Weje U Rexne 2.Pdf
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
www.arsivakurdi.org ttn. iiti'"'a' x l.t "f !!# -! " äJ'r k *.-' }lNtrrr'rltttlt" §r; ll.i. ! a i I § www.arsivakurdi.org Weqanön Nrtbiharö www.nubihar.rrrm email: nubiharlir gmail.com Wöie, ü@ Re#itä gutan. heziran . lirmeh. tebax www.arsivakurdi.org w€JE Ü RExNE Kovara Car Mehane yd Lekolin, Rexne ü Teoriya W6jeye Wetana Demane-Hej mat: Zl2Ot4 Gulan. Heziran. Tirmeh . Tebax l55N:2148-2500 XWEDIYE KOVARE AhMEt KAN : EDiTOR Dövut yesilmen-Abduttah (elik LIJNEYA WE§ANE Bawer BerSev, Bextewar Zozani. Emin Astän ilva< Suvagci, Mesüd Serfiraz, ömer Delikaya, Tahir Taninha, RASTKIRIN Ömer Faruk Kaya (Kurmanci), Rohetat Aktulum (Kirdki) §EwTRMENDE HUNeRE ömer oelikaya KAREN ABORi Bawer Bersev MizANpAJ Semat Medya TEBINiMaFe sapkirina gotarän, tenä djdeste lüneya wesan6 de ve. Ld nrvrskarJt naverokä nivisön xwe berpirsiyat ln. Herwehä nivlsen ku ii kovare re te^ne Sändin, biwe5in an neweSin ji, li nivisker nayene vegerandiÄ ü bi jn, Serte ku Cävkani bd diydrkir Jdgirtina ji kovarä serbest e.- WENEYE BERcE Muzafter OkCUoölu, Kotaja Li Ser Caw EAPXANE Kayhan t4atbaacrIk Davutpasa Cad, Cüven San. Sit. c Btok No 244 Topkapt |SIANBUL I Tet:0212 576 0O 66 .10 §ERTEN ABoNETtyE Buhay6 kovar6 10 ü ü.ii bo Ewrupa ji € ye. Abonetiya ji bo salekE ti wel6t 30 ü 0 ji bo Ewrupay6 30 € HesabC Banqey6: tBAN:TR58 000.1 O0 5027 4651 BO5O 04 Hesab TL: 1 150-27465180-5004 Ziraat Bankasr/OFis 5ubesi Diyarbakrr Hesabö u5D; TR04oo01 001 1 50274651 80s006 Hesab6 www.arsivakurdi.orgEURO: TR740oo1 001 1 50274651805007 NAVNi§AN Setahadini Eyübi Mah Batrkent siresi B_13 Blok No: 3/13 Ba§tar-Diyarbakrr TEL 0(530) 347 86 62 www-wejeurexne.com [email protected] skype:wejeurexne twitter:weieurexne NAVEROK Ji Editor, Eta Nehäyi: Awirdanek li rexneyaedebiya kurdi/8 Ehmed Kirkan: Hikaye ü ser hikayenustisä Rosan Lezgini qritikek / 20 Hemä Mentik: Roman ü binyadi zimän / 26 Gernas Roderin: Cegerxwin 0 bandora ramana sosyalizm6 ya [iser helbest6n diwanen wi Ä9r ü Plrüski Sewra Azodi /31 Emin Ebdutqadir: Tekniken montaje di avakirina tekstä roman€ da: romana Sofmgeh weke nimüne / 40 Mesüd Serfiräz: Di (apemeniya kurdi ya dewra Osmani de wergera wejeyi / 57 Rohetat Aktutum: Viz6r ra ewro edebiyate nodernä kirdki/ 66 cabriel Akyuz: Kurtediroka wäjeya suryaniyan / 72 Ahmed Kani: Li ker karO wergeriy€ Ü wöjeya sorani bi Besam l4istefa re hevpeyvin / 83 Di WAievC de Mirov 0 Divardeven Mirovi i. seydo Aydogan: Wejeya kurdi 0 birl94 Hasim Ahmedzade: Roman 0 diyatog / 101 Joanna Bocheiska: Bita niviskar 0 w6jenas neyön kustin 121 Christine Allison: Otobiyografi, serbori 0 romana kurdi: 'Erebö Semo ü peyrew6n wl/ 1 33 Edward W. Said: Diw6leyö de sirgüni ü rewgenbiri/ 153 Emin Astan: Di warö analiza t6geha zayendperestiya civaki de berhema 5ebri Silövani, Meryema / 162 Virginiä wootf: Jin 0 qiroksazi / 1 75 Osman Desti: Matemname le se'ri kurdi de 182 Dawid Yesilmen: Di romanen kurdide avakirina kärekteren ermen ü temsita wan/202 Sonja caller: "Ez im intibaya Dirüv-Cuherbar"- tiser romana Rainer Maria Rilke ya bi nav6 Defterön Mo[te Lourids Brigge /216 Brahim Roniz6r: Karekleran ku bi ser zimane xwe ve nebone / 222 