Poezja I Biografia Barbary Sadowskiej (1940 – 1986)
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
UNIWERSYTET KARDYNAŁA STEFANA WYSZYŃSKIEGO WYDZIAŁ NAUK HUMANISTYCZNYCH Aleksandra Niemirycz Poezja i biografia Barbary Sadowskiej (1940 – 1986) Praca doktorska napisana pod kierunkiem prof. dra hab. Krzysztofa Dybciaka Warszawa 2016 Podziękowania Dziękuję wszystkim, którzy przyczynili się do opracowania niniejszej monografii. Opiekunowi naukowemu doktoratu, profesorowi doktorowi habilitowanemu Krzysztofowi Dybciakowi, którego opiece merytorycznej praca zawdzięcza tak wiele. Pani Katarzynie Dybciak dziękuję za poświęcony mi czas, serdeczne słowa i duchowe wsparcie. Dr Dorocie Niedziałkowskiej dziękuję za udostępnienie jej edytorskiego i nieopublikowanego jeszcze zbioru listów Barbary Sadowskiej. Serdeczne myśli i podziękowania kieruję pod adresem pracowników: Muzeum Literatury, Biblioteki Narodowej, Biblioteki Polskiej w Paryżu, Szpitala Bichat, merostwa XVIII Dzielnicy Paryża, Instytutu Literackiego Kultura w Maisons Laffitte, Ośrodka „Karta”, Akademii Wychowania Fizycznego im. Józefa Piłsudskiego w Warszawie. Dziękuję wszystkim, którzy zechcieli udostępnić mi swoje wspomnienia i relacje, archiwalne listy, zdjęcia, pamiątki związane z Barbarą Sadowską i jej rodziną. Dziękuję moim Rodzicom Annie i Wojciechowi Niemiryczom oraz Synowi Juliuszowi Stępniewskiemu za słowa zachęty do wytężonej pracy i niezachwianą wiarę w jej ukończenie. 2 SPIS TREŚCI WSTĘP ...................................................................................................................................... 7 Rozdział I. Rola biografistyki w badaniach literackich. Uwagi metodologiczne .............. 12 Rozdział II. Wczesne lata Barbary Sadowskiej w dokumentach, wspomnieniach i listach ....................................................................................................................................... 35 II. 1. Franciszek Obrębski i Jadwiga z domu Belczyk – rodzice Barbary Sadowskiej .......................................................................................................................... 35 II. 2. Wojenne losy Franciszka Obrębskiego ................................................................... 40 II. 3. Powrót Jadwigi i Barbary do powojennej Polski ................................................... 42 II. 4. Listy Barbary Sadowskiej do Stanisława Czycza - odzyskane źródło ustaleń biograficznych ....................................................................................................... 44 II. 5. Dzieciństwo Barbary Sadowskiej w świetle jej listów i wierszy............................ 50 II. 6. Lata szkolne Barbary Sadowskiej po decyzji jej matki o powrocie do powojennej Polski............................................................................................................... 60 Rozdział III. Lata dojrzewania poetyckiego i kobiecego Barbary Sadowskiej ................. 65 III. 1. Po debiucie. Czas zdobywania wiedzy o sobie i świecie ....................................... 65 III. 2. Doświadczanie niewidzenia..................................................................................... 68 III. 3. Pierwsze traumy i fascynacje erotyczne ................................................................ 73 III. 4. Janusz Żernicki – poeta, „pierwsza miłość” Sadowskiej ..................................... 77 Rozdział IV. Barbary Sadowskiej dojrzewanie do macierzyństwa .................................... 81 IV. 1. „Osobność” poezji Barbary Sadowskiej ................................................................ 81 IV. 2. Natus est filius - nata est mater .............................................................................. 82 IV. 3. Pierwszy w pełni kobiecy głos w polskiej poezji ................................................... 85 IV. 4. Macierzyństwo a meandry genealogii .................................................................... 90 IV. 5. Macierzyństwo zanurzone w biologię – misterium powstawania i ginięcia życia ..................................................................................................................................... 92 IV. 6. Fizjologia macierzyństwa ........................................................................................ 93 3 IV. 7. Kobiecenie i wizja rodziny a powołanie twórcy ..................................................... 96 IV. 8. Poetyckie wizje i lęki związane z macierzyństwem ............................................. 100 IV. 9. Decyzja o przyjęciu dziecka, które się nie zdołało urodzić ................................ 103 IV. 10. Matka-córka-matka ............................................................................................. 109 IV. 11. Próba „malej stabilizacji” ................................................................................... 