymi Ukra- lizm ukraiński w dokumentach". Niemniej ińcami o nastawieniach nacjonalistycz- jednak każdy z nich też posiada odrębny ty- nych. O motywacjach, którymi zaczął się tuł adekwatny do zawartości. Mamy więc: wówczas kierować, i o drodze, którą wów- "Dokumenty z zakresu zasad ideologicz- ponieważ nie byli obywatelami Ukra- "błękitno-d...ą bandę" (co prawda po- czas obrał, pisał potem: "W Kanadzie już nych i założeń programowych nacjonali- Redakcja iny. Decyzje te zostały zaskarżone w tem usprawiedliwiali się, że mowa była po pierwszych miesiącach mego tutaj po- zmu ukraińskiego", "Dokumenty z zakresu Donieckim Sądzie Apelacyjnym - bez- o "błękitno - żółtej bandzie"). "To, że bytu zetknąłem się z wręcz zoologicznym działań struktur nacjonalizmu ukraińskiego skutecznie. Wtedy osiem osób, w tym odebrano tytuł Banderze - to policzek Mamy w miarę pozytywną informację nacjonalizmem ukraińskim, z nienawiścią w okresie od 1920 do grudnia 1943 roku" Juszczenko, złożyło skargi kasacyjne, dla wszystkich patriotów, w przeddzień dotyczącą odpowiedzialnych za „Ludo- do wszystkiego, co polskie. Ja, wycho- oraz "Dokumenty z zakresu działań struk- które właśnie rozpatrzył NSAU. 20 rocznicy odzyskania niepodległo- bójstwo na Kresach”, zapraszamy na- wany w duchu patriotyzmu ukraińskiego, tur nacjonalizmu ukraińskiego w okresie ści" - zapewnia radny Lwowskiej Rady szych czytelników do zapoznania się z ukształtowany na klasyce polskiej, ukra- od grudnia 1943 do 1950 roku". Za decyzją o niezgodności z prawem Obwodowej (wojewódzkiej) Andrij niżej przedstawionym materiałem: ińskiej, rosyjskiej, zachodnioeuropejskiej i Pracę doktorską obronił w 1994 na Wy- "bohaterstwa" Szuchewycza zagłoso- Haljawka. Wiceszef siły politycznej Naczelny Sąd Administracyjny osta- amerykańskiej, nie mogłem się pogodzić z dziale Nauk Społecznych Uniwersytetu wało czterech spośród pięciu sędziów, a ("Swobody") Andrij Mochnik dodaje: tecznie uchylił dekret Juszczenki. takim spojrzeniem na świat i na ludzi, dla- Wrocławskiego, pracę habilitacyjną w roku w przypadku Bandery - wszyscy sędzio- "Taką decyzją reżim podpisał na siebie Syn Szuchewycza obiecał poskarżyć się tego też, jak i w związku ze świadomością 2002 na Wydziale Nauk Społecznych Uni- wie byli jednomyślni. Przedstawiciel wyrok". Europie na decyzję sądu, ilustracja ze tego, czego dopuścili się banderowcy na wersytetu Śląskiego. Jego ostatnią pracą profesora Władymira Sołowiowa (który strony internetowej demotivators.org.ua Wołyniu wobec ludności polskiej, podją- było tłumaczenie na język polski książki złożył wniosek o anulowanie dekretu o Syn Romana Szuchewycza, Jurij - Bog-

