DOCSLIB.ORG

Biuletynbiuletyn Instytutuinstytutu Pamięcipamięci Narodowejnarodowej

Total Page：16

File Type：pdf, Size：1020Kb

Download full-text PDF Read full-text
Biuletynbiuletyn Instytutuinstytutu Pamięcipamięci Narodowejnarodowej Dodatek: płyta DVD z filmem „Było sobie miasteczko” NR 7–8 (116–117) lipiec–sierpień 2010 BIULETYNBIULETYN INSTYTUTUINSTYTUTU PAMIĘCIPAMIĘCI NARODOWEJNARODOWEJ POLACY–UKRAIŃCY TRUDNA PRZESZŁOŚĆ numer indeksu 374431 nakład 10000 egz. cena 8 zł (w tym 0% VAT) ODDZIAŁY IPN ADRESY I TELEFONY BIAŁYSTOK ul. Warsz ta to wa 1a, 15-637 Białystok tel. (0-85) 664 57 03 GDAŃSK ul. Witomińska 19, 81-311 Gdynia tel. (0-58) 660 67 00 KATOWICE ul. Kilińskiego 9, 40-061 Katowice tel. (0-32) 609 98 40 KRAKÓW ul. Reformacka 3, 31-012 Kraków tel. (0-12) 421 11 00 LUBLIN ul. Szewska 2, 20-086 Lublin tel. (0-81) 536 34 01 ŁÓDŹ ul. Orzeszkowej 31/35, 91-479 Łódź tel. (0-42) 616 27 45 POZNAŃ ul. Rolna 45a, 61-487 Poznań tel. (0-61) 835 69 00 RZESZÓW ul. Słowackiego 18, 35-060 Rzeszów tel. (0-17) 860 60 18 SZCZECIN ul. K. Janickiego 30, 71-270 Szczecin tel. (0-91) 484 98 00 WARSZAWA ul. Chłodna 51, 00-867 Warszawa tel. (0-22) 526 19 20 WROCŁAW ul. Sołtysowicka 21a, 51-168 Wrocław tel. (0-71) 326 76 00 BIULETYN INSTYTUTU PAMIĘCI NARODOWEJ Kolegium: Jan Żaryn – przewodniczący, Marek Gałęzowski, Łukasz Kamiński, Kazimierz Krajewski, Agnieszka Łuczak Filip Musiał, Barbara Polak, Jan M. Ruman, Andrzej Sujka, Norbert Wójtowicz, Piotr Życieński Redaguje zespół: Jan M. Ruman – redaktor naczelny (tel. 0-22 431-83-74), [email protected] Barbara Polak – zastępca redaktora naczelnego (tel. 0-22 431-83-75), [email protected] Andrzej Sujka – sekretarz redakcji (tel. 0-22 431-83-39), [email protected] Piotr Życieński – fotograf (tel. 0-22 431-83-95), [email protected] sekretariat – Maria Wiśniewska (tel. 0-22 431-83-47), [email protected] Projekt grafi czny: Krzysztof Findziński; redakcja techniczna: Andrzej Broniak; łamanie: Wojciech Czaplicki; korekta: Beata Stadryniak-Saracyn Adres redakcji: ul. Hrubieszowska 6a, Warszawa Adres do korespondencji: ul. Towarowa 28, 00-839 Warszawa www.ipn.gov.pl Druk: Legra Sp. z o.o., ul. Rybitwy 15, 30-716 Kraków BIULETYN INSTYTUTU PAMIĘCI NARODOWEJ N R 7– 8 ( 116 –117 ) LIPIEC–SIERPIEŃ 2010 SPIS TREŚCI KOMENTARZE HISTORYCZNE Michał Klimecki – Ojczyzna dwóch narodów. Polsko-ukraińska wojna o Galicję Wschodnią (1918–1919) ....................................................................... 2 Zbigniew Karpus – Ukraiński sojusznik Polski w wojnie 1920 roku. Walka oddziałów Ukraińskiej Republiki Ludowej u boku Wojska Polskiego i ich dalsze losy ....................................................... 16 Bogumił Grott – Ukraiński nacjonalizm a polska polityka wobec Ukrainy i Ukraińców ................................................................................. 34 Lucyna Kulińska – Działalność terrorystyczna ukraińskich organizacji nacjonalistycznych w Polsce w okresie międzywojennym ............................ 41 Ewa Siemaszko – Przemiany relacji polsko-ukraińskich od połowy lat trzydziestych do II wojny światowej ....................................... 58 Tomasz Bereza – Sowieci – Ukraińcy – Polacy. Rejon sieniawski 1939–1941 ............................................................................... 70 Ewa Siemaszko – Bilans zbrodni ..................................................................................... 77 Dariusz Faszcza – Polskie Państwo Podziemne na Wołyniu 1939–1944 ................ 95 Sławomir Kalbarczyk – Martyrologia Polaków w więzieniu przy ulicy Łąckiego we Lwowie w latach II wojny światowej .................... 108 Kazimierz Krajewski – Ukraińskie miejsca pamięci narodowej na terenie Polski .. 118 RELACJE I WSPOMNIENIA Marian Sikorski – Ukrainiec powiedział: „Zabiję was” ........................................... 