Czasopismo Humanistyczne Rocznik XXVII • 2020 • Nr 2 (70)
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
Czasopismo humanistyczne Rocznik XXVII • 2020 • nr 2 (70) „Niepodległość i Pamięć” Czasopismo humanistyczne 2020 © copyright by Muzeum Niepodległości w Warszawie Rada naukowa: Prof. dr hab. Wiesław Caban (Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach), prof. dr hab. Małgorzata Dajnowicz (Uniwersytet w Białymstoku), dr hab. Michał Drożdż, prof. UPJPII (Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie), ks. prof. dr hab. Waldemar Graczyk (Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie), dr hab. Arkadiusz Indrasz- czyk (Uniwersytet Przyrodniczo-Humanistyczny w Siedlcach), prof. dr hab. Jarosław Kita (Uniwersytet Łódzki), prof. dr hab. Jacek Knopek (Uniwersytet Mikołaja Kopernika w To- runiu), dr hab. Marek Władysław Kolasa, prof. UP (Uniwersytet Pedagogiczny im. Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie), dr hab. Radosław Lolo (Akademia Finansów i Biznesu Vistula, fi lia w Pułtusku), prof. dr Henryk Malewski (Stowarzyszenie Naukowców Polskich Litwy), dr hab. Janusz Mierzwa, prof. UJ (Uniwersytet Jagielloński w Krakowie), prof. dr hab. Krzysztof Mikulski (Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu), prof. dr hab. Stani- sław Sławomir Nicieja (Uniwersytet Opolski), prof. dr hab. Beata K. Obsulewicz-Niewiń- ska (Katolicki Uniwersytet Lubelski), prof. dr hab. Janusz Odziemkowski (Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie), dr hab. Grzegorz Pełczyński (Uniwersytet Wrocławski), prof. dr hab. Jan Wiktor Sienkiewicz (Uniwersytet Mikołaja Kopernika w To- runiu), ks. prof. dr hab. Henryk Skorowski (Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie), prof. dr hab. Stanisław Sulowski (Uniwersytet Warszawski), dr hab. Ja- cek Szczepański (Muzeum Historyczne w Legionowie), prof. dr hab. Janusz Szczepański (Akademia Finansów i Biznesu Vistula, fi lia w Pułtusku), prof. dr hab. Andrzej Szmyt (Uni- wersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie), dr hab. Maciej Szymczyk (Muzeum Papier- nictwa w Dusznikach-Zdroju), prof. dr hab. Zbigniew Wawer (Muzeum Łazienki Królew- skie w Warszawie), dr hab. Rafał Wiśniewski, prof. UKSW (Narodowe Centrum Kultury) Kolegium redakcji: Krzysztof Bąkała (muzealnictwo), Paweł Bezak (historia wojskowości), Jan Engelgard (historia), Grażyna Fall (redaktor językowy), Małgorzata Izdebska-Młot (redaktor języko- wy), dr hab. Zbigniew Judycki, prof. PUNO (biografistyka), dr Beata Michalec (Varsaviana), Halina Murawska (bibliologia), Dorota Panowek (sekretarz redakcji), dr Tadeusz Skoczek (redaktor naczelny), dr Endre László Varga (członek kolegium), ks. dr Jerzy Zając (członek kolegium), dr hab. Jolanta Załęczny (zastępca redaktora naczelnego), Łukasz Żywek (źródła) Recenzenci naukowi: dr Adam Buława (Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego), prof. dr hab. Adam Czesław Dobroński (Uniwersytet w Białymstoku), dr hab. Radosław Domke, prof. UZ (Uniwersytet Zielonogórski), prof. dr hab. Marian Marek Drozdowski (Polskie Towarzy- stwo Historyczne), doc. dr Olga Gorbaczewa (Białoruski Uniwersytet Państwowy w Miń- sku), dr Ewa Jaska (Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego), prof. dr hab. Helena Krasowska (Instytut Slawistyki Polskiej Akademii Nauk), dr hab. Jerzy Mazurek (Uni- wersytet Warszawski), dr hab. Grzegorz Nieć (Uniwersytet Pedagogiczny im. Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie), prof. dr hab. Henryk Żaliński (Uniwersytet Pedago- giczny im. Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie) ISSN 1427-1443 Spis treści Tadeusz Skoczek, Wydawnictwo naukowe w cieniu pandemii . 11 ARTYKUŁY Janusz Szczepański, Okupacja sowiecka Mazowsza Północnego podczas najazdu 1920 r. 13 Mariusz Mróz, Bitwa pod Radzyminem w r. 1920 – wspomnienia por. Rudolfa Aurigi . 51 Tadeusz Skoczek, Więźniowie Cytadeli Warszawskiej. Socjaliści . 65 Beata Michalec, Stefan Starzyński w kampanii wyborczej . 85 Stanisław Dziedzic, Konspiracyjne życie teatralne w Krakowie (1939–1945) . 117 Janusz Gmitruk, Zygmunt Jan Rumel – żołnierzowi i poecie w 105. rocznicę urodzin . 157 Marta Marek, Janusz Kusociński – olimpijczyk niezłomny, heroiczny bohater bieżni i pola walki . 167 Jerzy Mazurek, Specyfi ka polskiej emigracji do Brazylii . 187 MUZEALNICTWO. Materiały, sprawozdania, omówienia Jolanta Załęczny, Plakat Felicjana Szczęsnego Kowarskiego przyczynkiem do rozważań o propagandzie w 1920 roku . 209 Michał Filip Świdwa, Muzealnik – zawód o bogatej tradycji wobec wyzwań współczesności . 219 Michał Myśliński, Kwiat Niepodległości – współczesny klejnot złotnika krakowskiego jako pamiątka obchodów 100-lecia odzyskania Niepodległości . 233 Robert Hasselbusch, Pawiackie małolatki . 239 Stanisław Dziedzic, Szlakiem katedr i chaczkarów. Wystawa prac Janusza Trzebiatowskiego w Warszawie i Lublinie . 247 ŹRÓDŁA, RELACJE, WSPOMNIENIA Mateusz Ratyński, „Niech żyje Witos, niech żyje Polska!”. Relacja Jana Dębskiego z podróży do Bułgarii w maju 1922 roku . 251 Jan Tyszkiewicz, Przyczynek do dziejów radiotelegrafi cznego wywiadu KG ZWZ-AK w latach 1939–1944 . 267 Robert Hasselbusch, „Pamiętać będę do końca życia ich bohaterstwo” – wspomnienia lekarza Jerzego Hagmajera z okresu uwięzienia na Pawiaku. Część I . 281 RECENZJE, NOTY, BIBLIOGRAFIE Marian Marek Drozdowski, Stanisław Moniuszko – wielki, niedoceniany kontynuator dzieła Chopina (Stanisław Moniuszko, album pod redakcją Tadeusza Skoczka, Muzeum Niepodległości, Prowincjonalna Ofi cyna Wydawnicza, Warszawa– Proszówki 2019) . 312 Jerzy S. Kowalski, Stanisław Moniuszko – wileńskie, warszawskie i kra kow skie reminiscencje („Stanisław Moniuszko. Krakowskie i wileńskie reminiscencje”, Biblioteka Jagiellońska, Kraków 9 stycznia – 7 lutego 2020) . 317 Andrzej Kotecki, Korzenie muzealnictwa (Sławomir Kordaczuk, 25 lat Siedleckiego Klubu Kolekcjonerów, Muzeum Regionalne w Siedlcach, Polskie Towarzystwo Turystyczno-Krajoznawcze Oddział „Podlasie” w Siedlcach, Siedlce 2019, ss. 152) . 321 Halina Murawska, Bibliografi a. Z pastorałem przez kontynenty . 324 Nasi autorzy . 351 Table of contents Tadeusz Skoczek, Scientifi c publishing in the shadow of a pandemic . 11 ARTICLES Janusz Szczepański, Soviet occupation of Northern Mazovia during the 1920 invasion . 13 Mariusz Mróz, The Battle of Radzymin (1920) – recollections of Lieut. Rudolf Auriga . 51 Tadeusz Skoczek, Prisoners of the Warsaw Citadel. Socialists . 65 Beata Michalec, Stefan Starzyński in the election campaign . 85 Stanisław Dziedzic, Underground theatrical life in Cracow (1939–1945) . 