łem decyzję o poszukiwaniu materiałów Dmytro Doncowa Nacjonalizm . Celem tytule dla Szuchewycza) oraz powód w dan, zapowiedział, że będzie składał stanowiących bazę moich badań nad nacjo- tego wydawnictwa w zamiarze Poliszczu- przypadku sprawy Bandery Władymir skargę do Europejskiego Trybunału Szuchewycz i Bandera zostali osta- nalizmem ukraińskim. Temat ten pochłonął ka, a także moim, było skompromitowa- Olencewycz są zadowoleni z werdyktu. Praw Człowieka. tecznie pozbawieni tytułów Bohatera mnie całkowicie, pracowałem nad nim nienie nacjonalizmu ukraińskiego opartego "Sędziowie potwierdzili, że przyznanie Ukrainy. Ostatnia sądowa instancja - ustannie". na skrajnym darwinizmie społecznym w tytułu Bohatera Ukrainy dla osób nie bę- Analitycy polityczni wątpią, aby z po- Naczelny Sąd Administracyjny Ukrainy Rozpoczął wówczas publikacje w tym za- oczach Polaków. Takie podejście do zagad- dących obywatelami Ukrainy było naru- wodu postanowienia sądu nastąpiły ak- (NSAU) utrzymał w mocy decyzję Do- kresie, własnym nakładem. Był autorem nienia wydawało się bardzo celowe, gdyż szeniem naszego wyłącznego prawa - tywne działania polityczne. "Rewolucji nieckiego Wojewódzkiego Sądu Admi- ponad dwustu opracowań, książek nauko- pewne ośrodki propagandowe różnej ma- prawa obywateli Ukrainy", - powiedział nikt nie będzie wywoływał. Lato - to nie nistracyjnego (o niezgodności z prawem wych i publicystycznych, artykułów na- ści, zarówno ukraińskie, jak i polskie, oraz nam Olencewycz. jest odpowiedni czas na protesty. Ponad- dekretów przyznających im tytuły). Na ukowych, polemik, recenzji, publikacji pra- osoby nieświadome zagadnienia, niejedno- to, wszystkie kluczowe decyzje w tej decyzję Sądu nie zdołała wpłynąć pikie- sowych w języku angielskim, ukraińskim i krotnie usiłują stawiać znak równości po- Nacjonaliści już zapowiadają akcje pro- sprawie zostały już podjęte - powiedział ta, którą zorganizowali nacjonaliści pod polskim opublikowanych w periodykach w między nacjonalizmem polskim i ukraiń- testu, ale w jakich rozmiarach - nie są politolog Wołodymyr Fesenko. - Ale je- ścianami budynku NSAU. Kanadzie i USA, w tym 5 obszernych to- skim, co jest rażącym nieporozumieniem. jeszcze gotowi określić. Być może bę- śli sąd podtrzymałby heroizację - wte- mów z wyborem odnośnych dokumentów, W 1998 został odznaczony przez Kongres dzie to wiec pod pomnikiem Bandery dy mogłoby to wywołać rezonans. Co Przypomnijmy, że w okresie swojej pre- opatrzonych wspólnym tytułem Integralny Polonii Kanadyjskiej Złotą Odznaką Za- we Lwowie, taki jak w styczniu, kiedy prawda, w innym obozie politycznym." zydentury Wiktor Juszczenko przyznał nacjonalizm ukraiński jako odmiana faszy- sługi za działalność na rzecz Polonii. Od- to z prezydenckiej strony internetowej tytuły Bohatera Ukrainy przywódcom zmu. Warto tu wymienić "Gorzka prawda znaczony również Missio Reconciliationis zniknął dekret o nadaniu tytułu boha- Materiał ze strony; http://www.segod- OUN i UPA Stepanowi Banderze i Ro- - cień Bandery nad zbrodnią ludobójstwa" i Krzyżem "Za zasługi dla ZKRPiBWP". tera liderowi OUN. Wtedy to podczas nya.ua/news/14273944.html Wtorek, manowi Szuchewyczowi. W kwietniu - "Ideologia nacjonalizmu ukraińskiego" Wiktor Poliszczuk był przykładem takiego przemówienia swobodowiec Jurij My- 2 sierpnia 2011 r. Tłumaczył ;Wiesław 2010 roku Doniecki Wojewódzki Sąd (będąca rozprawą doktorską), "Apokalipsa typu Ukraińców, których powinniśmy głę- chalczyszyn zagroził banderowską ar- Tokarczuk Administracyjny pozbawił ich tytułów, według Wiktora Ukraińca", "Fałszowa- boko szanować i życzyć sobie, aby było ich mią, która przekroczy Dniepr, i wyrzuci nie historii najnowszej Ukrainy", "Ocena jak najwięcej. Nic więc dziwnego, że Spo- polityczna i prawna OUN i UPA", "Akcja łeczna Fundacja Pamięci Narodu Polskie- Wisła - próba oceny", "Zginęli z rąk ukraiń- go odznaczyła go orderem "Polonia Mater skich", "Pojęcie integralnego nacjonalizmu Nostra Est". Poliszczuk, tak często niedo- ukraińskiego", "Posłanie do braci Polaków, puszczany do głosu i atakowany, w istocie Amerykanie uprzedzają "Manowce polskich historyków", "Ukraiń- rzeczy był przykładem myśli niezależnej i skie ofiary OUN-UPA", "Rok 1943: OUN zarazem realistycznej, która nie upiększa, Bandery na Wołyniu", "Ludobójstwo na- nie ulega iluzjom, ale przedstawia zjawi- grodzone", "Gwałt na prawdzie o zbrod- ska takimi, jakimi one są. Dzieło Wiktora Janukowycza niach OUN Bandery". Opus magnum Poliszczuka ostrzega przed różnymi iluzja- Wiktora Poliszczuka, liczącym łącznie mi, które w przyszłości mogą zaowocować Eugeniusz Tuzow-Lubański, korespondencja z Kijowa 2579 stron, jest pięciotomowe dzieło za- fatalnymi skutkami, tak jak zaowocowały Kryminalne prześladowanie b. premier Nieskończonym kłótniom poprzedniego szenki jest odbierana na Zachodzie jako wierające rekonstrukcję całych dziejów i iluzje polityków pokroju przedwojennego Ukrainy Julii Tymoszenkę świadczy o prezydenta Wiktora Juszczenki został po- brutalne łamanie praw człowieka i wybiór- ideologii Organizacji Ukraińskich Nacjo- wojewody Henryka Józewskiego, przyno- pogorszeniu sytuacji politycznej w kraju łożony kres. Obecny rząd zaprowadził cze stosowanie kodeksu kryminalnego w nalistów i Ukraińskiej Powstańczej Armii sząc nieszczęścia i krew. Nie zapominajmy – oświadczyli w liście otwartym, podpisa- porządek w gospodarce. Teraz Ukraina jest celu zniszczenia politycznego oponenta wraz z obszernym wyborem odnośnych o tym! Zmarł 17 listopada 2008 w Toronto. nym przez prezesa organizacji „Freedom bliska podpisaniu umowy z UE o strefie – stwierdzono w liście. Obecna polityka dokumentów, zaopatrzone wspólnym ty- House” Davida Kramera, wiceprezydenta wolnego handlu. Ale te wszystkie sukcesy prowadzi Ukrainę do kleptokracji i autory- tułem "Integralny nacjonalizm ukraiński Nota biograficzna oparto na wspaniałym Rady Atlantyckiej Damona Wilsona i skie- mogą być przekreślone, jeśli teraz władze taryzmu. Teraz najwyższy czas, aby prezy- jako odmiana faszyzmu". Dwa pierwsze artykule, prof. dr hab. Bogumiła Grotta rowanym do prezydenta Ukrainy Wiktora ukraińskie nie zaprzestaną łamać prawa dent Janukowycz zaprzestał te negatywne tomy wymienionego dzieła posiadają wła- „Wiktor Poliszczuk - historyk przemil- Janukowycza. W liście, który został opu- człowieka i prześladować politycznie opo- procesy polityczne, które mogą doprowa- sne odrębne tytuły odpowiadające ich tre- czanych zbrodni” napisanym po śmierci blikowany na sajcie dziennika ukraińskie- zycję. dzić Ukrainę do międzynarodowej izolacji ści. Brzmią one: w wypadku pierwszego: W.Poliszczuka. http://www.naszdziennik. go „Kyiv Post”, zaznaczono, iż po zwy- Amerykańscy decydenci polityczni, apelu- – zaznaczono w liście wpływowych ame- "Zasady ideologiczne nacjonalizmu ukra- pl/index.php?dat=20081128&typ=my&i- cięstwie na uczciwych i demokratycznych ją do prezydenta Janukowycza w sprawie rykańskich organizacji „Freedom House” i ińskiego. Ukraiński ruch nacjonalistyczny d=my12.txt wyborach prezydenckich w lutym 2010 b. premier Julii Tymoszenkę. Kryminalne „Rada Atlantycka”. - struktura organizacyjna i założenia pro- Oraz informacjach z http://pl.wikipedia. roku obecny prezydent Ukrainy Januko- prześladowanie Tymoszenki, którą Januko- gramowe", w wypadku drugiego: "Dowo- org/wiki/Wiktor_Poliszczuk wycz może być dumny z tych wyborów. wycz zwyciężył w drugiej turze wyborów, dy zbrodni OUN i UPA" (ten tom stanowi Urzędowa większość w parlamencie prze- jest świadectwem pogorszenia sytuacji Eugeniusz Tuzow-Lubański, Kijów rozprawę habilitacyjną Wiktora Poliszczu- prowadziła niezbędną reformę emerytalną. politycznej na Ukrainie. Sprawa Tymo- Strona 48 - Kresowy Serwis Informacyjny - 15 sierpnia 2011 BARWY KRESÓW- KULTURA - TRADYCJA POEZJO! OSTATNIA LINIO POLSKIEJ OBRONY BARWY KRESÓW Aleksander Herberta, Adama Zagajewskiego, czy Dokumentacji, w którym zwalczał m.in. tów komicznych, w których z wdzię- globtrotter, pederasta, stalinowiec, dy- Szumański Stanisława Lema. kłamstwa propagandy, głównie nie- kiem wyszydzał rządzących w PRL pro- plomata, smakosz, poeta i pionek…” ____ mieckiej, ale także angielskiej. minentnych działaczy PZPR-u. Po wojnie pozostał w Londynie. Prowa- Komunistyczną prezesurę Zarządu Marian Hemar Marian Hemar autor tekstów ponad dził tam teatrzyk polski w klubie emi- W 1951 roku został wyrzucony z po- Głównego Związku Literatów Polskich dwóch tysięcy piosenek, m.in. takich grantów polskich. Współpracował m.in. wodów politycznych ze studiów na , sprawował w latach 1958 - 1959 An- O, Poezjo, łaskiś pełna, szlagierów jak: z muzą Wesołej Lwowskiej Fali - Władą Uniwersytecie Warszawskim. W 1964 toni Słonimski. Sylwetkę tego prezesa Módl się za nami. Majewską. Prowadził także jednooso- napisał sztukę „Cisi i gęgacze”, czyli najdobitniej scharakteryzował Marian Twoja dzisiaj godzina Kiedy znów zakwitną białe bzy, bowy Teatr Hemara - cotygodniowy ka- bal u prezydenta, opera w trzech aktach Hemar: Bije w niebie gromami. Czy pani Marta jest grzechu warta, baret radiowy na antenie Rozgłośni Pol- z uwerturą i finałem – utwór będący „…cóż za szmata Ten wąsik, skiej Radia Wolna Europa. Wygłaszał w pamfletem przeciwko rządom Włady- Pod pozorami literata. Twoja godzina spływa Nikt, tylko ty, nim wierszowane komentarze satyrycz- sława Gomułki, którego nazwał w tym Popatrzcie na ten rzymski profil: Jak płaszczem, ognia ulewą. Może kiedyś innym razem, ne do bieżących wydarzeń. utworze Gnomem, a także satyrą na ów- Były frankofil i angliofil Podnieś ku górze twarz Upić się warto, czesne postawy inteligencji. W styczniu I były sanacyjny cwaniak, Złota i czarnobrewa! Jest jedna, jedyna. Pisał o sobie: Moja gorąca miłość nie 1967 został aresztowany i w 1968 ska- Pan-europejczyk i Pen- klubczyk, może się pogodzić z inną Polską, tyl- zany na trzy lata więzienia "za rozpo- Przechrzta co tydzień, na wyścigi Boga karzący gniew Był polskim twórcą znajdującym się w ko najlepszą, najszlachetniejszą, naj- wszechnianie informacji szkodliwych Co z wszystkich sobie wziął religii Idzie ku nam w pożodze, gronie poetów wybitnych. Jego liryka uczciwszą w świecie. Uczyli mnie tej dla interesów państwa". W czasie wyda- Jedną religię: Oportunizm- Ty, rozpaczą, jak lew pobrzmiewała echem dawnych trady- miłości Słowacki, Żeromski i Piłsudski. rzeń marca 1968 Szpotański stał się ulu- Dziś się obrzezał na komunizm…” Połóż się Bogu na drodze! cyjnych uznanych mistrzów, równocze- Był bezkompromisowy i do końca wier- bionym celem niewybrednych ataków śnie zajmując miejsce w tym poczcie. ny prawdzie i sprawiedliwości. Nie zga- I sekretarza. Gomułka nazwał poetę Marcin Hałaś członek Katowickiego Dłoń chwyć co na nas miecz W jego poezji zaakcentowana jest wy- dzał się na komunistyczne zniewolenie "człowiekiem o moralności alfonsa", a Oddziału Związku Literatów Polskich, Potrząsa wzniesiony, raźna nuta kresowa, ze wszystkimi jej Polski. Jego utwory były objęte cenzurą jego utwór – "reakcyjnym paszkwilem, dziennikarz, krytyk literacki, poeta, na- O, Poezjo! Ostatnia pieśniami poetyckimi z martyrologią PRL. ziejącym sadystycznym jadem nienawi- pisał o dziełach Joanny Siedleckiej: „ … Linio polskiej obrony! narodową włącznie. Wnosił swoją twór- W jego poezji wyraźnie zarysowały się ści do naszej partii". jest reporterką niepokorną, wystarczy czością ciepło, serdeczność, wywoływał dwa nurty - żartu i satyry oraz refleksji wspomnieć jak relacjonowała postawę O, Zbarażu! O, szańcu wzruszenie, ale równocześnie był bezli- i tęsknoty. Do końca życia był urzeczo- W „Cichych i gęgaczach”, która była Zbigniewa Herberta w ostatnich latach Kamieniecki, który tosny dla zdrajców i wrogów ojczyzny. ny polskością i Lwowem. Oprócz licz- rodzajem szopki politycznej, Szpotański życia i demaskowała wstrętne imputo- Niezdobyty ulatasz! Ta nuta z kolei była najczęściej prze- nych piosenek (tekst i muzyka), wierszy, wykorzystał i sparafrazował wiele zna- wanie mu choroby psychicznej jako mo- O, wieżo Jasnej Góry! śmiewcza, uważał, zresztą słusznie / po- sztuk i słuchowisk radiowych był auto- nych utworów muzycznych (m.in. Horst toru postępowania, m.in. jego stosunku dobnie jak Janusz Szpotański /, iż naj- rem wierszy lirycznych, satyr, fraszek, Wessel Lied jest wykonywany przez do antypolskiej twórczości Czesława Hel padnie i Westerplatte lepszą forma walki piórem jest mądra, parodii. Robił też przekłady poetyckie chór ZOMOwców z Golędzinowa). Miłosza. Wystąpienia Czesława Miło- Ukradną zbójcy - skuteczna, ale we właściwej formie li- (m.in. wszystkie sonety Szekspira, poło- sza o wysadzeniu Polski w powietrze, Ty przetrwasz, święty Okopie terackiej tworzona satyra. Niektóre jego wa ód Horacjusza), pisał sztuki teatralne W latach 70. napisał Carycę i Zierkało – lub przyłączeniu jej do Związku So- Poetów Trójcy! utwory można porównać do proroctwa od dramatu do komedii muzycznych, satyryczną wizję dziejów Rosji i ZSRR wieckiego są ogólnie znane. Zbigniew poezji Juliusza Słowackiego W sposób jednoaktówki poświęcone Fredrze, Ko- (przy czym carycą w jego ujęciu był Le- Herbert po słynnym nazwaniu przez Bania rosy pęknij nad głową bezpośredni Słowacki przecież proroko- chanowskiemu, Chopinowi. Parał się onid Breżniew). Czesława Miłosza akowców bandytami Co leży w prochu. wał powołanie Jana Pawła II na Stolicę także prozą: pisał reportaże, felietony, napisał taki oto wiersz / nigdzie nie pu- Ustom zamilkłym Apostolską w utworze „Słowiański pa- eseje, krytykę literacką, a nawet traktat Towarzysz Szmaciak to ironiczna apote- blikowany /”: Daj łaskę szlochu. pież”, który powstał w 1848 roku: polityczny o Hitlerze. oza PRL-u, dzieło będące kwintesencją jego twórczości. „…był hybrydą w której wszystko się Klęskę obmyj i rany „…Pośród niesnasek Pan Bóg uderza Urodzony jako Jan Marian Hescheles, telepie Świętymi łzami W ogromny dzwon, pseud. Jan Mariański, Marian Wallenrod Był członkiem Stowarzyszenia Pisarzy duch i ciało góra z dołem raz marksista O, Poezjo, uklęknij, i płacz, Dla słowiańskiego oto papieża i inne (ur. 6 kwietnia 1901 we Lwowie, Polskich. raz katolik I módl się za nami. Otworzył tron…” zm. 11 lutego 1972 w Dorking pod Lon- chłop i baba a w dodatku pół Rosjanin dynem. Pochowany wraz z żoną Kają 23 września 2006 został pośmiertnie a pół Polak Gdy płomień jak blachę lichą Jak należy ocenić hemarowską inwoka- na cmentarzu w Coldharbour w pobliżu odznaczony przez Prezydenta RP Lecha Słowa poskręca i pognie, cję „..O Poezjo! Ostatnia linio polskiej Leith Hill, w którym mieszkał. Podob- Kaczyńskiego Krzyżem Komandorskim Chodasiewicz /Miłosz – dopisek autora/ Ty znasz tajemnice słów, obrony… Poeta skutecznie walczył o nie jak Zbigniew Herbert do swojego Orderu Odrodzenia Polski. pisał także prozą - żal się Boże Których nie tknęły ognie, Polskę, o swój ukochany Lwów, nie tyl- ukochanego Lwowa już nie powrócił. O dzieciństwie a to było nawet ładnie ko skutecznym orężem – piórem - brał Szpotański nie był członkiem Związku Był jak student który czyta parę książek Które się rodzą z płomieni, przecież udział w walkach o Lwów w Wspomniałem o gromiącej satyrze. Oto Literatów Polskich, który funkcjonował Niedokładnie…” Słów - łez, słów - soli, słów - chleba, latach 1918-1920 jako 17 - letni mło- „listki” - Janusza Szpotańskiego, na- z przerwami, m.in. spowodowanymi Co wyrastają jak z ziemi dzieniec, wraz z Obrońcami Lwowa. stępnie Mariana Hemara: stanem wojennym, aby w 1989 roku Siedlecka w sposób precyzyjnie udoku- I powracają - jak z nieba. rozpaść się na dwa związki, a to Sto- mentowany podaje losy prześladowa- Pomniu kak prijechał w Moskwu warzyszenie Pisarzy Polskich i Związek nych przez bezpiekę pisarzy, kończą- Górą nad nami wiej! De Gaulle, sklierotik i starik Literatów Polskich. Należy więc przy- cych swoje losy „psychuszką” / Bąk, Smugą białego żaru I ja jewo pocałowała pomnieć co wydarzyło się w kulturze Grzędziński /, prześladowaniem m.in. I drugą, czerwonej krwi! On potom prosto dostał tik, polskiej w latach zniewolenia komuni- Pawła Jasienicy / Leona Lecha Beynara Poeto - a ty u sztandaru! Ach on formalno popadl w trans, stycznego, przekazując równocześnie / podstawiając mu kapusia TW „Ewę”, On przestał bredzić o belle France dzisiejszy jej obraz. Tego żmudnego z którą się ożenił i która skróciła mu Tobie nie wawrzyn na skroń - I tolko skuczał u mych stóp: dzieła podjęła się w niebywałym trudzie donosami życie, Jerzego Zawieyskiego Już laur się czoła nie ima - Ach, Leonida, ty mnie lub polska eseistka, reportażystka i dzienni- , który prześladowany przez SB został Sztandar jest ważny. Dla ciebie cały zapad brosze karka Joanna Siedlecka w swoich dzie- wyrzucony, lub wyskoczył przez okno Nie dłoń W 1925 przeprowadził się ze Lwowa Tolko mnie jeszcze całuj proszę! łach "Obława" i "Kryptonim Liryka" o -/ „… mości Zawieyski czas skakać…” Co drzewce trzyma. do Warszawy, pracował wraz z Julianem A potem Pompidou, a Brandt, losach pisarzy represjonowanych. - usłyszał przed śmiercią / i wielu in- Tuwimem w kabarecie literackim „Qui A nawet chitry, miełkij frant, nych „niepokornych”. Wstrząsające są Pro Quo”, „Banda” i „Cyruliku War- Poet iż Polszy - Iwaszkiewicz Założycielem Związku Zawodowego te dokumenty. Dokumenty Siedleckiej szawskim”. Wraz z Tuwimem, Lecho- Gdy tolko pili ust mych miód Literatów Polskich był Stefan Żerom- to świadectwo, dzięki któremu mamy niem i Słonimskim był autorem wielu Woleli, że to istny cud, ski. ZZLP reaktywowany został w roku szansę poszerzyć pamięć o niepokor- skeczy, dowcipów i szopek politycz- Kto go nie zaznał, ten nic nie wie. 1944, a w 1949 roku zmienił nazwę na nych wilkach naszej literatury, a odsła- nych. Jego dorobek literacki jest ogrom- Związek Literatów Polskich, ze związ- niając prawdę, stała się ona obiektem ny: ponad 3000 niezwykle popularnych Janusz Szpotański, pseud. Władysław ku twórczego stając się stowarzysze- ataków określonych kół, zapewne lite- piosenek, do których sam komponował Gnomacki, Aleksander Oniegow (ur. 12 niem politycznym, nad którym nadzór racko - podobnych. W wywiadzie „Tro- muzykę, setki wierszy, kilkanaście sztuk stycznia 1929 w Warszawie, zm. 13 paź- sprawował Jerzy Putrament - agend pię wielkość i małość polskich pisarzy” / i słuchowisk radiowych. Był również NKWD, / działający w Polsce jeszcze „Dziennik” 19. 01. 07 / Joanna Siedlec- współpracownikiem Wiadomości Lite- przed 1939 rokiem /, przy współudzia- ka wyjaśnia, że zburzyła białą heroiczną rackich i Wiadomości, oraz dyrektorem le Wandy Wasilewskiej i Julii Brysty- legendę Związku Literatów Polskich. teatru Nowa Komedia (1934-1935). W gierowej pułkownika NKWD, zwa- Pisarka odpowiada na łamach „Dzien- 1939 jego piosenka „Ten wąsik” wyko- nej „Krwawą Luną”, która miała już nika” / 31.07.07 / na owe zarzuty: „… nywana przez Ludwika Sempolińskiego za sobą krwawe przesłuchiwania we to demagogiczne argumenty, nie stosuję w popularnej rewii „Orzeł czy Rzesz- Lwowie po 17 września 1939 roku. To zasady odpowiedzialności zbiorowej. ka”, spowodowała interwencję ambasa- krwawe monstrum w sposobie działa- Mówiąc po prostu o swoich ostatnich Z Kresami związana była twórczość dora Niemiec w Warszawie. nia przewyższało nawet nadzorczynie z książkach, o losach pisarzy represjono- i życie takich Polaków jak: Adam niemieckich hitlerowskich obozów kon- wanych przypominałam, że zwłaszcza Mickiewicz, Juliusz Słowacki, Józef Po wybuchu II wojny światowej, we centracyjnych. „Specjalizowała” się w w latach 50 i 60 gdy związkowa opozy- Baka, Seweryn Goszczyński, Antoni wrześniu 1939 r. przedostał się do Ru- przesłuchiwaniu mężczyzn, nierzadko cja prawie nie istniała, konformistyczne Malczewski, Antoni Odyniec, Józef munii. W latach 1940-1941 walczył w wkładając nieszczęśnikom genitalia do władze ZLP nie broniły atakowanych Bohdan Zaleski, Aleksander Fredro, Samodzielnej Brygadzie Strzelców Kar- szuflady, gwałtownie ją zatrzaskując. przez władze swoich członków, ba, na- Marian Zdziechowski, Maria Konop- packich w Palestynie i w Egipcie (m.in. Przez 35 lat prezesurę ZLP sprawował wet ich wyrzucano stawiając przed są- nicka ,Marian Hemar, Feliks Konarski pod Tobrukiem). W wojsku prowadził Jarosław Iwaszkiewicz / 1945 – 1980 dem koleżeńskim, kierowanym w ZG , Władysław Bełza, czy Bruno Schulz. pracę kulturalno-oświatową. Rozkazem dziernika 2001) – poeta, satyryk, krytyk /. Ten wytrawny ideolog partyjny zna- ZLP przez Irenę Krzywicką/ wieloletnią Wielkie Księstwo Litewskie pozostawa- naczelnego wodza gen. Władysława i teoretyk literatury, tłumacz, szachista ny był z namiętnych pocałunków z przyjaciółkę Tadeusza Boya Żeleńskie- ło też "małą ojczyzną" dla Józefa Mac- Sikorskiego na początku 1942 r. został – trzykrotny mistrz Warszawy, posiadał Leonidem Breżniewem. Postać Iwasz- go – dopisek autora /. Wyrzucały ich na kiewicza. Lwów jako miasto rodzinne przeniesiony do Londynu. Został przy- również tytuł mistrza krajowego. kiewicza scharakteryzował w swoich ogół, co spotkało m. in. Jerzego Brau- pojawia się w twórczości Zbigniewa dzielony do Ministerstwa Informacji i Był autorem prześmiewczych poema- pamiętnikach Leopold Tyrmand: „… na, Władysława Grabskiego, Wojciech Kresowy Serwis Informacyjny - 15 sierpnia 2011 - strona 49 BARWY KRESÓW- KULTURA - TRADYCJA Bąka, Jerzego Kornackiego, Ireneusza w podartym jenieckim płaszczu w lesie zawodzą żałośnie Ze strony poetyckiej „Barw Kresów” Polski z Kresami i całą tradycją Rzecz- Iredyńskiego. Milczały, gdy zaganiano martwą do rowu zepchnięto jak gdyby pamiętały poeta polski Zygmunt Jan Rumel jest pospolitej Obojga Narodów, która roz- do „psychuszki” Bąka i Grzędzińskiego, i zasypano ziemią o tej katyńskiej wiośnie postacią mało znaną, a to w szczegól- poczęła się od wielkich politycznych wsadzano do więzienia Iredyńskiego, skroń krwią przesiąkniętą ności z uwagi na brak dostępu do jego planów obejmujących połowę wschod- Wańkowicza, Kornackiego, Brauna. jakby wypatrywały twórczości, albo /jak sądzą niektórzy niej Europy, a skończyła się krwią Członkowie sądów koleżeńskich ZLP by zmartwychpowstać nie mogła wśród leśnego poszycia badacze/ z twórczości tego poety nic rozlaną na jeziorem w Kustyczach w „sądzili” oskarżonego o współpracę z ni znaku dać o sobie śladów jenieckiej śmierci się nie zachowało. Prawda jak zwykle nocy z 10 na 11 lipca 1943 roku. Syno- londyńskimi „Wiadomościami” stare- i na zawsze została oznak polskiego życia leży pośrodku. Postać majora Zygmunta wie drugiej matki Zygmunta Rumela, go Jana Nepomucena Millera i Włady- w leśnym katyńskim grobie Jana Rumela, oficera Wojska Polskiego, jego metaforyczni przyrodni bracia nie sława Grabskiego za „paszkwil o Gał- pod śmiertelnym całunem czy spod dębowych liści chcieli już bowiem słuchać pieśni śpie- czyńskim”. Grube związkowe ryby jak zwiędłych katyńskich liści albo sosnowych igiełek wanych przez romantycznych Polaków, Kazimierz Koźniewski, czy Andrzej by nikt się nie doszukał nie błyśnie szlif oficerski nie chcieli brać pod uwagę ich planów Szczypiorski współpracujący z SB doby nikt się nie domyślił lub zardzewiały orzełek związanych z „drugą matką”. Mieli wła- nosili na kolegów. Moi polemiści, za- sne, nieznane Rumelowi i innym, wier- miast przełknąć gorzkie fakty, zatupują tej samotnej mogiły strzęp zielonego munduru sze, mieli własną legendę, własne mity je, przypominając demagogicznie, że tych prochów i tych kości karta z notesu wydarta i własną broń. Ta ostatnia miała dać im we władzach był Herbert i Szczepań- świadectwa największej hańby albo beretka spłowiała wolność i sławę, przyniosła jednak tylko ski, a sam Związek rozwiązano w sta- i największej podłości pieśnią katyńską przeżarta wstyd. Dziś nikt nie wspomina na Ukra- nie wojennym. To prawda, choć władzę inie poety Zygmunta Rumela, autora trzymał tu także Putrament, Lenart, Bro- tej nocy zgładzono prawdę i tylko pamięć została wiersza „Dwie matki”, nikt nie nazywa niewska i Stanisław Ryszard Dobrowol- w katyńskim lesie po tej katyńskiej nocy także ludobójstwa po imieniu. Mówi się ski. Miał Związek karty piękne, ale też by nawet wiatr choć był świadkiem pamięć nie dała się zgładzić o „antypolskiej akcji”, która usunęła Po- i mniej budujące, a naszą powinnością po świecie jej nie rozniesie nie chciała ulec przemocy laków z „naszej ziemi”. jest ich poznawanie, a nie „krzepienie Ci którzy zacięli batem konie w lipco- serc” Herbertem i podtrzymywaniem bo tylko księżyc niemowa i woła o sprawiedliwość wą noc nad kuszyckim jeziorem, mówią źle pojętej korporacyjnej solidarności, płynąc nad smutną mogiłą i prawdę po świecie niesie o sobie – rycerze. Być może nawet tak sprzecznej z poszukiwaniem prawdy. mógłby zaświadczyć poświatą prawdę o pięciu tysiącach myślą. Pewnie dlatego, że nigdy nie Tym bardziej, że peerelowski ZLP był jak to naprawdę było zgładzonych w katyńskim lesie…” mieli dwóch matek”- podaje ks. Tade- organizacją zniewoloną podwójnie, bo bo tylko świt który wstawał usz Isakowicz – Zaleski „Przemilczane kontrolowaną nie tylko przez finansują- na kształt różowej pochodni Z kim się Marian Hemar utożsamiał? a następnie oficera Batalionów Chłop- ludobójstwo na Kresach”. cą go partię, ale też sterowaną i infiltro- mógłby wyjawić światu skich i Armii Krajowej, okrutny mord Kraków 2008 waną przez SB. Dyskusja o roli i praw- sekret ponurej zbrodni Łatwo na to pytanie odpowiedzieć frag- popełniony na nim przez rezunów z Wydawca: Małe Wydawnictwo. dziwej historii peerelowskiego ZLP mentem jego poematu: UPA szczegółowo omawia ks. Tadeusz wybuchnie jeszcze nie raz, bo otwierają bo tylko drzewa nad grobem Isakowicz – Zaleski w publikacji, o któ- Odnalazłem dwa utwory poety pomiesz- się wreszcie zamknięte niegdyś archi- stojące niby gromnice „…my jesteśmy z polskiej Florencji, rej niżej. czone w tomie poezji „Dlatego, że są” wa, wypływają nowe fakty”. Siedlec- mogłyby liści szelestem Miasta siedmiu pagórków fiesolskich wydawnictwa „Kamieniar” : ka sama zresztą deklaruje, że za swoją wyszumieć tę tajemnicę Z miasta muzyki, inteligencji Poeta został rozerwany końmi. misję uważa p r z y p o m i n a n i e, I najpiękniejszych kobiet polskich NA ŚMIERĆ POETY bo komunizm był również zacieraniem bo tylko ta ziemia milcząca Z miasta talentów ideałów „…Nikt nie wie, jak to dokładnie wy- śladów, n i e p a m i ę c i ą. kryjąca jenieckie ciała Temperamentów i błyskawic glądało i wielkiej doprawdy odwagi po- A kiedy go z wami nie będzie Obecnie ZLP jest kontynuacją reak- wyznać okrutną prawdę I teatru gwiazd i zapałów trzeba, żeby sobie to wyobrazić. W nocy Usypcie mu kurhan stepowy tywowanego w Lublinie w 1944 roku mogłaby gdyby umiała I tej „panoramy Racławic” - … z 10 na 11 lipca 1943 roku trzej młodzi Aby słyszał jak burzan pieśń gędzie I wiatr stepem przewala się płowy związku twórczego. Nie zadano sobie mężczyźni, pobici i okrwawieni zostali nawet trudu w zmianie statutu, który w tej nocy sprawiedliwość …my jesteśmy z miasta poezji przywiązani do koni za ręce i nogi. Ktoś Bo mu miesiąc wstający z limanów istocie nie reguluje niczego. Regulację zgładzono w katyńskim lesie Co się u nas rodziła na bruku krzyknął „wio”, albo „hej”, albo tylko Czy prószył kitajką czerwoną prawną ZLP przejęła ustawa „Prawo o bo która to już wiosna Jakby kamień się zmieniał strzelił batem. Konie ruszyły gwałtownie I klaskanie by słyszał bocianów stowarzyszeniach” z dnia 7 kwietnia bo która zima i jesień W natchnienie z miejsca. Wszystko trwało zaledwie kilka Gdy piórami lotnymi wiatr chłoną 1989 roku. A natchnienie wsiąkało w kamienie… minut. Jednym z tych przywiązanych był Zarząd Główny ZLP nie posiada żad- minęły od tego czasu Zygmunt Rumel polski poeta i żołnierz Niech tam orły dziobem pieśń skruszą nego autorytetu w środowisku osób pi- od owych chwil straszliwych …my jesteśmy z tej jedynej Troi Batalionów Chłopskich… A teorban piosenkę zakwili Bo o wolę on waszą i naszą szących, skoro nawet w ocenie Urzędu a sprawiedliwość milczy Z tej jedynej na cały świat Śpiewał zanim odpoczął w mogile Miasta Stołecznego Warszawy jest konie ma jej widać wśród żywych Którą kiedyś w potrzebie …Zygmunt Jan Rumel wychował się w munistycznym związkiem, w którym Hektor zdołał przed wrogiem obronić Krzemieńcu, w tym samym mieście co Niech tam zmierzch siniejąc rozgarną zasiadają prezes i i wszyscy wiceprezesi widać we wspólnym grobie A miał wtedy Juliusz Słowacki. Dziedzicząc po matce Błękit nieba najczystszy i skromny TW – SB / dane z lipca 2011 /. legła przeszyta kulami Piętnaście lat…” talent literacki, już jako młody chłopak Aby nocą wieczyście już czarną jak inni z kneblem w ustach zapowiadał się na dobrego poetę. Rumel Patrzył w wszechświat ponad nim ogromny Marian Hemar 29 kwietnia 1965 roku z zawiązanymi oczami „Barwy Kresów” mają swoje światło- pomimo wyboru drogi wojskowej napi- w Londynie napisał utwór poświęcony cienie. W tej metaforze poetyckiej ob- sał kilka utworów, w tym dramat "Rok BEZ TYTUŁU ludobójstwu w Katyniu: bo jeśli jej nie zabrała chody „70 ROCZNICY APOGEUM 1963" oraz wiersz "Dwie matki", mówią- „… tej nocy zgładzono wolność nie skryła katyńska gleba LUDOBÓJSTWA DOKONANEGO cy o dwóch ojczyznach, Polsce i Ukrainie. Zakukała kukułeczka zazula w katyńskim lesie gdy żywa czemu nie woła PRZEZ UKRAIŃSKICH SZOWI- Sprawy kresowe rozumiał jak mało kto” . Szarym świtem przez zielony liść zdradzieckim strzałem w czaszkę nie krzyczy o pomstę do nieba NISTÓW W LATACH 1939 – 1947” „Jarosław Iwaszkiewicz napisał, że Rumel Dzięcioł czarny przy korze zaturlał pokwitowano Wrzesień NABIERAJĄ ZNACZENIA SZCZE- był jednym z diamentów, którymi strze- Możesz iść możesz iść możesz iść czemu jeżeli istnieje GÓLNEGO, ZWAŻYWSZY, IŻ PA- lano do wroga. Wiersze Rumela są dziś związano do tyłu ręce nie wstrząśnie sumieniem świata TRONAMI OBCHODÓW OBRANI praktycznie niedostępne nigdzie, musimy Zakukała zazuleńka zakukała by w obecności kata czemu nie tropi nie ściga ZOSTALI ZYGMUNT JAN RUMEL I więc wierzyć Iwaszkiewiczowi. Zygmunt Wykukała z sinej chmury świt nie mogły się wznieść błagalnie nie sądzi nie karze kata WIKTOR POLISZCZUK. Rumel, urodził się w Krzemieńcu i tam Świt po niebie rozsypał róże białe do Boga i do świata chodził do szkoły. Jego ojciec był osad- Cyt poczekaj poczekaj cyt zdradzono sprawiedliwość Na stronach 39 – 40 dzisiejszego wynikiem wojskowym. Był bardzo zdolnym zakneblowano usta zdradziecko w katyńskim lesie dania Redakcja szczegółowo omawia uczniem i jego talent ujawnił się wcze- Zakukała zakukała donośniej by w tej katyńskiej nocy prawdę i wolność zgładzono sylwetki patronów z historycznym tłem śnie. Podczas spotkania matki Zygmunta z Nagarnęła z sinej chmury róż nie mogły wołać o litość pod enkawudowską osłoną wydarzeń obejmujących wskazany Leopoldem Staffem, ten miał powiedzieć: Tam pod lasem bujne żytko rośnie ni wezwać znikąd pomocy okres. niech pani strzeże tego chłopca, to będzie Przejdziesz miedzę miedzę wąską dziś jeno ptaki smutku wielki poeta. Nie został jednak Zygmunt wśród zbóż Rumel wielkim poetą. Jego nazwisko wy- mienia się rzadko, a wiersze poszły w za- Zakukała zakukała ciszej pomnienie. Nie mówi się o nim w szkole, Obok miedzy przysiadła na głóg ani na studiach. Pozostaje jedną z wielu Kroki słyszę kroki słyszę kroki słyszę tragicznych ofiar wojny. Licho nie śpi u rozstajnych dróg