138 Edward Szpringel (Szpryngiel) – Bóg nas uratował ......................................................... 142 Leokadia Janeczko – „Wystrzelajcie nas, tylko nie mordujcie!” ............................. 149 REPORTAŻ Andrzej W. Kaczorowski – Stanisława Vincenza powrót na Huculszczyznę................ 152 Leon Popek – Postawić im krzyże. Pielgrzymka do grobów kapłanów łuckich... 160 Kazimierz Krajewski, Jacek Pawłowicz – Ostra Brama 2010 ............................................ 165 ZMARLI Piotr Szubarczyk – Ksiądz prałat Henryk Jankowski (1936–2010)........................ 174 Jan Olaszek – Oaza opozycji. Ks. Leon Kantorski i jego parafi a w Podkowie Leśnej .................................................................... 183 Henryk Marczak – Kazimierz Bednarski (1945–2010) ............................................. 188 Janusz Guttner – Aneta Naszyńska (1958–2010) ..................................................... 190 WYDARZENIA .......................................................................................................... 192 Na okładce: str. I – pomnik Adama Mickiewicza we Lwowie, fot. J.M. Ruman; str. IV – Fronton archikatedralnego greckokatolickiego soboru św. Jura we Lwowie, fot. J.M. Ruman MICHAŁ KLIMECKI OJCZYZNA DWÓCH NARODÓW POLSKO-UKRAIŃSKA WOJNA O GALICJĘ WSCHODNIĄ (1918–1919) Rozpoczęta w listopadzie 1918 r. polsko-ukraińska wojna o przy- szłość Galicji (Małopolski) Wschodniej była pierwszą z kilku, jaką stoczyła budująca swoje granice odradzająca się Polska. Mieściła się w programie przywrócenia terytoriów, które polskie społeczeństwo uważało za część swojego dziedzictwa historycznego i gospodar- czego. Natomiast dla Ukraińców stała się jednym z kilku działań (częściowo sprzecznych ze sobą, a tylko częściowo uzupełniających KOMENTARZE HISTORYCZNE KOMENTARZE się) mających przynieść budowę państwa. Głównym ukraińskim ośrodkiem państwotwórczym stał się w 1917 r. Kijów, stolica prawo- sławnej Ukrainy Naddnieprzańskiej. Początkowo jego przywódcy postrzegali swoją ojczyznę jako autonomiczną część zdemokratyzowanej Rosji. Listopadowy przewrót w Piotrogrodzie i rozpędzenie przez bolszewików Konstytuanty wymusiły na rezydującej w Kijowie Ukraińskiej Centralnej Radzie ogłoszenie 9 stycznia 1918 r. IV Uniwersałem suwerenności Ukraińskiej Re- publiki Ludowej. Przyznawał to obdarzony wielkim autorytetem polityk i historyk Mychajło Hruszewśkyj: „Byliśmy konsekwentnymi federalistami, ale warunki spowodowały, że staliśmy się niepodległą, niezależną republiką”1. Natomiast w Charkowie na początku 1918 r. wyłoniły się struktury Ukraińskiej Socjalistycznej Republiki Rad, wiążącej swój byt z Rosyjską Fede- racyjną Socjalistyczną Republiką Rad. Rezolucja podjęta na I zjeździe Komunistycznej Partii (bolszewików) Ukrainy, odbytym w lipcu 1918 r. w Moskwie, stwierdzała: „W sprawie wzajem- nych stosunków Ukrainy i Rosji, oddzielenie Ukrainy od Rosji jest niemożliwe [...] i KP(b)U powinna walczyć o rewolucyjne zjednoczenie obu państw na płaszczyźnie proletariackiego centralizmu w granicach Rosyjskiej Socjalistycznej Federacyjnej Republiki radzieckiej”2. Ko- munistyczna Partia (bolszewików) Ukrainy kreowała się na niezależną partię polityczną. W rze- czywistości posiadała uprawnienia gubernialnej organizacji Rosyjskiej Komunistycznej Partii (bolszewików). Jej Komitet Centralny uznawał się za podporządkowany KC RKP(b). Latem 1918 r. liczyła ok. 4,5 tys. członków, w tym jedynie 7 proc. Ukraińców. Trzecim ośrodkiem ukraińskich działań stał się Lwów, stolica austriackiego kraju koron- nego Galicji. Ukraińscy poddani Habsburgów z lojalności wobec tronu czynili argument na rzecz wyodrębnienia Galicji Wschodniej w nowy kraj koronny o ukraińskim charakterze na- rodowym. Nie