117 Janusz Gmitruk, For Zygmunt Jan Rumel, soldier and poet, on his 105th birth anniversary . 157 Marta Marek, Janusz Kusociński – the indomitable Olympic athlete, hero of both track and battlefi eld . 167 Jerzy Mazurek, The specifi city of Polish emigration to Brazil . 187 MUSEOLOGY. Materials, reports, discussions Jolanta Załęczny, Poster by Felicjan Szczęsny Kowarski as a contribution to the discussion on propaganda in 1920 . 209 Michał Filip Świdwa, Museologist – a profession with a rich tradition in the face of the challenges of today . 219 Michał Myśliński, Kwiat Niepodległości – a piece of contemporary jewellery by a Cracow-based goldsmith as a memento of the celebration of the 100th anniversary of regaining independence . 233 Robert Hasselbusch, Teenage girls of Pawiak . 239 Stanisław Dziedzic, On the trail of cathedrals and khachkars. An exhibition of the works by Janusz Trzebiatowski in Warsaw and Lublin . 247 SOURCES, REPORTS, MEMORIES Mateusz Ratyński, “Long live Witos, long live Poland!”. Jan Dębski’s account of his trip to Bulgaria in May 1922 . 251 Jan Tyszkiewicz, History of the radiotelegraphic intelligence services of the Headquarters of the Union of Armed Struggle (Home Army) in 1939–1944: a monograph . 267 Robert Hasselbusch, “I will remember their heroism for the rest of my life” – recollections of physician Jerzy Hagmajer from the time of his imprisonment at Pawiak. Part 1 . 281 REVIEWS, ANNOTATIONS, BIBLIOGRAPHIES Marian Marek Drozdowski, Stanisław Moniuszko – a great, underestimated continuator of Chopin’s work (Stanisław Moniuszko, album edited by Tadeusz Skoczek, Museum of Independence, Prowincjonalna Ofi cyna Wydawnicza, Warsaw –Proszówki 2019) . 312 Jerzy S. Kowalski, Stanisław Moniuszko – reminiscences from Vilnius, Warsaw, and Cracow (“Stanisław Moniuszko. Krakowskie i wileńskie reminiscencje”, Jagiellonian Library, Cracow 9 January – 7 February 2020) . 317 Andrzej Kotecki, The roots of museology (Sławomir Kordaczuk, 25 years of the Siedlce Collectors Club, Regional Museum in Siedlce, Polish Tourist and Sightseeing Society (PTTK), “Podlasie” Branch in Siedlce, Siedlce 2019, pp. 152) . 321 Halina Murawska, Bibliography. Through continents with a crozier . 324 Our Authors . 351 Inhaltsverzeichnis Tadeusz Skoczek, Eine wissenschaftliche Zeitschrift im Schatten einer Pandemie . 11 ARTIKEL Janusz Szczepański, Sowjetische Besetzung von Nordmasowien während des Überfalls von 1920 . 13 Mariusz Mróz, Schlacht von Radzymin im Jahr 1920 – Memoiren des Oberleutnants Rudolf Auriga . 51 Tadeusz Skoczek, Gefangene der Warschauer Zitadelle. Sozialisten . 65 Beata Michalec, Stefan Starzyński im Wahlkampf . 85 Stanisław Dziedzic, Konspiratives Theaterleben in Krakau (1939–1945) . 117 Janusz Gmitruk, Zygmunt Jan Rumel – dem Soldaten und Dichter zum 105. Jahrestag seines Geburtstages . 157 Marta Marek, Janusz Kusociński – der unbeugsame Olympionike, der heroische Held der Laufbahn und des Kampff eldes . 167 Jerzy Mazurek, Besonderheit der polnischen Emigration nach Brasilien . 187 MUSEUMSWESEN. Materialien, Berichte, Diskussionen Jolanta Załęczny, Plakat von Felicjan Szczęsny Kowarski als Beitrag zu Betrachtungen der Propaganda im Jahre 1920 . 209 Michał Filip Świdwa, Museumsmitarbeiter – ein