Encyklopedie wymieniają dwa jego dzie- Zakukała zakukała mi znowu ła, o których wyżej – „Poemat o roku Przeszli znikli teraz idź prowadź Bóg 1963” i wiersz „Dwie matki”. Ten ostat- Kukułeczko zazuleńko bądź zdrowa ni utwór wpisuje się w długą tradycję Moja rzeka już jest tu chłodny Bug polskiej poezji zafascynowanej Ukrainą. „Dwie matki” to wiersz wyznanie, w któ- Cytowane wiersze pochodzą z tekstu rym poeta mówi o swoim przywiązaniu i „Zygmunt Jan Rumel” - „Lwowskie miłości do Polski i Ukrainy. W połączeniu Spotkania” – red. naczelna Bożena Ra- ze śmiercią autora wiersz ten może być falska. rozumiany, jako metafora rozstania się

/wejście na cm. w Katyniu

Strona 50 - Kresowy Serwis Informacyjny - 15 sierpnia 2011 BARWY KRESÓW- KULTURA - TRADYCJA Mazurskie Barwy Kresów Syberii w słonecznej Chakasji, gdzie r nasze Stowarzyszenie Zielone Dzieci . Zofia Wojciechowska żyją kolejne pokolenia Polaków- Sybe- ryjskich Mazurów. To kraj młodych lu- Program Pomost „Śladem Oj- dzi i ich współczesnych spraw a jednak ców- polskie dzieci z Syberii” to podróż Wybrzmiały ostatnie pieśni 17 Festi- tak bardzo polskich. Przez kilkanaście sentymentalna do kraju ojców, wędrów- walu Kultury Kresowej w Mrągowie. dni gościliśmy w Mrągowie polskie ka harcerskim szlakiem po Warmii i Echo spotkań z rodakami zawisło w dzieci i młodzież z Syberii. Przebyli Mazurach to także praca na rzecz utrwa- powietrzu. Stare drzewa nad mazurskim do nas długą drogę wynoszącą ponad 6 lenia wielokulturowych tradycji War- Czosem stoją zadumane nad losem tych tyś km, która trwała 5 dni. Wielu z nas mii i Mazur. W Mrągowie, urokliwym ludzi. Legendarna Jesiona zamieniona marzy o podróży koleją transsyberyjska mieście położonym nad jeziorem Czos w jesion wyciąga swe zielone ramiona a nasi Goście to prawdziwi potomko- dzieci razem z nami, z polskimi harce- obejmując swym sercem tych, którzy wie dawnych XIX wiecznych Mazurów. rzami z Białorusi przez zabawę uczyły ukochali tę ziemię bez możliwości jej Dzieci urodziły się w Chakasji, uczą się siebie nawzajem. Nauczył nas też posiadania. To najtrudniejsza miłość się w Abakanie, niektóre z nich miesz- odczuwania jakim pięknem jest Ojczy- świata. Tkwi w duszy i nie pozwala za- kają w mazurskich wsiach Znamienka zna obecnie często o tym zapominamy. pomnieć. Bywa też siłą i dumną rado- i Aleksandrowka. Nasi Rodacy z Sybe- ścią z tego co jest przedmiotem owego rii tęskną za rodzinnym krajem Ojców, Dzieciaki poznając Mrągowo i pięk- ukochania. który z tej odległości może wydawać ną mazurską przyrodę nabierały wiary Dziś chcielibyśmy opowiedzieć nad- się nieco mityczny. Polskie dzieci i mło- we własne siły by trwać na obczyźnie zwyczajną historię, która zdarzyła się dzież – nasi goście z Syberii w wieku w polskości. Pragniemy by w ich ser-

czuliśmy wszyscy dumę z tego, że na- szawski Nowy Świat z wszystkimi jego sze „Zielone Dzieciaki” z Syberii i ich zachwycającymi obiektami ale i pro- starsi koledzy z Białorusi tak wspaniale blemami. Na długo będziemy pamiętać zostali przyjęci przez Polskę. Mogliśmy historyczno- dziennikarskie warsztaty pokazać im pierwszy Warszawski Foto- w Muzeum Powstania Warszawskiego. plastikon , który istnieje od 1905 roku. Zielona noc na zamku w Pułtusku za- Tam specjalnie dla dzieci założono wy- chwyciła dzieci tajemniczością. Wspól- stawę obrazująca starą Warszawę. Zapa- nota Polska stała się faktem. Długo miętają zapach minionych dni i widok wszyscy nie mogliśmy zasnąć rozmy-

na mazurskiej ziem są w niej wszyst- od między 8 a 16 i 17 a 25 lat przy- cach narodziła się pewność o tym jak kie barwy polskich Kresów. Choć nasi jechały z wychowawczyniami, swymi bardzo są dla nas ważni. Wspólne dni bohaterowi mieszkają bardzo daleko to opiekunami na wakacje. Od wielu lat na wędrówek i podróży z polską harcer- pozostają wierni Polsce. Mają tam nową Mazurach realizujemy programy spo- ską piosenką unaoczniły jak ważne są Ojczyznę ale kultywują pamięć Ojców. łeczne jednym z nich jest Program „Po- takie spotkania. Maluchy z Syberii – Dalej niż dawne Kresy jest miejsce na most”, który opracowało naje sieni 2010 Marysia ma 8 lat a Wika troszkę więcej mają takie wzruszające spojrzenie, w ich oczach drgają radosne promyki gdy patrzą na cuda zielonych Mazur. Przez wszystkie dni pobytu dzieci zobaczyły w okularze Fotoplastikonu. Obraz zwy- ślając o audycji radiowej, którą nagrali- taką Polskę z jakiej możemy być dumni. kłych mieszkańców spacerujących uli- śmy w Studio Radio Wnet dla Programu Pokazaliśmy naszą Warszawę a w niej cami stolicy. Ludzi, których już nie ma Wschodniego. dzieciaki witały wspólnie z nami Polską ale pamięć o nich trwa na pożółkłych Prezydencję przebywając na specjalne fotografiach. Zapisany kadr w pamięci Rozmowy koleżeńskie i reakcyjne z zaproszenie Senatora Marka Konopki. ożył na nowo gdy u stóp wysokiej ka- Wojtkiem Jankowskim i dyrektorem Sejm i Senat w tych dniach był miej- mienicy zrobiliśmy własną pamiątkową Radia Wnet red. Krzysztofem Skowroń- scem nadzwyczajnych spotkań. Razem fotografię. Obejrzeliśmy z dziećmi war- skim zachęciły dzieciaki do pierwszych

Kresowy Serwis Informacyjny - 15 sierpnia 2011 - strona 51 BARWY KRESÓW- KULTURA - TRADYCJA