wysłali delegacji do Rzymu na odbywający się tam w kwietniu 1918 r. kon- gres narodów uciskanych przez Austro-Węgry. Polaków reprezentowali m.in. Marian Seyda i Konstanty Skirmunt. Dopiero w 1918 r. elity greckokatolickiego społeczeństwa ukraińskie- go Galicji podjęły działania na rzecz budowy własnego państwa. Jego granicami zamierzały objąć austriacką wschodnią Galicję i Bukowinę oraz węgierską Ruś Zakarpacką. Stosunki narodowościowe i gospodarcze w Galicji dawały przewagę społeczeństwu pol- skiemu. Ze statystyk odnoszących się do 1910 r. wynika, że obszar tego kraju zamieszkiwało 1 Cyt. za: M. Waldenberg, Kwestie narodowe w Europie Środkowo-Wschodniej, Warszawa 1992, s. 35. 2 Cyt. za: O. Rublow, O. Rejent, Ukrajinśki wyzwolni zmahannia 1917–1921, Kyjiw 1999, s. 192–193. 2 ok. 7 980 500 ludzi, w tym 4 672 500 posługujących się językiem polskim, 3 208 100 języ- HI KOMENTARZE kiem ukraińskim, 90 100 językiem niemieckim, a 9800 innymi językami. Należy tu poczynić uwagę, że urzędnicy przeprowadzający spis nie uznali języka używanego przez Żydów. Zu- bożali tym statystyczny obraz kraju, gdyż 871 900 jego mieszkańców deklarowało wyznanie mojżeszowe. Jeśli to uwzględnimy, otrzymamy daleko idące korekty w ofi cjalnym składzie narodowościowym Galicji. Przedstawiał się on następująco: Polacy: 47,6 proc. ludności; Ukraińcy: 40,3 proc. ludności; Żydzi: 10,9 proc. ludności; STO Niemcy i inni: 1,2 proc. ludności3. RYCZ Natomiast w Galicji Wschodniej mieszkało 5337 tys. ludzi, w tym: 3791 tys. Ukraińców (71,1 proc.), 770 tys. Polaków (14,4 proc.) i 660 tys. Żydów (12,4 proc.). Polacy stanowili większość w miastach. Lwów miał ok. 206 tys. mieszkańców. Ponad 105 tys. tworzyło spo- NE łeczność polską, 57 tys. – żydowską, a 39 tys. – ukraińską. Polacy i Ukraińcy nie tworzy- li w mieście narodowych enklaw. Swoje najważniejsze instytucje lokowali w śródmieściu, często obok siebie. Katolickie cmentarze – Łyczakowski i znacznie skromniejszy Janowski – były miejscami spoczynku przedstawicieli obu narodów. Galicja należała do najbiedniejszych regionów Europy. W latach 1911–1913 dochód na- rodowy wynosił na jednego mieszkańca ok. 230 koron, natomiast w Siedmiogrodzie – 260 koron, na Słowacji
Load more

Recommended publications
  • Niepodl Wyd2.Indd
    43 Cena 32,00 zł (w tym 8% VAT) Czasopismo humanistyczne 44 Muzeum Niepodległości w Warszawie Rocznik XX • 2013 • nr 3-4 (43-44) Czasopismo humanistyczne Muzeum Niepodległości w Warszawie Rocznik XX • 2013 • nr 3-4 (43-44) „Niepodległość i Pamięć” Czasopismo humanistyczne 2013 © copyright by Muzeum Niepodległości w Warszawie RECENZENT NAUKOWY prof. dr hab. Adam Dobroński REDAKTOR NACZELNY dr Tadeusz Skoczek REDAKTOR NUMERU Krzysztof Bąkała KOLEGIUM REDAKCYJNE dr Stefan Artymowski Paweł Bezak Jan Engelgard (z-ca red. naczelnego) Joanna Gierczyńska Andrzej Kotecki Krzysztof Mordyński dr Emil Noiński Dorota Panowek (sekretarz redakcji) Sylwia Szczotka Jerzy Wągrodzki dr Jolanta Załęczny Na okładce: Zespół ludowy polsko-czesko-ukraiński z Werby w po- wiecie dubieńskim, 1936 r., zbiory Zbigniewa Wojcieszka. Fotografi a prezentowana na wystawie czasowej Muzeum Niepodległości „Wołyń czasu zagłady 1939–1945”. ISSN 1427-1443 Spis treści Słowo wstępne ........................................................................................... 5 ARTYKUŁY Krzysztof Bąkała, ,,Przybyli na Wołyń nieproszeni…” .........................9 Franciszek Ziejka, „Przy lackim orle, przy koniu Kiejstuta, Archanioł Rusi na proporcach błysł!”. Tradycje unii horodelskiej w życiu narodo- wym czasów niewoli ............................................................................49 Dariusz Faszcza, Komenda Okręgu AK Wołyń wobec eksterminacji lud- ności polskiej w 1943 r ......................................................................... 73 Mieczysław Samborski,