Bawer Bersev: H0 rnörinek li ser piyesa Mem{r,4{on ya Evdirehim Rehmi Heka ri / 228 Tahir Urper: Di kurtegiroka "Ke5koLä EtsÜ ni" yö Hesen Qizitci de §eweyen Fan tastik / 234 özlem Akkan: Hikayeya J6hatiZengelan de war ü dewö Kurdistani/ 240 §ukru Kiting: Analizek ti set Serencama Mirinek1 f 244 Birgit Ammann; Mir Kamuran ALi Bedirxan ü Romana wi Der Adler Von Kudßton 1254 Sureyya Bedirxan: Edebiyata kurdi ya populer 0 ktasik / 259 www.arsivakurdi.orgAristoteles: Poetika / 265 Niviskar€ rumet6 vG v6 heimarä: Emerlkä Serdar Ahmed Kani: Kurtejiyana Emerike Serdar:Jiyaneke berhemdar t6 biÖsüaza/ 273 EmerikC serddr: Daxwaza me, xwendevaft 1277 Dawid Yesilmen: Hevpeyvin bi Emerike Serdar re/ 281 Pirtükxane Amadekar: Kovara Weje ü Rexne / 2a6 www.arsivakurdi.org =gm o{ n Ji Weqan6n Do derket! www.arsivakurdi.org EDiToRi nn wENDoxAN RE... Merheba wendoxE ma yA erjiYaYeYi, 6ama ke wesao6ke newiye dest p€kena, gani ver€ verkan niyet6 xo e5kera bikero 0 wendoxan ra bivajo. Niyetä ma yo yewin edebiyat 0 hunere ma kurdan aver 5iro. Ma zan€ ke aversiyayi5€ hunerä edebiyati nu§li§ ser o yo. Bin6 bingeh6 ma de no fikr esto. LäbetÄ xebat€ ma spesifik o, ma edebiyati de rexne ser o vinden6. Baweriyä ma na ya ke gama ke wendoxan WCje ü Rexne wend bingehA naye de estetikiy6 edebiyati o do bas ca big6ro. Hetani ke dest€ ma ra bCro ma do na xebäte ser o vinderime' zanä, Ear menge ra dime, ma bi hümara diyine de huzure §lma d6. Eye ke wendÄ weje ü Rexne de hir6 tehEayane kurdi na kovara de vejiyeno; kurmanci, krrmancki ü sorani. Na hÜmara diyine de zi sey h0mara yewini nu§leyi zaF dewlemendi estC Baweriya ma na yo ke hirä teheeyanC kurdi yew kovara da tähet bo o do aver§iyayi§C ziwanö kurdi, tehgeyan6 ma kirmancki, sorani ü kurmanci 16 zaf ba5 bo Ma zanA ke edebiyat ü hüneri de muqayeseye metnan aver§iyayi56 ziwani r€ lazimo. Ma zi no semedra hirö lehEeyanä kurdi 5uxulnenG 0 wazenC ke na kovara edebiyatC ma 16 biba ptatformCk. Hetani destane ma ra b6ro ma do no raye de 5iyerime. Wendoxe ma ye erjiyayeyd, Na hümara de i. Seydo Aydogan, Ha§im Ahmedzade, Joänna Bochenska 0 geleki nu5teyi edebiyatkari bini est6. Heto bin rö, ma meqatey6 Edward Saidi, wirginia wo- otti, christine Altisoni ü zafi nusteyC edebiyatkaran aeärnayi§6 kurdi kerdo. Heto bin ra ma wazen6 ke derheqd na hümare de tehEeya kirmancki ser §end väti5i §ima wen- doxan ra vajime. Kovara WAje 0 Rexne, hÜmara yewine de yew nu5teya kirmanckl ca girewtibi. Abdullah (eLik derheq6 hikayaye Bedrive Topa§i Eero 5ür de nu5tibi. Na hümara diyine de zi hir€ nu5toxi ma rC nu§te er§awito. Nu§toxo yewin Ehmed Kirkan o. Kirkan, nusteye xo de kritik€ hikäyeyC RoSan Lezgini kerdo. Namey6 meqa- leya ey; "Hikoye A Hikoyenu§ti§e Ro$an Lezgini.'