wspólnych prób dziennikarskich. Było tradycją kraju, w którym żyją obecnie dzieciaki zagrały w kręgle w fantastycz- wesoło i to uczucie radosnego ożywie- Podczas pobytu w Warszawie mieliśmy nym Klubie Hula Kula. Na wspólnych nia towarzyszyło nam przez cały czas zaszczyt uczestniczyć w mszy świętej grach dzieci spotkały się z niezwykłym każdego następnego dnia. Podniebne odprawionej w Sanktuarium Matki Bo- człowiekiem a jest nim p. Grzegorz śmy się pierwotną dzikością Mazur. nadzieję, że zechce nim pozostać na dłu- Ogrody Biblioteki Uniwersyteckiej skiej Nauczycielki Młodzieży na Sie- Onichimowski prezes Towarowej Gieł- Wąską drogą wśród przydrożnych alei żej… pokazała nam pani Barbara Siedlicka, kierkach. Poświeciliśmy Dęby Pamięci. dy Energii, który zechciał pochylić się mazurskich drzew dotarliśmy do Łężan Na wszystkie opowieści z tej niezwykłej która jako ogrodnik uniwersytecki po- Na Mazurach posadzimy Dąb Pamięci nad naszymi Rodakami z Syberii i po a tam czekała na nas zielona i prawdzi- wizyty zapraszam do RADIO WNET dzieliła się własną pasją umiłowania o. Józefa Jońca – pijara i wielkiego pa- zapoznaniu się z projektem wspomóc wa niespodzianka. Pałacyk a w nimi www.radiownet.pl/radio/zielone-dzie- przyrody. Wielka uniwersytecka książ- trioty, wychowawcę młodzieży, twórcę „ cały program obejmując też przyjaźnią najprawdziwszy uniwersytecki wykład ciaki/ nica otworzyła przed nami swoje drzwi. Parafiady”, autora programu Katyńskie polskich harcerzy z Białorusi. Dzięki naukowca w wykonaniu prof. Stanisła- Pragniemy by Rodacy na Syberii i Jako jedyni tego dnia czytelnicy obej- Dęby Pamięci- adresowanego do dzieci niemu mogliśmy zrobić tak wiele. Po- wa Czachorowskiego. Opiekun pałacy- w innych częściach świata wiedzieli jak rzeliśmy jej wielkie skarby. i młodzieży. Przed ołtarzem dzieci z wy- mocna dłoń jest niezwykle ważna w ku Pan Tomasz Derdoń oprowadził nas często myślimy o nich. Tak wiele się od życiu każdego człowieka. Pomogli nam po zabytkowych salach a w bibliotece z nich uczymy – jak silnie kochamy naszą harcerze z Mrągowa ZHP Hufiec Mrą- rąk prof. Stanisława Czachorowskiego z rodzinną ziemię… Pamiętajmy,że cho- gowo Chorągiew Warmińsko- Mazur- Uniwersytetu Warmińsko- Mazurskiego dząc po niej warto spojrzeć na otacza- ska a im pomogli organizując koncert dzieciaki otrzymały specjalne dyplomy jącą nas rzeczywistość oczyma tych, charytatywny na rzecz dzieci z Syberii Honorowego Zielonego Dzieciaka. którzy ją kochają bez możliwości posia- harcerze z Legionowa. Wizyta polskich dzieci i młodzieży z dania. Syberii dobiegła końca, wiele miłych Kim jesteśmy? organizacją pozarządo- Wielkim przeżyciem była dla nas wizyta na Powązkach. Druh Stefan Romanow- ski opowiedział nam o bohaterach wal- czącej Warszawy i Szarych Szeregach. Dzieci zwiedziły na Mazurach Świętą Lipkę, farmę jeleniowatych w Kosewie Górnym, pływały (niektóre pierwszy raz w życiu) kajakami po jeziorze Czos i rzece Dajnie, grały w koszykówkę i zdo- bywały sprawności w grach harcerskich. Warmia ugościła nas znakomicie. Na zamku w Olsztynie w Muzeum Warmii i Mazur przywiali nas włodarze miasta. Dr. Sergiusz Leończyk prezes organi- chowawcami porosiły o dar pamięci od Pani Halina Ciunel Wiceprzewodniczą- zacji polonijnej ”Polonia” w imieniu Ojczyzny. W grudniu w Sanktuarium ca Rady Miasta Olsztyna obdarowała wszystkich tam działających Polaków na mszy z Pasterką zostanie odprawio- dzieci prezentami oraz podzieliła się przekazał cenne książki opowiadające na specjalna modlitwa „ opłatkowa” łą- piękną historią rodzinną. Sentymenty w o Polakach na Syberii. Staną wkrótce cząca w ten czas Bożej Łaski wszystkie nas ożywają gdy spotykamy się z Polską na półkach BUW. Kulturalno-Narodo- serca polskie Rodaków przebywających taką patriotyczną bowiem taką te dzie- wa Organizacja Społeczna „Polonia” w najdalszych zakątkach świta. W te ci mają w sobie. Na zamku dzieciaki Republiki Chakasji zrzesza wielu mło- święta zasypani śniegiem będziemy o strzelały z łuku, odbyły historyczne dych Polaków. Działają tam trzy zespo- nich myśleć. warsztaty i wybiły historyczną monetę chwil mamy nadzieję jeszcze przed wą działającą na rzecz rozwijania ły taneczne Syberyjski Krakowiaczek i na pamiątkę ale też zajrzały do Obser- nami. Wspólnie z zespołem Syberyjski współpracy i kontaktów międzypokole- jego starszy brat Syberyjski Krakowiak, Program Pomost to wspólna wyprawa watorium Astronomicznego, spogląda- Krakowiak i dziecięcą grupą Syberyjski niowych oraz międzynarodowych, zespół śpiewaczy Czerwone Jagody. przez Polskę ale też i zabawa. Kola, ły na ziemię z kosmosu w Planetarium Krakowiaczek przeżyliśmy 17 Festiwal zwłaszcza w środowiskach młodzieżo- Społecznicy na Syberii krzewią polską Stanisław, Jan, Artiom, Anton i Ania… Olsztyna. Kultury Kresowej w Mrągowie, które wych, wspierania edukacji pozaszkolnej kulturę łącząc ją przepięknie z chakaską cała grupa trzydziesto osobowa- nasze Mijając granicę Warmii zachwycali- dzięki naszym rodakom z Kresów było młodzieży a także rozwoju wolontaria- jak zaczarowane. Nad jeziorem Czos tu. echem po wodzie niosły się polskie Aktywnie wspieramy proces integracji pieśni. Wspólnie tuż przed galowym europejskiej, promujemy region koncertem 17 Festiwalu Kultury KRE- Warmii i Mazur jako miejsce spotkań SOWEJ do późnej nocy wyplataliśmy różnych kultur, narodów i religii, ważny mazurskie wianki kłaniając się Matce jest dla nas mrągowski Festiwal Kultury Boskiej Zielnej. Niech ma w opiece ich Kresowej. Szczególnie działamy na drogę …aż do Polesia i Wilna aż po kres rzecz wspierania i umacniania wartości horyzontu prosto do Abakanu w Chaka- demokracji, praw człowieka oraz poro- sji. W tym roku w Programie Pomost zumienia narodów i kultur ponad grani- wzięło udział 65 Polaków mieszkają- cami. cych na Syberii Nie liczą się dla nas odległości Obecnie kontynuujemy dalszą współ- staramy się pokonać je sercem… pracę z Rodakami z Syberii. Nagry- Stowarzyszenie "Zielone Dzieci" czeka wamy programy oraz audycje z dzien- na kontakt z Państwem nikarzami i naukowcami polskiego Email: [email protected] pochodzenia mieszkającymi na Syberii [email protected] w Abakanie. W ramach Programu Po- www.zielonedzieciaki.ffp.org.pl most będziemy utrwalać wspólne polskie dziedzictwo Warmii i Mazur. Po- Stowarzyszenie Zielone Dzieci, lacy na Syberii skupieni w organizacji BS 29 8848 0008 0000 5034 1000 0001 „ Polonia” integrują wiele środowisk. Zofia Wojciechowska, prezes Stowarzy- Działają tam młodzi i prężni Polacy. szenia Zielone Dzieci. Jednym z nich jest dziewiętnastoletni sybirak Dymitr Władymirow, Redaktor Radia Wnet który został wolontariuszem naszego Stowarzyszenia Zielone Dzieci. Mamy /Foto: Zofia Wojciechowska Strona 52 - Kresowy Serwis Informacyjny - 15 sierpnia 2011 BARWY KRESÓW- KULTURA - TRADYCJA Kresowa Kuchnia TROŚCIANIECKIE PIEROGI MARIA WODECKA z d. SĄSIADEK, ALINA MAŁYSZKO roztopionym masłem. Tradycyjna kuchnia trościaniecka Przepis na smakowite pierogi z „wisz- jest prosta i smaczna, a tamtejsze go- niami” wygląda tak: do jednego pieroga spodynie to doskonałe kucharki. Jedna wkładać po 4 wiśnie z pestkami. Poda- z najbardziej charakterystycznych po- wać troszkę przestudzone, z masłem i traw to rzecz jasna pierogi, które w Tro- cukrem lub gęstą kwaśną śmietaną. ściańcu gotowano w niedzielę. Mięsa podawano tylko od święta. Po wojnie, Z kolei drożdżowe pierogi z owocami na zachodzie, pierogi były z początku wykonuje się w następujący sposób: przedmiotem kpin tutejszych mieszkań- na ciasto wziąć 0,5 litra mleka, 5 dag ców, do czasu kiedy i oni przekonali się, drożdży, trochę cukru i mąki; wszystko że pierogi to nie lada przysmak. Można razem połączyć, zostawić do wyrośnię- je nadziewać różnego rodzaju farszem, cia. Do zaczynu, gdy wyrośnie, dodać ale ciasto zawsze jest takie samo. tyle mąki ile weźmie, żeby ciasto było luźnawe. Posolić do smaku i dodać 0,5 Jego składniki to: szklanki oleju. Jak ciasto wyrośnie for- - 0,5 litra mleka mować bułeczki, nadziewać wiśniami, - 1 duże jajko czereśniami, połówkami śliwek lub - 2 łyżki oleju, sól pokrojonymi jabłkami. Jak podrosną - mąki tyle, ile weźmie mleko. wkładać do piekarnika, piec na złoty Ciasto nie może być zbyt twarde, musi kolor. Przed włożeniem do pieca można dać się z niego robić kulki, które później posmarować „rozkłóconym” jajkiem. rozpłaszcza się w palcach na okrągłe Smakują bardzo dobrze z kawą zbożo- placuszki w które nakłada się farsz. Ta wą i mlekiem. proporcja wystarcza na około 54 piero- ______gi. Trzeba zaznaczyć, że pierogi każdej gospodyni bywają innej wielkości. Po- TROŚCIANIECKIE czątkująca gospodyni będzie robić pierogi różnej wielkości, dopóki nie nabie- KASZE I ZUPY rze wprawy. Wtedy każdy pieróg będzie wychodzić równy, taki jak pozostałe. Na śniadanie w Trościańcu nikt nie ro- bił kanapek, jadało się kasze różnego Farsz może być rozmaity, ale najczę- rodzaju np. gryczaną kaszę na mleku ściej nadziewano je kartoflami z serem, lub jaglaną czy kukurydzianą, które w proporcji 2:1. Sposób przyrządzenia były bardzo lubiane przez dzieci. Tak jest następujący: ziemniaki ugotować, samo gotowało się na śniadanie kaszę pamiętając o tym, że nie wychodzą pie- jęczmienną, czy kluski na mleku tzw. rogi z młodych kartofli, bo te nie dają się „skubane” lub zacierki, albo „kluski na dobrze podusić. Wodę należy odlać, gar- kartoflach” czyli po prostu „ciasto na nek postawić na chwilę na małym ogniu barabojach”. żeby odparowała wilgoć. Następnie dokładnie podusić ziemniaki i zostawić „Ciasto na barabojach” przyrządza się do wystygnięcia. Dobrze odciśnięty ser następująco: 3-4 kartofelki pokrojone w rozkruszyć, wymieszać z wystudzonymi kostkę ugotować na wodzie, ugotowane kartoflami i posolić do smaku. Następ- roztrzepać drewnianą kołokuszką czyli nie formować pierogi i partiami wrzu- rodzajem firlejka. Potem dodać mleko; cać na wrzątek, do którego można dodać na gotujące się mleko rzucać kluski parę kropel oleju, żeby pierogi po wyję- skubane, zagotować, posolić do smaku. ciu się nie sklejały. Zamieszać delikat- Inna wersja - bez mleka. Wtedy okra- nie i poczekać, aż wypłyną na wierzch. szało się cebulką zeszkloną na jakimś Gotować należy około 3 minuty, wyj- tłuszczu. mować na durszlak, podawać z masłem, skwarkami lub kwaśną śmietaną. Przepis na kluski skubane (porcja na pięć osób) wygląda tak: 1 jajko, szklan- /Na zdjęciu autorka wspomnień przy kuchennym stole i prawdziwe, trościanieckie pierogi Jak się komuś w Trościańcu dobrze poka mleka. Mąki tyle żeby ciasto nie było dziecka. Kaszę natomiast każda gospo- sposób: 2-3 łyżki żytniej mąki zalewano lub na kolację. wodziło to mówiono, że „u niego piero- za twarde. Zagotować dwa litry mleka, dyni miała w domu w workach, do tego przegotowaną wystudzoną wodą, doda- Robiono także polewkę z kwaśnego gi w smalcu pływają”. Dzieciom w trak- w tym czasie z ciasta uformować cien- beczkę kiszonej kapusty i kiszonych wano kawałek kwaśnego ciasta, i zosta- mleka lub z serwatki. Należało najpierw cie lepienia pierogów dostawały się tzw. kie placki; skubać palcami kawałeczki i ogórków drugą beczkę. Kiszono także wiano na dwie doby w ciepłym miejscu. zagotować 1,5 litra słodkiego mleka, „katulki” czyli uformowane z farszu ku- rzucać na wrzące mleko. Chwilę zagoto- buraki na barszcz. zrobić zaklepkę z 3 łyżek mąki, można leczki ziemniaczano-serowe, przedsmak wać, posolić do smaku. Nie słodzić, bo Wiosną gotowano barszcz z botwinką: dodać 1 jajo, przeważnie zimą. Na gotu- pierogowej uczty. Wystudzone pierogi traci smak. Zakwas na barszcz przyrządzano tak: młode buraczki z botwinką oczyścić, jące się mleko trzeba było wlać zaklep- można odsmażać na drugi dzień lub należało oczyścić buraki, pokroić w ka- opłukać czysto, wtenczas pokroić ład- kę, zagotować. Wtedy należało dolewać na kolację, na tłuszczu, aż będą miały Do zacierki potrzebne 1 jajko, ¾ szklan- wałki, wrzucić do garnka. W Trościańcu nie, tak jak kapustę, ugotować. Dodać świeże roztrzepane kwaśne mleko lub chrupiącą skórkę. Zimne podawano do ki mleka, mąki tyle, żeby ciasto było kiszono buraki w dużych garnkach gli- pęczek szczypiorku i młodego koperku, świeżą dobrą serwatkę (ok.1,5 litra) cały gorącego barszczu lub do kapuśniaku z twarde i dawało się ścierać. Dwa litry nianych, w których mieściły się około posolić do smaku. Łyżkę mąki połączyć czas mieszając, nie gotować. Doprawić kwaśnej kapusty. mleka zagotować, zrobione zacierki rzu- trzy wiadra wody. Zalewano przegoto- z kwaśną śmietaną, osolić, wlać do go- solą i cukrem. Podawano na śniadanie cać na wrzące mleko, zamieszać, chwilę waną, wystudzoną wodą i pozostawiano tującej zupy, zamieszać, odstawić. lub na wieczerzę z chlebem lub z ziem- Z kolei farsz z kiszonej kapusty do pogotować, osolić do smaku. do ukiszenia. Po około trz ech tygo- niakami duszonymi ze skwarkami. pierogów robi się tak: kapustę należy dniach, jak barszcz zaczynał się robić Często jadano bób, jak był sezon to co- wypłukać, żeby nie była za kwaśna. Kasze pieczono też na obiad, w spe- gęsty, posypywano po wierzchu ziarnem dziennie,. Gotowano go na sypko, poda- Latem gotowano zupę ze świeżej ka- Ugotować, odcisnąć z nadmiaru wody, cjalnych garnkach spiżowych, ale też w jęczmienia. Po kilku dniach jęczmień wano do barszczu. pusty. Potrzebne były: 3 średnie mar- drobno posiekać. W tym czasie na ole- polonikach. Obiad gospodynie przyrzą- kiełkował i uzyskiwano „ekologiczną chewki, 2 pietruszki, średnia cebulka, 5 ju usmażyć na złoty kolor pokrojoną w dzały z rana, pozwalały na to specjalnie przykrywkę”. Żeby ugotować barszcz Jeżeli na obiad planowano kartofle do średnich kartofli, pół średniej główeczki kosteczkę cebulkę, połączyć z kapustą, skonstruowane piece kuchenne które krojono buraki w łazanki, gotowano w barszczu lub kapuśniaku, wówczas ob- kapusty, około 3 l. wody. doprawić do smaku solą, szczyptą cukru utrzymywały ciepłe potrawy do połu- wodzie z dodatkiem soli, kawałkiem rane lub w mundurkach wkładano do i mielonym pieprzem. Farsz musi być dniowego posiłku. Kobiety natomiast słoniny lub sadła. Do smaku zakwasza- żeliwnego garnka, który bez przykrywki Ziemniaki należało pokroić w kostkę, pikantny. Można dodać suszone grzyby, zajmowały się przez całe zimowe dni no sokiem z garnka. Na koniec wrzu- odwracano do góry dnem, stawiano na marchewkę i pietruszkę w talarki, ce- uprzednio ugotowane, odciśnięte i drob- przędzeniem lnu, konopi, wełny a w po- cano cebulę, czosnek, pieprz, robiono płycie kuchennej…i zamykano drzwicz- bulę w kosteczkę. Wszystko wrzucić no pokrojone. Najsmaczniejsze są pie- zostałe pory roku pracowały w polu. zaklepkę ze śmietany i mąki. Nie było ki. do zimnej wody, podgotować. Dodać rogi polane cebulką usmażoną na złoty mielonego pieprzu, wiec kilka ziaren poszatkowaną kapustę, razem gotować kolor na oleju lub ze skwarkami. Najpierw kaszę gotowano z wodą, do- wrzucano do makotry, rozcierano mako- W efekcie uzyskiwano na wierzchu do miękkości. Posolić do smaku, można dając szczyptę soli. Jak woda wsiąkła w chonem, po czym wrzucano do makotry garnka (który w trakcie pieczenia stawał dodać pieprzu. Okrasić masłem, smal- Natomiast farsz z sera przyrządza się w kaszę, to gospodyni przewracała garnek surową pokrojoną w kostkę dużą cebu- się jego spodem) chrupiącą, rumianą, cem lub ćwiartką dobrej śmietany. sposób następujący: do góry dnem i stawiała na piecu lub w lę, 3 ząbki czosnku, razem rozcierano. aromatyczną skórkę, a reszta ziemnia- ______0,5 kg dobrze odciśniętego, suchego piekarniku zwanym „braturą”. Tam ka- Potem dodawano wyjęty z zupy ugoto- ków miała niepowtarzalny smak będący sera, 2 całe jajka „rozkłócić” widelcem, sza „dochodziła” i w obiad była ciepła wany tłuszczyk, rozcierano wszystko na esencją smaku ziemniaka, bo przyrzą- wymieszać razem, posolić do smaku. i bardzo smaczna. Jadło się ją ze skwar- miazgę, następnie po trochu łączono z dzane były bez wody, i bez soli. TROŚCIANIECKI CHLEB Podawać z roztopionym masłem. We- kami lub masłem, popijało słodkim lub mąką i śmietaną, nadal ucierając. Całość dług sposobu trościanieckiego nie poda- kwaśnym mlekiem. Czasami na obiad wylewano na gorący barszcz, mieszano, Postną potrawą była kwasza. Przepis na I SER wano ich na słodko! była kasza jaglana lub kukurydziana doprowadzano do wrzenia i natychmiast nią wygląda tak: z ukiszonego żuru zlać gotowana na gęsto z mlekiem, cukrem, odstawiano. Aromat wypełniał cały wodę, zagotować. W tym czasie wymie- Ser Do pierogów robi się też farsz z kaszy masłem i cynamonem. Ryż był rzadko- dom. Barszcz ze słodkich buraków go- szać ukiszoną żytnią mąkę z 2 łyżkami gryczanej i sera (2:1). Kaszę należy ścią. Chodziło się po niego do sklepu do towano podobnie, kwaszono żurkiem. mąki pszennej, 2 łyżkami mąki grycza- Ser smażony kucharki z Trościańca do ugotować na sypko, wymieszać z roz- Jadamka Górskiego, który miał sklep na Czasami gotowano z kapustą lub doda- nej i zimną wodą. Wlać wszystko na go- tej pory robią tak: trzeba rozkruszyć kruszonym serem, posolić do smaku. „polskim boku” lub do „kooperatywy”, wano gotowaną fasolę. tujący się kwas. Doprowadzić do wrze- suchy biały ser na duży talerz, schować Można dodać roztrzepane jajko, wtedy która należała do Ukraińców. Ryż był nia, doprawić solą i cukrem. Smak ma przed muchami (można zawiązać czy- farsz nie rozsypuje się. Podawać polane sypany w papierowe tutki. Kupowano Zakwas na żur robiono w następujący być słodko-kwaśny. Potrawa wybitnie stym kawałkiem płótna). Od czasu do go na wesela, święta lub dla chorego postna, podawana z chlebem na obiad Kresowy Serwis Informacyjny - 15 sierpnia 2011 - strona 53 BARWY KRESÓW- KULTURA - TRADYCJA czasu zamieszać, pozostawić na trzy dni spodyni wykładała na blachę i tu znowu jak jest chłodno lub krócej kiedy ciepło. ciasto podrastało. Kiedy wyrosło, wkła- Ser ma „skożuszeć” czyli zgliwieć, zro- dała do nagrzanego piekarnika na 1,5-2 bić się żółto-szklisty. Wówczas włożyć godziny. rondelek do większego garnka z gotują- cą wodą, roztopić w nim trochę masła, W Trościańcu robiono okrągłe, ładne dodać zgliwiały ser. Podgrzewać aż się bochny. Do wyrośnięcia kładziono na zrobi jednolita masa. Posolić do smaku, koszyczkach plecionych ze słomy. Po można dodać kminku. Po wystudzeniu wyrośnięciu chleb przekładano na posy- podawać do chleba. paną mąką łopatę i wsuwano do pieca. W lecie wkładano pod spód liście kapu- Na zimę solono ser. Trzeba było nazbie- sty i z nimi wkładano do „pieknego pie- rać ser z 2-3 dni, odgrzać i nie odlewać, ca”. Zanim włożono chleb trzeba było w tylko trzymać w serwatce. Jak się uzbie- piecu dobrze napalić. Palono drewnem. rało odpowiednią ilość wtenczas się od- Piec był gotowy wtedy, gdy jego ściany cedzało przez kawałek lnianego płótna, w środku zrobiły się najpierw czarne od kładło na desce, przyciskało drugą de- sadzy, a potem białe. Wtedy żar z pieca ską obciążoną kamieniem żeby odpły- przesuwano kociubą czyli specjalnym nęła serwatka i ser zrobił się suchy. Tak narzędziem w stronę drzwiczek, a chleb pozostawał przez noc. Na drugi dzień wkładano do wnętrza. Na raz mieściło rozkruszało się go w misce, mieszało się 9 bochenków. Wyjmowano chleb ło- z solą do smaku. Następnie ubijało się patą i kładziono gorące bochny na spe- w beczułce zwanej dziżką, o pojemno- cjalnej drewnianej ławce. Dla uzyskania ści 2 wiader. Na każdą warstwę kładło błyszczącej skórki przemywano gorą- się rozpłaszczoną osełkę masła, przy- cy wierzch zimną wodą. Jak wystygły, krywało następną warstwą sera i tak do wynoszono je do komory, gdzie prze- pełna. Przykrywało się lnianym płótnem chowywano w specjalnej skrzyni. Jak i krążkami z drewna obciążanymi ka- pieczono chleb, to pachniało w całym myczkiem odpowiedniej wielkości. Ser domu i także w obejściu. Jeśli którejś zaczynało się robić pod koniec lata, kie- gospodyni zabrakło chleba to szła do dy minęły upały i robiło się do późnej sąsiadki pożyczyć zanim upiekła wła- jesieni. Było to jedzenie na całą zimę. sny. Chleb każdej gospodyni miał inny /żarna Kuby, Bzowica (Kadr z filmu, fot. Rajmund Śliwa) Dziżka stała w nie ogrzewanej komo- smak. Jedzono go dopóki się nie skoń- rze, często ser zamarzał. Nabierało się czył. Cały czas był smaczny nawet gdy piekła Kubycha, tak się na nią mówiło. I ta mąka miała kolor zielony. I to nie dłużyć i przewiercić w nim otwór, więc skrobiąc metalową łyżką ser razem z był czerstwy. Ona piekła chleb i oddawała ten chleb było użyte do pieczenia, tylko ugotowa- wykorzystywano to, co jest w drzewie. masłem, podawano z makaronem oczy- świeży. Później piekł Mikołaj, on też no z tego tak zwane ciasto zacierkowe. Tam w wiśni jest dość miękki rdzeń, i wiście własnej roboty, nadziewano nim Wspomnienia Wigilii w Trościańcu oddawał, i tak dalej i zawsze był ten W mleku białym - bo jeszcze mleko ten rdzeń tam jakimś drutem czy czymś pierogi lub jedzono na wieczerzę z kar- chleb świeży. Więc babcia sama piekła było - to ta zacierka miała zielony ko- podobnym wydłubywano i odcinano do toflami. Na wieczerzę w wigilię Bożego Na- co dwa tygodnie, ale chleb świeży miała lor. Ponieważ to zboże było niedojrzałe. odgałęzienia. Te fajki były dość śmiesz- rodzenia obowiązkowo dzielono się zawsze. Tak sobie ludzie radzili. Nie ma w tej chwili takiego pożywienia, ne, bo nie były jak np. w tej chwili Chleb opłatkiem z miodem. Do tradycyjnych żeby miało ten kolor, więc to trudno „walatówki”, pięknie rzeźbione. Tylko potraw należały pierogi z kapustą, go- Do chleba nic się nie dodawało, za wy- nawet opisać. I w ten sposób ludzie się proste takie, jak można było z drzewa łąbki z kaszy gryczanej zawijane w li- jątkiem rozczynu, czyli z poprzednie- ratowali i żywili. zrobić. Cybuchy oni tam czymś sobie Chleb pieczono z mąki żytniej. Niektó- ście zdjęte z ukiszonej w całości główki go pieczenia kawałek ciasta, zakażony ______wypalali. I były dość małe, tam nie we- rzy dodawali mąkę pszenną lub kuku- kapusty, kapusta z grochem, śledzie ze bakteriami. Urabiało się ciasto na chleb, szło dużo tytoniu. rydzianą. Żeby otrzymać dwie blachy śmietaną, kluski z makiem i kompot z dodawało tego rozczynu i nakrywało, potrzebne jest: TYTOŃ suszonych owoców. Na deser oczywi- żeby rósł w ciepłym. Potem wkładało Oprócz palących fajkę byli też palą- - 6 szklanek wody się ten chleb do plecionek i tam dalej cy skręty z gazet. Tu trzeba było mieć ście jedzono kutię, która szczególnie W czasie okupacji były obowiązkowe - kwaśne ciasto, które każda gospodyni rósł w tych koszykach. A jak urósł - do trochę daru do takich czynności ma- smakowała po powrocie z pasterki. Z kontraktacje. Uprawiać tytoń mógł każ- przechowywała od poprzedniego wy- pieca. Tamten chleb miał zupełnie inny nualnych. Były także bibułki jeszcze ciast przygotowywano pierniczki wy- dy i chętnie to robiono, ponieważ lepiej pieku, ok. 25 dag. zapach, dzisiejszy już nie ma tego zapa- sprzed wojny, tak zwane „gilzy”. To był duszane szklanką w księżyce lub pół- się opłacało sadzić i uprawiać tytoń, jak Można je przygotować samemu: na 2 chu chleba. Teraz ludzie robią na chlebie papierowy ustnik, troszeczkę grubszy, z księżyce, amoniaczki, pampuszki czyli siać jakąś hreczkę czy inną rzecz, gdyż dni przed pieczeniem chleba wziąć 0,25 interes, a nie robią przyjemności. kartonu, a resztę gilzy stanowiła bibułka drożdżowe bułeczki nadziewane serem tego nikt nie brał a tytoń brali bardzo l wody, pół łyżki cukru, deko drożdży, na tytoń. Były takie specjalne blaszane albo makiem. Pieczono też na specjal- chętnie. Ale to trzeba było suszyć, sor- dosypać żytniej mąki tyle, żeby było Ostatni raz jadłem taki chleb w latach maszynki. Nakładało się do tego tyto- nej blasze kołacz, na wierzchu ozdabia- tować. Ponieważ domy miały taką bar- gęstawe. Zostawić w pokojowej tempe- 60-tych w Bieszczadach. Spotkałem się niu, na tą maszynkę nakładało się gilzę i ny plecionym warkoczem z ciasta. W dzo wydłużoną strzechę, żeby po prostu raturze. tam z Katarzyną Drozd, też pochodzą- od strony ustnika gilzy w maszynce był pierwszy dzień Świąt Bożego Narodze- chronić ściany, to właśnie te strzechy - 5 dag drożdży, łyżka cukru cą z Bzowicy. I tak w rozmowie, ja jej taki tłok, podobny do pompki od rowe- nia rodzice dziecka ochrzczonego w mi- wykorzystywano na suszenie tytoniu. - ok. 2 kg mąki żytniej przypomniałem, że jadłem u babci w ru. I ten tytoń się przepychało do miej- nionym roku zanosili kołacz do kumo- Pod każdym domem były porozciągane - 1,5 łyżki soli Bzowicy chleb pieczony na liściach z sca gdzie była bibułka. trów, czyli do chrzestnego i chrzestnej. sznury i na nich wisiały liście. Jak oni kapusty. I ten chleb od spodu miał odbi- ______to nabijali? Igłą. Liść tytoniu ma taki Chleb rozczyniano w dzieży z drewna ty dokładnie liść kapusty, po wyschnię- Wspominała i przepisy podała MARIA główny nerw, „korzonek”, i przez niego dębowego. Rano gospodyni jak wsta- ciu ten liść się zdrapywało. A ona wtedy WODECKA z d. SĄSIADEK, przewlekano sznurek igłą. Dość cienki PIES i MASŁO ła to robiła rozczyn na chleb. Drożdże, mówi, to przyjedź do mnie, ja ci taki opracowała ALINA MAŁYSZKO sznurek, tak zwany szpagat, najczęściej cukier, kwaśne ciasto rozrobiła w całej chleb upiekę. objętości wody, następnie dodała ok. 1 własnej roboty. Wujek Mikołaj Dajczak miał psa, który Podziękowania dla Zofii Ziętek z d. Są- ______kg mąki i pozostawiła do wyrośnięcia przynosił mu do domu masło. A skąd się siadek i Stanisławy Wojtyna z d. Półto- aż do południa. Wtedy wsypała resztę Te liście tytoniu do suszenia wyrywało to masło brało? Ludzie na wschodzie rak za konsultację, a dla Stanisława Ma- mąki, posoliła, zamisiła, po wierzchu się stopniowo, nie wszystkie naraz. Jak nie mieli lodówek. Gromadzili sobie ser łyszko za życzliwe wsparcie. ZIELONA MĄKA delikatnie oprószyła mąką i zostawiła urósł, to się go wyrywało, a reszta dalej w beczkach i kisili go i wykorzystywa- Cały materiał pochodzi z partnerskiej rosła. To były dość duże liście, czasem li ten ser do magazynowania masła w do wyrośnięcia. Ciasto było wyrośnięte W czasie okupacji niemieckiej nie było strony /www.olejow.pl wielkości nawet łopianu, to już zależało środku. To były beczki o średnicy gdzieś jak podwajało swą objętość a po wierz- już zboża. To znaczy, zboże było zasiane od gatunku. Tu dokładnie nie wiem, czy 40 cm, wysokość też 40. Te beczułki chu było widać pęknięcia. Wtenczas go- i rosło, ale nie było zboża na chleb. Bo przypadkiem ci plantatorzy tytoniu nie górą się zwężały, jak stożki. No i tam, na wojsko potrzebowało żywności i zabie- sortowali od razu i wycinali ten rdzeń samym środku tej beczułki, było zagrze- rali wszystko. To był okres przed żniwa- środkowy, i to było jako odpad, a liście bywane właśnie to masło. Zawinięte w mi (lato 1943 roku) i był okropny głód. prasowali w paczki, a więc te końcówki jakąś szmatkę lnianą leżało w tym serze, Epizody bzowickie by wyrzucano. W każdym razie u Ro- przysypane. I to była taka lodówka, i Więc my z ciotką Stefą wychodziliśmy sjan był na pewno osobny gatunek ty- one utrzymywało świeżość dość długo. w pole i szukaliśmy kłosów takich naj- toniu do palenia z tych końcówek, to się bardziej dojrzałych, wyrośniętych. Te nazywało „krupczatka” czy „krupka”. A wujka Mikoły pies nie był na uwięzi, kłosy zrywało się ręcznie, jeszcze nie biegał luzem. To był taki średniej wiel- z czasów II wojny dojrzałe, a potem suszyło się je na ja- Do przechowywania tytoniu służył tak kości kundel. I nie wiem, skąd się tego kieś płachcie czy werecie, jak to się tam zwany „kapszuk”. A z czego to robiono? nauczył. Tam domy nie były zamykane, tylko wtenczas, kiedy się piekło chleb. mówiło - i ręcznie wykruszało się te zia- Otóż przy zabijaniu wieprza wyciągano a przeważnie te beczki stały w koryta- Remigiusz Paduch. A piekło się raz w tygodniu / raz na dwa renka. tygodnie. Upiekli takie bochny, jak pół z niego surowy pęcherz, napełniano po- rzach. I on wchodził do korytarza, ta wietrzem i zawiązywano i w tej postaci beczka stała tam przykryta jakąś szma- Wspomnienia Henryka Śliwy (r. 1934) tego stołu. I właśnie u Kuby były żarna ręczne. Po- balonu suszyło się go. Po wyschnię- tą, więc tą szmatę wygrzebał, a masło ze Stargardu Szczecińskiego, z urodze- nieważ ciotka Stefa nie mogła tego sama ciu, ponieważ był jeszcze dość sztyw- zabrał i przynosił do wujka na podwó- nia Lwowianina, który w czasie wojny Na wsi był tylko swojej roboty chleb, tego uciągnąć, to mnie brała do pomocy. ny, trzeba go było jakoś tam wyrobić. rze. Nie jadł tego masła, tylko przynosił. w latach 1942-1944 mieszkał w Bzowi- nie było piekarń. Okrągłe, płaskie bo- Ja tam stałem na jakimś stołku, bo nie I kiedy już zrobił się miękki, używano Od jednego gospodarza, od drugiego, cy w domu swojego dziadka Jana Daj- chenki, średnicy takiej małej miednicy. mogłem sięgnąć do tych żaren, bo dość go właśnie jako worka na tytoń. To był od trzeciego... Nieraz rano, jak wujek czaka - Halaburdy, nagrane na dyktafon Brało się to stąd, że wyrastał w takich wysoko było do uchwytu. To był ka- zwyczaj, wszyscy tak robili. Tam na wstał, to widział parę tych maseł i nie w marcu 2007 roku, spisał Remigiusz koszykach, plecionkach ze słomy. To mień okrągły, w którym były dwie dziu- wschodzie każdy mężczyzna - bo ko- wiedział, komu to oddawać później. Ale Paduch. jeszcze powiem ciekawego, że tam nie ry. Jedna na środku do sypania zboża, a biety nie paliły - nosił przy sobie taki pewnie właściciele wszystko poznawali, znano pojęcia czerstwego chleba. On druga do włożenia kija. I kij był u góry „kapszuk”. tam nie było tajemnic w tej wsi. CHLEB miał czasem dwa tygodnie od upiecze- mocowany, w ten sposób, że mógł robić nia do zjedzenia ostatniej kromki. na dole obroty. No i we dwie osoby się Co tam palono? W czasie wojny na Co jeszcze? Garnki, w których się trzy- Tam nie było pieców do ogrzewania w trzymało za ten kij i kamieniem trzeba Jak to wyglądało? Jeżeli babcia piekła pewno było inaczej, niż przed. Jak ja mało mleko na kwaśne. Te garnki nazy- żadnej izbie w domu. Była kuchnia, a było kręcić. To wszystko było oczywi- chleb dzisiaj, to jeden bochenek brał pamiętam, to przede wszystkim palono wały się „ładoszczaki”. I wieszało się je obok kuchni piec chlebowy. I na piecu ście trzymane w ukryciu, te żarna Kuby wujek Mikoła, jeden bochenek brał fajkę. Fajkę drewnianą, wszyscy sami je na płotach. A te płoty tam były robione chlebowym, ponieważ on jest taki płaski też. Kuba, jeden bochenek ktoś tam jeszcze sobie wyrabiali, z drzewa wiśniowego, z kołków takich okrągłych, leśnych. i dość długi wewnątrz, to górna część brał, no i babci zostawały dwa bochen- ponieważ nie było tam takich narzędzi Wycinało się po prostu w lesie patyki, nadawała się do leżenia czy do spania. Te żarna na podwórku Kuby zachowały ki chleba. I to wystarczało do czasu, aż jak wiertarki czy długie wiertła. A po- z nich był płot robiony. I na tych koł- Ale od pieca chlebowego było ciepło się do dziś. Bzowica jesień 2009 się zjadło. Ale jak się kończyło chleb, to nieważ trzeba było ten tzw. cybuch wy- kach wieszało się te garnki. Dokładnie Strona 54 - Kresowy Serwis Informacyjny - 15 sierpnia 2011 BARWY KRESÓW- KULTURA - TRADYCJA tak samo jak w filmie „Sami swoi”. I cia powiedziała, czy bym ja nie mógł ten pies również te garnki zdejmował i pójść do lasu, a miałem wtedy dziewięć przynosił wujkowi. Płoty były wysoko- lat, i przynieść, to się nazywało „chy- Smaki kuchni Marii Pilch z ści może metr, w każdym razie pies mu- laka” jakiegoś. Kawałek gałęzi, z tych siał w jakiś sposób na łapach się wspi- odpadów, co oni tam cięli. nać, żeby do nich dosięgnąć. ______No i przyszłem do tego wujka i mówię, że babcia mnie przysłała po tą chylakę. domu Bajer - 1942 rok CZOŁG NA ŚCIEŻCE A on mówi: no to wybierz sobie drzewo, to ja ci zetnę. No jak ja się mogłem wydaniem zaprawić dwoma żółtkami a DO OLEJOWA PRZEZ tam orientować, jakie drzewo? I zresztą Redakcja ki cukru, trochę skórki z cytryny będzie smaczniejszy. CYGANOWĄ GÓRĘ bardzo duża jest różnica kiedy drzewo a mąki dodać tyle aby ciasto było stoi, a kiedy leży ścięte. Mnie się wyda- Poniższy materiał spisany jest z takie jak chleb. Wymiesić dobrze, Las się kończył właśnie sporą górą, wało, że to jest malutkie drzewo ścięte odnalezionego notatnika/zeszytu znów postawić na zimne. Gdy wy- mocno pod górę się szło. I ta ścieżka i mówię: o, tego graba żeby mi wujek Marii Pilch z domu Bajer zamordo- Kulebiak z ryby rośnie tj. po 4 lub 5 godz. wyrobić szła aż pod sam kościół. A w czasie woj- ściął. A on był taki hecowny człowiek. wanej w 1943 r, w kościele w Ki- okrągłe bochenki bochenki i kłaść ny na środku tej ścieżki był ruski czołg. Lubił dowcipkować, chociaż nie bardzo sielinie. czyli pieróg runa blachę wysmarowaną masłem To był taki, jeszcze nie T-34, ale bardzo zdrowe te jego dowcipy były. Zeszyt datowany jest na 1942 rok. i posypaną mąką i z nów postawić podobny do T-34, tylko mały czołg. Ja PISOWNIA ORYGINALNA niech rosną. Koło godziny 16-tej do byłem tam w środku, w tym czołgu. Był No i on ściął tego graba i zadał mi na ple- ski we francu- cy. A ten las był tak jakby na wzgórku, 17-tej po południu winny być wyro- prawdopodobnie opuszczony z braku śnięte wtedy posmarować jajkiem, paliwa, bo uszkodzony nie był. Uszko- trzeba było wejść w taką dolinę, gdzie skim cieście wbić w środek kilka całych słomek i dzili go dopiero ludzie. Bo wycinali na były pola, które się nazywały „Kuba- Grzanki przykład z niego gumę z kół i brali na ski”. Nie zaznaczyłem tego na moim wsadzić do pieca. Ciasto znakomite planie, tam jeszcze jakiś rów płynął, w Pokrajać okrągłe lub Czworograniaste ma tę zaletę że nie wysycha szybko buty. Zelówki robili do butów, ponieważ Zrobić francuskie ciasto lub pół- którym była woda. To była taka prze- grzanki z bułki na centymetr grube, jak inne drożdżowe. Porcje można skóry w czasie wojny nie było. A tutaj francuskie i postawić w zimnym w tym czołgu była taka masywna, gru- szkoda, którą się łatwo przechodziło, skropić lekko słodkim mlekiem, obsma- robić i małe, ta jest znacznie duża. miejscu. Szczupaka lub sandacza ba guma na metalowych kołach. Było to było bardzo płytkie i małe, szeroko- żyć na rumiana po obu stronach na ma- Udaje się zawsze tylko ważny jest ści stopy, może dwóch. Taki ściek jakiś wagi 1 kg. Posolić i udusić z jarzy- ciężko ją uciąć, ale jakimiś sposobami śle i wstawić na kwadrans do pieca, aby piec, żeby był dobrze wygrzany i melioracyjny. Ale w każdym razie było w środku doschły. nami i masłem. Gdy miękki obrać ludzie to wycinali. równo ogrzewany ______wgłębienie i trzeba było później wspiąć go ze skóry i ości pokrajać na małe się pod górę, bo myśmy w Bzowicy na Kapusta z grzy- kawałki: Kilka jaj na twardo pokra- takiej górce mieszkali. Nie wiem, gdzie jać w cząstki i rozwałkowawszy DRZEWO Z LASU ten rów się podziewał, jak szliśmy do ciasto po połowie układać warstwę Grzybek po li- Olejowa, być może jakiś mostek był bami Tu gdzie mieszkał Syniar, to ulica szła albo coś. W każdym razie gdy przypo- ryby i warstwę jaj, popieprzyć , po- do dołu. A dalej, gdzie był las, znów minam sobie jak ścieżką szedłem, to Kilo kapusty kiszonej nastawić w ka- lać masłem przykryć drugą połową tewsku podchodziła do góry. W każdym razie jego już go nie pamiętam. Za to pola do- miennym garnku, dodawszy garść lub ciasta zlepić dobrze brzegi włożyć od nas, ponieważ myśmy tam mieszkali kładnie pamiętam, jak wyglądały. dwie suszonych grzybów, które należy na wąską blachę, posmarować ja- Cztery jaja rozbić z ćwierć litra prawie że na górce, było bardzo fajnie przed tym wypłukać w ciepłej wodzie. jem, wstawić na 20 min do gorącego widać jak na dłoni tą okolicę wsi. I te kwaśnej śmietany i ćwierć litra No i w połowie drogi poczułem, że nie Gdy grzyby są już zupełnie miękkie wy- pieca. dymy z kominów, przy odpowiedniej mogę tego graba nieść dalej. Bo takie jąć je poszatkować i wymieszać z kapu- maki posolić, dodać trochę sieka- pogodzie oczywiście, to szły pionowo w pieczenie miałem na plecach w jednym stą, którą zaprawić jak zwykle słoniną nego szczepioru i pietruszki. Wy- górę, takie słupy. miejscu, jakby ktoś papierosem mnie lub masłem z zasmażoną cebulą i mąką robić dobrze łyżka aby grudek nie przypalał. A to już blisko było tego dodawszy trochę cukru do smaku. Jajeczniki parzo- było, rozgrzać masło w foremkach Węgla nikt nie używał, ja tam go w rowka. No i tak pomyślałem: jak ja to od dołków nalewać po łyżeczce i ogóle nigdy nie widziałem. A drewno zdejmę, to kto mi to potem założy na ne – na zimno smażyć na rumiano na obie strony. z tego lasu pochodziło. Porządek był i plecy? I ja, 9-letnie dziecko, tego graba Podać z kwaśna śmietaną. w czasie wojny w tym lesie, że tam nie targałem dalej do domu, jakoś tam go Sos chrzanowy 2 litry mąki zaparzyć z litrym mle- można było sobie tak brać. Można było przyniosłem. Pamiętam, że babcia zro- Zrobić białą zaprażkę z pól łyżki mąki i ka. Gdy wystygnie dać trochę soli, tylko zbierać chrust i jakieś tam owoce. biła straszną burę wujkowi za to. Mówi- masła, wrzucić do niej dwie łyżki utar- 12 dkg. Drożdży. Rozczyn ten zro- Pamiętam, że w tym lesie były orzechy ła: jak ty mogłeś dziecku takie drzewo /red. Materiał nadesłany przez Iza- tego chrzanu, aby się razem zasmażył, bić o godzinie 20 –tej np. i wynieść laskowe, bardzo dużo tego rosło. dać do niesienia! A on mówi: no wybrał belę Szewczuk za co serdecznie rozprowadzić rosołem, wlać 1/4l. kwa- do spiżarni na 10 godzin. Rano mie- sobie i chciał, to ja mu ściąłem. dziękujemy Pani Izabeli. Czekamy To było za Niemców i chyba już to była śnej śmietany, posolić, dać -kto lubi sić. 30 jaj ubić dobrze, przecedzić słodszy- pół łyżki cukru dla złagodze- na kolejne "barwy" kuchni kreso- zima. Wujek Mikołaj Dajczak pracował Cały materiał pochodzi z partnerskiej do rozczynu, wlać dwie filiżanki nia ostrości chrzanu, wcisnąć trochę wej. w tym lesie przy wyrębie drzewa. I bab- strony /www.olejow.pl/ masła sklarowanego, dwie filiżan- cutryny zagotować raz. Można przed SOK BRZOZOWY WSPOMNIENIA Z BZOWICY: Henryk Śliwa W wywiercony otwór wbijało się teraz tą rurkę, na głębokość dwóch, trzech cm. a Do gaszenia pragnienia były napoje z mle- pod jej koniec podstawiano naczynie. Je- ka tj.: mleko słodkie, takie prosto od krowy żeli nawiercenie drzewa było trafione w JAK KIEDYŚ MAGAZY- lub sprażone - nie gotowane, kwaśne nie moment kiedy soki były w największym zsiadłe, maślanka i serwatka .rosół z kiszo- przepływie od korzeni do szczytu drzewa nych ogórków i sok z kapusty, też kiszonej. to sok wypływał z rurki natychmiast. Pod- Wspomnę, że spożywano też siarę ugoto- stawione naczynie szybko się napełniało, to znaczy przez parę godzin. Z jednego NOWANO ZAPASY NA waną z zacierką, to było zaraz po ocieleniu się krowy. Tą potrawę gotowało się jako pnia w ciągu paru dni naciekło nieraz kilka pożywienie W okresie lata były kompoty nawet litów tego płynu. Taki sok był bez- z świeżych owoców, a zimą z suszenia. I barwny, klarowny o słodkawym smaku, na tym wybór napoi się kończył. Znane miał też zapach brzozy. Piło się ten sok ZIMĘ były napoje jak : lemoniada , piwo i woda małymi łyczkami zaraz tam pod drzewem sodowa, ale to można było kupić tylko w (był bardzo zimny), potem w towarzystwie Henryk Śliwa miały zabarwienie ciemne, czasem w worku nasiona słonecznika i mieście. innych chłopaków przy zabawach, nie z były przepalone, nieraz pobrudzone pestki z dyni , które nazywało się pragnienia, ale by się pochwalić przed in- PRZETWORY i OWOCE popiołem , zwłaszcza śliwki i kom- dyńkami Spożywano je w każdym Młodzi chłopcy, a też i starsi już kawale- nymi, zaimponować. Był też ten sok i to- pot z nich miał aromat wędzonego, miejscu i w każdej wolnej chwili. Z warem handlowym, wymiennym. Butelkę rowie znali sposób na spuszczanie soku Na wsi wołyńskiej nie znano sło- co raczej było jego walorem. Owo- tych nasion nie tłoczono oleju takiej brzozówki można było wymienić na brzozowego. Napojem tym raczono się po- ików typu WECKA. Warzyw czy ce wysuszone na słońcu, zwłaszcza dobnie jak dziś pepsi czy kolą. Pod koniec jakąś zabawkę, scyzoryk, a nawet i na ma- też owoców nikt nie pasteryzował i jabłka i gruszki były bielutkie Jako ciekawostkę można dodać, zimy, na początku marca już przygotowy- łego królika. Nie każdy potrafił "natoczyć" wano akcesoria do tego celu. Z krzewu takiego soku. nie trzymał w słoikach. Jabłka prze- czyste. Wysuszone owoce nazywali że do rozgniatania orzechów nie dzikiego bzu, tam zwane bziną, wycinało chowywało się w spichrzach razem suszeniem. Z nich gotowało się stosowano dziadka do orzechów się stwardniałą (wieloletnią) gałązkę do- Nikt z ludzi starszych, czy rodziców nie ze zbożem w stanie surowym. Do kompot, a czasami i zupę owoco- bo go nikt nie miał. Do tego celu pasowaną swoją grubością do świdra jakie traktował tego napoju jako eliksiru leczni- Bożego Narodzenia przeleżały wą, nazywaną "japczanką".. Takie służył młotek albo ostro zakończo- niektórzy tylko mieli. Odciąć trzeba było czego, a zajęcie to było akceptowane jako tam w stanie jak świeże. Gatunki japczanki gotowano i ze świeżych ny kozik. Próbowałem rozłupywać nożem odcinek bez kolanek - zgrubień, rodzaj zabawy dla młodych chłopaków. zimowe jak renety przechowywały jabłek z dodatkiem makaronu (tam je szewskim nożem - gnypem i Oprócz zajęć praktycznych zdobywali też usunąć korę, miękki rdzeń wydłubywa- się nawet do świąt Wielkanocnych, mówiło się makaranu). później długo nosiłem zawiniętego i wiedzę, a nawet odwagę , bo w lasach ło się kawałkiem prostego drutu, a końce a nieraz i dłużej. Z owoców takich kciuka biała szmatką. Jeszcze do powstałej rurki zaciąć pod odpowiednim można było spotkać wilka. W bzowic- jak jabłka, gruszki, śliwki smażyło Nie słyszałem by u kogoś w sadzie nie dawna miałem w tym miej- skosem. Potrzebna była jeszcze buteleczka kim lesie oczywiście wilków nie było, ale taka ćwiartkowa lub większa, albo kubek młodsi za każdym razem jak wracali z lasu się marmoladę. Zjadana ona była na rósł orzech włoski, nie znane były scu bliznę, dziś już nie mogę jej blaszany inaczej baniaczek. Teraz wycze- to twierdzili, że słyszeli jak coś łamało ga- bieżąco, nie znano sposobu jej kon- też winogrona. Orzechy laskowe odnaleźć. kiwało się kiedy słoneczko zacznie moc- łęzie i szeleściło w pobliżu. Może dla tego serwacji. Wszelkie warzywa prze- zbierano w lesie i gromadzono niej przygrzewać mimo, że jeszcze leżał wartość tego soku była tak wysoka. chowywano też w stanie surowym. na zimę, przechowywane były w Spisał po latach: Henryk Śliwa śnieg, szło się do lasu. Wyszukiwało się te- Owoce takie jak: czereśnie, śliwki worku takim od zboża w spichle- wnuk Jana Dajczaka Halaburdy z raz dużego, takiego już kilkoletniego drze- Spisał po latach: Henryk Śliwa węgierki, jabłka, gruszki były też rzu. Przy pomocy sporej gromadki Bzowicy wnuk Jana Dajczaka Halaburdy z Bzowicy wa, ale o młodej korze. Świdrem wierciło suszone, najczęściej w piecu po dzieci w rodzinie i dorosłych po- Stargard Szczeciński, czerwiec Stargard Szczeciński, lipiec 2011 r. http:// się tuż nad ziemią, tak na wysokość pod- wyjęciu chleba lub na słońcu. Su- trafiono uzbierać i cały worek tego 2010 r. stawionego naczynia. poziomo otwór w www.olejow.pl/ szone w piecu chlebowym owoce runa leśnego. Podobnie trzymano http://www.olejow.pl/ pniu, na głębokość około 10 centymetrów. Kresowy Serwis Informacyjny - 15 sierpnia 2011 - strona 55 BARWY KRESÓW- KULTURA - TRADYCJA 17 Festiwal Kultury Kresowej Zofia Wojciechowska - Korespondencja z Mrągowa