    [Show full text]
  • Michał Klimecki Combat Involvement of Poland's 27Th Infantry Division Of
    Michał Klimecki Combat involvement of Poland’s 27th Infantry Division of the Volhynia Home Army against the UPA in the light of the 27th’s entire combat trail The course of the organization and combat operations of the 27th Infantry Division of the Volhynia Home Army (27 Wołyńska Dywizja Piechoty Armii Krajowej, 27 WDP AK) in Volhynia is relatively well-known in our military history. The authors of the most important publications – in this case, also the most comprehensive –are those of soldiers of the 27th WDP AK - namely: Władysław Filar, Michał Fijałka, and Józef Turowski. Polish archival resources are not sufficient to assess the fundamental findings, conclusions, and observations found in this work. The reader can only assert that the knowledge of Polish-Ukrainian and Polish-German battles in Volhynia in 1943–1944 is based on studies written by their participants. Examination of archives in Kiev and Moscow would be, therefore, essential for a more comprehensive assessment of the Polish-Ukrainian conflict, one that would address issues such as: a) the source of the Ukrainian decision to eradicate the Polish population from the provinces of Volhynia, Lviv, Ternopil, and Stanisławów; b) the losses suffered by the Polish and Ukrainian communities; c) the prevalence of Ukrainian, Soviet, and Polish armed forces in the area; and d) the intensity of the battles. This article is an attempt to review Polish historiography concerning combat operations of the 27th WDP AK against the Ukrainian Insurgent Army (Ukrayinska Povstanska Armiya, UPA). It consists of two parts: the first section describes the operations of Polish self-defense and guerrilla units which eventually became part of the 27th WDP AK; the second addresses battles fought by their soldiers after they had joined the 27th.
    [Show full text]
  • Genocide in Volhynia and Eastern Galicia 1943–1944
    The Person and the Challenges Volume 3 (2013) Number 2, p. 29–49 Paweł Naleźniak The Institute of National Remembrance, Cracow, Poland Genocide in Volhynia and Eastern Galicia 1943–1944 Abstract Ukrainian nationalists tried to de-polonize the South-Eastern Borderlands by means of mass genocide and they achieved this goal to a great extent. That, however, puts them on a par with the criminal regimes of Joseph Stalin and Adolf Hitler. The author of this article describes the genocide of Polish inhabitants in Volhynia and Eastern Galicia committed by the Organisation of Ukrainian Nationalists (Orhanizatsiya Ukrayins’kykh Natsionalistiv, OUN) and the Ukrainian Insurgent Army (Ukrainska Povstanska Armiya, UPA) between 1943 and 1944. These events in European history are not well-known. Keywords Genocide, Volhynia and Eastern Galicia, Ukrainian Nationalists, the Ukrainian Insurgent Army. From the European perspective of the history of World War II, the genocide committed by the Organisation of Ukrainian Nationalists (Orhanizatsiya Ukrayins’kykh Natsionalistiv, OUN) and the Ukrainian Insurgent Army (Ukrainska Povstanska Armiya, UPA) on the Polish inhabitants of Volhynia and Eastern Galicia between 1943 and 1944 remains a little-known event. Among the foreign historians, only Timothy Snyder mentions it in fragments in his fundamental work Bloodlands: Europe Between Hitler and Stalin (Skrwawione ziemie1). The enslavement at Poland after World War II restricted an in depth research only to the crimes committed by the Germans. Today, an average Polish citizen knows a lot about the extermination of the Poles and the Jews; it is also a part of the curriculum in Polish schools to organize trips to Auschwitz and other extermination camps.