114 Rozdział V. Dojrzewanie poetyckie Barbary Sadowskiej ................................................. 117 V. 1. Na poetyckich ścieżkach w czasie „odwilży” ........................................................ 117 V. 2. Szukanie własnej drogi w odgórnie organizowanych przedsięwzięciach literackich .......................................................................................................................... 125 V. 3. Początki recepcji i pierwsze recenzje .................................................................... 128 V. 4. Leszinowe „ukąszenie” ........................................................................................... 132 V. 5. Koszty eksperymentu socjologiczno-poetyckiego „Orientacji” .......................... 140 V. 6. Ugruntowanie pozycji Sadowskiej po drugim tomiku ......................................... 143 V. 7. „Las” – słowo wyklęte ............................................................................................. 149 V. 8. Poezja nieudanego życia małżeńskiego ................................................................. 156 Rozdział VI. Dojrzewanie obywatelskie poetki .................................................................. 160 VI. 1. Pierwszy wyjazd zagraniczny- do kraju urodzenia ............................................ 160 VI. 2. Nowa miłość, nowe wiersze, przekłady i podróże ............................................... 162 VI. 3. Czwarty tom wierszy – ostatni z wydanych w oficjalnym obiegu. .................... 165 VI. 4. Rosnąca świadomość opresji i poetycka na nią odpowiedź ............................... 168 VI. 5. Wyjazd na kolejne stypendium do Francji i początki szczegółowej inwigilacji poetki w świetle dokumentów z archiwum IPN .......................................... 178 VI. 6. Barbara Sadowska jako „element groźny dla ustroju” ..................................... 183 Rozdział VII. Pierwszy otwarty akt sprzeciwu – przejście Barbary Sadowskiej do jawnej opozycji wobec komunistycznych władz ................................................................ 192 VII. 1. Coraz bardziej jawne akty komunistycznego bezprawia – stan po marcu 1968 i grudniu 1970 .......................................................................................................... 192 4 VII. 2. Barbara Sadowska na „czarnej liście” cenzury: początki podziemnego ruchu wydawniczego i decyzja o przejściu do obiegu niezależnego ............................ 193 VII. 3. Zapisane w Zapisie ............................................................................................... 196 VII. 4. Wsparcie Kościoła dla opozycji .......................................................................... 201 VII. 5. Udział Barbary Sadowskiej w procesach uczestników strajków robotniczych w czerwcu 1976 roku ................................................................................ 204 VII. 6. „Miał być bezwstydny ład gruchania”. Barbary Sadowskiej bunt nieocenzurowany .............................................................................................................. 208 Rozdział VIII. Odpowiedź na opresję stanu wojennego w tekście życia Barbary Sadowskiej ............................................................................................................................. 215 VIII. 1. Internowanie opozycjonistów i reakcja środowiska ........................................ 215 VIII. 2. Prymasowski Komitet Pomocy Osobom Pozbawionym Wolności i ich Rodzinom .......................................................................................................................... 216 VIII. 3. Działalność Barbary Sadowskiej w Komitecie Prymasowskim ..................... 219 VIII. 4. Represje wobec Barbary Sadowskiej oraz zakonnic i wolontariuszy z kościoła przy ulicy Piwnej ............................................................................................... 225 VIII. 5. Więzienie i prześladowanie Barbary Sadowskiej w dokumentach z archiwum IPN................................................................................................................... 226 VIII. 6. Napaść na klasztor franciszkanek. Fizyczne obrażenia Barbary Sadowskiej ........................................................................................................................ 234 Rozdział IX. Śmierć Grzegorza Przemyka, syna Barbary Sadowskiej ........................... 239 IX. 1. Spełniona groźba? ................................................................................................. 239 IX. 2. Zdarzenie jednoczące ............................................................................................ 241 IX. 3. Heroizm życia po śmierci własnego dziecka ........................................................ 246 Rozdział X. Świadectwo tekstu życia