udzielonym na drogę uczestnicy FKK Kierownicy zespołu – Natalia Wołko- przeszli barwnym korowodem ulicami wa (choreografia), Helena Władimirowi miasta by na specjalnym Koncercie Re- (muzyka) i Sergiusz Leończyk (admini- prezentacyjnego Zespołu Artystycznego strator). Wojska Polskiego oficjalne zakończyć 17 Festiwalu Kultury Kresowej. Pożegnaliśmy ich wszystkich teraz czekamy na listy. Będziemy prezentować w UCZESTNICY 17. FESTIWALU KSI uczestników Festiwalu na których KULTURY KRESOWEJ: BIAŁORUŚ czekamy na nich znowu za rok w Mrą- Zespół Pieśni i Tańca „Mozyrzanka” z gowie. Kresowe spotkanie z muzyką i Mozyrza, Dziecięco – młodzieżowy ze- poezją mają swoje miejsce w naszych spół „Tęcza” z Mińska, Zespół ludowy sercach. „Kresowianka” z Iwieńca, Polski Chór Akademicki „Zgoda” z Brześcia, Instru- Festiwal Kultury Kresowej odbywał się Festiwal Kultury Kresowej to impreza tanecznych, wokalnych, prezentacje lonia. Koncert galowy w amfiteatrze mentalny zespół „Biedronki” z Mińska, pod Honorowym Patronatem Senatu RP kulturalna o interdyscyplinarnym cha- malarstwa, rzeźby, rękodzieła artystycz- jest zawsze podsumowaniem trzech Wokalny duet „Wspólna wędrówka” z i Małżonki Prezydenta RP Pani Anny rakterze. W ramach festiwalu organizo- nego, odbywały się spotkania poetów dni imprez festiwalowych w mieście, Mińska.UKRAINA: Dziecięcy Polonij- Komorowskiej.Zadanie realizowane w wane są koncerty zespołów tanecznych, dziennikarzy przybywających do Mrą- w trakcie których oglądać można było wokalnych, prezentacje malarstwa, gowa z Litwy, Ukrainy, Łotwy i Bia- występy kapel, chórów oraz zespołów rzeźby, rękodzieła artystycznego, odby- łorusi. Każdego roku Mrągowo gości i pieśni i tańca. Występom towarzyszą wają się spotkania poetów dziennikarzy wspiera kilkuset Polaków,przybywają zawsze wystawy plastyczne, fotogra- przybywających do Mrągowa z Litwy, z terenów byłych Kresów a w tym roku ficzne, rękodzieła, wieczory poetyckie, Ukrainy, Łotwy i Białorusi. Każdego aż z Syberii odległej Chakasji.Festiwal kiermasze i degustacje kresowych po- roku Mrągowo gości i wspiera kilku- narodził się jako społeczna inicjatywa traw. Festiwal jest niekonwencjonalnym i najciekawszym obok Pikniku Country przedsięwzięciem kulturalnym miasta Mrągowa.