    [Show full text]
  • Polskie Państwo Podziemne Na Wołyniu 1939–1944
    KOMENTARZE HI KOMENTARZE DARIUSZ FASZCZA POLSKIE PAŃSTWO PODZIEMNE NA WOŁYNIU 1939–1944 STO Struktury Polskiego Państwa Podziemnego na Wołyniu, podobnie jak na pozostałych terenach okupowanych II Rzeczypospolitej, powsta- RYCZ wały stopniowo. Ich kształt i formy aktywności wynikały w znacznej mierze z działalności okupantów oraz akcji nacjonalistycznego pod- ziemia ukraińskiego, które stosując bezwzględne metody, dążyło NE w sposób planowy do wyniszczenia polskiego społeczeństwa. Pierwsze struktury podziemne zawiązały się jesienią 1939 r. we Włodzimierzu Wołyń- skim, w Łucku i Równem. Wśród nich była m.in. organizacja młodzieżowa w Janowej Do- linie, kierowana przez pchor. Mariana Zarębskiego1. Inną organizacją była grupa pod nazwą „Rydz Śmigły” oraz działająca w Kowlu organizacja „Orzeł Biały2. W styczniu 1940 r. do Równego przyjechał przedstawiciel lwowskiego ZWZ-1, pchor. Józef Widawski „Józef”, którego zadaniem było zorganizowanie dowództwa Okręgu3. Aresz- towania wiosną 1940 r., które objęły czternastu zaprzysiężonych członków kierownictwa or- ganizacji, doprowadziły do jej rozbicia. Pod koniec 1939 r. w celu utworzenia siatki konspiracyjnej przybył z Warszawy płk Ta- deusz Majewski „Szmigiel”, „Maj”4. W Równem powołano sztab Okręgu i zorganizowano cztery komendy powiatowe ZWZ. W marcu 1940 r. doszło do aresztowań wśród uczestników konspiracji na Wołyniu. Objęły one m.in. członków organizacji „Legion Polski Niepodle- głej” i placówek ZWZ w Równem i Dubnie oraz grupę byłych członków Związku Strze- leckiego działającą w pow. kostopolskim5. W maju 1940 r. został aresztowany komendant Okręgu ZWZ, płk Majewski, a niedługo potem pozostali członkowie sztabu Okręgu (łącznie 81 osób)6. 1 Wniosek oskarżający Mariana Zarębskiego i osiem innych osób, 18 VI 1940 r. [w:] Polskie Pod- ziemie 1939–1941. Od Wołynia do Pokucia, t.
    [Show full text]
  • Kwartalnik Lipiec, Sierpień, Wrzesień 2013
    „Fok” Od lat jakże długich i trudnych Wciąż ta sama w seru troska: Że tam gdzieś zostały trzy ziemie: Wileńska, Wołyńska i Lwowska ____________________________________________ Rok 2013 - Rokiem Powstania Styczniowego 1 Trzy Ziemie Feliks Konarski Od lat jakże długich i trudnych wciąż ta sama na sercu troska: Że tam gdzieś zostały trzy ziemie: Wileńska, Wołyńska i Lwowska. Jak w nowych Księgach Pielgrzymstwa, Genesis naszego tułactwa: Trzy ziemie, trzy ofiary największego na świecie łajdactwa. Wymazali, skreślili z mapy, oddzielili drutów zasiekiem. Nie mieli kruszyny litości nad ziemią i nad człowiekiem. Człowieka wygnali z ziemi - ziemię człowiekowi wydarli. Zostali w ziemi ci tylko, którzy kiedyś wolnymi tu zmarli. Kara ludzka ich nie dosięgła, nie ulękli się przeto i boskiej I plądrują i chodzą po ziemi Wileńskiej, Wołyńskiej i Lwowskiej. Wykarczować by chcieli korzenie, przeoraliby ziemię do spodu, Żeby nic tu nie mogło przypomnieć jej przeszłości i tego Narodu, Który w ziemię tę wrósł od prawieków, który żył tu od dziadów -pradziadów. Żeby nikt nic odnalazł tu więcej raz na zawsze zatartych śladów! Przesiedlili, przegnali, wywieźli, oddzielili duszę od ciała. Zapomnieli tylko o jednym. Przeoczyli, że ziemia została. Ziemia, której ni wygnać, ni wywieźć, z której nadal z nadejściem wiosny Zielonością w niebo strzelają buki, klony, topole i sosny! I już gaj się rozszumiał, rozgadał po dawnemu —wileńską brzozą... Łatwo było wywieźć człowieka, ale brzóz - wszystkich brzóz nie wywiozą! 2 A tu las się po Iwowsku rozśpiewał - po człowieku została scheda.. Łatwo było wysiedlić człowieka, ale lasu wysiedlić się nie da! A tu chabry wśród zbóż modrookie barwiły tę ziemię żałosną... Łatwo było wyplenić człowieka, ale chabry na nowo wyrosną! Ani słońca nikt przegnać nie zdoła, ani wiatru nikt nie wyrzuci.
    [Show full text]
  • Działania 27 Wołyńskiej Dywizji Piechoty Armii Krajowej
    Władysław Filar DZIAŁANIA 27 WOŁY ŃSKIEJ DYWIZJI PIECHOTY ARMII KRAJOWEJ CZ ĘŚĆ 1 Warszawa, kwiecie ń 2011 r. Władysław Filar: DZIAŁANIA 27 WOŁY ŃSKIEJ DYWIZJI PIECHOTY ARMII KRAJOWEJ NA PRAWACH R ĘKOPISU Wersja elektroniczna Wszelkie prawa zastrze Ŝone: • Władysław Filar • Okr ęg Woły ński Światowego Zwi ązku śołnierzy Armii Krajowej - reprezentowany przez Prezesa Tadeusza Wolaka SPIS TRE ŚCI 1. STRUKTURY POLSKIEGO PA ŃSTWA PODZIEMNEGO NA WOŁYNIU (1939- 1944)......................................................................................................................................3 1.1. POCZ ĄTKI KONSPIRACJI .................................................................................................3 1.2. ROZWÓJ KONSPIRACYJNYCH STRUKTUR WOJSKOWYCH ...................................................8 1.3. KONSPIRACYJNE STRUKTURY ADMINISTRACJI PA ŃSTWOWEJ .........................................13 1.4. POLSKIE PODZIEMIE NIEPODLEGŁO ŚCIOWE WOBEC TERRORU NACJONALISTÓW UKRAI ŃSKICH .....................................................................................................................21 2. MOBILIZACJA ODDZIAŁÓW KONSPIRACYJNYCH I FORMOWANIE 27 WDP AK .......................................................................................................................................30 2.1. PRZEBIEG MOBILIZACJI ................................................................................................30 2.2. ORGANIZACJA 27 WOŁY ŃSKIEJ DYWIZJI PIECHOTY AK................................................38 2.3.