!o Ma zan6 ke hikayey€ RoSan Lezgini hetö estetiki ra zaf dewtemend 6. Kirkan zi dewlemendiya hikayeyan€ Lezgini ser o vinderLo. Dima meqat€ya diyine Rohetat Aktutumi nu§to. Nameye meqateya Aktu- lumii "Vizar ro Ewro Edebiyoü Modenö Kirdki"yo. Aktutumi, nustey6 xo de behsä edebiyate modernl kerdo. "Moderniste-moder- nbiyayi§" kamcin deme de ameyo meydan, tewr verni kami §uxutnayo. Bade moder- nisteyi, miteti plansaziyo xo seni kerdo, bi kamcin fikri ser o xo ifade kerdo? Aktutumi modernisteyC dinyayi ra dima, vati§6 xo ardo ser6 kurdan; nuSti§C modernistA kirman- can tewr verni kam o, nika hate nu§teye kirmancan seni aseno? E persan dima g6reno' lvleqaleya hir€yine zi öztem Akkan nu5la. Nameye meqateya Akkani'' " Hikayeyo Jehoü Zengetan Corse de War ü Dewe Kurdistoni ,er oryo. Akkan, meqateya xo de krilike hikayey€ J€hat zengetani kerda 0 hikayeyo ke Akkan ser o Suxutiyayo nämeye no hikaye 6orse yo. Na meqate de Akkani behsa rewg€ dew€ kurdan kerda. www.arsivakurdi.orgEwro ma zanö ke asimila§yon besinor kurdan ser o dewam keno. Labet6 ma zane kexebaEa ma ya ke sere ziwani de ya, no semed ra end€k muhim o. Bi ne tikriva§ti§e ma, wendoxan r€ no yo ke binusC, nuSteyane xo ma r€ biergaw6 0 kovarä ma WAje ü Rexne biwan€. wendoxä ma yC erjiyayeya, Temaye kovara hireyin "sinor" o. Ma wazena §ima zi märe na babeti de nu§teyan bie15aw€. Heta hümara hireyine wesiye 0 setameti de biman6. ABDULLAH EELIK ETA NEHAY1 WERGERA JI SORANi: BESAM MISTEFA AWIR^DANEK Lt BEXNEYA EDEBI YA KURD! Mijara rexney6 ü bi taybeti rexneya edebi ya kurdi, mijareke weha ye ku heta niha tu bersiveke amade ü dilxweqker li ser hebün yan nebüna diyar- deyeke weha di qada edebiyata kurdi de, nemaze li Kurdistana iranä tune ye. Xuya ye ku nebüna bersivekä ji, ne ten€ ji ber wä yek€ ye ku, piraniya wan nivis6n hindik ku di van deh-pazdeh sal6n dawi de, ü xasma di gar- p6nc sal6n dawi de bi nav6 rexne, xr,r,endin ü l6kolin€n li ser berhem6n edebi hatine nivisandin, ne li gor h6viya keseki yan hinek kes6n taybet bün ji bo nivisandineke rexneyi, yan ne li gor q6wazeke taybet bünji bo xwenilin ü ravekirina berhem6n edebi. Ger em teqez bikin ku armanca sereke ya rexneya wäjel q6kirina pirekä ye di navbera niviskar (daner) ü xwendevanö (wergir) berhema w6jeyi de, em neqar in li w6 yek6ji mikur werin ku, yekem merema hebüna rexney6, t6gihigtin ü hiqyari ye Ii hemberi tecrübeya afirandin ü xwendin6. Tögihig- tin ü hiqyariyeke ku div6 di rexney6 de ci bigirin. Wek ku gawa di mebest ü nemaze di idia ü ragihandina rexnegir bi xwe de ci digirin. Rexnegir bi awayeki egkere radigihine ku ew dlxwaze berhemeke dah6ner li ser binge- ha rrvendineke galak binMse. Ew radigihine: Tevi ku rexne li ser bingeha berhemeke w6jeyi ü bi armanca ü kifgkirina raz ü nepeniy6n wä tö nivisan- C din, 16 dikare hebüneke serbixwe ji werbigire. Li r.ir ez nanrryazim bikevim c-) www.arsivakurdi.org qada l6kolina v6 ragihandin ü idiaya ku rexnegir wek dah6ner ü rexney6 rl ci wek rengeki afirandina w6jeyi dibine. Rexneya w€jeyi qi wek nivisa niviska- ;o]i reki dah6ner ü gi wek nivisa xwinereki hürbin ü kürbin, täkildari wate yan = watey€n berhema wöjeyi ye ü hewl dide bersiva pirsa ka tekstG x-westiye qi b6je, bide. Yani li ser bingeha berhem ü tekst6n wäjeyi päk t6. Helbet, behaneyeke qels e ji ger nebüna rexneya edebi di qada edebi- yata kurdi de, wek nebüna berhem ü tekst6n edebi bA ditin; herweha ger lawazi ü sistiya rexnegir€ edebi bi tekst6n dah6ner ve b€ gir6dan. Qiku ji aliyeki ve häj qend tekstän nexwendi y6n klasik ü hemdem hene ku, rexne- ya w6jeyi heta niha ji li hember wan kerr ü lal e, ü ne giyan ü neji cesareta rexnegir6n edebi heye näziki wan bibe ü wan bixwine.