Zobaczyliśmy „Małą Galę Kresową” a to występy zespołów, które mogą za- prezentować efekty swojej wieloletniej pracy , prezentacje rękodzieła i malarstwa to okazja do promocji polskiej sztuki także młodych twórców. Liczne ny Zespół Górali Czadeckich „Dolinian- ramach zlecania przez Kancelarię Sena- kiermasze znamienita kuchnia kresowa ka” ze Starej Huty, Zespół „Fujareczka” tu zadań w zakresie opieki nad Polonią i możliwość zakupu pachnącego chleba z Sambora, Zespół „Borysławiacy” z i Polakami za granicą w 2011 r.Zadanie wileńskiego jest miłym wspomnieniem Borysławia, Zespół „Niebo do wyna- zostało zrealizowane przy wsparciu fi- zapachów pełnych barw. Współczesna jęcia” ze Strzałkowic. LITWA: Zespół nansowym Samorządu Województwa literatura kresowa została pokazana Pieśni i Tańca Żydowskiego folkloru, Warmińsko - Mazurskiego. Szczególnie przez prezentacje twórców z Litwy, Kapela Miejska, Polski Zespół Ludo- serdecznie dziękujemy twórcom i arty- Ukrainy i Białorusi. Wspólne czytanie wy Pieśni i Tańca „Wilenka” , Zespół stom występującym na scenie Mrągo- wierszy, dzielenie się warsztatem kształ- Pieśni i Tańca „Troczenie” , Kapela wa. Wspominamy z szacunkiem liczne tuje więzi przyjaźni. Z wielkim wzru- "Randez – Vous” , Folklorystyczny Ze- rozmowy a p. Anielą Dobielską prezes set Polaków z terenów byłych Kresów. Towarzystwa Miłośników Wilna i Zie- szeniem przyglądaliśmy się spotkaniom W ciągu szesnastu lat trwania imprezy mi Wileńskiej. Wspierany przez władze Rodaków z mrągowski historykiem i miasto, przyjęło ponad 5000 Polaków z miasta wspólnie z Centrum Kultury i regionalistą p. Ryszardem Bitowtem. tych ziem. Turystyki prowadzony jest jako duża W trakcie FKK odbyło się otwarcie wy- Nadrzędnym celem festiwalu jest roz- impreza. staw: historycznej "Dokumenty prze- wijanie i umacnianie kontaktu diaspory szłości i pamiątki repatriantów" Ry- z Macierzą. Festiwal wspiera twórców 5-7 sierpnia to czas 17. FESTIWALU szarda Bitowta, plakatu FKK Piotra kultury polskiej działających za granicą, KULTURY KRESOWEJ. Dondajewskiego, fotograficznej Jerzego rozwija ich więzi z Ojczyzną, motywuje Festiwal Kultury Kresowej to Między- Karpowicza. Cudnie poetycka Kresowa do podtrzymywania narodowych trady- narodowe wydarzenie jest jedyną tego Wieczornica w wykonaniu Barbary Wa- cji. Cele festiwalu wpisują się w pełni rodzaju propozycją w kraju i corocznie chowicz "W Ojczyźnie serce me zosta- w misję Senatu RP oraz cele Rządowe- spotka się z bardzo przychylnym przy- ło" poruszyła słuchaczy do łez. Ostatni go Programu Współpracy z Polakami jęciem. Występy zespołów kresowych dzień pobytu w Mrągowie rozpoczęła i Zagranicą. W 17 FKK w Mrągowie z Litwy, Łotwy, Białorusi i Ukrainy Msza Święta z udziałem Zespołów Kre- organizowane były koncerty zespołów relacjonuje TVP 2 oraz Telewizja Po- sowych i Poetów. Z błogosławieństwem