    [Show full text]
  • Glaukopis-9-10 2007-2008-Srodki.Pdf
    Archeologia pamięci Redaktor naczelny: Wojciech Jerzy Muszyński Zrealizowano w ramach Programu Operacyjnego Redakcja: dr Piotr Gontarczyk (zast. red. nacz.), Promocja Czytelnictwa ogłoszonego przez Ministra Jolanta Mysiakowska (sekretarz redakcji), Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Sebastian Bojemski, Maciej Jabłoński Glaukopis jest niezależnym pismem wspieranym Projekt okładki: Michał Kuczmierowski przez społeczne fundacje oraz osoby prywatne. Wydawcy zwracają się do wszystkich osób Projekt grafi czny serii: Magdalena J. Chudzicka zainteresowanych badaniem życia społecznego o pomoc fi nansową. Rada Programowa: Wpłaty prosimy przekazywać na konto prof. Kazimierz Braun (State University of New York) Stowarzyszenia na Rzecz Swobód Obywatelskich: prof. Wiesław Chrzanowski (Warszawa) 30 1750 0009 0000 0000 0247 8293 prof. Marek Jan Chodakiewicz z dopiskiem: fundusz „Glaukopisu”. (Institute of World Politics – Washington DC) 1 Andrzej Czuma (Warszawa) www.glaukopis.pl prof. Herbert Romerstein (Institute of World Politics – Washington DC) Stowarzyszenie na Rzecz Swobód Obywatelskich (SSO) prof. Wojciech Roszkowski (Warszawa) powstało w 1998 r. Członkowie SSO w przeszłości byli instruktorami prof. Peter Stachura (University of Stirling) harcerskimi Federacji Skautingu Europejskiego i Związku dr Zbigniew Stawrowski (Kraków) Harcerstwa Rzeczypospolitej, działali w organizacjach dr Ryszard Tyndorf (Kanada) studenckich takich jak: Niezależne Zrzeszenie Studentów, Zdzisław Zakrzewski (San Francisco) korporacje akademickie, samorząd studencki, dr hab.
    [Show full text]
  • Wołyń" Wobec Eksterminacji Ludności Polskiej W 1943 R
    Dariusz Faszcza Komenda Okręgu AK "Wołyń" wobec eksterminacji ludności polskiej w 1943 r. Niepodległość i Pamięć 20/3-4 (43-44), 73-97 2013 ARTYKUŁY NIEPODLEGŁOŚĆ I PAMIĘĆ 2013, nr 3-4 (43-44) Dariusz Faszcza Akademia Humanistyczna im� A� Gieysztora w Pułtusku Komenda Okręgu AK „Wołyń” wobec eksterminacji ludności polskiej w 1943 r. Słowa kluczowe Armia Krajowa, Kazimierz Bąbiński, eksterminacja ludności polskiej na Wo- łyniu, Organizacja Ukraińskich Nacjonalistów, Ukraińska Powstańcza Armia Streszczenie Treścią artykułu jest przedstawienie roli Polskiego Podziemia Zbrojnego na Woły- niu w 1943 r�, w kontekście działań zmierzających do ograniczenia eksterminacji polskiej ludności� Zainicjowana wiosną 1943 r� przez lokalne struktury OUN i UPA akcja zebrała wyjątkowo krwawe żniwo� Czy działające na obszarze byłego woje- wództwa wołyńskiego struktury Armii Krajowej mogły się temu przeciwstawić? Co zrobiono, aby powstrzymać hekatombę polskiej ludności cywilnej? Jakie czyn- niki miały wpływ na podejmowane decyzje? Artykuł stanowi próbę odpowiedzi na postawione powyżej pytania wykorzystując do tego celu zachowane dokumenty i literaturę przedmiotu� Struktury Armii Krajowej na Wołyniu powstały stosunkowo późno w porównaniu do innych ziem II Rzeczypospolitej� Mimo licznych prób stworzenia podziemia zbrojnego, podejmowanych przez loka- lnych działaczy i wojskowych oraz emisariuszy skierowanych na teren byłego województwa wołyńskiego, były one skutecznie neutrali- zowane przez radzieckie organa bezpieczeństwa1� Na taki stan wpływ 1 Szerzej na ten
    [Show full text]
  • WA303 3956 KH100-R1993-R100
    GRZEGORZ OSTASZ (Rzeszów) WOŁYŃSKA OKRĘGOWA DELEGATURA RZĄDU 1942— 1944. ORGANIZACJA I STRUKTURA i Początek Polskiemu Państwu Podziemnemu dawała konspiracja wojskowa i polityczna. Rodziła się ona na całym terytorium okupowanej Rzeczypos­ politej, po obu stronach granicy sowiecko-niemieckiej, ustalonej przez za­ borców 28 IX 1939 r. w Moskwie. Podziemie krajowe uzyskało odpowiednią rangę psychologiczną, moralną i prawną. Funkcjonowało przecież w łączności z rządem, powołanym 30 IX 1939 r. w Paryżu na mocy konstytucji RP z 1935 r., uznawanym na arenie międzynarodowej. W odczuciu powszechnym stanowiło jego agendy. Czynnikiem, który sprzyjał powstaniu i funkcjonowa­ niu państwa podziemnego, była ciągle żywa tradycja walk o niepodległość. Odzywała się w spontaniczności i masowości działań konspiracyjnych. Konspiracja wojskowa niejako siłą rzeczy musiała znaleźć się na pierwszym planie. Służba Zwycięstwu Polski, zawiązana już we wrześniu 1939 r., zapowiadała kontynuację walki aż do zwycięstwa. SZP, jako prekursorka Związku Walki Zbrojnej i Armii Krajowej, była jednak organizacją wojskową o określonym zapleczu politycznym. Gen. Michał Karaszewicz-Tokarzewski, tworząc SZP, znalazł oparcie dla konspiracyjnego wojska najpierw w trzech, a potem w czterech partiach politycznych II Rzeczypospolitej, a mianowicie w Polskiej Partii Socjalistycznej, Stronnictwie Narodowym, Stronnictwie Ludowym i Stronnictwie Pracy. W meldunkach dotyczących stanu organizacyjnego SZP gen. Karasze­ wicz-Tokarzewski informował o powstaniu „platformy społeczno-politycznej w formie Rady Głównej"1. Dzięki tej platformie mógł nie tylko zaistnieć rząd, ale także jego krajowe delegatury. Dość wspomnieć, że koncepcję powołania Ekspozytury Rządu brano pod uwagę już wtedy, gdy struktury organizacyjne SZP były przejmowane przez powołany 13 XI 1939 r. Związek Walki Zbrojnej. Zwolennikiem budowania dwu wyraźnych pionów Polskiego Państwa Podziemnego, a mianowicie pionu cywilnego i pionu wojskowego, był premier rządu, a zarazem Naczelny Wódz, gen.
    [Show full text]
  • Czasopismo Humanistyczne Rocznik XXVII • 2020 • Nr 2 (70)
    Czasopismo humanistyczne Rocznik XXVII • 2020 • nr 2 (70) „Niepodległość i Pamięć” Czasopismo humanistyczne 2020 © copyright by Muzeum Niepodległości w Warszawie Rada naukowa: Prof. dr hab. Wiesław Caban (Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach), prof. dr hab. Małgorzata Dajnowicz (Uniwersytet w Białymstoku), dr hab. Michał Drożdż, prof. UPJPII (Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie), ks. prof. dr hab. Waldemar Graczyk (Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie), dr hab. Arkadiusz Indrasz- czyk (Uniwersytet Przyrodniczo-Humanistyczny w Siedlcach), prof. dr hab. Jarosław Kita (Uniwersytet Łódzki), prof. dr hab. Jacek Knopek (Uniwersytet Mikołaja Kopernika w To- runiu), dr hab. Marek Władysław Kolasa, prof. UP (Uniwersytet Pedagogiczny im. Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie), dr hab. Radosław Lolo (Akademia Finansów i Biznesu Vistula, fi lia w Pułtusku), prof. dr Henryk Malewski (Stowarzyszenie Naukowców Polskich Litwy), dr hab. Janusz Mierzwa, prof. UJ (Uniwersytet Jagielloński w Krakowie), prof. dr hab. Krzysztof Mikulski (Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu), prof. dr hab. Stani- sław Sławomir Nicieja (Uniwersytet Opolski), prof. dr hab. Beata K. Obsulewicz-Niewiń- ska (Katolicki Uniwersytet Lubelski), prof. dr hab. Janusz Odziemkowski (Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie), dr hab. Grzegorz Pełczyński (Uniwersytet Wrocławski), prof. dr hab. Jan Wiktor Sienkiewicz (Uniwersytet Mikołaja Kopernika w To- runiu), ks. prof. dr hab. Henryk Skorowski (Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie), prof. dr hab. Stanisław Sulowski (Uniwersytet Warszawski), dr hab. Ja- cek Szczepański (Muzeum Historyczne w Legionowie), prof. dr hab. Janusz Szczepański (Akademia Finansów i Biznesu Vistula, fi lia w Pułtusku), prof. dr hab. Andrzej Szmyt (Uni- wersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie), dr hab. Maciej Szymczyk (Muzeum Papier- nictwa w Dusznikach-Zdroju), prof.