spół Śpiewaczy „Sużanianka” ,Kapela TMWiZM. Olbrzymią pracę wykonali „Wesołe Wilno” ,Zespół Pieśni i Tańca wszyscy zatem oddajemy honory To- „Kotwica” oraz ROSJA Zespół Ludowy warzystwu Miłośników Wilna i Ziemi Folklorystyczny Polskiej Pieśni i Tań- Wileńskiej, Burmistrz Miasta Mrągo- ca „Syberyjski Krakowiak”. Zepół z wa Otolii Siemieniec, pracownikom Syberii to nasi Rodacy mieszkający aż CKiT - P. Agnieszce Kozioł dobremu 5 tysięcy kilometrów od nas. Opiekuje- duchowi FKK oraz wielu innym od lat my się sobą wzajemnie i przyjaźnimy wspierającym Festiwal Kultury Kreso- szczególnie serdecznie. Zespół został wej w Mrągowie. Wszystkich ich może- założony w syberyjskim mieście Aba- cie Państwo poznać przez nasze Radio kanie w listopadzie 1997 r. „Syberyjski Wnet w publikacjach ukazujemy obraz Krakowiak” – to nie tylko polskie tańce, tych niezwykłych ludzi. ale i pieśni. W repertuarze zespołu znaj- dują się pieśni i tańce regionów Polski: Kurpiowskiego, Kaszubskiego, Lubel- skiego, Rzeszowskiego, Mazurskiego, Tekst: Zofia Wojciechowska, Śląskiego i Krakowskiego. Oprócz tego Współpraca: Donata Durka UM Mrągo- w repertuarze zespołu są tańce: mazur, wo, Agnieszka Kozioł CKiT Mrągowo polonez, kujawiak, oberek oraz ludowe pieśni i tańce Chakasów, Rosjan –Sy- Foto: Marian Modzelewski biraków. Grupę wokalną zespołu prowadzi znana na Syberii polonijna śpie- waczka Helena Władimirowa. Strona 56 - Kresowy Serwis Informacyjny - 15 sierpnia 2011 BARWY KRESÓW- KULTURA - TRADYCJA Święta, żniwa powagę najlepiej rozumie - (ZE SPUŚCIZNY Pokotem las złocisty na ziemię się kładzie... Nastrojowe poezje doktora POŚMIERTNEJ) Święta Anna, patronka żniw, stoi w za- dumie, l. Boleść niezmierna twarz jej bruździ do- Dwór biały kędyś w kraju, hen, brotliwą: Stanisława Spittala Dziś tu śmierć jeno sroga święci swoje Obrosły dzikiem winem wpół, Piękne, nastrojowe poezje doktora Sta- Wróciłem żywy w domowe pielesze, mogiły nieznanego żołnierza pod Miń- żniwo! nisława Spittala (1891-1964), załoziec- Twoje by ujrzeć promienne oblicze, skiem. Kamienny, mchem zasłany stół, W stuletnich lipach pogwar pszczół, kiego lekarza, społecznika, krajoznaw- usłyszeć słowa: "Tak bardzo się cieszę IV. cy, kolekcjonera - i poety. Jego osobie tobą kochany!" Szczęścia nie policzę! Czyś bił się z Niemcem, czy Moskalem, Zapach rozgrzanych, zżętych ziół; poświęcimy w przyszłości osobny ar- ...... czyś był z Pomorza, czy z pod Tatr, Tam dni mych przędzę będę snuł, Śnił życia sen... Upalna, cicha, słodka, cudna noc tykuł na naszej stronie internetowej. A teraz, dawne to życie nie wskrześnie! żegnała ciebie matka z żalem czerwcowa! Oba wiersze były załączone na końcu Nie żyjesz mamo, wyschło szczęścia źródło i szumiał wiatr, żałosny wiatr. Złota pszenica, modry len, Jaśminowych zarośli mdłe majaczą "Kroniki Szkolnej", spisanej przez Ste- i tylko czasem, w słonecznym, słodkim śnie cienie; fanię Spittal, siostrę autora. Poświęcony gorąco bije, serce co ochłódło Dziś przy tym pomniku, Pachnącej hreczki miodny łan, W kępie modrzewi święty Jan, Stuletnich lip aleja... Za czarne skle- rodzinnemu miastu wiersz "Mój kąt" młody żołnierzyku, pienie już przed wojną wyciskał łzy z oczu Jawisz znów mi się, różowym obłokiem ten lud za któryś padł, Tam to sam sobie będę pan, Tam to mi kiedyś będzie dan, Srebrna tarcza księżyca powoli się emigrantom z Załoziec w Ameryce. A ty ma najdroższa, zawsze moja, święta z wyrwanych serc ci rzuca kwiat. chowa. po wojnie był na wygnaniu z dawnymi zawsze pod twoim zostaję urokiem Wśród starych, białych dworu ścian, Mój szczęścia sen! polskimi mieszkańcami tego kresowego zawsze o tobie, nawet w śnie pamiętam. Czy cię szrapnele rozszarpały, Wpół spróchniała, zmurszała ławka miasteczka, cytowany we wspomnie- czy bagnet przebił serce twe, Ojczystej ziemi skrawek ten ogrodowa, niach, recytowany na pogrzebach. Materiał z zasobów strony: http://www. czy granat rozdarł na kawały, Świerszcz ćwierka... W stawie żaby olejow.pl/ kto dziś to wie, kto dziś to wie. Mam od wszelkiego chronić zła, Póki mi serce w piersi drga, grają niestrudzenie, Mój kąt _____ Siano pachnie... Z łąk idzie wiatru W ogniu, huku, dymie, I zdrowe mam ramiona dwa, Jednego nie zmarnuję dnia, chłodne tchnienie - Znaszli ten kąt, jedyny kąt na świecie Wiersz wygłoszony w 50-tą rocznicę wiatr rozwiał twe imię, Aż przeciwności pryśnie ćma, Ku ziemi mi się chyli ociężała głowa... W ziemicy polskiej, prześliczny, cudowny - śmierci Juliusza Słowackiego w koście- a w ziemie wsiąkła krew Jako zły sen... Gdziem przeżył czas dni jasnych jako dziecię, le parafialnym w Olejowie na Podolu i wzrósł wolności święty krzew. Duszna woń caprifolium bije od altany, Gdzie sen prześniłem młodości czarowny, 03.04.1899 przez samego Autora Jana A kiedy śmierć mnie weźmie w plen, Niepostrzeżenie mija godzina szczę- Gdzie były pierwsze myśli, prace, znoje - Półtoraka pseudonim "Wnuk". Po broń podnieśmy dłoń, Gdy wreszcie po szeregu lat śliwa - Ten cudny kąt - to Załoźce moje. na baczność stań, prezentuj broń. Starego dworu, zdala, srebrne błyszczą O Juliuszu, złoty kwiecie, Przyjdzie pożegnać mi ten świat, Spokojnie zamknę oczy, rad, ściany, Znaszli ten kąt, kąt cudny polskiej ziemi, Różo Jerychońska, Jan Półtorak "Wnuk" urodzony w Że po mem życiu został ślad - Dusza ma w szczęśliwości morzu się Pagórki w krąg objęły go w ramiona, wiersze Twoje w testamencie Trościańcu Wielkim 1832 - 1932, był I biały mi zaszumi sad rozpływa... Zieloność łąk płaszczyzną poza niemi zachowuje Polska. poetą, literatem, nauczycielem ludo- Na wieczny sen... Biegnie gdzieś w dal, na widnokręgu kona wym, współpracownikiem czasopisma I przyszła krwawa, straszna wojna, Kryjąc się w dziwne mgły szarej zawoje - Kwiat Twych wierszy nie więdnieje, "Kłos", członkiem PSL i krzewicielem II. nakształt gromu - Ten cudny kąt - to Załoźce moje. lud go w sercu nosi, polskości na Podolu. Zakładał bibliote- Czy też cię ujrzę jeszcze, o domu mój, jako skarby zachowuje, ki w okolicznych wsiach i czytał prasę, Skwarne, duszne, słoneczne, lipcowe południe - domu?! Znaszli ten kąt, kędy się pola złocą cześć Ci za to głosi. oraz książki po polsku miejscowej lud- Roztapia się w gorącu przestwór roze- Pszenicznym kłosem, a srebrzą żyta łanem, ności. Był uzdolnionym artystą który drgany, Perepelniki, 1915 Gdzie słońce w dzień, a księżyc nocą Przyjm że dary z serc ofiary, wykonywał własnoręcznie meble. Zo- Słodka woń caprifolium bije od altany, Materiał z zasobów strony: http://www. Przygląda się z podziwem niekłamanym jakie tylko mamy, stały one zaprezentowane na wystawie Rozkwitłe, herbaciane róże pachną cud- olejow.pl/ Jak się łan stroi w mak, bławaty i powoje - na ołtarzu nasze kwiaty, we Wiedniu jako wyroby rzemiosła z nie. Ten cudny kąt - to Załoźce moje. które Ci składamy. Galicji. Na dziedzińcu, skrzypiącą głośno, sły- Znaszli ten kąt, gdzie stawu toń błękitna Po odzyskaniu niepodległości, była wy- Bardzo dziękujemy krewnym Autora, z szę studnię, Co się rozlała w zwierciadło ogromne, miana zaborczych pieniędzy - walut, na podolskich rodów Kotowiczów i Półto- Kowel Słoneczny zegar stary stoi zadumany, Otoczył murem szuwar, pod nim kwitną polskie marki. Z tej okazji Jan Połtorak raków, za dostarczenie tych wierszy. Maria Spasowska Na gazonie, w kwitnących lipach, jak Lilie gromadą, dalej rzesze skromne "Wnuk" napisał swój wiersz Materiał z zasobów strony: http://www. organy, Tych niezabudek co z nieb wzięły stroje - olejow.pl/ Wśród łąk zielonych, nad błękitną Gra - chór pszczół niezliczonych, pracu- Ten cudny kąt - to Załoźce moje. Białe orły, polskie marki, ______rzeką narobiły dużo swarki. jących żmudnie. Gdzie świat się ciągnął szeroko, daleko Znaszli ten kąt, gdzie zamek stał obronny, Za korony i za ruble Gród się rozłożył. Kowel nasz prastary. Świeży, wonny, lipcowy miód pachnie Odpędzał wrogi od granic Macierzy, czarnym orłom łeb oskubli. Nad nim drzew szumiały konary. Ja- Ludwik Wolski z pasieki - Toczył przez wieki bój święty niezłomny Bierz że bracie pieniądz marki [źródło: "W obronie Lwowa i Wschod- giellonowie miasto budowali. Bezwład mnie chwyta... Myśl ma plącze Rękoma w zbroję zakutych rycerzy - i idź z niemi na jarmarki. nich Kresów. Polegli od 1-go listopada Wznieśli tam zamek, gród obwarowali. się leniwa... Ci, broniąc Polski, kładli życie swoje. Zakup za nie dwie fujarki, 1918 do 30-go czerwca 1919 r.". Praca I rósł nasz Kowel i nabierał krasy. Leżę w trawie... Przymykam z rozkoszą Ta krew ofiarna - to Załoźce moje... graj za wolność, graj za marki. zbiorowa, Lwów 1926, nakładem Stra- Polski, Lechicki, wolny po wsze czasy. powieki, Bierzcie bracia w trąby grajcie, ży Mogił Polskich Bohaterów. Reprint z Piękne ulice z Warszawską na czele, Chwila goni za chwilą, czas wolno upływa... Znaszli ten kąt, gdzie kościół stoi stary Konopnickiej marsz śpiewajcie. 1991 roku] Szpital i dworzec i szkół różnych wiele. Świadek minionych lat, co przeszły My nie damy polskiej ziemi, A co najmocniej w pamięci zostało - Przeszła młodość beztroska, jak krzak bezpowrotnie póki nasze pokolenie. Przepiękny Kościół-Pomnik, symbol róż w okwicie, Wysoko On krzyż dźwignął świętej wiary Niech nie myślą chytrzy Niemcy, Niepodległej ! Przede mną, w swej powadze całej, stoi W to miłosierdzie Boże, co płaci stokrotnie że im damy ziemi więcej, Lśnił dach czerwienią oraz takież cegły. - Życie... Za poniesione trudy, męki, znoje chyba tylko na mogiły, Wieże wysokie, misterne witraże, Ten cudny kąt - to Załoźce moje. bo nam Polska i kraj miły. Barwami tęczy barwiły ołtarze. Także niecne hajdamaki, III. Mieszkali w mieście Polacy uczciwi, Znaszli ten kąt, gdzie sennie lipy gwarzą niech nie myślą, że Polaki Dobrzy sąsiedzi, spokojni, życzliwi. Ślad polnej, krętej drogi wzniesiona roz- Splótłszy ze sobą wiekowe konary, dla miłości i dla zgody, Chętni do zabaw, kraj swój miłowali. droże, U mogił tych, co kiedyś byli strażą odstąpią im po San wody. Za jego wolność życie oddawali. Święta Anna, patronka żniw, stoi na Kresową miasta. Znaszli ten cmentarz stary, straży, Gdzie śnią sen wieczny przodki Matki mojej - *** Pogodny uśmiech zastygł na kamiennej Ten kąt cmentarny - to Załoźce moje. Wiersz ten deklamował 3 maja 1925 W czterdziestym czwartym umarł nasz twarzy, ______roku w "Sokole" w Załoźcach pow. Zbo- Kowel. rów, wnuczek poety - Michał Kotowicz. Do stóp jej pełne kłosy kornie chyli zboże. Ten nasz, prapolski, bohaterstwem * * * sławny. Łan złocistej pszenicy, szeroki jak morze, Budzę się. Przeszły godziny jak lata. Warszawo, o smutna Warszawo, Runęło miasto, runął kościół -Pomnik. Cichym się przed nią szeptem na swą Zmęczony wracam z podróży dalekiej, dzieje twoje krwią pisane Już go nie ujrzą współcześni..potomni.. dolę skarży. z dzieciństwa mego zgonionego świata dla wiedzy świata. Coraz się bardziej zbliża barwny wąż cudów i wspomnień, zapadłych przez wieki. Powiedz Warszawo, co się stało ? *** Coś zawiniła w obliczu świata, żniwiarzy, Jedynie Turia nadal cicho płynie Dworek w Perepelnikach, w którym że Moskal w twym ogrodzie Błyskają w słońcu sierpów zakrzywione noże. Odbija domy w błękitnej głębinie. Ledwie przed chwilą tam byłem, pamiętam mieszkał Ludwik Wolski łąki pachnące i nimi oddycham. w strasznej krwi brodzi, Ale już inna, obca obojętna. I zboże ulec musi przemożnej gromadzie! Karmię żółciutkie cudowne kurczęta morduje, więzi, zakuwa w kajdany. widok od frontu, stan z roku 1911 Zimna i jakaś zadumana, smętna, i szepcę do nich pieszczotliwie, z cicha. Na długie lata Bo dla Polaka, co w Kowlu wyrastał ...... wywozi na Sybir do Irkucka, Zawsze najdroższy dawny obraz Potem daleka tak męcząca droga Tobolska, w nieznane Kamczatki. miasta..... z śmiercią pod rękę, za pan brat, przez lata, Myśli, że tam zginie gdy świat objęła wojenna pożoga, gdzieś na Sachalinie, /red. - Maria Spasowska ps. "Karmen" gdy brat mordował, z drugiej armii brata, nie będzie oglądał ojczyzny, sanitariuszka w batalionie "Siwego" ni ojca, ni matki. kiedy niepewny szeptałem li słowa: A za cóż spytacie, Stary Kowel "O Boże, przebacz wszystkie moje winy" ten wróg nas tak gniecie? i "droga mamo, ty bywaj mi zdrowa, Za wiarę i ojczyznę naszą - w tę ostateczną mej śmierci godzinę". chyba rozumiecie. Lecz naród polski Jak bym się cieszył, gdyby twoje ręce ma w sobie to lechickie znamię, gdy wraża kula zerwie nić żywota, którego żadna siła mogły ukoić myśli moje w męce, ni przemoc nie złamie. twą macierzyńską, najsłodszą pieszczotą. Wiersz napisany z okazji odsłonięcia Kresowy Serwis Informacyjny - 15 sierpnia 2011 - strona 57 LISTY - OPINIE - POLEMIKI Ponieważ zgodnie z naszą zasadą, nie Ludobójstwo UPA czyli Wyniesiemy Kresy na święte ołtarze. Żeśmy są obcymi na Kresowej ziemi. Od redakcji: cenzurujemy tekstów i każdy z autorów Choć Polaków garstka, tych co pa- I tymi, co żyją dla gorszego Boga, sam odpowiada za swoje poglądy i i for- zbrodnie nad zbrodniami. Rzecz o cierpieniach Kresowian miętają, Niewielu z tych, co mogli przyszło nam Oddajemy w państwa ręce, wyjątkowy mę ich wyrażania, poinformowaliśmy ci co chcą zapomnieć, rodaków z pomocą. numer KSI, bo o podwójnej objętości, zainteresowanego o powyższym. Część I zdradzają. Zbyt wielu Ukraińców już klaskało w a to z dwóch powodów o których poni- Tak wiele nas łączyło, niewiele dzie- żej. Pierwszy to, że wzbogacamy nasz Pan Eugeniusz Tuzow- Lubański odpi- liło. To rzecz niepojęta nawet niesłycha- dłonie. serwis o nowy dział „Publikacje –Po- sał, co poniżej prezentujemy; Mówili, że są braćmi i tak właśnie na, W dzień zgodę udawali, by mordować glądy-Polemiki” i drugi, że chcieliśmy było. że największa zbrodnia jest dziś nocą, zaprezentować obszerniejszy, niż ostat- Nigdy nie krytykowałem i nie oskarża- Po latach wspólnych przeżyć. przemilczana. Wypełniać słowa zdrady słyszane na am- nio materiał na temat „Rzezi na Woły- łem "Polskiego Radia", które podaje Nie można inaczej i należy wierzyć. I to wśród Polaków,w naszej Pol- bonie. niu”. Uczyniliśmy to i co roku o tej po- rzetelną informacje lecz tylko odłam skiej ziemi, Już biskup Szeptycki szeptał Hitlerowi. rze będziemy powtarzać, bo nigdy dość tego radia - tzn ukraińską służbę Pol- I że nas szanują, gościny nie żałują. I zawsze pomogą idąc wspólną dro- o cierpieniach Kresów z hańbą za- Chciał z nim tworzyć nowy porządek w pamięci ofiar i bolesnych wspomnień, skiego Radia, która moim zdaniem nie pomnieli. Europie. przy tak ważnych rocznicach. Musimy zawsze podaje obiektywną informację. gą. Lub kłamią o prawdzie, to niedo- Obiecał modlitwy, msze święte odprawi, nadrobić braki w edukacji młodych po- Nie sprawdzam codziennie wszystkie Myśmy w to wierzyli, tak ufnie,tak koleń, spowodowane zarówno zaszło- audycje ukraińskiej redakcji Polskiego wiernie, puszczalne. By Niemcy z Ukrainą powstały na mapie. ściami, jak bieżącą polityką naszego Radia, bo nie mam na to czasu i poziom Aż brat Ukrainiec w nocy potajem- Fałszują historię, to niewybaczalne. Nakazuję modlitwy dla armii zbrodniarzy, demokratycznego państwa. Czego nie intelektualny tego radia jest za słaby, nie, Ale prawda Kresów, kłamstwa się Moi kapelani na wszystko są gotowi. uczą w szkołach, o czym nie wspomina abym go stale słuchał, ale gołym okiem przygotował topór, przygotował nie lęka, Niech Bóg ich prowadzi i łaskami darzy. się przy tak poważnych rocznicach, to widać sympatie tego radia, które do złu- zbrodnie, Prawda o cierpieniu zawsze będzie Wszak to obiecałem w liście Hitlerowi. wszystko znajdzie się na naszych stro- dzenia są podobne do sympatii Związ- by przyjaciół zniszczyć, podle i niewielka. A słowo powiedziane przez arcybiskupa, nach, stronach poświęconych prawdzi- ku Ukraińców w Polsce i jego organu godnie. Ciałem się stało dla zbrodniczych nacji. wej historii Kresów i narodu polskiego. medialnego "Nasze Słowo". W dniu 11 Pamięci cierpieniom Kresowian Wysłał swych duchownych: Łabe i Sli- lipca 2011 roku - ukraińska służba Pol- Ukraińskie hordy, jak tchórze ostat- Henryk Dzięcioł pyja, Wolna trybuna kresowa, jest skiego Radia ani słowem nie wspomnia- ni, ____ ła o polskich ofiarach rzezi ukraińskich zaczęły zabijać; dzieci, ojców, mat- Do krwawej dywizji, do SS Galicji. otwarta dla wszystkich, którzy mają co- I w Cerkwii księża mówili wyraźnie, kolwiek do powiedzenia w tym temacie. nacjonalistów na Wołyniu, ale wspo- ki. „Gdyby wszyscy pamiętali o cierpieniach Kreso- wian, Zabijajcie Lachów, mordujcie przy- Po wydaniu ostatniego numeru napłynę- mniano o przesiedleńcach Ukraińców Już braci nie było zostaliśmy sami, dzisiejszy świat byłby nie tylko inny, kładnie. ło do naszej redakcji n/p pismo: w Polsce. gdy nas Ukraińcy siekali nożami. ale przede wszystkim lepszy”. Rozumiem dlaczego redaktorzy ukra- I tak mordowali; głowy ucinali, H.Dz. My błogosławimy, wasze podłe zbrodnie., POLSKIE RADIO ińskiej służby Polskiego Radia próbują Aż ostatnia głowa na ziemie upadnie. mnie oskarżyć o nieprawdziwą informa- kości nam łamali, ze skóry zdzierali Szanowny Pan Pomysłów na śmierć mieli tak wiele. Ludobójstwo UPA – cała Niech się ziemia ściele od gęstego trupa, Bogusław Szarwiło cję, bo mogą stracić głos radiowy dla Niech krew się poleje, macie wolną propagandy swojej ideologii, która jest Zabijali wszędzie, także i w koście- Kresowy Serwis Informacyjny prawda o zbrodniarzach. rękę. daleka od polskiego patriotyzmu. le, Szanowny Panie Część II Jest milcząca zgoda od arcybiskupa. Moje uszanowanie dla polskiej służby w polu, i na drodze, na każdej ulicy, Odkąd świat istnieje, od tysięcy lat. W związku z publikacja przez portal Wyślemy inne nacje na drogę przez męke. Polskiego Radia. sznurami wiązali w przydrożnej ka- Ileż było wojen, i zła tak wszelkiego. internetowy "Kresowy Serwis Informa- Przynieście swe noże, kosy, karabiny. Eugeniusz Tuzow-Lubański. Kijów”. Wśród tak strasznych i okrutnych dat. cyjny" (wydanie 2/2011) nieprawdzi- plicy. My je z namaszczeniem i wiarą poświęcimy, ______Nie było większego od zła Ukraińskiego. wych informacji o tym, jakoby dzien- A dzieci nasze we krwi polskiej topili, Będziemy was wspierać, kierować sotniami. U k r a i ń s k i z b r o d n i a r z , j a k s z a t a n o s t a t n i , nikarze Redakcji Ukraińskiej Polskiego później toporami wszystkie je dobili. Trzeba wyrżnąć Żydów i skończyć z Lachami. Przechodząc do dalszej koresponden- Jak bestia wyrodna, jak najgorszy kat. Radia dla Zagranicy w audycjach ,,(...) Krwi ojca i matki, z ich ostatniej męki. I tak bandy zbirów posłuszni i zgodni, cji, z przyjemnością odnotowujemy Nie miał serca swego, ani ojca, matki. ani słowem ( ...) nie mówili o 68. rocz- Z odciętej głowy, z odrąbanej ręki. Te straszne rozkazy spełniali w podłej wierze. fakt zainteresowania sprawami kreso- Miał za to siekierę, i kolczasty bat. nicy tragedii wołyńskiej informuje, ze Do Cerkwii przynosili swe narzędzia wymi ludzi nie posiadających żadnych A małe dziateczki wieszali za nóżki, Przez lata napadali na biednych cywili, wiadomość na ten temat ukazała się w zbrodni, powiązań kresowych, a jedynie pasję i Z innych na drzewach wiązali wia- od dzieci w kołysce po starców nad grobem. głównym serwisie informacyjnym 11 By nimi krew braci złożyć w złej ofierze. szacunek dla polskiej historii o Kresach. nuszki. Co się dało skradli a resztę spalili. lipca 2011 roku. Program trafił do słu- Na ołtarzu śmierci dla wielkiej Ukrainy. Pan Jacek Borzęcki przysłał do nas cie- I tak przez wiele godzin ich konania, Mordowali wszystkich poświęconym no- chaczy Radia Era FM o godzinie 10:47 Poświęcono życie tysięcy istnień ludzkich. kawy artykuł „Polskie krzyże na Wo- żem. czasu kijowskiego (czas największej w płaczu i krzyku związane przy so- Zamieniła UPA w piekło, te polskie krainy. łyniu”, który polecamy do przeczytania Nie mieli odwagi walczyć, jak żołnierze. słuchalności Radia Era FM). Wiado- bie, A Szatan królem był dla wielu księży gre- w aktualnościach obecnego numeru. Na Chowali się po kątach, jak dzika hołota. mość o 68. rocznicy tragedii wołyńskiej wołały mamusiu! O mamo kochana! kokatolickich. pytanie, skąd zainteresowanie tematy- Oni nie walczyli, wszak to zwykli tchórze. ukazała się również w trzydziestominu- Już mamy nie było, mama była w Nie spełniły się jednak modlitwy bez litości. ką kresową, odpisał nam, cytuję: „nie Nie mieli honoru, bo to banda z błota. towych audycjach nadawanych przez niebie. Choć udział miały wielki w mordowaniu jestem kresowianinem ale jestem Pola- Jakaż to armia, co się kryła w lesie. Polskie Radio droga satelitarna oraz bliskich. kiem i już choćby dlatego męczeński los Lecz tego jeszcze było im za mało. Pod osłoną nocy ruszała do boju. na falach krótkich w godzinach 10:00; Nie zdołali krzyżem zabić w nas polskości, naszych Rodaków na Kresach nie może dziecięce malutkie i niewinne ciało, Toż to armia tchórzy, jak wieść o nich nie- 10:30 oraz 12:00. O 68. rocznicy trage- Choć pomagał biskup, ten z rodu Szeptyckich. być mi obojętny. chwytali za nóżki, rozbijali główki. sie. dii wołyńskiej mówiliśmy również Gdy nastawał koniec dla zbrodni nazizmu. Serdeczniepozdrawiam” Nożami, siekierami rozpruwali Owszem powstawali, ale tylko z gnoju. w sześciominutowej audycji w cotygo- A góry sióstr i braci leżały, jak padlina. Gdy nadszedł koniec tej zbrodniczej rzezi. dniowym magazynie historycznym na brzuszki. I zbliżał się nowy, czas zbrodni bolszewizmu. Myślę, że tego nie trzeba komentować, I przyszło osądzić upowców na ziemi. antenie Radia Era FM w sobotę 16 lip- I z łona matki wyrywali dziecię, Szeptycki znowu szeptał, tym razem do Stalina. chociaż serce się raduje. Na potwierdze- Zaczęli uciekać tchórzliwie na zachód. ca o godzinie 19:47 czasu kijowskiego, wdeptywali w ziemię, jak nikt jesz- Pod nowym przewodem dla nas jest nadzieja. nie tego , otrzymaliśmy od pana Jacka Zdradzili ojczyznę, swe dzieci i naród. oprócz tego w każdym z wydań cze w świecie. By rozwijać się w szczęściu pod skrzydłem następny artykuł, zamieszczony w dzia- I tak im nie pomogą dzisiejsze ordery. satelitarnych oraz na falach krótkich. I te małe rączki, i te małe nóżki, komunizmu. le historia; „Obrona Huty Stepańskiej”. Ordery za zbrodnie, za morderstwa dzieci. Nieprawda jest, także ze ,,(...) w tym Choć działam wbrew sobie, jako kaznodzieja, W tym miejscu pozwolimy sobie gorąco połamali wszystko i wszystkie paluszki. Są zwyrodnialcami zbrodniarza Bandery. dniu (...)" (11 lipca 2011 roku) w audy- Bo w duszy potępiam rządy stalinizmu. podziękować panu Jackowi w imieniu A na inne dzieci UPA polowała, Choć tego nie wiedzą, dawno są przeklęci. cjach Redakcji Ukraińskiej Polskiego Arcybiskup Szeptycki odziany w dostojeń- redakcji i naszych czytelników. gdy się jakieś skryło lub uciekło w pole. Wszystko nam spalili, nasze ciała, kości. Radia dla Zagranicy informowaliśmy stwo, Wtedy zarzynali a krew się tak lała, A myśmy cierpieli w strasznej serc zamieci. ,,(...) o masowych przesiedleniach Ukra- Przymierzył się haniebnie z bandami zbrod- Otrzymaliśmy również interesujący list Ale nie zdołali zabić w nas godności. ińców w latach 1944-47 i Akcji "Wisła" że w mękach umierało,to polskie pachole. niarzy. od pana Henryka Dzięcioła cyt; Choć w popiołach leżą szczątki naszych (...)" o czym czytamy w artykule "Sym- Na sztachety również nabijali dzieci, Przekreślił swe życie, zatracił człowieczeństwo. dzieci. patycy Bandery z "Polskiego Radia" ki- ciskali za rączki, ciskali za nóżki. Już nie będzie świętym, to nigdy się nie zdarzy. „Szanowna Redakcjo! Lecz my powoli z popiołów się dźwigamy. jowskiego korespondenta "KSI" Tym kruszynkom UPA przebijała A świat o zbrodniach UPA niech zawsze pa- Pozwalam sobie przesłać Państwu swój Powoli, lecz wytrwale, by Kresy uczcić EugeniuszaTuzow-Lubanskiego. brzuszki. mięta. wiersz elegię o ludobójstwie dokonanym godnie. Po raz ostatni materiał poruszający te Niech wyzuje się z milczenia, i podłej niepa- przez zbrodniarzy z OUN UPA. Jestem I tak umierały, już im anioł świeci, Choć karzą nam milczeć, takie rządy mamy. tematykę ukazał się pod koniec kwiet- mięci. nia 2011 roku w związku z 64. rocznica rad, że są ludzie tacy jak Wy, którzy, nie A malutkiej Basi tej wesołej wielce, Karzą zakłamywać, tę największą zbrodnię. boicie się mówić o Kresach, o tym, że co się pięknie do nas zawsze uśmie- Bo pamięć ofiar zbrodni tak żywa jest i Akcji Wisła. święta. tam była Polska, choć teraz pozostała chała, Pamięć o Kresach jest z krwi i cierpienia. Ponadto bezpodstawny jest, również Jak kaci naszych cierpień na wieki są prze- tylko w sercach Kresowiaków. Mówicie Jak UPA mordowała nie mając powodu. zarzut EugeniuszaTuzowa-Lubanskiego wydłubali oczy i wyrwali serce, klęci. o cierpieniach naszych rodaków z rąk Tę prawdę poniesiemy na wieki do istnie- autora w/w artykułu jakoby dziennika- Już się nie uśmiechnie nasza Basia ukraińskich nacjonalistów. Pomimo, że nia. rze Redakcji Ukraińskiej Polskiego Ra- mała. Pamięci pomordowanym rodakom na dia dla Zagranicy poruszający tematy na moja rodzina nie pochodzi z Kresów, a Kto myśli inaczej, jest zdrajcą narodu. ja urodziłem się po wojnie, to ludzkie A malutki Józiu, co leżał w pościeli, Polskich Kresach Wschodnich antenie "są zwolennikami" konkretnej do swojego kata również się uśmiechał, Henryk Dzięcioł, XII 2009r, organizacji czy też gloryfikują jakiej- cierpienie, nie jest mi obce. Bezmiar Pamięci cierpieniom Kresowian Banderowskie bestie główeczkę mu kolwiek postaci. Dziennikarze polskie- tego cierpienia, jakiego doświadczyli go radia publicznego w podejmowaniu nasi rodacy, jest niewyobrażalny. Po ścieli, Henryk Dzięcioł, sierpień - wrzesień 2009r, przeczytaniu kilku książek w tym tema- później jeszcze rezun nożem go posiekał. Myślę, że ten tekst nie wymaga komen- tematów zawsze realizują wymagane tarza, a jedynie należy się głęboki ukłon prawem zasady rzetelności i najwyższej cie oraz relacji świadków zbrodni, po- Nie sposób opisać wszystkich UPA stanowiłem napisać wiersze, aby mieć autorowi. staranności oraz kierują się obiektywi- zbrodni, A Szeptycki szeptał… Przy takiej korespondencji wraca nam zmem, starając się dzięki temu przygo- udział głoszeniu prawdy o ludobójstwie Było ich tysiące,rzecz to jest przeklęta, na Kresach. czyli o udziale wielu duchownych greko- wiara w ludzi, nie w polityków, nie w tować i przekazać pełną, pogłębioną Gdy ginęli wszyscy z rąk bandyckiej sotni. katolickich w zbrodniach ludobójstwa na media ogólnopolskie, ale w naszych informacje dla swoich odbiorców. Proszę zatem wykorzystać te wiersze według Państwa uznania. Bo to dzikie bestie, nie ludzie, zwierzęta. Polskich Kresach Wschodnich. rodaków ,Polaków. Zgodnie ze wcze- Nagromadzenie nieprawdziwych infor- Cośmy im zrobili, czymże zawinili? śniejszą zapowiedzią, jeszcze raz sy- macji i krzywdzących Polskie Radio -Henryk Dzięcioł ” Że nas Ukraińcy po prostu zdradzili. Żyliśmy jak bracia, jak zgodna rodzi- gnalizujemy, że następny numer KSI oraz jej dziennikarzy opinii w ostatnim na. poświęcony będzie kolejnej rocznicy "Kresowym Serwisie Informacyjnym" Szanowny panie Henryku z ogromna Choć nas zapewniali, że oni są z nami. przyjemnością prezentujemy pańską To nas mordowali, bośmy Polakami. Na ziemi Kresów, ziemi naszych ojców. napaści Sowietów w 1939 r. na Polskę, wymaga od nas stanowczej reakcji. czyli na nasze Kresy. Ktokolwiek ma elegię naszym czytelnikom, z wyrazami Lecz my pamiętamy wszystkie te cier- Aż przyszła czarna cierpienia godzina. Wobec powyższego zgodnie z art. 31 coś w tym temacie zapraszamy na nasze ustawy z dnia 26 stycznia 1984 r. Prawo podziękowania, że udostępnił pan ją na- pienia. Z rąk naszych braci, niezwykłych za- szemu serwisowi . łamy, wspomnienia , relacje, zdjęcia i prasowe (Dz.U. z dn. 7.02.1984r.) - o Pamiętamy wszystkich naszych cier- bójców. inne pamiątki mile widziane do zapre- zamieszczenie sprostowania w trybie i ___ „Kto nie zna prawdy, ten jest tylko głupcem. Ale pień twarze, Spadły na nas gromy i tak wielka trwoga, zentowania szerokiemu gronu naszych na zasadach przewidzianych tą ustawą kto ją zna i nazywa kłamstwem, ten jest zbrodnia- My je ocalimy od złego zapomnie- Wszystko się zmieniło, gdy nam powie- czytelników. (treść sprostowania poniżej). rzem” - B.Brecht nia. dzieli, Strona 58 - Kresowy Serwis Informacyjny - 15 sierpnia 2011 LISTY - OPINIE - POLEMIKI Polesia Czar. Włóczęga po ostępach Sło- Zaproszenia: wiańszczyzny ______Krzyżówka "Kresówka" 18 sierpnia 2011, czwartek, g. 19.00, Re- Ks. Isakowicz stauracja Kresowiak, Al. Wilanowska 43 Zapraszamy na kolejne spotkanie z cy- zaprasza klu „Kresy i bezkresy”, realizowanego wspólnie przez Restaurację Kresowiak i Szanowni Państwo! Drodzy Przyjacie- Dom Spotkań z Historią w Warszawie. le! Sierpniowy „czwartek kresowy” przy Al. Wilanowskiej 43c dedykujemy …rybom W poniedziałek, 15 sierpnia 2011 r., o g. i grzybom! 11.00 w Gliwicach, w kościele ormiań- skim pw. św. Trójcy przy ul. Mikołow- skiej 2 odprawiona zostanie msza św. z okazji dorocznego odpustu ku czci Mat- ki Bożej Ormiańskiej z Łyśca k. Stani- sławowa.