    [Show full text]
  • Antypolska Akcja Oun-Upa 1943–1944 Fakty I Interpretacje Tom 4 Ofrnj Ipn Konferencje Instytut Pami¢Ci Narodowej Komisja Âcigania Zbrodni Przeciwko Narodowi Polskiemu
    KONFERENCJE IPN ANT YPOLSK A AKCJA OUN-UPA 1943 –194 4 FAKTY I INTERPRETACJE WARSZAWA 2002 ANTYPOLSKA AKCJA OUN-UPA 1943–1944 FAKTY I INTERPRETACJE TOM 4 KONFERENCJE IPN INSTYTUT PAMI¢CI NARODOWEJ KOMISJA ÂCIGANIA ZBRODNI PRZECIWKO NARODOWI POLSKIEMU ANTYPOLSKA AKCJA OUN-UPA 1943–1944 FAKTY I INTERPRETACJE Redakcja naukowa Grzegorz Motyka i Dariusz Libionka WARSZAWA 2002 Materia∏y z sesji naukowej zorganizowanej przez Biuro Edukacji Publicznej Instytutu Pami´ci Narodowej – Komisji Âcigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu Oddzia∏ w Lublinie 24–25 maja 2001 roku Ok∏adk´ i strony tytu∏owe projektowa∏ Krzysztof Findziƒski Redaktor Anna Mirecka Korekta Hanna Âmierzyƒska Indeks osób Jacek Wo∏oszyn Zdj´cia na ok∏adce ze zbiorów Leona Popka: zniszczony koÊció∏ Âw. Stanis∏awa Biskupa i M´czenników w WiÊniowcu Starym, rodzina Jesionczaków z Woli Ostrowieckiej Sk∏ad i ∏amanie Katarzyna Szubka, Wojciech Czaplicki Druk i oprawa ¸ódzka Drukarnia Dzie∏owa SA © Copyright by Instytut Pami´ci Narodowej Komisja Âcigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu Seria „Konferencje IPN”: tom 4 ISBNISBN 83–83–7629–470–4 83–89078–09–0 Spis treÊci Wst´p – Dariusz Libionka, Grzegorz Motyka . 7 Wykaz skrótów . 11 W∏odzimierz M´drzecki Polityka narodowoÊciowa II Rzeczypospolitej a antypolska akcja UPA w latach 1943–1944 . 14 Tomasz Stryjek EuropejskoÊç Dmytra Doncowa, czyli o cechach szczególnych ideologii ukraiƒskiego nacjonalizmu . 19 Czes∏aw Partacz, Krzysztof ¸ada Kto zaczà∏? Polacy i Ukraiƒcy na Lubelszczyênie w latach 1941–1943 . 33 W∏adys∏aw Filar Dzia∏ania UPA przeciwko Polakom na Wo∏yniu i w Galicji Wschodniej w latach 1943–1944. Podobieƒstwa i ró˝nice . 41 Ewa Siemaszko Ludobójcze akcje OUN-UPA w lipcu 1943 roku na Wo∏yniu .
    [Show full text]
  • DOCS 2017 Hyperlinks.Pdf
    3 INTRODUCTION Ladies and Gentlemen, You are holding in your hands the latest edition of the Polish Film Institute’s “Documentaries, Fea- ture Shorts & Animations 2017” directory, which is a preview of the upcoming season in Polish cinema. The selected documentaries, animations and feature short films presented here include some which are sure to feature in the competi- tions and prestigious sections of the major in- ternational film festivals. I believe that these ti- tles will ensure that 2017 provides many pleasant surprises and interesting discoveries. The success of this branch of Polish cinema owes photo by Marcin Kułakowski, Polish Film Institute a lot, among other things, to the universality of the themes, the successful cooperation between directors and producers, excellent international contacts and the outstanding Polish film events dedicated to documentaries and short films. The films presented in this directory also include a number of film school shorts, which I particu- larly recommend. These filmmakers are the very people who will create the new face of Polish cin- ema in the future. Polish artists are constantly working on new titles and many of them rely on the support of the Pol- DOCUMENTARIES ish Film Institute, which endeavours to make Pol- FEATURE SHORTS ish cinema as diverse and enriching as possible for viewers both in Poland and around the world. ANIMATIONS I believe that this “Documentaries, Feature Shorts & Animations 2017” directory will ena- ble you to discover something intriguing, sur- prising and inspiring
    [Show full text]