Serdecznie zapraszam!

Równocześnie informuję, że w sobo- tę 3 września 2011 r. w Korościatynie Największa w Europie kraina bagien i (obecnie Krynica) k. Monasterzysk, w dziko płynących rzek; raj dla myśliwych dawnym powiecie Buczacz na Ziemi polujących na łosie, niedźwiedzie, jele- Tarnopolskiej, odbędzie się na tamtej- nie, rysie, bobry i głuszce; skansen pier- szym cmentarzu poświęcenie pomnika wotnej Słowiańszczyzny; kraina „tysiąca dla upamiętnienia 150 mieszkańców tej stogów” - to tylko niektóre z określeń ja- wioski pomordowanych przez UPA w kimi opisywano Polesie pierwszej poło- nocy z 28 na 29 lutego 1944 r. wy XX wieku. Trzecie spotkanie z cyklu „Kresy i bezkresy…” wypełnią opowieści Rozpoczęcie uroczystości o g. 13.00 o Poleszukach i poleskich chutorach, czasu ukraińskiego. rybakach z nastawkami i więcierzami, pustołach, duszehubkach i szuhalejach, Proszę o przekazanie tej informacji jarmarku na łodziach nad Piną i łowach wszystkim byłym mieszkańcom tam- na grubego zwierza, bosonogich grzy- tych ziem i ich potomkom. biarkach i księżniczce z aparatem foto- graficznym. Szczęść Boże! Multimedialna prezentacja Tomasza ks. Tadeusz Isakowicz-Zaleski Kuby Kozłowskiego tradycyjnie ilustro- proboszcz parafii ormiańskokatolickiej wana będzie oryginalną ikonografią z w Gliwicach epoki ze zbiorów autora. www.isakowicz.pl Dom Spotkań z Historią, Warszawska ______Inicjatywa Kresowa, ul. Karowa 20, 00- 324 Warszawa, www.dsh.waw.pl, e-mail: Chełm [email protected], tel. 022 255 05 50 Jarek Świderek ______Dom Spotkań z Historią zaprasza na 51. Wśród prawidłowo rozwiązanych krzyżówek wylosowane będą nagrody książkowe. Termin wysyłania na adres 8 września w Tomaszowie Lubelskim spotkanie z cyklu "Opowieści z Kresów" w sali widowiskowej Tomaszowskiego wydawcy KSI prawidłowo rozwiązanych krzyżówek, upływa 31 sierpnia 2011 Domu Kultury ( przy ul. Lwowskiej 72) Różańcowa Madonna i rabini znad Sere- dojdzie do wystawienia spektaklu "Bal- tu. Opowieść o Czortkowie Krasnymstawie, Świdniku lub Zamościu ! lada o Wołyniu" tarnowskiego "Teatru Szanowni Państwo! 11 września - ? byłoby korzystne zorganizować spektakl w Chełmie, Kra- 17 sierpnia 2011, środa, g. 18.00, ul. Ka- snymstawie, Świdniku lub Zamościu ! rowa 20 Drodzy Przyjaciele! 12 września - spektakl w Hrubieszowie 29 lipca br. wyruszyła wyprawa mo- 16 września - wstępnie zarezerwowana sala we Włodawie (Lubelskie) W kościele Św. Jacka przy ul. Freta w tocyklowa z Radwanowic do Armenii. Warszawie znajduje się jeden z najcen- Zobacz fotoreportaż z pierwszego dnia. W dniach 19 września - 23 września 2011 r. - brak możliwości z przyczyn niejszych kresowych wizerunków Matki http://www.isakowicz.pl/index.php?pa- zaangażowania aktorów w innych spektaklach. Bożej – cudowny obraz Matki Boskiej ge=news&kid=14&nid=4614 Różańcowej ofiarowany przez króla Jana Pod tym linkiem będą zamieszczane in- Kazimierza dominikanom z Czortkowa. 25 września - spektakl we Wschowie formacje z trasy. 26 września - Legnica ? Świebodzin ? Szczęść Boże! Nie Teraz" . Przedsięwzięcie mają sfi- 11 listopada - ? Burzliwe dzieje tego podolskiego mia- nansować po połowie starostwo i urząd steczka w XX wieku i postaci z nim ks. Tadeusz Isakowicz-Zaleski 12 listopada - spektakl w Bytomiu miasta. związane, poczet słynnych czortkow- 13 listopada - ? Po spektaklu w Chełmie, Teatr "Nie Te- skich rabinów i cadyków, czortkowskie 14 listopada - spektakl w Kędzierzynie - Koźlu raz" będzie gościł w Hrubieszowie wspomnienia Karla Emila Franzosa„ Oferta Teatru powstanie czortkowskie” i męczeńska Bardzo proszę o przeanalizowanie terminów i miejsc już zaplanowanych Szczegóły będą podane na http://wolyn. śmierć Dominikanów zamordowanych przedstawień i "dołączanie" w sąsiednich dniach poprzez organizowanie org/ przez NKWD to niektóre wątki 51. spo- ______tkania z cyklu „Opowieści z Kresów”. "Nie Teraz" przedstawień w pobliskich - do około 100 kilometrów - miejscowościach. Techniczne potrzeby dotyczące Więcej spektakli zsynchronizowanych czasowo i miejscowo to obniżenie Warszawa zapewnienie odpowiedniej sali: kosztu jednostkowego. - scena o wymiarach min. 8 x 4m Termin można uzgadniać i rezerwować przez kontakt e-mail: Restauracja Kresowiak i Dom Spotkań z (wysokość min. 3,5 m) Historią zapraszają na 3. spotkanie z cy- "Teatr Nie Teraz" - widownia 6 x min. 4 m klu "Kresy i bezkresy..." Wiesław Tokarczuk - z frontu sceny korzystna byłaby widownia-amfiteatr /foto: Scena ze spektaklu "Ballada o Wołyniu" - wyciemnienie sali - dostęp do siły (380 W)

Do tej pory spektakl w Polsce był wystawiany siedmiokrotnie.

Multimedialna prezentacja Tomasza Poniżej zaplanowane i zarezerwo- Kuby Kozłowskiego tradycyjnie ilustro- wane już terminy: wana będzie oryginalną ikonografią z epoki. W trakcie spotkania rozstrzy- 4 września - spektakl (wstępna gnięty zostanie konkurs, który odbył się 20 lipca. rezerwacja terminu) we Wrocławiu przez SUOZUN Dom Spotkań z Historią, Warszawska 8 września - spektakl w Tomaszo- Inicjatywa Kresowa, ul. Karowa 20, 00- wie Lubelskim 324 Warszawa, www.dsh.waw.pl, e-mail: 9 września - spektakl w Lublinie [email protected], tel. 022 255 05 10 września - ? byłoby korzystne 50 zorganizować spektakl w Chełmie, Kresowy Serwis Informacyjny - 15 sierpnia 2011 - strona 59 Partnerzy medialni KSI powstał dzięki życzliwości BTX www.radiownet.pl Agencji Reklamowej BARTEXPO

- targi, reklama, poligrafia www.isakowicz.pl - komputery i sieci internetowe, - hosting, konta internetowe -domeny i skrzynki pocztowe - nagłośnienie www.milno.pl 02-670 Warszawa ul. Puławska 240/60 22 8534397 ; 501 153340 ****** Sponsorzy www.olejow.pl TY TEŻ ZOSTAŃ SPONSOREM

NARODOWEJ Ogłoszenia nierucho- Dołącz do grupy i mości darmowe Oferty PATRIOTYCZNEJ nieruchomości, mieszkania, domy, działki i PARTNERÓW HISTORII MEDIALNYCH grunty, lokale, obiekty KRESOWEJ użytkowe, garaże, ofer- Nie może Ciebie tutaj zabraknąć RAZEM ty kupna, sprzedaży z całego kraju. Sprze- URATUJEMY dam, kupię. Ogłoszenia Redakcja - Kontakt: ZAPOMNIANE nieruchomości z rynku FAKTY pierwotnego oraz wtór- nego. Bogusław Szarwiło [email protected] 607144741 JAK ZOSTAĆ SPONSOREM? Aleksander Szumański Sponsorem może zostać każdy, nie tylko potentat [email protected] biznesowy, ale i skromny pasjonat Kresów pragnący doło- Andrzej Łukawski żyć swój grosz dla sprawy. Nie wszystkich stać na wielkie [email protected] mury, ale i pojedyncze cegiełki są cenne. 501 153 340 Przelewając drobną kwotę na konto wydawcy stajesz się sponsorem PKO BP nr. rach: 17 1020 1169 0000 8102 0087 0592 z dopiskiem KSI

Wydawca: Bartexpo Agencja Reklamowa; 02-670 Warszawa ul. Puławska 240 / 60 tel. 22 853 43 97; 22 853 43 93; 602 397 844 faks: 22 843 99 14 - Wpis do EDG: UD-IV-WDG-A-5415-PLE-2644-2-10 NR 352888 Dział „HISTORIA - WSPOMNIENIA - RELACJE„ Bogusław Szarwiło [email protected] , tel: 607144741 ; dział „BARWY KRESÓW- KULTURA - TRADYCJA„ Aleksander Szumański [email protected] rubryka "Mazurskie Barwy Kresów-Program Pomost" Zofia [email protected] , tel: 608 475 240

Strona 60 - Kresowy Serwis Informacyjny - 15 sierpnia 2011